nederlands auschwitz c o m i t é

28 JANUARI 1968: AUSCHWITZ -HERDENKING

11de Jaargang no. 11/12 - november-december 1967

s e c r . : volkerakstraat 10hs, amsterdam-z., postgiro 293087 bankrek.: AMRO, bijk. van baerlestraat , amsterdam-z. red.: amsteldijk 23, amsterdam-z.

WIJ M O E T E N W I N N E N ! H e t wordt alweer ti jd om ons bezig te houden met de Auschwitz-herden­king. O n s comité heeft de eerste voor ­bereidingen reeds getroffen. U weet het al en hebt het stellig al in uw omgeving verteld. Als ieder j aar rijst bi j onszelf en anderen de vraag : waarom? En telkens weer en telkens meer is het a n t w o o r d : omdat het moet. D a t spreekt uit de onmiddel­lijke bereidheid van de medewerken­den, van het ons zo vertrouwde Kunstmaandorkest , zijn directeur J a n Huckr iede en zijn dirigent Anton Kers jes , van een van onze grote po­diumsolisten, van een jonge en al ver­maarde zangeres.

H e t bli jkt ook uit het programma: Liesbeth List zal de Mauthausen-cyclus van Theodorakis voor ons ten gehore brengen en dat verbindt de

Liesbeth Lis t

zwarte jaren met het heden, nu er weer fascistische terreur woedt in Griekenland, ook tegen de Griekse componist . In dat heden vernemen wi j ook dat er per maand meer bommen worden gegooid op een klein gebied dan t i j ­dens de tweede wereldoorlog op heel Europa en dat gebeurt dan in Viet ­nam door een machtig land, toen een

van de bondgenoten tegen het fas­cisme. Telkens laait de strijd weer op in het Midden-Oosten en men zit daar niet alleen letterli jk op kokende olie. Een vonk, dat weten wi j , waai t vlug. H e t duidelijkste antwoord op de vraag waarom wij met meer man­kracht dan ooit Auschwitz moeten herdenken krijgen wij misschien het dichtst bij huis. H i e r werden wij al enige maanden geleden verrast met het laconieke bericht dat de B o n d s ­regering, die ons om nooit opgehel­derde redenen als onze beschermer wordt voorgehouden, een zekere ge­neraal Schnez had aanbevolen als op­perbevelhebber Midden-Europa voor de N A V O , d.i. als de hoogste chef van Nederlandse jongens. Schnez was natuurli jk een Wehrmachtsdienst-klopper geweest — wie verbaast zich daarover? Zijn voormalige chef noemde hem een 1 5 0 % nazi, m a a r een kniesoor die daarop let. T r o u ­wens, na von Kielmansegg, die je niet eens gewoon nazi mocht noemen . . . zegt u nou zelf .

M a a r juist die zo goed tegen de naam van zijn verleden beschutte von K . moet onze regering aan het peinzen hebben gezet. Zi j stuurde een van haar organen op onderzoek uit ; ten­slotte kan een regering iets aan de weet komen, al weten wij in dit ge­val nog steeds niet wat precies. H o e dit zi j , de 150er , trok zich terug'. H i j wil al niet eens meer. En hij werd voor zijn zelfverloochening beloond met een nog hogere baan dan de N A V O hem zou bieden. D a a r had hij nog een Amerikaanse baas gehad. N u is hij de alleropperste van de Bundeswehr geworden en wie k a n hem wat maken? Geen Amsterdamse studenten in elk geval en mochten die medestanders in West-Duits land hebben (en die hebben zij gelukkig) dan hoopt men hen tijdig mores te leren, Notstandmores als het kan, o f gewoon met de nog niet eens groene politie.

