HERDENKINGSNUMMER

nederlands auschwitz c o m i t é

BLOEMEN BIJ DE URN Zoals ieder jaar zal het Nederlands Auschwitz Comité bloe­men leggen bij de urn met as uit Auschwitz op de Nieuwe Oosterbegraafplaats te Amsterdam. Dit gebeurt op zondag 28 januari 1968 om 12 uur. Verzamelen voor twaalven bij de hoofdingang, Kruislaan.

12de Jaargang no. 1 — januari 1968

s e c r . : volkerakstraat 10hs, amsterdam-z., postgiro 293087 bankrek.: AMRO, bijk. van baerlestraat , amsterdam-z. red.: amsteldijk 23, amsterdam-z. gem. giro N 5500 N.A.C.

Onthulling Monument in Auschwitz 16 april 1967

E X T E N E B R I S Winter werd het en ik moest daar blijven en men zette wachters voor m'n ziel, en mijn lichaam was met andre lijven vastgebonden aan hetzelfde wiel.

Maar nu loop ik weer op eigen benen in de winkelruiten van de stad, en soms dans ik dronken op de stenen in een blijdschap die ik nooit bezat.

Maar dan kom ik weer voorbij die wagen en dan schuif ik tussen de andren in, en ik jaag hen en ik laat mij jagen zonder rekenschap en zonder zin, tot ik mij weer met een kreet bevrijd uit die wereld, uit die werklijkheid.

En zij lagen op de grond te kruipen, ogen zagen smekend naar mij op; somtijds kwam een vreemde binnensluipen, keek een wijle en ging verderop.

Als het dag werd legden wij de Ivken tussen twee barakken in op straat, bleven er een tijdlang naar staan kijken volgens wet en volgens regelmaat.

Maar nu hoef ik 's nachts niet meer te waken, en nu ben ik weer der muze knecht, kan het zwaarder, kan het lichter maken, 't lot mij door de goden opgelegd. Maar soms heb ik plots twee duivelsoren, en mijn hoofd is koud en kaalgeschoren.

E D . H O O R N I K

U i t : E x Tenebris . ( 1 9 4 6 — 1 9 4 8 . ) O p g e n o m e n in de „ V e r z a m e l d e G e d i c h t e n . ' A . A . M . Stols , D e n H a a g 1 9 5 0 .

Auschwitz herdenken 1968 is

V E C H T E N V O O R D E V R E D E

„ H e r d e n k i n g s n u m m e r " s t a a t e r buiten o p dit blad , w a n t wij h e r d e n k e n h e t fei t d a t 2 3 j a a r geleden het k a m p A u s c h w i t z w e r d bevri jd m e t een lange reeks v a n a n d e r e g r u w e l o o r d e n en wij g e d e n k e n hen v o o r w i e d e z e bevri jding te l a a t k w a m , de m i l ­joenen d o d e n .

M a a r als U d e z e bladzi jden door lees t , z u l t U m a a r heel weinig w o o r d e n „ t e r h e r d e n ­king v a n " v i n d e n . U t r e f t e r e v e n m i n b e ­rust ing als gerustheid a a n . O n z e w e r e l d , 2 3 j a a r la ter , is e r niet een w a a r m e n gerust k a n zijn, w a a r v o o r een A u s c h w i t z geen p l a a t s is en m a s s a v e r n i e t i g i n g een v e r r e n a c h t m e r r i e is g e w o r d e n . I n t e g e n d e e l . O o k n a 1 9 4 5 hebben de w a p e n s geen d a g g e ­z w e g e n . E r is niet a l leen geen v r e d e s v e r ­d r a g m e t de v o o r n a a m s t e a a n l e g g e r v a n de t w e e d e w e r e l d o o r l o g , D u i t s l a n d , e r is o o k geen v r e d e . E r w o r d t g e v o c h t e n , in een enkel l a n d , als V i e t n a m , zelfs p r a k t i s c h o n ­a f g e b r o k e n , a l die j a r e n l a n g . E r b e s t a a n b r a n d h a a r d e n , h a a r d e n v a n fasc isme , z o a l s d a t v a n H i t i e r s o u d e gezel F r a n c o en er o n t s t a a n n i e u w e — en d a n d e n k e n wij a a n G r i e k e n l a n d . E r zijn o o k „ s t i l l e " , die m a a r v o o r t z i e k e n , z o a l s P o r t u g a l . N e e n , A u s c h w i t z is geen v o l t o o i d v e r l e d e n tijd. A u s c h w i t z nu h e r d e n k e n k a n , m a g d a n o o k niet zijn verwi j len bij h e t v e r l e d e n , zelfs niet bij d e duis tere delen d a a r v a n , zelfs niet t e r w a a r s c h u w i n g . A u s c h w i t z h e r ­denken is o m z ich heen z ien , h e t k w a a d a a n w i j z e n w a a r het nu is, h e t k e r e n v a n het o o r l o g s g e w e l d en het b e z w e r e n v a n v e r d e r o o r l o g s - en v e r n i e t i g i n g s g e v a a r . O n s devies , ,nooi t m e e r A u s c h w i t z " , d a t in de tijd die is v e r l o p e n v a n een v e r z u c h t i n g t o t een o n ­a f w i j s b a a r g e b o d is g e w o r d e n leek ' n o g te b e d u i d e n : de v r e d e b e h o e d e n . H e t h o u d t nu i n : v e c h t e n v o o r de v r e d e . D a t g e v e c h t , b i t t e r e r e c e n t e e r v a r i n g h e e f t h e t ons geleerd , is a l l e r m i n s t een z o e t s a p ­

pige t i jdpassering v o o r damesc lubs , h e t eist m o e d , v o l h a r d i n g en v o o r alles r e a l i ­te i tszin . H e t is niet v o l d o e n d e h e t w o o r d v r e d e in de m o n d en zelfs in zijn dagelijkse g r o e t te v o e r e n . W e i n i g e n zul len o p g e w e k t a a n n e m e n d a t de v r e d e in h e t M i d d e n - O o s ­ten — een gebied o p een v e e l b e w o g e n a a r d ­bol in een niet m i n d e r b e w o g e n heden — h e c h t e r w o r d t , n a a r m a t e m e e r mensen er „ s j a l o m " tegen e l k a a r z e g g e n . S j a l o m b e t e ­k e n t i n d e r d a a d v r e d e , m a a r m e t een zegs­wijze bereikt m e n n o g niet w a t kogels n e t -z o m i n v o o r e l k a a r b r e n g e n . Z o weinig als s y m p a t h i e b e t u i g i n g e n v o o r d a t s ja lom k u n ­nen v e r h i n d e r e n d a t een p r e c a i r e v r e d e w e e r eens in o o r l o g o v e r g a a t . A l dergelijke z a k e n spelen ieder d o o r h e t h o o f d , w a n n e e r hij even s t i l s taa t bij het h e r ­denken v a n A u s c h w i t z en w a t d a a r m e e s a ­m e n h a n g t . M e n v i n d t di t alles d a n o o k t e ­rug in dit n u m m e r , a l z a l m e n er o n v e r ­mijdelijk w e l iets in missen. A n t i s e m i t i s m e , rassendiscr iminat ie , zij zijn o u d , o u d e r d a n het n a z i d o m , d a t ze t o t een luguber h o o g ­t e p u n t b r a c h t , m a a r zij zijn e r n o g steeds en zelfs in n i e u w e v o r m en o m v a n g , t y p e ­rend v o o r het heden .

E r w o r d t gesproken en v e r d e r o p in di t n u m ­m e r o o k g e s c h r e v e n o v e r h e t a t o o m g e v a a r en m e t n a m e o v e r h e t g e v a a r v a n spreiding v a n k e r n w a p e n s ; h e t is de o u d e k w e s t i e v a n de b e w a p e n i n g , v a n K a ï n en A b e l a f , z o m e n w i l . H e t w e r d t o t een z w a a r d v a n D a m o c l e s , d a t geheel v a n d e z e tijd is en n a u w v e r b o n d e n m e t het p r o b l e e m - A u s c h -w i t z , het p r o b l e e m v a n de massale , ja t o ­ta le v e r n i e t i g i n g .

W i j h e r d e n k e n dus niet d o o r het o p h a l e n v a n v e r r e , n o g z o o n u i t w i s b a r e persoonli jke her inner ingen en v a n universe le r a m p e n , w i j v r a g e n u w a a n d a c h t , juist nu in j a n u a r i , o m ­streeks de i n t e r n a t i o n a l e A u s c h w i t z d a g , v o o r de b r a n d e n d e kwest ies v a n v a n d a a g . W i j

m e n e n d a t e r eigenlijk m a a r één m a n i e r is o m de d o d e n te e ren en d a t is de l e v e n d e n te v e r d e d i g e n . O p de bres s t a a n v o o r h e t l e v e n is h e t v e r w e e r t e g e n de d o o d . D e v a s t e lezers v a n ons b l a d zijn g e w o o n d i t e lke m a a n d o p n i e u w in t e l k e n s a n d e r e v o r m v o o r g e z e t te kri jgen. M e n k a n h e t e v e n w e l niet g e n o e g h e r h a l e n en de d u i z e n ­den die in en d o o r di t n u m m e r kennis m a ­ken m e t h e t h e r d e n k e n v a n A u s c h w i t z en het N e d e r l a n d s A u s c h w i t z C o m i t é hebben r e c h t o p een z o r u i m mogel i jke o r i ë n t e r i n g h o e de o v e r l e v e n d e n v a n t o e n levenskansen v a n nu b e z i e n .

H i e r l ig t o o k de v e r k l a r i n g v a n d e g r e t i g ­heid , w a a r m e e al le schri jvers v a n de hier v o l g e n d e a r t i k e l e n a a n ons v e r z o e k o m m e ­d e w e r k i n g g e v o l g hebben g e g e v e n . Zij b e ­g r e p e n d a t wij ons r i c h t e n t o t iedereen , niet in de l a a t s t e p l a a t s t o t de j o n g e r e n en zij hebben a a n s p o r i n g n o c h d a n k w o o r d n o d i g o m n e e r te schri jven w a t h e n , w a t ons b e ­w e e g t .

H e t z e l f d e g e l d t v o o r d e k u n s t e n a a r s die luister v e r l e n e n a a n de h e r d e n k i n g 3 9 6 8 . L i e v e r d a n h u n in h e t o p e n b a a r d a n k te z e g g e n spreken wij e r o n z e d a n k b a a r h e i d en v o l d o e n i n g o v e r uit d a t wij hun d e gelegen­h e i d k o n d e n bieden z i c h te ui ten in h e t v e r ­b a n d v a n d e z e h e r d e n k i n g , de ene g r o e p o p schr i f t , d e a n d e r e d o o r o p t r e d e n in l e v e n ­den lijve en een enkeling o p beide wijzen. O n z e d a n k r i c h t e n wij t o t U , die dit w e e r hebt mogel i jk g e m a a k t , U al len, lezers , v r i e n d e n , die a l o n s w e r k m e t u w m a t e r i ë l e en m o r e l e s teun begele idt . U m a a k t h e t m o ­gelijk d a t de 1 2 d e j a a r g a n g i n g a a t v a n een b l a d , w a a r v o o r al le w e r k ( b e h a l v e u i t e r ­a a r d d a t v a n de t y p o g r a f e n ) b e l a n g e l o o s geschiedt , d a t geen a b o n n e m e n t s g e l d , slechts

Doorlezen op pag. 8

ROTTERDAM EN DEN HAAG Door het tijdelijk uitvallen van een aantal belangrijke medewerkers, e.a. problemen, zullen er dit jaar in Rot­terdam en Den Haag geen afzonder­lijke herdenkingen plaats vinden. Er is één grote centrale herdenking te Amsterdam. Wij hopen en verwach­ten dat onze vele Rotterdamse en Haagse vrienden gebruik zullen ma­ken van de verwarmde autobussen, die van Rotterdam vertrekken, de Hagenaars ophalen en de bezoekers naar het Congrescentrum in de nieu­we RAI te Amsterdam brengen. De totale prijs, dat is de toegangskaart plus de reis heen en terug is voor ie­der, jong of oud, f 5.— per persoon. Meldt u onmiddellijk! Opgaven voor Rotterdam bij de heer en mevrouw van Bentveld, Henegou­werlaan 183, tel. 010—125513. Voor den Haag bij Mevr. Hakker, Hougeuzenburg 435, Den Haag. Tel. 85.27.96.

U KOMT TOCH OOK NAAR DE AUSCHWITZ-HERDENKING?

Op zondag 28 januari des avonds om 8 uur vindt de Auschwitz-herdenking 1968 plaats in de grote zaal van het RAI-Congres-centrum, Europaplein, te A m s t e r d a m . Er is één centrale herden­king. Aan de herdenking werken mee de pianist Daniël Wayen-berg. Het Kunstmaandorkest o.l.v. Anton Kersjes en de zangeres Liesbeth List, m e t het ensemble van Bert Paige. De dichter Ed Hoornik zal een korte toespraak houden. De avond wordt geopend met rel igieuze zang door de Israëlische voor­zanger Chapira.

Aanvang precies 8 uur. Zaal open 7.15 uur. De toegangspri js bedraagt ƒ 3 . 5 0 , voor studenten en schol ieren ƒ 2 . — , al les inbegrepen. Kaarten zijn verkri jgbaar bij mevr. E. Furth, Diemerkade 43 Diemen, te lefoon 020—58842. J . S lagter , Volkerakstraat 10hs., Amsterdam Z., te lefoon 429217. D. van G e e n s , Orte l iusstraat 178hs. , te lefoon 85572.

en aan de zaal.

