Auschwitz Bulletin, 1972, nr. 01 Januari
-
Upload
nederlands-auschwitz-comite -
Category
Documents
-
view
229 -
download
2
description
Transcript of Auschwitz Bulletin, 1972, nr. 01 Januari
M RlueMint ' ' 'cHEWING GUM *
k a u w g o m
in doordr u kStr ip '
natuurlijk verkade chocolade, u proeft wel waarom!
(De handigste verpakking beschermt nu M L Blue Mint's nieuwe, heerlijke, fantastisch frisse smaak !) M L Blue Mint nieuwverpakt, stimulerend fris
30 ct
Meer naaimachine voor uw geld.
reeds vanaf ƒ 2 9 9 , —
Dealers door het gehele land
voor een lekker kopje koffie in een aangename sfeer naar
ópreóóo
Kalverstraat 142 Amsterdam
nederlands auschwitz c o m i t é
HERDENKINGSNUMMER
Oplaag: 20.000 ex.
16de jaargang, nr. 1, jan. 1972
secr . : victorieplein 32 ' , amsterdam-z., postgiro 293087 bankrek.: AMRO, bijk. van baer lestraat , amsterdam-z. gem.giro N 5500 N.A.C. red.: amsteldijk 23, amsterdam-z.
Wereld in beweging De were ld , de were ld van de mensen is in beweging, niemand zal het wi l len ontkennen. En ook binnen de Neder landse samenleving is er deining. Al leen al de 0 ' 7 1 , «de enorme onderwijsdemonstrat ie in Utrecht op 29 november j l . is er een bewijs van. De ouderen moeten diep in hun geheugen duiken, wel tot 1946, om zich een in omvang vergeli jkbare meeting te herinneren. Er was er toen een in Amsterdam ter ondersteuning van een vrij Indonesië. Dat was natuurlijk belangrijk, vooral omdat later Nederlandse jongens tegen die nieuw e republiek het veld in werden gestuurd. De mensen die toen voor deze en andere democrat ische doeleinden op de been kwamen, voelden zich eindelijk bevrijd en zij gunden dit een ander. In de massale tocht naar Utrecht van 1971 zat nog iets anders: de mensen kwamen op voor hun eigen leven, liever nog voor de toekomst
•van hun kinderen. En dat is karakterist iek voor de bewegende wereld van vandaag. Zo treden de mensen in Rijnmond op voor de lucht die zij inademen, tegen stank en lawaai , voor hun eigen neus en oren. Bewoners van een Drents dorp, kinderen ook, klampen een minister aan om hen voor een ge-
Jan Wolkers over zijn omslagontwerp Het is gemaakt voor de lezers van het Auschwitzblad. Het is een stuk van hun bewustzijn dat als een zwaard van Oamo-cles boven hun hoofd hangt en dat is zo met de hele mensheid. Als je ziet waartoe de mens in staat is geweest tegenover zijn medemens — dat blijft als een vlek in het bewustzijn. Ik denk dat het Hitlerregiem het ergste is dat er ooit is geweest. De strijd tegen het fascisme gaat natuurlijk altijd door. Het rechtdoen aan de slachtoffers ligt nu in handen van dit kabinet. Dat er een pensioenregel ing behoort te zijn is zo vanzelfsprekend dat er nooit over gesproken had moeten worden.
vaarli jke verkeersweg te vri jwaren en zo gaat het door. Er leeft op menig gebied onlust onder de mensen, dat is op zichzelf niets vreemd of bijzonders. Maar beter dan voor de oorlog komt men daar ook mee voor de dag. Ook nu valt er we l (ook van zeer hooggeplaatste kant) te vernemen dat het fascisme niet zo verschrikkeli jk is of wordt er navenant gehandeld. Maar de jeugd ziet het anders en steekt dat niet onder stoelen of banken.
De gevaren zijn geenszins van de baan. Telkens weer klinkt de min of meer schorre roep om de drie van Breda nu maar vrij te laten, meestal na een meer of minder gesmoorde smeekbede uit hun Heimat. Er worden ons zowaar nieuwe Lages-kwesties in het vooruitzicht gesteld. Het lijkt niet ondienstig erop te wijzen dat iemand die in sommige Lander van de huidige Bondsrepubliek één moord pleegt levenslang krijgt en dat ook levenslang uitzit . Dit werpt naar onze mening een definit ief licht op de steeds weer opflakkerende barmhart ige mensl ievendheid tegenover de massamoordenaars. Voor ons staat er achter die zaken allang een punt. Als ze zo vaak zijn opgerakeld, dan niet op ons verzoek. Maar tegen sti l le of luide verstandhouding met een niet altijd sti l le achterban van de oude nazi-moordenaars heeft het Nederlands Auschwitz Comi té zich steeds geweerd . Ook daarom zijn wij van de beweging die wij in de aanvang noemden een sprekend voorbeeld. Wij zijn in 1971 zeer dikwijls in beweging gekomen, want keer op keer was onze eigen zaak in het geding. Daar was de actie, de parlementaire inbegrepen, voor pensionering van de vervolgden, zulks ter afronding en verbetering van de nu bestaande RO III. Wij hebben de nieuw gevormde regering daar dadelijk op geattendeerd, zoals wij
later contact hebben gehad met de Kamerfract ies die pensioen voorstaan. De fracties van de regeringspartijen en verder alle leden van de Tweede Kamer hebben wij voor de stemming over de C R M -moties nogmaals op onze inzichten gewezen. Wij treden voortdurend in het krijt ten voordele van de slachtoffers en inzake het just i t ieel beleid tegenover de bedrijvers van het fascisme. Onder de slachtoffers worden de zigeuners weer achtergesteld; ook daartegen keren wij ons. Wij zijn tussenbeiden gekomen, bv. bij de Provinciale Staten van Limburg, toen daar een zigeunerfamil ie , onder wie oud-Auschwitzers, in de knel kwam. In dit nummer vindt u meer over de zigeuners, de ergst getroffen en meest vergeten groep die een prooi der nazi's werd . U vindt verder overlevenden van Auschwitz en nabestaanden onder verschi l lende gezichtshoek bezien, ook die van de kunstenaar. Het verhaal dat u kunt lezen stamt van een jong auteur en behelst het schri l le contrast tussen het lot van een buiten Nederland geboren vervolgde en het papiergeritsel dat lang de enige opvang voor ons vormde. Daarin is gelukkig een kentering ingetreden, dank zij zeer ve len, —
vervolg pag. 16
BLOEMEN BIJ DE URN
Op 30 januari, 's middags om 12 uur, zal het Nederlands Auschwitz Comité de traditie getrouw bloemen leggen bij de urn met as uit Auschwitz op de Nieuwe Oosterbegraafplaats te Amsterdam. Verzamelen om 12 uur bij de hoofdingang van de begraafplaats aan de Kruislaan, Amsterdam-O. leder is welkom.
BIJ Uitgeveri j P e g a s u s v e r s c h e e n e e n d o c u m e n t a i r e roman over de verze t ss t r i jd
Gerard M a a s
TERDO0DVER00ROEELO Een nauw m e t de werke l i jkhe id o v e r e e n s t e m m e n d verhaal over de i llegale, antif a s c i s t i s c h e stri jd t e g e n de b e z e t t e r s van o n s land t i jdens de t w e e d e w e r e l d o o r l o g Uit e igen ervar ing puttend worden de gev a n g e n s c h a p in he t c o n c e n t r a t i e k a m p en het z e n u w s l o p e n d e w a c h t e n op de dood b e s c h r e v e n .
3 2 0 blz., p a p e r b a c k , ƒ 10 ,50
Verkrijgbaar in de boekhandel en bij Pegasus, Leidsestraat 25, Amsterdam
" T E I D E M " N . V .
Import beenbekleding voor dames-heren
en kinderen
B L E Y E N B U R G 4
D E N H A A G T e l . 6 4 6 9 20
R U B I N S T E 1 N
• £ Z r E L I S A B E T H A R D E N
, L i S T E N D H A L
(rXM% D R . P A Y O T
4$P>jsL̂ L A N C Ö M E
^ O R L A N E
A Y E R
en alle bekende Franse P a r f u m s
Parfumerie Parisienne B E E T H O V E N S T R A A T 5 A h o e k A p o l l o l a a n , A M S T E R D A M
T E L E F O O N (020) 7 9 63 71
Ook v a n u i t A m s t e l v e e n g e m a k k e l i j k te b e r e i k e n .
Oldenburg-De Beethoven R U B I N S T E 1 N
• £ Z r E L I S A B E T H A R D E N
, L i S T E N D H A L
(rXM% D R . P A Y O T
4$P>jsL̂ L A N C Ö M E
^ O R L A N E
A Y E R
en alle bekende Franse P a r f u m s
Parfumerie Parisienne B E E T H O V E N S T R A A T 5 A h o e k A p o l l o l a a n , A M S T E R D A M
T E L E F O O N (020) 7 9 63 71
Ook v a n u i t A m s t e l v e e n g e m a k k e l i j k te b e r e i k e n .
Firma RODALO IMPORT - EXPORT
Heren en J o n g e n s B o n n e t e r i e Z e l f b e d i e n i n g G r o o t h a n d e l Koningin W i l h e l m i n a p l e m 12-14
Tel . 0 2 0 - 1 5 8 1 7 0 - 1 7 5 4 7 4 A m s t e r d a m - 1 0 1 7
V ess Al e ov J
ISARWEG 6
Amsterdam - West
tel. 1 1 4 9 59
BONEWIT IS EN BLJFT DÉ HORLOGER-JUWELIER VAN A M S T E R D A M AL BIJNA 50 JAAR!
DOOR EIGEN IMPORT VAN UURWERKEN EN JUWELEN VAAK
60% GOEDKOPER
ALBERT CUYPSTRAAT 166 INSULINDEWEG 73
Brief aan een jongeman Uit een open brief van de Belgische schrijver en verzetsman David Scheinert
Wat er 25 jaar geleden is gebeurd, de oorlog, bezetting en verzet, de uitroeiing van mil joenen mensen in de gaskamers, dat heb je al lemaal niet meegemaakt . Je hebt er wel over horen praten en zult wel horen tot degenen die zeggen: 'Hitier, dat is ouwe koek. W e moeten verder. ' W a t je wel goed kent is de maatschappij van vandaag en daar kots je van. W i e kan je onge-lijk geven? Je zegt: 'Het is de schuld van de ouwe sokken. ' Maar de ouwe sokken van vandaag zijn de jongeren van gisteren en ze laten het niet al lemaal er maar bij z i t ten. Honderdduizenden van hen hebben onder vreseli jke omstandigheden tegen de fascisten gevochten. Zij hebben gevochten tegen degenen | | ie je nu in andere vorm, maar nog steeds met hetzelfde doel voor ogen op je weg vindt: om de mens te maken tot een slaafs beest, een beest dat consumeert en ja en amen zegt en om hem anders neer te trappen, te vernederen of uit te roeien. In de zeventiger jaren zijn dat de agressors in V ietnam, de
'ol iebaronnen' in het Midden-Oosten, de fascisten van diverse pluimage, de dictators in Zuid-Amerika en elders, de bedervers van alles om ons heen. Er lig geen kloof tussen het drama dat wij hebben doorleefd en dat wa t jij doormaakt. Het zijn nog steeds dezelfde oorzaken, dezelfde doeleinden en dus nog steeds dezelfde strijd tegen de duistere krachten met nu nog een bedreiging erbij: als wi j , jongeren en ook minder jongen, gelovigen en
ongelovigen, mensen met en zonder pol i t ieke overtuiging, niet samengaan, dan loopt de hele aarde kans te ontploffen. En daarom, bekijk die ouderen, verzetsmensen en anderen, niet al leen als oude sokken of erger. Ze zijn soms grijs, maar ze hebben ervaring in het vechten tegen onrecht en ze zijn taai gebleken. Jullie hebben dezelfde tegenstanders. M e t elkaar kun je het winnen.