Ki jk , dat is al lemaal niet mooi, m a a r het is nog niet alles. D e welbekende Frankfur ter Allge-meine Zeitung (let we l : niet de So l -

datendito) is een ,hypocrit isch deel van de Nederlandse openbare me­ning' verwijten komen maken. D e ,puriteinen' in ons land zouden geen ,nationaal-socialistische misdaden van polit ieke vergissingen van jaren her kunnen onderscheiden'. Inderdaad : het is allang tijd om te leven met en te dienen onder Hit iers generaals, en zeker onder zijn kapiteins. Zulk een uitlating toont ons weer w a t ons te doen staat. Wi j moeten ver ­zamelen blazen, opnieuw ouderen die dreigen te vergeten en jongeren die het nog weinig hebben gehoord aan­wijzen wat Auschwitz , w a t het fas ­cisme is, herhalen wat oorlog bete­kent . Zou het toeval zijn, wanneer een zekere Er ich K e r n , niemand an­ders dan de voormalige ,Gaupresse-amtsleiter ' K e r n m a y r , in het neo­naziblad Deutsche Wochenzeitung lesjes uitdeelt aan de Amerikaanse re­gering? „ D e Amerikanen hadden van de eerste a f aan de oorlog met alle middelen van hun gigantisch mate ­rieel overwicht moeten voeren en N o o r d - V i e t n a m moeten neerslaan. D a t hadden zij met een totale oorlog bereikt . . . D e Amerikanen hadden van de eerste dag af aan moeten in­zien dat zij de vi jand met dolk en handgranaat moeten neerslaan . . . E r bestaat geen andere mogeli jkheid om met partisanen kor te metten te m a ­k e n . "

D e kring is gesloten. D e nazi-experts in het moorden en schreeuwen wi l ­len na een k w a r t eeuw de bedrijvers van de vuile oorlog van hun rijke ervaring laten profi teren. ,Als zij de oorlog hadden gewonnen . . . ' ver ­zuchtte K u r t Tucholsky ten aanzien van zijn landgenoten na de eerste we­reldoorlog. H i j liet er onmiddelli jk op volgen: ,Gelukkig wonnen zij hem niet . ' D e nazi's hebben de tweede wereld­oorlog gelukkig ook niet gewonnen. Zi j hebben wel onmeteli jk k w a a d ge­daan. D a t k w a a d is niet met worte l en tak verdwenen en er zijn nieuwe woekeringen. Aan ons de taak op 28 januari met velen Auschwitz te herdenken en te waarschuwen voor ook nu loerend gevaar. D a t is een gevecht dat wij moeten winnen.

E . T .

Medisch beraad over kampgevolgen Steeds weer moeten wij terugkomen op het ontstellende feit dat er in ons land nooit o f te n immer een speci­fieke regeling is getroffen voor de overlevende slachtoffers van de ver­nietigingskampen. N i e t voor hen, die sinds hun terugkeer ziek waren en bleven, noch voor hen die later te l i j ­den kregen van hun kampverbl i j f in hun lichameli jke en geestelijke toe­stand. Toch is inmiddels over de late k a m p ­gevolgen hoe langer meer onderzoek verricht en steeds meer aan het l icht gekomen.

In augustus was een symposium aan deze kwestie gewijd in het kader van het V i l d e Internat ionale congres voor Psycho-therapie , te Wiesbaden. „ T w e e en twintig j a a r geleden gingen de kampen voor de nazi-s lachtoffers open" , verklaarde prof . H . W i n n i k uit Jerusalem daar in zijn openings­woord, „ m a a r het lot van de over­levenden, vooral hun l ichameli jk-psychische gezondheidstoestand geeft nog geen aanleiding tot een weten-schappeli jk-theoretische beschouwing, dit is nog steeds een bij uitstek be­langri jke dringende kwestie geble­v e n . "

Een ander bekend deskundige, prof . von Baeyer uit Heidelberg, legde er de nadruk op dat het aantal gevallen van late kampgevolgen nog veel gro­ter is dan men ook na de reeds geda­ne onderzoekingen zou veronderstel­len. H i j betreurde het dat er in de Bondsrepubliek geen volledig over­zicht is gemaakt van het lot der over­levenden. In Neder land ontbreekt er aan zulk een overzicht nog veel meer, alleen al omdat zij die niet in aan­merking komen voor de bemoeiin­gen van de St icht ing ' 4 0 — ' 4 5 ner­gens zijn geregistreerd en ook hun le­vensloop in medisch opzicht , met die van lotgenoten, nergens te boek staat.

