37e jaa rgang . n>'. 4 . ]i'H 190"*. Ve r sch i j n t f>x p c " jaar

Een uitgave van het Nederlands Auschwitz Comité; postbus 74131, 1070 BC Amsterdam

A u s c h w i t z

Te dom om iets te leren? Na het afzwaaien van de Koude Oorlog vallen er legio bommen en gewonden. En ook doden. Geen nieuw paradijs van vrede; oude twisten en rancunes zijn opgeleefd. En gruwelverhalen. Zo ook het rampzalige bloedsprookje, de on­heilsbode bij uitstek van vóór de Sjoa. De noodlottige, razende waan: joden zouden christenkinderen hebben geslacht om met hun bloed matzes te bakken, werd tot begin deze eeuw vrij geregeld hier en daar verbreid Het laatst in Rusland voor de Eerste Wereldoorlog. Daar is het zowaar herleefd en wel in de Prawda, al meer den 80 jaar het communistische partij-orgaan. Een zekere Dmitri Geros, aldus het NIW (28/ 5/'93), omschrijft de gewelddadige dood van een russisch-orthodoxe priester en twee bekeerlingen als een rituele moord op instigatie van de in Amerika actieve Lubavitcher beweging o.l.v. de oeroude rabbijn Schneerson. Intussen heeft deze beweging ook aanhang in Rusland gekregen. In de voormalige regeringskrant Izwestija is Leonid Goldin, een joodse man van wetenschap, van leer getrokken tegen de "primitieve vooroordelen". Vanwege de groeiende aanhang van het chassidisme voorzag hij kans op pogroms. Menigeen zal bij zo'n bericht menen dat de geschiedenis wordt teruggedraaid.

Solingen en elders

Solmgen, eens alleen bekend om messen en scharen, vulde dagen lang alle media. Vijf leden van een Turks gezin vielen ten offer aan vreemdelingenhaat. Vooral geldt dit voor Turkse inwoners, velen in Duitsland geboren, duitstalig en van belang voor de Duitse economie. Maar alle dagen, vooral nachten, zijn er aanslagen, meest brandstichtingen. Ettelijke duizenden, en vele niet gemeld. Of ze worden aangegeven als toevallig, een verzetje van (brood)dronken jongelui. Gevestigd zijn is nog geen garantie. Werden Turkse gastarbeiders met gejuich in Duitsland ingehaald, hun kleinkinderen worden nu verbrand. De banden van de daders met extreem-rechts worden verzwegen. Waarschuwende journalisten en wetenschappers werden reeds als potentiële slachtoffers aangeduid. Meer dan een miljoen Nederlanders meldden intussen per briefkaart aan Bonn woedend te zijn over het misdrijf in de messenstad.

Ignatz Bubis, de zeer terughoudende voorzitter van de Centrale Raad van Joden in Duitsland ziet die wandaden als politieke kwesties en niet als incidenten, zoals de Bondsregering. Het is het werk van neo-nazis die onderling contact houden. Kohl ontkent dat, omdat hij hóópt dat het niet zo is (De Groene, 21 / 6/'93). Er is door ongeruste Duitsers op gewezen dat er beter Duitse blauwe baretten ter beveiliging van allochtone medeburgers kunnen worden ingezet dan bijvoorbeeld in Somalië. Onder de neo-nazis en skinheads hoort men minder vaak antisemitische leuzen dan het "Auslander 'raus". Toch werden de doden in de KZ's al een bedenksel van Wiesenthal genoemd. Auschwitz is er wel geweest, maar gaskamers waren er niet, niet volgens het neo-nazidom althans. In de haatcampagne ontbreken de joden ook nu weer niet. Vervolg op blz. 2

Nederlands Auschwitz Comité Voorzitster. Annetje Fels-Kupferschmidt Secretariaat: H. Sarfatij Postbus 74131, 1070 BC Amsterdam Penningmeester: J. M. Waterman, Wulp 30, 1111 WJ Diemen tel. 020 - $996562 Bankrek. AMRO/ABN, bijk. Van Baerlestraat 58, Amsterdam rek. 40.01.75.088. Postgiro 29308? e * 4875500.

H o o f d r e d a c t i e ; dr s . Eva T a s • fledastie: Max-Ariim* -• . A B è i i l e i e l i , C | a i r f " f t t o k -. ", l e ^ c t l e - a d # r t i ;

• ^ p o f f i . . .