DAVID SCHEINERT-
Op uw vraag of ik het van belang vind dat het Nederlands Auschwitz Comité of soortgeli jke comités actie voeren op de grondslag 'Nooit meer Auschwitz ' , d.w.z. opkomen voor de slachtoffers van en tegen de resten en symptomen van fascisme, zou ik gaarne het volgende wi l len antwoorden. Een dergeli jke actie vind ik van groot belang, met name wanneer wij ons daarbij niet beperken tot een actie tegen het fascisme in de zin van nazi-terreur. Het gaat immers om de terreur, om de onderdrukking dan wel verniet iging van minderheidsgroeperingen. Het is niet zozeer van belang onder we lke regiem deze terreur wordt uitgeoefend. Voor wie onder ligt maakt het weinig verschil of de klappen van rechts of van links komen.
R. SCHÖNDORFF
A m s c h w i t z - l i e r d e n k i n g 1972 30 januari 1972 Bachzaal Amsterdam Al 27 maal hebben wij herdacht dat Auschwitz werd bevrijd op de 27ste januari 1945, toen het Rode leger het dodenkamp open gooide. Het Nederlands Auschwitz Comité organiseert opnieuw deze herdenking en heeft een geheel programma van het gezongen en gesproken woord kunnen samenstellen, dank zij de traditionele en spontane bereidwilligheid van verschillend geaarde, uitgelezen artisten, die wij nu al we l dank mogen zeggen.
Medewerkenden: ENNY DE LEEUWE bekend van radio en tv, toneel en musical JAAP VAN DE MERWE de tekstdichter en conférancier, met eigen werk en gitaarbegeleiding.
CHRISTINA CÜNNE, alt, de opera- en liederenzangeres, ditmaal met gospelsongs en begeleid door Joop Vleer.
TABE BAS de veelzijdige jonge zanger van o.a. modern klassieke liederen met aan de vleugel Henk de Jonge.
Voorzanger U. Moskovits zal het Jizkor uitspreken.
Nog enkele kaarten gratis aan de zaal verkrijgbaar. U behoeft uw kaart niet te betalen, maar u mag wel geld storten op postrekening 29 30 87 of gem.giro Amsterdam N 5500, beide t.n.v. N .A .C , Amsterdam.
b e l ( 0 2 0 ) 9 1 4 4 0 0 v o o r e e n a b o n n e m e n t o f p r o e f a b o n n e m e n t
in het hart van Amsterdam
C O M P L E T E I N T E R I E U R V E R Z O R G I N G
D E S K U N D I G E A D V I E Z E N
F R A N C O L E V E R I N G D O O R G E H E E L N E D E R L A N D
M E U B E L E N
VIJZELSTRAAT 115-119 AMSTERDAM - TEL. 24 87 16
HANDELSOPLEIDING
D i n k g r e v e Boekhouden M.O. S.P.D. M.B.A. Marketing Praktijkdiploma's Boekhouden
Talen Typen Steno Middenstandsdiploma Officiële I.M.O .-opleiding
KANT.: WILLEMSPARKWEG 31, AMSTERDAM-Z.
761176 5 LES-ADRESSEN • ZUID • WEST • SLOTERMEER • NOORD • AMSTELVEEN Lid van de V.P.0. Vraagt prospectus
VOOR GERECHTIGHEID
Het afgelopen jaar is voor het Auschwitz-Comité opnieuw een jaar van strijd geweest , ook opnieuw van te leurstel l ing, maar stell ig ook van succes. Van strijd, omdat discriminatie van alle mogelijke groepen nog altijd in de were ld voorkomt. De bijna enige wijze om niet gediscrimineerd te worden is om je bij de meerderheid te scharen en daar zo onopvallend mogelijk te leven, je schikkend in gedachten, gedrag en uiterlijk van die meerderheid , dat is misschien wa t overdreven gezegd, maar ik vrees toch niet erg onjuist. Gelukkig worden steeds meer — en vooral: jongemensen zich bewust van discriminat ie, maar het komt helaas nog geweldig veel voor. Ook het fascisme is nog niet dood, en Joden worden nog dagelijks vervolgd. De strijd van het Auschwitz-
^ p C o m i t é is daarom nog in hoge mate actueel en zal dat ook in 1972 blijven.
Het jaar 1971 was ook een jaar van te leurste l l ing; er werd wéér niet bereikt het enige wat het rechtsgevoel had kunnen bevredigen: een pensioenregel ing. Het is niet aan mij om op deze plaats in te gaan op de wijze waarop dit zich al lemaal in de Tweede Kamer heeft afgespeeld; het resultaat is bekend. Maar er was ook succes voor het Auschwitz -Comité , de Joods Maatschappeli jk werksters , Vrij Nederland en alle andere mensen en organisaties die zich met zoveel toewijding hebben ingezet: er werd tenminste
bereikt dat de nieuwe regeling die er nu zal komen geen bijstandsregeling zal zijn. Het is mij opnieuw gebleken dat velen niet begrepen en begrijpen waarom dat zo belangrijk is. Jullie hebben toch zelf ervoor gestreden dat bijstand geen gunst maar een recht is, zo werd mij vaak tegengeworpen. Als je dan moet gaan uit leggen dat het een niet met het ander in strijd is komt soms een gevoel van machteloosheid over je , omdat de woorden niet te vinden zijn of niet overkomen. W e komen, in de woorden van Hoornik gezegd, een zintuig te kort.
Maar in ieder geval : er komt nu een afzonderli jke regeling (welke??) en de strijd gaat voort om er een zo goed en rechtvaardig mogeli jke van te maken. En een regeling die goed en snel uitvoerbaar is. Op oudejaarsdag was ik in gesprek met een joodse verzetsman, die al 26 maanden bezig is met een herkeuring. Misschien leiden al le krachtsinspanningen er in 1972 toe dat dit soort afschuweli jke dingen niet meer voorkomt. Ik w e e t dat ik velen van u helaas geen onbezorgd 1972 kan toewensen . W e l wens ik u allen rust, vrede en een zo goed mogeli jke gezondheid en wens ik het Auschwitz -Comité moed om door te gaan met de nog zo noodzakelijke strijd voor gerechtigdheid.
J. J. V O O G D
hoort erbij, wij blijven 'Horen wij er ook bij? Dat is het e e r s t e wat de mensen vragen. Het tweede is : Gaat u dan w e g ? Dan zeg ik: nee hoor, ik blijf.' Aan het woord is de heer Kuiper, Kuiper van de vervolgden, zoals men bij de Ams t e r d a m s e Socia le dienst zegt . Zijn optreden is prec ies het tegendeel van de kale, kille omgeving van gele planken en grijze t ege l s in de Marnixstraat. Hij wil ons b e s t te woord staan voor een interview in ons blad, dat hij trouw blijkt t e lezen Ook al de oudere jaargangen, waarin de betreurde mevrouw Swelhe im—de Boer over de moeilijkheden met de vervolgde kinderen van allerlei leeftijd vertelde. 'Zij heeft zich ook zo speciaal voor de oorlogspleegkinderen ingespannen' , zegt hij. Zelf is de heer Kuiper de vertrouwde vriend van zeer vele oor logss lachtof fers geworden. Maar hij is nog lang niet tevreden. 'We hebben een reuzefijne afdeling, een tiental van ons doet het buitenwerk. Hoe het in andere plaatsen gaat, w e e t ik niet. Wel dat het werk veel spec i f ieker aangepakt moet worden. Die jonge mensen bij voorbeeld, die vaak nog heel diep onder de vervolging en de gevolgen daarvan t e lijden hebben, dat is de groep die er het
langst m e e voort moet . Vaak is het onbevredigend, wat je voor ze kunt doen. Er komt nog meer bij t e pas dan geld. Maar e e r s t moet iedereen die in aanmerking komt een uitkering krijgen. Als over t w e e jaar de grote moot van de aanvragen en opgaven af is, komt er ruimte om op ander gebied door t e gaan, voor de immater ië le behoef ten. Dat moet voor de jongeren, maar ook voor de ouderen is het vaak heel hard nodig. Ju is t voor de ouderen, e e n s vervolgden, die nu over de zeventig zijn en klachten hebben, moet zonder meer gelden dat zij, omdat zij toen al ouder waren, des te meer onder de oorlog hebben geleden. Daar hoort al helemaal geen omgekeetde bewijs last bij. Als iemand nu tachtig is, moet men niet kijken, hoe hij er nu aan toe is, maar hoe hij eraan t o e was op zijn vi jft igste. Het oorlogsgebeuren prevaleert boven de invaliditeit. Wij zijn nu drie jaar bezig; we hebben in Amsterdam een goede samenwerking met J o o d s Maatschappeli jk Werk. Voor veel gevallen doen wij de e e r s t e aanvraag en de groep wordt s t e e d s groter. Wij stellen een sociaal rapport op na een gesprek over de oorlogservaringen en de gevolgen voor het verdere leven en over de klach
ten van de mensen . Die komen vaak maar moeilijk los. Ju i s t in deze groep zitten de mensen die met hard werken het gebeurde willen vergeten. 'De dokter kan me niet helpen', horen we dan. En de toedracht is dan ook vaak duidelijker zichtbaar voor de maatschappeli jk werker, dan voor de arts . De individuele benadering, het persoonlijke gesprek is zo belangrijk. En toch nog vinden wij dat die vaak in het gedrang komt, want nieuwe aanvragen gaan voor. En dan is er nog s t e e d s die barrière, die .mensen van de Socia le dienst weg houdt; die zouden wij opgeheven willen zien, helemaal. S o m s komen er mensen over de drempel heen door kampvrienden, die dan zeggen: ga met me m e e . En dan merk j e door de ervaring die j e al hebt opgedaan bij die meekomers de barrière wel degelijk. Met behulp van de huidige regeling, die wel gebreken heeft , is toch nog veel gebeurd. De zeven gemeenten waar de uitvoering nu is geconcentreerd , dat is al een stap vooruit, dat moet zo blijven. Wij
vervolg pag. 16
A m s t e r d a m
H I L T O N - H O T E L
A p o l l o l a a n 1 3 8 - 1 4 0
Rotterdam
H I L T O N - H O T E L
W e e n a 1 0
MÉÉR SERVICE VOOR UW FORD' OFFICIAL FORD DEALERS
De Waarheid de enige krant die ook nü
konsekwent stel l ing neemt
tegen West-Dui ts mi l i tar isme
en hedendaaqs fascisme,
een principiële krant,
onafhankelijk van de monopolies
en grote ondernemers
vraag een gratis proefabonnement aan
De Waarheid antwoordnr. 2518, Amsterdam (er hoeft tjeen postzegel o p )
