Maandblad voor Onderwijs in Vlaanderen

Nr.89 • November 1998

Angstvoor de muisAngstvoor de muis

(advertentie)

«Ik wil niet langer lesgevenin een stal». p. 10-11

KLASSE NR.89 3

IN DIT NUMMER

4-9Computers op school

Een pc in elke klas. Zover moeten we over twee jaar staan.Vlaanderen kiest ook in onderwijs resoluut voor de informatie-snelweg. Of ook de leraars kunnen volgen?

10-11Armzalige schoolgebouwen

Eén op vijf schoolgebouwen in Vlaanderen voldoet niet aan deeisen. Veel scholen en lokalen zijn gewoon te klein. Maar er ismeer aan de hand.

32-33Als de leraar drinkt

Iedereen weet het: hij of zij drinkt. Maar iedereen zwijgt. Ook alsde leerkracht soms dronken voor de klas staat. Klasse sprak metouders (« Ze houden hem een hand boven het hoofd») en met aandrank verslaafde leraars. Een taboe.

34-35Kiezen voor zwartwerk

Jurgen is voor de school op stage in een bedrijf. Hij stoot er opzwartwerk. Speelt hij het spel mee of uit hij zijn eerlijke veront-waardiging? Tijd voor zakenethiek in ons onderwijs.

36-37Het kennisdebat

Tot in het jaar 2000 nemen in Klasse geregeld specialisten uitdiverse disciplines deel aan het kennisdebat. Wat en hoe moetenwe leren voor de volgende eeuw? De stelling van Caroline St.John-Brooks.

n JOURNAAL p. 12-14 met een nieuwe onderwijsminister. nIDEE p. 15-29 met leven of overleven? n REIZEN p. 30 met eenreisaanbod naar Barcelona. n KLASSE p. 31 met bloemen voorleraars. n SIGNAAL p.38-39 met het spieknet voor leerlingen. nDIALOOG p.40-42 met brieven over lichaamstaal. n

EXTRA BIJLAGE (nr.3) «PARTICIPATIE»Voor uw persoonlijke map «De Eerste Lijn»,die u gratis bij het vorig nummer van Klasseontving.

DEZE MAAND IN KLASSE VOOROUDERS n Huiswerk: de rits tussen school enthuis n Wat de ouders kunnen doenop school n Met het hele gezin naar debetere film n

DEZE MAAND IN KLASSE VOORJONGEREN n Computers op school n Huiswerk nRotte tanden n Leerlingen in Cambod-ja n Mensen, ideeën en acties n

Méér KLASSE OP INTERNET:www.klasse.be

Maandblad voor Onderwijsin VlaanderenUitgegeven door het ministerievan de Vlaamse Gemeenschapdepartement Onderwijs

Nr.89 • November 1998

Hoofdredacteur Leo BormansProductcoördinator Diana De CaluwéEindredacteur Gaby De MoorRedactie Veerle Devos, Myriam Paquet, Jan T’Sas,Jan Van den Bossche, Michel Van LaereRedactiesecretaris Patrick De BusscherSecretariaat Anny Lecocq

Foto’s Luc DaelemansCartoons CampVormgeving Artefact

Verantw. uitgever Georges Monard,RAC Arcadengebouw, 1010 Brussel

Abonnement (10x per jaar): 900␣ fr.Alle Vlaamse leerkrachten, PMS-medewerkers enz.(van elk net en van elk niveau) krijgen KLASSEgratis.Adreswijzigingen uitsluitend regelen via de eigenschooladministratie.

Er is ook een Klasse voor Ouders (t.e.m. tweedejaar secundair onderwijs) en een Klasse voorJongeren (van het derde tot het zevende jaarsecundair onderwijs) voor scholen die dat wensen.

KLASSE, Koningsstraat 138, 1000 BrusselTel. redactie 02-211 46 60Tel. coördinatie 02-211 46 58Tel. abonnementen 02-211 46 62Tel. publiciteit 02-211 46 58Tel. KLASSE voor Ouders 02-211 45 64Tel. KLASSE voor Jongeren 02-211 45 82Telefax 02-211 46 61E-mail info@klasse.beURL www.klasse.be

«MIJ NIET GEZIEN»Er belt net een leerling die erover klaagtdat ze in zijn school wel les krijgen óverdemocratie, maar dat de leerlingen ervoor de rest niets te zeggen hebben. Hijis ontgoocheld over het «luister naarmijn woorden, maar kijk niet naar mijndaden». Woorden veranderen niets.Feitelijk gedrag bepaalt welke voor-beelden men volgt en welke niet. Datgeldt voor kinderen en de rolpatronendie ze bij hun ouders zien. Het gaat opvoor jonge leerkrachten die de theorievergeten en snel terugvallen op me-thodes van leerkrachten waar ze vroe-ger zelf les van kregen. Het geldt zekervoor democratie, inspraak, engagementen burgerzin. Als we dat belangrijkvinden, moeten we er niet alleen overspreken, maar alle betrokkenen (leer-lingen, ouders en leerkrachten) elkedag de kans geven om de waardeervan zelf in de praktijk te ervaren.Misschien is de school daarvoor nog deenige oefenplaats.De extra bijlage in deze Klasse neemt umee in de wereld van participatie opschool: van ouders, leerlingen én leer-krachten.

Alcohol bij leraars.De slachtoffers spreken.p. 32-33

Computers in elke klas.VIZIER p. 4-9

V I Z I E R

4 KLASSE NR.89

«Open dat bestand maar», zegt een leraar tegenzijn collega, die eindelijk begint te experimente-ren met de nieuwe computer in het leraarslokaal.«Hoe doe ik dat?», vraagt die vertwijfeld. Veelleerkrachten zijn, net als de leerlingen, enthou-siast met computers bezig. Anderen laten de elek-tronische kelk zo ver mogelijk aan zich voorbij-gaan. Maar nu voelen ze dat dat niet langer kan.

DoorsneeHet gaat snel. In het jaar 2002 zal 80 procent vanonze technologie dateren van 1995, voorspelt deEuropese Commissie. Tegelijk zal 80 procent vande werknemers, ook de leraars dus, zijn opleidingal in 1985 hebben voltooid. Voortdurende nascho-ling en up to date blijven dringen zich op. Steeds

meer Vlamingen hebben een computer in huis, demarkt van educatieve software breidt zich snel uiten veel jongeren dollen met Internet alsof zeermee geboren zijn. Toch raakt de pc nauwelijksingeburgerd in de doorsnee les.

1 pc voor 10 leerlingen«Voor bedrijven is kunnen omspringen met een pcsteeds meer een basisvaardigheid. Door gebrekaan middelen kan het onderwijs daar vandaag teweinig op inspelen», schrijft het Vlaams Econo-misch Verbond (VEV). Dit schooljaar luidt de kente-ring in. Met projecten als PC/KD, I-line en Digikids

Escape Delete

KLASSE NR.89 5

sparen overheid en privé-sector geld noch midde-len om de Vlaamse scholen te voorzien van com-puters, Internetaansluitingen en nascholing. Mi-nister-president Luc Van den Brande wil dat allescholen over vier jaar beschikken over 1 pc per 10leerlingen in de leeftijdsgroep van 9 tot 18 jaar.Daarmee zet Vlaanderen een inhaalbeweging integenover de Skandinavische landen, waar de pcal langer een volwaardig hulpmiddel is om mak-kelijker en effectiever les te geven.

Geld geweigerdDe Vlaamse basisscholen krijgen 675 frank perleerling voor investeringen in informatie-en com-municatietechnologie (ICT). Volgend jaar komt ernog meer geld vrij voor het secundair onderwijs.

Scholen beslissen zelf hoe ze dat geld besteden,zolang het maar naar hardware, software of ICT-nascholing gaat. Men gaat niet over een nacht ijsom die beslissing te nemen. «Ofwel werken we erallemaal op een beredeneerde en goed voorberei-de manier mee ofwel helemaal niet», luidt het. Een

school in Wilrijk weigerde de subsidie omdat ze demeerwaarde ervan voor het leerproces niet ziet.

Kinderen met en zonder«Alle leerkrachten moeten de nieuwe technologiein de klas leren gebruiken als ondersteuning vanof aanvulling bij de traditionele leermiddelen»,stelde ex-onderwijsminister Luc Van den Bosscheresoluut. «ICT moet als teamproject in het school-werkplan. Internet en multimedia dienen om deleerstof aan te leren, niet louter om ze te illustre-ren of om leerlingen buiten de lesuren extra takente geven.» De minister benadrukte voorts de so-ciale functie van computergesteund onderwijs:«Om de kloof te verminderen tussen kinderen meten kinderen zonder computer thuis moeten allescholen en alle onderwijsvormen de kans krijgen

ICT in het leerproces te integreren en er hunleerlingen mee vertrouwd te maken.»

ToverdoosLesgeven met de computer in de klas betekent

anders lesgeven. Wat controle prijsgeven over deklas, mee willen leren en coach worden. Dat is eenopgave. Toch taant de weerstand tegen computersin het onderwijs. Leerkrachten voelen dat ze de pcniet links kunnen laten liggen. De angst voor muisen toverdoos neemt langzaam maar zeker af. ■

Control

«Ik heb hem een nulgegeven voor zijn huis-werk», zegt de leraarNederlands. «Hij hadalles van Internet ge-plukt.» «Daar zou je hemvoor moeten felicite-ren», antwoordt eencollega. «Jij moet ge-woon andere taken ge-

ven.» De leraar La-tijn valt binnen.Zijn leerlingenhebben een siteontdekt waaropàlle vertalingenstaan. «Nu kan ikmijn lesvoorberei-dingen wel weg-gooien», roepthij. Het yin enyang van com-puters opschool.

pc’s, cd-romdrives, scannersen beamers. Ik organiseercursusavonden om ermee te werken en om nieuwesoftware te introduceren Maar het is altijd hetzelfdekleine kransje gemotiveerde collega’s dat hieropafkomt. Het gros van de leraars, en dat zijn heus nietenkel de ouderen, moet je geen pc in de klas aanpra-ten. Velen hebben er thuis wel een, ja, maar zegebruiken hem als veredelde typemachine. Educa-tieve software? Nooit van gehoord. Als je het overpc’s in de klas hebt, dan verwijzen ze naar de teloor-gang van de taallabo’s en zo. En dat terwijl een pctoch veel ingrijpender is dan dat.»

Pc à la carteVooral oudere leerkrachten zijn de computer

liever kwijt dan rijk, zegt men. Maar in het forumInternet, multimedia en onderwijs (zie de Klasse-website) doet leraar Marc Neirinck (50) een oproepaan zijn generatiegenoten om de nieuwe media teleren kennen. «Ik geloof dat informatie- en com-municatietechnologie invoeren een succes kan wordenals men dat op een goede manier begeleidt in descholen. Bij verschillende lessen vond ik het in elkgeval verdorie jammer dat ik geen ICT ter beschik-king had.» Directeurs en pedagogisch begeleidersstellen vast dat ook jonge leerkrachten de pc linkslaten liggen als ze de concrete toepassingen voorhun les niet zien. Misschien zou de computerles à lacarte beter scoren in de klas.

6 KLASSE NR.89

Het lijkt een machine met vierwiebelende benen, maar bij na-der inzien zijn het twee leerlin-gen van elf achter een volwassencomputer. Koppen bij elkaar achterhet scherm, klavier in aanslag, tekstverwerker ac-tief. De rest van de klas werkt andere opdrachten af.Ieder zijn bezigheid. Sommigen kijken op als deprinter zoemt. De derde editie van de schoolkrantkomt vlot ter wereld. Verhalen, ervaringen, pen-nenvruchten van de schrijfronde. Zelf verzameld,zelf geschreven en af en toe verbeterd in de klas.Nog kopiëren en verspreiden en dan zit de taak vandeze tweemansredactie erop. Het nieuwe team warmtzich op. Binnen twee weken ziet hun geesteskindhet levenslicht. Een van de doorsnee pc-toepassin-gen in basisschool De Wip in Wezemaal. In zevenklassen van de negen staat minstens één pc.

«We zijn al zes jaar met computers in de klasbezig», vertelt leraar-directeur Frankie Weyns. «Inhet begin vooral tekstverwerking, later educatievesoftware, oefeningen maken rond maaltafels bij-voorbeeld, en sinds kort e-mail en Internet. Onzeleerlingen zijn er dagelijks mee bezig. Aansporinghebben ze niet nodig. Natuurlijk hebben we ervooraf met alle collega’s heel wat tijd aan besteed.Computers integreren in de klas doe je niet zomaar.»

Veredelde typemachines«Al tien jaar hebben we geavanceerdetoestellen in huis, maar niemand ge-

bruikt ze», zucht Marc Verdonckt,informatica-verantwoordelijke in

een grote secundaire school.«We hebben krachtige

Tegen 2001 ten minste één pc in elke Vlaamse klas.

Een nul voor Internet

ContractwerkStaan basisscholen meer open voor computers in de klas dan

secundaire? Voor basisscholen schijnt er meer direct bruikbaresoftware te zijn. Secundaire scholen bezitten echter meer compu-ters. «In het lager en buitengewoon onderwijs is men er al veellanger mee bezig», legt navormer Johan Slaets uit. «Daar vind jehoekenwerk, contractwerk en individueel werk, werkvormen waarbijde pc van harte welkom is. In het secundair vind je die werkvormennauwelijks. De pc’s staan er in de computerklas en die is voor veelleraars onbekend terrein.»

Ook uit een kleine telefonische rondvraag blijkt dat lagere scholende pc beter integreren in de klas. Hoekenwerk loopt er als een rodedraad doorheen. «Het maakt differentiëren en remediëren zoveelmakkelijker en effectiever», zingen leerkrachten en directeurs in koor.

Naar de helDe meerderheid van leerkrachten en directeurs is het erover eens

dat de pc niet meer weg te denken is uit het onderwijs. «De echteafkeer is toch wel voorbij», zegt men. Toch schuift een aanzienlijkegroep leerkrachten de Mac of Pentium liever voor zich uit. «Dat zijnvooral de niet-weters», zegt Jo Vansteenvoort, leverancier van multi-media cd-roms aan scholen en bibliotheken. Op beurzen praat hijvaak met leraars. Zijn indrukken?

«Enthousiaste leerkrachten beschouwen multimedia als een aan-vulling op het lesgeven. Ze zien onmiddellijk concrete toepassingen.De grote criticasters beschuldigen mij van jobroof, maar die reactiekrijg ik ook vanuit andere beroepen. Zo wenste een architect me ooiteen verblijf in de hel toe omdat ik een cd-rom over home design voorhet grote publiek promootte. Andere kritische reacties zijn Maak de

mensen niet slimmer dan ze al zijn en Och, devideo is er ook nooit doorgekomen. Spreken hierniet vooral onkunde en onwetendheid? Degrote meerwaarde van multimedia zit toch inhet interactieve gebruik ervan, in de drempel-verlaging van informatie, in het hele scala vanvaardigheden dat je ermee kan oefenen: infor-matie zoeken, checken, filteren en kritischbenaderen… Tussen de enthousiaste leer-krachten en de criticasters flaneert eengrote groep die wel geïnteresseerd is maarafwacht. Ze hebben veel vragen, maar houdendie voorlopig voor zich.»

SpelletjesMet vers overheidsgeld voor informatietechnologie stoomt de

computer vanaf dit schooljaar aan tgv-snelheid het klaslokaal bin-nen. 2,6 miljard frank trekt minister-president Luc Van den Brandeuit om tegen 2001 elke klas in Vlaanderen van ten minste één pc tevoorzien. En via projecten wil de overheid ook Internet de school in.Vorig jaar al kregen 175 scholen daar subsidies voor. Hoe hun eerstekennismaking met multimedia en world wide web verliep, straal-den ze door naar Jan De Craemer van het departement Onderwijs.Rozengeur en maneschijn of kommer en kwel?

«Een beetje van beide», antwoordt De Craemer. «Positief vindt mende communicatie. Leerlingen met elkaar leren communiceren in bin-nen- en buitenland is een pluspunt voor het talenonderwijs. Ook hetinformatie-aspect scoort. Leraars vinden bruikbare en nieuwe informa-tie op het web, halen inspiratie uit educatieve sites. Scholieren leren metde pc werken («Aha, je kan er niet alleen spelletjes mee spelen!») enblijken meer gemotiveerd om te leren. Ook leerlingen met leermoeilijk-heden. Ten slotte krijgt differentiatie een stevige impuls: elke leerlingkan oefeningen maken volgens zijn eigen ritme. De leraar begeleidt.»

Hoera«In de school van onze Thomas wordt de pc verstandig gebruikt»,

meldt een ouder. «Elke klas in de drie eerste leerjaren heeft zijn eigentoestel. Ze staan in de klas en functioneren heel de dag. De kinderenhebben een beurtrol en moeten individueel een didactisch programmaafwerken. Software op maat. Ook moeilijk lerende kinderen hebben erbaat bij.» In het Koninklijk Lyceum Antwerpen schakelt men voor de

voorbereiding van schoolreizen Internet in. «Met de rijke schat aanafbeeldingen die het world wide web biedt, willen we de leerlingenvooraf een idee geven van wat ze gaan bezoeken. We plaatsten hetschema van ons laatste Romereis op Internet, met zoveel mogelijklinks naar bezochte locaties», vertelt lerares Marjorie Hoefmans. Het iseen van de op korte tijd ontelbaar geworden voorbeelden van heteducatief gebruik van Internet. Honderden scholen hebben al eenwebsite waarop ze zichzelf, hun projecten en schoolkranten voorstel-len. Vaak zijn het leerlingen die de site mee onderhouden. Wat nogniet wil zeggen dat er rond dit medium een algemene hoerastemmingheerst. «Scholen signaleren ook problemen», zegt De Craemer. «Technischemankementen, de taal (Internet speaks English), het extra voorberei-

dend werk, minder effectieve lestijd, het niet altijd even educatie-ve aanbod op Internet (een school rapporteert dat een leerlingnaaktfoto’s had gedownload en afgedrukt) en vooral de gebrekkigeinformaticakennis van leerkrachten.»

Latijn«Vanaf nu is het verboden Internet of cd-roms te gebruiken.» Zag u

al een bordje met die boodschap? Er zijn leerkrachten die niets lieverwillen. «Leraars worden geconfronteerd met leerlingen die meer vanpc’s, modems, surfen en e-mail kennen dan zijzelf», melden scholen.En diezelfde leerlingen weten verduiveld snel de Internetadressen tevinden waar de boekbesprekingen, vertalingen Latijn en hulp bijwiskunde voor het rapen liggen. In Engeland plukte een hogeschool-student zelfs een hele scriptie van het net en leverde die onder eigennaam in. Jammer genoeg deed een collega identiek hetzelfde, zodat deprof van dienst, overigens een computerleek, het bedrog ontdekte.

Voor lesgevers die niets van computers of Internet afweten, zijn

MEER UIT UW BUDGET«Het PC/KD-project betekent voor onze school een subsidie van65.000 frank. Daar koop je hooguit één nieuwe pc van. Hoe houdenwe de snelle evolutie van de computermarkt daarmee bij?», vraagteen directeur zich af. De zorg om de modernste pc is echter niet in allescholen aan de orde. Drie stappen om meer te halen uit uw budget.1. Wat willen we met de computers bereiken?De keuze van hard- en software hangt af van wat je met de computerwil doen in de klas. Er zijn een drietal opties: de leerstof illustreren(b.v. parabole functies, het klimaat, de gotiek…); oefenen, remedië-ren en differentiëren; communicatieprojecten starten (e-mail, web-site, chatten, videoconferencing…).2. Welke software hebben we nodig?Vaak bezitten scholen al bruikbare educatieve software. Een nieuwepc betekent niet dat die software overbodig wordt. Voorts hoef je debeginselen van tekstverwerker, rekenblad of database niet noodzake-lijk aan te brengen met de nieuwste (dure) programma’s. Belangrijkeris dat leerlingen de logica van een computer leren kennen.3. Welke hardware moeten we aankopen?Veel educatieve software draait op niet al te krachtige pc’s. Een goedetweedehands pc kan dus al volstaan. Internet en multimedia gebrui-ken vraagt snellere en modernere apparatuur. Maar ook daarvoor

kan u al op de tweedehandsmarkt terecht.

KLASSE NR.89 7

Een helescriptievan hetnet pluk-ken

Wanneer hij in de loop van het jaar merkt dat eenstudent een bepaald onderwerp niet beheerst endiezelfde student levert nadien daarover een goedeindwerk af... Tja, dan moet er toch al een belletjerinkelen. Hij kan er ook zoekrobots op zetten.Hiermee kan je vrij snel terugvinden of een eind-werk al of niet kopieerwerk is. Je zet een aantalkernwoorden uit het werk in de zoekrobot encontroleert de referenties. Zulke controles zijn ove-rigens veel moeilijker als iemand (zoals vroeger)gewone bibliotheken als kopieerbron gebruikt.»

OverschatSommige leerkrachten vinden dat men de Inter-

net-geletterdheid van leerlingen niet mag overschat-ten. «Zoeken op Internet is voor leerlingen nietevident», zegt Frankie Weyns. «Voor volwassenentrouwens ook niet. Als je een zoekrobot naar infor-matie laat zoeken, krijg je soms duizenden sites waarje terecht kan. Onmogelijk om die allemaal uit tepluizen.» Voor Jo De Wolf, leraar in basisschool DeKey in Lennik, is die veelheid een goede aanleidingom leerlingen ervan bewust te maken dat een boeksoms een veel eenvoudiger middel is om informatieterug te vinden. De Wolf gebruikt software omeventuele schunnige woorden uit websites te filte-ren die leerlingen bezoeken. Want die vrees leeft bijleraars. Navormer Johan Slaets stelt een eenvoudigeoplossing voor om dit en oeverloos surfen op Inter-net te ondervangen: «Elke leraar kan vooraf eenaantal sites selecteren waarin leerlingen informatieterugvinden. Wat bruikbaar is, bewaart hij op zijnharde schijf. Vervolgens kopieert hij dit naar de pc inde klas. De leerlingen voeren er hun zoekopdrachtuit en surfen alvast niet in het ijle. Op die manierbewaart de leraar ook een zekere controle.»

DoodgeborenMoet elke leerkracht een diploma informatica

halen om bij te blijven? «Veel leerkrachten den-ken dat ze alles van computers moeten kennen»,stelt Slaets vast. «Maar dat is niet zo. Het is zoalsmet de auto: zolang je er maar mee kan rijden.»Toch blijkt nascholing voor velen het crucialepunt. De overheid heeft van informatietechnolo-gie dan ook een prioritair nascholingsthema ge-maakt. Leerkrachten kunnen zich gratis bekwa-men. «Het hele schoolteam moet daaraan mee-doen», argumenteert pedagogisch adviseur Ger-main De Kimpe. «Anders blijft het de zaak vanleraars die het al kennen. De anderen haken af eneen project als PC/KD wordt een doodgeborenkind. Als alle leraars ervaren dat zij sneller enefficiënter kunnen lesgeven, zal de school de pcook gebruiken. Om die boodschap over te bren-gen is een soort gangmaker nodig op school.»

HeadhuntersJohan Slaets wijst op een ander knelpunt: «Tech-

nische ondersteuning wordt een acuut probleem.Zodra scholen meer pc’s hebben - en dat komteraan - zullen ze met netwerken werken. Is trou-wens veel interessanter. Maar wie gaat die onder-houden? Dat is een voltijdse job. De ICT-coördi-natoren van scholen lopen nu al op de toppen vanhun tenen. Zelden krijgen ze meer dan enkeleuren vrijstelling voor dat werk. Volgen ze eencursus systeembeheerder, dan worden ze wegge-lokt door bedrijven die hen drie keer meer beta-len, want systeembeheerders zijn fel gegeerd. Nudoen bereidwillige ouders die support nog, of eenleraar na zijn uren, maar dat blijft niet duren. Over

dit onheilspellende berichten. Wat is nog eigenhuiswerk en wat niet?

Zoekrobot«Afschrijven is van alle tijden», relativeert Marc

Verdonckt. «Vroeger gaven de leerlingen hun huiswerk‘s morgens aan elkaar door, daarna gebruikten zede fax, nu wisselen ze info uit via e-mail of halen dievan het net. De leerkracht heeft daar nooit controleover gehad en zal die ook nooit hebben. Maar het iswel belangrijk dat hij met de nieuwe media leertwerken en zich informeert.» Een pleidooi om teweten waar Abraham zijn mosterd haalt. Wat datkan opleveren, illustreert Philip Vanneste, co-au-teur van Internet, een nieuw didactisch medium, meteen voorbeeld uit het hoger onderwijs: «Een prof oflector die het proces van een eindwerk goed op-volgt, zal kopieerwerk snel op het spoor komen.