Knoopkruid 54* " i 1112 PV Diemen ~i

Problemen om Auschwitz niet opgelost Vergaderen en Jiddische liedjes in een Duits vakwerkstadje

Hulp voor Serajevo

In alle ellende in het voor­malige Joegoslavië is er een merkwaardig lichtpuntje. Geen van de elkaar bestrij­dende etnische groepen heeft het op de joden voor­zien. In tegendeel, omdat de joden geen territoriale aan­spraken koesteren, probeert iedereen ze te vriend te houden. Daardoor kan de joodse liefdadigheidsorgani­satie La Benevolencija Sara­jevo met vrachtwagens hulpgoederen en medicij­nen do^ de Knies vervoe­ren naar de ingesloten hèotti^.yiW^Ppfnië. Alle bevolkingsgroepen in Sera­jevo kunnen gebruik maken van dete hulp, met name van de dringend noodzake­lijke gratis medicijnen die via twee apotheken worden

In Nederland is onlangs een st l i^ i i f^ i^er i f tht^W-" tlaëWHfaé' JBII^M|[^mM^'#1^''' Üje%fi(ef é r ^ ^ . van Joden en christenen in ' Nederland, die zich tot doel heeft gesteld voorlopig f 40.000 bij elkaar te bren­gen, met name om de stookkosten van de door La Benevolencija gerunde gaarkeuken te bekostigen. Giften kunnen worden overgemaakt op giro 41.87 of Banknummer ABN-AMRO 416.417.418 tn.v. Vrienden van la Bejrtef ofen-

. cija. Keizersgracht 104b, : 1015 CV Amsterdam, tel. 020 - 6204388. ,

Het was geen alledaagse gebeurtenis. Een zomerse zaterdagavond op de binnenplaats van een fraai bouwwerk in het eeuwenoude, geheel uit vakwerk­huizen bestaande Duitse stadje Büdingen. Daar zong de oorspronkelijk Berlijnse zanger Manfred Lemm Jiddische liedjes van Mordechai Gebirtig, voor de oorlog meubelmaker, dichter en componist in Krakau. Zijn liedjes werden over de hele wereld gezongen, maar hij was een bescheiden man, die zoals zovelen in 1942 door de Duitsers is vermoord. Manfred Lemm heeft zijn liedjes in een prachtig boek verzameld en is, hoewel hij zelf niet joods is, nu misschien wel de belangrijkste vertolker ter wereld van het werk van deze Jiddische dichter van wiegeliedjes, liefdesgezangen en strijdbare verzetsliederen. Hij had op zaterdag 19 juni een heel bijzonder publiek van oud-gevangenen van het concentratiekamp Auschwitz, jongere activisten uit verschillende landen en ook toevallige voor­bijgangers.

Het was echter niet toevallig dat dit gezelschap in dit onwaarschijnlijk Duitse en fraaie stadje dichtbij Frankfurt bij elkaar was. De Lagergemeinschaft Auschwitz van Hermann Reineck had het Internationale Auschwitz Comité naar Budingen uitgenodigd en om deze internationale vergadering heen een uitgebreid pro­gramma georganiseerd, bestaande uit openbare discussies met jongeren, de opening van een tentoonstelling over vrouwen in concentratiekampen, een forum over verleden, heden en toekomst van Duitsland, liedjes, verhalen en lezingen.

Waarschuwing

Er was in de plaatselijke en de landelijke pers grote belangstelling voor dit gebeuren. In het licht van de recente aanslag in Solingen en al die andere afschuwelijke aanslagen in Duitsland maakten vooral de waarschuwende woor­den van de voorzitter van het Internationale Auschwitz Comité, professor Maurice Goldstein uit Brussel, grote indruk. Hij wees er op, dat de basis voor vreem­delingenhaat, nationalisme en neonazisme zich de laatste jaren voortdurend heeft verbreed, racisme is volgens hem een typerende eigenschap van een zieke maatschappij, een materialistische wereld zonder moraal en waarden: 'Gisteren tegen de joden, vandaag tegen de Turken, morgen kunnen het de zigeuners zijn of de roodharigen... en niet alleen in Duitsland, evengoed in Frankrijk of Polen.'