HET SPROOKJE

V A N DE W O L F

D a t er ook „andere Dui t sers " zijn is ons uit en terna voorgehouden (laatsteli jk nog in de N.T .S . - ser ie „ D e be­zett ing ter discussie" die op 19 december werd uitgezon­den) en dwaas die het zou ontkennen. D a t er ook los van Duits land de vreselijkste wreedheden gebeurden en nog gebeuren, — men hoeft alleen m a a r het woord Vietnam uit te spreken om er aan te worden herinnerd, en nog­maals : dwaas, die het zou ontkennen. M a a r het fei t bl i j f t bestaan dat voor het eerst in de we­reldgeschiedenis met een zo koud mechanisch en als het ware onpersoonli jk apparaat genocide, d.w.z. uitroeiing van een volk heeft plaats gehad in de laatste wereldoor­log en dat de historie en de mentaliteit , die, hoe dan ook, de m a c h t van een H i t i e r mogelijk maakte , Duits was. Een fei t is tevens dat Westduitsland een voortdurende bron van bedreiging bli j f t voor een wedergeboorte van

diezelfde mentali teit . Zeker , er zijn vonnissen geveld en enkele, naar verhouding niet zware straffen opgelegd. M a a r men denke aan de vele rechters met een belast ver ­leden, die nog steeds bi j onze buren „recht spreken" , men denke ook aan het beleid van B o n n ten aanzien van t o p ­benoemingen in de N A T O , men denke vooral aan de uiterst onrustbarende opkomst van de N . P . D . , die — la ­ten we wel wezen — toch niet anders beschouwd k a n worden dan als een regelrechte voortzett ing van het na-tionaal-socialisme. In al het bovenstaande heb ik niets anders gezegd dan wat tal loze anderen reeds vaker en beter hebben gezegd. H e t kan echter niet genoeg herhaald worden. Z o als het jongetje uit het sprookje vanuit zijn boom herhaaldeli jk r iep : de boze w o l f k o m t ! en daarmee de mensen aanvan­keli jk bang maakte , to tdat zij aan de waarschuwing ge­wend waren en alleen nog maar lachten, en zo als, toen die waakzaamheid verslapt was, de boze w o l f werkeli jk k w a m en de mensen opvrat — zo als in dat sprookje van de wol f zal steeds opnieuw en eindeloos herhaald moeten worden gewaarschuwd tegen het gevaar van het weder ontstaan van een nationaal-socialistische agressie; op ge­vaar a f dan m a a r dat het de mensen eerder in slaap wiegt dan w a k k e r schudt.

V I C T O R E . V A N V R I E S L A N D

Emoties om het Midden-Oosten VERTROEBELINGEN VAN EEN CONFLICT

Iemand heeft eens gezegd, dat men al de gloed van zijn hart nodig heeft om zijn hoofd koel te krijgen. Dat blijkt vooral waar ten opzichte van het conflict in het Mid­den-Oosten. Niemand, die de jaren der na-zi-tyrannie moest doormaken, kon en kan „koel" op dit conflict reageren. Alleen al de herhaaldelijk uitgesproken dreigementen, dat alle joden in de staat Israël „in zee ge­dreven" zouden worden, deed na Auschwitz al de gloed van ons hart in verontwaardi­ging en ontzetting opvlammen. Maar daarom en wel nu juist is het nodig ons hoofd koel te krijgen. Want juist dit conflict is ons veel te na aan het hart ge­legen en tegelijk veel te onoplosbaar bijna, dan dat iemand het zich kan veroorloven, hier nóg meer vertroebelingen aan te stich­ten dan er daarginds reeds blijken te be­staan. ' Ik wil niet beweren, dat wij hier in staat zouden zijn, veel bij te dragen aan de oplossing van het conflict tussen Israël en de Arabische staten. Wel wil ik beweren, dat wij in staat zijn, aan die oplossing veel af­breuk te doen en ze meer tegen te houden dan te bevorderen door onze reacties. Deze overweging is de reden, waarom ik dank­baar ben, dat ons Auschwitz-comité ge­tracht heeft, hier in zijn hoofd koel te krij­gen en zich niet heeft ontladen in ongere­guleerde uitlatingen. Wanneer ik hier als theoloog enige naar mijn inzicht aangestichte vertroebelingen tracht aan te wijzen, moet ik mij allereerst richten tegen beweringen van de kant van „bijbelgelovige" christenen, die menen dat er zich in onze eeuw en in hunne dagen „bijbelse profetieën" aan het vervullen zijn. Zelfs niet zeer bijbelse commentatoren als b.v. de heer Hilterman blijken daarvan on­der de indruk. Zij zeggen zoiets niet over Vietnam, want over dat land wordt in de bijbel niet gesproken — denken ze. Ze heb­ben wat de letter betreft gelijk. Maar naar

de létter wordt in de bijbel Qok niet over het hedendaagse Palestina en evenmin over onze twintigste eeuw gesproken! Tenzij men, geheel ten onrechte, het profetisch getuige­nis van de bijbel als onvervulde „voorspel­lingen" opvat inzake een nu twee of drie of vier duizend jaar later komende stand van zaken. Wiez ich echter aan de bijbel in het heden oriënteert, oriënteert zich aan een destijds voor die tijd gegeven getuige­nis, waarvan men voor het heden nog weer een oproep hoort uitgaan tot het nemen van eigentijdse beslissingen! Dat nemen van eigentijdse beslissingen in eigen verantwoor­delijkheid dat is in bijbelse zin „vervallen", en niet een — als toeschouwer in de zaal naar een toneel kijkend — constateren en „beleven" van voorspellingen die uitkomen. Men bemoeilijkt het zowel die joden, die in Israël hun tehuis — uit ideëele oorzaken of door de nood gedwongen — hebben ge­vonden als zich zelf om de problematiek van hun land en hun staat hélder, n.1. menselijk en aards, te zien wanneer men hen naar andere maatstaven meet dan waaraan een staat gemeten mag en moet worden. Dat gebeurt vooral door op een bepaalde manier over de „uitverkiezing van Israël" te spre­ken, alsof die een geografische voorkeur van God zou betekenen, waar naar men geen vinger mag uitsteken of daartegen ophef­fen. Als in de bijbel de geschiedenis van Israël als „uitverkoren volk Gods" wordt belicht, heeft dat niet ten doel, een frag­ment destijds van de mensheidsgeschiedenis als goddelijke of god-menselijke specialiteit apart te stellen, maar om de messiaanse di­mensie in de geschiedenis van alle volkeren door middel van dat bepaalde volk aan het licht te brengen. Een derde vertroebe­ling geschiedt bovendien, wanneer men b.v. in een optreden als van Nasser een vervolg op „Hitier" ziet. Alsof het dreigen met oor­log, zelfs met een vernietigingsoorlog tegen een bewapende staat hetzelfde is als het utiroeien van ongewapende weerloze mede­burgers. Niemand kan ontkennen, dat Nas­

ser van een reeks notoire antisemieten ge­bruik maakt, c.q, zich door hen laat ophit­sen. Maar die antisemieten zijn niet uit Egypte, maar uit Europa, en wel uit Duits­land afkomstig en vissen gretig in het troe­bele water van het anti-zionisme. Men ver­wart de oorzaken en de gevolgen daarvan en miskent de gehele problematiek van het Midden-Oosten, als men juist op dit punt niet al de gloed van zijn verontwaardiging gebruikt om zijn hoofd koel te krijgen. De­ze zaak is juist te ernstig om in het emo­tionele vlak beoordeeld te blijven. Een laatste vertroebeling, die ik moet noe­men, is die betreffende een verschil in re­actie van velen op „Vietnam" en op „Is­raël". Israël heeft, zou men bijna denken als men sommige uitlatingen hoort, een „hei­lige" verdedigingsoorlog gevoerd. Maar het arme kleine Vietnam vecht (zónder bijbelse belofte en voorspellingen!) al jaren lang te­gen de eigen corrupte - marionetten „rege­ring" en een verre grote verblinde Westerse „beschermer". Dat schijnt voor velen ech­ter met en:ge voortzetting van „Hitier" niets

x te maken te hebben, want Vietnamezen en communisten zijn geen joden. En dat, ter­wijl het voor ieder, die niet ziende blind is, toch steeds duidelijker moet worden dat een conflict in het Verre Oosten juist iede­re oplossing in het Midden-Oosten tegen­houdt. Niet ten onrechte luidt een oud rab­bijns gezegde, dat „de vrede van Israël is gelegen in de vrede der volkeren".

K. H. KROON

UW JUWELIER

JV. HE?PEL nffiSMEEzwaa u

RMSTEEBRM TEL

PRiSMH - 3UM6fiM5

5ER0

Voor hen duurt Auschwitz v o o r t . . .

Er zijn mensen voor wie Auschwitz nog steeds niet voorbij is. Zeker, op het terrein van Birkenau staat het monument en de stenen barakken van Auschwitz I herbergen nu het mu­seum en zijn bezoekers. Zij die Auschwitz nooit konden verlaten wonen niet daar, maar hier. En dan bedoelen we nog niet allen die het blauwe nummer op hun arm hebben, slechts hen die nu (en wij onderstre­pen dat nu) soms al 23 jaar, het an­dere, dieper ingekerfde stempel van het kamp met zich dragen, invalidi­teit, chronische ziekte, nerveuze sto­ringen of soms alle drie. Deze permanente nazi-slachtoffers, terecht de bij uitstek vergeten groep geheten, is langzamerhand wat be­kender geworden, ook buiten onze kring. Wij hameren met ons kleine blad al heel lang en sinds 1965 onaf­gebroken op dit aambeeld. Gelukkig heeft men de laatste tijd niet alleen in de pers van het voormalige ver­zet, maar ook in algemene bladen iets over Hitiers meest verwaarloosde slachtoffers in Nederland kunnen le­zen, zo b.v. in het dagblad de Gel­derlander en in Elsevier's Weekblad, dat een interview met de voorzitter van het Nederlands Auschwitz Co­mité publiceerde. Het N.A.C. richtte in de herfst van 1965 een adres tot de Tweede Kamer om nu eindelijk eens te helpen zor­gen voor een passende regeling, d.w.z. een pensioen voor wie in een kamp zaten en het zwaarst in hun gezond­heid geleden hebben. Wij 1 aten de tekst van dit adres hier nog eens af­drukken, omdat velen het zich niet meer herinneren en nog meer mensen het nooit hebben gezien. Niet dat het gehoor heeft gevonden of heeft ge­leid tot een voor de betrokkenen merkbaar, doeltreffend resultaat. Neen, geen stap is er door enige re­gering gedaan om te voldoen aan een ereschuld van Nederland, zoals de heer Renes van de Stichting 40—45 het noemt. En zou het voldoen aan die schuld nu wel zo moeilijk of uit­zonderlijk zijn? Nemen wij b.v. ons buurland België. Men heeft daar, evenals in Frankrijk, een pensioenregeling getroffen om hen die wegens verzetshandelingen in een kamp waren beland gelijk te stel­len met militairen en op hen de be­schikkingen aangaande uitkeringen enz. toe te passen̂ zoals die in beide'

landen al na de eerste wereldoorlog golden.

EÉN IN LIJDEN, ÉÉN IN PENSIOEN

In Frankrijk is men nog verder ge­gaan. Daar bestaat officieel een cate­gorie gedeporteerden en geïnterneer­den om politieke redenen, die allen omvat die ,door de vijand buiten het nationale grondgebied zijn gebracht en daarop gevangen gezet of geïn­terneerd in een gevangenis of concen­tratiekamp . . . of op andere uitslui­tend door de vijand bestuurde plaat­sen'. Als men tijdens de internering een ziekte of invaliditeit heeft opge­daan wordt naar de tijdsduur van de opsluiting niet gevraagd. Behalve een vaste pensioenregeling bestaan er nog tijdelijke pensioenen bij verergering van de toestand. Ook statenlozen en politieke vluchtelingen genieten deze rechten. Speciale toe­lagen gelden voor ernstige invaliden en blinden en bovendien weer apart voor lijders aan t.b.c. Behalve medi­sche verzorging in de ruimste zin, daaronder ook vervoer naar sanato­ria enz., bestaan er tal van facilitei­ten, b.v. het verstrekken van alle pro­thesen en andere apparaten, b.v. rol­stoelen, die de patiënt nodig heeft. Voor gedeeltelijk gehandicapten on­der de oud-gevangenen zijn bepaal­de functies gereserveerd; men kan hulp op korte termijn van een spe­ciale instantie verkrijgen, men krijgt belangrijke kortingen op luchtver­voer en bij de metro enz. te Parijs, terwijl vele belastingen, b.v. wegen­belasting en kijk- en luistergeld wor­den verlicht. Van het fascistische Vichy-regiem nam de na-oorlogse regering-De Gaulle eerst de term ,om ras gede­porteerden' over; nadien sprak en spreekt men daar van ,politieke' en verzetsgedepor teerden. De eersten werden reeds genoemd; dit zijn b.v. zij, die door de nazi's als Joden wer­den beschouwd en daarom van de aardbodem moesten verdwijnen. De twee categorieën werden en worden op verschillende schaal behandeld wat de hoogte der uitkeringen be­treft. Er is echter in Frankrijk nooit sprake geweest van uitsluiting van de groep van nazi-slachtoffers, die niet wegens verzet zijn gearresteerd, van het recht op sociale vergoedingen.