8 KLASSE NR.89

EEN NETWERK VAN LERAARS«Je brengt de televisie binnen als een scherm op de wereld en het wordt je wereldbeeld.»Met deze oneliner vat prof. Ronald Soetaert de impact samen van nieuwe media in de klas.Soetaert is voorzitter van de Dienst Lerarenopleiding aan de Universiteit Gent. Als lesgeverondervond hij de noodzaak om de informatietechnologie op de voet te volgen.Een van de weerstanden tegen nieuwe media heeft te maken met misbruiken vanleerlingen. Huiswerken kopiëren van multimedia en Internet bijvoorbeeld.RONALD SOETAERT: «Ook op de universiteit worden we met dit probleem geconfron-teerd. De traditionele verhandeling lijkt ten dode opgeschreven. Nu was dat metverhandelingen en boekbesprekingen zonder Internet ook al zo. Het wordt alleen erger.Dus moeten de taken maar veranderen. Probeer opdrachten voor opstellen, paper,verhandelingen... creatiever te maken, zodat men op een communicatieve manier opeen onderwerp moet reageren. Dan zal copy & paste niet meer volstaan. Integreer debeeldcultuur in opdrachten en geef leerlingen meer autonomie om hun opdrachten uitte voeren. Zo moest mijn dochter een tijdje geleden een boekbespreking schrijven. Jeweet wel: personages bespreken en zo. Zij besloot met een digitale camera foto’s temaken van mensen die er min of meer uitzien als de hoofdpersonages en schreef eencommentaar over die fysieke gelijkenis. Dat vond ik wel origineel. Ik denk dat wedergelijke opdrachten moeten stimuleren.»Sommigen zeggen dat het met de computer net zo zal vergaan als taallabo ofvideo: van hype naar af. Er zijn weerstanden. Spreekt hier angst voor vernieuwing?RONALD SOETAERT: «We hebben vaak de neiging om leraren aan te spreken alsof zij eensoort missionarissen zijn, die als zusters Theresa in de wereld staan en alles doen voorde anderen. Zoals de computer gebruiken ten bate van les en leerling. Maar als zo’nleerkracht het niet eerst prettig vindt zo’n pc te gebruiken voor zijn plezier, dan zal hijer op school ook niet graag mee werken. Daarom is het verschrikkelijk belangrijk datleerkrachten de computer thuis gebruiken voor hobby’s en andere bezigheden. De stapnaar gebruik in de klas wordt er niet kleiner door, maar de motivatie zal er zijn. Het is nietde eerste leraar die kennismaakt met een tekstverwerker, rekenblad of Internet envervolgens vaststelt dat hij er makkelijker en effectiever zijn beroep mee kan uitoefenen.Technologie slaat pas aan als er een behoefte voor is, maar op een vreemde manierverandert zij ook die behoefte.»Wat maakt de stap naar computergebruik in de klas zo groot?RONALD SOETAERT: «Een nieuw medium stelt niet minder dan het hele onderwijssys-teem in vraag. De structuur van de klas verandert, lesuren moeten aangepast worden…De leraar krijgt ook een andere rol. Zo moet hij niet enkel op de hoogte zijn vantekstverwerker, e-mail en Internet, hij moet bereid zijn de rol van kennisoverdrager inte ruilen voor die van kennismanager, coach, begeleider, onderzoeker. Hij moet klas enleerproces op een andere manier willen benaderen. Ten slotte moet hij ook een stukdesigner worden. Als ik zie hoe steeds meer studenten webpagina’s kunnen maken,dan wordt het tijd dat het onderwijzend personeel delen van de opleiding op het webpresenteert. Daarom is instructional design een essentieel onderdeel geworden van delerarenopleiding.»Wat hebben computers zoveel meer te bieden in de klas?RONALD SOETAERT: «In de late jaren zestig predikte men een aantal nieuwe, waardevolleprincipes voor onderwijs. Het moest communicatief zijn, normaal-functioneel, emanci-patorisch, er moest ruimte zijn voor autonoom leren. Door het gebrek aan mogelijkhedenverzandden die principes. Je kan zeggen dat ze nu een tweede leven krijgen. Educatievesoftware, e-mail en Internet bieden mogelijkheden voor lessen rond communicatiefschrijven, in dialoog treden, in dialoog kennis construeren, enz. Ook differentiëren,remediëren en zelfstandig werken worden haalbaarder. Leraars moeten wel beseffen datze dit niet op hun eentje moeten realiseren. Zoals computers op school het best

renderen in een netwerk, zo halen leerkrachten het meeste uit teamwork.»

enkele jaren heeft elke school een voltijds sys-teembeheerder nodig.» De overheid denkt danook aan regionale expertisenetwerken. Scholen zullenbij die centra onder meer technische ondersteu-ning bij de installatie van het computerpark enhet gebruik van programma’s kunnen krijgen.

En het leerplan?Dat de computer maar moeilijk en met mond-

jesmaat zijn bank verdient in de klas, zou nog eenandere oorzaak kunnen hebben. Germain De Kimpe:«Er is geen duidelijkheid rond wat van de leerlin-gen precies wordt verwacht. De leerplannen eneindtermen blijven daar heel vaag over. Dit be-moeilijkt de integratie van de pc. En het werkt intwee richtingen. Als er in het leerplan een zin staatals De leerlingen werken een uur per week met eentekstverwerker, zoals in Nederland, dan zal dit ookde integratie van de pc ten goede komen. Nuwordt dat te veel aan de leraar zelf overgelaten.Creatieve leerkrachten kunnen dat aan en doendaar schitterende dingen mee, maar andere niet.Bovendien moet men tijd afnemen van een andervak, want het valt buiten het leerplan.» OokMarleen Wouters, Dienst voor Onderwijsontwikke-ling, stelt vast dat de informatietechnologie watstiefmoederlijk wordt behandeld. «Maar er is inextremis nog een aanvulling gekomen in de eindter-men van het basisonderwijs», zegt ze. «Eindterm2.3bis bij technologie - wereldoriëntatie zegt let-terlijk De leerlingen leren effectief met informaticaen informatieverwerking omgaan, met als voor-beeld Een tekstverwerker hanteren bij het maken enbewerken van teksten. Daarnaast geeft de overheidverscheidene sterke impulsen om ICT te integre-ren, zoals de prioritaire nascholing.»

Shortlist«Is er genoeg educatieve software en hoe bruik-

baar is die?» vragen lezers. «Er is een enormegroei», antwoordt Johan Slaets. «Voor het basison-derwijs is er al veel software op de markt waarmeemen zo kan starten. Hulpmiddelen bij aanvankelijklezen en rekenen, wereldoriëntatie enz. Maar vooralin het secundair onderwijs heerst nog te veel eeneilandcultuur met leerkrachten die zelf softwaremaken voor eigen school of scholengroep. Eenleraar Engels kan perfect het Engelstalige Internetgebruiken zonder te moeten wachten op educatievesoftware, maar voor de anderen is de software vaakonvoldoende specifiek.» Volgens Jo Vansteenvoortknelt daar precies het schoentje: «Leerkrachtenwillen lesklaar materiaal, zoals een handboek dat jeop bladzijde 1 openslaat en in juni op bladzijde 150weer dichtklapt. Maar in vergelijking met een hand-boek kost de productie van een goede educatievecd-rom handenvol geld. Geen producent die daar-aan begint. Daarvoor is ons taalgebied te klein enhet doel te specifiek. Je kan dit wel ondervangendoor leerkrachten beter te informeren over wat welbeschikbaar en bruikbaar is. Ik denk dan aan eenregelmatig geüpdate shortlist van elektronische (enandere) informatiebronnen over de verschillendeonderwerpen in de leerplannen.» Tot voor kortbestond er geen centrale databank voor educatievesoftware. De nieuwe programma-matrix van hetdepartement Onderwijs, een informatieve cd-romdie elke basisschool krijgt, vult dit gat alvast op.

Geen controle«Met de computer in de klas werken is haalbaar,

maar je moet dit zorgvuldig opbouwen», aldus FrankieWeyns. «Als leerkracht moet je met de computer

KLASSE NR.89 9

leren werken, vervol-gens met de program-ma’s en ten slotte moetje de pc integreren inde klas.» Dat laatste blijkteen teer punt. Er dientzich een nieuw soortdidactiek aan waarbijkennisoverdracht plaatsmaakt voor informatiekunnen hanteren.«Vroeger verwachttemen van leerlingen voor-al passiviteit en ijver»,schrijft het VEV. «In de in-formatiemaatschappij vanvandaag moet de student le-ren omgaan met verande-ring en zich voortdurend aan-passen aan veranderende om-standigheden. Computers, In-ternet en multimedia vor-men uitstekende instrumen-ten om met die verandering te leren omgaan.»Directeur Filip Van Goethem van het Onze-Lieve-Vrouwcollege in Antwerpen legt echter de vinger opde wonde. «Het is niet zozeer de computer dieleerkrachten afschrikt, het is de andere manier vanlesgeven die daaruit voortvloeit. Computers in de lesdoen een beroep op de zelfwerkzaamheid van deleerlingen. Dat vraagt van een leraar een nieuweattitude. Hij krijgt de rol van coach, wordt begeleidervan leren leren. Maar niet iedereen is er klaar voorom de gewone controle over zijn klasgroep prijs tegeven en als een leerling mee te willen leren.» ■

• Over spieken op Internet, digitaal huiswerk, Internetpro-jecten voor scholen en nascholing leest u meer in de rubriekSignaal, blz. 38-39.• De nieuwe media staan centraal in het nieuwe nummervan Basisinfo, informatie voor het basisonderwijs. Elkebasisschool ontving in oktober een exemplaar.• In de derde Durfkrant leest u extra getuigenissen overcomputergebruik op school. Gratis verkrijgbaar bij FreddyColson - Boudewijnlaan 30 - 1000 Brussel - www.vlaanderen.be• Het tijdschrift VONK behandelt het gebruik van multime-dia in de lessen Nederlands. Info: Vereniging voor hetOnderwijs in het Nederlands (VON) - Eeklostraat 149 -9030 Gent - tel/fax 09-226 00 58 - Von_Vonk@hotmail.com• Internet in fysica, eindwerk van regentaatstudent WilliamSchokkelé, gaat over didactische toepassingen (ziewww.geocities.com/Athens/Forum/5802 voor lesmateriaal).Prijs: 400␣ fr. voor Klasse-lezers. Schriftelijk bestellen bijSonja De Craemer - Hogeschool W-Vl - dep. HPI - Sint-Jorisstraat 71 - 8000 Brugge.• Van het Internettijdschrift Clickx ligt een onderwijsspecialin de handel. Bijna 300 nuttige Internetadressen voor leer-ling en leerkracht.• Voor een uitgebreid overzicht van bruikbare educatievesoftware kunnen basisscholen de Programma-matrix vanhet departement Onderwijs raadplegen. Elke school en alledepartementen lerarenopleiding ontvangen een exemplaar.Vraag ernaar bij uw directie.• Recensies van multimedia software bezorgt u de cd-rominfodienst van Medio. Een schoolabonnement kost 320␣ fr.per maand. Info: Medio - The cd-rom company - Gen.Meiserplein 3 - 1000 Brussel - tel 02-735 50 20 - fax 02-73566 10 - Medio@club.innet.be• Goedkope, heropgewaardeerde tweedehands pc’s met driejaar waarborg en even lang gratis helpdesk door een grootcomputerbedrijf. Dat is het aanbod van de Vereniging Com-puterbemiddeling Onderwijs, die deel uitmaakt van eenEuropese organisatie. Half oktober ontvingen alle Vlaamsescholen een nieuwsbrief.VCBO - Slangenstraat 52 - 3210 Linden - tel/fax 016-25 9016 - jan.driesen@ping.be

«Over enkele jaren heeft

elke school een voltijds sys-

teembeheerder nodig»

«Om zijn klas teverluchten, zet-te een leraar eenbuitenraam open.Het viel er in stuk-ken uit. De techni-sche dienst van degemeente spijkerde

prompt alle buitenra-men dicht. Bij brandzijn we onze enigevluchtweg kwijt. Wehadden een zeer goe-

de leraar. Hij zette zijnvaste benoeming op hetspel om elders te gaanlesgeven. In deze stalwou hij niet blijven.»Scholenbouw in Vlaan-deren, een nieuw on-derzoek.

Het ideaal«De schoolgebouwen uit de doelgroep scoren

gemiddeld 62 op 100 voor geschiktheid», zegtDIGO-onderzoeker Geert Leemans. «Globaal ge-zien zit de Vlaamse schoolinfrastructuur in eenborderline-situatie. Echt slecht is de infrastructuurer niet aan toe. Maar vaak zijn er binnen hetschoolgebouw problemen met de lokalen. Op 41procent van de vestigingsplaatsen kunnen de be-schikbare lokalen niet genoeg voldoen aan de eisenvan het huidige onderwijs. Op 24 procent van deplaatsen beoordeelt de schooldirectie de locatie van

hun gebouw als ongeschikt. Een vijfde van devestigingsplaatsen is niet veilig genoeg. Voorverwarming, verlichting, esthetiek en akoes-tisch comfort noteren we de minste proble-men. Kortom, niet voor elke leerling in Vlaan-

deren is er een geschikte onderwijsomgeving. Demeeste schoolgebouwen zijn grensgevallen. Bo-vendien is 18 procent van de gebouwen bouwfy-sisch gezien niet meer in orde. Deze tekortkomin-gen steken schril af tegen schoolgebouwen die hetideaal benaderen. Want die zijn er wel degelijk.»

9000 frank per kopMeer dan één op tien schoolgebouwen is ouder

dan 80 jaar. Een derde is tussen 80 en 40 jaar oud

Een op vijf schoolgebouwen is ongeschikt.«Bouwfysisch niet meer in orde», heet dat.Onder meer de kwaliteit van de constructie, destaat van de daken en het elektriciteitsnet vol-doen niet. In zulke gebouwen kan je feitelijkgeen les meer geven. Tot die conclusie komt deDienst voor Infrastructuurwerken van het Gesub-sidieerd Onderwijs (DIGO). Deze dienst publi-ceert een onderzoeksrapport Scholenbouw in deVlaamse Gemeenschap, de behoefte aan scholen-bouw binnen het gesubsidieerd vrij en officieel on-derwijs. Daarvoor onderzocht de dienst 503 vesti-gingsplaatsen van het gemeentelijk/stedelijken katholiek onderwijs (niet van het ge-meenschapsonderwijs dus), verspreid overhet grondgebied van het Vlaams en Brusselsgewest. Alle soorten onderwijs en onder-wijsniveaus maken deel uit van het onderzoek,behalve hogescholen en universiteiten.

De DIGO kent subsidies toe en biedt een waar-borg voor leningen aan onderwijsinstellingen,internaten en PMS-centra uit de vrije en officiëlesector. De subsidie bedraagt 70 procent voor hetbasisonderwijs en 60 procent voor de andereonderwijsniveaus. In het basisonderwijs betaalthet schoolbestuur dus zelf nog 30 procent van debouwkosten.

10 KLASSE NR.89

De mees-te scholenzijn grens-gevallen

«In deze stal blijf ik niet»

S C H O O L G E B O U W E N

en zowat de helft is minder dan 40 jaar geledengebouwd. Wie moderne onderwijsmethodiekenwil gebruiken, zit vaak in een gebouw dat op eenoude pedagogische leest is geschoeid.

«Gebrek aan ruimte is het meest acute pro-bleem», zegt Leemans. «40 procent van de direc-ties is ontevreden over de beschikbare oppervlak-te in het schoolgebouw. Andere zwakke puntenzijn in volgorde: brandveiligheid, het dak, leeftijd,sanitair, noodconstructies, speelplaatsen, verwar-mingsinstallaties, ligging van de lokalen en schrijn-werkerij. Op 80 procent van de vestigingsplaatsenvinden de directies het nodig dat het schoolbe-stuur werken laat uitvoeren of een gebouw aan-koopt. De totale noodzakelijke subsidiekostenom aan de vraag van de directies tegemoet tekomen, bedragen bijna 66 miljard. Zo’n bedraglijkt heel groot, maar blijkbaar is het internatio-naal gezien geen uitzondering. In de VerenigdeStaten zouden de totale bouwkosten om de be-staande gebouwen aan te passen aan de nieuwebehoeften 112 miljard dollar bedragen. Op diemanier zou elke Belg 15.030 frank moeten beta-len. In Vlaanderen gaat het om 9127 frank perhoofd. Dit bedrag omvat de totale bouwkosten enniet alleen de subsidiekosten. Maar het gaat voor-bij aan de behoeften van het gemeenschapsonder-wijs, de hogescholen en de universiteiten.»

NoodconstructiesMeer dan een kwart van de gebouwen voldoet

niet aan de eisen van het meest recente inspectie-verslag. Meer dan een derde is niet aangepast aanhet meest recente brandweerverslag. Een op vijfvoldoet aan geen van beide verslagen.

«Als we de subsidies beperken om werken uitte voeren aan gebouwen die de inspectie afkeurde,hebben we 24 miljard subsidies nodig», rekentLeemans uit. «Naast deze normatieve behoefte iser een vergelijkende. Sommige directies vindendat hun gebouw pedagogisch ongeschikt is. Diebehoeften omvatten 19 miljard subsidiekosten.»

KrottenOp 13 procent van de onderzochte vestigings-

plaatsen staan noodconstructies, vooral in hetgewoon en buitengewoon basisonderwijs. Vaaklang na de afschrijvingsdatum blijven ze in ge-bruik. Dit doet de waardering van de vestigings-plaats als geheel dalen.

De leeftijd van een gebouw hangt samen metzijn pedagogische geschiktheid. «Toch mogen wede invloed van de leeftijd niet overschatten»,vindt Leemans. «Tal van oude gebouwen functio-

neren nog goed, terwijl een aantal nieuwe hele-maal niet aan de eisen voldoet. Schoolgebouwenin verwaarloosde en verkrotte stedelijke buurtenlijden onder hun omgeving.»

Vijfmaal groterDe schoolgebouwen van het basisonderwijs,

het buitengewoon lager onderwijs en het deeltijdskunstonderwijs voldoen het minst aan de eisenvan het onderwijs dat men erin geeft. Daarente-gen krijgen de gebouwen waarvan het onderwijsvoor sociale promotie gebruik maakt en de inter-naten de beste evaluatie. Secundaire scholen voorgewoon en buitengewoon onderwijs en PMS-centra scoren tussenin. In het Brussels Gewestkrijgen schoolgebouwen de slechtste evaluatie.

De DIGO vraagt de Vlaamse overheid de investe-ringskredieten drastisch te verhogen. Het huidigbeschikbaar investeringskrediet van bijna 3 miljardfrank per jaar is veel te klein om de vraag vanschoolbesturen in te vullen. Met meer dan 14 mil-jard is de wachtlijst vijf keer groter dan wat de DIGOper jaar kan subsidiëren. Daarom vindt de DIGOeen jaarlijks investeringskrediet van 10 miljard nood-zakelijk om de schoolgebouwen van het gesubsidi-eerd onderwijs bin-nen een periode vanvijf jaar aan te pas-sen aan de vastge-stelde behoeften. ■

• DIGO - Koningsstraat 94 - 1000Brussel - tel 02-221 05 11 - fax 02-221 05 33 - infodoc@digo.be• Onderzoeksrapport Scholenbouwin de Vlaamse Gemeenschap, de be-hoefte aan scholenbouw binnen hetgesubsidieerd vrij en officieel onder-wijs - 450␣ fr. (excl. verzendingskos-ten) - Geert Leemans - tel. 02-221 0520 - fax 02-221 05 33• Bouwen met DIGO - Alle onder-wijsinstellingen die bij DIGO een dos-sier indienen, krijgen één gratis exem-plaar. - Andere geïnteresseerden be-talen 1000␣ fr. op reknr. 000-1616540-35 van DIGO met vermelding ‘Bou-wen met DIGO’. - Meer info bij PeggyDe Tollenaere - tel. 02-221 05 06 -fax 02-221 05 36

Eén schoolgebouw op vijf is

ongeschikt om les in te geven

KLASSE NR.89 11

ARGO: EEN MILJARD TE WEINIGEen onderzoek (1996) naar de staat van de schoolgebouwen in het gemeenschapsonderwijs (Argo) brachtdezelfde noden als in het gesubsidieerd onderwijs aan het licht. Daarom vraagt de Argo om de investerings-en onderhoudskredieten drastisch te verhogen.Om in één inhaalbeweging het gebrek aan nieuwbouw op te lossen, is 9,8 miljard frank nodig. Voorrenovatiewerken 1,3 miljard. De kosten om oude paviljoenen te slopen raamt men op 1,1 miljard.Dit jaar beschikt de Argo over een investeringsenveloppe van 844 miljoen. Daardoor blijven dehuisvestingsbehoeften groot en de wachtlijsten zeer lang. Naast de inhaalbeweging berekende de Argodat volgens de geldende normen een half miljard per jaar nodig is voor allerlei moderniserings- engeschiktheidswerken en 1,3 miljard per jaar voor eigenaarsonderhoud. Nu ontvangt de Argo jaarlijks 315miljoen frank voor dat eigenaarsonderhoud. 1,3 miljard is net zoveel als één procent van de huidigenieuwbouwwaarde van het Argo-patrimonium. Die kostprijs is een absoluut minimum, zeggen ze. InDuitsland mikt men op 1,25 procent, in Groot-Brittannië op 1,65 en in Frankrijk op 1,5 tot 2 procent. Dekredieten die de Argo voor eigenaarsonderhoud toegewezen krijgt, zijn een miljard te weinig om de

waarde van zijn onroerende goederen in stand te houden. Aldus de Argo.

GEEN PLAATSHet basisonderwijs heeft nog een lange weg af te leggen voor het zal voldoen aan hetideaalbeeld van de optimaal aangepaste school. Lokalen die een onderkomen moetenbieden aan nieuwe onderwijsmedia ontbreken veelal. Het secundair onderwijs heeftmeer faciliteiten. Maar daar is weinig plaats voor ontspanningsruimten.

Welke ruimten hebben schoolgebouwen?(aantallen van gebouwen in procenten)

BASISONDERWIJS■ gymzaal:■ voor- en naschoolse opvang:■ polyvalente zaal:■ bibliotheek, mediatheek,

computerlokaal:

SECUNDAIR ONDERWIJS■ computerlokaal:■ gymzaal:■ polyvalente zaal:■ mediatheek:■ ontspanningsruimte:

0 20 40 60 80 100

68 %29 %25 %-20 %

90 %84 %41 %20 %10 %

■ TOELATINGSEXAMEN

Bijna de helft geslaagdVan de 908 jongeren (61␣ %vrouwen en 39␣ % mannen) dieéén of tweemaal deelnamenaan het toelatingsexamen voorarts en tandarts slaagden er uit-eindelijk 447 (of 49 procent).Voor het eerst testte het toela-tingsexamen de kennis en hetinzicht in de wetenschappen.Van de 204 Nederlandse deel-nemers slaagde uiteindelijk 46procent, van de 704 Belgen dehelft. Onder de 447 geslaag-den zijn er 59 procent meisjesen 41 jongens. Eén op vijf ge-slaagden komt uit Nederland.Dit academiejaar mogen dus447 jongeren aan het eerste jaargeneeskunde en tandheelkun-de beginnen.Een leuke maatregel kan je hettoelatingsexamen niet noe-men, maar volgens de Vlaam-se overheid is het onafwend-baar. België kampt immers mette veel artsen en tandartsen inverhouding tot de totale be-volking. Niet alle afgestudeer-de artsen en tandartsen zullenhun beroep mogen uitoefenen.Dat is een dwingende maatre-gel van de federale regering omhet aantal drastisch te vermin-deren. Voor de Vlaamse Ge-meenschap is het totaal aan-tal gediplomeerde artsen dattoegang krijgt tot het beroepvastgesteld op 420 voor het jaar2004, 390 voor 2005 en 360voor 2006. Voor tandartsen ligt

het op 84 voor 2002 en 2003.Het Vlaams parlement vindt hetonverantwoord een kandidaatna zeven of meer jaren stude-ren de toegang tot het beroepte moeten ontzeggen. Het toe-latingsexamen beheerst de in-stroom van het aantal kandi-daten dat aan de (tand)artsen-studie begint en vermindert ookhet aantal gediplomeerden.Maar dit toelatingsexamen iszeker geen eerste stap om detoegang tot het hoger onder-wijs veralgemeend te beperken.