Zorgen

Vanuit het Nederlands Auschwitz Comité woonden Carry van Lakerveld en Max Anan de vergaderingen bij. Heel erg opwekkend waren die niet, hoewel het internationale comité zich vorig jaar heeft opengesteld voor organisaties van jongeren die zich met Auschwitz willen bezighouden en er getracht zal worden bij de Europese Gemeenschap steun te krijgen voor een permanent secretariaat in Brussel. Maar grote zorgen blijft nog altijd de situatie van het voormalig kamp Auschwitz oproepen. Er moeten dringend werkzaamheden verricht worden tot behoud en herstel van gebouwen en inventaris. Het vreemde is, dat er door bijvoorbeeld de Belgische en de Nederlandse regering onlangs grote bedragen voor dit herstel beschikbaar zijn gesteld, maar het lijkt soms onmogelijk om met de directie van het Museum Auschwitz in contact te treden om bijvoorbeeld een programma van herstel te kunnen inzien. Misschien is dat meer onhandigheid (de directeur spreekt alleen Pools) dan onwil, maar het wekt irritatie en wantrouwen als er ook op herhaalde vragen nimmer antwoord komt. Dat was zowel de ervaring in Nederland als in België. In België heeft men besloten een speciaal comité in het leven te roepen voor het behoud van Auschwitz-Birkenau dat geld zal inzamelen en zal bestuderen waar dat geld en de twee miljoen gulden die de Belgische regering heeft uitgetrokken het best aan besteed kunnen worden. Het is minstens het overwegen waard of het niet goed is ook in Nederland een dergelijk comité in het leven te roepen.

Ook de nieuw-overeengekomen teksten op het internationale monument in Auschwitz zijn nog altijd niet geplaatst, de lege stenen maken een troosteloze indruk. Waarom duurt dit toch zo lang? Wel lijkt het nu zeker dat ook de laatste nonnetjes binnenkort uit het omstreden klooster op het terrein van het voormalig kamp zullen vertrekken. En wat zal er gebeuren met het enorme, aanstootgevende houten kruis dat in de tuin van dat klooster staat? Moeten we dat eigenhandig omzagen of zullen de nonnen het met zich meenemen?

Grote herdenking

Besloten werd dat op 9 april 1945 ter gelegenheid van de 50-jarige bevrijding van Auschwitz een grote herdenking ter plekke zal worden gehouden, waar hopelijk zoveel mogelijk oud-gevangenen bij aanwezig zullen zijn. Ook parle­mentsvoorzitters, religieuze leiders en andere belangrijke vertegenwoordigers zullen daarbij worden uitgenodigd.

Tenslotte werd een verklaring opgesteld, die de volgende punten bevat:

' 1 . Met ongerustheid en woede volgen wij de ontwikkeling en de daden van de extreem-rechtsen. Vooral de situatie in Duitsland baart ons zorgen en doet ons twijfelen aan de stabiliteit van de Duitse democratie. Datgene wat begonnen is met het ontkennen van de volkerenmoord door de Nazi's concretiseert zich nu in geweldsdaden, aanslagen en brandstichtingen tegen buitenlandse burgers, in een herleving van het antisemitisme en in aanvallen tegen andere minderheden. Wij willen hierbij alle slachtoffers onze steun betuigen. Maar kunnen we nog wel rekenen op de meerderheid van het Duitse volk om het streven van de neonazi's te bestrijden en dit keer tegen te houden? 2. Opdat de stemmen van de oud-gevangenen van Auschwitz duidelijker worden gehoord en wij onze strijd tegen de uitbreiding van extreem-rechts kunnen intensiveren zullen we proberen met hulp van de Europese Gemeenschap en het Europese parlement een internationaal secretariaat in Brussel in te stellen. 3. Het behoud van het voormalig kamp Auschwitz-Birkenau, als waarschuwing tegen de destructieve neigingen van de mens, blijft een van onze belangrijkste doelstellingen. Niet alleen omdat deze plek de koers van onze levens en onze herinnering tot op dit moment heeft bepaald, maar ook omdat het bestaan van deze gedenkplaats een barrière kan betekenen tegen de verbreiding van het neonazisme. 4. Het Internationale Auschwitz Comité roept alle overlevenden van Auschwitz op in april 1995 bijeen te komen op een grote ontmoeting in Auschwitz. Onze ervaring en onze herinneringen moeten niet verdwijnen, maar worden over­gedragen aan toekomstige generaties.'