Ook bij hun medische verzorging werd rekening gehouden met hun kampverleden. Er bestaan dan ook verslagen over de gezondheidstoe­stand van teruggekeerden uit de kampen als zodanig, zodat er van die toestand vergelijkingen gemaakt en daaruit conclusies getrokken kunnen worden. Er werkt ook een medisch centrum van en voor alle oud-gevan­genen, waarvan druk gebruik wordt gemaakt. Er is nu al geruime tijd in Frankrijk een actie aan de gang niet voor eni­ge specifieke ondersteuning voor de teruggekeerden uit de vernietigings­kampen op zichzelf, maar voor vol­ledige, ook financiële gelijkstelling van de laatsten met hun lotgenoten, die op grond van verzetsdaden enz. Hitiers kampen bevolkten. Het pa­rool luidt daar: één in lijden, één bij de schadeloosstelling, bij het pen­sioen. Zo hoort het. Maar het is wel beschamend hoe ver wij in Neder­land daar vanaf zijn. In een verklaring van de Vrienden­kring van voormalig gedeporteerde Joden van Frankrijk lezen wij:

'Gezamenlijk en zonder onderscheid van ras, godsdienst of politiek in­zicht hebben wij de dagelijkse, gru­welijke werkelijkheid van de kamp­wereld gedeeld. Nog heden zijn de gevolgen van de deportatie identiek bij de politieke (d.i. om welke reden dan ook gearresteerde en gede­porteerde) en bij de v e r ze t s man. De wonden in hun vlees zijn dezelf­de. Daarom wijzen wij die willekeu­rige, met elke waarheid strijdige on­derscheiding krachtig van de hand.'

HET LICHAAM HERINNERT ZICH

Hoe diep, duurzaam en veelsoortig die wonden zijn is herhaaldelijk in ons blad betoogd. Over de psycholo­gische gevolgen van het kampleven heeft men in het vorige nummer nog iets kunnen lezen. Vooral verwijzen wij naar het artikel van prof. Bas-tiaans „Late psychische en psycho­somatische gevolgen van onderdruk­king en verzet" in ons vorige herden­kingsnummer, januari 1967. In 1961 zijn deze zaken besproken op een bijeenkomst te Den Haag van

de Wereldfederatie van Oudstrijders, terwijl daarvoor en daarna telkens twee internationale medische congres­sen zijn gehouden op initiatief van de Internationale Federatie van Ver­zetsstrijders, alle over gevolgen van kamp en verzet, o.m. over de z.g. vroegtijdige veroudering. Deze laatste interesseert ons begrij-perlijkerwijze hier in het bijzonder: het is immers een reden te meer om hen die a.h.w. een levensperiode te ver doorgeschoven zijn, althans van een materiële compensatie te verze­keren. Intussen is door een diepgaand en ge­lukkig internationaal verbreid onder­zoek komen vast te staan dat de le­vensduur van de oud-gevangenen,ge­middeld aanzienlijk lager ligt dan de algemene. De redenen hiervan zijn bekend. Het kamp betekende voor hen organische uitputting wegens volstrekt ontoereikende en dan nog slechte voeding (500 a 600 calorieën per dag), koude, overbelasting, ge­brek aan hygiëne en daardoor infec­ties en een toestand van kunstig on­derhouden terreur en angst. Vroeger meende men, schrijft de arts L. F. Fichez, de Franse deskundige in deze materie, dat men zien al die dingen alleen in zijn geheugen herin­nerde, maari zo is het niet: „alle cel­len van het organisme herinneren het zich." Vandaar de vele en veelvul­dige gevolgen ,vooral bij de oud-ge­vangene, die niet alleen uitputting, kou en dwangarbeid, maar ook de beestachtig georganiseerde en op macchiavellistische wijze onderhou­den atmosfeer van angst en terreur heeft ondergaan.' De gevangenen in de kampen en el­ders en trouwens ook zij die onder­gedoken, in illegaal werk betrokken waren enz. hebben te sterk en te lang een beroep moeten doen op de ver­dedigingsreflex, waartoe wij in ge­val van fysieke of psychische agres­sie onze toevlucht nemen. Men is er echter de laatste jaren achter geko­men dat het individu, wel verre van aan deze agressie op zijn persoon, uiterlijk en innerlijk, te wennen, daar juist allergisch, d.i. overgevoelig voor wordt.

„Een organisme dat vaak slachtoffer van intense agressie is, raakt daar niet tegen bestand, maar wordt er juist gevoeliger voor. Dat wil zeg­gen; hg reageert steeds heftiger op steeds geringer prikkels. Het organis­me raakt niet ,ingeënt' of ,immuun', het wordt integendeel steeds gevoe­liger, ook tegenover heel gewone strubbelingen, de kleine agressie van het dagelijkse leven."

Heel dikwijls is het gevolg: een hele, zeer geschakeerde reeks van ziekten

en kwalen, al naar gelang van de zwakste stee van de persoon in kwes­tie. Maar zo een ziekte van het lichaam is te beschouwen als het ge­volg van eeri nerveuze overbelasting, die zelf is teweeggebracht, nu bijna een kwart eeuw geleden, in de zorg­vuldig uitgekiende nazihei, die im­mers bij uitstek het monsterachtige beeld opleverde van een ,de mens volstrekt vijandige omgeving'.

Het is de omgeving van nu, in ons land, het Nederland van nu, met zijn bewoners en zijn overheid, die nog steeds haar plicht verzaakt om tegen­over ten hoogste duizend zwaar ge­troffen mensen goed te maken wat in de 23 jaar na de val van het Der­de rijk geregeld is verzuimd.

Het moet, nu! E. T.

In 1965, twint ig jaar na de oor log, r ichtte het Neder lands Ausch­wi tz Comi té onderstaand adres tot de Tweede Kamer. De hierin bedoelde slachtoffers bleven nog in 1968 een vergeten categor ie .

Adres aan de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Het Nederlands Auschwitz Comité, gevestigd te Amsterdam, ziet zich ge­

noopt uw aandacht te vestigen op een vergeten categorie, mensen die nog

steeds en in toenemende mate als oorlogs- en nazi-slachtoffers zijn te be­

schouwen en wel op hen die, door de bezetters vervolgd volgens de begin­

selen van de Neurenberger wetten of anderszins op grond van hun afkomst,

geloof of wereldbeschouwing, in een kamp of elders aan levensgevaar, mis­

handeling en honger hebben blootgestaan of als ondergedokenen in levens­

gevaarlijke en mensonwaardige omstandigheden hebben moeten leven.

Wij richten ons tot u, omdat ons bekend is dat vooral vele destijds om hun

afkomst vervolgde Joodse Nederlanders in zeer slechte gezondheid en moei­

lijke financiële omstandigheden verkeren, omdat zij niet in staat zijn zich in

de maatschappij staande te houden.

In vele gevallen worden de gevolgen van het oorlogsleed, in het bijzonder

kampverblijf, pas de laatste jaren merkbaar; anderen zijn al sinds 1945 zwaar

gehandicapt, herhaaldelijk ziek of doorlopend bedlegerig.

Er moet iets worden gedaan en niet op incidentele wijze. Nodig is een alge- .

mene financiële regeling voor deze gehele categorie, zodanig, dat deze men­

sen overeenkomstig hun levenspeil kunnen bestaan en niet tegen medisch

advies in behoeven te gaan werken en ook zonder dat zij eventueel spaar­

geld behoeven in te teren. De betrokkenen hebben al deze jaren op een der­

gelijke regeling gerekend en het uitblijven hiervan heeft tot diepe teleurstel­

ling en zelfs verbittering geleid.

Wij verzoeken u daarom bij de minister van maatschappelijk werk te willen

aandringen op het toekennen aan de bedoelde nazi-slachtoffers en hun we­

duwen van een uitkering met overeenkomstige toepassing van de Buitenge­

wone Pensioenwet 1940—45, ook wat betreft een Instantie die hen met raad

en daad bijstaat.

NEDERLANDS AUSCHWITZ COMITÉ

N.V. Juweliersbedrijf HERMAN SCHIPPER OMEGA-DEALER

L i d B e u r s v a n de D i a m a n t h a n d e l

Heiligeweg 3 Tel. 23 65 72 - 24 96 16 Amsterdam-C.

ZO SCHREEF MEN OVER DIT MONUMENTALE BOEK. . . ALS U NIET ANDERS GESCHREVEN HAD DAN DIT MACHTIGE VERHAAL FEBRUARI, ZO FEL EN TEDER TEGE­LIJK, DAN HAD U REEDS DE P.C. HOOFTPRIJS VERDIEND.

Mevr. E. van Lokhorst, voorzitster van de Jury bij de uitreiking van de P.C. Hooftprijs.

Dit boek is behalve een ereteken voor de Daad, tegelijk een document voor alle tijden.

C. J. Kelk in 'De Groene Amster­dammer'.

Ik las de laatste jaren weinig dat mij zo ontroerde . . . Februari van Theun de Vries, opnieuw een meesterwerk van een zeer groot schrijver.

'Hart en Handen', Doopsgezind Weekblad.

Hij heeft een epos geschreven over de helden van het verzet, over de moed en het lijden van de Joden . . . Een waardevol bezit.

Maandblad van de Port. Israël. Gemeente.

Februari is een groots boek. Als nog moest worden aangetoond dat Theun de Vries onder de hedendaagse Ne­derlandse schrijvers de grootste is, dan is zijn nieuwste roman het be­wijs.

'De Waarheid'.

De auteur toont zich ook in dit boek weer een uitstekende en meeslepen­de verteller, die zijn publiek onafge­broken weet te boeien.

IDIL, Katholieke Lit.voorlichting.

Februari is een machtig boek.

'De Nieuwe Stem'.

Een monument — inderdaad! In tal­rijke facetten als van duurzaam kris­tal weerspiegelt zich hier het verzet, zoals het in wezen was, zonder reto­riek, zonder verfraaiing, maar ook zonder ontluistering . . . Theun de Vries heeft een meesterwerk ge­schreven en zet op zeer levendige wijze de traditie van de „grote" ro­man voort.

A. Marja in de Nieuwe Rotter­damse Courant.

D E Z E R D A G E N V E R S C H I J N T

F E B R U A R I

De vreemde wet

De vogelvrijen

De opstand door

Theun de Vries

t ^ : ^ s w & wet

D e v o g e l v r i j »

D e o p s u n a

Een uitgave van Pegasus — Amsterdam. Verkrijgbaar bij Uw boekverkoper.

Nu in een, geheel vol ledige, eendel ige uitgave in kunstlederen band — 1280 blz. — prijs ƒ 19,50.

VIETNAM Velen hebben de e r v a r i n g o p g e d a a n , d a t t a l ­rijke Jonge mensen niet erg g e ï m p o n e e r d zijn d o o r de v e r h a l e n v a n hen, die ïn N de o o r l o g h e t v e r z e t hebben m e e g e m a a k t . Is d i t g e b r e k a a n belangste l l ing o f misschien gebrek a a n f a n t a s i e ? O f e r g e r : h a r d e onverschi l l igheid? D i t l a a t s t e lijkt n i e t z o waarschijnl i jk , o m ­d a t juist d e jongere g e n e r a t i e veel m e e r d a n de o u d e r e b e z o r g d is o v e r het l o t v a n V i e t ­n a m . E r is, lijkt mij , iets heel a n d e r s a a n de h a n d , d a t z o mogeli jk veel ernst iger is. D e w e i n i g e belangste l l ing v a n de jongere g e n e ­r a t i e v o o r h e t v e r z e t uit de t w e e d e w e r e l d ­o o r l o g v i n d t zijn o o r s p r o n g in het g e b r e k a a n w a a r a c h t i g h e i d bij de o u d e r e g e n e r a t i e . E n k e l e o p m e r k i n g e n o m di t te v e r d u i d e l i j ­ken .

H e t v e r z e t tegen de D u i t s e r s is een n a t i o ­n a a l v e r z e t geweest , d a t w e l d o o r het g r o o t s t e deel d e r N e d e r l a n d s e b e v o l k i n g m e t s y m p a t h i e w e r d g e v o l g d , m a a r t o c h slechts d o o r een betrekkel i jk klein gedeelte a c t i e f w e r d ges teund. I n dit v e r z e t spraken v e r ­schi l lende m o t i e v e n m e e : e e n v o u d i g e v a d e r ­l a n d s l i e f d e (in tegenstel l ing t o t n a t i o n a l i s ­m e niet te v e r w e r p e n ) , l iefde t o t de v r i j ­heid , a f k e e r v a n de onmenseli jkheid d e r n a ­zi 's , in h e t b i j z o n d e r t e g e n o v e r de j o d e n , godsdienst ige , d e m o c r a t i s c h e o f c o m m u n i s t i ­sche o v e r t u i g i n g . H o e o o k g e m o t i v e e r d , dit v e r z e t w a s m o r e e l en pol i t iek v e r a n t w o o r d . A l degenen , die e r a a n d e e l g e n o m e n hebben, hebben r e c h t o p o n z e d a n k b a a r h e i d . U i t e r a a r d k a n dit besef v a n d a n k b a a r h e i d v e r b l e k e n m e t d e j a r e n : v o o r velen uit de j o n g e g e n e r a t i e is de o o r l o g iets w a t zij a l ­leen uit de geschiedenisboeken en de v e r ­halen d e r o u d e r e n hebben leren kennen. D i t v e r z e t k a n v o o r h e n al leen een g e l o o f w a a r ­dige en l e v e n d e werkel i jkheid w o r d e n , als

zij J i e t als rea l i te i t t e g e n k o m e n d a a r w a a r h e t o o k n u o p zijn p l a a t s is. W i j z ien nu soortgel i jke g r u w e l e n als de Dui tsers b e d r e ­v e n hebben, in V i e t n a m gebeuren. E n het v e r z e t v a n 1 9 4 0 — ' 4 5 zwijgt , o p een a a n t a l u i t z o n d e r i n g e n n a . D i t r o e p t bij de j o n ­g e g e n e r a t i e kr i t i sch v r a g e n o p t . o . v . h e t v e r z e t uit de w e r e l d o o r l o g en een w a t gemelijke s t e m m i n g t e g e n o v e r diegenen, die steeds w e e r het v e r z e t u i t de w e r e l d o o r ­log verheerl i jken, m a a r bl ind zijn v o o r w a t er sinds j a r e n in V i e t n a m gebeurt . D e j o n ­gere g e n e r a t i e v r a a g t z i c h af , o f d i t v e r z e t wel z o ideëel is geweest , als het z i c h z e l f alt i jd v o o r s t e l t . M e n is best bereid in de g a v e intenties en de h e l d e n m o e d v a n een a a n t a l enkelingen te g e l o v e n . M a a r als h e t het v e r z e t 1 9 4 0 — ' 4 5 ging o m g e r e c h t i g h e i d en menselijkheid o p de eerste p l a a t s en o m h e t eigen h a c h j e slechts o p de t w e e d e p l a a t s , z o a l s alti jd gesteld w o r d t , w a a r o m is dit v e r ­z e t d a n v o o r een g r o o t deel n i e t g e ï n t e r e s ­seerd in d e gerecht igheid en menseli jkheid ten a a n z i e n v a n h e t v o l k v a n V i e t n a m ? W i e kennis n e e m t v a n de off i c ië le beschei ­den w e e t i m m e r s , d a t de A m e r i k a a n s e i n v a l