■ ENQUÊTE (2)

Het drugbeleid van uw schoolDe Vlaamse minister van Gezond-heidsbeleid Wivina Demeester wil hetdruggedrag van scholieren in het se-cundair onderwijs kennen. De scho-len werken vrijwillig mee en kun-nen zich nu als kandidaat aanmel-den. Een vragenlijst peilt naar demening en houding van jongerenover drugs en druggebruik, naar hunbeleving van het drugbeleid van hunschool, naar hun beleving van desfeer in de school en in de klas, ennaar hun eigen eventuele drugge-bruik. Onderzoekers van de Vereni-ging voor Alcohol- en andere Drugpro-blemen nemen de enquêtes klassi-

kaal maar anoniem af. Twee maanden na het onderzoek krijgt deschool de resultaten terug en volgt er een nabespreking met allebetrokken partijen: directie, leerkrachten, PMS en MST, leerlin-gen en ouders. Dit initiatief wil alle betrokkenen nog meer latensamenwerken in het, eventueel al bestaande, drugbeleid van deschool. Jongeren zijn meer geneigd zich aan de bepalingen vandit beleid te houden als de school ze bij de totstandkoming ervaninspraak geeft. In elk geval wil de overheid de discussie over dezeproblematiek aanzwengelen, ook op school. Zo krijgt ze zicht ophet druggebruik bij jongeren van 12 tot 18 jaar, op hun attitudeshierover en op alle aspecten die invloed hebben, zoals vrijetijds-besteding en de sfeer op school. Daarnaast wil de overheid ookde knelpunten in het drugbeleid op het spoor komen om descholen te ondersteunen bij de ontwikkeling van een concept.

■ SANITAIR

Te pot of niet te potRuim twee derde van de kinderen zegt dat de sanitaire situatieop hun school verbeterde. Er is toiletpapier beschikbaar en hieren daar kan men zowaar de handen wassen en afdrogen natoiletgebruik. Maar de situatie is daarom nog niet optimaal.Vooral gebrek aan zeep, geen slot op de deur en stankoverlastvallen op. Toch heeft een aantal scholen verbouwingsplannen.Dit positief effect is te danken aan de Kinderprovincieraad Lim-burg. Die nam in april het sanitair op een welriekende manieronder de loep. Een aanbevelingsbrief volgde. Hierin vroeg deraad zowel de school als de leerlingen om de infrastructuur vanhet sanitair en/of de hygiëne ter plekke te verbeteren. Die bood-schap verdween niet met het spoelwater in de riool.

■ HOGESCHOLEN

NieuweingenieursopleidingenHet bedrijfsleven klaagt al ja-ren over een tekort aan bur-gerlijk en industrieel inge-nieurs. Campagnes moetenjongeren ertoe aanzetten eeningenieursstudie te volgen.Voor de studie industrieel in-genieur is er een inhoudelijkprobleem. Er bestaat een klooftussen wat de toekomstige in-genieur op school leert en wathet bedrijfsleven nodig heeft.Bedrijven moeten afgestudeer-den van de hogeschool gedu-rende maanden bijscholen.Op advies van de Vlaamse On-derwijsraad (Vlor) past men deopleiding voor de industrieelingenieurs elektronica, elek-tromechanica en mechanicaaan. Het advies stelt dat allehogescholen die nu al de rich-ting industrieel ingenieur elek-tronica organiseren, vanaf ditacademiejaar de nieuwe rich-ting elektronica mogen aan-bieden. Die omvat twee op-ties: ontwerptechnieken en in-formatie- en communicatie-technieken. Daarmee reageertde Vlor positief op de behoef-te aan informatici en op hettoenemende belang van deelektronica. Hogescholen diede richting elektriciteit al or-ganiseren, mogen die ver-schuiven naar de studierich-ting industrieel ingenieur elek-tromechanica. Ze kunnendaarbij drie nieuwe optiesaanbieden: elektrotechniek,automatisering en elektrome-chanica.

12 KLASSE NR.89

Er zijn te weinig informatici.

■ ENQUÊTE (1)

«Ik vind zittenblijven meestal een goede oplossing»

Ongeveer de helft van de leerkrachten in het lager, secundair enhogeschoolonderwijs vindt zittenblijven in de meeste gevallengeen goede oplossing. Leerkrachten secundair onderwijs (eerstedrie jaren) in de algemene (ASO) en de beroepsafdelingen (BSO)zien zittenblijven het minst zitten. Gemiddeld is slechts één opzeven leerkrachten gewonnen voor zittenblijven. En toch ha-len we de hoogste cijfers ter wereld.(Enquête van Klasse bij 5000 Vlaamse leerkrachten, cijfers in procenten)

0 20 40 60 80 100

■■ (zeker) akkoord ■■ gematigd ■■ (zeker) niet akkoord ■■ geen mening

KleuterLager

Sec 123-ASOSec 123-TSOSec 123-BSOSec 456-ASOSec 456-TSOSec 456-BSOHogeschool

Totaal

17 38 35 1014 36 45 58 33 55 414 31 51 49 34 48 911 36 49 414 36 47 315 34 51 015 34 41 1013 35 47 5

De overheid wil knelpun-ten in het drugbeleidopsporen.

Geen veralgemeendetoelatingsexamens voorhoger onderwijs.

■ ONDERZOEK

De helft op school gepestBijna de helft van de kinderen tussen 6 en 18 jaar zegt dat hij inde loop van het voorbije schooljaar ten minste een keer werdgepest. Eén op drie wordt systematisch gepest en één op tien lijdtecht onder pestgedrag. Dat zijn recente cijfers van het markton-derzoeksbureau INRA-Belgium. Dit bureau voerde een represen-tatieve steekproef uit bij 2412 jongeren in België.Maar liefst 47 procent van de ondervraagde kinderen heeft temaken met minstens één van de onderstaande problemen:«ZE MAKEN ME BELACHELIJK» 23%«ZE GEVEN ME SLAAG» 16%«ZE HEBBEN KRITIEK OP MIJN KLEDING» 15%«ZE STELEN IETS EN IK WEET NIET WIE» 15%«ZE SPOTTEN MET MIJN UITERLIJK» 13%«ANDERE LEERLINGEN VALLEN ME GEDURIG LASTIG» 13%«ZE GEVEN KRITIEK OP MIJN FAMILIE» 10%«ZE BEDREIGEN ME» 8%«LEERKRACHTEN MAKEN ME BELACHELIJK» 6%«ZE DWINGEN ME DINGEN AF TE GEVEN» 4%Doorgaans zijn de pestkoppen leerlingen uit dezelfde klas alshet slachtoffer (57␣ %), ofwel uit een hogere klas (53␣ %). 10procent van de pesters zit in een lagere klas. Twee op drie vande slachtoffers vertelt zijn verhaal aan derden, waaronder deleerkrachten (32␣ %). Een derde zwijgt.Onder de meer ernstige vormen van pesten lijden vooral jon-gens en niet-gelovigen. Meisjes worden meer gepest met hunuiterlijk. Jongeren in de basisschool krijgen vaker slaag enmen dwingt hen vaker dingen af te geven. In de secundaireschool voelen de leerlingen zich vaker gepest door hun leraarsdie hen belachelijk maken.Zie ook De eerste lijn over pesten in Klasse nr. 87.

■ NIEUW MEDISCH ATTEST

Gedaan met uitvluchten«Ondergetekende, doctor in degeneeskunde, verklaart heden per-soonlijk te hebben ondervraagden onderzocht (naam & voor-naam) en te hebben bevondendat hij/zij om medische redenniet kan deelnemen van… toten met… aan één of meerdereonderdelen van het vak licha-

melijke opvoeding:❍ oefeningen met belasting van (…)❍ rechts: hand, pols, elleboog, schouder❍ links: hand, pols, elleboog, schouder (…)❍ buik, romp❍ alle oefeningen behalve zwemmen (…)»Gedaan met uitvluchten om aan de gym- of zwemles te ontsnap-pen. Tal van huisartsen gebruiken een nieuw medisch attest,waarop ze in detail invullen welke lichaamsdelen de leraar licha-melijke opvoeding moet ontzien. Wie zijn pols verstuikte kanmeedoen aan loop- of beenoefeningen. Of krijgt aangepaste oe-feningen. Een algemene vrijstelling voor LO zal nu veel moeilij-ker liggen. De schoolarts van het PMS of MST kan namelijk bijlangdurige vrijstellingen meer inlichtingen vragen aan de be-handelende geneesheer. De Wetenschappelijke Vereniging van VlaamseHuisartsen (WVVVH) en de Vlaamse Wetenschappelijke VerenigingVan Jeugdgezondheidszorg (VWVJ) werkten dit nieuw attest uit,samen met leerkrachten LO, school- en huisartsen. Hoewel deOrde van Geneesheren het aanbeveelt, kunnen huisartsen even-wel niet verplicht worden het attest te gebruiken.Lichamelijke opvoeding is een volwaardig vak, want fysieke acti-viteiten beïnvloeden de gezondheid positief. Er is een relatie tus-sen fit zijn en fysieke activiteit tijdens de jeugd en de gezondheidop volwassen leeftijd. «Ik vind het jammer dat te veel ouders enleerlingen het belang van fysieke beweging onderschatten», zegtBenjamine Hofman, coördinerend schoolarts. «Maar als de leerlin-gen niet eens kunnen douchen na de gymles is dit ook fout.»Ouders en leerlingen lezen ook in hun eigen Klasse meer in-formatie over dit doktersbriefje.

Niets gemist?■ In de voorbije 6 jaar

lichtte de inspectie ho-ger onderwijs 30 verschil-

lende opleidingen door,waarover ze 225 definitieveverslagen opstelde. Naast per-soneelsleden van de admini-stratie Hoger Onderwijs enWetenschappelijk Onderzoeken de Dienst voor Onderwijs-ontwikkeling, werkten hier-aan 196 externe deskundigenmee. Van een systematischeinterne en externe kwaliteits-bewaking door de hogescho-len zelf is voorlopig nog zel-den sprake. Wel richtten haastalle hogescholen een cel opom eerlang zelf met kwaliteits-zorg te beginnen. PROZA iszo’n instrument voor zelfana-lyse.■ Minstens 7000 Vlaamse leer-lingen zullen een voorstellingbijwonen van de musical LesMisérables. Het sterk geredu-ceerde tarief (250␣ fr.) is mo-gelijk omdat het departementOnderwijs participeert. Hetdepartement weerde wél allecommerciële links uit dit en-gagement.■ «Huiswerk voor kinderenin het lager onderwijs is nietnuttig», zegt Roger Billiot, pe-dagogisch adviseur van hetgemeenschapsonderwijs(Argo). Een recent rapport vanhet Britse Institute of Educa-tion komt tot dezelfde con-clusie. Huiswerk geven is eentraditie die de scholen onderdruk van de ouders niet zou-den durven afschaffen. Nogaltijd menen veel ouders dateen school die pakken huis-werk meegeeft een betere is.■ In de Berlijnse scholen enin Nordrhein-Westfalen kun-nen meisjes en jongens inaparte klassen worden onder-wezen, tenminste voor denatuurwetenschappelijkevakken, techniek en sport.Daarmee zet Duitsland hetsysteem van coëducatie ge-deeltelijk stop. De gemeen-schappelijke opvoeding vanjongens en meisjes deed na-melijk de traditionele rollen-patronen niet verdwijnen.Reflexieve coëducatie heet hetgedeeltelijk geslachtsgeschei-den onderwijs nu in peda-gogisch jargon. Meisjes zijnzonder jongens gewoonbeter, luidt het in gewo-

ne taal.

KLASSE NR.89 13

■ BELEID

Nieuwe ministerIn de coulissen van de Operavan Gent werd het zaterdaga-vond 26 september allemaaltelefonisch geregeld. Onderwijs-minister Luc Van den Bosscheverwelkomde duizend leraarsop het concert van Canon. Tweeuur later kwam hij de afron-dende receptie binnen als fede-raal minister van Binnenland-se Zaken. Eddy Baldewijns is denieuwe onderwijsminister in deVlaamse regering (zie ook p. 14).Hij laat Openbare Werken,Ruimtelijke Ordening en Ver-voer over aan Steve Stevaert. Bal-dewijns is 53 en burgemeestervan het Limburgse Gingelom.Van opleiding is hij onderwij-zer, maar hij werd nadien re-gent Frans-geschiedenis. In dejaren tachtig was hij SP-woord-voerder voor onderwijs in hetparlement. Hij is een onderwijs-deskundige. Meteen krijgt hijbelangrijke ontwerpen van de-creet, zoals over de hervormingvan de PMS-centra en over hetvolwassenenonderwijs (OSP),op zijn werktafel. Het verzamel-decreet Onderwijs X, met bepa-lingen voor hogescholen enuniversiteiten, is zijn eerstewerkstuk dat de Vlaamse rege-ring intussen al goedkeurde.

■ TELLING

Ruim 5000 leerlingenminder1.083.676 leerlingen stapten inseptember naar het basis- of se-cundair onderwijs. Dat zijn 5408leerlingen minder (- 0,5 %) danvorig schooljaar. Er gaan min-der kinderen naar het gewoonen buitengewoon kleuteronder-wijs en het gewoon secundaironderwijs. In het gewoon la-ger en in het buitengewoonlager en secundair zitten er meer.Meer algemeen noteren we inhet gewoon onderwijs een da-ling van 6263 leerlingen en inhet buitengewoon een stijgingvan 855 leerlingen.Het gemeenschapsonderwijstelt in het volledige basis- ensecundair onderwijs 1734 leer-lingen minder (- 1,08 %). In hetgesubsidieerd vrij onderwijsdaalt het leerlingenaantal glo-baal met 5137 koppen (-0,68%). Het gesubsidieerd officieelonderwijs telt 1463 leerlingenmeer (+ 0,83 %). Dat zijn deresultaten van de Beperkte Sta-tistische Telling (BST) van hetdepartement Onderwijs.

Geen algemenevrijstelling meervoor LO.

14 KLASSE NR.89

Onderwijsminister zijn énvoor de klas gestaan heb-ben: niet evident. Tochgaf de nieuwe Vlaamseminister van onderwijs,Eddy Baldewijns, negen

jaar en negen maandenles. Hij vond dat een pret-tige tijd en onderwijzeneen mooi beroep. Nu komtdie ervaring van pas.

I N T E R V I E W

«Toelatingsexa-mens veralgeme-nen zie ik nietzitten. En centraleexamens komen erzeker niet.»

«Mijn voorgangers ken-den de onderwijswereldgoed, zeker de regelge-ving. Maar ik weet watlesgeven is, wat voor eenklas staan betekent», zegtBaldewijns.Wat wil u met onderwijsals minister bereiken?EDDY BALDEWIJNS: «Via eenkwalitatief hoogstaand on-derwijs zoveel mogelijk men-sen de nodige vorming, vaar-digheden, attitudes en kennislaten opdoen zodat ze opeen menswaardige manierin de samenleving kunnenfunctioneren.»Klinkt academisch. Waar-

aan denkt u concreet?EDDY BALDEWIJNS: «Uit alle mogelijke rapportenblijkt dat we een goed onderwijssysteem hebben.Het is niet alleen gericht op leerstof en kennisverwerven en verwerken. De jongste jaren legdenwe ook het accent op de harmonische vormingvan de persoonlijkheid. In de basisvorming inte-greren we het liefst ook expressiemogelijkhedenen creativiteit. Toch blijven we te vaak kennisma-chines wegens de vakindeling in de opleiding.Maar nu kunnen de eindtermen de vakken door-breken, zodat ook vaardigheden en attitudes aan-dacht krijgen. Met de introductie van nieuweinformatie- en communicatietechnologieën zul-len we beter leren omgaan met kennis. Scholenzullen niet meer meten wat we vandaag als kennisbezitten, maar hoe wij ermee omspringen.»Hoever moet de feitenkennis gaan?EDDY BALDEWIJNS: «In de geschiedenis bijvoorbeeldmoet je de mijlpalen van een gebeurtenis kunnenaangeven. Veel belangrijker nog is tussen die mijlpa-len een tijdgeest evoceren. Waarom had men toenwelke kunst? De eindtermen maken het mogelijkniet alleen scherp te stellen op kennisgegevens.»Feitenkennis is evenwel makkelijker te evalue-ren dan attitudes en vaardigheden.EDDY BALDEWIJNS: «In Groot-Brittannië en Ne-derland meten ze met externe eenheidsexamenshaast uitsluitend die feitenkennis. Maar met dezememorie-oefeningen weet een jongere nog niet ofhij geschikt is om een of andere studie aan tevangen. Toelatingsexamens veralgemenen zie ikdan ook niet zitten. En centrale examens komener zeker niet. Maar we moeten wel het waterval-systeem uit ons onderwijs houden.»Dit zou misschien kunnen als leerkrachten meerzouden differentiëren in hun klas. Nu luisterende leerlingen veelal in rijen naar de leraar voor-aan.EDDY BALDEWIJNS: «Meer differentiatie is zekerbelangrijk. Het houdt in dat je kinderen naareigen vermogen op basis van eigen aanleg, inzichten inzet laat doorstromen. Zover staan we nogniet. We kunnen het aanbod niet alleen voor

individuen, maar ook voor groepen scholierenanders organiseren. Ik hoop dat de eindtermentweede en derde graad secundair onderwijs ooghebben voor een grotere modularisering van deleerstof. Het technisch en beroepsonderwijs kun-nen ook vlotter samenwerken met bedrijven.»De inspecteurs rapporteren dat leerkrachten amperbij hun collega gaan kijken.EDDY BALDEWIJNS: «Veel leerkrachten doen lof-waardige inspanningen binnen hun eigen ivorentoren. Maar ze steken de grens nog niet over.Leerkrachten moeten meer met elkaar overleg-gen. Dat wil ik stimuleren via navorming en bij-scholing. Dat navorming belangrijk is, weet ikvanuit mijn achtergrond als leraar. Want wat iseen leraar? Dat is iemand die van mensen uit eenvorige generatie een opleiding krijgt, die laat be-zinken in een tegenwoordige tijd, ze vervolgensgebruikt om een volgende generatie voor te berei-den om een nieuwe samenleving te vormen. Eenbijna onmenselijke opdracht. Inzichten en evolu-ties op de voet volgen, kan een leerkracht nietalleen. Daarvoor heeft hij bijscholing nodig.»En samenwerking.EDDY BALDEWIJNS: «Participatie van alle betrokke-nen wordt een kernpunt in ons onderwijs. Leer-krachten, ouders én leerlingen goed informeren enhen zoveel mogelijk bij het echte beleid van deschool betrekken. Waarom zou men leerlingen bij-voorbeeld niet meer inspraak geven op school? Erkomen zelfs overal kindergemeenteraden. De helftvan hun tijd brengen de leerlingen echter op schooldoor. Daar moeten ze zeker kunnen meepraten.»Uw voorganger heeft bij de ambtenaren functie-beschrijvingen, functioneringsgesprekken en eva-luaties ingevoerd en wilde dat ook in het onder-wijs. Vindt u dat ook zo belangrijk?EDDY BALDEWIJNS: «Zeker, ik deed dat al alsburgemeester. Je moet mensen systematisch en involle vertrouwen kunnen evalueren en begelei-den. Niet om ze te kunnen ontslaan, wel om zekansen te geven op bijscholing en persoonlijkeontwikkeling. Waarom geen sabbatdag of -weekvoor leraars mogelijk maken? Om te herbronnenen nieuwe impulsen te krijgen.»U wil ook directies laten evalueren?EDDY BALDEWIJNS: «Ja. Op correcte gronden enop een degelijke manier. Ze krijgen een mandaat.Dat betekent: geven en nemen.»In de pers noemt men u een «echte kenner»maar ook «een zachte».EDDY BALDEWIJNS: «Dat zou ik ook een mooieomschrijving vinden voor een goede leraar: vak-manschap en kennis van zaken combineren meteen gevoel voor waarden. Ik ben geen zachte in deweke betekenis. Als er regels zijn moet je diecorrect en kordaat laten toepassen.»Bent u over enkele maanden ook kandidaat vooreen nieuw onderwijsministerschap?EDDY BALDEWIJNS: «Ik word niet verteerd doorambitie. Maar als dat nodig is, houd ik me wel terbeschikking. Leraars en parlementariërs zijn die-naars van de samenleving.» (Zie ook p. 13.)

De

leraar werd

minister

Leven met KlasseHet staat vast. Als we op dezelfde maniermet ons milieu blijven omgaan zoals nu endat volhouden tot het jaar 2050, dan geeftonze voordeur niet langer toegang tot destraat, maar tot een wereldramp. Dit Arma-geddon brengt de tentoonstelling Leven ofoverleven? op spectaculaire manier in beeld.Kunnen we er dan niets aan doen? Ja, datkan. Samen. Van het kleinste individu tot hethoogste beleidsorgaan. Met die positieveboodschap gaat elke bezoeker naar huis.Goed geïnformeerd en, indien nodig, wak-ker geschud. Op 23 en 30 december kan upersoonlijk uitmaken waaraan uw leerlin-gen het meest behoefte hebben. Dan is voor600 leerkrachten met collega of partner eenverrassende, sterk interactieve confrontatieweggelegd met milieu en milieubeleid. Af-spraak in het Koninklijk Museum voor Na-tuurwetenschappen in Brussel voor een blikin de toekomst. Kiest u voor Leven of Overle-ven?

neet in handen hebben, van overheid tot burger. Het bezoe-kersparlement ten slotte geeft u de kans symbolisch keuzen teformuleren voor de toekomst. In een halfronde vergaderzaalwordt u uitgenodigd om collectief of individueel te stemmenover drie milieuwetten. Kiest u voor Leven of Overleven?

Leven of Overleven?Leven of Overleven?Leven of Overleven?Leven of Overleven?Leven of Overleven? loopt van 23 oktober 1998 tot 30 juni1999. Tijd genoeg dus om een klasbezoek te plannen. Daaris ook voldoende ruimte voor, want het museum is pas met1000 vierkante meter uitgebreid. De permanente tentoonstel-ling Van mensen en mammoetenVan mensen en mammoetenVan mensen en mammoetenVan mensen en mammoetenVan mensen en mammoeten kan u bovendien te allentijde met uw leerlingen bezoeken. Informatie over boekingenvindt u in uw educatieve map of u vraagt ze aan bij deeducatieve dienst.

Het Museum voor Natuurwetenschappen ligt vlakbij het Leo-poldpark (Europees Parlement). Het is gemakkelijk bereik-baar per trein (Brussel Leopoldswijk) en metro (lijn 1 Maal-beek - lijn 2 Troon). U kan met de auto komen, maar het is ererg moeilijk parkeren.Museum voor Natuurwetenschappen - open van dinsdag totvrijdag van 9.30 tot 16.45 uur, zaterdag en zondag van 10 tot18 uur, maandag gesloten - Vautierstraat 29 - 1000 Brussel- tel 02-627 42 38 - fax 02-646 44 66 - claerbout@kbinirsnb.be- www.kbinirsnb.be. Voor een groepsbezoek is reserveren ver-plicht. Bel hiervoor 02-627 42 52 of fax 02-646 44 66

Leven of Overleven A

Wat voor nieuws kan men u nog vertellen over broeikaseffect,ozonlaag, bossterfte, watervervuiling of afvalproductie? Is eral niet genoeg over gezegd en geschreven? Is het niet veeleervoer voor milieuboys die er hun tijd in willen steken, zoalssommigen vinden? De tentoonstelling Leven of Overleven?maakt in niet mis te verstane woorden en beelden duidelijkdat milieu voer voor iedereen is. Zonder waarschuwing hou-den grootse, levensechte decors, computersimulaties en ge-animeerde modellen de bezoeker een milieuspiegel voor.Hoe elk mens, hoe onschuldig ook, bijdraagt tot milieuver-loedering. Hoe zes miljard mensen daar een wereld meekunnen om zeep helpen. Of redden. Van het kleinste individutot het hoogste beleidsorgaan. Leven of Overleven? is geenvrijblijvende tentoonstelling. De bezoeker is of wakker ge-schud of onder de indruk of geïrriteerd, maar hij gaat alles-zins goed ingelicht buiten.Leven of Overleven? belicht de gevolgen van de menselijkeactiviteiten op het milieu. De voornaamste milieuthema’s opwereldschaal komen aan bod. Het meest recente binnen- enbuitenlands onderzoek vindt in deze tentoonstelling een aan-schouwelijke synthese. U maakt ook kennis met de nieuwstemilieutechnologieën die het tij kunnen helpen keren en meteen suite suggesties om op uw manier milieubewuster televen.