Max Arian

Informatie over muziekcassettes en het boek van Manfred Lemm over Mordechai Gebirtig: Edition Kunstlertreff, Futterstrasse 20, D-5600 Wuppertal, tel 09 49 02 559487

"De vallende man" Monument ontworpen door C van Kralingen

Sachsenhausen

De Nederlandse Vrienden­kring Sachsenhausen be­richt ons, dat zij in april een delegatie naar dat voorma­lig concentratiekamp heb­ben gestuurd om zich een oordeel te kunnen vormen over de vele vragen en ge­ruchten die in omloop wa­ren over de toekomst van het kamp. De conclusie van dit bezoek is, dat de oud­gevangenen zich geen zor­gen hoeven t e maken over het behoud v a n het kemp, waarvoor voorlopig negen miljoen mark is uitgetrok­ken door de regering van de deelstaat Brandenburg en de Duitse Bondsregering.

200"Meter buiten het kamp ' ? : « i » ^ | f # * r n a s s a g r a v e n ge-_"; 'f©i^^ri|e.moeten dateren . " i K ^ ^ b d e 1945-1950.

.•_ ^Vólgens vele Duitsers zijn ,*"-|É JII .S^ftpenhatóen

Er zal hier een klein kerkhof komen, met een laag muur-

":, ' ^ ^ | j ^ « f e ^ e w » n ; i r « o o r . . e n : è e j | - f c 1 e ï h eirpositie^ge-

,.;, taÖÜVftjïl V r t e f c t p i r t g , . - . S « | S f e l i « s e n ; * e f f - l i i r

. geen enkele behoefte aan 'Ü héi|ïetóB*Én\'fe^lukliig dat dit affes.% elk gevat'boK fe^hej: kamp komt. Ook ~

' stelf Mjde vraag-wliifife circa 500 gevangenen'die na de bevrijding in april )94% noj aan ziekte en uit-

i putting zijn gestorven be­graven zijn.

Potasch & Perlemoer-tragedie

Potasch en Perlemoer wa­ren lange tijd de hoofdper­sonen in een serie kluchten vol joodse gein en ongein, waarin onder andere Johan Kaart en Johan Boskamp hebben geschitterd. De be­kende amateurtheatergroep Toetssteen in Amsterdam heeft een gewaagd ini­tiatief genomen door de twee joodse zakenman­netjes te laten herleven in een door Dick v.d. Heuvel geschreven stuk De Terug­keer van Potasch en Perle­moer. We zien de twee terugko­men na de Tweede Wereld­oorlog in hun oude nering, waar anderen nu de lakens uitdelen en waar geen en­kel begrip bestaat voor wat hun in het kamp en als on­derduiker is overkomen. Een buurman vertegen­woordigt de houding van het Nederlandse volk: tege­lijk hypocriet, onverschillig, sentimenteel, opportuni­stisch en toch ook wel weer behulpzaam, als het niet te veel moeite kost. Het stuk is zo schokkend, hilarisch, grappig en diep-tragisch als ook de werkelijkheid ge­weest moet zijn. Het wordt gespeeld vol grappen en grollen, een traan hier en een diepe zucht daar. Toetssteen speelt het stuk onder meer op 6 augustus in het openluchttheater van het Amsterdamse Vondel­park. Aanvang 21.00 uur, toegang gratis. Nadere in­formatie bij Theatergroep Toetssteen, Nieuwe Looi­ersstraat 21, Amsterdam, tel. 020 - 6223308.

JMW bekritiseert WVC over de WUV Minister Hedy d'Ancona van WVC wil kinderen van oorlogsgetroffenen in de toekomst uitsluiten van de Wet Uitkeringen Vervolgingsslachtoffers (WUV). Haar voorstel daartoe zal in het najaar in de Tweede Kamer worden behandeld. De Stichting Joods Maatschappelijk Werk (JMW), die onder meer psychologische hulp biedt aan kinderen van oorlogsgetroffenen, heeft haar ongerustheid hierover verwoord in een brief aan de leden van de Tweede Kamercommissie voor Welzijn en Cultuur. JMW verwijt de minister er blijk van te geven de ernstige problemen van deze kinderen van joodse en indische oorlogsgetroffenen en van verzetsdeelnemers niet serieus te nemen. In haar brief benadrukt JMW dat de rechter in het verleden steeds heeft uitgesproken dat de WUV zich ook uitstrekt tot de na-oorlogse generatie, hoewel minister d'Ancona nu stelt dat dit niet de bedoeling was van de wetgever. De minister slaat bovendien alle door haar zelf gevraagde adviezen en onderzoeken in de wind, aldus JMW. Het Auschwitz Bulletin zal in een der volgende nummers nader op de problematiek ingaan.