» in V i e t n a m e v e n weinig g e r e c h t v a a r d i g d w a s als de D u i t s e i n v a l in N e d e r l a n d , d a a r hij v o l k o m e n in strijd is m e t het A c c o o r d v a n G e n è v e v a n 1 9 5 4 . D i t i m m e r s v e r b i e d t al le bui tenlandse t r o e p e n c o n c e n t r a t i e s en b a ­ses in geheel V i e t n a m , k e n t d a a r e n b o v e n geen p o l i t i e k en juridisch v e r s c h i l tussen N o o r d - en Z u i d - V i e t n a m en w i l de f e i t e ­lijke v e r d e e l d h e i d u l t i m o 1 9 5 6 beëindigd zien. D e o p h e f f i n g v a n deze v e r d e e l d h e i d en de a l g e m e n e v e r k i e z i n g e n , die d a a r t o e m o e s t e n leiden, zijn d o o r Z u i d - V i e t n a m m e t steun v a n A m e r i k a ver i jdeld . W i e w i l , k a n w e t e n , d a t de o p s t a n d t e g e n

DISCRIMINATIE D e d r a n g t o t d i s c r i m i n e r e n schijnt een z i e k ­te te zijn w a a r v a n de mensheid niet g e n e ­zen k a n en wi l w o r d e n . I m m e r s , h o e v e r wij o o k in de were ldgeschiedenis t e r u g g a a n , steeds t r e f f e n w e w e e r de z w a r t e p l e k k e n a a n v a n het o n t r e c h t e n en m i n a c h t e n v a n m i n d e r h e d e n , v a n n i e t - i o f - w e l - o f anders g e -l o v e n d e n en v a n , las t but n o t least , hen die t o e v a l l i g e r w i j z e e e n a n d e r e huidskleur h e b ­ben d a n de m a c h t h e b b e r s . D a t de d o o r s n e e - m e n s m a a r a l te v a a k een l a t e n t e neiging t o t d i s c r i m i n e r e n in z ich d r a a g t is een b e d r o e v e n d feit . L e v e n s g e ­v a a r l i j k e c h t e r w o r d t het w a n n e e r deze m e n ­selijke neigingen g e s a n c t i o n e e r d , ja g e s t i m u ­leerd w o r d e n d o o r de w e t g e v e r . D i t l a a t s t e v i n d t p l a a t s , o n d e r m e e r , in de R e p u b l i e k v a n Z u i d - A f r i k a . D o o r m i d d e l v a n de , a a n fascist ische sys temen z o eigene, g e p e r f e c t i o n e e r d e w e t g e v i n g , legt de b l a n k e reger ing v a n Z u i d - A f r i k a ( v e r t e g e n w o o r d i ­g e n d iVï mi l joen b l a n k e n ) h a a r wi l en w i l ­l e k e u r o p a a n 1 4 mi l joen mensen m e t een g e k l e u r d e h u i d .

H e t is verleidel i jk o m de z u i d a f r i k a a n s e p o ­l i t iek v a n A p a r t h e i d , t e g e n w o o r d i g zeer eufemist isch gescheiden o n t w i k k e l i n g ge­n o e m d , a a n t e v a l l e n d o o r h e t s ignaleren van de pr&ctischc koasekwetities die deze p o l i t i e k h e e f t v o o r h e t dagelijks leven v a n de g e k l e u r d e b e v o l k i n g . D e z e wijze v a n

cr i t iseren is e c h t e r vri j v r u c h t e l o o s o m d a t de v o o r s t a n d e r s v a n de A p a r t h e i d s p o l i t i e k d a n onmiddel l i jk h u n t o e v l u c h t n e m e n t o t een t w e e t a l gebruikelijke v l u c h t a r g u m e n t a -ties, t e w e t e n : ,je k u n t e r niet o v e r ó ó r d e ­len als je e r niet l a n g d u r i g g e w o o n d h e b t ' en , W a t je n u v e r o o r d e e l t is de z g n . kleine a p a r t h e i d , w a a r wij o o k niet z o gelukkig m e e zijn. J e m o e t e c h t e r het beleid in zijn g r o t e lijnen b e z i e n !

W e l n u , e r is waarschi jnl i jk geen betere m a ­n i e r o m een object ief inz icht te krijgen in de g r o t e lijnen v a n het systeem v a n de H e e r V o r s t e r , d a n d o o r h e t c i te ren v a n de Z u i d a f r i k a a n s e w e t g e v i n g . Z e l f s de felste v e r d e d i g e r v a n het a p a r t h e i d s b e l e i d k a n d a n het v e r w i j t niet m e e r m a k e n d a t g e a r g u ­m e n t e e r d w o r d t m e t een v e r v a l s t e b e r i c h t ­geving , terwijl d a a r t e g e n o v e r i e m a n d m e t m a a r een beetje gevoel v o o r r e c h t , het o n ­r e c h t en de sys temat ische v e r k r a c h t i n g v a n de r e c h t e n v a n de mens uit d e z e w e t g e v i n g a f k a n le iden.

O n d e r s t a a n d v o l g e n een a a n t a l -na 1 9 4 8 v a n k r a c h t g e w o r d e n w e t t e n :

1 9 4 9 P r o h i b i t i o n o f M i x e d M a r r i a g e s A c t : - H u w e l i j k e n tussen b l a n k en niet -

b l a n k v e r b o d e n . 1 9 5 0 r m m o r a l i t y A c t : Sexueel v e r k e e t t u s ­

sen b l a n k en n i e t - b l a n k v e r b o d e n .

1 9 5 0 G r o u p A r e a s A c t : De" reger ing k a n

de „ r e g e r i n g " in Saigon in o o r s p r o n g een o p s t a n d v a n de Z u i d - V i e t n a m e s e b o e r e n is geweest . N o o r d - V i e t n a m is eerst veel l a t e r , g e r u i m e tijd na A m e r i k a , in het gebeuren b e ­t r o k k e n . M e n k a n o o k w e t e n , d a t a f g e z i e n v a n de b o m b a r d e m e n t e n o p N o o r d - V i e t n a m , het Z u i d e n h e t meest v a n de o o r l o g l i jdt : d e p o r t a t i e v a n de b u r g e r b e v o l k i n g , v e r n i e ­t iging v a n de bossen, de a k k e r s en de o o g ­sten, v e r w o e s t i n g v a n de d o r p e n , f o l t e r i n g v a n „ v e r d a c h t e n " , v e r m i n k i n g v a n v r o u w e n en k i n d e r e n v o o r het leven d o o r n a p a l m e.d. I n fei te w o r d t h i e r een v o l k ui tgeroeid , d a t m e n b e w e e r t te h e l p e n . D e jonge genera t ie beleef t deze g r u w e l e n en niet die uit de w e r e l d o o r l o g . H o e k a n m e n v e r w a c h t e n , d a t zij de v e r h a l e n o v e r het v e r z e t 1 9 4 0 — 1 9 4 5 v o l o p ernst ig n e e m t , als' zij m o e t vas ts te l len , d a t de g r u w e l e n , die zij ze l f m e e m a a k t , bij de o u d e r e g e n e r a t i e t e r ­n a u w e r n o o d enig v e r z e t losslaan? Zi j m o e t o f w e l ge loven , d a t de v e r h a l e n o v e r het v e r ­zet uit de w e r e l d o o r l o g s terk o v e r d r e v e n zijn, o f w e l d a t de o u d e r e g e n e r a t i e w e l h a r d v o o r het eigen b e l a n g h e e f t k u n n e n v e c h ­ten, m a a r bl ind is v o o r de belangen v a n a n ­d e r e n .

W i l l e n wij de g e d a c h t e a a n het v e r z e t le ­v e n d h o u d e n , wi l len wij o o k de o n t e l b a r e n , die in A u s c h w i t z en elders g e v a l l e n zijn, werkel i jk eren, d a n is e r m a a r één w e g : v o o r t z e t t i n g v a n h e t v e r z e t . H e t is t r a g i s c h , d a t wij ons daarbi j m o e t e n k e r e n tegen o n ­ze v r o e g e r e b o n d g e n o t e n . H e t o u d e g e z e g ­d e : „ P l a t o is mij d i e r b a a r , m a a r de w a a r ­heid is mij d i e r b a a r d e r " , v i n d t h i e r t o e p a s ­s ing : „ A m e r i k a is mij d i e r b a a r , m a a r g e ­r e c h t i g h e i d en menseli jkheid zijn m i j d i e r ­b a a r d e r " . A m e r i k a is d a a r e n b o v e n een a b ­s t r a c t i e . T e g e n o v e r de reger ing s t a a t e e n - a n ­d e r en beter A m e r i k a , w a a r a a n wij een v o o r ­beeld m o e t e n n e m e n in de strijd o m v r e d e , r e c h t en vri jheid.

P r o f . D r . B . D E L F G A A U W

a p a r t e w o o n g e b i e d e n a a n w i j z e n en d w i n g e n d a a r h e e n t e v e r h u i z e n . A f r i ­k a n e n m o g e n in h u n s tadswijken geen o n r o e r e n d g o e d b e z i t t e n .

1 9 5 0 W e t o p de bestrijding v a n h e t C o m ­m u n i s m e . S t r a f b a a r iedere d a a d die er o p ger i cht is enigerlei doelstel l ing v a n het C o m m u n i s m e te b e v o r d e r e n . C o m m u n i s t is hij die z i c h C o m m u ­nist n o e m t o f z ich te enigerti jd, v o o r o f n a de a a n v a a r d i n g v a n d e z e w e t als z o d a n i g h e e f t b e s c h o u w d , o f die d o o r de M i n i s t e r v a n J u s t i t i e als z o ­danig w o r d t b e s c h o u w d . C r i m i n a l L a w A m e n d m e n t A c t : W i e deelneemt a a n een c a m p a g n e v a n g e ­w e l d l o o s v e r z e t tegen a p a r t h e i d , k a n g e s t r a f t w o r d e n m e t 3 j a a r " e n / o f 1 0 z w e e p s l a g e n .

1 9 5 5 C r i m i n a l P r o c e d u r e a n d E v i d e n c e A c t : P o l i t i e m a g huiszoeking doen z o n d e r m a c h t i g i n g .

1 9 5 6 S e p a r a t e V o t e r s R e p r e s e n t a t i o n A c t : K l e u r l i n g e n in de K a a p p r o v i n c i e v o o r t a a n o p a p a r t e kiezersli jsten. Z e m o g e n enkel b l a n k e v e r t e g e n w o o r d i ­gers kiezen in h e t p a r l e m e n t . D e z e m a a t r e g e l w e r d d o o r h e t H o o g g e ­rechtshof o n g r o n d w e t t i g v e r k l a a r d , w a a r n a de reger ing d e g r o n d w e t w i j ­z i g d e .

1 9 6 2 S a b o t a g e w e t : S a b o t a g e 'is z o r u i m g e -

Vervolg op pag. 8

GRIEKENLAND EN ONZE HERKENNING E r is, o p h e t m o m e n t d a t ik dit schrijf , s p r a ­ke v a n o f het n i e u w e b e w i n d in G r i e k e n ­l a n d , n a h e t v e r t r e k v a n de koning , m o e t w o r d e n e r k e n d . I k z o u w i l l e n z e g g e n : v o o r alles m o e t het w o r d e n herkend.