Op woensdag 23 en 30 december, vanOp woensdag 23 en 30 december, vanOp woensdag 23 en 30 december, vanOp woensdag 23 en 30 december, vanOp woensdag 23 en 30 december, van18 tot 21.30 uur, kunnen 600 leer-18 tot 21.30 uur, kunnen 600 leer-18 tot 21.30 uur, kunnen 600 leer-18 tot 21.30 uur, kunnen 600 leer-18 tot 21.30 uur, kunnen 600 leer-krachten met partner of gezin naar dekrachten met partner of gezin naar dekrachten met partner of gezin naar dekrachten met partner of gezin naar dekrachten met partner of gezin naar detentoonstelling tentoonstelling tentoonstelling tentoonstelling tentoonstelling Leven of Overleven?Leven of Overleven?Leven of Overleven?Leven of Overleven?Leven of Overleven? in in in in inhet Museum voor Natuurwetenschap-het Museum voor Natuurwetenschap-het Museum voor Natuurwetenschap-het Museum voor Natuurwetenschap-het Museum voor Natuurwetenschap-pen in Brussel. Leerkrachten hebbenpen in Brussel. Leerkrachten hebbenpen in Brussel. Leerkrachten hebbenpen in Brussel. Leerkrachten hebbenpen in Brussel. Leerkrachten hebbengratis toegang, voor uw partner be-gratis toegang, voor uw partner be-gratis toegang, voor uw partner be-gratis toegang, voor uw partner be-gratis toegang, voor uw partner be-taalt u 50␣ fr., voor andere gezinsledentaalt u 50␣ fr., voor andere gezinsledentaalt u 50␣ fr., voor andere gezinsledentaalt u 50␣ fr., voor andere gezinsledentaalt u 50␣ fr., voor andere gezinsleden100␣ fr. (het gewone tarief bedraagt100␣ fr. (het gewone tarief bedraagt100␣ fr. (het gewone tarief bedraagt100␣ fr. (het gewone tarief bedraagt100␣ fr. (het gewone tarief bedraagt300␣ fr.). U krijgt een persoonlijke au-300␣ fr.). U krijgt een persoonlijke au-300␣ fr.). U krijgt een persoonlijke au-300␣ fr.). U krijgt een persoonlijke au-300␣ fr.). U krijgt een persoonlijke au-diogids waarmee u het traject in eigendiogids waarmee u het traject in eigendiogids waarmee u het traject in eigendiogids waarmee u het traject in eigendiogids waarmee u het traject in eigentempo aflegt. De educatieve mappentempo aflegt. De educatieve mappentempo aflegt. De educatieve mappentempo aflegt. De educatieve mappentempo aflegt. De educatieve mappenliggen klaar. Vul snel de bon in enliggen klaar. Vul snel de bon in enliggen klaar. Vul snel de bon in enliggen klaar. Vul snel de bon in enliggen klaar. Vul snel de bon in enstuur hem op. 600 gelukkigen ontvan-stuur hem op. 600 gelukkigen ontvan-stuur hem op. 600 gelukkigen ontvan-stuur hem op. 600 gelukkigen ontvan-stuur hem op. 600 gelukkigen ontvan-gen een schriftelijke bevestiging metgen een schriftelijke bevestiging metgen een schriftelijke bevestiging metgen een schriftelijke bevestiging metgen een schriftelijke bevestiging metalle praktische informatie. Leerkrachtenalle praktische informatie. Leerkrachtenalle praktische informatie. Leerkrachtenalle praktische informatie. Leerkrachtenalle praktische informatie. Leerkrachtendie wegens een te grote vraag uit dedie wegens een te grote vraag uit dedie wegens een te grote vraag uit dedie wegens een te grote vraag uit dedie wegens een te grote vraag uit deboot vallen, kunnen de tentoonstellingboot vallen, kunnen de tentoonstellingboot vallen, kunnen de tentoonstellingboot vallen, kunnen de tentoonstellingboot vallen, kunnen de tentoonstellingop een andere dag individueel bezoe-op een andere dag individueel bezoe-op een andere dag individueel bezoe-op een andere dag individueel bezoe-op een andere dag individueel bezoe-ken zonder te betalen. U moet zich inken zonder te betalen. U moet zich inken zonder te betalen. U moet zich inken zonder te betalen. U moet zich inken zonder te betalen. U moet zich indat geval wel kunnen legitimeren alsdat geval wel kunnen legitimeren alsdat geval wel kunnen legitimeren alsdat geval wel kunnen legitimeren alsdat geval wel kunnen legitimeren alsleerkracht. Dat kan door dit aan u ge-leerkracht. Dat kan door dit aan u ge-leerkracht. Dat kan door dit aan u ge-leerkracht. Dat kan door dit aan u ge-leerkracht. Dat kan door dit aan u ge-richt exemplaar van KLASSE aan dericht exemplaar van KLASSE aan dericht exemplaar van KLASSE aan dericht exemplaar van KLASSE aan dericht exemplaar van KLASSE aan dekassa te tonen.kassa te tonen.kassa te tonen.kassa te tonen.kassa te tonen.Ja, in deze westerse stad heerst chaos.Anno 2050 bevindt u zich in een halluci-nant en pessimistisch decor, product vaneen milieuramp die vragen oproept: Had-den we dit kunnen vermijden? Waren we

ons ervan bewust? Bij wie ligt de fout? De antwoorden schui-len in het verleden en dus leidt de tentoonstelling u 52 jaarterug in de tijd, naar 1998. Op dat moment begint u aan eentocht die u de kans biedt de voornaamste milieuthema’s teleren kennen en de vroege symptomen van milieuverloede-ring te ontdekken. Een korte videofilm brengt u de visie en deantwoorden van de wetenschap. Vervolgens wordt u uitgeno-digd op een wereldreis. U gaat op zoek naar de signalen vanhet doemscenario van 2050. Uw trip start in Brussel, leidt uvia de Ardennen, de Alpiene gletsjers, het Amazonewoud enAntarctica rond de hele planeet en eindigt opnieuw vlakbijhuis, in de Noordzee. Maar daarmee zit uw bezoek er nogniet op. In het huis waar u vervolgens belandt (het staatsymbool voor uw eigen thuis) is alles veranderd. U bent nubeter geïnformeerd, milieubewuster ook. U ziet met eigenogen aan elk voorwerp wat de impact van uw bezigheden isop het milieu en met welke materialen u een klein beetje dewereld kan redden. U ontdekt wat de levenscyclus van eenproduct is, wat ecobalans inhoudt, hoe u het begrip milieu-ruimte moet interpreteren… In een openbare plaats ontmoet ualle instanties die de duurzame ontwikkeling van onze pla-

a = algemeen, b = basisonderwijs, s = secundair en hoger onderwijs

IK LEEF MEEµ Ja, ik wil graag de tentoonstelling Leven of

Overleven? bezoeken. Gratis voor mezelf, te-gen reductietarief voor andere leden van mijngezin. Ik kom met … personen.

Mijn voorkeurdatum is (omcirkel uw keuze)23 / 30 december

Ik kom om (idem) 18 / 19 / 20 uur

Naam: ...........................................................

Adres: ............................................................

.....................................................................

School: ...........................................................

Onderwijsniveau: ............................................

Stuur de originele, volledig ingevulde bon vóór 1december op naar Educatieve Dienst - Museumvoor Natuurwetenschappen - Vautierstraat 29 -1000 Brussel. Niét faxen a.u.b. Als u bij de gelukki-gen bent, krijgt u een schriftelijke bevestiging, diegeldt als toegangsbewijs.

16 KLASSE NR.89

(advertentie)

(advertentie)

Gratis naar het Paleis A

Het Koninklijk Jeugdtheater (Antwerpen)vaart een heel nieuwe koers en heetvoortaan Het Paleis. Jongeren, scholenen leerkrachten zijn er het bevoorrechtepubliek. Er staan veel verrassende voor-stellingen op het programma (voor kleu-ters tot en met de hoogste jaren secun-dair onderwijs), vaak eigen creaties.Bovendien kunnen alle leerkrachten hethele jaar door gratisgratisgratisgratisgratis komen kijken naarde avant-premièresavant-premièresavant-premièresavant-premièresavant-premières. Gewoon evenbellen en uw koninklijk zitje wordt gere-serveerd (Soms kan u zelfs met de heleklas gratis proefpubliek komen spelen.)Er komen ook begeleiders naar uwschool of u ontleent voor een week dedidactische theaterkoffer.Speciaal voor leraars zijn er gratissmaakmakerssmaakmakerssmaakmakerssmaakmakerssmaakmakers: een artistiek aperitief ommeer met theater te doen in de klas. (Enu kan als geïnteresseerde leerkracht re-gelmatig mee komen discussiëren enkijken achter de schermen van Het Pa-leis.) Vraag het volledige programma-boek.Het Paleis - Meistraat 2 - 2000 Antwer-pen - tel 03-202 83 11 - fax 03-20283 53

Pinguïn in de klas B

Pinguïn Pingu woont met zijn familie in het koude Antarcticaen beleeft daar de gekste avonturen. De prentenboeken wor-den in de animatiestudio van Otmar Gutmann (Sesamstraat)omgeturned tot aanstekelijke kortfilmpjes met poppenkortfilmpjes met poppenkortfilmpjes met poppenkortfilmpjes met poppenkortfilmpjes met poppen. Elkevideo duurt zo’n 50 minuten en bevat een negental verhaal-tjes. De reeks is vooral geschikt voor kleuters van 2 tot 6 jaar.Elders in dit nummer kan u een gratis exemplaar van eengratis exemplaar van eengratis exemplaar van eengratis exemplaar van eengratis exemplaar van eenPingu-videoPingu-videoPingu-videoPingu-videoPingu-video aanvragen.BMG Belgium -␣ Fr. Rigasquare 30 - 1030 Brussel - tel 02-24028 72 - fax 02-240 28 96

Water voor de 21ste eeuw B

Tot 31 januari kunnen uw leerlingen deelnemen aan eenwedstrijdwedstrijdwedstrijdwedstrijdwedstrijd van de Belgische Federatie voor de Watersector(Belgaqua) met als thema Water voor de 21ste eeuw. Allekunstvormen zijn mogelijk, maar het eindresultaat moet kun-nen worden gebruikt als illustratiemateriaal (vooral als affi-che) voor de Wereldwaterdag van het jaar 2000. Leerlingennemen deel in drie categorieën: lager en secundair onderwijsen (apart) kunstonderwijs. Daarnaast zijn er nog twee anderecategorieën (Volwassenen en Medewerkers van drinkwater-en afvalwaterbedrijven). In elke categorie is er één winnaar.Uit die vijf winnaars wordt de hoofdwinnaar gekozen, wienswerk wordt afgebeeld op de affiche. Elk van de vijf winnaarsheeft recht op een mooie prijs: een schooluitstap ter waardevan 50.000␣ fr. (lager en secundair onderwijs) en 50.000␣ fr.aan materiaal (kunstonderwijs).Volledig reglement en info: Belgaqua - Waterloosesteenweg255 bus 6 - 1060 Brussel - tel 0800-146 14 - www.belgaqua.be

Leer-krachtig zijn A

Het team Leer-krachtig zijn van Stichting-Lodewijk de Raetheeft een gevarieerd aanbod uitgewerkt voor nascholing ennascholing ennascholing ennascholing ennascholing enbegeleiding op maat van uw schoolbegeleiding op maat van uw schoolbegeleiding op maat van uw schoolbegeleiding op maat van uw schoolbegeleiding op maat van uw school. Zo’n programma ismogelijk voor groepen van minimum twaalf en maximum acht-tien deelnemers. De inhoud en de duur van het programmaworden in onderleg overleg bepaald. Wél bestaat zo’n nascho-ling bij voorkeur minstens uit twee basissessies, twee uitdie-pingssessies en één opvolgingssessie. Elke sessie duurt drieuren. De prijs per sessie bedraagt 5750␣ fr. + vervoerkosten.Het aanbodHet aanbodHet aanbodHet aanbodHet aanbod: Leiding geven aan een klas; Meer greep opconflictsituaties; Babbels met effect; Sociale competentie stimule-ren (rond de vakoverschrijdende eindtermen sociale vaardighe-den); Motiveren met actieve werkvormen (secundair onderwijs);Evalueren: van beoordelen naar waarderen; Inspelen op leerstijl-verschillen; Daadwerkelijk samen-leren; Jongeren aansprekenop hun leer-kracht (secundair onderwijs); Leerlingenbegeleidingplannen; Doelmatig overleg; Functionerings- en beoordelings-gesprekken houden (voor directies en middenkaders); Lerarenaanspreken op hun leer-kracht; Weerbaar zijn met tijd.Stichting-Lodewijk de Raet - dienst Onderwijs - Liedtsstraat27-29 - 1030 Brussel - tel 02-240 95 00 - fax 02-242 26 10

Forum Basisonderwijs B

Praktijkgerichte voorbeelden, nieuwe vormen van leren, hetomgaan met informatie- en communicatietechnologieën ende impact hiervan op het sociaal-cultureel functioneren vanleerlingen zijn enkele aspecten van het Forum Basisonderwijs(14 november in Casino en Cultureel Centrum Gent): hethethethethetbasisonderwijs op weg naar de kennismaatschappijbasisonderwijs op weg naar de kennismaatschappijbasisonderwijs op weg naar de kennismaatschappijbasisonderwijs op weg naar de kennismaatschappijbasisonderwijs op weg naar de kennismaatschappij. Cen-traal bij dit alles staat de rol van de leerkrachtde rol van de leerkrachtde rol van de leerkrachtde rol van de leerkrachtde rol van de leerkracht. In elke sessiewordt trouwens aangegeven hoe het basisonderwijs zich quaaanbod en aanpak kan aanpassen. Op een praktijkmarktvindt u tal van uitgewerkte projecten. Het Forum Basisonder-wijs is een netoverschrijdende studiedag, georganiseerd doorde Raad voor het Basisonderwijs van de Vlaamse Onderwijs-raad (Vlor), op initiatief van de Vlaamse onderwijsminister enmet steun van het departement Onderwijs.Inschrijven kan nog tot 6 november door overschrijving van1000␣ fr. op rekeningnr. 001-2778240-42 van Vlor. In dezeprijs zit het verslagboek, een cd-rom en een broodmaaltijd.Vlor - tel 02-219 42 99 - fax 02-219 81 18 -vlaamse.onderwijsraad@vlor.be

Gezocht A

• Vastbenoemde leerkrachten in het gemeentelijk onderwijskunnen zich kandidaat stellen voor de vacaturesvacaturesvacaturesvacaturesvacatures van peda-gogisch adviseur secundair onderwijs (universitair diploma ofHOLT-diploma in het vakgebied wiskunde, economie of in-formatica), pedagogisch medewerker basisonderwijs en pe-dagogisch medewerker project onderwijs migranten. Meerinfo bij OVSG - Patrik Van Belle - Ravensteingalerij 3 bus 7 -1000 Brussel - tel 02-502 09 05 - fax 02-502 12 64 -ovsg@planetinternet.be.• De uitdaging: enkele uren per week (twee tot vier uur)Nederlandse les geven aan migrantenNederlandse les geven aan migrantenNederlandse les geven aan migrantenNederlandse les geven aan migrantenNederlandse les geven aan migranten (min. 16 jaar)van uiteenlopende afkomst. De lessen vinden plaats inBrussel, van half september tot einde mei. Solliciteren metcv bij Taallessen Nederlands aan Jonge Migranten - Cel-lebroersstraat 16 - 1000 Brussel of Lucrèce Roegiers - tel016-82 45 37.• Taal in het basisonderwijsTaal in het basisonderwijsTaal in het basisonderwijsTaal in het basisonderwijsTaal in het basisonderwijs is het thema van de volgendeconferentie (voorjaar 1999) van de Vereniging voor het On-derwijs in het Nederlands (VON). VON zoekt nog enkeletijdelijke medewerkerstijdelijke medewerkerstijdelijke medewerkerstijdelijke medewerkerstijdelijke medewerkers voor inhoudelijke of praktische on-dersteuning. Bellen naar Kris Van den Branden - Schoon-broek 16 - 2180 Ekeren - tel 03-542 46 40 (na 18 u.)• Hebt u ruime onderwijservaring én grondige kennis vanWord/Excel of Internet? Zoekt u een bijkomende activiteit dieaansluit bij uw dagtaak? Inon bvba organiseert over heelVlaanderen informaticaopleidingeninformaticaopleidingeninformaticaopleidingeninformaticaopleidingeninformaticaopleidingen en zoekt hiervoor drin-gend medewerkers. Solliciteren bij Inon bvba - Krijgsgasthuis-straat 99B - 9000 Gent - tel 09-233 96 22 - fax 09-225 8995• Voor het nalezen, corrigeren én drukklaar maken van ma-nuscripten zoekt Uitgeverij Van In freelance medewerkersfreelance medewerkersfreelance medewerkersfreelance medewerkersfreelance medewerkers,die een feilloze beheersing van hun moedertaal combinerenmet creativiteit, zin voor grafische vormgeving en accuratesse.Ook gezocht: mensen met een uitstekende passieve kennisvan Frans en/of Engels. Bel Ludo Camps - tel 03-480 55 11- fax 03-480 76 64 - ludo.camps@vanin.be.

Ouders zoeken kinderboeken B

Voorlezen aan kinderen is het jaarthema van het vormings-vormings-vormings-vormings-vormings-programmaprogrammaprogrammaprogrammaprogramma Ouders zoeken kinderboeken Ouders zoeken kinderboeken Ouders zoeken kinderboeken Ouders zoeken kinderboeken Ouders zoeken kinderboeken van Stichting-Lodewijk de Raet. Twee avonden lang werken ouders, groot-ouders, leerkrachten, opvoeders enz. met speelse en actievemethodes rond lees- en luisterplezier.Info en aanvragen: Stichting-Lodewijk de Raet - Erik Vanhee -Liedtsstraat 27-29 - 1030 Brussel - tel 02-240 95 01 - fax 02-242 26 10 - sldtr@skynet.be

Junior Journalist A

Jongeren van 11 tot 18 jaar kunnen in de prijzen vallen metde Junior JournalistwedstrijdJunior JournalistwedstrijdJunior JournalistwedstrijdJunior JournalistwedstrijdJunior Journalistwedstrijd van Davidsfonds. De opdracht:schrijf een spannend historisch kortverhaal historisch kortverhaal historisch kortverhaal historisch kortverhaal historisch kortverhaal of schrijf eenboeiend artikel over een historisch onderwerpartikel over een historisch onderwerpartikel over een historisch onderwerpartikel over een historisch onderwerpartikel over een historisch onderwerp. De jury kiestper leeftijdscategorie (derde graad lager onderwijs, eerste,tweede en derde graad secundair onderwijs) de beste kandi-daat, zodat er uiteindelijk vier winnaars zijn.Op meer dan 140 plaatsen organiseren afdelingen van hetDavidsfonds een preselectie. Informatie hierover krijgt u bijAnn Vandeput - tel 016-31 06 00. Uw leerlingen mogenechter ook op eigen hout-je en rechtstreeks deelne-men. Ze sturen dan hunkopij vóór 15 januari naarNationaal SecretariaatDavidsfonds - Blijde-In-komststraat 79-81 - 3000Leuven - fax 016-31 0608 -janny.ekelson@skynet.be.Dertig rechtstreekse inzen-ders mogen (samen metde winnaars uit de plaat-selijke preselecties) naarde finale.

18 KLASSE NR.89

Pingu wandelt gratis uw videobinnen.

(advertentie)

Loopbaanbegeleiding S

Recente trends bij loopbaanbegeleiding (op school) en daarbijnieuwe media gebruiken zijn onderwerp van een grensoverschrij-grensoverschrij-grensoverschrij-grensoverschrij-grensoverschrij-dend colloquiumdend colloquiumdend colloquiumdend colloquiumdend colloquium op 12 november in het Nederlandse Goes. NaastPMS-medewerkers kunnen ook leerkrachten en directies gratis deelnemen. Hetcolloquium maakt deel uit van de beursbeursbeursbeursbeurs Loopbaan ‘98Loopbaan ‘98Loopbaan ‘98Loopbaan ‘98Loopbaan ‘98 (12-14 november) en iseen initiatief van AOB Goes, PMS-Centrum GO Eeklo en Stichting Ryckevelde.Meer informatie bij Stichting Ryckevelde - tel 050-35 27 20 - fax 050-37 11 01 -ryckevelde@unicall.be

Kwaliteitsvol over de grens S

Hoe lanceer ik een kwaliteitsvol internationaal schoolprojectkwaliteitsvol internationaal schoolprojectkwaliteitsvol internationaal schoolprojectkwaliteitsvol internationaal schoolprojectkwaliteitsvol internationaal schoolproject? Op 25 novemberkrijgen leerkrachten en directies secundair onderwijs het antwoord in StichtingRyckevelde. Deze info-namiddag is speciaal bedoeld voor wie nooit eerder zo’nproject organiseerde.Meer informatie bij Stichting Ryckevelde - tel 050-35 27 20 - fax 050-37 11 01 -ryckevelde@unicall.be

Training 2000 S

Op 3 en 4 december zijn de Pyramiden (Rogierplein, Brussel) hetdecor voor het paneuropees atelier rond beroepsopleiding paneuropees atelier rond beroepsopleiding paneuropees atelier rond beroepsopleiding paneuropees atelier rond beroepsopleiding paneuropees atelier rond beroepsopleiding Trai-Trai-Trai-Trai-Trai-ning 2000ning 2000ning 2000ning 2000ning 2000. U kan er o.a. kennismaken met meer dan 100 Leonardoda Vinci-projecten. Meer informatie vindt u op de Vlaamse websitewww.vl-leonardo.be of op de website van de organisatoren (TeamWork in Parijs) europa.eu.int/en/comm/dg22/training/index.html- team.work@wanadoo.fr.

Europa in de klas S

Sprekers van de Jonge Europese Federalisten van België (JEF) ko-men naar uw school voor een voordracht over Europa en deEuropa en deEuropa en deEuropa en deEuropa en de

Europese UnieEuropese UnieEuropese UnieEuropese UnieEuropese Unie (Europese integratie, de euro, Wat kan Europavoor mij als jongere doen?). De concrete inhoud wordt voor-

af met de leerkracht(en) besproken. Zo’n voordrachtkost 1500␣ fr., alles inbegrepen.Daarnaast biedt JEF ook kwisvragen en lespakkettenrond Europa, materiaal over de euro, floppies en cd-roms over euro en Europa enz.

JEF - Sprekersgroep - Gerard Poolman - J. de Vleminck-straat 29/5 - 1853 Strombeek - tel 02-267 55 97 -

gerard.poolman@skynet.be

Europees Jeugdparlement S

Twee scholendelegaties (van elk tien nu vijfde-, dan zesdeklassers secundaironderwijs) zullen België vertegenwoordigen op de 33ste (herfst 1999) en 34ste(lente 2000) sessie van het Europees Jeugdparlement. Tijdens deze simulatie-simulatie-simulatie-simulatie-simulatie-sessiessessiessessiessessiessessies proberen de jongeren het werk van een parlementariër uit: lid zijn vaneen commissie, thema’s grondig onderzoeken, ontwerpresoluties schrijven, be-spreken en stemmen in de plenaire vergadering enz. Een voorbereidende wed-voorbereidende wed-voorbereidende wed-voorbereidende wed-voorbereidende wed-strijdstrijdstrijdstrijdstrijd beslist welke twee delegaties België zullen vertegenwoordigen. Met uwleerlingen schrijft u een (Engelstalig) essay rond het thema thema thema thema thema Brief aan de toe-Brief aan de toe-Brief aan de toe-Brief aan de toe-Brief aan de toe-komst van Europakomst van Europakomst van Europakomst van Europakomst van Europa. Tijdens de Plenaire Zitting van 5 en 6 maart 1999 in Brusselworden de twee winnaars gekozen.Voor het volledige reglement: European Youth Parliament België - Vaderlandstraat31 - 9000 Gent - belgium@eyp.org - www.eyp.org

Test uw kennis S

Op de Internetsite www.coe.fr./GAMEwww.coe.fr./GAMEwww.coe.fr./GAMEwww.coe.fr./GAMEwww.coe.fr./GAME kunnen leerkrachten én leerlingen in hetFrans of Engels interactief hun kennis over Europa testen én prijzen winnen.