WIJ MOETEN OP ONZE TELLEN PASSEN 'De vervolgden? Dat is toch eenvoudig. Zovelen verweg worden door ons geholpen, waarom dan niet de mensen van het eigen volk, die wij met hebben kunnen beschermen tegen de bezet ter? Een afschuweli jke zaak, de regering heef t zich klein getoond. ' Dat zegt prof. dr. A. de Froe, de nieuwe rector-magnificus van de Universiteit van Amsterdam, de antropoloog, die in '43 en '44 een aantal mensen het leven redde, door hen tot 'ariër' te s tempelen en die later dan ook deskundig in zijn artikel in de Winkler Prihs van die 'ariër' geen spaan heel liet. (Als hij dat stuk gelezen had, zou hij het niet hebben gezegd, denkt de Froe van de minister van justit ie .) Een ariër mag dan niet bestaan, gevaar voor f a s c i s m e bes taa t er wel voor hem. 'Ik ben niet overtuigd, dat wij immuun zijn. Wij moeten op onze tellen passen . In de g e e s t van mensen kan, zodra zij in m a s s a ' s optreden, een radeloosheid ontstaan. Men heef t dan geen vertrouwen meer in de langzaam werkende, onzekere,
•wat chaot i sche democrat i sche methode. Het laatste redmiddel schijnt dan de sterke man, de regering, die het wel uit zal maken. J e moet in zo een toestand ook niet zeggen: dat zint me niet, ik houd e r m e e op. Dat is niet goed, j e moet dingen die j e onjuist vindt, bestri jden. J e hebt de plicht in d iscuss ie te treden met de regering, ze duidelijk te maken, dat ze het anders moeten doen. Als we met denken ophouden, dreigt het gedachtenverdrijvend massamiddel van de s terke man. De les van de Tweede wereldoorlog w a s : met alle middelen de oncontroleerbare macht van de ene mens over de andere te bestri jden. Waar macht wordt uitgeoefend dient die beperkt , gecontroleerd en ophefbaar te zijn. W e kunnen elkaar wat dat betreft , niet goed genoeg op de vingers zien. Ook in Duitsland is dat gevaar nog niet verdwenen. Franco kan nog maar niet worden weggestuurd. In landen als Spanje , Griekenland, Brazilië is het onzeker, wat er met bepaalde minderheden zal gebeuren. Ik ben minder bang voor een verdere ont-
•wikkeling in Rusland, waardoor de zaak daar zou afglijden naar f a s c i s m e . De regering heef t er minder speelruimte voor willekeur. Ik denk niet, dat de onvrijheid er de overhand krijgt, dat kunnen ze niet tegenover het volk verantwoorden. Ik hoop wel, dat de vrijheid er zal toenemen, dat een schri jver er zijn eigen boek kan schri jven. Wat onze jeugd betreft , ben ik niet pessimist isch. Bij veel oudere mensen is het beeld van de jeugd afgestemd op uitzonderingen, die zij niet goed begrijpen. De m e e s t e jonge mensen treden de moeilijkheden — die nu groter zijn dan vroeger — positief t e g e m o e t . Een bee t j e pessimist isch ben ik wel ten aanzien van wat de jeugd zou kunnen bereiken; in elk geval weinig met schreeuwen. Oorlog met de bi jbehorende wreedheden bedreigt ons . Ook vraagstukken als milieuvervuiling en overbevolking eisen meer dan waarschuwingen en enig verzet . Ik geloof niet, dat op het ogenblik opzettelijke invloeden in een volstrekt verkeerde richting werken, zoals het f a s c i s m e deed. De mens loopt nu eerder blindelings in zijn verderf. Het begrip voor wat er in de oorlog is gebeurd, vervaagt. Het is de taak voor hen die het hebben meegemaakt , om met hun belangrijke activiteiten door t e gaan, voor het verderleven van allen. We be
hoeven niet het verdriet, de narigheid of wraaklust levend t e houden, maar wel de les uit wat ons is overkomen. De m e e s t e Nederlanders begrepen desti jds niet, wat er in Duitsland aan de hand was . Het is van belang, erop te wijzen, hoe het is gekomen, zoiets kan immers w e e r beginnen! Een Colijn, toen een leidende figuur, had geen begrip voor de gevaarli jke, catas trofa le beweging. Toen eenmaal zoveel mensen in de macht van een stel misdadigers waren geraakt, was het in menig opzicht te laat. Churchill zag de realiteit eerder dan Chamberlain en in ons land zag Romein die eerder dan Colijn. Wanneer zich dergelijke verschi jnselen voordoen (en die doen zich v o o r ) , moeten wij zeer attent zijn.
Een van die kwalijke dingen is discriminatie. Verschil len tussen mensen zijn er. J e mag op grond daarvan niet verder gaan, al wordt men daar geregeld en op allerlei manieren in gesti jfd, bij voorbeeld vrouwen eigenschappen toedichten, die ze niet hebben. Vanuit die bestaande verschillen general iseren is de grote fout. ' Pratend met prof. de Froe komt men — hoe kan het anders — op het onderwijs en zijn vele kanten en niveaus. Maar hij heef t het ook over psychiatr ische instellingen en gevangenissen; afgeslotenheid zonder controle in elke vorm maakt hem bezorgd. Een man die op de uitkijk blijft s taan.
E. T.
Het trauma trof allen Onrechtvaardig en verbi jsterend vindt dr. G. de Haas het, dat zoveel jaren lang geen regering heef t omgekeken naar dat deel van het Nederlandse volk, dat zo sterk de genocide-praktijken van de nazi's heef t ondergaan als de 20, 30.000 die in 1945 uit de ca tas t ro fe voor de dag zijn gekomen. Hun hele wereld waren zij kwijt. 'De Nederlandse regering heeft de plicht om deze groep op bijzondere wijze met bijzonder begrip t e g e m o e t te treden, ' zegt dr. de Haas. 'Deze groep was ook buitenmate en buiten zijn wil gediscr imineerd. ' Zo zet hij zijn mening uiteen: 'Ik heb in de pre-adviescommissie voor de ROMI, de ri jksgroepsregeling voor de vervolgde oor logss lachtof fers , gezeten. Men kon in aanmerking komen voor ondersteuning, als men invalide was en daarvoor m o e s t men geestel i jk of lichamelijk ziek zijn. Ik kreeg toen van s t a a t s s e c r e t a r i s van de Poel en zijn s taf de indruk, dat die invaliditeit de kapstok was om de noden aan op te hangen, die woog bij de regering niet zwaar. Wel werd de omgekeerde bewijs last aanvaard, de overheid moet aantonen, dat de ziekte geen oorlogsgevolg is, de patiënt of zijn arts behoeft niet te bewijzen dat dit wel zo is. Ik had er vrede mee , dat de ri jksgroepsregeling op deze manier werkte , hoewel ik me er in principe niet bij kan neerleggen dat er per s e een lichamelijk of geeste l i jke invaliditeit m o e s t zijn. De psychiater mevrouw Swelhe im—de Boer had uitermate veel begrip voor de psychische situatie van de mensen . Ik ben overtuigd, dat zij heel veel e f fec t i eve hulp heef t kunnen geven. Na haar dood is er in de medische commiss ie in Arnhem geen psychiater voor haar in de plaats gekomen — de psychische kant wordt nu niet m e e r in voldoende mate belicht. Hier in Amsterdam is men over de afwikkeling van de RO-III zeer tevreden. Maar s o m s wordt iemand die ondergedoken was om medische redenen, op zuiver lichamelijke gronden, afgewezen. J a m m e r is ook dat in prof. Weijels ui ts tekende analyse, gepubliceerd in Medisch Contact , V.N. en N.I.W. van de groep als zodanig zij die ondergedoken of gevlucht waren zijn weggelaten . De vervolging is inderdaad niet door allen op dezelfde wijze ondergaan. Beoordeeld dient echter t e worden: de situatie waarin de mensen zich nu bevinden. De m e e s t e n zijn geestel i jk getraumatiseerd,
beschadigd, zij hebben hun achtergrond, hun familie verloren. De hele groep, die zich in het begin zo flink leek te houden — in wezen is dat niet zo — moet als psychisch invalide worden beschouwd. Dit is een constatering, de groep is verre van onvolwaardig, integendeel , p r e s t e e r t ju is t veel . Maar er bes taa t minder geeste l i jke stabil iteit dan bij anderen, die de gevoelsband met hun naasten konden vasthouden. Ik merk dat in en buiten mijn huisartsenpraktijk. Of de mensen het nu goed hebben of niet, zij zijn vlugger van de kaart. Ook hun kinderen. Ik spreek nu niet van de oorlogs-pleegkinderen, dat is een verloren generat ie . Maar de reac t ies ook bij de later geboren kinderen zijn anders ; ze hebben b.v. geen grootouders, het leed werkt ook op hen in. Veel mensen krijgen nu lichamelijke klachten en reageren dan anders dan leeftijdgenoten, vaak depress ie f . Mij t ref t de negat ieve gevoelstoon waarin zij het oud worden beleven, s lecht slapen, nachtmerries , angst . Waarom dat niet twintig jaar eerder is gebleken? Wij gaan h e t einde van o n s leven t e g e m o e t en komen nu dichter bij hen die weg zijn. S o m s is er vroegtijdige veroudering, als de mensen ziek worden, zijn zij angstiger , depress ie ver dan anderen.
Ik meen aanwijzingen, dat deze groep in een negat ieve g e v o e l s s f e e r verkeer t ook daarin t e zien, dat mensen niet op de ledenli jst van een joodse g e m e e n t e willen. Zij zijn bang om op een lijst t e s taan. Sommigen wilden bij de volkstelling niet opgeven, dat zij lid van een joodse gemeente waren, ook al waren zij dat wel . Een schandaal dat de opeenvolgende regeringen geen begrip konden opbrengen. Dat begrip verlang ik van een regering. In Amsterdam wordt het werk van de uitvoering goed gedaan. Maar het medis c h e deel wil ik eruit hebben. Artsen vragen zich af: moet ik dat al les toeschri j ven aan de oorlog? Dat maakt het voor die artsen, hoe ser ieuzer en cr i t i scher zij zijn, maar moeili jker. Nu vraagt men in de C o m m i s s i e : O, jij zat in Auschwitz, jij in Westerbork? Dat gaat een rol spelen bij de beoordeling en dat mag n i e t . Wanneer iemand meent aanspraak t e kunnen maken, moeten zijn f inanciële en soc ia le omstandigheden de doorslag geven en anders niet. De hele groep is immers getraumatiseerd. Dat moet eindelijk doordringen.' E. T.
Mauthausen-stof Dit verhaal van Judicus Verstegen komt u bekend voor. Het is ons eigen lotgeval van voor de aparte regeling voor vervolgden. Dank zij de actie van vele zijden is de onverschillig-ambtelijke bejegening verleden tijd. 'Mauthausenstof' is gepubliceerd in de bundel 'De koning van het puin' en wordt hier afgedrukt met welwillende toestemming van de schrijver en van Em. Querido's Uitgeversmij.