Evenals zijn collega's wees prof . von Baeyer erop dat v a a k pas na jaren l ichameli jke en geestelijke ziektever­schijnselen optreden. Men dient het causale verband tussen de late gevol­gen en de nazivervolging minder te zoeken in l ichameli jk letsel, b .v . door ondervoeding o f mishandelingen, dan wel in de zware psychische druk waaraan de gevangenen waren bloot ­gesteld.

Pas na jaren k w a m e n symptomen aan het licht zoals depressies, nacht­merries, verandering v a n de persoon­lijkheid in sociaal beperkende zin,

argwaan, wantrouwen, pr ikkelbaar­heid, een angstsyndroom, een streven naar isolement en meer zware sto­ringen in het contact met anderen.

Prof . El t inger uit Oslo wees erop dat nu ook somatisch hersenletsel kan worden geconstateerd in gevallen waar totnutoe „s lechts" sprake was van psychisch letsel. D e huidige ge­zondheidstoestand van de overleven­den is volgens prof . El t inger niet a l ­leen aan het soort k a m p , emigratie o f vervolging te wijten. Wie in 1945 thuiskwam en allerwegen om zijn v a ­derlandse houding werd geëerd, z o ­als in de voormalige bezette gebie­den gebeurde, bezit ook nu een be­tere lichamelijk-geesteli jke gezond­heid. W i e evenwel zijn verwacht in­gen van een veranderd persoonli jk en maatschappeli jk leven door de wer­keli jkheid van na 1945 zag bedro­gen, kreeg nog na de doorgemaakte stress o f druk in de kampen een nieuwe stress erbovenop.

Prof . C h o d o f f uit Washington wees erop dat de belevenissen uit de tijd na de oorlog v a a k belangri jker zijn geworden dan het somatische letsel in de concentrat iekampen. D e ge­gronde angst voor een nieuwe oorlog en andere verontrustende polit ieke gebeurtenissen veroorzaakten ter­stond een herleving van de eigen kampervaringen. W i j herinneren aan een soortgeli jke opmerking van dr. E . de W i n d op een reünie van artsen uit Auschwitz in het Anne F r a n k ­huis, in mei 1 9 6 6 . P r o f . El t inger vulde hierbij aan : zelfs het bericht dat een veroordeel­de kampmoordenaar b .v . om dieet te houden is vri jgelaten, kan bij een overlevende van die terreur de ge­hele revalidatie weer doen instorten en hem zwaar ziek maken.

M a a r ook schi jnbaar nietig onbegrip uit de maatschappeli jke omgeving kan een nieuw trauma teweegbren­gen, b .v . de naspeuringen in verband met een uitkering wegens ondervon­den nadelige l ichameli jke gevolgen.

Een eenmaal verkregen uitkering o f pensioen is vri jwel alti jd de grond­slag van iemands bestaan.

Men mag echter niet vergeten, aldus dr. K i n d uit Zwitserland, dat hierbij niet eens de materiële zekerheid voor de voormalige vervolgde het belang­rijkste is. H e t pensioen is een onder­deel van de psychische beveiliging, omdat daarmee een deel van de schuld der maatschappi j wordt inge­lost. O n t t r e k k i n g o f herziening van het pensioen (zoals in West -Dui ts ­land nogal eens gebeurt met de rege­ring onwelgevallige oud-verzetsmen­

sen — red.) is een permanente be­dreiging voor de pat iënt , j a zelfs nog ergers: het opwekken v a n een nieuw trauma, want de overlevende wordt weer eens opnieuw schuldig ver ­k laard .

Omgekeerd kan een schadeloosstel­ling alleen al voor het psychisch let­sel met zijn veelsoortige latere gevol­gen de weg naar reval idatie ef fenen.

Men ziet hoe het standpunt van het Nederlandse Auschwitz C o m i t é , dat het verzekeren van een pensioen aan de zwaarst getroffen nazi -s lachtof ­fers zowel op medische, sociale hu­manita ire en algemene gronden n o o d ­zakeli jk is, hier van geheel object ie­ve, medische zijde w o r d t bevestigd.

H e t v a l t trouwens op dat in deze discussie van medici de grootste b e ­tekenis werd toegekend aan factoren uit de omgeving. V a a k drukken de moeili jkheden die vervolgden onder­vinden om behandelingskosten ver­goed te kri jgen v ia allerlei instanties etc . z w a a r op hun toestand.