Op de kermis A

HOTHOTHOTHOTHOT staat voor Handbook for Occupational Travellers in Europe. Het HOT-eu-project is een Leonardo-project, waaraan de Centra Deeltijds BeroepsonderwijsVilvoorde en Maasmechelen deelnemen. Binnen dit project werd een leerpakketontwikkeld over grensoverschrijdende handel en transportgrensoverschrijdende handel en transportgrensoverschrijdende handel en transportgrensoverschrijdende handel en transportgrensoverschrijdende handel en transport, speciaal gericht opkermisexploitanten. Dit pakket krijgt in de deelnemende landen (Vlaanderen, Ne-derland en Duitsland) concreet gestalte met landspecifieke informatie rond trans-port, veiligheid, verzekeringen, sociale zekerheid, boekhouden, marketing en per-soneelszaken. Het zal vanaf december beschikbaar zijn voor geïnteresseerden.HOT - CDBO Maasmechelen - Liliane Lespoix - tel 089-75 42 21 of CDBO Vilvoorde- Peter Van Dijck - argo0106@argo.be of op de projecthomepage www.onderwijs.net/hot

E U R O P A m e t K L A S S E

KLASSE NR.89 19

Kunstambachten te kijk A

Meubelmakers en -herstellers, leerbe-werkers, zadelmakers, textieldesigners,juwelenmakers, edelsmeden, kantwer-kers, koperslagers, horlogemakers, mes-senmakers, pottenbakkers, houtdraaiers,boekbinders, mattenmakers, tapijtres-taureerders, hemdenmakers, vioolbou-wers...: u vindt al deze vakmensen driedagen samen op één plaats. Op Arti-Arti-Arti-Arti-Arti-sanArt 98sanArt 98sanArt 98sanArt 98sanArt 98 ziet u ze allemaal aan hetwerk met allerlei didactische demon-didactische demon-didactische demon-didactische demon-didactische demon-stratiesstratiesstratiesstratiesstraties. Oh ja, bijna vergeten in deopsomming: ook enkele meesters vande gastronomie delen hun zelfgemaakteproducten met de bezoekers.ArtisanArt 98 vindt plaats van 11 tot 15november (10 tot 19 u.; op 13/11 tot22 u.) in het Trammuseum (Tervuren-laan 364 - 1150 Brussel). De toegangs-prijs bedraagt 220␣ fr. Studenten en se-nioren betalen 150␣ fr. (School)groepenbetalen 100␣ fr. per deelnemer (gratisvoor leerlingen tot 8 jaar).ArtisanArt 98 - Guy Copperman - B & SNV - Kroonlaan 340 - 1050 Brussel - tel02-647 24 00 - fax 02-640 55 01

Veer10-Acht10.Voor Nix gaat de zon op S

«Je zou het niet langer dan een minuut of tien redden alsje nu van mijn leeftijd was», slingert antiheld Andy Pal-mer, het hoofdpersonage uit Douglas Couplands roman‘Generation X’, zijn baas naar de oren. Een treffenderbeeld voor de steeds wijder gapende generatiekloof zalje niet zo gemakkelijk vinden. De jongerencultuur wordtgestuurd door ongeschreven regels, die voor volwasse-nen per definitie moeilijk te bevatten zijn. Zeker wanneerdeze jongerencultuur zelf moeite heeft om te gedijen ineen steeds sneller evoluerende en ingewikkelder wor-dende wereld.Het Jongerenwelzijnscongres Veer10-Acht10Jongerenwelzijnscongres Veer10-Acht10Jongerenwelzijnscongres Veer10-Acht10Jongerenwelzijnscongres Veer10-Acht10Jongerenwelzijnscongres Veer10-Acht10, dat de Vlaam-se Gemeenschap op 18 en 19 februari in Kortrijk organiseert,probeert in vijf sleutelthema’s (vriendschap, school, stad, mediaen sociale ongelijkheid) de leefwereld van jongeren in kaartte brengen. Elk thema zal worden ingeleid door een deskun-deskun-deskun-deskun-deskun-digedigedigedigedige, gevolgd door een levendige dialoog met de jongerenzelf. Een oproep om (ook met uw leerlingen) deel te nemenaan het congres, mét de meest controversiële stellingen vande inleiders, vindt u ook in het oktobernummer van oktobernummer van oktobernummer van oktobernummer van oktobernummer van KlasseKlasseKlasseKlasseKlassevoor Jongerenvoor Jongerenvoor Jongerenvoor Jongerenvoor Jongeren.* Bloemen verwelken, schepen vergaan: over vrienden enBloemen verwelken, schepen vergaan: over vrienden enBloemen verwelken, schepen vergaan: over vrienden enBloemen verwelken, schepen vergaan: over vrienden enBloemen verwelken, schepen vergaan: over vrienden envoorzieningenvoorzieningenvoorzieningenvoorzieningenvoorzieningen: Maurice Van Lieshout, hoofdredacteur vanhet Nederlandse blad 0/25, zal het congres openen met devraag hoe jongeren vriendschappenvriendschappenvriendschappenvriendschappenvriendschappen definiëren en beleven.Eén van zijn hoofdstellingen is bijvoorbeeld dat vriendschap-pen tussen jongens niet zo veel verschillen van vriendschap-pen tussen meisjes.* Met de loodzware boekentas op café: over de school enMet de loodzware boekentas op café: over de school enMet de loodzware boekentas op café: over de school enMet de loodzware boekentas op café: over de school enMet de loodzware boekentas op café: over de school ende leefwereld van de jongerende leefwereld van de jongerende leefwereld van de jongerende leefwereld van de jongerende leefwereld van de jongeren: VUB-socioloog Marc Elchar-dus, die het thema schoolschoolschoolschoolschool inleidt, beweert onder andere dat desmaak en de cultuurbeleving van ASO-leerlingen naadloosaansluiten bij die van hun leerkrachten. Bovendien zou hetechte cultuurconflict tussen de ASO- en BSO-klassen liggen.* ‘t Stad is gevaarlijk‘t Stad is gevaarlijk‘t Stad is gevaarlijk‘t Stad is gevaarlijk‘t Stad is gevaarlijk: Lode Walgrave van de KUL-onder-zoeksgroep Jeugdcriminologie zal het thema jongeren enjongeren enjongeren enjongeren enjongeren enstedelijkheidstedelijkheidstedelijkheidstedelijkheidstedelijkheid inleiden. Hij betoogt dat door een gebrek aancontrole de subculturen in de stad veel intenser lijken teworden beleefd. Die ongebreidelde bloei kan ertoe leidendat die subculturen over de schreef gaan, wat uiteindelijk kanresulteren in uit de hand gelopen kleine criminaliteit.* Een beetje Rusland: jongeren en mediaEen beetje Rusland: jongeren en mediaEen beetje Rusland: jongeren en mediaEen beetje Rusland: jongeren en mediaEen beetje Rusland: jongeren en media: KUL-professorJan Van Den Bulck behandelt het vierde thema, Jongeren enmedia. Hij vergelijkt de berichtgeving over jongeren qua media-aandacht een beetje met Rusland: als er eens iets over wordtverteld, is dat meestal negatief. In Klasse voor Jongeren ver-klaarde hij ook dat hij weinig geloof hecht aan de stelling datde media het concentratievermogen van jongeren op schoolondermijnen. De school is veel te saai geworden, en demedia zijn nu toevallig interessanter.* 14-18: één generatie, honderd keer ongelijk14-18: één generatie, honderd keer ongelijk14-18: één generatie, honderd keer ongelijk14-18: één generatie, honderd keer ongelijk14-18: één generatie, honderd keer ongelijk: in haar inlei-ding voor het thema Jongeren en sociale ongelijkheid stelt VeerleVan Assche (UIA-vakgroep Cultuur en Welzijn) onder andere datjongeren veel meer op hun ouders gelijken dan ze willen toege-ven. In hun opvattingen blijken jongeren doorgaans weinig af tewijken van de ouderlijke mening. Aan de andere kant stelt ze vastdat jongeren elkaar ‘klasseren’. Grungers versus gabbers. StudioBrussel-fans tegenover de Tien-om-te-zieners. Of het zijn streversof nerds. Kijken jongeren zo tegen elkaar aan?Tijdens de aanloop naar het congres zullen, in een uitspraak-ronde, de reacties van de jongeren op bovenstaande stellin-gen worden verzameld en geïnventariseerd. De inleiders zullende resultaten van die reacties vervolgens opnemen in de voor-bereiding van hun artikel voor het congres. Een ideale plaatsom reacties op te werpen is de klasgroep. Precies daarom riepKlasse voor Jongeren de leerlingen op en doen wij nu eenberoep op de leerkrachten. U kan immers de nodige reactiesuitlokken door een klasdiscussie te organiseren. Via de bon inKlasse voor Jongeren kan u meer gedetailleerde informatieaanvragen over het congres en de verschillende stellingen bijde Jeugddienst voor Maatschappelijke Participatie, of datzelf-de JEMP vragen om een moderator te sturen.JEMP - St. Jacobsmarkt 84 - 2000 Antwerpen - tel 03-231 0184 - fax 03-226 34 76 - jemp@club.innet.be

Mmmmmelk! A

De uiterste datum om in te schrijven voor de MMMMelk-MMMMelk-MMMMelk-MMMMelk-MMMMelk-wedstrijdwedstrijdwedstrijdwedstrijdwedstrijd van VLAM komt dichterbij. U hebt nog tot 1 de-cember de kans om op deze melktrein te springen. Nainschrijving krijgt u een lessenpakket (met vragenlijst) om

op een amusante en avontuurlijke manier de voedendewaarde van melk als gezonde bron van energie toe telichten. De Dag van de Melk (17, 18, 20 en 21 mei) en eenprijzenpot wachten als beloning voor de deelnemers.VLAM vzw - Leuvenseplein 4 - 1000 Brussel - tel 02-501 6250 - fax 02-501 62 15 - vlam@vlam.be - www.vlam.be

Circus op school B

Éénwielerrijden, rolla-bolla, kabellopen, jongleren, bal- entonlopen, steltlopen, diabolo, bordjes draaien...: kortom,initiatie in circustechniekeninitiatie in circustechniekeninitiatie in circustechniekeninitiatie in circustechniekeninitiatie in circustechnieken tijdens de lessen LO of op uwsportdagen door leden van de Federatie van Vlaamse Cir-cusscholen. U betaalt per docent 4000␣ fr. (3 u.) of 6000␣ fr.(6 u.), reiskosten (10␣ fr./km) niet inbegrepen (één docentper groep van 20 leerlingen).Paula Wieërs - Stevoortse Kiezel 434 - 3512 Hasselt - tel011-59 12 14 - valere.donne@skynet.be of Rika Taeymans- vzw Circus in beweging - Dorpsstraat 8B - 3150 Tildonk -tel 016-60 32 63

De Spreekkamer S

Alle (oud-)leraren woordkunst-drama, docenten en studen-ten HKO, afgestuurden HKO (die als uitvoerend kunstenaaraan het werk zijn), volwassen leerlingen DKO enz. kunnennu lid worden van De Spreekkamer, een vereniging vanafgestudeerden Woord en Drama, een ontmoetingsplat-ontmoetingsplat-ontmoetingsplat-ontmoetingsplat-ontmoetingsplat-formformformformform voor al wie professioneel met woordkunst bezig is. Hetlidgeld bedraagt 200␣ fr. per jaar. Elk jaar zijn er twee spe-ciale ledenactiviteiten en krijgt u driemaal een nieuwsbrief.De Spreekkamer - D’Hondtstraat 33 - 8900 Ieper - tel 057-20 30 57 - fax 057-20 58 27

Houden van! A

Verliefdheid, houden van... is het thema van de 28steJeugdboekenweek, van 10 tot 24 maart 1999. De mooistebestaande fragmenten rond dit thema zijn gebundeld inLeesprojectLeesprojectLeesprojectLeesprojectLeesproject (een aparte bundel voor zes leeftijdscatego-rieën én een bundel voor moeilijke lezers). Bij elke bundelhoort ook een IdeeënbriefIdeeënbriefIdeeënbriefIdeeënbriefIdeeënbrief om met deze fragmenten in deklas aan de slag te gaan. De KeuzelijstKeuzelijstKeuzelijstKeuzelijstKeuzelijst geeft de meestrecente boeken rond het thema. Voorts op het program-ma: een gad-get, een knut-selkaart, boe-kenleggers enz.Vraag meteende gratis fol-gratis fol-gratis fol-gratis fol-gratis fol-derderderderder met alle in-formatie.Het Openings-Openings-Openings-Openings-Openings-feestfeestfeestfeestfeest vindt ditjaar plaats inhet Cultureel Centrum en de Provinciale Bibliotheek Lim-burg (beide in Hasselt) op 10 maart. 30 klassen derdegraad lager onderwijs (in 15 Limburgse scholen) kunnenop 10 maart (voormiddag) een auteur of illustrator opbezoek krijgen. Aanvragen vóór 30 november op onder-staand adres.Wie met zijn klas graag op het feest aanwezig is (10maart in de namiddag) stuurt vóór 10 januari een bundelliefdespoëzie, -verhalen en/of -brieven naar onderstaandadres. Tien klassen komen naar Hasselt.Nationaal Centrum voor Jeugdliteratuur - Minderbroeders-straat 22 - 2000 Antwerpen - tel 03-234 16 67 - fax 03-226 64 55

20 KLASSE NR.89

Vorming op maat B

Wonen en leven in Congo, Peru of In-dia of Kinderboeken, open venster opde wereld of Solidariteitsacties op school,kan dat met kinderen? zijn slechts en-kele van de thema’s rond intercultu-intercultu-intercultu-intercultu-intercultu-reel opvoeden in de basisschoolreel opvoeden in de basisschoolreel opvoeden in de basisschoolreel opvoeden in de basisschoolreel opvoeden in de basisschool,aangeboden door Kinderwereldatelier(KWA). Samen, uw schoolteam en KWA,gaat u op zoek naar de beste formulevoor uw leerlingen. Atelierbezoek, rol-lenspel, discussie, groepswerk, dia- envideomontage: allerlei varianten en ookmeer intensieve begeleidingsvormen zijnmogelijk. Alle sessies kunnen plaats-vinden in het KWA of bij u op school.KWA - Rolwagenstraat 73 - 2018 Ant-werpen - tel 03-235 20 76 - fax 03-27205 82 - kwa.antwerpen@village.uunet.be- gallery.uunet.be/kwa.antwerpen / KWA- H. Verrieststraat 22 - 8800 Roeselare -tel en fax 051-22 11 03 / KWA - Do-mein Bokrijk - 3600 Genk - tel 011-2245 75 - fax 011-23 67 17 -kinderwereldatelier.limburg@skynet.be

Werkgroep Wiskunde S

Enkele leerkrachten wiskunde (eerste en tweede graad SO)hebben zich verenigd in een werkgroep om samen de uit-dagingen die hun vak de komende jaren zal stellen aan tepakken. De werkgroep heeft zich enkele opdrachtenopdrachtenopdrachtenopdrachtenopdrachten ge-steld, zoals een gebruiksklare vragenbank opstellen voorhet tweede jaar van de eerste graad met vragen voor diag-nostische toetsen, overhoringen, controletaken, toetsen entesten; remediëringsoefeningen opstellen; differentiërings-materiaal ontwikkelen enz. Na een voorzichtige start binnende eigen school, wil de werkgroep nu graag alle geïnteres-seerde wiskundeleraren verwelkomen.Daniël Jacques - Kastelstraat 13 - 3404 Attenhoven -tel 011-88 10 26

Kinderrechten A

Van 16 tot 21 november houden de Kinderrechtswinkelsvan Gent en Brugge hun Week van de KinderrechtenWeek van de KinderrechtenWeek van de KinderrechtenWeek van de KinderrechtenWeek van de Kinderrechten.Iedereen is welkom van 9 u. tot 17 u. U kan er deelnemenaan een kinderrechtenspeurtochtkinderrechtenspeurtochtkinderrechtenspeurtochtkinderrechtenspeurtochtkinderrechtenspeurtocht (en een kinderrechten-kinderrechten-kinderrechten-kinderrechten-kinderrechten-pakketpakketpakketpakketpakket winnen) of kennismaken met de kinderrechtenkof-kinderrechtenkof-kinderrechtenkof-kinderrechtenkof-kinderrechtenkof-ferferferferfer (woensdagnamiddag 18 november om 16 u.) of gratisles krijgen over kinderrechten of... De Kinderrechtswinkelsverstrekken gratis informatie en advies aan kinderen (envolwassenen die met kinderen bezig zijn). Voorts gaan devrijwilligers op pad om vormingen en lessen over de rechtenvan het kind te geven. De Week van de Kinderrechten isbedoeld als verlengstuk van de Dag van de Rechten vanDag van de Rechten vanDag van de Rechten vanDag van de Rechten vanDag van de Rechten vanhet Kindhet Kindhet Kindhet Kindhet Kind (20 november).Kinderrechtswinkel Gent - Kammerstraat 12 - 9000 Gent - telen fax 09-233 65 65 - Kinderrechtswinkel Brugge - KleineHertsbergestraat 1 - 8000 Brugge - tel en fax 050-33 95 84

Creativiteit en fantasie A

Handpoppen maken, klei-spelletjes, muziekinstrumentenmaken, fantasiegrime, portretten à la Picasso, fantasiehoe-den maken...: de verschillende workshopsworkshopsworkshopsworkshopsworkshops van Colpaert-ISCRAT reiken hulpmiddelen aan, methodes, ideeën, mate-rialen enz. Vraag de gratis foldergratis foldergratis foldergratis foldergratis folder bij Colpaert-ISCRAT -International School for Creative and Artistic Training vzw -Groendreef 51 - 9000 Gent - tel 09-226 28 26 - fax 09-23700 67.

Frans op school S

Haal gratis een Franstalig conférencierFranstalig conférencierFranstalig conférencierFranstalig conférencierFranstalig conférencier op school. Dat ishet aanbod van de Alliance française Limburg (AFL). Tweesprekers zijn beschikbaar: Andrée Alexandre spreekt over Lacathédrale des SS Michel et Gudule à Bruxelles (week van16 tot 20 november) en Paul Canivet behandelt de Histoire,culture et civilisation des pays occitans (week van 25 tot 29januari). Meteen aanvragen bij AFL - Limburgs Universi-tair Centrum - Universitaire Campus - 3590 Diepenbeek- tel 011-26 86 80 - fax 011-26 87 00 - cttl@luc.ac.be.

Mendeljev op posterformaat S

Het complete Periodiek Systeem van de ElementenPeriodiek Systeem van de ElementenPeriodiek Systeem van de ElementenPeriodiek Systeem van de ElementenPeriodiek Systeem van de Elementen, métinformatie over legeringen en verbindingen, mét praktische

toepassingen, métillustraties: de ta-bel van Mendeljevin een handigdrieluikdrieluikdrieluikdrieluikdrieluik en com-pleet grat is . Uvraagt gewoon hetgewenste aantalexemplaren aanbij ScheikundigeIndustr ie RegioVlaanderen (SI-REV) - Maria-Loui-zasquare 49 -1000 Brussel - fax02-230 71 18 -sirev@fedichem.be.

Dezelfde tabel is ook beschikbaar op gratis postergratis postergratis postergratis postergratis poster (68 x 133cm). Die kan u afhalen op één van de provinciale verdeel-provinciale verdeel-provinciale verdeel-provinciale verdeel-provinciale verdeel-puntenpuntenpuntenpuntenpunten: UIA Antwerpen (tel 03-820 29 60, kantooruren), LUCDiepenbeek (tel 011-26 83 07, woensdagnamiddag), RUGent (tel 09-264 66 00, kantooruren), KVCV Leuven (tel 016-29 32 14, kantooruren) of KULAK Kortrijk (tel 056-24 62 55,werkdagen van 8 u. tot 18 u.).

Congo op school A

CongoCongoCongoCongoCongo (27 min.) is een docudrama over de strijd van Da-miaanaktie tegen lepra en tuberculose. Deze film voor leer-lingen vanaf 10 jaar komt tussen maandag 4 januari envrijdag 29 januari gratis én op groot scherm naar uw school.Voor de projectie krijgen de leerlingen een inleidinginleidinginleidinginleidinginleiding. Na devertoning kan u (met individuele leerlingenblaadjes) hetthema klassikaal verwerken. Meteen aanvragen is de bood-schap. De film is ook verkrijgbaar op videocassette (300␣ fr.,leerlingenblaadjes gratis).Damiaanaktie - Carla Reynders - Leopold II-laan 263 - 1081Brussel - tel 02-422 59 16 - fax 02-422 59 00

Klasse-service A

• Het Hoger Pedagogisch Instituut (ex-Rijksnormaalschool)in Brugge organiseert in maart ‘99 een groepstentoon-groepstentoon-groepstentoon-groepstentoon-groepstentoon-stellingstellingstellingstellingstelling van beeldend werk van oud-studenten kleuterlei-der. Geïnteresseerden contacteren André Branders - ‘t Groe-neveld 54 - 8200 Brugge - tel 050-38 13 07 -andre.branders@eunet.be.• ProjectonderwijsProjectonderwijsProjectonderwijsProjectonderwijsProjectonderwijs, stappen naar een vakoverschrijdendaanpakken van projecten: theaterwerking, culturele reizen,wetenschappelijk-wiskundige projecten, uitwisselingsprojec-ten... We zoeken nieuwe ideeën, adressen, experimenteer-scholen enz.vzw St. Martinusscholen - Francis Stroobants, directeur -Waversesteenweg 96 - 3090 Overijse - tel 02-687 72 70 -fax 02-687 93 07• Een bouwweekbouwweekbouwweekbouwweekbouwweek buiten de school, een week van de schoolweg, wél met eenzelfde lessenrooster als in de school, maarin de praktijkuren meewerken aan een sociaal bouwproject.Welke organisatie kan mijn klas één week lang herbergenén aan zo’n project laten werken? Graag een briefje naarLucien Therry - VTI Izegem - afdeling Bouw - Italianenlaan30 - 8870 Izegem.

Mythologische knipoog S

Wegens grote belangstelling verlengd. De Knipoog vanDe Knipoog vanDe Knipoog vanDe Knipoog vanDe Knipoog vanMedusaMedusaMedusaMedusaMedusa, de vertelling van tien Griekse mythen door PatrickDe Rynck en Chantal De Waele, reist ook dit schooljaarlangs Vlaamse scholen. De oude helden kregen een op-poetsbeurt die hen in het nieuws van vandaag plaatst. Eenuitgebreide bespreking vindt u in Klasse nr. 80 (december‘97, p. 20).Patrick De Rynck - Casinolaan 18 - 3018 Wijgmaal -fax 016-44 00 91 - patrick.de.rynck@skynet.be

Kleur bekennen A

Meer dan 50 verschillende organisaties hebben in hunaanbod educatieve projecten rond het Noord-Zuid-themaNoord-Zuid-themaNoord-Zuid-themaNoord-Zuid-themaNoord-Zuid-thema.Da’s pas Kleur bekennenKleur bekennenKleur bekennenKleur bekennenKleur bekennen. Scholen die met deze program-ma’s willen werken, kunnen hiervoor een financiële onder-steuning krijgen van het Kabinet van Ontwikkelingssamen-werking, i.s.m. de provinciebesturen. In elke provincie is eenbrochure beschikbaar met een overzicht van het aanbodvoor basis- en secundair onderwijs. Voor meer informatie énvoor deze brochure kan u aankloppen bij uw provincialepromotor: Els Nollet (Antwerpen - tel 03-240 56 53), IgnaceFermont (Brussels Hoofdstedelijk Gewest - tel 02-769 5239), Sandra Heymans (Limburg - tel 011-23 72 97), We-reldcentrum Internationale Opvoeding (Oost-Vlaanderen -tel 09-233 75 46), Francis Bauwelinckx (Vlaams-Brabant -tel 016-26 73 04) en Stefan Lannoo (West-Vlaanderen -tel 051-26 50 50).

KLASSE NR.89 21

De oorlog verklaard aan lepra entuberculose.