Educatief herdenkingscentrum Yad-Layeled In Nederland, Engeland, de Verenigde Staten, Frankrijk en Zwitserland zijn stichtingen opgericht, teneinde geld bijeen te brengen voor een in Israël te bouwen educatief herdenkingscentrum Yad-Layeled (gedenkteken voor een kind). Het hoofddoel van Yad Layeled is opvoedkundig: men wil het verhaal van de Holocaust en het verzet overdragen aan jonge mensen. Het onderwijscentrum zal aandacht besteden aan algemene fundamentele waarden en problemen, om zo het kind enigszins een indruk te geven van de angstaanjagende ervaringen in de Holocaust-jaren. Door dit leerproces hoopt men de huidige generatie de vele gevaren van tirannie en racisme te leren onderkennen, opdat zich nooit meer een Holocaust zal voordoen. In Yad Layeled zullen gedichten, dagboeken, tekeningen en verhalen te zien zijn, gemaakt door kinderen tijdens de Holocaust. Er is een zogenaamde bezigheidsruimte, waar de kinderen op hun ervaringen naar aanleiding van de tentoonstelling door middel van tekeningen of verhalen kunnen reageren. Het gebouw is ontworpen door de Israëlische architect Ram Carmi. De Britse architect Ram halter ontwierp de glas-in-lood ramen, waarvoor tekeningen van de kinderen van Theresienstadt model hebben gestaan. Het gebouw moet in september 1993 klaar zijn. Wilt u de stichting Yad Layeled steunen, dan kunt u dit doen via een bijdrage op giro 6493490 te Baarn.

Komende Herdenkingen De Stichting Vriendenkring "Mauthausen" organiseert op maandag 14 september 1993 de jaarlijkse herdenking van de in de oorlog omgekomen joodse burgers van Enschede en omgeving. De herdenking begint om 11.00 uur en wordt gehouden bij het monument vóór de Synagoge in de Prinsestraat in Enschede. Op 9 mei 1995 zal een landelijke bijeenkomst plaatshebben ten behoeve van alle Buitengewoon Gepensioneerden en genodigden ter herdenking van het feit dat er 50 jaar voordien een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog. De herdenking vindt plaats in de Jaarbeurs in Utrecht en wordt georganiseerd door de Stichting 1940-1945. De bijeenkomst zal tevens in het teken staan van het 50-jarig bestaan van de Stichting. Daarnaast heeft het bestuur van de Stichting 1940-1945 besloten om een bijzondere vergadering aan te kondigen van het bestuur, de stichtingsraad en de districtsraden, op 13 oktober 1994, gevolgd door een receptie voor alle externe relaties van de Stichting. Op 13 oktober 1944 is de Stichting 1940-1945 namelijk illegaal te Amsterdam opgericht en het bestuur wil op deze wijze die gebeurtenis nogmaals onder de aandacht brengen.

Prijs voor Regine Beer Onze trouwe Belgische vriendin Regine Beer heeft een zeer zeldzame en zeer verdiende onderscheiding gekregen. Regine is als jonge onderwijzeres in september 1943 opgepakt en naar Auschwitz gestuurd. Sinds 1976 heeft ze meer dan 900 toespraken gehouden, voornamelijk in scholen en elders voor jonge mensen. Intussen heeft ze haar belevenissen ook vastgelegd in het boek KZ A 5148.

Regine's onuitputtelijke activiteit en bezieling zijn in haar woonplaats Antwerpen beloond met de prijs van het Vrijzinnig Humanisme en wel op 21 juni, de Dag van het Humanisme. Juist tevoren was het Vrijzinnig Humanisme als niet-confessionele gemeenschap in de Belgische grondwet erkend. Een grote vooruitgang, stelde professor Loccufier vast in zijn begroeting. De prijs is een fraai abstract beeldje door Paul Baeteman.