E n k e l e passages uit een b r i e f v a n een n i e t -h e r k e n n e n d e G r o n i n g s e l e z e r : „ M a a r m i s ­schien is een dergeli jke kl iek die de m a c h t h e e f t w e l n o o d z a k e l i j k in G r i e k e n l a n d i . v . m . d e t o c h w e l enigszins e x t r e m i s t i s c h - p o l i t i e k e instell ing v a n de G r i e k , die een g e v o l g k a n zijn v a n t e m p e r a m e n t , s a m e n m e t o n d e r ­o n t w i k k e l i n g , pol i t ieke p r o p a g a n d a uit a n ­d e r e l a n d e n en h e t v e r l e d e n . . . Mij k o m t h e t v r e e m d v o o r d a t d e z e k o l o n e l s z o s lecht z o u d e n zijn als z e h i e r in d e pers w o r d e n v o o r g e s t e l d . H e t lijkt w e l o f ze al leen m a a r mensen o n t e r e c h t in g e v a n g e n i s s e n - g o o i e n , de rest v a n de G r i e k e n m e t m i t r a i l l e u r s in b e d w a n g h o u d e n en fascis t isch d o e n ( w a t d a t o o k m a g z i jn) , en d a a r n a a s t h e l e m a a l o f bijna niet bi jdragen a a n een p o s i t i e v e o p ­b o u w v a n het l a n d o p w e l k t e r r e i n d a n o o k . N a t u u r l i j k m a k e n d e z e mensen f o u t e n e n soms misschien w e l heel e r g e , m a a r d o e t i e d e r e reger ing d a t eigenlijk n ie t . M . i . m a a k t o n z e pers o o k f o u t e n d o o r a l leen o p h e t s lechte v a n di t r e g i e m t e wi jzen z o n d e r h e t p o s i t i e v e erbij te b e t r e k k e n . . . V o l g e n s mij w o r d t de hele t o e s t a n d t e o n g e n u a n c e e r d e n te g e ë n g a g e e r d b e k e k e n . "

H e t h e e f t m e t o c h w e l e v e n a a n h e t d e n ­k e n g e z e t . Zijn wij te g e ë n g a g e e r d ? B e n ik m e t w a t ik schrijf , als z i jnde h e t l a n d u i t ­g e z e t , te g e ë n g a g e e r d ? Is d e hele p e r s , o m ­d a t in G r i e k e n l a n d geen persvr i jhe id heerst , t e g e ë n g a g e e r d , te subjekt ief erbij b e t r o k ­ken w a n t in zijn e i g e n b e l a n g g e r a a k t ? E e n t e g e n v r a a g : k a n m e n te g e ë n g a g e e r d r a ­ken als ergens de e l e m e n t a i r e r e c h t e n (die o o k v o o r de G r i e k e n , h o e „ t e m p e r a m e n t v o l " en „ o n d e r o n t w i k k e l d " o o k , seder t a n d e r ­h a l v e e e u w e l e m e n t a i r w a r e n ) w o r d e n v e r ­t r a p t en v e r r i d i k u l i s e e r d ? D e r e d e n v a n o n s e n g a g e m e n t is de h e r k e n n i n g , h e t o p s n u i v e n v a n een b e k e n d e geur , d e g e u r v a n h e t f a s ­c i s m e . Sinds de t w e e d e w e r e l d o o r l o g zijn

wij i n d e r d a a d al lergisch v o o r d e z e g e u r en wij n o e m e n h a a r s t a n k . N i e t al leen o m d a t wij als pers in o n z e vr i jheid w o r d e n a a n ­getast , m a a r o m d a t de vr i jheid als geheel , ieders vr i jheid w o r d t a a n g e t a s t . E e n k a m e r k a n a a r d i g ( h o e w e l misschien w a t t e 'stijf) zijn i n g e r i c h t , m a a r d o o r s t a n k o n d r a a g l i j k w o r d e n g e m a a k t , s t a n k v a n iets d a t l igt t e r o t t e n . V o o r de o o r l o g h a d d e pers als g e ­heel d a a r n o g te weinig neus v o o r . W a s zi j m a a r m e e r g e ë n g a g e e r d g e w e e s t t . o . v . H i t -Ier en Mussol ini , d ie o o k „bi jdroegen a a n d e pos i t ieve o p b o u w " v a n h u n l a n d e n ! J a , wij zijn g e ë n g a g e e r d w a n t wij zijn g e ­w a a r s c h u w d . W i j h e r k e n n e n nu de v e r s c h i l ­lende s t o k p a a r d e n en m e t h o d e n v a n de k o ­lonels die h u n o n d e r d a n e n wil len leren „ G r i e k s te d e n k e n " m e t leuzen en l o u d -speakers , wij h e r k e n n e n h e t fasc isme, wij w e t e n v e r d u i v e l d g o e d „ w a t d a t m a g z i j n " . W i j h e r k e n n e n het a a n de p o g i n g t o t b e ­heersing d e r geesten l a n g s fysieke w e g en „ h e t scheppen v a n een G r i e k s e m e n s v o r m die het v o l m a a k t e b e n a d e r t " . W i j h e r k e n n e n het in zijn g r o t e lijn en in zijn deta i ls . W i j zijn v e r r e v a n v e r b a a s d als w e h o r e n h o e g o e d P a p a d o p o u l o s en P a t a k o s o v e r w e g k o n ­den m e t de delegat ie v a n D u i t s e o u d - s t r i j ­ders „die i m m e r s o o k tegen h e t c o m m u n i s ­m e h a d d e n g e v o c h t e n " ; „ w i e w e d e r z i j d s d a p p e r hebben g e v o c h t e n k u n n e n l a t e r e x ­t r a g o e d e v r i e n d e n w o r d e n " . W i j k n i k k e n o o k alleen m a a r h e r k e n n e n d , a ls w e d e a a n ­v a l l e n lezen o p de o n - G r i e k s e M e l i n a M e r -k o u r i „ m e t h a a r J o o d s e m a n " ( Ju les D a s ­sin) en o p K a r a m a n l i s die h e t w a a g d e een i n t e r v i e w a f te s t a a n a a n een „ S y r i s c h - L e -vant i jnse J o o d " ( E r i c R o u l e a u v a n L e M o n ­d e ) . Bij de h e k s e n j a c h t o p v e r b o d e n m u z i e k en g e v a a r l i j k e t r a g e d i e s . Bi j de eerste s p o ­ren (die ik juist u i t R a d i o - A t h e n e o p v i n g ) v a n persoonsverheer l i jk ing v a n E u r o p a ' s n i e u w e d i c t a t o r P a p a d o p o u l o s . W i j h e r k e n n e n z e , m a a r bij a l d e z e dingen , en v o o r a l als w i j h o r e n d a t e r d u i z e n d e n mensen v a n h u n vri jheid w o r d e n b e r o o f d „bij m a a t r e g e l v a n b e s t u u r " en h o n d e r d e n b o v e n d i e n n o g v a n h u n n a t i o n a l i t e i t , v o e ­len w e de b e h o e f t e d a a r m é é r d a n één k e e r

o v e r t e schr i jven , d a a r o p t e g a a n h a m e r e n . O m d i t m a a l , a n d e r s d a n in d e j a r e n ' 3 0 , d e n a m e n e r n u v a s t in t e h a m e r e n , de n a m e n v a n d e k a m p e n : J o e r a , L e r o s , A j a o p K r e ­t a , D i o n y s o s , h e t n i e u w e „ j e u g d o p v o e d i n g s -k a m p " v a n d e m i l i t a i r e p o l i t i e o n d e r d e r o o k v a n A t h e n e . D e n a m e n v a n de f o l t e ­r a a r s , m e t b o v e n a a n i n s p e k t e u r L a m b r o u w i e n s p r o c e s r e e d s z o u m o e t e n w o r d e n v o o r ­bere id , en w a a r z e h e t d o e n : in de B o u b o u -l i n a s t r a a t o p 2 0 0 m e t e r a f s t a n d v a n de t o e ­risten die d e k u n s t s c h a t t e n b e w o n d e r e n v a n het A r c h a e o l o g i s c h M u s e u m (een a u t o - m o ­t o r z o r g t d a t h e t s c h r e e u w e n niet n a a r b u i ­ten d o o r d r i n g t ) . W i j v o e l e n m i n d e r d e b e ­h o e f t e te schr i jven o v e r d e t e v r e d e n G r i e ­k e n d i e e r o o k z u l l e n zi jn , d i e e r misschien al t i jd zul len z i j n : G r i e k e n die n i e t w o r d e n geslagen en die e v e n m i n v é r s l a g e n w o r d e n bij d e v e r n e d e r i n g die m e n h u n l a n d a ls geheel a a n d o e t . W i j schr i jven m i n d e r o v e r d e bussen die f r e q u e n t e r r i jden en d e p o s t die s t i p t e r w o r d t b e z o r g d : wij h e r k e n n e n o o k hier in de g e a a r d h e i d v a n de fasc is t i ­s c h e v e r w o r v e n h e d e n v o o r d e o o r l o g . W i j v i n d e n de prijs e r v o o r t e g r o o t . W i j v i n d e n h e t t r o u w e n s b e l a n g r i j k e r d a t e r in een bus vr i j k a n w o r d e n g e p r a a t d a n d a t hij p r e ­cies o p t i jd v e r t r e k t ; b e l a n g r i j k e r d a t een br ief m e t r u s t w o r d t g e l a t e n d o o r d e c e n ­suur d a n d a t hij p r e c i e s o p tijd a a n k o m t . Misschien k a n m e n o n s m e t w a t m e e r r e c h t v e r w i j t e n d a t w i j o n e v e n r e d i g v e e l a a n d a c h t besteden a a n h e t kleine G r i e k e n l a n d , in v e r ­gelijking m e t B r a z i l i ë , T s j e c h o s l o w a k i j e , I r a k , P o r t u g a l , H a ï t a e n z . e n z . , een e i n d e ­l o z e rij l a n d e n w a a r v a n d a a n o o k b e r i c h t e n k o m e n o v e r t e r r e u r e n / o f v r i j h e i d s b e k n o t ­t ing . D a t k o m t d a n waarschi jnl i jk o m d a t w e o n s d o o r h e t in G r i e k e n l a n d g e b e u r d e n o g r e c h t s t r e e k s e r b e d r e i g d v o e l e n . H e t g e b e u r d e betrekkel i jk dichtbi j in r u i m t e e n t i jd. W i j v o e l e n h e t als een g r o t e o v e r w i n n i n g v a n de Z i e k t e , die h e e f t k u n n e n t o e s l a a n in een v i t a a l o r g a a n . D e z i e k t e is besmettel i jk . H e t l a a t s t e w a t w e m o g e n d o e n is ons bij de z i e k t e en d e z i e k e n e e r l e g g e n .

F . G . V A N H A S S E L T

Vervolg van pag. 2

vri je b i jdragen k e n t en d a t in een tijd w a a r ­in p e r s c o n c e r n s z o v e e l v a n o u d s b e k e n d e p e ­r i o d i e k e n v e r s l i n d e n . U d r a a g t e r e v e n e e n s t o e bij d a t wij in de p e r i o d e v a n de „ s u p e r ­p r o d u c t i e s " o p o n z e h e r d e n k i n g s a v o n d h e t ideale p r o g r a m m a k u n n e n b r e n g e n , w a n t o o k v o o r ons zijn, a l stellen d e a r t i s t e n z i c h o p de meest o n b a a t z u c h t i g e w i j z e t e r b e ­schikking, de k o s t e n niet g e r i n g . B e t e k e n t dit niet d a t de A u s c h w i t z - h e r d e n ­

king v o o r al le m e d e w e r k e n d e n , en d a t zijn er n o g vee l m e e r d a n zij die schri jven en o p t r e d e n , n i e t a l leen een respec tabele t r a ­ditie m a a r een b e h o e f t e , een n o o d z a a k is? E r is een kleine g r o e p mensen v o o r w i e de a a n d a c h t v o o r A u s c h w i t z en zijn g e v o l g e n het b e s t a a n b e p a a l t , de v e r w a a r l o o s d e g r o e p v a n c h r o n i s c h z i e k e en i n v a l i d e o v e r l e v e n ­den d e r v e r n i e t i g i n g s k a m p e n . E l k w o o r d d a t a a n een k a m p o f zijn bevri jding w o r d t g e ­wijd en o v e r hen zwijgt is een ijdel w o o r d , z o l a n g zij h u n e e n v o u d i g r e c h t , d a t o p p e n ­sioen, g e w e i g e r d z ien . O p de v o l g e n d e p a ­gina's kri jgt het s c h a n d a a l v a n de v e r g e t e n

s l a c h t o f f e r s d e a a n d a c h t die h e t v e r d i e n t . O o k d e schr i jnende o f f i c i ë l e n a l a t i g h e i d v a n bijna een k w a r t e e u w t e g e n o v e r een h e l a a s ui ters t k le ine en nu e e n m a a l niet „ i n v l o e d ­r i j k e " g r o e p v a n n a z i - en o o r l o g s s l a c h t o f f e r s s te rkt ons in o n z e p l i c h t n a z i g e z w e l l e n te s ignaleren en te mobi l iseren tegen o o r l o g s ­bedrijf . H e t is één a s p e c t v a n de g r o t e t a a k die ieder m e n s v o o r z i c h z ie t en die de o u d ­g e v a n g e n e v a n h e t K Z v e r b i n d t m e t de h e ­d e n d a a g s e jongelui , o o k in di t b l a d : v e c h ­t e n v o o r d e v r e d e .

E . T .

Vervolg van pag. 7

d e f i n i e e r d , d a t o o k h e t k l a d d e n v a n leuzen o p een schut t ing e r o n d e r v a l t . S t r a f f e n v a n 5 j a a r t o t en m e t de d o o d s t r a f . D e b e k l a a g d e m o e t b e w i j ­zen d a t hij geen s a b o t a g e h e e f t g e ­pleegd .

1 9 6 5 1 8 0 d a g e n w e t : z o n d e r a a n k l a c h t d e ­tent ie t o t 1 8 0 d a g e n v a n mensen die

in processen als s taa tsgetuigen z o u ­den kunnen o p t r e d e n .