De kraai knipperde met zijn ogen toen Mozes Mendel de lap van de kooi nam. 'Zo. Kijk maar weer e e n s naar buiten. Zonnet je , nah? ' De kraai zei niet dat het bewolkt w a s . Dat was makkelijk, maar als j e altijd gelijk krijgt, komen de te leurstel l ingen buiten des te harder aan. HIJ boog zich moeizaam om onder het ijzeren bed zijn sokken t e zoeken, die zo vaak met allerlei w o l r e s t j e s verste ld waren dat de oorspronkeli jke kleur niet m e e r te zien w a s . Het was benauwd en tegelijk kil in het vertrekje . Hij had met het raam dicht geslapen om geen warmte te verliezen. Op het glas had zich condens gevormd, het m e e s t in de hoeken. Hij nam de kooi van de haak, schoof de deuren met de glas-in-lood ruit jes, waarvan er verschi l lende gebroken waren, open en ging de huiskamer binnen. Hij hing de kooi voor het raam en keek beneden in de straat . Een man duwde een kar oud roest over het ongeli jke plaveisel . S o m s zette hij die even neer om met de rug van zijn hand onder zijn neus te wrijven. Vanavond, tegen het vallen van de duisternis , zou de man de kar w e e r terugduwen en er zou nog s t e e d s dezelfde hoop oud roest op liggen. 'Nah, e e r s t maar e e n s de kachel aans teken ' Achter het salamandert je lag een stapel oude kranten met vochtkringen, wat hout en een paar papieren zakken eierkolen. Hij pakte de onderste krant van drie weken oud. J e vindt altijd wel wat t e lezen in een oude krant, dacht hij. Een Israël ische j e e p was in de Gazastrook op een mijn gereden. De t w e e inzittenden waren zwaar gewond. Zijn zoon Johan woonde in Israël, maar Mozes zou er wel nooit meer heengaan. Hij was nu vijfenzestig, dan verkas j e niet zo makkelijk meer. Zijn schoondochter en kleinkinderen kende hij alleen van wazige fo to ' s . En die jonge a g r e s s i e v e kerels met die harde bruine koppen lagen hem niet zo. Hij was in 1918 uit Rusland en in 1933 uit Duitsland gevlucht. Hij zou voor de derde keer een taal moeten leren, want zijn ouders hadden het niet nodig geoordeeld dat hij Hebreeuws kende. Zo joods dachten ze niet — maar juist genoeg om in Auschwitz vergast te worden. HIJ scheurde methodisch lange repen van de krant en draaide die tot proppen. Hij opende het klepje beneden en duwde ze met de pook naar binnen Hij had w e e r erge last van zijn nier. Dat duidde op regen Zesentwintig jaar geleden had een Duitse laars in Mauthausen hem die barometer geschopt Johan s c h r e e f dat het
in Israël veel minder regende. Nou, misschien zou die nier ook wel pijn doen in de hitte. Hij dacht aan de twee jongens uit de j e e p , terwijl hij nauwgezet een paar s tukjes aanmaakhout op de proppen legde en het geheel besprenkelde met spiritus. Hij blies de alcoholdamp weg, s t reek een lucifer aan, liet de vlam krachtig worden in het holle van zijn hand en stak de proppen aan. De half afgebrande lucifer kreeg een s t ra teg i sche plaats op de brandstapel. Door het bovenste klepje zag hij de vlammen omhoogkomen. Hij legde zijn handen om de kachel, die langzaam warm werd. Buiten waren de pneumatische boren van de s lopers w e e r begonnen. Ze hadden de oude synagoge bereikt. Er was niet veel aan verloren, want de boogvormige glas-in-lood ramen waren toch al tientallen jaren kapot. Sterren, dacht hij, geven licht, maar in ramen zijn ze zwart Er was een nieuwe synagoge gebouwd van witte ziekenhuissteen met een menora in de tuin in een buitenwijk vol blokkendoosflats . Hij kon zich er zelfs op Yom Kippur met toe zetten naar binnen te gaan. Hij was er een die was teruggekomen. Gewoon omdat hij in zijn grenzeloze onnozelheid in de verkeerde rij was gaan staan. Er waren er zo'n stuk of duizend in de stad, allemaal ongeveer zijn leeftijd. Iedere week overleed er een, sommige winterweken zelfs t w e e . Over twintig jaar zou al les voorbij zijn. Die oude synagoge was enkel een herinnering in harten die spoedig zouden ophouden te kloppen, en kon daarom net zo goed tegen de vlakte Op die nieuwe begraafplaats was hij eenmaal g e w e e s t om te weten wat ze straks met hém zouden doen. Niemand had hem opgemerkt . Gelukkig. Uit het dodengebed had hij alleen de opsomming van de vernietigingskampen verstaan Hij kon met zijn hand zijn nier voelen. Vlak na de bevrijding spraken ze er nog van die te verwijderen als hij zou zijn aangesterkt . Hij verbaasde de medische stand door het trage tempo van aansterken, dat ongemerkt overging in een lange sana-toriumkuur. Toen overleed Rachel, zijn vrouw. Ze werd nog begraven bij de oude synagoge. Een half jaar geleden had hij een circulaire van de g e m e e n t e gekregen, waarin hem een maand werd gegeven om bezwaren te uiten tegen de asfaltlaag van een vierbaansweg over Rachels graf Dan zouden ze haar opgraven en naar de nieuwe synagoge brengen. Maar hij dacht dat Rachel net zo min zou willen verkassen als hij zelf en maakte daarom geen bezwaren.
Hij maakte eigenlijk nooit meer bezwaren en daaruit bes loten ze dat het met die nier óók wel zou meevallen. In ruil namen ze zijn rechterlong weg, een veel belangwekkender operatie Hij herinnerde zich zijn angst toen hij de spierwitte operat iekamer werd binnengereden en de dokter zich over hem heenboog Later hadden ze hem het weefse l laten zien waar een grijze laag Mauthausenstof overheen lag. 'Nah, die brandt, ' s te lde Mozes vast toen hij wat eierkolen op het vuur had gestort . De kraai volgde al zijn bewegingen. 'Ja, jij krijgt honger. ' Hij opende een buffet dat klemde, haalde er een half bruin uit en een stukje margarine in een papiertje met een vrolijk blauw bandje erop. Op een plank sneed hij twee sneden af die hij smeerde en langzaam opat. De kruimelt jes schudde hij van de plank in de kooi. Toen kleedde hij zich met vertraagde bewegingen aan Omdat hij niets anders t e doen had, omdat bewegen hem pijn deed of omdat hij het moment dat hij klaar was voor de buitenwereld tot het laatst wilde uitstellen Achter het raam zittend wachtte hij op de
post . Hij had in geen weken meer iets gehoord van Johan, die zich daar Hanan liet noemen. Die leefde zijn eigen leven naast een vrouw die hij niet kende, in een land dat hij niet kende en onder een naam die hij hem niet gegeven had Zijn t w e e kinderen droegen bloemen in hun haar op het purimfeest en spraken geen Nederlands. Op een bepaalde mahier was de zoon even ver weg als Rachel onder haar asfalt laag, maar het was toch of dat krantebericht hem s terker dan anders deed verlangen naar een van die brieven die s t e e d s korter werden en in s t e e d s s l echter Nederlands geschreven . De post kwam door de straat . Een uniform en platte pet gaven hem nog s t e e d s een schok. Maar toen de post doorliep, maakte die plaats voor te leurstel l ing. Er was een kans dat er iets van Johan kwam met de middagpost. J a , nu hij erover nadacht, kwam het groots te deel van zijn brieven met de tweede bestel l ing. 'Nah, ik ga maar weer e e n s op s tap. ' Hij m o e s t voor de zoveels te keer naar Soc ia le Zaken. Hij stak de oproepkaart in zijn zak — een ge le , dacht hij — en liep voorzichtig de trap af, zich stevig vasthoudend aan de leuning. S o m s werd een deur geopend voor nieuwsgierige kinderogen. Ze dachten dat hij een fortuin onder zijn vloer verborg omdat hij nooit werkte.) Maar er woonde alleen een muizenpaar dat het ook niet breed had. Mozes mocht niet werken vanwege die ene long en leefde van uitkeringen. J e voelde buiten dat het wel zou gaan regenen. De nier had w e e r e e n s gelijk gehad. Het geluid van de pneumatische boren was heel dichtbij . De muur was teruggebracht tot blokken van zo'n tien tot vijftien s tenen . Achter die blokken was hij driemaal per jaar g e w e e s t . Op Yom Kippur, Rosj Hasjana en Pesach. Voor vaker waren ze niet joods genoeg. Hij maakte een armgebaar door de buurt. 'Gaat dit allemaal w e g ? ' De man met de boor onderbrak even om een s jekkie te draaien. Op een meter of drie dreunde de c o m p r e s s o r door. 'Het gaat allemaal tegen de vlakte. Er komt een vierbaansweg naar de tunnel. ' 'En dat huis? ' vroeg Mozes , wijzend naar waar hij woonde.
De man met het s jekkie haalde zijn schouders op en vroeg zijn maat : 'Dat krot naast die s igarenboer is toch derde f a s e , n ie t? ' 'Ja. ' 'Waneer begint de derde f a s e ? ' Net vielen de e e r s t e druppels. Ze wisten het niet. Dat kon hij misschien óók vragen op Soc ia le Zaken. Hij m o e s t langs het water dat een bocht maakte , daarna over een brug naar het grachtenhuis met het natuurstenen bordje 'Socia le Zaken, Geopend maandag t/m vrijdag van 9.00-12.00 en 13 30-17.00. F ietsen worden verwijderd.' Hij aarzelde en duwde de deur open, die piepte zodat ze allemaal naar hem keken en hij de ogen neers loeg naar de t e g e l s in de gang Toen hij dacht dat ze voldoende aan hem gewend waren, vroeg hij met het lichte Duitse a c c e n t : 'Wie was de laats t e ? ' 'Ik,' zei een zware man dreigend. Mozes leunde tegen de muur. Tegenover hem hing een s taats ieportre t van de koningin en een oude kaart van de stad zoals j e ze wel bij antiquairs aantreft . Zijn huis stond erop, net als de oude synagoge. Waar nu de nieuwe was, was alleen nog maar weiland waar een boerenwete-ring door heen kronkelde Het duurde lang Juis t toen hij aan de beurt was drong zich nog een vrouw voor hem, die voorgaf binnen een paar minuten klaar te zijn maar meer dan een kwartier binnen bleef . Ten s lot te stond hij tóch voor het l o k e t . . .
De ambtenaar derde klasse trok vragend zijn wenkbrauwen op. Mozes had geleerd alleen tegen een goj t e spreken als die het woord tot hem richtte. 'Als ik iedereen moet vragen: Wat wens t u, m e n e e r of mevrouw, zit ik aan het eind van de dag met zó'n strot , ' verduidelijkte de ambtenaar kribbig. 'Ik heb t w e e maanden geleden een eh . . . verzoek ingediend tot herwaardering van mijn eh . . . geval, ' zei Mozes zacht jes . 'Op grond daarvan heb ik een formulier moeten invullen. Daar heb ik niets meer van gehoord. Misschien is het niet aang e k o m e n ? ' 'Twee maanden, ' zei de ambtenaar, 'en u durft dan al met een opgestoken zeil binnen t e vallen? W e e t u eigenlijk hoeveel gevallen we te behandelen kri jgen?' 'Zoals ik zijn er op z'n hoogst nog maar duizend.' 'Zo redeneren ze nou allemaal, ' zei de ambtenaar en ging er e e n s goed voor zitten . . . ' ledereen denkt dat zijn geval iets bijzonders is . Zoals ik zijn er maar duizend. Of t ien. Of t w e e . Dat hoor ik de hele dag. Al was u een geval op zich zelf, dan nog zouden we de moeite nemen al les haarfijn uit te zoeken. Dat is onze plicht . . .