Leerlingen op de beursvloer S

Leerlingen derde graad secundair onderwijs kunnen een geleid bezoek brengenaan de Brusselse BeursBrusselse BeursBrusselse BeursBrusselse BeursBrusselse Beurs. De rondleiding omvat een bezoek aan het atrium (debeursvloer), een uiteenzetting over de werking van de verschillende markten ende elektronische noteringsprocedures, een real-time vertoning van de beurs-markt, een bezoek aan de beursgalerij (met info over de historiek van de beurs,vraag-en-antwoord-spelconsoles, informatieschermen enz.).Zo’n bezoek is gratis. Het kan, op afspraak, elke beursdag van 10 u. tot 12 u., voorgroepen van 10 tot 50 personen.Effectenbeursvennootschap van Brussel CV - dienst Public Relations - Lydia Clavie- Beurspaleis - 1000 Brussel - tel 02-509 12 11 - fax 02-509 12 12

Racisme ingekaderd A

RacismeRacismeRacismeRacismeRacisme is het centrale thema van een selectie vanvijftig originele cartoons van de beste cartoonistencartoonistencartoonistencartoonistencartoonisten terwereld, samengebracht door de Federation of EuropeanCartoonists Organisations (FECO). Het hardnekkige vanvooroordelen, tegenstelling tussen witte en zwarte men-sen, racisme omwille van geloofsovertuiging, het uit-sluiten van diegene die er anders uitziet... het komtallemaal op een vlijmscherpe manier aan bod. Jeugd &Vrede stuurt deze cartoons vanaf deze maand twee jaarlang over de Vlaamse wegen.De vijftig cartoons zijn ingekaderd en aangebracht op

een zelfdragende constructie van 30 panelen (80 x 200 cm). Het totale gewichtis 500 kg. Transport en plaatsing gebeurt steeds door Jeugd & Vrede. Dehuurprijs bedraagt 1750␣ fr. per dag (min. 5 dagen), vanaf de 6de dag 1500␣ fr.Opbouw en afbraak zijn inbegrepen, vervoer kost 9,5␣ fr. per km (gerekendvanuit 1050 Brussel).Jeugd & Vrede - Van Elewijckstraat 35 - 1050 Brussel - tel 02-640 19 98 - fax 02-640 07 74 - www.jeugdenvrede.be

Engineering the future S

Ontwerp met uw leerlingen (1ste graad secundair onderwijs, bijvoorbeeld in delessen technologische opvoeding) een technisch systeemtechnisch systeemtechnisch systeemtechnisch systeemtechnisch systeem dat een originele,creatieve oplossing biedt voor een zelf gekozen uitdaging: een systeem dat uwhond (overdag alleen thuis) fris water geeft als hij bij zijn drinkbak langskomt;een snelheid- en afstandsmeter voor inline-skates, een systeem om inbrekers tedoen geloven dat we een leuk feestje hebben, terwijl we eigenlijk bij oma opbezoek zijn...De procedure: kies een probleem, bekijk mogelijke oplossingen, kies de meestgeschikte en meest haalbare oplossing, zet deze oplossing om in een schets/werkschema (max. afmeting grondoppervlakte 1,2 x 0,6 meter; max. hoogte 0,6meter), realiseer de oplossing (met gebruiksaanwijzing, 1 à 3 pagina’s) enbezorg alles vóór 2 april op één van de regionale adressen van Fabrimetal (hetmeest nabije adres kan u bekomen bij Hilde Ameys - tel 02-510 24 07).Schrijf meteen in. U komt dan misschien al in januari in Vacature met uw concept (ofbegin van realisatie). De beste inzendingen van elke provincie mogen na depaasvakantie (met heel de klas) naar FTI Technoland ‘99 (Flanders Expo, Gent). Uwleerlingen kunnen er tekst en uitleg geven bij hun uitvinding, voor het grote publiekén voor een jury. Die jury beslist wie er uiteindelijk in de prijzen valt. En die zijn nietmis. De drie beste inzendingen van elke provincie worden permanent tentoonge-steld op de Engineering the Future-stand op FTI Technoland. Deze deelnemerswinnen alvast een multimedia-pcmultimedia-pcmultimedia-pcmultimedia-pcmultimedia-pc voor hun klas. De beste inzending per provinciemag met de hele klas naar het technologiepark technologiepark technologiepark technologiepark technologiepark La VilletteLa VilletteLa VilletteLa VilletteLa Villette (Parijs) én krijgt nogdit schooljaar de Wetenschapstruck Wetenschapstruck Wetenschapstruck Wetenschapstruck Wetenschapstruck ExperionExperionExperionExperionExperion op bezoek. De allerbeste uitzending(gekozen uit de vijf provinciale winnaars) wint een multimedia-pc voor álle leerlin-gen.Fabrimetal-Vlaanderen - Niko Parmentier - Lakenweversstraat 21 - 1050 Brussel- tel 02-510 25 85 (vanaf 21/12/98: 02-706 78 38) of Febeltex Vlaanderen -Mark Blomme - Montoyerstraat 24 - 1000 Brussel - tel 02-287 08 17

Memling en Pourbus A

400 leerkrachten maakten kennis met de tentoonstel-ling Van Hans Memling tot Pieter PourbusVan Hans Memling tot Pieter PourbusVan Hans Memling tot Pieter PourbusVan Hans Memling tot Pieter PourbusVan Hans Memling tot Pieter Pourbus in Brug-ge. Ze kregen er een deskundige rondleiding of volg-den hun persoonlijke audiogids. De tentoonstelling looptnog tot 6 december. Deuren van 10 tot 18 uur. Leer-krachten die zelf hun klas willen rondleiden, kunnenvanaf nu om 9 uur binnen. Er zijn lespakketten enjongerenbrochures beschikbaar.Memlingmuseum - Oud Sint-Janshospitaal - Mariastraat38 - 8000 Brugge - Bel voor boekingen naar 050-4466 44

C U L T U U R C E L V A N H E T D E P A R T E M E N T O N D E R W I J SC A N O N m e t K L A S S ELaatste oproep Canon Cultuurdagen A

Nee, de allerlaatste oproep. U kan er nog bij zijn en de hele grote groep nog net eenietsje groter maken. U moet wel zo snel als een kanonskogel inschrijven voor Beveren(16/11), Tielt (17/11), Ternat (18/11) of Heusden-Zolder (19/11). Dompel u eenvolle dag onder in de culturele realisaties van de Vlaamse onderwijswereldculturele realisaties van de Vlaamse onderwijswereldculturele realisaties van de Vlaamse onderwijswereldculturele realisaties van de Vlaamse onderwijswereldculturele realisaties van de Vlaamse onderwijswereld. Neemde ideeën en ervaringen mee en vertaal ze naar uw eigen school. Het wordt zeker eeninventief en openbarend schooljaar voor creatieve geesten. Nog inschrijven? Stuur eenkaartje (fax) met vermelding Cultuurdagen naar onderstaand adres (t.a.v. Piet Con-vents). Vergeet niet uw naam en adres, en de naam van uw school duidelijk leesbaarte vermelden! U krijgt meteen een programma toegestuurd.

Muzische Affiches voor Kleuters B

Hebt u ze al gezien op school? De derde en laatste reeks muzische affichesderde en laatste reeks muzische affichesderde en laatste reeks muzische affichesderde en laatste reeks muzische affichesderde en laatste reeks muzische affiches, metfantasierijke tekeningen van Hilde Mathilde Geens zijn ondertussen naar allekleuterscholenkleuterscholenkleuterscholenkleuterscholenkleuterscholen gestuurd. Aan u om met uw kleuters op zoek te gaan: misschien

naar de man met het groene haar die metal zijn zintuigen de wereld ontdekt, of naarhet prinsesje dat leert hoe ze in haar eigenstijl haar gevoelens kan uitdrukken? Opelk van de vijf prenten vindt u ze terug. Eenboeiende zoektocht dus, waarin meteende muzische attitudes tot leven komen.

Hebt u graag een reeks posters in uw eigen klas? Stuur een kleefetiket met uw adresnaar onderstaand adres. Wie de posters al heeft aangevraagd, hoeft dit uiteraardniet opnieuw te doen: alle aanvragers hebben prijs.

Native Speakers Frans S

Jean Debefve van Théâtre de la Galafronie gaat weer op pad naar twintig secundairescholen. U reageerde enthousiast: meer dan het dubbele aantal aanvragen kwamenbinnen. De twintig «winnaars» werden intussen reeds verwittigd. Vanaf nu hiervoora.u.b. niet meer schrijven, bellen of faxen... Gewoon volgend jaar opnieuw proberen.

Native Speakers Engels S

Het drieluik van de Canon Native Speakers is «complete». Leerkrachten Engels die(zichzelf en) hun leerlingen (derde graad secundair onderwijs ASO en TSO) een livingEnglish experience willen aanbieden, schrijven of faxen NU, NOW, METEEN naarCanon met vermelding Native Speakers Engels - Paul Clark (met de nodige gegevens:school, telefoon- en faxnummer en adres van de school, contactpersoon). Twintiginschrijvers mogen deze Engelse auteur/acteur (tweemaal op één dag, telkens voormaximum 25 leerlingen) gratis als gast verwelkomen in hun klas. Zij worden zelfgecontacteerd door de manager van Paul Clark. Op het programma staat eenspitsvondige interactieve performance over theaterinteractieve performance over theaterinteractieve performance over theaterinteractieve performance over theaterinteractieve performance over theater. The Chair, The Table and ThePalm Tree duurt, met het gesprek achteraf inbegrepen, precies één lesuur.

Leesbevordering S

Voor de derde maal vliegt de Jonge Gouden UilJonge Gouden UilJonge Gouden UilJonge Gouden UilJonge Gouden Uil uit het nest van grote broer GoudenUil. Dit grensoverschrijdend initiatief (Vlaanderen-Nederland) is een leesbevorde-leesbevorde-leesbevorde-leesbevorde-leesbevorde-ringsprojectringsprojectringsprojectringsprojectringsproject voor jongeren. U leest met uw leerlingen de drie genomineerde boekenvan de shortlist fictie of non-fictie (derde graad secundair) of kinder- en jeugdboeken(alle lerarenopleidingen). U wordt meegenomen in de literaire activiteiten en maaktdeel uit van de jury. De geselecteerde boeken worden gratis in de school geleverd. Destartdag is 1 februari 1999, de slotmanifestatie vindt plaats op 27 maart 1999. Eenunieke kans om met uw klas een stapje te zetten in de schrijvende wereld. Meedoen?Stuur vóór eind november een brief naar onderstaand adres, met vermelding JongeGouden Uil 1998-1999. U krijgt snel antwoord.

ho’bo3 S

Ho’bo wandelt verder op de ingeslagen paden: ondersteuning aan lectoren bij detoepassing en realisatie van muzische vorming in de lerarenopleiding. muzische vorming in de lerarenopleiding. muzische vorming in de lerarenopleiding. muzische vorming in de lerarenopleiding. muzische vorming in de lerarenopleiding. Eenderde studiedag gaat op zoek naar de mogelijke onderbouw van de muzischevorming. Op 27 november 1998 reflecteren 50 lectoren (het aantal is inderdaadstrikt beperkt) over mediamediamediamediamedia (vanuit de ideeën rond filosoferen met kinderen). Ho’bo3wil een aanzet geven tot de ontwikkeling van een gezamenlijke gespreksmetho-gespreksmetho-gespreksmetho-gespreksmetho-gespreksmetho-diek,diek,diek,diek,diek, toepasbaar op álle domeinen van de muzische vorming. Exacte gegevensover de locatie (Gent of omgeving) krijgt u na inschrijving. Stuur meteen eenbriefkaart naar Kunst in zicht - Warandestraat 42 - 2300 Turnhout - tel 014-47 2156 - fax 014-42 08 21, met vermelding van naam, functie, naam en adres van deschool en contacttelefoonnummer.Eén adres: Canon Cultuurcel - Luc Nijs en Erna Schelstraete - Koningsstraat 138 - 5deverdieping - 1000 Brussel - tel 02-211 45 62 - fax 02-211 45 52

22 KLASSE NR.89

(advertentie)

The Learning Zone iséén van de twaalfonderdelen van degrote koepel. Lerenleren neemt er eencentrale plaats in,samen met life-longlearning. We duikener in de klaslokalenvan de toekomst en

dagen elkaar uit in een interactief spel dat de grenzen van kennis en vaardighe-den verkent. Een virtuele ontmoeting met onderwijs en werk in de 21ste eeuw.De koepel ligt precies op de nulmeridiaan, is net zo hoog als Nelson’s Column inLonden en overspant een oppervlakte twee keer zo groot als het WembleyStadion. In de performance arena alleen al kunnen 35.000 mensen tegelijk eenspektakel volgen. Het wordt waarschijnlijk de grootste realisatie ter wereld tergelegenheid van het jaar 2000. Er is veel kritiek op, maar heel wat Engelsen (TonyBlair op kop) zijn er ook bijzonder trots op. Er wordt hard aan gewerkt. Het

gebouw moet open-gaan op 31 decem-ber 1999.U ontdekt in de futu-ristische ruimte twaalfzones die samen eenbeeld van de toe-komst geven: The

Leraars in 2000Op de meridiaan van Greenwich bouwen de Engelsen voor het jaar 2000 een gigantische koepel vol Mens enOp de meridiaan van Greenwich bouwen de Engelsen voor het jaar 2000 een gigantische koepel vol Mens enOp de meridiaan van Greenwich bouwen de Engelsen voor het jaar 2000 een gigantische koepel vol Mens enOp de meridiaan van Greenwich bouwen de Engelsen voor het jaar 2000 een gigantische koepel vol Mens enOp de meridiaan van Greenwich bouwen de Engelsen voor het jaar 2000 een gigantische koepel vol Mens enWetenschap. The Millennium Dome wordt de grootste constructie van die aard, ter wereld. Ze verwachten erWetenschap. The Millennium Dome wordt de grootste constructie van die aard, ter wereld. Ze verwachten erWetenschap. The Millennium Dome wordt de grootste constructie van die aard, ter wereld. Ze verwachten erWetenschap. The Millennium Dome wordt de grootste constructie van die aard, ter wereld. Ze verwachten erWetenschap. The Millennium Dome wordt de grootste constructie van die aard, ter wereld. Ze verwachten er

miljoenen bezoekers voor. U kan diemiljoenen bezoekers voor. U kan diemiljoenen bezoekers voor. U kan diemiljoenen bezoekers voor. U kan diemiljoenen bezoekers voor. U kan dienu al voor zijn. Samen met Klasse.nu al voor zijn. Samen met Klasse.nu al voor zijn. Samen met Klasse.nu al voor zijn. Samen met Klasse.nu al voor zijn. Samen met Klasse.

Mind (de creatievekracht van elk indivi-du), The Body Zone(een reis door hetmenselijk lichaam),Spirit Level (rust, vre-de en reflectie), Licen-sed to Skill (nieuwevormen van werk),The Learning Curve(leren voor het leven), TransAction (het nieuwe geld), Dreamscape (droom enverbeelding), Serious Play (vrije tijd), Shared Ground (reizen), Living Island (milieu),Time To Talk (communicatie) en AtmoSphere (de hele planeet).De koepel is maar één onderdeel van de hele Millennium Experience waarmee deEngelsen hun optimisme voor de volgende eeuw willen tonen. Met The Challengeworden in heel het land lokale projecten ondersteund die voor de samenleving hetverschil kunnen maken op het vlak van opvoeding, milieu, geschiedenis, kunst,technologie en sport. Met The Festival gaat honderd miljoen pond subsidie naaroriginele acties enfeestelijkheden inheel het land. Dewereld zal gewetenhebben waar de21ste eeuw begint:op de nulmeridiaanvan Greenwich.

Vijftien Vlaamse leerkrachten kunnen in februari voor twee (school)dagen mee naarLonden en The Millennium Dome in Greenwich. Dat is hun eerste stap naar het jaar2000. Ze komen er in contact met een Engelse partnerschool en bekijken ter plaatsewelk project ze er later met hun leerlingen zouden kunnen realiseren. Een maandlater gaan we samen in Oostenrijk op zoek naar nog een andere partnerschool,zodat u met drie scholen uit drie verschillende landen kan samenwerken rond hetmillennium. De werkbezoeken aan Engeland en Oostenrijk worden volledig gefi-nancierd door de Europese Commissie (Socrates-Comenius) en het departementOnderwijs (Comenius-SO). Als u met twee leerkrachten samenwerkt, kan u het werk

ook zo verdelen datéén leerkracht mee-gaat naar Engelanden de andere naarOostenrijk.Deze actie is bedoeldvoor scholen en leer-krachten secundaironderwijs. Zowel ASO,TSO, BSO als KSO. Deleerkracht moet nietde leerkracht Engelszijn. Verschillendevakken maken hetleuker. U werkt eenvoorstel uit voor een

samenwerkingsproject met leerlingen van drie scholen (Vlaanderen, Engeland enOostenrijk) rond een aspect van het millennium (muziek, techniek, Europees burger-schap, milieu, kunst… in de 21ste eeuw). De aanpak is liefst vakoverschrijdend. Deeffectieve realisatie van het project gebeurt samen met uw leerlingen tijdens hetschooljaar 1999-2000. Vermeld duidelijk welk thema u voor uw project(voorstel)kiest, met welke leerlingengroep en welke collega’s u gaat samenwerken. Beschrijfde wijze waarop het project zal worden uitgewerkt en vermeld welk concreet resul-taat u wil bereiken. Voor het uiteindelijk project ontvangt u -na goedkeuring- eensubsidie voor uw werkingskosten.Formuleer uw voorstelzo concreet mogelijk(in het Engels, min. 1pagina, max. 3 pa-gina’s) en stuur hetvóór 1 januari 1999naar het departementOnderwijs - Interna-tionalisering (Millen-nium) - RAC-Arca-dengebouw - 1010Brussel. Als uw voor-stel wordt geselec-teerd, nemen we vóór15 januari contactmet u op.

Gratis naar Greenwich

24 KLASSE NR.89

(advertentie)

Daens in de klas A

Zoekt u een programma voor uw leerlingen om opeen actieve manier kennis te maken met ons industri-eel verleden? Dan kan u niet naast het MIAT kijken,het Museum voor Industriële Archeologie en Textiel inGent. In deze voormalige katoenspinnerij, een impo-sant gebouw met een vloeroppervlakte van goedhonderd klaslokalen, hoort u de mechanische spin-machines en weefgetouwen ratelen, de stoommachi-nes puffen en naaimachines zoemen. Fragmenten uitde film Daens zouden hier niet misstaan. Tal vanvoorwerpen, foto’s en documenten vullen het machi-nepark aan en schetsen 250 jaar industrie in Vlaan-deren. Soms rauw, soms gestileerd, maar duidelijkhistorisch uitgelijnd.Op woensdag 18 (basisonderwijs) en zater-Op woensdag 18 (basisonderwijs) en zater-Op woensdag 18 (basisonderwijs) en zater-Op woensdag 18 (basisonderwijs) en zater-Op woensdag 18 (basisonderwijs) en zater-dag 21 november (secundair onderwijs), vandag 21 november (secundair onderwijs), vandag 21 november (secundair onderwijs), vandag 21 november (secundair onderwijs), vandag 21 november (secundair onderwijs), van13.30 tot 17 uur, zet het 13.30 tot 17 uur, zet het 13.30 tot 17 uur, zet het 13.30 tot 17 uur, zet het 13.30 tot 17 uur, zet het Museum voor Indus-Museum voor Indus-Museum voor Indus-Museum voor Indus-Museum voor Indus-triële Archeologie en Textieltriële Archeologie en Textieltriële Archeologie en Textieltriële Archeologie en Textieltriële Archeologie en Textiel (MIAT) voor 400 (MIAT) voor 400 (MIAT) voor 400 (MIAT) voor 400 (MIAT) voor 400leerkrachten haar fabriekspoorten open. Naleerkrachten haar fabriekspoorten open. Naleerkrachten haar fabriekspoorten open. Naleerkrachten haar fabriekspoorten open. Naleerkrachten haar fabriekspoorten open. Naeen inleiding duikt u een uur lang de praktijkeen inleiding duikt u een uur lang de praktijkeen inleiding duikt u een uur lang de praktijkeen inleiding duikt u een uur lang de praktijkeen inleiding duikt u een uur lang de praktijkin. In kleine groepen krijgt u een introductie inin. In kleine groepen krijgt u een introductie inin. In kleine groepen krijgt u een introductie inin. In kleine groepen krijgt u een introductie inin. In kleine groepen krijgt u een introductie inverschillende educatieve activiteiten voor leer-verschillende educatieve activiteiten voor leer-verschillende educatieve activiteiten voor leer-verschillende educatieve activiteiten voor leer-verschillende educatieve activiteiten voor leer-lingen. Voorts ervaart u wat een museumbe-lingen. Voorts ervaart u wat een museumbe-lingen. Voorts ervaart u wat een museumbe-lingen. Voorts ervaart u wat een museumbe-lingen. Voorts ervaart u wat een museumbe-zoek met de klas kan inhouden. Achteraf is erzoek met de klas kan inhouden. Achteraf is erzoek met de klas kan inhouden. Achteraf is erzoek met de klas kan inhouden. Achteraf is erzoek met de klas kan inhouden. Achteraf is ergelegenheid om vragen te stellen.gelegenheid om vragen te stellen.gelegenheid om vragen te stellen.gelegenheid om vragen te stellen.gelegenheid om vragen te stellen.Het educatieve aanbod van het MIAT richt zich tot zowelbasis- als secundair onderwijs. Enkele voorbeelden: hetJournalistenspel stuurt leerlingen per twee op zoek naarde persoonlijke geschiedenis van twintig historische fi-guren; leerlingen voegen sleutel- en paswoorden sa-men terwijl ze naar een gids luisteren en vullen met dieinformatie een Collectebus; wat van Gentse textielfa-brieken, suikerraffinaderijen, beluiken en arbeiderswo-ningen overblijft, zit verpakt in Rondom de Minne-meersgracht; hoe de vrouw in het Gentse stadsbeeldopduikt leert Vrouwelijk Gent. En natuurlijk is er de per-manente tentoonstelling die u via verschillende verdie-pingen de hoofdlijnen meegeeft van economie, poli-tiek, cultuur en dagelijks leven van 1750 tot 1900.Info: Mia Deschrijver of Marijke Gossye - MIAT - Min-nemeers 9 - 9000 Gent - tel 09-223 59 69 - fax 09-233 07 39 - museum.miat@gent.be

Mijn hobbelpaard heeft vleugels:20/11 tot 31/12 A

Christina Nöstlinger, Wolf Harranth, Mira Lobe enz.:in Hasselt kan u de hedendaagse kinder- en jeugd-boekenproductie in Oostenrijk van dichterbij lerenkennen. En de illustratoren werden daarbij niet ver-geten.De toegangsprijs be-draagt 50␣ fr.L i terair Museum -

Bampslaan 35 - 3500 Hasselt - tel 011-26 17 87 -fax 011-23 22 97

De Route van het Vuur: permanent ALa Route du feuLa Route du feuLa Route du feuLa Route du feuLa Route du feu is een originele toeristische én edu-catieve tocht langs indrukwekkende industriële loca-industriële loca-industriële loca-industriële loca-industriële loca-ties en museaties en museaties en museaties en museaties en musea, die alle onlosmakelijk verbonden zijnmet het vuur: de Prehisto-site van Ramioul (Flémalle),het Toeristisch domein van de mijn van Blegny, deKristalfabriek van Val Saint Lambert (Seraing), hetHuis van de Metaalbewerking (Luik), het Glasmuseum(Luik), het Wapenmuseum (Luik), de STEG-centrale(Seraing) en de Hoogovens van Cockerill Sambre (Se-raing).Voor een volledig dagprogramma suggereren de ini-tatiefnemers de combinatie van twee bezoeken. Elkbezoek duurt een tweetal uren. Horeca-voorzieningenzijn ter plaatse aanwezig. Zo’n dagje Route van hetVuur kost ongeveer 500␣ fr. per leerling (min. 15 leerlin-gen, begeleiders gratis).La route du feu - AREBS - Anne-Marie Schoenaerts -Quai Louva 21 - 4102 Ougrée - tel 04-338 38 30 -fax 04-337 59 78