De oud-minister, -senator en -hoogleraar Willy Calewaert citeerde zijn oproep tot voorlichting over fascisme, racisme en vreemdelingenhaat van bijna 12 jaar geleden, als minister van nationale opvoeding tot de inspectie van alle takken van onderwijs. Het gaat om informatie over "de somberste bladzijden uit de geschiedenis van de 20ste eeuw en van de hele mensheid". "Ik meen dat ik nu niet een enkel woord aan die brief zou moeten wijzigen", aldus dr. Calwaert. Men wil met Regine Beer niet alleen een persoon eren, maar aan haar boodschap een symboolwaarde toekennen, het instandhouden van het collectieve geheugen.

"Je bent een kaars die brandt", dichtte een ex-gevangene uit Iran voor Regine. Moge die kaars nog lang zo helder blijven branden.

Eva Tas

Unit Oorlogs- en Geweldsgetroffenen Het Academisch Ziekenhuis Leiden meldt ons, dat de Unit Oorlogs- en Ge­weldsgetroffenen is gelocaliseerd in de polikliniek van de Afdeling Interne Geneeskunde in gebouw 1; B-3.Q. Academisch Ziekenhuis Leiden, en telefonisch bereikbaar is via nummer 071 - 263505 of 263504. Als contactpersoon treedt op dr J.H. Bolk. Deze unit staat open voor patiënten uit het hele land, ook zonder speciale verwijzing, en is bedoeld om als vangnet te fungeren voor de oorlogs- en geweldsslachtoffers die via de reguliere kanalen niet voldoende kunnen worden geholpen.

Wilt u zich (gratis) abonneren op dit blad of heeft u familie, vrienden of kennissen die op de hoogte willen blijven van de activiteiten van het Nederlands Auschwitz Comité? Indien u onderstaande bon invult en opstuurt naar dhr. Jacques Grishaver, Knoopkruid 54, 1112 PV Diemen, ontvangen zij vijf maal per jaar het blad van het Nederlands Auschwitz Comité. Aan het abonnement zijn geen kosten verbonden. Wel ontvangen alle abonnees één maal per jaar een acceptgirokaart voor een vrijwillige donatie ten behoeve van de voortgang van het werk van het Nederlands Auschwitz Comité.

naam:

Verzoek uit Berlijn

Uit Berlijn schreef professor Wirth ons, dat hij op zoek is naar Informatie ever fami­lieleden van de filosoof Kart Jaspers. Deze was gehuwd met een joodse vrouw, Ger-trüd Mayer. Haar broer, de arts dr Ernst Mayer, emi­greerde in 1933 naar Neder­land en was tijdens de oor­log ondergedoken bij Maria van Boven in Woerden. Wie informatie over hen IOU kunnen geven wordt ver­zocht te schrijven naar: pro­fessor Gunter Wirth» Leibl-strasse 4, Berlin, D 12435, Duitsland of contact op te nemen met de redactie van dit bulletin.

Gevonden speldje

Op 28 mei is in grand-cafe De Leidse Poort aan het Max Euweplein te Amster­dam gevonden: een zeshoe­kig, bronskleurig metalen herdenkingsspeldje, met daarop een geie Davidsster achter twee prikkeldraden, waarboven de jaartallen 1941 en 1991 staan, hieron­der het woord Terezin in he-breeuwsachtige letters. Wie opheldering kan verschaf­fen kan zich wenden tot: J.B. Verwey, Stadlander-weg 33,1502 EA Zaandam

adres:

postcode en woonplaats:

land:

Opsturen naar dhr. Jacques Grishaver, Knoopkruid 54, 1112 PV Diemen (Als u het blad niet wilt beschadigen kunt u de bon ook fotocopièren of overschrijven)