•'Naam?' 'Mozes Mendel . ' 'Mendel Mozes . . . Mmma, mmme 'Ik zei : Mozes Mendel, ' merkte Mozes bescheiden op. De ambtenaar keek verstoord op uit zijn kaartenbak. ' Ja ja , Mozes is de voornaam. Hier heb ik j e . ' Hij zet te triomfantelijk een ruitertje op de kaart. 'Mendel Mozes , geboren te Kiev op 10 augustus 1905. Genaturalis e e r d Nederlander. Weduwnaar van Rachel Ste in . ' De ambtenaar s loot het tral iehekje, stond zuchtend op van zijn stoel en liep naar de ordnerkast tegen de muur. Met zijn wijsvinger gleed hij langs de ruggen. 'Wat zeg jfj van GVAV—DWS? ' vroeg zijn col lega. De ambtenaar draaide zich om. 'Twee kolommet jes drie en één kolommet je een . ' 'En het v ierde? '
De ambtenaar verzonk in diep peinzen. 'Ook maar drie. ' Hij kwam terug naar het loket met een formulier vol s trepen en aantekeningen in de marge . 'Daar heb j e het al . . . U h e b t het formulier niet volledig ingevuld. Daardoor kon het niet in behandeling worden genomen. Dat stond toch duidelijk in de toel ichting? Hebt u die niet ge lezen? ' ' Ja , ' antwoordde Mozes te rneerges lagen . 'Wat ben ik dan v e r g e t e n ? ' 'U hebt niet geantwoord op de vraag: Waarom werd u gearres teerd en door w i e ? U begrijpt dat we zo niets voor u kunnen doen. ' 'Ik was niet in een positie hun naam t e vragen, ' zei Mozes trillend . . . 'Flauwekul, ' zei de ambtenaar . 'Mij hebben ze nooit weggehaald, maar ik herinner me b e s t dat de S S , de SA en de Nederlandse politie allemaal andere uniformen droegen. U had b e s t ons werk wat kunnen vergemakkeli jken door daar op te letten. ' 'Dat zou ik met graagte gedaan hebben als ik toen had kunnen vermoeden dat dat vijfentwintig jaar later belangrijk zou worden.'
'Ik kan natuurlijk dit bijzondere geval wel naar voren brengen, ' hernam de ambtenaar, 'maar ik heb geen snars houvast. Hier, als reden van invaliditeit hebt u opgegeven Mauthausenstof . Nou, ik ben veel gewend maar daar heb ik nog nooit van gehoord. Amputatie van armen, benen, vingers , oren of tes t ike ls , dat kan allemaal, maar Mauthausenstof . . . ' Hij schudde het hoofd. 'Er is een long verwijderd,' l ichtte Mozes zwetend t o e . Hij voelde toenemende paniek. 'Zeg dat dan . . . " De ambtenaar haalde M o z e s ' antwoord op het formulier door en vulde een ander in. 'Wanneer? ' ' September ' 51 . ' De ambtenaar liet de armen moedeloos zakken. 'Maar dat heef t toch niets m e e r met de oorlog t e maken? ' 'Dat s tof was er in de oorlog ingekomen. In Mauthausen. ' Een fel le regen sloeg tegen het raam. Mozes had het idee of hij naakt in de Kalverstraat stond en de mensen elkaar
opmerkzaam maakten op zijn besnijding. 'Hebt u een deugdelijk medisch rapport waarin wordt aangetoond dat de long inderdaad door eh . . . Mauthausenstof is a a n g e t a s t ? ' 'Ik heb er nooit aan gedacht dat t e vragen ' . . . 'Wat maken jullie het ons toch altijd moeilijk. Misschien heb j e j e longen 'wel verpes t door jarenlang dikke sigaren t e roken. Probeer nou e e r s t die dokter t e pakken t e krijgen.' Het tral iehekje werd voor zijn neus dichtges lagen . Achter hem stond al w e e r een ander t e dringen. Nu had hij niet e e n s gelegenheid gehad t e vragen w a n n e e r de derde f a s e zou beginnen. Hij wacht te in de deuropening tot het even wat droger werd. Tegelijk maakte hij een plan. Hij zou e e r s t naar het academisch ziekenhuis gaan waar ze zijn long hadden verwijderd. Het was niet ver weg . Daar zou zeker wel iemand t e vinden zijn die bereid was een verklaring af t e geven o v e r ' h e t Mauthausenstof . Hij had honger, maar hij had met opzet zijn geld thuis gelaten. Weggedoken in zijn j a s liep hij terug langs het water , s loeg linksaf, s tak over en bereikte het ziekenhuis. In het port iershokje zat e e n geüniformeerde man met een gem e e n t e p e t op. 'Mijn naam is Mozes Mendel . . . Mendel Mozes , ' verbeterde hij zich zelf. 'Ik ben hier achttien jaar geleden geopereerd en moet nu voor een uitkering van Soc ia le Zaken een verklaring ihebben over mijn ziekte. ' 'Weet u welke afdeling het w a s ? ' 'Er is een long weggenomen vanwege Mauthausenstof . ' 'Mauthausenstof? ' vroeg de portier. 'Hm. De afdeling ziekten van longen en luchtwegen is vijf jaar geleden opgedoekt . U kunt het b e s t e even gaan praten m e t de klinisch administrateur. Gaat u de klapdeur door, linksaf de gang in, rechts langs de brandblusser, de trap op en dan is he t in de gang vóór u, de derde deur links, kamer 132. ' Mozes kon zich de gangen nog vaag herinneren, evenals de geur van medicamenten en de s loffende geluiden van patiënten die w e e r e e n s een paar stappen buiten hun kamer mochten doen. Hij snoof met welbehagen de geuren van he t warm e e ten op die uit de keuken kwamen. Hij vond na enige moeite kamer 132 en klopte aan. Niemand antwoordde. Hij probeerde het opnieuw, iets luider. Plotseling voelde hij hoe moe hij w a s . Met één long telt iedere inspanning dubbel, hadden ze hem gewaarschuwd. Hij hijgde van de trap. Hij w a s oud, verzwakt, op de grens van ondervoeding. Hij wacht te to t hij w e e r wat op adem w a s gekomen, drukt e de kruk omlaag en trad binnen. De klinisch administrateur keek hem verbaasd aan. 'Heb ik u g e r o e p e n ? ' 'Nee, ' zei Mozes . 'De portier h e e f t me naar u verwezen. ' 'O, u komt van buiten. Wat is er van uw diens t? ' 'Achttien jaar geleden is e r bij mij een long verwijderd vanwege Mauthansen-stof . Soc ia le Zaken verlangt een verklaring van mij dat dit inderdaad het gevolg daarvan w a s . . . ' 'Mauthausenstof? ' vroeg de klinisch administrateur. 'Is dat een erkend ziekteb e e l d ? ' 'In zoverre dat ik e r aan geleden heb, ' antwoordde Mozes . 'De afdeling ziekten van longen en luchtwegen is vijf jaar geleden opgedoekt . En ik denk niet dat wij de archieven zo lang bewaard hebben. ' Hij verzonk in gedachten . Hoe hij Mozes
Luisteren naar Bob Dylan Houtskooltekening van Harry Visser vervolg pag. 16
ï V A N D E R
1 E X C L U S I E V E H E R E N M O D E V / H K U P P E R S
L E I D S E S T R A A T 4 4 A M S T E R D A M
A R R O W shirts
Ook levering van Papierwol en Dozen.
Vliegtuigstraat 8, Amsterdam. Telefoon 155358 - 15 75 9 2
Administratie-kantoor
J. Haan Administrat ies
Belastingzaken
Verzekeringen
Botenmakerss t raa t 7 8 Zaandam, tel 0 2 9 8 0 - 6 8 5 5 1
Ook voor Uw aangiften inkomsten
belasting en vermogensbelasting.
RIJN-GARAGE N.V. AUSTIN-7
ALLE MODELLEN UIT VOORRAAD LEVERBAAR
UW AUSTIN DEALER VOOR AMSTERDAM, AMSTELVEEN EN OMSTREKEN
Kantoren en Showroom: Werkplaatsen: Ceintuurbaan 223-225 Telefoon 72 22 04 - 71 91 54
Pieter Baststraat 5 Telefoon 79 75 82 2e Jan Steenstraat 80-82 Telefoon 73 09 29
ƒ 5850 — Ruime keuze in alle merken occasions
cv. drukkerij heiermann+co. Elandsstraat 147, 169-173
Amsterdam Telefoon 020-24 59 82 - 23 46 30
BOEKDRUK OFFSET
Alle illustratie, boek- en handelsdrukwerk
Gespecialiseerd in sets
Prima kwaliteit en service, snelle levering
U . C . A . CONFECTIEZAAK VOOR HET BETERE GENRE. ONZE NIEUWE COLLECTIE IS GEHEEL COMPLEET.