Brood: reizende tentoonstelling B

Tot eind 2000 blijft de Brood-tentoonstelling van VLAMbeschikbaar voor Vlaamse scholen. Leerlingen van 8tot 12 jaar maken op een speelse manier kennis metallerlei aspecten van brood: oud brood, graan, hetbroodatelier, ingrediënten en soorten, brood en ge-zondheid, typische broodsoorten in andere landenenz. De leerlingen moeten voelen, ruiken, kijken énvoelen, ruiken, kijken énvoelen, ruiken, kijken énvoelen, ruiken, kijken énvoelen, ruiken, kijken éndoendoendoendoendoen. Geen prentje-tekstje tentoonstelling dus, maareen ontspannende doe-show.U kan de tentoonstelling gratis één week naar uwU kan de tentoonstelling gratis één week naar uwU kan de tentoonstelling gratis één week naar uwU kan de tentoonstelling gratis één week naar uwU kan de tentoonstelling gratis één week naar uwschool halenschool halenschool halenschool halenschool halen. Aanvragen bij Vlaams Promotiecentrumvoor Agro- en Visserijmarketing (VLAM) vzw - Leuven-seplein 4 - 1000 Brussel - tel 02-501 62 50 - fax 02-501 62 15 - sablon@vlam.be - www.vlam.be

Laatgotische kunst uit Bohemen,Moravië en Silezië: tot 17/1 S

Schilderijen, beeldhouwwerken, borduursels, manuscrip-ten en zilverwerk uit de periode 1400-1550 zijn stillegetuigen van de artistieke productie uit de drie toen-malige landstreken die nu Tsjechië vormen. Deze ten-toonstelling vindt plaats in het kader van het FestivalEuropalia 98 Tsjechië.De toegangsprijs bedraagt 200␣ fr. Groepen en senio-ren betalen 180␣ fr., kinderen (vanaf 8 jaar), studenten(18-25 jaar) en werkzoekenden betalen 120␣ fr. School-

groepen (6 tot 18 jaar, begeleider gratis) betalen 100␣ fr. per leerling. Een geleidbezoek kost 2000␣ fr. (max. 15 leerlingen). BBL-klanten hebben gratis toegang. DeNMBS heeft speciale reductiebiljetten.BBL - Koningsplein 10 - 1000 Brussel - tel 02-547 22 92

Vietnam XXste eeuw: tot 31/12 S

Een tentoonstelling van 20ste eeuwse Vietnamese kunst20ste eeuwse Vietnamese kunst20ste eeuwse Vietnamese kunst20ste eeuwse Vietnamese kunst20ste eeuwse Vietnamese kunst en een filmfestival tonenhoe de botsing tussen de eigen cultuur én de Europe-se kunst (vooral Frankrijk heeft zijn culturele stempelop het land gedrukt) heeft geleid tot een nieuwe,veelzijdige kunstproductie.De toegangsprijs bedraagt 250␣ fr. (+ filmfestival: 330␣ fr.).Groepen en reductiehouders betalen 150␣ fr. (+ filmfes-tival: 200␣ fr.). Schoolgroepen betalen 100␣ fr. per leer-ling (enkel tentoonstelling). Een geleid bezoek aan detentoonstelling kost 1700␣ fr. (max. 25 leerlingen).Espace Méridien - Spanjeplaats - 1000 Brussel -tel 02-513 02 77

Kierewiet met speed!?: reizendetentoonstelling S

Correcte informatie over drugsCorrecte informatie over drugsCorrecte informatie over drugsCorrecte informatie over drugsCorrecte informatie over drugs (hallucinogene, op-wekkende en verdovende middelen) voor leerlingenvanaf 14 jaar: dat is het opzet én de uitdaging van ditproject. De bijhorende DrugflopDrugflopDrugflopDrugflopDrugflop (computerdiskette)biedt de mogelijkheid om de opgedane kennis tetesten in quizvorm, met 270 vragen over verschillendeaspecten van de drugproblematiek.U kan deze tentoonstelling ook naar uw school halen.Dat kost 20.000␣ fr. voor 10 dagen (daarna 1000␣ fr.per dag). In december (datum nog niet bekend) wordtdit project voorgesteld in Brussel.Voor meer informatie en een uitnodiging voor de voor-stelling: MJA - Roeland Keersmaekers - St. Jansstraat32 - 1000 Brussel - tel 02-515 02 52 - fax 02-511 0713 - info@MJA.be

Het labo van de verleiding: tot 6/12 SSchilderijen, prenten en beelden, barcelona, poeder-dozen en pommadepotten, flacons en zilveren toilet-serviezen, toilettafels uit binnen- en buitenland, ouderecepten... geven een kijk op de geschiedenis van demake-up, van het oud-Egyptische ceremonieel tot dehedendaagse big business.De toegangsprijs bedraagt 200␣ fr. Een gezinsticketkost 300␣ fr. Reductiehouders en (school)groepen be-talen 100␣ fr. Uw tickets verlenen u ook gratis toe-gang tot de tijdelijke tentoonstelling Van Belle ÉpoqueVan Belle ÉpoqueVan Belle ÉpoqueVan Belle ÉpoqueVan Belle Époquetot Art Nouveau tot Art Nouveau tot Art Nouveau tot Art Nouveau tot Art Nouveau (15/9 tot 13/12) in het Provin-ciaal Museum Sterckshof - Hooftvunderlei 160 - 2100Deurne. Hier ziet u traditioneel én vernieuwend Bel-gisch zilverwerk uit de periode 1868 tot 1914, metzowel seriewerk voor het grote publiek als exclusieveontwerpen voor de rijke Antwerpse burgers van dietijd.Koningin Fabiolazaal - Jezusstraat 28 - 2000 Antwer-pen - tel 03-203 42 04 - fax 03-203 42 50FABRIEKSPOORT OPEN

µ Ja, ik neem deel aan de MIAT-WIJS-DAGEN.Schrijf mij in voor□ woensdag 18 november (basisonderwijs)□ zaterdag 21 november (secundair onder-

wijs)

Naam: .............................................................

Adres: ..............................................................

.......................................................................

School: .............................................................

Tel/fax: ............................................................

Onderwijsniveau/graad: ....................................Stuur als de weerlicht deze volledig ingevulde, origi-nele bon naar Mia Deschrijver - MIAT met Klasse -Minnemeers 9 - 9000 Gent. Niet faxen a.u.b. Wie bijde gelukkigen is, ontvangt een persoonlijke uitnodi-ging.

26 KLASSE NR.89

(advertentie)

Leerlingen begeleiden A

••••• Leerlingen begeleiden is inhoudelijk al niet zo sim-pel, vaak is de administratie die daarbij komt kijkeneen extra obstakel. Daarom biedt de Documenten-Documenten-Documenten-Documenten-Documenten-diskette Leerlingenbegeleidingdiskette Leerlingenbegeleidingdiskette Leerlingenbegeleidingdiskette Leerlingenbegeleidingdiskette Leerlingenbegeleiding u tientallen gebruiks-klare formulieren, instrumenten en documenten aan:modellen voor contractwerk, steekkaarten voor delibe-raties, observatielijsten, analyse-instrumenten voorhuiswerk, vragenlijsten bij multicultureel onderwijs,modelenquêtes over schoolresultaten, leren leren, ge-drag op school enz. Een karrenvracht begeleidings-hulp op drie diskettes. Te installeren binnen Word.Prijs voor scholen: 10.100␣ fr. (5050␣ fr. voor abonneesop het Handboek LeerlingenbegeleidingHandboek LeerlingenbegeleidingHandboek LeerlingenbegeleidingHandboek LeerlingenbegeleidingHandboek Leerlingenbegeleiding. Prijs voorparticulieren: 5050␣ fr., abonnees 4848␣ fr.) - Kluwer Edi-torial - Kouterveld 2 -1831 Diegem - fax 02-719 15 19- monique.gobeaux@wkb.be

• Leren en Onderwijzen A

Processen, vaardigheden en attitudes. Flexibiliteit enindividualisering. De hedendaagse codewoorden vande didactiek lijken abstracte begrippen, maar in devolledig vernieuwde uitgave van Leren en Onderwij-Leren en Onderwij-Leren en Onderwij-Leren en Onderwij-Leren en Onderwij-zenzenzenzenzen vertalen Roger Standaert en Fimin Troch ze naarde praktijk van de leerkracht. Vandaar concrete bijdra-gen over leerproduct en -proces, doelstellingen, be-ginsituatie, leerinhouden, methoden en werkwijzen,media en evaluatie. Het bijhorende BeheersingsboekBeheersingsboekBeheersingsboekBeheersingsboekBeheersingsboekformuleert duidelijk de doelstellingen en bevat takenom ze in te oefenen en te beheersen. Een trainingmeteen in de principes van Leren en Onderwijzen.Uitg. Acco - Tiensestraat 134-136 - 3000 Leuven -tel 016-29 11 00 - fax 016-20 73 89

• Bibliotheek op schijf A

Zoekt u een boek, tijdschrift of artikel over eindtermen,basiseducatie, poëzie, feminisme? U vraagt, de VBCd-VBCd-VBCd-VBCd-VBCd-rom 2rom 2rom 2rom 2rom 2 draait. 435.000 elektronische gegevens uitgespecialiseerde bibliotheekcentra in Vlaanderen enNederland vindt u terug op deze cd-rom. Hij groepeerteen aantal databanken rond vier domeinen: Kunst &Cultuur, Milieu, Gelijke kansen & Welzijn en Onderwijs& Vorming. Binnen het domein onderwijs vindt u on-der meer de elektronische catalogus terug van ADIOV(departement Onderwijs). Bij milieu onder meer deBond Beter Leefmilieu, OVAM en de SERV. Om ermaar enkele te noemen. U kan zoeken op auteurs-naam, titel, taal, trefwoord enz. Een lijst van zoekresul-taten sorteren en afdrukken kan ook, net als de vorm-geving aanpassen aan uw behoeften. Dit programmawerkt op Mac én pc in samenwerking met het bijgele-verde FileMaker Pro. Prijs: 1750␣ fr.Vlaamse Bibliotheekcentrale (VBC) - Molenberglei 10- 2627 Schelle - tel 03-844 25 39 - fax 03-844 61 68- info@vlbicent.be - www.innet.be/vlbicent

28 KLASSE NR.89

algemeen A

• Cursus pcU wil graag Word, Excel, Access, Frontpage of gewoonWindows 95/98 in de vingers krijgen, maar u hebtgeen tijd om een cursus te gaan volgen. En een diknaslagwerk uitpluizen, daar komt u ook niet toe. Sug-gestie: volg les op uw eigen pc. Personal UpgradePersonal UpgradePersonal UpgradePersonal UpgradePersonal UpgradeExtraExtraExtraExtraExtra omvat een reeks cd-roms die u stap voor stap,met begeleide commentaar en oefeningen door de

basics en de finesses van de meest courante Microsoftware loodsen. Zelfstudie op uweigen ritme, vanaf 990␣ fr. per cursus.Info: Smash - Langestraat 27 - 1910 Kampenhout - tel 016-65 60 40 - fax 016-65 7504 - rj@smash.be - www.digikids.be

• Open overheidHoe u de minister, een inspecteur of werkstation bereikt, vraagt u? De Gids van DeGids van DeGids van DeGids van DeGids van DeVlaamse OverheidVlaamse OverheidVlaamse OverheidVlaamse OverheidVlaamse Overheid geeft u alle praktische informatie over de verschillende departemen-ten en instellingen: organogrammen, namen, adressen, telefoon- en faxnummers, op-drachtenpakketten, namen van leidinggevenden enz. Metuitgebreid trefwoordenregister. Meer dan 350 pagina’sgeactualiseerde info.Stort 200␣ fr. op rek. nr. 091-2201002-04 van de afdelingCommunicatie en Ontvangst - Boudewijnlaan 30 - 1000Brussel

• Centen-cdNog twee maanden enuw wedde wordt in eu-ro’s uitbetaald. Weet ual hoe de nieuwe muntoogt en hoeveel hijwaard is? Waar u hemkan gebruiken? Ontdekhet samen met uw leerlingen op de euro-cd-rom (pc/mac, 695␣ fr.). Daarin een historische schets (o.a. de Euro-pese Unie, de Europese Monetaire Unie…), uitleg hoe wetot de euro gekomen zijn en het eurogeld in detail. U kanin realistische koopsituaties betalen en teruggeven oefe-nen of omrekenen van en naar Belgische frank. De koers-waarde aanpassen kan ook. De euro-cd-rom hanteerteen eenvoudig en helder taalgebruik, zonder kinderach-tig over te komen. Voor leerlingen van 8 tot 18 jaar.Verkrijgbaar in de handel - Uitg. De Eenhoorn - Vlasstraat 17- 8710 Wielsbeke - tel 056-60 54 60 - fax 056-61 05 83

• Natuur-lijkBossen, heide, vennen, duinen, beekvalleien, boomgaar-den, kasteelparken, vijvergebieden… U kan het allemaaltegelijk aan uw leerlingen presenteren in Vlaanderensgroenste provincie, Limburg. En geen natuurgebied of uvindt er een educatief bezoekerscentrum waar uw natuur-exploratie kan starten. Maak uw keuze uit de nieuwefolder BezoekerscentraBezoekerscentraBezoekerscentraBezoekerscentraBezoekerscentra.Bestel uw gratis exemplaar bij Het Groene Huis - domeinBokrijk - 3600 Genk - tel 011-26 54 50 - fax 011-26 54 55

• Onderwijs in cijfersRecente, betrouwbare en relevante statistieken over hetonderwijs in Vlaanderen vindt u in het zakboekje HetHetHetHetHetVlaams Onderwijs in Cijfers 97-98Vlaams Onderwijs in Cijfers 97-98Vlaams Onderwijs in Cijfers 97-98Vlaams Onderwijs in Cijfers 97-98Vlaams Onderwijs in Cijfers 97-98. Ook Het VlaamsHet VlaamsHet VlaamsHet VlaamsHet Vlaamsonderwijs 1997-98 in beeldonderwijs 1997-98 in beeldonderwijs 1997-98 in beeldonderwijs 1997-98 in beeldonderwijs 1997-98 in beeld is uit: een fraaie set plooi-folders over leerlingen, scholen en personeel in cijfers, alleonderwijsniveaus.Het Vlaams Onderwijs in Cijfers 97-98Het Vlaams Onderwijs in Cijfers 97-98Het Vlaams Onderwijs in Cijfers 97-98Het Vlaams Onderwijs in Cijfers 97-98Het Vlaams Onderwijs in Cijfers 97-98: stort 200␣ fr. oprek.nr. 091-2203006-68 van MNST Vlaamse Gemeen-schap - OND-Verkoop Publicaties - 1000 Brussel metvermelding van ref. nr. 131.98. Voor Het Vlaams onder-Het Vlaams onder-Het Vlaams onder-Het Vlaams onder-Het Vlaams onder-wijs 1997-98 in beeld wijs 1997-98 in beeld wijs 1997-98 in beeld wijs 1997-98 in beeld wijs 1997-98 in beeld stort u 100␣ fr. en vermeldt u ref.nr. 132.98.

• Europees Parlementis naast het gebouw en de instelling ook een vlot leesba-re nieuwsbrief. Hij brengt op vier krantenpagina’s (en inhet Nederlands) verslag uit over zowat alle facetten vande Europese actualiteit, bekeken door een parlementairebril. Leraars kunnen er zich gratis op abonneren.Stuur een kaartje naar Europees Parlement - Dienst Pers-voorlichting - kantoor BAK 4E023 - L 2929 Luxemburg

• Onder(weg)wijsHoe ziet het Vlaamse onderwijsland eruit? Hoe wordt mijn wedde bere-kend? Ben ik wel goed verzekerd als leraar? Hoe solliciteer ik het bestvoor een loopbaan in het onderwijs? De Gids voor de beginnendeGids voor de beginnendeGids voor de beginnendeGids voor de beginnendeGids voor de beginnendeleraarleraarleraarleraarleraar editie ’98-’99 verlost u op een heldere en beknopte manier vandeze en veel andere vraagtekens. Prijs: 490␣ fr.Kluwer Editorial - Kouterveld 2 - 1831 Diegem - fax 02-719 15 19 -monique.gobeaux@wkb.be

basisonderwijs B

• WereldoriëntatieLeerlingen vanaf de tweede graad kunnen Europa verkennen op cd-rom: landen enhoofdsteden, bekende steden, rivieren en zeeën, eilanden en bergen. Met 7 verschillen-de werkvormen, een topografisch dictee, ingebouwde oefeningen en een toets. Eenandere, gelijkaardige cd-rom schotelt uw leerlingen de hele aardbol voor. Twee splinter-nieuwe Eduroms voor 395␣ fr. het stuk.Medio - The cd-rom company - Gen. Meiserplein 3 - 1000 Brussel - tel 02-735 50 20

- fax 02-735 66 10 - Medio@club.innet.be

• Speling voor spelKan spelen ook leren zijn?Onderzoek wijst uit datspel motiveert. De nieu-we catalogus van hetCentrum InformatieveSpelen biedt u vanuit dieoptiek een heel gammaspellen aan, ingedeeld inthema’s: democratie, gezin, relaties, multicultureel samen-leven… Voorts info over vorming en studiedagen, spelbe-geleiding en (euro-)animatie. Vraag uw gratis exemplaaraan.Centrum Informatieve Spelen (CIS) - Naamsesteenweg 164- 3001 Leuven - fax 016-29 50 99

• Maak een samenvatting van…Kunnen samenvatten is een vaardigheid. Hoe brengtu ze uw leerlingen bij? Samen leren samenvattenSamen leren samenvattenSamen leren samenvattenSamen leren samenvattenSamen leren samenvatten wildie vaardigheid progressief ontwikkelen van het der-de tot het zesde leerjaar. Voor elk jaar een apartwerkboek (vanaf 15␣ fr.) met handleiding voor de leer-kracht (vanaf 50␣ fr.). De leerlingen sporen thema’svan teksten op, leiden hoofdgedachten af en vattensamen. Deelvaardigheden als tussentitels bedenken,signaalwoorden herkennen, sleutelwoorden schema-tiseren enz. worden gaandeweg toegevoegd en ont-dekt. De methode sluit aan bij vaardigheden uit an-dere leerdomeinen: begrijpend lezen, taalbeschou-wing, spreken, schrijven…Info en bestellingen: VVKBaO - Guimardstraat 1 - 1040Brussel - tel 02-507 06 66 - fax 02-507 06 87

secundair en hoger onderwijs S

• FET in de lesLeerkrachten economie kunnen hun lessen stofferen metrecente artikels uit de Financieel-Economische Tijd. Daarincijfergegevens, discussiestof, achtergrond en informatie.De Tijd en de Vereniging Leraren Economische Weten-schappen hebben op 24 pagina’s een selectie samenge-bracht. Het stond in de TijdHet stond in de TijdHet stond in de TijdHet stond in de TijdHet stond in de Tijd is dan ook een apart katerndat u tegen 50␣ fr. het stuk kan bestellen (minimumafna-me: 10 exemplaren).Info en bestellingen: De Financieel-Eonomische Tijd -tel 03-286 02 66 - www.tijd.be

• Leren lerenHoe kunnen scholieren hun leerstof makkelijk(er) verwer-ken? 25 tips en een ludieke aanpak zijn de hulpvaardigeingrediënten van de Argo-brochure Leren lerenLeren lerenLeren lerenLeren lerenLeren leren. Inleidenin de les is aanbevolen. Daarna kunnen uw leerlingen erop hun eentje mee verder.Leren leren - 25 praktische studietipsLeren leren - 25 praktische studietipsLeren leren - 25 praktische studietipsLeren leren - 25 praktische studietipsLeren leren - 25 praktische studietips - Info: dienstCommunicatie - Argo - Belliardstraat 12 - 1040 Brussel -tel 02-505 19 60 - fax 02-505 19 61

Het aanbod is gróót. Uiteraard kan dezepagina enkel een selectie bieden. Vraagmeer informatie bij de pedagogische be-geleiding van uw school.

KLASSE NR.89 29

Algemeen A

• Studiedag Een lokaal alcohol- en drugbeleidStudiedag Een lokaal alcohol- en drugbeleidStudiedag Een lokaal alcohol- en drugbeleidStudiedag Een lokaal alcohol- en drugbeleidStudiedag Een lokaal alcohol- en drugbeleid.Schakel jezelf in!: 19/11 in Elewijt Center, Elewijt-Zemst.Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen - E.Tollenaerestraat 15 - 1020 Brussel - tel 02-423 03 33- fax 02-423 03 34• Spel werkt-dag - Spel werkt, weet je wat speeltSpel werkt-dag - Spel werkt, weet je wat speeltSpel werkt-dag - Spel werkt, weet je wat speeltSpel werkt-dag - Spel werkt, weet je wat speeltSpel werkt-dag - Spel werkt, weet je wat speelt:13/11 in Hogeschool Utrecht, Nederland.Workshops rond spelen en cognitiespelen en cognitiespelen en cognitiespelen en cognitiespelen en cognitie, voor iedereendie met kinderen werkt.

Centrum Spelmethodiek - Postbus 85055 - 3508 AB Utrecht - Nederland - tel 00-31-30-252 98 00 - fax 00-31-30-252 98 01• Intercultureel OnderwijsIntercultureel OnderwijsIntercultureel OnderwijsIntercultureel OnderwijsIntercultureel Onderwijs: Gratis cursussen: ICO in de lerarenopleiding: kleuteronderwijs(15/12) - lager onderwijs (27/1) en secundair onderwijs (10/3); CLIM - Coöperatiefleren in multiculturele groepen (5/1, 3/3 en 11/5); School en ouders - ouders en school(5/2 of 19/5); Indicatoren en management in school enklas (9/12).Niet-gratis cursussen: Een wereld van verschil (28/1 en 4/2); Interactie en conflict (vanaf 7/1).Steunpunt Intercultureel Onderwijs - Korte Meer 5 - 9000Gent - tel 09-264 67 17 - fax 09-264 69 74• Filosoferen met kinderenFilosoferen met kinderenFilosoferen met kinderenFilosoferen met kinderenFilosoferen met kinderen: verdiepingscursus (vanaf14/11); Onderhandelen met pubersOnderhandelen met pubersOnderhandelen met pubersOnderhandelen met pubersOnderhandelen met pubers (vanaf 12/11);TV en pc, weg ermee? Kinderen, jongeren en de beeld-beeld-beeld-beeld-beeld-schermmediaschermmediaschermmediaschermmediaschermmedia (vanaf 17/11); Twee voor taal? Taalont- Taalont- Taalont- Taalont- Taalont-wikkeling en tweetaligheidwikkeling en tweetaligheidwikkeling en tweetaligheidwikkeling en tweetaligheidwikkeling en tweetaligheid (2 en 9/12); SprookjesSprookjesSprookjesSprookjesSprookjes,een kinderwereld? (vanaf 9/12).Elcker-Ik - Breughelstraat 31-33 - 2018 Antwerpen -tel 03-218 65 60 - fax 03-281 02 45••••• Opleiding Kinderen en hun liefdesvraagjes Opleiding Kinderen en hun liefdesvraagjes Opleiding Kinderen en hun liefdesvraagjes Opleiding Kinderen en hun liefdesvraagjes Opleiding Kinderen en hun liefdesvraagjes: 12, 19en 26/11 in Huis van de Sport, Antwerpen.Op welke leeftijd stellen kinderen welke vragen? Hoeantwoord je daarop? Welk voorlichtingsmateriaal be-staat er? Hoe creëer je een gevoel van veiligheid en eenweerbare basishouding? Opleiding i.s.m. Vormingscen-trum Jos van Ussel.MaterialendagMaterialendagMaterialendagMaterialendagMaterialendag: 2/12 in Geuzenhuis, Gent.Reeks workshopsworkshopsworkshopsworkshopsworkshops (verliefd/versieren, relaties en liefde,ontdek de seks, handen thuis, zelfbeeld) rond het centra-le thema Goede minnaars. Met leermiddelenbeursleermiddelenbeursleermiddelenbeursleermiddelenbeursleermiddelenbeurs. Vooriedereen die werkt met jongeren.CGSO Trefpunt & Vormingscentrum Jos van Ussel - Meers-straat 138B - 9000 Gent - tel 09-220 65 22 - fax 09-22084 06 - cgso@xs4all.be••••• Stressmanagement: Stressmanagement: Stressmanagement: Stressmanagement: Stressmanagement: (vanaf 27/11).Vlied vzw - Vlaamse Volkshogeschool - Papegaaistraat69 - 9000 Gent - tel 09-269 10 70 - fax 09-233 04 59• Strips in de openbare bibliotheekStrips in de openbare bibliotheekStrips in de openbare bibliotheekStrips in de openbare bibliotheekStrips in de openbare bibliotheek: 28/11.Leesplezier... ook als lezen moeilijk gaat - studiedagLeesplezier... ook als lezen moeilijk gaat - studiedagLeesplezier... ook als lezen moeilijk gaat - studiedagLeesplezier... ook als lezen moeilijk gaat - studiedagLeesplezier... ook als lezen moeilijk gaat - studiedagmoeilijke lezersmoeilijke lezersmoeilijke lezersmoeilijke lezersmoeilijke lezers: 12/12 in Sociale Hogeschool Gent.Bibliotheekschool - Antwerpsesteenweg 573 - 9040 Gent- tel 09-228 89 72 - fax 09-229 22 53 - bibschool@vspw.be- www.vspw.be/bibschool.htm• Geïntegreerdheid van taal (NT1-NT2)- en vakoplei-Geïntegreerdheid van taal (NT1-NT2)- en vakoplei-Geïntegreerdheid van taal (NT1-NT2)- en vakoplei-Geïntegreerdheid van taal (NT1-NT2)- en vakoplei-Geïntegreerdheid van taal (NT1-NT2)- en vakoplei-dingen voor (jong)volwassendingen voor (jong)volwassendingen voor (jong)volwassendingen voor (jong)volwassendingen voor (jong)volwassen anderstaligen in Neder-land en Vlaanderen: 11/12 in Bouwcentrum, Antwerpen.Steunpunt Nederlands als Tweede Taal/KU Leuven - HeidiDe Niel & An Lanssens - Blijde-Inkomststraat 7 - 3000Leuven - tel 016-32 53 70 - fax 016-32 53 60 -an.lanssens@arts.kuleuven.ac.be••••• Geografiebeurs: 18/11 in Centrum Ryckevelde, Geografiebeurs: 18/11 in Centrum Ryckevelde, Geografiebeurs: 18/11 in Centrum Ryckevelde, Geografiebeurs: 18/11 in Centrum Ryckevelde, Geografiebeurs: 18/11 in Centrum Ryckevelde,Damme.Damme.Damme.Damme.Damme.Vereniging Leerkrachten Aardrijkskunde - Luc Zwartjes - tel050-28 10 83 - zwartl@glo.be• Ai.. vergeten! GeheugentrainingGeheugentrainingGeheugentrainingGeheugentrainingGeheugentraining (vanaf 10/11 in We-velgem); Kennismaken met lichaamstaallichaamstaallichaamstaallichaamstaallichaamstaal (vanaf 12/11in Tielt); Jongeren begrijpen, begeleiden en loslatenJongeren begrijpen, begeleiden en loslatenJongeren begrijpen, begeleiden en loslatenJongeren begrijpen, begeleiden en loslatenJongeren begrijpen, begeleiden en loslaten(vanaf 6/10 in Roeselare); Angst en agressie bij kin-Angst en agressie bij kin-Angst en agressie bij kin-Angst en agressie bij kin-Angst en agressie bij kin-derenderenderenderenderen (vanaf 7/10 in Poperinge); Relaties en commu-Relaties en commu-Relaties en commu-Relaties en commu-Relaties en commu-nicatienicatienicatienicatienicatie (vanaf 16/11 in Gullegem of vanaf 18/11 inWaregem); Filosoferen met kinderenFilosoferen met kinderenFilosoferen met kinderenFilosoferen met kinderenFilosoferen met kinderen (30/11 en 7/12in Kortrijk).West-Vlaamse Volkshogeschool/Stichting-Lodewijk de Raet- Belfaststraat 18 - 8500 Kortrijk - tel 056-22 23 11 - fax056-21 78 67