Agenda Stichting ICODO en Nationaal Comité 4 en 5 mei hebben het initiatief genomen tot een tweemaandelijks verschijnend overzicht van herdenkingen, vieringen, bevrijdingsfestivals, reünies, bijeenkomsten en tentoonstellingen. Deze agenda wordt op verzoek gra­tis toegezonden. Inlichtingen bij ICODO, Maliebaan 83,3581 CG utrecht, t.a.v. Marleen van de Ven. In de laatste agenda onder meer de volgende aankondi­gingen: Herdenking van de Gevallenen in Zuid Oost Azië 1941-1*49 op 14 augustus, 11.00 uur In het Blijdensteinpark Enschede (inl: 074-915930). Herdenking capitulatie Japan op 15 augustus in het Ned. Congresgebouw in Den Haag, 9.15-17.30 uur (tel. 070-3506665). Herdenking moord op Kerwin Duinmeijer, 20 augustus bij het monument in het Vondelpark, Amsterdam (020-6225799/ 6274325). Herdenking razzia van septem­ber 1941, op 14 september bij het monument in de Prinsen­straat in Enschede, 11.00 uur (020-6719954). Dag van Verzet op 31 augustus, vanaf 10.30 uur. Gen.Winkelmankazerne in Nunspeet (020-6413676). Landelijke Contactdag Verzets-gepensioneerden op 30 sep­tember, vanaf 10.30 uur in The­ater Orpheus, Churchillplein 1, Apeldoorn (071-219669). Pop against Racism op 18 sep­tember in het Amsterdamse Bes. Tentoonstelling Kamp Vught, Lunetten laan 600, Vught (073-

"S617S4V' Foto's Van Breslauer uit We-.«ieiÉKÉfc t/m 22 augustus in Herinneringscentrum Kamp Westerbork, Oosthalen 8, Hooghalen 105939-2600). De vernieuwde Hollandse Schouwburg, Plantage Mtd-denlaan 24, Amsterdam is ge­opend dagelijks van 11.00-16.00 uur. Het monument kan het gehele jaar worden bezich­tigd, de educatieve tentoons-telling v i n 1 april tot 1 oktober, 's winters alleen voor groepen: 020 - 626994S.

Gedichten uit de onderduik Mevrouw Gomes de Mesquita-Alvares Vega heeft een dik schrift vol gedichten bewaard, die zij tijdens de bezetting heeft geschreven. Op zeer jonge leeftijd hardhorend geworden, had ze het in de onderduik extra zwaar, daar ze de gesprekken - die gefluisterd moesten worden - niet kon volgen. Alleen door het maken van gedichten heeft zij de zware tijden van de onderduik kunnen doorstaan. Mevrouw Gomes de Mesquita - Alvares Vega is 92 jaar.

Alarm Voor de zoveelste maal is alarm geblazen. De moffen, ze nemen van alles te grazen, radio's, fietsen en wat ze maar wenschen. Maar't liefste van alles, ons weerloze mensen. We krijgen een sein en dan - hup - door 't luik. Je ploft op je bed, op je rug of je buik. Het lijkt er een loopgraaf, je ligt twee aan twee. Als de één zich beweegt, draaien de anderen mee. Maar we liggen er veilig tussen de muren, terwijl we tersluiks door een kier kunnen gluren. Wanneer we tot slot naar beneden moeten, dan kruip je eruit op je handen en voeten. Al hebben we vaak niet gerieflijk gelegen, ze hebben ons toch niet te pakken gekregen.

Wanhoop Er zijn somtijds van die dagen, dat het je te machtig wordt. Dan is 't leven niet te dragen. God, maak toch ons lijden kort. 't Is al haast twee volle jaren, vol met angst en vol verdriet. En je blijft maar moed vergaren. Maar een uitkomst zie je niet. Ook de kinders hebben tijden, 'k Zie het soms aan hun gezicht. En ik spreek ze van bevrijden -maar ik zelf zie ook geen licht God, schenk mij weer nieuwe krac Geef me weer een beetje fut! Als we lang nog moeten wachten zitten we allen in de put.

Hoop. Nu de maartse zon gaat schijnen en de resten sneeuw verdwijnen, krijg je weer een beetje hoop op een gunstiger verloop. Maar op miezerige dagen met zo'n storm en regenvlagen, alles even grauw en grijs, raak je lelijk van de wijs. Doch wij laten ons niet knauwen en we blijven vol vertrouwen. Al is alles koud en kil, de invasie is op til!

De klop op de deur. Er wordt geklopt. Stil sluip je henen. Bij elk gevaar neem je de benen. De deur gaat open. Je hoort ze fluisteren. Je staat gespannen mee te luisteren. Je wijst de kinders, mondje sluiten. Je tuurt op straat. Wat staat er buiten? De deur slaat dicht. Gevaar geweken. Je slaakt een zucht, je mag weer spreken.

uit: "Mijn gedachten in gedichten. Herinneringen uit de onderduiktijd. 3 augustus 1942 - 5 mei 1945", van J. Gomes de Mesquita - Alvares Vega.