Beethovenstraat 11 Tel. 720744 Amsterdam
FOTO- E N FILMSTUDIO'S
H E N K
b S m s Utrechtsestraat 20, tel. 243210
Van Woustraat 242, tel. 720666
Meer dan 100% service
P E T E R J O N G M A N S GRANDE BOUTIQUE
Beethovenstraat 9 Amsterdam (Z) Telefoon 73 66 05
Opdat een zigeunerkind kan leven
O kleine ster Je bent zo groot in de dageraad Je licht is zo echt Verblind de ogen van de Duitsers Wijs hun de verkeerde weg Niet de goede, niet de goede Opdat een Joods kind kan leven Opdat een zigeunerkind kan leven
(uit een gedicht van de zigeunerdichteres Papusza)
Hoewel de likwidatie van de Zigeuners plaatsvond met de uitroeiing van de Joden, is daarover weinig bekend. Terwijl de
•deportat ies van Joden op de brutaalst mogelijke wijze openlijk plaatsvonden, gaven de nazi's aan hun maatregelen tegen de Zigeuners geen enkele ruchtbaarheid. Toch zijn de vergassingen van Zigeuners waarschijnlijk al begonnen in 1934 om de installaties te beproeven waarmee later de euthanasie uitgevoerd zou worden. De rassentheor ieën die deze massamoorden moesten rechtvaardigen komen onder meer uit de koker van ene Dr. Robert Rit-ter , hoofd van de 'Rassenhygiënische und biologische Forschungsste l le des Reichs-gesundhei t samtes ' . Zoals bekend geloofden de nazi's in de superioriteit van het zogenaamde Indogermaanse of Arische ras . In werkelijkheid bestaat er natuurlijk geen 'Arisch' ras , evenmin als een 'Semie-t i sch ' ras . Wél bestaan er 'Arische ' talen (Perzisch, Hindi, Urdu, Sanskr i t ) , zoals er ook S e m i e t i s c h e talen zijn. De Duitse geleerden nu hadden ontdekt dat de Zigeunertaal Romani veel woorden en gramma-ca le vormen met Sanskrit gemeen heeft en beschouwden daarom de Zigeuners als Ariërs . Zo zou men ook kunnen zeggen dat iemand die graag scherp gekruid ee t
•een Indonesiër is of dat wie suiker in de sla doet een Jood is. Inderdaad gebruikten de Nazi's dergelijke criteria. Volgens Ritter c . s . waren de echte zigeuners wel iswaar van ar ische afstamming, maar hadden ze een ingeboren lust tot zwerven, die hen inferieur maakte aan de Ariërs met vaste woon- of verbli jfplaats. Na een uitvoerig sibbekundig onderzoek kwam Ritter echter tot de conclusie , dat er nog maar weinig ' echte ' Zigeuners waren. De m e e s t e hadden zich vermengd met de plaatseli jke bevolking, echter met de m e e s t asociale en misdadige e lementen — immers alleen dezen wilden zich vernederen met een Zigeuner t e trouwen. Conclus ie : deze meerderheid van 'Zigeuner Mischl inge ' is door de negatieve se lect ie 'erbbiologisch minderwertig' aan de ' e c h t e ' Zigeuner en dient daarom uitgeroeid t e worden (categorie ZM + , ZM—, Z M ) . Alleen de ' echte ' Zigeuners (Z) , een kleine groep van enkele honderden mensen, mocht worden gespaard. (De indeling naar raszuiverheid vinden we in ietwat gewijzigde vorm terug in het rapport 'De Woonwagenbevolking' van het Kath. Sociaal Kerkelijk Instituut (1959) als de categor ieën A (re iz igers ) , B ( b u r g e r s ) , C (Zigeuners ) , Ab en Ba (gemengde huwel i jken) . Deze sibbekunde met vervalste s tat is t ieken ligt ten grondslag aan de
Woonwagenwet 1968 op grond waarvan de woonwagenbevolking in Nederland wordt geconcentreerd in regionale k a m p e n ) .
De onvermoeibare Mirjam Novitch komt de e e r toe als e e r s t e sys temat i sch materiaal bijeen gebracht t e hebben over de genocide van Zigeuners . Ik c i teer alleen maar: (Oktober 1941) 'De Balt ische landen, de Oekraïne, de Krim worden overdekt met gemeenschappel i jke grafkuilen waarin J o den en Zigeuners hun laatste schreeuwen en hun bloed mengen. Er worden Zigeuners gefusil leerd op J o o d s e begraafplaatsen zoals in Oszmiany. In Lodz werd een groep Zigeuners opgesloten in een synagoge en uitgehongerd' . 'In Simferopol werden in de nacht van 24.12.1941 achthonderd Zigeunermannen, vrouwen en kinderen gefusi l leerd. ' 'Het is bekend dat 1,500,000 Joden werden vermoord in de USSR, maar het aantal Zigeuners is onbekend. ' ( Joegoslavië 1941) 'Luitenant Walther c o n s t a t e e r t dat het makkelijker is Joden t e doden dan Zigeuners, omdat die zich rustiger houden voor het vuurpeleton dan Zigeuners . ' De Poolse Zigeuners werden met de Joden opgesloten in het ghetto van Warschau. Zij werden samen met de Joden in Treblinka vermoord (getuige Jakow Wier-nik in het E ichmannproces ) . 'De Commiss ie voor Onderzoek naar Duitse misdaden in Polen, heef t bewijzen voor de uitroeiing van Zigeuners in Treblinka niet alleen, maar ook in Majdanek, in Belzec en in Sobibor. ' Zigeuners werden samen met Joden in Auschwitz en Birkenau vergast . In september 1943 arriveerde in Auschwitz een transport Zigeuners uit Birkenau, die na zes maanden op een vastges te lde datum werden vermoord. Daarvóór werden ze gedwongen briefkaarten naar huis te schrijven, voorzover zij dat konden, (waarschijnlijk om m e e te delen, dat het ze goed ging) welke s o m s na het overlijden van de afzender werden bezorgd.
Dit zijn s l e c h t s enkele korte citaten uit de publicatie van Mirjam Novitch. Hoe
veel Zigeuners door de nazi's vermoord zijn, is niet prec ies bekend. Misschien 500.000, misschien een mil joen? In ieder geval werden ze op gelijke wijze vervolgd als de Joden, geregis t reerd , opgepakt, onder voorwendsel van 'landarbeid in Polen' op transport gezet , beroofd, vergast . Beroofd, de nazi's aasden net zozeer op bezittingen van Zigeuners, als op die van Joden . De Zigeuners die de oorlog overleefden kregen deze echter niet vergoed, want 'zij werden niet vervolgd om hun ras , maar vanwege hun asocia le en criminele d o s s i e r s ' (circulaire Ministerie van Württemberg 1 9 5 0 ) . Robert Ritter st ierf in 1955 een natuurlijke dood. Zijn a s s i s t e n t e Eva Just in is nog act ief in de Bondsrepubliek. Luitenant Walther is evenmin ooit veroordeeld. Mirjam Novitch: ' S lechts enkelen van de schuldigen zijn berecht , zoals Ohlendorf, Blobei en Eichmann, maar dat was , omdat ze tevens medeplichtig waren aan de moord op de Joden. Als de schuldigen aan de genocide van de Zigeuners erin slagen t e ontsnappen aan de handen van Just i t ie , laten we ze dan tenminste niet laten ontsnappen aan die van de geschiedenis . '
ROB VAN ALBADA
Veel zigeuner-oorlogsslachtoffers zijn niet op de hoogte van de Rijksgroepsregeling Oorlogsslachtoffers (RO III). Anderen denken dat het een Wiedergutmachung is en in hun ogen bloedgeld, zodat ze geen aanvraag indienen. Wij doen een beroep op de Gemeentelijke Sociale Diensten om aan deze misstand een eind te maken. Het is uw plicht om mensen die hiervoor in aanmerking kunnen komen, hierop te wijzen en de betrokkenen te helpen bij het indienen van de aanvraag, waarvoor u trouwens ministeriële richtlijnen heeft ontvangen. Maatschappelijk werkers die hierbij betrokken zijn en die nadere inlichtingen wensen kunnen hun naam en adres opgeven bij de redactie van dit blad.
De roependen ten gedenken Erich Fried
Wat heb je gedaan? Ik heb ze laten roepen
Wat hebben de anderen gedaan? Hun de mond gesnoerd
Wat hebben zij geroepen? Zij hebben om hulp geroepen
Om hulp voor wie? Ik geloof soms voor mij
vert. E. T.
Ontdek zelf eens watdeHema voor u betekent
H E M A r i
KELTUM PLEET GOUD & ZILVER UURWERKEN OPTIEK
Drukker Sr Vaal MAASSTRAAT 115 - A M S T E R D A M - TEL. 42 75 79
M. Verdoner van Baer les t raat 84 Amsterdam te l . 722608
DAMESTASSEN, HANDSCHOENEN
REISARTIKELEN, PARAPLU'S
' ALLE LUXE LEDERWAREN
Koffers ook met ingebouwde wie l t jes .
Ook 's maandags de gehele dag geopend
Waar mode een lust voor het oog is
MANTELS — JAPONNEN DEUX PIÈCES — NAPPA SUEDE — M A N T E L C O S T U U M S UITGEBREIDE BONTCOLLECTIE Speciale collectie Bruidstoi letten.
Modehuis De Vries en Lampie Kalverstraat 3—5, bij de Dam, Tel . 020 — 23.76.34 Amsterdam
- S N
®
® Voor al uw bloemwerken
^ cz&alómeer o
^ jDloemenmagazyn ®
|. Saenredamstraat 64 ï Amsterdam (Zuid) ® Tel. 72 01 23 ®
r
'T HONK Inter ieurverzorging
Kunstnijverheid
Middenweg 105-107-107a Amsterdam (Oost )
Telefoon (020) 5 12 22
cDekkntblijfit "Kalief
bij Con&Verdonck C o n & V e r d o n c k heef t e e n u i t s t e k e n d e n a a m h o o g te h o u d e n in d e P e r z i s c h e t a p i j t e n w e r e l d . D a a r o m , wat e r o o k g e b e u r t , d e klant blijft kalief . En natuurli jk d o e n wij e r al le m o e i t e v o o r om u g o e d t e a d v i s e r e n . H o e v e e l p e r z e n wilt u z i e n ? Tien , twintig, vijfth Con & V e r d o n c k ziet u g r a a g k o m e n .
Amsterdam-Den Haag-Rotterdam- Arnhem-
Eindhoven
S ®
® ®
Brengt oorlog vooruitgang? Vele mil joenen zielen van s lachtof fers van de tweede wereldoorlog, vermoorde burgers , gesneuvelde — veelal dienstplichtige — soldaten houden nog minstens evenveel mil joenen levende mensen in de ban der geleden verschrikkingen. Honderdduizenden zijn min of m e e r zenuwziek, honderdduizenden zijn voor het leven invalide. Is het een wonder dat men onder zulke omstandigheden verbijsterd raakt door brave burgers , die cynisch weg verkondigen, dat die oorlog toch maar wat goeds was , want hieraan hadden WIJ immers ons welvaren te danken. Wat is ons antwoord op die veel gehoorde enormitei t? Indien werkelijk welvaart een gevolg van oorlog zou zijn: stel U voor, dat een kind zijn dankbaarheid uitspreekt , dat zijn vader in een inbreker is , omdat de welvaart van het gezin daar zozeer bij gebaat is . Wat zegt U dan, brave burger? Als een aannemer her en der gebouwen verbrandt om zijn arbeiders aan de gang te kunnen houden, wat vindt U dan van die handelwijze?
aar is het werkelijk waar? Zou de in-ustriële ontwikkeling na 1940 zonder oor
log niet nog snel ler zijn gegaan? Het is altijd een feit , dat degeen die zegt : 'het is goed zoals het gegaan is ' in zoverre een voorsprong heef t op diegenen, die het tegendeel volhouden, omdat het nu eenmaal moeilijk is vast t e stel len, hoe het zou zijn g e w e e s t a ls dit of dat anders was gegaan. Ju i s t door die ingewikkeldheid is het zo moeilijk vast te stel len of het bv. al of niet mogelijk zou zijn gew e e s t , de ontwikkeling die zich heef t voorgedaan t e voorkomen. Wel is het voor ieder duidelijk, dat er altijd één druppel is, die het vat doet overlopen en dat er dus zeker gevallen kunnen zijn, waarin een m a s s a , die nét ie ts s terker georganiseerd is, nèt iets act iever optreedt, nèt iets beter geleid wordt de gang van zaken kon ombuigen. Het is alleen aan die grot e r e mate van organisatie , aan die groei der progress ieve vredelievende krachten t e danken, dat bv. een onnozel eiland als Malta door vastberadenheid de NAVO een ernst ige slag kan toebrengen. De Vietnamezen hebben getoond, dat mo-
jderne legers , hoe geraff ineerd, wreed en n ie t s ontziend ook, e e n moedig, goed georganiseerd en goed geleid volk niet onder de duim kunnen krijgen. J a m m e r genoeg bes taa t onze veel gero emde w e s t e r s e vrijheid voor verreweg het groots te gedeel te bij de gratie van de verdeeldheid. Hierdoor is het voor de bevolking van de rijkste w e s t e r s e landen heel erg moeilijk a ls volk tot machtsontplooiing tegen ongewenste ontwikkelingen te komen. Het gemakkeli jkst is dat voor die groeperingen onder de bevolking die de ger ingste vrijheid genieten en he t m e e s t riskeren, economisch t e gronde gericht t e worden. Wie groter vrijheid geniet en minder risico loopt, zal s l e c h t s tot voorkoming van oorlog kunnen bijdragen, door welbewust een stuk vrijheid op t e of feren en een stuk risico op zich t e nemen.