In het bi jzonder t rad aan het l icht hoe zeer de vrees voor oorlog en her­leving van het fascisme de gezond­heid en het weerstandsvermogen van de nazi-s lachtoffers beïnvloedt .

D e Noorse hoogleraar El t inger heeft tenslotte een beroep gedaan op zijn Duitse collega's-medici om mee te helpen de instelling tegenover de overlevenden uit de ti jd der vervo l ­ging te verbeteren. „ W i j moeten hun weer materiële en geestelijke veil ig­heid geven" , zo besloot hi j .

N I E U W E S T A R T

„ K a n ik weer de starter zijn voor de H e r d e n k i n g ? " , schreef de trouwe Y . R . uit N e w - Y o r k bi j de ons toe­gezonden $ 1 0 . — . „ I k herhaal zoals steeds . . . nooit , nooit meer Ausch­w i t z ! "

D ie dollars en deze woorden k w a ­men toen ons oktober (november­nummer) juist ter perse was.

W i j hebben er niets aan toe te voe­gen; alleen di t :

Het gironummer van het Nederlands Auschwitz comité is 29 30 87 .

Vught, 30 september 1967 O m d a t 2 5 j a a r geleden de eerste ge­vangenen in k a m p Vught a a n k w a ­men, zijn we deze dag hier bij e lkaar . H e t is, zoals alti jd bi j dit soort ge­legenheden, een dag van bli j herken­nen en een dag van schrijnend her­denken.

Herkennen in het stations koff iehuis . Herdenken op de fusil ladeplaats. W a a r vandaag de tonen van de Last Post weerkl inken, kl inken ons op­nieuw de salvo's in de oren als 23 j a a r geleden. V o o r sommigen van ons zal deze dag ook nog betekenen een confrontat ie met de „ b u n k e r " , met cel 1 1 5 , w a a r ­in, op 15 januari 1 9 4 4 , 74 van de 91 vrouwen, die zich solidair verklaar ­den met één hunner kampgenoten, met brute kracht werden samenge­perst. D e resterende 17 vrouwen gingen in de cel ernaast.

Vandaag , bi jna 24 j a a r later, staan we samen op de drempel van de cel, w a a r zich in 12 bange donkere uren het bunkerdrama ontwikkelde, dat 11 onzer het leven kostte en één on­zer voor het leven krankzinnig m a a k ­te.

W e zien een schone frisse cel, 7 te ­gels breed, 12 tegels lang. Als j e viel was j e verloren. D i e nacht hebben we samen de lange strijd gestreden om op de voeten te bli jven. Voeten die ongeveer op de plaats stonden waar nu de vaas met herfst-asters staat . W e hebben de hele nacht over elkaar gewaakt . Gezorgd dat we niet op de grond terecht k w a m e n . W e sliepen om de beurt onze ha l f be­wusteloze slaap op eikaars schouders tot de wakende niet meer kon, dan moest je w a k k e r worden. Ergens in die nacht visten we een

vrouw van de grond. W e wisten niet wie het was, we wisten alleen dat laten liggen voor haar de dood bete­kende. W e probeerden haar overeind te houden door haar klem te zetten tussen de muur en onze l ichamen. H o e lang we dat vol hielden weten we niet. O f ze later weer kracht genoeg h a d om op eigen benen te staan o f dat ze, toen de druk van onze uitgeputte l i ­chamen zwakker werd, opnieuw ge­vallen is, we weten het niet. H o e verder de nacht voortschreed hoe dichter de mist waar in we v o o r ons leven vochten. E r k w a m ook meer ruimte, niet v o o r de voeten, m a a r j e tastende hand vond niet alti jd een aanrakingspunt meer. W e staan op de drempel van deze frisse, droge cel. D e zwarte draperie tegen de muur w a a r toen het condenswater langs stroomde, de schoongeschrobde tegels op de vloer . M a a r voor onze ogen is daar weer het beeld zoals het was, toen 's och­tends om een uur o f 7 het licht aan­ging-Een grauwe ellende, confrontat ie met dood en krankzinnigheid.

T . W .