' H e t is m a a r een g r e e p uit r u i m e r v o o r h a n ­den m a t e r i a a l . H e t lijkt mij w e l v o l d o e n d e . E r w o r d t w e l eens gesteld d a t w e ons als n i e t - Z u i d - a f r i k a n e n n e u t r a a l o p m o e t e n s te l ­len t e g e n d e p o l i t i e k in di t l a n d o m d a t h e t g a a t o m een a a n g e l e g e n h e i d v a n z u i v e r i n ­t e r n e a a r d . D i t a r g u m e n t lijkt mij onjuist . A l l e r e e r s t a l o m d a t essentiële r e c h t e n v a n

de m e d e m e n s in Z u i d - A f r i k a o p s c h a n d e ­lijke wijze g e s c h o n d e n w o r d e n , m a a r o o k , en d a t m a g in een V r e d e s n u m m e r niet h e t m i n s t e a r g u m e n t zijn, o m d a t de pol i t iek v a n Z u i d - A f r i k a o p de l a n g e r e d u u r een g e v a a r k a n o p l e v e r e n v o o r de v r e d e in d e ­z e w e r e l d en d a t is en blijft een p r o b l e e m , d a t a l w a s h e t m a a r o m r e d e n e n v a n lijfs­b e h o u d , de gehele w e r e l d a a n g a a t .

P . A . G I L L E

PRAAG:

De teruggewezen gave

't Was winter en al schemerig in de stad.

Ik wilde het Janskerkhof over gaan,

eigenlijk om bij Anne Frank te leggen

een bosje bloemen dat ik bij mij had.

Ik had ze al van het papier ontdaan,

maar week terug. Het beeldje op het plein

in deze schemering leefde en zag mij aan

en stille lippen wilden mij iets zeggen,

terwijl ik onbewegelijk bleef staan.

Niets stoorde dit ontijdelijk samenzijn.

Tot hoorbaar werd haar woordeloos vermaan,

zij, een Joods kind dat weet van eeuwen heeft:

„Gij waart daarbij. Ook nu zij niet meer leeft."

Ida G. M. Gerhardt.

Uit: „De Slechtvalk" Den Haag, Bert Bakker, Daamen N.V. Amsterdam. Polak en Van Gennep. 1966.

Beeldje van Anne Frank te Utrecht door Pieter d'Hont. foto van A.S.E.P. Textor.

JOODS

KERKHOF

E E N H E R I N N E R I N G

L i d i c e ligt in as . In het paleis C z e r n i n , het f o r t m e t de h o n d e r d o g e n , z i t h e t w i l d e beest D a l u g e , bijt o p zijn r i j z w e e p en b e ­r a a m t Bekanntmachungen. Gri jze a u t o ' s s t o ­ten vijandig d o o r de s t r a t e n , die g e v l e k t zijn m e t het r e p t i e l e n - e c z e e m : de h a k e n k r u i s -v l a g . B o v e n elke s t r a a t n a a m s t a a t de D u i t ­se v e r t a l i n g , miserabel v a n o n k u n d e . D e b o o m g a a r d e n o p de heuvels die de s t a d o m ­ringen deugen niet m e e r v o o r j o n g e l iefde , sinds er k o p p e n o n d e r s t a a l h e l m e n v a n de w a c h t t o r e n s loeren. In de c a f é ' s k l i n k t sol ­deniers -Dui ts en d e m p t de B o h e e m s e g e ­sprekken t o t o n d e r w o r p e n h e i d . D e P r a g e -n a a r s zwijgen in de p a r k e n , als h e t g r i n d o n d e r bespijkerde l a a r z e n k n e r p t . D e t r a m r u k t g r i m m i g e r a a n h a a r s t r o o m b e u g e l s , z o ­v a a k Tsjechische m o n d e n h a l t e n a m e n m o e ­ten a f r o e p e n in het D u i t s . M a a r zelfs z o geen c a f é ' s , geen p a r k e n en t r a m s m e e r v o o r de J o d e n . I n de s c h a d u w v a n de huizen gl ippen zij n a a r het o u d e J o o d s e k e r k h o f . H u n rest al leen dit s tenen l a n d s c h a p binnen de m u r e n v a n een s t a d s ­tuin . H u n rest al leen dit s tuk g e t t o g r o n d m e t zijn duizenden d o d e n . D e stenen v e r ­d r i n g e n en o v e r s t e l p e n e l k a a r als v u l k a n i ­sche f o r m a t i e s , d o o r de seizoenen o p g e s t o t e n en w e e r v e r w e e r d . D e p a d e n zijn weinig b r e d e r d a n een m e n s e v o e t . D e le t te r tekens w o r d e n a l onleesbaar , de l e e u w en de s ter v a n J u d a slijten uit . D o o r h e t smal le p o o r ­tje glijden de o v e r l e v e n d e n een v o o r een n a a r b i n n e n . D e d o d e n o n t v a n g e n de l e v e n ­den, z o n d e r zout , z o n d e r b r o o d , z o n d e r w a ­ter . D e levenden slenteren, l iggen en h u r ­k e n o p de v e r g a n e ges lachten . Zij w o r d e n één m e t het ver leden , een v e r g a n k e l i j k h e i d die n o g o v e r z i c h z e l f k a n denken, s tof z o n ­d e r n a g a l m . V o o r hun ogen b e w e e g t het s c h a a r s e gras en het l o o f v a n de b o m e n , die hun s t a m o m h o o g k r o m m e n uit d e z e enkele v a d e m e n t h o r a g e t r o u w e a a r d e . G r a s en b o ­m e n bes taan , m a a r v o o r de l e v e n d e m e n s w o r d t de n a t u u r z e l f een k e r k h o f ; de t o e ­k o m s t b u i g t t e r u g n a a r een h e r i n n e r i n g v o l p o g r o m s .

W a a r gees tesz ieken h e e r s e n , v e r g a a t geen d a g z o n d e r g r u w e l . H e t a a n t a l stenen v a n het o u d e J o o d s e k e r k h o f is en blijft h e t ­z e l f d e , m a a r h e t ge ta l v a n de t o e v l u c h t z o e -k e n d e n s l inkt en s l inkt . O p de s t a a n d e z e r ­k e n s t ape le n z i c h de a fscheidsgroeten — een s teen , een s c h e r f , een h a n d v o l gruis, o p g e ­r a a p t en n e e r g e l e g d o p r ichels en r a n d e n d o o r hen, d ie niet m e e r in bloemen g e l o ­v e n . D e h e m e l s t rekt z ich wel v e r d e r u i t d a n B o h e m e n , n a a r het westen d a t P r a a g h e e f t v e r r a d e n , en n a a r het oosten v a n w a a r de o p m a r s d e r w r e k e r s b e g o n n e n is. M a a r daar tussen hangen ' de w o l k e n o v e r een g r a u w e windst reek , en r o o k kr inkel t z o n d e r e i n d e o m h o o g uit vers gemetselde , v r e e m d e k o e p e l s in A u s c h w i t z en B i r k e n a u .

T H E U N D E V R I E S

Opdat wij niet vergeten!

M I R J A M B U T S

1 A U S C H W I T Z

I 3 9 I 7 H O E K DE D U I T S E CONCENTRA­T I E K A M P E N OVERLEEFDE

Het eerl i jke en onopgesmukte verslag van een vrouw die dank­zij haar nooit af latende moed en doorzett ingsvermogen de hel van meer dan t ien concentratie-en verniet igingskampen heeft over leefd . Een boek zonder enige l i teraire pretent ie , maar zó waardevol dat een ieder hiervan kennis moet nemen. 312 blz. In linnen band ƒ8,90

In dit aangrijpende boek geeft de auteur van 'Daniël la ' de on­voorstelbare toestanden op ze­delijk en moreel gebied in het beruchte concentrat iekamp Auschwitz-Birkenau weer . M O N I confronteert ons met de l i jdensweg van een kleine jood­se jongen, wiens korte, geteis­terde leven eindigt onder de laars van de kampcommandant. 334 blz. In linnen band ƒ9,75

BESTELBON Aan Elsevier, Postbus 2 1 1 , Amsterdam Gaarne ontvang ik via boekhandel

ex. Wiesenthal - Moordenaars onder ons a ƒ 1 6 , 5 0 a ƒ 8 ,90 a ƒ 9 ,75

ex. Blits - Auschwitz 13917 ex. Ka'tzetnik 135633 - Moni

Naam: Adres: Woonplaats:

M O O R D E N A A R S O N D E R ONS

Het boek dat ons land stormenderhand veroverde. De belevenissen van

ir. SIMON WIESENTHAL

bij zijn kruistocht tegen oorlogsmisdadigers als Eichmann, Stangl , Harster, Rajakowitsch, W i e s e , Menge le , Bormann e.a.

368 blz., met vele foto's en afbeeldingen van do­cumenten. In stempelband, ƒ 16,50.

DEZE UITGAVEN VAN ELSEVIER

zijn verkri jgbaar bij elke boekhandel

R . A . F . Rijnstraat 158 Tel . 71 35 97 - 73 91 03

Al les op het gebied van RADIO - TV - GAS- EN ELECTR. HUISHOUDELIJKE APPARATEN

Met behoorlijke reductie

Sinds 1923 de zaak van ver t rouwen

Originele Amerikaanse en Engelse dumpgoederen verkoopt alléén

SPEIJER Houtkopersburgwal 2

b/d Oude Schans - Telefoon 241717 Amsterdam

Zaterdags tot 6 uur open

Ook uw adres voor alle soorten werkk led ing, zoals: Overa l ls ,

Broeken, Overhemden Sport-, Regen en Motorkleding

A. PAIS ZIJDEN- EN

WOLLEN STOFFEN

KALVERSTRAAT 146-150, hoek Spui Amsterdam — Telefoon 23 22 64

Voor al uw bloemwerken

Aalsmeer's Bloemenmagazijn

Saenredamstraat 64 Amsterdam (Zuid) Tel. 72 0123

Auto-kerkhof

JACK MAANDAG

nieuwe en gebruikte auto- en motoronderdelen

thans - naar overzijde Waterlooplein 81

Amsterdam Tel. 020-24 47 05

U w w a r m e bakker

IS

M.VERDOONER

TUGELAWEG 80 A M S T E R D A M

TEL. 94 90 13

Onderdrukt Spanje roert zich „Wanneer ik eens in het leven treed zal mijn huis geen sleutels hebben altijd open zijn voor de mensen de zon en de lucht

Hart en huis nimmer gesloten: dat zij komen vogels, vrienden zon en lucht."

D i t h e e f t een m a n in de g e v a n g e n i s g e ­s c h r e v e n , w a a r hij 2 3 j a a s , v a n zijn leven h e e f t d o o r g e b r a c h t . H i j is n u v r i j , niet m e e r o p g e s l o t e n a c h t e r d e m u r e n v a n de C e n t r a l e G e v a n g e n i s in B u r g o s . Zijn huis is o p e n v o o r a l zijn v r i e n d e n , m a a r h e l a a s , v e l e n k u n n e n er n i e t k o m e n w a n t M a r c o s A n a , de d i c h ­ter , is v o l g e n s zijn eigen zeggen een l e v e n d e a a n k l a c h t t e g e n h e t F r a n q u i s m e . K o r t n a zijn v r i j l a t i n g h e e f t hij zijn l a n d v e r l a t e n en w o o n t n u als een b a n n e l i n g in F r a n k ­rijk.

H e t is g o e d , d a t w e ons di t w e e r eens r e ­al iseren, a l h e t geschri jf en g e p r a a t o v e r een l iberal isa t ie en een d e m o c r a t i s a t i e in het S p a n j e v a n v a n d a a g ten spijt. Z e k e r , e r is h e t een en a n d e r v e r a n d e r d in S p a n j e ! M a a r de d i c t a t u u r is z i c h z e l f gelijk g e b l e v e n , zij b a s e e r t z i c h z o a l s alti jd o p o n ­d e r d r u k k i n g en g e w e l d . D e o p p o s i t i e e c h t e r is o n d e r d e d i c t a t u u r g e g r o e i d en s tevig v e r ­a n k e r d in d e d o o r h a a r geschapen d e m o ­c r a t i s c h e o r g a n i s a t i e s : d e a r b e i d e r s c o m m i s ­sies en d e s t u d e n t e n v a k b e w e g i n g e n . D e g e ­beurtenissen v a n en r o n d o m de 2 7 e o k t o b e r

j.1. h e b b e n ^ o n s di t duideli jk g e t o o n d . O n d a n k s h e t fei t d a t m i n i s t e r A l o n s o V e g a v a n t e v o r e n h o n d e r d e n arbeiders le iders in v o o r l o p i g e hechtenis h e e f t g e n o m e n en d a t p e r s , r a d i o en t v n a m e n s de r e g e r i n g d e z w a a r s t e s t r a f f e n hebben a a n g e k o n d i g d v o o r h e t d e e l n e m e n a a n iedere o p e n b a r e m a n i ­fes ta t ie en de arbeiders , die h e t n o r m a l e a r ­beidsproces z o u d e n v e r s t o r e n , m e t o n t s l a g hebben b e d r e i g d , hebben h o n d e r d d u i z e n d e n a r b e i d e r s en s tudenten d e e l g e n o m e n a a n de s t a k i n g e n , p r o t e s t m a r s e n en m a n i f e s t a t i e s , a a n de b o y c o t v a n h e t o p e n b a r e v e r v o e r en o o k de v r o u w e n hebben o p h u n eigen wi jze d e e l g e n o m e n a a n de b o y c o t , d o o r o p die d a g geen b o o d s c h a p p e n t e d o e n . D i t g e b e u r d e niet al leen in M a d r i d , o o k e l ­ders in h e t l a n d , in A s t u r i ë , C a t a l o n i ë , B a s ­k e n l a n d , S e v i l l a en in t a l v a n a n d e r e p l a a t ­sen w e r d de a c t i e v a n de M a d r i l e n e n g e ­s teund. Mil joenen mensen in S p a n j e hebben o n d a n k s 'arrestat ies en bedreigingen g e h o o r g e g e v e n a a n de o p r o e p v a n de a r b e i d e r s ­commissies en de s t u d e n t e n o r g a n i s a t i e s ; t i e n ­d u i z e n d e n hebben de g e w a p e n d e p o l i t i e en

de G u a r d i a C i v i l m e t h u n k n u p p e l s , m a c h i ­n e g e w e r e n en p o l i t i e h o n d e n g e t r o t s e e r d en d a a r m e e o p die 2 7 e o k t o b e r tegeli jkerti jd h e t g r o t e v e r t r o u w e n u i t g e s p r o k e n , d a t zij in h u n eigen organisa t ies hebben gesteld . V o l ­gens de i n t e r n a t i o n a l e pers is d e z e b e w e ­ging v a n een g r o t e r e o m v a n g d a n o o i t te v o r e n o n d e r F r a n c o en de v e r w a c h t i n g v o o r 1 9 6 8 is d a n o o k , d a t d e o p p o s i t i e n o g m e e r z a l t o e n e m e n n u de r e g e r i n g h e e f t a a n g e ­k o n d i g d d a t de b i n n e n l a n d s e bes tedingen b e p e r k t en de belast ingen v e r h o o g d zullen w o r d e n . O n d e r d r u k k i n g k a n n o o i t b i j d r a ­gen t o t de oplossing v a n de g r o t e p r o b l e ­m e n v a n h e t F r a n c o r e g i m e . D e z e p r o b l e m e n k u n n e n slechts o p w e r k e l i j k e d e m o c r a t i s c h e wijze w o r d e n o p g e l o s t en de d e m o c r a t i e in S p a n j e is het d o e l v a n de strijd v a n de S p a a n s e opposi t ie .