Tot zover over de kansen voor een vredelievende bevolking de ontwikkeling naar oorlogsuitbarstingen om te buigen. De hoofdvraag van deze uiteenzetting is , zoals gezegd, of de huidige welvaart aan de oorlog t e danken is (wat inhoudt: mocht het mis gaan met deze welvaart, dan maar een derde wereldoorlog, opdat wij (overlevenden) dan "Vervolgens fr isch und fröhlich verder kunnen schrijden naar nog meer woningnood, naar nog meer
plast ics en apparatuur, nog meer luchtverontreiniging en ontgoochelde druggebruikers. Maar ook dan zou de bevolking niet genoeg geld blijken te hebben, voor al het gebodene, omdat de 'dorsende oss e n ' niet 'gemuilband' werden, zoals het bi jbelboek Deuteronomium zegt. De bewapening zou dan nog weer een groter aandeel van he t nationale inkomen vergen en uit het beleid zou blijken, dat men alle fouten van vroeger bleef maken. Wie gewoon op de lagere school heef t leren rekenen, begrijpt zonder meer , dat geen enkel volk welvarend kan worden door oorlog, tenzij het zich ti jdens die oorlog rijk s tee l t , (zie het enthous iasme van het zoontje van de inbreker ) . Voor mensen die voortgezet onderwijs hebben genoten, wordt het al wat moeilijker; zij hebben de klok horen luiden, zonder dat hun de klepel werd gewezen. Omdat zij zich niet willen laten kennen, herhalen zij graag ingewikkeld schi jnende redenat ies van e c o n o m i s c h e en politieke aard, een klok waarin de klepel al evenzeer ontbreekt . De verwarring is bevorderd door enkele onmiskenbare fei ten, zoals de sterk vergrote frekwentie van het aantal uitvindingen ti jdens een oorlog, uitvindingen die voor een groot deel ook voor vredelievende doeleinden hun nut kunnen hebben. Hieruit kan men de conclusie trekken, dat waarschijnlijk zonder wereldoorlog II minder computers in gebruik zouden zijn momenteel , dat er minder vordering was gemaakt op het gebied van de psychodel ische middelen en dat nog hier en daar de ontwikkeling iets t rager zou zijn verlopen. Nylon was al
vóór de oorlog uitgevonden, evenals plast icsoorten . Wij zouden echter zonder oorlog zeker geen woningproblemen hebben gehad, wij zouden minder inflatie hebben. Dit laatste , omdat de oorlogskinderen E.E.G. en N.A.V.O. tot de inflatie hebben bi jgedragen. Polemologen hebben in versche idene landen en voor diverse organisat ies of regeringen rapporten uitgebracht, waaruit blijkt, dat de oorlogsindustrie zonder veel kosten op vredesproductie kan worden omgeschakeld. Het groots te probleem, dat er dan nog bestaat , is dat de struktuur van de produktie niet is aangepast aan de inkomensstruktuur, dat het traditionele economische beleid deze aanpassing meer schaadt dan bevordert, dat de inkomensstruktuur in strijd is met de voorwaarden voor economische groei ( e c o n o m i s c h e groei vere is t een groeiend aantal kopers, dus geen polarisatie van het gezamenli jke inkomen naar een kleine g r o e p ) . Het ontstaan van d e p r e s s i e s is geen natuurwet voor de economie , maar kan worden voorkomen. Het is bekend, dat de wereldoorlogen ontstonden door e c o n o m i s c h e ontwrichting, massa le werkloosheid, (de beroemde kat in het nauw, die bang is voor de volkswoede) en dat dus de vrede gediend is bij het voorkómen van economische d e p r e s s i e s .
Wij pretenderen niet een studie van dit veelomvattende onderwerp t e hebben geleverd, alleen een vingerwijzing naar het antwoord: ook economisch brengt oorlog de vooruitgang niet.
DRS. M. A. E. WIESSING
'Omdat het al lemaal niet helpt Ze doen toch w a t ze wi l len
Oorzaken Omdat ik niet nog eens
Erich Fried mijn vingers wi l branden
Omdat ze erom zullen lachen: Ze zitten op jou te wachten
En waarom moet ik weer? Niemand zal dankjewel zeggen
Omdat niemand er wa t van opsteekt maar hoogstens nog meer eraan gaan
Omdat in al w a t slecht is misschien ook iets goeds zit
Omdat het is zoals je het bekijkt en wa t moet je nou eigenlijk geloven?
Of je nou door de hond of door de kat wordt gebeten Omdat ik dat l iever aan meer bevoegden overlaat Omdat men nooit w e e t hoe het nog eens kwaad kan
Omdat het sop de kool niet waard is omdat ze niet beter verdienen
Dit zijn doodsoorzaken gegrif t boven een graf
dat men niet meer hoeft te graven als dat de oorzaken zijn.
vert . E. T.
van pag. 11
kon helpen of van hem afkomen, dat bleek niet. 'Wie heef t de ingreep verr icht? ' Mozes noemde zonder aarzeling de naam. De klinisch administrateur floot zacht jes . 'Die is al tien jaar dood.' 'Maar het w e e f s e l is me na de ingreep getoond, ' zei Mozes . 'Het moet ergens op sterk water zijn. Het is toch iets bijzonders , Mauthausenstof . . . ' 'Daar geloof ik mets van. Het zal zich niet onderscheiden van s i l i cose en soortgelijke kwalen van z.mdstralers en lui die in mergelgroeven werken. ' 'Maar ik heb nooit gezandstraald, ' zei Mo* zes wanhopig. 'Dat moet u op Soc ia le Zaken vertel len, ' antwoordde de klinisch administrateur vermoeid. 'Heus, u verknoeit uw en mijn tijd.' Hij opende een bureaula, wikkelde het papier van zijn twaalfuurtje af en propte dat met genoegen in zijn mond ten teken dat het gesprek beëindigd was . Mozes liep het kantoor uit. Hij had zich t e veel opgewonden. Zijn hart s loeg onregelmatig. Hij herinnerde zich vaag dat aan het einde van de gang een wachtkamer w a s . Hij moes t even uitblazen voor verder te gaan. Verder waarheen? Buiten
ACHTUNG VAN AGT! Nauwelijks was 1972 begonnen of de pleitbezorgers van de Bredase drie waren weer present . Minister van Agt deelde na de vragen van het Eers te Kamerlid E. M e e s t e r mee , dat er op gratieverzoeken van de drie wordt gestudeerd. Voorts wil de minister 'desgewenst ' met het parlement of de betrokken Kamercommiss ies van gedachten wisse len , alleen over collect ieve , met over individuele gratie . En de heer M e e s t e r heef t zijn vragen juist geste ld , omdat er een bericht c irculeert , dat Aus der Fünten zo ziek is en daarom zou moeten worden vrijgelaten. Een tweede Lages.
Minister van Agt 'is zich voldoende bewust (maar wordt er niet door weerhouden, red.) dat door en in opdracht van de drie Duitse oorlogsmisdadigers duizenden mensen met de m e e s t afschuweli jke methoden de dood zijn ingejaagd . . . en dat vele stri jders tegen het nazidom (en door de nazi's vervolgden, red.) nog en in s t e e d s toenemende mate geestel i jk e n / of lichamelijk lijden tengevolge van een verblijf in concentrat iekampen. ' En van het uitmoorden van allen die hun lief waren. De achtergrond van de bezorgdheid om de drie. de gedurige aandrang uit de Bondsrepubliek, waar ook een minister S c h e e l hen 'kri jgsgevangenen' noemt. Wij menen dat niet de oude of verre nazi-vrienden, maar de democrat i sche e lementen in Duitsland moeten worden gesteund
Op 6 januari protesteerde het Nederlands Auschwitz Comité in een telegram aan minister van Agt scherp tegen het hernieuwde voornemen tot dubbele gratieverlening aan de drie Duitse oorlogsmisdadigers in Breda. Deze zou een aanmoediging betekenen voor het neonazisme en de publieke opinie trotseren. De zaak is allang afgedaan.
Aldus het N.A.C, dat dit nog in het AVRO-radiojournaal heef t toegel icht . De drie horen in Breda te blijven.
was het w e e r harder gaan regenen. Hij ging in een van de harde rieten s toelen zitten en probeerde t e lezen in een beduimeld ti jdschrift , maar de le tetrs dansten voor zijn ogen. Hij leunde voorover op een tafe l t je , het hoofd in de handen en viel in s laap. Het leek uren later toen een jonge zuster hem wekte . 'Het is de hoogste tijd,' zei ze energiek. 'Als de drommel weer het bed in. Hoe durft u . . . ' 'Maar ik ben helemaal niet 'Nog tegenstr ibbelen ook,' onderbrak ze hem, hem stevig bij de arm nemend. 'Dat zeggen ze allemaal. Ik ben helemaal niet ziek. Dat maken wij uit. Iemand die be ter is valt niet in slaap op een stoel met zijn hoofd op een tafel t je . . . Kom m e e . ' Ze loodste hem een kamer binnen, ze t te ferm een scherm om het bed en zei: 'Uitkleden, meneer Meier . Nou, u hebt wel wat aangetrokken voor die vijf minuten.' Hij had geen kans tegen haar. Hij moes t zelfs nog opschieten, wilde hij voorkomen dat haar snel le vingers zijn knopen losmaakten. Toen hij eenmaal lag, liet ze een pilletje in een glas water vallen en gaf het hem t e drinken. Hij sliep in. Toen hij ontwaakte begon het al t e s c h e m e r e n . Op het kast je naast zijn bed stond een
bos je f res ia ' s die s terk roken en een fruitmandje. Hij pelde een banaan en at die met een vaag schuldgevoel op. Het was een lekkere banaan. Misschien wel uit Irsaël, dacht hij Toen kwam de zuster binnen met een bord soep en spinazie met een varkenslapje , die heerlijk roken. Gelukkig dat hij niet zo joods dacht. Ze knipt e het lampje boven het bed aan. 'Nu gaat u e e r s t maar even lekker eten . . Over een half uurtje kom ik u wassen en temperaturen. ' Hij at. Hij wist niet hoe lang het geleden was dat iemand anders eten voor hem had klaargemaakt. Het smaakte heerlijk. Buiten regende het. Daar was de vijandige wereld van ambtenaren van Soc ia le Zaken en klinische administrateurs, van kranten met onrustverwekkende berichten en s lopers met pneumatische boren. Hij voelde zich heel moe, maar ook behaaglijk, beschermd, doorvoed en veilig, zakte weg in slaap en hoorde niet e e n s dat de borden werden weggehaald. Iets later werd hij tóch gewekt . 'Ik heb tot het laatste moment gewacht , m e n e e r Meier , ' zei de verpleegster , 'omdat u zo lekker lag t e slapen. Maar nu moet ik u toch echt even wakken maken. ' Ze s loeg met een geroutineerde beweging het dek open en wreef krachtig met de zeep over het washandje . 'Wilt u even de broek omlaag schuiven? ' De angst kwam terug. Met een berustend gebaar voldeed hij aan haar verzoek. Zo joods dachten ze nog wél . Haar ogen werden groot en hard. 'U bent m e n e e r Meier niet. U bent iemand anders . Hoe durft u hier binnendringen?' Ze rende de deur uit, kwam terug m e t zijn kleren, die ze met een bruuske beweging op het bed s m e e t . Zijn vers leten j a s , zijn uitgelopen schoenen , de tien keer vers te lde sokken. 'Schiet op, voor de hoofdzuster er de lucht van krijgt.' De kleren voelden zo koud en nat aan. De warmte van de maaltijd en het bed viel van hem af. Hij werd gewoon w e e r Mozes Mendel, nee , Mendel Mozes , die het bewijs t e leveren had dat zijn long was aangetas t door Mauthausenstof . En dat niet kon. Hij liep de trap af langs w e e r een andere portier. De straten glommen van de regen. Er was thuis geen post . De kachel was uitgegaan. Maar het e r g s t e w a s nog dat de kraai met zijn poten in de lucht dood in de kooi lag, gestorven van eenzaamheid en honger.