RECTIFICATIE Onjuiste maand en nummer-aandui­ding. B l a d N o . 11 november moet zijn: No. 10 — oktober. Onjuist gironummer in laatst ver­schenen b l a d : 2 0 . 3 0 . 8 7 moet zi jn: N.A.C. 29.30.87. H e t huidige nummer, 11 -12 , is het laatste van 1 9 6 7 .

A d r e s s e n

Zend ons namen en adressen van die­gene, die interesse voor ons blad heb­ben, ook in het buitenland. Ons maandblad wordt hun, zonder verplichting, gratis toegezonden.

O N Z E BEVRIJDERS D ie morgen van de tweede mei 1945 stonden we aangetreden voor het appèl in het „Nebenlager Neustadt G l e v e " . M a a r het was een vreemd appèl, want onze anders o zo ijverige bewakers schenen niet met hun hoofd bij de arbeid te zijn. Ze groepten druk pratend en naar de horizont wijzend bijeen. Plotseling werd het appèl afgelast en werden wij onze barakken ingedreven. W i e kan onze vreugde beschrijven, toen wij vanuit de kleine raampjes der barakken z a ­gen hoe de „Germaanse he lden" eensklaps het k a m p uitholden en ons eindelijk alleen lieten. Vr i j . . . wi j waren vri j . Wie nog lo ­pen kon liep het kamp uit en op de weg gekomen zagen wij de eerste Russische tanks voorbijri jden, met bovenop luid zwaaiende Sowjet-sol -daten. Zi j waren het voor wie onze kwel ­geesten op de vlucht waren geslagen.

N u in deze dagen alom aandacht wordt besteed aan de viering van de Oktoberrevolut ie komen deze beelden mij weer helder voor de geest en denk ik aan hun moedige strijd tegen de grootste vi jand der mensheid — het fascisme. N o v e m b e r 1967 . A . T . K .

Gouden tanden laten zien? In 1943 ,werkte ' E ichmann in S a l o ­niki , wat 6 0 . 0 0 0 Joodse inwoners het leven kostte. Pas in 1 9 6 6 werd er onderhandeld over ,Wiedergutma-chung' . D e Westduitse ambtenaren willen elke rechthebbende laten be­wijzen, w a t hij bezat en w a a r het t e ­recht was gekomen, alsof de S S k w i ­tanties heeft afgegeven. Slechts 1 3 0 0 aanspraken op schadeloosstelling werden tenslotte erkend, m a a r zeer laag getaxeerd. Bonn beweerde v a a k niet te weten, wie de rechtmatige erfgenamen zijn en kreeg ten ant ­w o o r d : ,Moeten wij de gouden t a n ­den van de doden laten zien? . . . Wi j weten vaak niet wie iets er f t , de Griekse staat de stad Saloniki , de Joodse gemeente? W i j weten alleen dat één geen recht op de erfenis heef t : de Bondsrepubliek. '

Gelukwens Geen ver jaardagen memoreren is een goede gewoonte, maar ook een om zo nu en dan te breken. W i j doen dat hier nu om dr. V ic tor E . van Vriesland achteraf , die 75 j a a r werd ach­teraf nog van harte geluk en nog vele actieve jaren te wen­sen. D e t rouwe lezers van ons blad kennen dr. van Vriesland als een anti-fascist die de puntjes precies op de i pleegt te zetten. H i j heeft het Nederlands Auschwitz C o m i t é al menig­maal met raad en daad terzijde gestaan. W i j herinneren daar graag en dankbaar aan.

N . A . C .

Vreemd

Ter wille van de smeer . . . zal het rapport van de gewezen 150% nazi-generaal Schnez, gemaakt door oorlogsdocumen­tatie, niet worden gepubliceerd. Wat een fijngevoeligheid in Den Haag. Je moet tenslotte de Duitsers niet nog bozer maken.

Erger nog . . . de documentatie film over Anton Mussert mag niet in het openbaar worden vertoond. Het zou pijnlijk zijn voor een aantal daarop voor­komende N.S.B.-ers en colla­borateurs die toch hun straf hebben uitgezeten.

En wij maar wachten of onze vermoorde familieleden mis­schien toch nog eindelijk uit Auschwitz thuis zullen komen. Levenslang is vreselijk vindt u niet, Professor? Onmenselijk!