O p d a t de huizen v a n d e o n d e r d r u k t e n , de g e v a n g e n e n en de b a n n e l i n g e n al t i jd o p e n zullen zijn v o o r de mensen, de z o n en d e lucht .

G . V A N H E E M S T — D E V R I E S

o l l 2 ; u m p L E D E R W A R E N I REISARTIKELEN

KALVERSTRAAT 157-161, ROKIN 118

A M S T E R D A M

DEN HAAG, VENESTRAAT 27-31 ROTTERDAM, LIJNBAAN 83

EN INDONESIË! D e N e d e r l a n d s e h o u d i n g t e g e n o v e r g e n e -r a a l s r e g i m e s is weinig c on s eq u en t . I n G r i e k e n l a n d hebben m i l i t a i r e n de m a c h t g e g r e p e n , de vr i jheid v a n p e r s en w o o r d g e ­bre ideld , v e l e p r o g r e s s i e v e n in gevangenissen ges topt , een o u d pol i t i cus die beschuldigd w o r d t v a n s a m e n w e r k i n g m e t c o m m u n i s t e n terzi jde g e s c h o v e n . D e N e d e r l a n d s e p o l i t i e ­k e opinie r e a g e e r t z o a l s h e t h o o r t : h e f t i g en a f w i j z e n d . D e b e w e r i n g e n v a n de g e n e ­r a a l s , d a t zij geen m i l i t a i r e d i c t a t u u r w i l ­len instellen, m a a r s t r e v e n n a a r een herstel v a n d e m o c r a t i s c h e r e c h t e n , n e e m t m e n v o o r w a t z e w a a r d zijn.

I n I n d o n e s i ë is p r e c i e s h e t z e l f d e g e b e u r d als in G r i e k e n l a n d en g e b e u r t n o g dagelijks h e t z e l f d e . H e t enige verschi l i.i, d a t het a a n ­t a l p o l i t i e k e g e v a n g e n e n de h o n d e r d d u i z e n d o v e r t r e f t , en d a t v e l e h o n d e r d d u i z e n d e n p r o g r e s s i e v e n — meest kle ine boert jes , v e l e n m e t h u n hele gezin — zijn u i t g e m o o r d . E n w a t d o e t d e N e d e r l a n d s e publ ieke opinie? W a t d o e t o n z e p e r s ? O n s p a r l e m e n t ? O n z e reger ing? D e n i e u w e leiders v a n Indonesië , v o o r het g r o o t s t e deel e v e n e e n s mil i ta i ren , w o r d e n g e c a j o l e e r d , g e p r e z e n , ais real is t i ­sche pol i t i c i b e t i t e l d . I n d o n e s i ë k a n alle h u l p krijgen, die h e t . w e n s t . D e N e d e r l a n d s e z o ­g e n a a m d e „ o n t w i k k e l i n g s h u l p " z a l o v e r ­w e g e n d a a n Indonesië een goede &omen. E n o n d e r de z i c h progress ief n o e m e n d e n in N e ­d e r l a n d zijn e r m a a r weinigen , die h u n v i n ­

g e r w a a r s c h u w e n d o p s t e k e n . A l l e opt imist ische b e r i c h t e n , d a t I n d o n e s i ë e c o n o m i s c h o p de g o e d e w e g z o u zijn, en d a a r o m al le h u l p z o u v e r d i e n e n , w o r d e n d o o r de r e c e n t e o n t w i k k e l i n g g e l o g e n s t r a f t . D e c o r r u p t i e , m e t n a m e o n d e r d e m i l i t a i r e m a c h t h e b b e r s , is vee l openli jker en b r u t a l e r d a n o o i t o n d e r S u k a r n o ' s r e g i m e . P o g i n g e n o m d e r u p i a h t e stabiliseren zijn t o t d u s v e r m i s l u k t — d e rijstprijs blijft o n r u s t b a r e n d stijgen. M e t s t r ikt financiële m a a t r e g e l e n k a n m e n de z ieke e c o n o m i e v a n I n d o n e s i ë n i e t hers te l len . D e wezenl i jke z w a k t e is de l a g e b i n n e n l a n d s e p r o d u c t i e . D e z e v e r h e l p t m e n niet m e t een i m p o r t o p g r o t e s c h a a l v a n t e x t i e l en l u x e g o e d e r e n . H e t enige g e v o l g is d a t d e w e i n i g e f a b r i e k e n , die e r in I n d o ­nesië zijn, stil k o m e n t e l iggen. W e r k e l o o s ­heid gri jpt o m z ich heen. E n m e t d e v o e d ­s e l p r o d u c t i e is h e t n o g s lechter gesteld . D e a g r a r i s c h e h e r v o r m i n g e n , die S u k a r n o h a d wil len d o o r v o e r e n , zijn d o o r S u h a r t o in zijn f r i g i d a i r e ges topt . G e v o l g : de rijstproductie s t a g n e e r t .

O n d e r d e z e o m s t a n d i g h e d e n z a l z o g e n a a m ­d e „ o n t w i k k e l i n g s h u l p " geen enkele w e z e n ­lijke bi jdrage o p l e v e r e n v o o r het I n d o n e s i ­sche v o l k . M e n steunt e r alleen de c o r r u p t e a m b t e n a r e n en off ic ieren m e e . L a n d e n 1 a ls I n d i a , die in s terke m a t e a fhankel i jk zijn v a n o n t w i k k e l i n g s h u l p , t o n e n een steeds v o o r t g a a n d e v e r s l e c h t e r i n g v a n d e e c o n o ­

m i s c h e t o e s t a n d . „ T h e r e c e n t e c o n o m i e h i s -t o r y o f I n d i a can^ be s u m m e d u p as p r o g r e s s f r o m p o v e r t y t o p a u p e r i s m " z o a l s een I n d i ­ase c o m m e n t a t o r b i t t e r schri jf t . I n d i a t o o n t w a t het v o o r l a n d is v a n I n d o n e s i ë , n u h e t o p g r o t e s c h a a l „ h u l p " o n t v a n g t , e n g e ­d w o n g e n w o r d t v e l e w i n s t g e v e n d e b u i t e n ­l a n d s e bedri jven t o e t e l a t e n . D e r e k e n i n g za l binnen een a a n t a l j a r e n g e p r e s e n t e e r d w o r d e n , en de s t a g n e r e n d e p r o d u c t i e z a l peen mogeli jkheid g e v e n , o o i t uit d e o n ­d r a a g l i j k e r e n t e - en schuldenlas t t e g e r a k e n . M a a r v o o r l o p i g p r o f i t e r e n d e „ h u l p g e v e r s " , m e t inbegrip v a n p a r t i c u l i e r e i n v e s t e e r d e r s die g a r a n t i e s v e r l a n g e n tegen nat ional i sa t ies en a n d e r e pol i t ieke r i s i co ' s ! O n t w i k k e l i n g s h u l p is de m o d e r n s t e v o r m v a n kolonia l i sme .

W i l m e n het Indonesische v o l k werkel i jk h e l p e n — z o n d e r d a t z e d a a r v o o r S a n k j e h o e v e n te z e g g e n m e t a l le d a a r m e e v e r b o n ­den p s y c h o l o g i s c h e en p o l i t i e k e g e v o e l i g h e ­den — d a n h o e f t m e n al leen m a a r d e prijs v a n Indonesië 's belangri jkste e x p o r t p r o d u c t , r u b b e r , w e e r o p h e t pei l v a n dr ie m a a n d e n geleden te b r e n g e n — d o o r de A m e r i k a n e n k u n s t m a t i g n a a r b e n e d e n g e b r a c h t d o o r h u n v o o r r a d e n n a t u u r r u b b e r o p d e m a r k t te smijten. , . ,

W i e s p r a k er v a n o n t w i k k e l i n g s h u l p ? . W i e zijn de werkel i jke v r i e n d e n v a n I n d o ­nesië? D i e m e t h e t huidig g e n e r a a l s b e w i n d p a c t e r e n ? O f zi j die z e g g e n : geen m a n en geen c e n t ?

W . F . W E R T H E I M

H E M A D O E M É É R M E T M I N D E R G E L D

Het kopen van een góed P e r z i s c h T a p i j t

Is tóch altijd een zaak van vertrouwen.

AMSTERDAM Leidsestraat 74-76

BOTTERDAM • DEN HAAS • BWDBOVW

GEMEENTEGIRO AMSTERDAM N.A.C. N 5500

Om tegemoet te komen aan het ver­langen van een aantal Amsterdamse vrienden hebben wij nu ook een re­kening geopend bij het girokantoor der gemeente Amsterdam. Ingesloten voor de Amsterdammers een ge­meentegiro-biljet ten name van N.A.C., Amsterdam, letter N, num­mer 5500. Wij hopen dat u hiervan druk ge­bruik zult maken.

I. STIBBE, penningmeester.

EVEN OPGEVEN

Wie dit herdenkingsnummer in han­den heeft en ons blad ook verder wil ontvangen, behoeft dit slechts op te geven aan het secretariaat, N.A.C., Volkerakstraat 10hs., Amsterdam Z. Het verplicht u tot niets. U ontvangt ons blad gratis en maakt, als u dit wenst, een bedrag naar eigen goed­dunken over op postrekening N.A.C, Amsterdam, 29 30 87 of (voor Am­sterdammers) op gemeente-giro N 5500.

ADMINISTRATIE

M A P L E A F

^CHEWINGGUM P. v. Vlissingenstraat 6-8

dagelijkse bijdrage tot genuanceerde

meningsvorming en onafhankelijk denken

NIEUWE ROTTERDAMSE COURANT Bestel de NRC veertien dagen op proefi Gratis. Schrijf een briefkaart

aan NRC, Postbus 824, Rotterdam of bel (010) 11.10.00

Geen uitzaai van kernwapens meer! Tot op 15 december 1942 had de Joodse Raad 83 brieven en 18 kaarten uit Auschwitz ontvangen. „Uit de brieven blijkt dat het werk aldaar niet gemakkelijk is. Men schrijft veelvuldig over werk in de buiten­lucht, terwijl het eten en de verzorging bevredigend zijn".

In 1 9 4 2 slaagde men erin voor het eerst een kernsplitsing tot stand te brengen, in Amerika. Vijf en twintig jaar later wordt in ons land de eerste electrische centrale gebouwd die o p atoomenergie zal functioneren. O o k de wetenschap der atoomsplitsing heeft de praktijk van het dagelijks leven bereikt en werd daarmee in de Westelijke wereld koopwaar . Een woordvoerder van de directieraad van het Duitse Siemens-concern verklaarde dat de Duitse atoomenergie commercieel is gewor­den. Hiermee is een tweede aspect toegevoegd aan de maatschappelijke hantering van de atoomwetenschap. H e t eerst vond deze kennis zijn mi­litair-politieke toepassing: Hiroshi-ma. H e t zijn deze twee aspecten die een rol spelen bij het vraagstuk der ver­breiding van het kernwapen. D e ont­wikkeling van de vreedzame toepas­sing van 1 de atoomenergie bereidt to t op zekere hoogte tevens de produktie van kernwapens voor . D e onstuitba­re gang van de techniek betekent dus ook toenemende ) mogelijkheden tot kernwapenaanmaak. Omgekeerd kan onder het m o m van non-proliferatie de technische ontwikkeling van niet-atomaire landen worden belemmerd. In de Ver . Staten wordt reeds 2 0 % van de industriële energie geprodu­ceerd door kerncentrales. Dodewaard is nog m a a r een minuscuul begin. N o g groter is de kloof tussen de a to­maire staten en de ontwikkelingslan­den.