TEGEN GEMMEKER De heer J . S t ibbe en mevrouw J . Fur th— Santilhano zijn uitgenodigd om in Emme-rich getuigenis af te leggen tegen Gem-meker, dest i jds commandant van Wester bork, die s t e e d s b e we e rde niets te hebben 'gewüsst ' . Dit in verband met de oproep in dit blad. Zij hebben G e m m e k e r bij een transport horen zeggen: 'Die komen nooit meer terug. '
van pag. 7
doen hier Noord-Holland, waar de m e e s t e joodse rechthebbenden wonen Wat de nieuwe regeling wordt, weten wij met. Wij hopen vurig dat hoe de zaak ook wordt geregeld, het persoonli jke werk kan worden voortgezet Ér is geen sprake van dat iemand zich opnieuw zal moeten opgeven en het is gelukkig onmogelijk, dat iemand erop achteruit zal gaan. Na de aanvrage kost het een jaar voor de erkenning rond is. Ziet u die s tapels , een tafel vol? Dat zijn allemaal nieuwe doss ie rs , daar moeten we nog aan beginnen. Helaas betekent dat w e e r voor zoveel mensen wachten . . . De berichtgeving over de komende veranderingen brengv veel onrust t e w e e g , dat' is j ammer Bij de mensen heers t het idee: we moeten ons nu melden, anders is het te laat Daar is geen sprake van. Wettelijk ligt vast dat de aanmelding jaren en jaren kan doorgaan en de regeling, in deze of een verbeterde vorm, ook. Aanmelding kan ook voor iemand betekenen, dat hij nu geen uitkering behoef t , maar dat hij daar te eniger tijd op terug kan vallen.
J a , ik doe mijn werk met volle overgave en mijn col lega 's ook. Een nieuwe aanvrager betekent w e e r een ander mens met zijn levenslot , j e luistert, het duurt wel een half jaar voor j e j e in contact met hem of haar daarin hebt ingevoeld en ingewerkt . Wij willen niets liever dan dat de verdere uitwerking ook gevoelsmatig een verbetering voor de mensen wordt. Als de toeloop mindert en deze drukte is afgelopen, dan begint het werk, het eigenlijke werk, samen met ieder op zich. Natuurlijk hoort u erbij , zeg ik dan. Dat is ons werk. En dat blijft het . '
E T.
van pag. 3
nadat ons comité de kat hardnekkig de bel had aangebonden. Wij zijn nog niet tevreden, omdat een tweemaa l door een Kamermeerderheid aanvaarde pensioenregel ing met behulp van toefjes en drogredenen toch nog op dood spoor is gerangeerd. Naar onze overtuiging tijdelijk, maar elke week , elke dag tel t voor onze sneller sl inkende groep. Wij zullen het er dan ook niet bij laten, maar opnieuw alle krachten mobi l iseren voor deze voor ons zo belangrijke zaak. In het grote verband kan het ver-volgdenpensioen nooit zwaar wegen; ons w e e g t het net te zwaar voor een polit iek pokerspel let je . Dat houden wij voor ogen in deze bewegende were ld .
Gespecialiseerd in alle voorkomende bontwerken
l j l - ï -yt-*-Y~\ 11 1 ^ 1 - ? / \ "^VTT^ o a ' bontmantels naar maat, J P X X X X X CA. XP i l i l l ^1 XSk. reparaties en omwerkingen
Firma Frank, Vrolijkstraat 489, tel . 0 2 0 - 3 5 23 36 (75 meter van de Linnaeusstraat)
SLIJTERIJ B&6 Grote sortering gedist i l leerd, l ikeuren en wijnen
Speciale aanbiedingen
Telefonisch bestel len
is mogelijk na 19 uur
JETTY FURTH - SANTILHANO
2e Nassaustraat 37,
Amsterdam-West .
Telefoon 355975
Voetklachten? \m WIJ HELPEN U!
Cees Tak " V O E T V E R Z O R G I N G " Dames- , heren- en kinder-
speciaalschoen en
Bilderdijkstraat 69 Amsterdam Tel. 129465 - 124193
See u morris hef ore you buy
yourreal sheepskin
coat. Uitgebreide sortering dames- heren-en kinder suede-nappa-en lamsvacht jassen.
l i ^ s
Haarlem: Barteljorisstraat, Tel. (023) 312655 Amsterdam: Leidsestraat, (bij Koningsplein), Tel. (020) 22 35 96
•DENKT U WEL AAN ONZE ADVERTEERDERS?
i i x A l o i l a n a HANDSCHOENENGROOTHANDEL
N.Z. VOORBURGWAL 101—103 A M S T E R D A M TELEFOON 222444
Nieuw bij Bruna
Régis Debray De toestand in Chili/Gesprek met Allende
paperback ƒ 12,50
Zal Chili als eerste land in de were ld langs democrat ische en par lementaire weg het social isme bereiken? Een beschouwing van Régis Debray en een lang vraaggesprek met president Al lende.
Lee Lockwood/Eldridge Cleaver Gesprek in Algiers
paperback ƒ 8,50
Lee Lockwood publiceerde eerder Castro's Cuba/Cuba's Fidel waaraan een interview dat zeven dagen duurde ten grondslag lag. Dit nieuw e boek is het verslag van een gesprek met Eldridge Cleaver in zijn ballingsoord Algiers dat enige dagen in beslag nam.
Carlos Marighela Terwille van de bevrijding van Brazilië
paperback ƒ 8,50
Camil lo Torres sneuvelde in Columbia, Che Guevara in Bolivia en Mar ighela werd in november 1969 in Brazilië doodgeschoten. Zijn nagelaten geschrif ten over de revolutionaire bevrijding van Brazilië zijn in deze bundel bijeengebracht.
Frantz Fa non Zwarte huid, blanke maskers
paperback ƒ 12,50
Van Fanon verscheen eerder De verworpenen der aarde, een standaardwerk over de bevrijding van de gekoloniseerde were ld . In Zwarte huid, blanke maskers, het eerste boek van Fanon, komt de individuele psychologische bevrijding van de gekoloniseerde mens aan bod. Eldridge Cleaver noemde dit boek de 'bijbel van de zwarte revolutie' .
Nieuw bij Bruna
A. PAIS ZIJDEN- EN
WOLLEN STOFFEN
KALVERSTRAAT 146-150, hoek Spui Amsterdam — Telefoon 23 22 64
BLOEMENMAGAZIJN
"ANEMOON"
mi* Dagelijks v e r s e bloemen
Grote sortering kamerplanten Speciaal opmaken van bloembakken Bruidsboeketten en grafwerk
Zaak: J . D. Meijerplein 22 22 50 76 Standplaats Sarphatistraat t/o Kinderziekenhuis
N.V. „H0LLANDIA-ENSCHEDE"
Matzes en Crackers
Nieuwstraat 6-14 - Enschede
Telefoon 0 5420-10366
V )
Carlo- BETERE
Modehuis DAMES-CONFECTIE
Overtoom- 524-526
EXCLUSIEVE HERENKLEDING EN -MODE Kalverstraat 141-145, Amsterdam.
Juwelier
S C H A A P N.V. DEN HAAG, Noordeinde 86
Antieke en
Moderne sieraden
W a t er ook m o g e gebeuren, er is a l t i jd w e l e e n AGO-verzekering d ie 1 ergste voorkomt.
Er zijn zoveel verzekeringsvormen in het AGO-pakket, omdat er zoveel maatschappijen binnen het AGO-concern samenwerken: De Algemeene Friesche, De Groot-Noordhollandsche, De Olveh, De AFSM, De Compagnie, De Nijmeegsche, AGO Hermes, Zevenwouden, Spaarbeleg, Gemeente Crediet, Fiacre, De AGO Auto
Dus wat u ook wilt verzekeren, vraag een AGO-verzekering
Succes verzekerd!
a g o verzekeringen
M\Z<tt 1971 Heenreis. Terugreis na:
2 weken 3 weken
09 nov 30 nov 21 dec 04 jan 11 jan
MZtK 1 9 7 2 Heenreis. Terugreis na:
2 weken 3 weken 4 weken 6 weken 25 jan 22 febr 07 mrt 14 mrt 21 mrt 28 mrt 04 apr 11 apr 18 apr 25 apr 09 mei 16 mei 30 mei 04 j u 11 11 juli 18 juh 08 aug 05 sept 03 okt 07 nov 19 dec 26 dec
28 mrt
11 apr
25 apr
09 mei
30 mei
18 juli 25 juli
22 aug 19 sept 17 okt 21 nov 02 jan 09 jan
15 febr 14 mrt 28 mrt
11 apr 18 apr 25 apr
09 mei 16 mei 30 mei
20 juni
25 juli 08 aug 29 aug 26 sept 24 okt 28 nov 09 jan
25 apr
09 mei
23 mei
01 aug 08 aug
S T U D E N T E N - EN S C H O L I E R E N R E T O U R S (vraag onze s p e c i a l e tarieven)
ITE'S- INDIVIDUELE REIZEN Indien b o v e n s t a a n d e data u niet uitkomen kunt u zelf uw reisdata bepalen met een minimum verblijf van één week en maximaal é é n kalendermaand, terwijl u éénmaal mag onderbreken in Europa op de heenre i s en é é n m a a l op de terugreis
s|e Transferkosten per privé auto of sherut op aanvraag.
* Vele niogelijkheden voor één- of meerdaagse fours door Israel.
IN SAMENWERKING MET [^• ISRAEL
lAIRLINES
Folders en inlichtingen bij
N E T W O R L D T O U R I S T O R G A N I Z A T I O N
Rokin 9-15 Amsterdam Telefoon 020-2433 50*
WIJ verzorgen al uw reizen over de gehele wereld
d e B i j e n k o r f
wenst u het allerbeste voor het jaar 1972!