J. S.

M O E I L I J K H E D E N O p het ogenblik hebben wij met gro­te moeili jkheden in ons comité te maken die een goede f inanciële ont ­plooiing, zoals wij die ieder j a a r ge­wend zijn, ernstig benadeelden; ziek­ten van een aantal belangri jke mede­werkers, zoals o.a. voorzi t ter en re­dactrice, beknotten onze activiteiten. Wi j hopen en verwachten, dat u ons niet in de steek laat . H e l p een h a n d ­je waar dit mogeli jk is. H e l p echter vooral met geld. Ons gironummer is u bekend:

N.A.C. Amsterdam 29.30.87. V r a a g een bijdragelijst aan.

/. Stibbe, penningmeester.

A T T E N T I E SECRETARIAAT EN REDACTIE Onvoorziene omstandigheden maak­ten opnieuw een wijziging nodig in de adressen van secretariaat van het Ned. Auschwitz Comité en van de redactie van ons blad. Men wordt verzocht alle brieven en drukwerken, zowel bestemd voor het comité, als voor ons blad te zenden aan NED. AUSCHWITZ COMITÉ Volkerakstraat 10 hs. Amsterdam (10) Telefoon: 20 - 42 92 17.

Adverteert in ons blad Evenals vorige jaren zal het januari­nummer van ons b lad in een veel­voud van de o m v a n g en de oplaag en met vele advertenties verschijnen. H e b t u uw advertent ie al opgege­ven? E n kent u onze tarieven? Zowel voor u als voor uw relaties, die geïntereseerd zijn, laten wij die tarieven hier volgen. E r wordt be­rekend v o o r :

V 1 2 pag. + 40 c m 2 ƒ 25 —

V. „ ƒ 4 5 -

Vs „ ƒ 9 0 -

V 2 „ ƒ 1 3 0 —

V, „ ƒ 2 5 0 -

Maatafwi jk ingen in verband met het gebruik van uw eigen cliché, stypes o f matri js zullen naar verhouding tot bovenstaande prijzen worden bere­kend. Een j a a r c o n t r a c t — er verschijnen per j a a r 11 nummers — kost 10 maal de prijs van een enkele plaatsing.

Zegt het v o o r t !

V o o r verdere inlichtingen en het op­geven van advertenties wende men zich tot het secretariaat .

A U S C H W I T Z - H E R D E N K I N G 1968 Auschwitz moet ook in 1968 herdacht worden. Als steeds verschijnt in januari ons herdenkingsnummer. En op 28 januari zal in het RAI-Congrescentrum in een grote bij­eenkomst het feit worden herdacht dat Auschwitz 23 jaar geleden werd bevrijd. Nederlandse kunstenaars van verschillende geaardheid zullen hun medewerking aan de herdenking verlenen. De pianist Daniël Wayenberg zal tezamen met het Kunst­maandorkest o.l.v. Anton Kersjes het pianoconcert van

Grieg uitvoeren. Liesbeth List treedt voor ons op met de Mauthausen-cyclus van Theodorakis.

Heden en verleden zijn zo op de herdenkingsavond ver­bonden. Verzekert u nu reeds van plaatsen voor deze bij­zondere gebeurtenis. Bestelt nu al uw plaatsen a f 3,50, alles inbegrepen. Vult u onderstaande strook in, knip die af en zend hem aan mevr. E. Furth, Diemerkade 43, Die-men. Tel. 020 - 5 88 42.

hierlangs afknippen

Ondergetekende, verzoekt toezending van plaatsen a ƒ 3,50 (belasting inbegrepen) voor AUSCHWITZ-HERDENKING op 28 januari 1968, des avonds 8 uur, in het RAI-Congrescentrum, Europaplein, Amsterdam-Z.

Adres

Woonplaats

Handtekening

Het bedrag zal worden GEGIREERD of worden overgemaakt op AMRO-BANK, bijkantoor v BAERLESTRAAT A M S T E R D A M .

Wij verzoeken u beleefd, doch dringend van deze strook gebruik te maken. Zoveel mogelijk wordt vervoer georganiseerd.

LET OP: Voor 1968 slechts 1 herdenking. ALLEEN TE A M S T E R D A M OP 28-1-1968, RAI -CONGRESCENTRUM.