D e kwestie van de proliferatie, de uitzaai van het kernwapen, werd reeds in 1 9 5 8 door Ierland ter spra­ke gebracht in de V . N . In augustus, respectievelijk september van het jaar 1 9 6 5 dienden de Ver . Staten en de Sowjet-Unie een ontwerpverdrag te ­gen de spreiding v a n kernwapens in. H e t Amerikaanse ontwerp Het ruim­te voor een multi-laterale kernmacht (waaraan West-Duitsland dus zou kunnen deel nemen), het Russische ontwerp niet. Terwijl deze ontwerpen op tafel lagen kreeg op 27 november 1 9 6 5 West-Duitsland een zetel toege­wezen in de permanente N A V O -commissie v o o r de atoomwapen­planning. Enkele weken daarna be­krachtigden Johnson en Erhard , de toenmalige Westduitse bondskanse­lier, als het ware deze gang van z a ­

ken in een gemeenschappelijk c o m ­muniqué waarin zij verklaarden dat West-Duitsland „een passend aan­deel" moet hebben in de verdediging met kernwapens. N a een tijd van velerlei overleg en geruchten legden de Ver . Staten en de Sowjet-Unie in augustus 1 9 6 7 een gelijkluidend ontwerpverdrag ter tafel. D e niet-kernmogendheden zou­den zich moeten verplichten af te zien van kernwapens en elk ander splijtbaar materiaal. D e nucleaire mogendheden zouden zich verplich­ten geen splijtbaar materiaal of kern­wapens te leveren of controle daar ­over, direct of indirect, töe te staan aan niet kernmogendheden. D e para ­graaf betreffende de controle-op de naleving van het verdrag bleef open. Bij de daarop volgende besprekingen bleek, dat de niet-atomaire (ontwik­kelingslanden waarborgen willen voor vreedzame ontwikkeling van een nationale kernenergie (Roeme­nië, Brazilië, India) en tegenover hun afzien van kernwapens, daadwerke­lijke ontwapening door de bombezit-tende landen. West-Duitsland streeft naar concessies om o.a. door een ei­genmachtige controle mogelijkheden te verkrijgen het verdrag naar zijn hand te zetten. J a p a n wil soortgelij­ke uitzonderingsbepalingen. H e t Amerikaanse ontwerp van 1 9 6 5 voorzag in de verplichting voor kern­mogendheden geen kernwapens on­der nationale controle van niet-nu-cleaire staten te brengen. H e t huidige Amerikaanse ontwerp gaat in dit o p ­zicht dus verder. M a a r ook nu vol ­gen de VIS., net als in ' 65 , in de N A V O een andere taktiek dan aan de conferentietafel: terzelfdertijd wordt een N A V O - z e e m a c h t in het leven geroepen met een geallieerd op­perbevel, waaraan ook West-Duits­land deel neemt. „ Voor atoombewa­pening k o m t de nieuwe zeemacht, zeker in de voorlopige (cursjvering door ons) bescheiden opzet, niet in aanmerking", aldus een krantecom­mentaar . . .

E n hier stuiten we dan op een naoor­logse ontwikkeling die zich dwars door alles heen doorzet: de ontwik­keling van de Westduitse machts­politiek. In 1 9 4 5 werd de Duitse in­dustrie aangeklaagd als de stijgbeu­gel voor Hit ier : „Het is niet waar dat de Duitse gro­

te industriëlen het nationaal-socia-lisme op het laatste moment bijvie­len en gedeeltelijk gedwongen waren dit te doen. Zij bevorderden het en­thousiast vanaf het eerste begin. De machtsgreep door de nationaal-socialisten werd slechts mogelijk ge­maakt door de Duitse zware indus­trie en grote financiers. De omzetting van de Duitse econo­mie in een oorlogseconomie en haar koers op een koortsachtige bewape­ningswedloop stond onder directe leiding van de Duitse industriëlen". Aldus de uitspraak van een commis­sie uit de Amerikaanse senaat onder voorzitterschap van de senator H a r -r y M . Kilgore in 1 9 4 5 . In h e f ver ­drag van Potsdam bepaalden de ge­allieerden dat de Duitse industrie o n t r

manteld moest worden. In 1968 zijn^ deze concerns in grotere concentratie dan ooit herrezen onder dezelfde leiders. Een v a n de mach­tigste landen na de Ver . Staten en met deze verbonden is West-Duits­land. Met aan het hóófd een rege­ring die openlijk uitspreekt de N A ­V O voor eigen doeleinden te willen gebruiken:

„Ons bijzonder belang bij de mede­werking in de atoomwapencommis­sie van de N A V O bestaat in de m o ­gelijkheid dat atoomwapens v a n a f Duits gebied tegen Duits gebied ge­bruikt kunnen worden" , aldus minis­ter van defensie Gerhard Schroeder (Wehrkundë, dl. I I , 1 9 6 7 ) . H e t is vanzelfsprekend dat niet al­leen in Europa, m a a r ook w a t be­treft de ontwikkeling van de voor ­malige koloniale landen, de Bondsre­publiek de klok terug wil zetten. H e t scherpst k o m t dit tot uitdrukking in de Duitse steun aan de Amerikaanse oorlog in Vietnam. Z o stelde Bonn 5 0 miljoen beschikbaar v o o r de bouw van een chemisch combinaat dichtbij de Amerikaanse basis D a Nang, w a a r de grondstoffen v o o r de oor -logsgassen bereid worden. Men heeft immers ervaring met gas? In het geheel van vraagstukken dat samenhangt met het Voorkomen van een atoomoorlog, neemt de Westduit­se politiek dus een sleutelpositie in. Hieruit vloeit een grote verantwoor­delijkheid voort voor de Nederland­se anti-fascisten en democraten. „.. . werk in de buitenlucht . . . eten en verzorging bevredigend ..." Wij kennen nu de waarheid, Di t legt ons de verplichting o p te komen tot een daadwerkelijke eensgezindheid, die er naar streeft Nederland los te koppelen van de N A V O - p o l i t i e k en de Westduitse atoombewapening de voet dwars te zetten. Moge de drie en twintigste Ausch­witz herdenking bijdragen, tot be­wustwording van deze noodzakelijke eenheid.

A . M. W E B E R — D E H O N D T

F O T O E N FILMSTUDIOS'S

B p j M S tjtrecbtsestraat 20

bij het Rembrandtsplein Telefoon 2 4 3 2 1 0

Van Woustraat 242 Telefoon 7 2 0 6 6 6 Amsterdam

O V E R H E M D E N in alle mouwlengten

en naar maat

MARCEL FRENKEL shirtmaker

Beethovenstraat 7 b Amsterdam

A S S C H E R MEUBELEN STOFFEN SIERKUNST APOLLOLAAN 83a AMSTERDAM

BOEKHANDEL

Robert Premsela

van Baerlestraat 78

Amsterdam

Telefoon 724266

TJERK KOK H A U T E C O U T U R E E N M A A T - A T E L I E R

Robes

Manteaux

Tailleurs

Avondkleding

Bontwerken

Kostuums-Demi's

Warmondstraat 67

Amsterdam-W Telef. (020) 156671

B. Beesemer Kalverstraat 40 A m s t e r d a m

in

wollen en

zijden stoffen

KELTUM PLEET GOUD & ZILVER UURWERKEN OPTIEK

DRUKKER & VAAL MAASSTRAAT 115 - A M S T E R D A M - TEL. 42 75 79

Adm i n i strati e-kantoor

J. Haan Administratie

Belastingzaken Verzekeringen

Molenmakerss traat 19 Zaandam, te l . 02980-66491

Ook voor Uw aangiften inkomsten­

belasting en vermogensbelasting

U . C . A CONFECTIEZAAK V O O R HET BETERE GENRE

Beethovenstraat 11 Tel. 720744 Amsterdam

1968 beginnen met

D E W A A R H E I D Door de rechtse concentraties in de dagbladpers is de be­tekenis van „De Waarheid" als enige krant van de wer­kers zélf, nog belangrijk toegenomen. Evenals in l940-'45 kunt U „De Waarheid" niet missen. Besluit U daarom

Q op proef te ontvangen; • op vrijdag en zaterdag a 35 cent per week;

| | dagelijks a 83 cent per week of f 3,60 per maand,

(hokje invullen wat gewenst is). N a a m

A d r e s

P l a a t s Te zenden naar Keizersgracht 324 Amsterdam

ALLE EER AAN

U Ook dit nieuwe jaar beginnen wij weer met vragen om geld. Nu heel netjes door het insluiten van een gi­robiljet. Wij verwachten, zoals nu al jaren achtereen gebeurt, dat u een bij­drage naar eigen goeddunken aan ons zult overmaken. De getrouwen onder u behoeven daartoe geen aansporing: zij doen het gewoon als een natuur­lijke zaak. Wij staan* geboekt bij de vaste kosten in het jaarlijkse budget. Een ander deel is niet zo vlot, maar geeft op het moment dat ze er zin in hebben. Ach ja, waarom niet. Dan is er een groep vrienden die door pu­blicaties over bijzondere gevallen plotseling bemerken dat ons comité zeker reden van bestaan heeft en die hun ballpoint grijpen om een bedrag­je over te maken. Al deze vrienden komt de eer toe dat ons comité er nog steeds is. Het is in­teressant de correspondentie van sommige van onze vrienden te lezen, van pure zwartkijkers tot super-en­thousiasten. Maar zij geven allen.

Toch is er een grote groep lezers die nooit een cent aan het N.A.C. heeft gestuurd. „Voor mij hoeft het niet." „Het geeft toch niets." „Het is pre­cies zo een rotzooi als het was, soms nog erger." Vele oud-gevangenen weten het niet, maar zij hebben de gevolgen van het kamp nog onder de leden. Ons ad­vies aan hen is: gaat u eens met een zenuwarts praten, baat het niet, dan schaadt het ook niet. U kunt daar el­ders in dit nummer meer, over lezen en hebt misschien daarom al iets aan ons blad en dus aan ons werk. Dat werk wordt n.1. toch vaak on­derschat. Het aantal lezers dat ons om principiële redenen niet finan­cieel steunt is immers heel klein. Maar bedenkt u toch wel: wij hebben uw geld even hard nodig als uw sympa­thie. En wij hebben in deze tijd van snel stijgende prijzen veel geld nodig, net als een bedrijf. Mag ik een extra beroep doen op hen die het heel ge­makkelijk kunnen missen? U weet waarom het gaat, hoezeer het geld nodig is en hoe het wordt gebruikt, b.v. voor de uitgave van dit nummer. Geneert u niet, maak gerust een fiks bedrag over! U hebt dan uw stille vreugde en wij minder zorgen.

JOS SLAGTER

Joachimsthal's Boekhandel

Europaplein 85 Amsterdam - tel. 44 02 21

het adres voor boeken over de jaren 40—45 en boeken over Israël

AUSCHWITZ-ORATORIUM VAN PENDERECKI Op de herdenkingsavond te Amster­dam zal de plaat verkrijgbaar zijn van het Auschwitz-oratorium van de Poolse componist Krzystof Pende-recki, dat deze voor de onthulling van het monument heeft gecompo­neerd. Het N.A.C. heeft een beperkt aan­tal van deze langspeelplaten ter be­schikking; men kan ze bestellen bij mevr. E. Furth. Diemerkade 43, Die-men, tel. 020—58842. De prijs van de plaat is slechts ƒ 18.—. Belangstellenden dienen er vlug bij te zijn. Documentatie-materiaal is aan het­zelfde adres verkrijgbaar.

N.A.C, afd. documentatie

U KOMT TOCH OOK NAAR DE AUSCHWITZ-HERDENKING? Zondag 28 januari, 8 uur, RAI-Congrescentrum, Amsterdam.

Waarom

Het Yrüe Volk Omdat:

het een werkelijk onafhankelijke krant is; Het Vrije Volk een krant is met visie

en een krant die voor zijn mening uitkomt. En ook omdat Het Vrije Volk een gezel­lige krant is waar heel veel in staat.

t l HVV

Bel even op voor een proefabonnement Amsterdam 020-64477 - Rotterdam 010-111030 Groningen 05900-32914 - Arnhem 08300-37545

RIJN-GARAGE N.V. Austfn heeft zijn prijzen 10 t o t 15 % verlaagd

Uw Austin-dealer voor Amsterdam, Amstelveen en omstreken

Showroom: Werkplaatsen Ceintuurbaan 223-225 Telefoon 7 2 2 2 0 4 - 7 1 9 1 54

Pieter BasTtstraat 5 Telefoon 7 9 7 5 82

Ruime keuze in alle merken occasions

voor een lekker kopje koffie

in een aangename sfeer naar . . . .

ópreóóo Kalverstraat 142 Amsterdam

Leest naast Uw krant

Vrij Nederland

Waar mode een lust voor het oog is

MANTELS — JAPONNEN DEUX PIÈCES —NAPPA SUEDE — MANTELCOSTUUMS STOFFEN

Modehuis De Vries en Lampie Kalverstraat 3—5, bij de Dam, Tel. 020 — 23.76.34 Amsterdam

{

ISRAËL V A N DE E I N D E N DER A A R D E Tientallen afbeeldingen, maar vooral een massa exacte informa­tie. In dit werk staat centraal de problematiek rond de veelheid van talen en verscheidenheid in herkomst der bevolking van Israël. Medewerkers zijn o.m. dr. M. A. Beek, dr. J. E. Ellemers, drs. D. Jaeger, dr. J. Melkman, Yehuda Ratzhabi, drs. C. van Praag. Groot formaat. Gebonden ƒ 17,50 Te koop in elke boekhandel Arbeiderspers

PORCELEIN, KRISTAL, GLAS, LUXE ARTIKELEN EN GERO

WEBA

J. Evertsenstraat 43 hoek Admiralengracht

Amsterdam

MODERNE SCHOENEN VOOR UW STEUNZOLEN

VOOR GEVOELIGE VOETEN

CEES TAK Büderdr jkstraat 69

A ' d a m , telef. 129465-124193.

BRILJANTEN en OBJECTEN gemaakt in eigen atelier

voor de halve prijs

fa. Barber & Zoon

K e i z e r s g r a c h t 7 4 0

A m s t e r d a m

T e l . p r i v é 4 2 3 4 7 8