••••• 1ste Voedings- en Gezondheidscongres 1ste Voedings- en Gezondheidscongres 1ste Voedings- en Gezondheidscongres 1ste Voedings- en Gezondheidscongres 1ste Voedings- en Gezondheidscongres: 27 en 28/11 in Paleis voor Congressen, Brussel.Secretariaat Voedings- en Gezondheidscongres - Postbus 118 - 8500 Kortrijk - tel en fax056-50 47 42•••••Drugpreventie in dialoogDrugpreventie in dialoogDrugpreventie in dialoogDrugpreventie in dialoogDrugpreventie in dialoog: 18/11 in Gemeenschapscentrum Essegem, 1090 Brussel.Dialoog tussen gebruikers en niet-gebruikers, met voorstelling alternatief preventie-programma.vzw De Bond voor een Emancipatorisch Drugbeleid (DEBED) - Voorspoedstraat 7 -1080 Brussel - tel en fax 02-411 08 01 - debed@geocities.com

Basisonderwijs B

••••• Voortgezette opleiding Intercultureel onderwijs Voortgezette opleiding Intercultureel onderwijs Voortgezette opleiding Intercultureel onderwijs Voortgezette opleiding Intercultureel onderwijs Voortgezette opleiding Intercultureel onderwijs: tien sessies vanaf 28/11.Katholieke Hogeschool Limburg - Kempensesteenweg 400 - 3500 Hasselt - tel 011-3004 95 - fax 011-30 04 96

Secundair en hoger onderwijs S

••••• 4de Vlaams Congres van Leraars Wetenschappen 4de Vlaams Congres van Leraars Wetenschappen 4de Vlaams Congres van Leraars Wetenschappen 4de Vlaams Congres van Leraars Wetenschappen 4de Vlaams Congres van Leraars Wetenschappen: 21/11 in RUCA, Antwerpen.Lezingen, werkgroepen, boeken- en didactische beursrond biologie, chemie en fysica. Een organisatie van VOBen VeLeWe.Herman Snoeck, congrescoördinator - Jan Van Rijswijck-laan 277/5 - 2020 Antwerpen - tel 03-541 14 28 (school-uren)••••• Frans Frans Frans Frans Frans: la Cathédrale Ste Gudule de Bruxelles (19/11);CD-rom - Internet voor de leraar en de les Frans (15 &16/12).Alliance française Limburg - Limburgs Universitair Centrum- Universitaire Campus - 3590 Diepenbeek - tel 011-2686 80 - fax 011-26 87 00 - cttl@luc.ac.be• 12de Conferentie Het Schoolvak Nederlands12de Conferentie Het Schoolvak Nederlands12de Conferentie Het Schoolvak Nederlands12de Conferentie Het Schoolvak Nederlands12de Conferentie Het Schoolvak Nederlands: 13-14/11 in UFSIA, Antwerpen.Meer dan zeventig lezingen rond schrijven, lezen, sprekenen luisteren, leren leren, taakgericht onderwijs, geïnte-greerd onderwijs, literatuur, ICT, opleiding enz.Info en inschrijvingen: UFSIA/CVD - Prinsstraat 13 - 2000Antwerpen - tel 03-220 46 82• Colloquium Vertaling & Technologie: 13/11.Colloquium Vertaling & Technologie: 13/11.Colloquium Vertaling & Technologie: 13/11.Colloquium Vertaling & Technologie: 13/11.Colloquium Vertaling & Technologie: 13/11.Lezingen over de «nieuwe vertaler» en bijhorende techno-logische hulpmiddelen, met o.a. demonstraties van Tra-dos, LANT, Lernout & Hauspie Speech Products enz.Mercator Hogeschool Provincie Oost-Vlaanderen - Depar-tement voor Toegepaste Taalkunde - Brusselsepoortstraat93 - 9000 Gent - tel 09-265 85 30 - fax 09-265 85 31- dep.tt@mercator-hs.be - www.mercator-hs.be••••• Natuurwetenschappen en wiskunde: Natuurwetenschappen en wiskunde: Natuurwetenschappen en wiskunde: Natuurwetenschappen en wiskunde: Natuurwetenschappen en wiskunde: Initiatie in hetgebruik van grafische rekentoestellen (18 en 25/11);100 jaar Radium (18/11); Wiskunde leren op de compu-ter met Derive en Cabri (7, 14, 21 en 28/1).Talen: Talen: Talen: Talen: Talen: America America (18/11); Internet en het vakNederlands (18/11); Leesgroep Nederlands ‘98: nat vande inkt (12/11, 28/1 en 11/3); Remediëring modernevreemde talen (9 en 20/11, 6 en 25/1 en 5/2).VakoverschrijdendVakoverschrijdendVakoverschrijdendVakoverschrijdendVakoverschrijdend: Vakgroepwerking als instrument voorkwaliteitsvol onderwijs (19/11); Basiscursus socio-emo-tionele begeleiding (16 en 24/11).Centrum voor Beroepsvervolmaking Leraren - UIA - Uni-versiteitsplein 1 - 2610 Wilrijk - tel 03-820 29 60 - fax 03-820 29 57 - cbl-uia.ac.be• Studiereis New YorkStudiereis New YorkStudiereis New YorkStudiereis New YorkStudiereis New York: 13 tot 20/3.Studiereis voor derdejaars Gegradueerde in de Psycholo-gie en mensen uit deze sector. Meteen contact nemen metKATHO-IPSOC - Eveline Le Roy - tel 056-26 41 50 -fax 056-22 58 03 - ipsoc-katho@unicall.be.••••• Vakoverschrijdend: Vakoverschrijdend: Vakoverschrijdend: Vakoverschrijdend: Vakoverschrijdend: Aanpak van moeilijke leerlingenop school: een begeleidingsplan (25/11); Studiemotiva-tie: theorie voor de praktijk (30/11).Centrum voor Permanente Vorming - Karel de Grote-Hogeschool - Turnhoutsebaan 400 - 2110 Wijnegem -tel 03-355 18 70 - fax 03-353 27 35••••• Druggebruik bij jongeren: lust of last? Druggebruik bij jongeren: lust of last? Druggebruik bij jongeren: lust of last? Druggebruik bij jongeren: lust of last? Druggebruik bij jongeren: lust of last?: 20/11 inGemeenschapscentrum De Markten, Brussel.Ambulante Drugzorg De Spiegel - Arduinkaai 30 - 1000Brussel - tel 02-219 04 75 - fax 02-219 96 80 -solbosch@glo.be - come.to/de.spiegel

Wat na secundair? S

Laatstejaars secundair onderwijs die hogere studiesoverwegen, krijgen op de regionale, netoverschrij-regionale, netoverschrij-regionale, netoverschrij-regionale, netoverschrij-regionale, netoverschrij-dende Studie-Informatiedagendende Studie-Informatiedagendende Studie-Informatiedagendende Studie-Informatiedagendende Studie-Informatiedagen (SID-in) de kans omkennis te maken met de volledige waaier van studie-mogelijkheden. Per SID-in zijn er twee dagen (Vlaams-Brabant drie) uitdrukkelijk bedoeld voor klassikale be-zoeken en één dag voor individueel bezoek of bezoekin gezinsverband. Alle zesdejaars krijgen voorts via hetPMS een gratis exemplaar van de brochurebrochurebrochurebrochurebrochure Wat naWat naWat naWat naWat nahet secundair onderwijs?het secundair onderwijs?het secundair onderwijs?het secundair onderwijs?het secundair onderwijs?Plaatsen en dataPlaatsen en dataPlaatsen en dataPlaatsen en dataPlaatsen en data: Oost-Vlaanderen: ICC Gent, 19-21/11 (Lieven Van Eeghem - tel 09-377 36 93); West-Vlaanderen: Hallen Kortrijk, 7-9/1 (Hubert Gryp - tel056-24 09 04); Antwerpen: Stadsfeestzaal Antwerpen,14-16/1 (Yvan Verheyen - tel 03-568 79 31); Vlaams-Brabant + Brussels Hoofdstedelijk Gewest: ministerie vande Vlaamse Gemeenschap Brussel, 20-23/1 (Marcel Wyffels- tel 02-482 05 72); Limburg: Limburghal Genk, 26-28/1 (Marcel Smolders - tel 011-22 96 70).Gelijktijdig met de SID-in-Vlaams-Brabant is er op za-terdag 23 januari ook een Euro-SID-in-VlaanderenEuro-SID-in-VlaanderenEuro-SID-in-VlaanderenEuro-SID-in-VlaanderenEuro-SID-in-Vlaanderenvoor alle vijfde- en zesdejaars die in het buitenlandwillen gaan studeren. Deze kennismaking vindt even-eens plaats in het ministerie van de Vlaamse Gemeen-schap - tel 02-211 43 20 (Luc Aelbrecht).

Vijf boekenbonnen van 2000␣ fr. (geschonkenVijf boekenbonnen van 2000␣ fr. (geschonkenVijf boekenbonnen van 2000␣ fr. (geschonkenVijf boekenbonnen van 2000␣ fr. (geschonkenVijf boekenbonnen van 2000␣ fr. (geschonkendoor Standaard Boekhandel): daarmee ontha-door Standaard Boekhandel): daarmee ontha-door Standaard Boekhandel): daarmee ontha-door Standaard Boekhandel): daarmee ontha-door Standaard Boekhandel): daarmee ontha-len wij elke maand vijf puzzelende leerkrach-len wij elke maand vijf puzzelende leerkrach-len wij elke maand vijf puzzelende leerkrach-len wij elke maand vijf puzzelende leerkrach-len wij elke maand vijf puzzelende leerkrach-ten. Smeer uw hersenen. Scherp uw pennen.ten. Smeer uw hersenen. Scherp uw pennen.ten. Smeer uw hersenen. Scherp uw pennen.ten. Smeer uw hersenen. Scherp uw pennen.ten. Smeer uw hersenen. Scherp uw pennen.Haal encyclopedie, partner, kinderen, buren,Haal encyclopedie, partner, kinderen, buren,Haal encyclopedie, partner, kinderen, buren,Haal encyclopedie, partner, kinderen, buren,Haal encyclopedie, partner, kinderen, buren,collega’s... erbij. We verwachten de antwoordencollega’s... erbij. We verwachten de antwoordencollega’s... erbij. We verwachten de antwoordencollega’s... erbij. We verwachten de antwoordencollega’s... erbij. We verwachten de antwoordenvóór 27 november.vóór 27 november.vóór 27 november.vóór 27 november.vóór 27 november.Winnaars opgave 51Winnaars opgave 51Winnaars opgave 51Winnaars opgave 51Winnaars opgave 51: Wal-ter Deschamps (Harelbeke),Gerda Frederix (Zonhoven),Guido Verhelst (Dilbeek), RitWillemse (Vlimmeren) en Luc Colman (Zwijnaarde)Oplossing opgave 52Oplossing opgave 52Oplossing opgave 52Oplossing opgave 52Oplossing opgave 52: Onthaalleerkracht.Opgave 53Opgave 53Opgave 53Opgave 53Opgave 53: We zoeken een twaalfletterwoord dat leer-krachten niet echt hun weekendverblijf kunnen noemen.• de 4de, 6de en 8ste letter uit de naam van de Jeroendie in de 17de eeuw het origineel van ons nationaleplassertje beeldhouwde;• de 1ste, 2de en 5de letter uit de naam van de vrouwen-moordenaar uit het gelijknamige, bloeddorstige sprook-je van Moeder de Gans;• de 2de en de 5de letter uit de naam van de onsterfe-lijke dichter van There’s something rotten in the state ofDenmark;• de 1ste en 2de letter van het vooral bij kruiswoordpuz-zelaars bekende Japanse bordspel met 362 witte enzwarte schijven;• de 2de en 6de letter uit de meer wetenschappelijkenaam voor het gemengd opvoeden van jongens enmeisjes samen.KLASSE-Ment - Koningsstraat 138 - 1000 Brussel

30 KLASSE NR.89

Ze praten luid, de Catalanen. En toch hoor ik overalbovenuit nog vogels kwetteren. Die zitten tussen debloemen, katten en konijnen met honderden samen-gepakt in hun kooien op de Ramblas. De kraampjes enkiosken zijn bijna dag en nacht open. In de overdektemarkt La Boqueria wringt de verse bacallá zich inbochten. Deze stokvis hebben we gisteravond in allevariëteiten geproefd. In de Geitenstraat verkopen deboerinnen hun eigen groenten. Even verder straatma-deliefjes en handlezers. Hoog boven de haven kijkt

Columbus zijn schepen na. We heb-ben zo’n acht kilometer gewandeld,dalend naar zee. Van de Avenida

Diagonal tot aan het kleine klooster van Santa Monica.Vlak voor ons roept iemand dat zijn geld gepikt is.Qué? Wie sjieke winkels zoekt, hij kan ze krijgen. Wie volksbuurtenverkiest, hier zijn ze. Wie kunst wil, kan die niet ontlopen. Wie zichgraag onderdompelt in kleurrijk volk, verdrinkt hier.

SlangenIk laat mijn handen glijden langs de gladde kleuren van de

kronkelende torens van La Sagrada Familia. (Ja, de stad roept mijtoe als een langgerekt bijvoeglijk naamwoord.) De zijbeuken stape-len bijwoorden op in deze kerk zonder dak, in het licht van dewolken. Hopelijk geraakt de kathedraal nooit af. Er bestaan geenplannen van. Ze bestond alleen in de geest van haar architect Gaudí.Na zijn dood bouwden ze wel verder, maar zonder Gaudí is datgewoon geklungel. Gaudí ademt door de mozaïekmuren van dehele stad. In Park Güell hebben we ons laten verleiden door zijnbanken, kikkers, slangen en bomen. In het paleis van zijn mecenasGüell springt de verrassing van zijn architectuur uit de muren. Wiealle bezienswaardigheden en musea van Barcelona wil zien, heeftveel tijd nodig. Maar soms kan een glimp in de mooiste ervan eenmens al in vervoering brengen. De blauwe, wat trieste, periode vanPicasso in een middeleeuws paleis. De beelden van Joan Miró op hetdakterras van zijn museum. De zeilschepen in het Museu Maritim,achter de rug van Columbus…

StilteVlakbij het hotel, sluimert de stilte in de kloostergangen van

Pedralbes. Het is vijf januari. De stad staat op stelten. De helekerstvakantie is het hier gezellig druk, ook na nieuwjaar. Het grotefeest is immers Drie Koningen. Zij trekken vanavond in een grotestoet de stad binnen. Moet er nog wierook zijn? ■

Met Klasse naarBarcelona

De Ramblas in de winter. De plaveien van Miró golven naar zee. Aan weerskanten van de hellende win-kelstraat een reling van ijzeren stoelen vol kabbelend volk. Straks komen Els Reis, de drie koningen, aanin de haven. De kinderen hebben voer voor hun kamelen op de balkons gezet. In een land waar Sinter-

klaas woont, moeten andere exotische figuren de pakjes brengen.

Uw tripKerstmis in Barcelona? Oudejaar op de Ramblas?Enkele dagen in de kerstvakantie naar het zuiden?Het kan met dit last-minute-aanbod voor lezers vanKlasse. We hebben voor u elke dag plaatsen op hetvliegtuig en hotelkamers gereserveerd. Voor u, uwcollega’s en uw vrienden. Com está?

U vertrekt met Sabena op gelijk welke dag van dekerstvakantie (vanaf zaterdag 19 december). Dat kanmet een ochtendvlucht (vertrek 7 u., aankomst 9.30u.) of met een middagvlucht (vertrek 12.15 u., aan-komst 14.45 u.). De terugvlucht: elke dag om 15 u.Aankomst 17.05 u. Dit zijn voorlopige uren. Bij uwdefinitieve inschrijving ontvangt u de precieze gege-vens.

U verblijft twee nachten in hotel Arenas***(*).Klassieke, comfortabele kamers met bad of douche, wc, haardroger,telefoon, satelliettv enz. Inbegrepen: logies en ontbijt op basis van eentweepersoonskamer. U kan ook terecht in het restaurant van het hotel(gesloten op 25/12 en 31/12). Het hotel ligt in Capitan Arenas, eenrustige straat in het noorden van de stad naast de Diagonal, de avenidadie Barcelona doorkruist. Vlakbij: winkels, restaurants en het beroemdeklooster van Pedralbes. Vanuit deze wijk vertrekt de zogenaamdeShopping Line, die 8 km doorloopt tot aan de Ramblas en de zee. Goedeverbindingen met bus en metro.

U krijgt een Barcelona Card: vrij gebruik van het openbaar vervoer(al geldig vanaf de luchthaven, amper een kwartier van de stad),kortingen van 30 tot 50 procent in 27 musea en tal van andere kortingenin winkels en restaurants. De kaart is 72 uren (drie volle dagen) geldig.Ze kan niet verlengd worden.

U krijgt op voorhand een handige Lannoogids van Barcelona.Daarin vindt u niet alleen het stadsplan, maar ook alle informatie rondopeningsuren van musea, winkels en bezienswaardigheden. Het gaatom een rustig blitzbezoek dat u volledig zelf in de hand hebt. Enigeplanning is wenselijk (op zondag zijn de meeste winkels dicht, opmaandag de musea, de feestdagen zorgen voor aparte verrassingen…).

Uw prijs: 12.550␣ fr. per persoon. Vlucht, twee nachten verblijf enontbijt, de Barcelona Card voor drie dagen, de Lannoogids en alletaksen inbegrepen. Als u een nacht langer wil blijven, betaalt u daarvoor1750␣ fr. bij.

Dit aanbod is alleen geldig voor lezers van Klasse. U mag welandere gasten meenemen, maar bij uw boeking moet u het nummeropgeven dat boven uw adres staat op dit exemplaar van Klasse.

Klasse is geen reisbureau. We hebben dit aanbod uitgewerkt insamenwerking met een grote touroperator die garant staat voor dekwaliteit van de reis. Alle praktische zaken regelt u rechtstreeks metorganisator HolidayShop (licentie cat. A 5629). Klasse kan niet aanspra-kelijk worden gesteld.

U schrijft telefonischin. Liever vandaag danmorgen. Meestal is het aan-bod meteen volgeboekt. Bel070-23 36 63 (maandag totvrijdag van 9 tot 21 uur,zaterdag van 9 tot 18 u.).Vermeld uitdrukkelijk hetcodewoord Klasse.Prettige reis.

UW NIEUWJAARSCADEAUEén lezer mag (met z’n tweetjes) tijdens de kerstvakantie gratis naarBarcelona. De hele trip zoals op deze pagina beschreven: van 28 tot30 december. Schrijf een kaartje met wat u (zonder slijmen) goed enslecht vindt aan dit blad en wat u er vooral van verwacht. Samen methet antwoord op deze prijsvraag: op welke andere bladzijde in dit bladstaat plompverloren het woord “barcelona” in een tekst? Op 1december trekt Manuel (“I am from Barcelona. Me know nothing”)de winnaar. Vermeld uw telefoonnummer, want we bellen u meteenop. Als u dan toevallig al hebt geboekt, betalen we u terug. In peseta’s.

R E I Z E N

KLASSE NR.89 31

Dag van de leerkrachtZe schrokken zich een ruiker bloe-

men: de zes leerkrachten van het kleineschooltje in het Oost-Vlaamse Gijzenze-le. De jazzband van Klasse viel er op dedag van de leerkracht (5 oktober) onaange-kondigd binnen. Feest voor de tachtig leer-lingen én hun juffen. De ouders van álle leer-lingen hadden de brief ondertekend waarmee ze(via Klasse voor Ouders) hun waardering uitspra-ken voor de dagelijkse inzet van de leerkrachten.Marijke, Lieve, Jeanine, Agnes, Katelijne en Lutgardenamen de bloemen meteen ook symbolisch in ont-vangst voor alle andere collega’s in heel Vlaanderen. DeUNESCO heeft 5 oktober wereldwijd uitgeroepen tot Dagvan de Leerkracht. Daarmee wil men de universele waardering uitdruk-

ken voor een uitzonderlijkwaardevol beroep. Zeker ineen tijd waarin nog altijdmeer dan 20 procent van dekinderen in de wereld NIETnaar school gaat en dus nieteens een leerkracht heeft.Recht op onderwijs is noch-tans één van de universelerechten van het kind. Alle

leerkrachten ter wereld verdienen waarde-ring en respect voor de inspanningen die zij leveren. Zij geven kennisen waarden door, stimuleren inzicht en creativiteit, wapenen dag aandag miljoenen jongeren ter wereld om hun eigen weg te gaan. Deinternationale dag kan ook leiden tot een stimulans voor jongeren om

zelf voor het beroep van leer-kracht te kiezen. In veel lan-den vergrijst het lerarenkorpsimmers sneller dan dat ernieuwe leerkrachten instro-men. In Vlaanderen gebeurter vrijwel niets ter gelegen-heid van de Dag van de Leer-kracht. Daarom heeft Klas-se in zijn publicaties voorouders én leerlingen een

oproep gelanceerd om daarin verandering te brengen. Eén van deacties loopt het hele jaar lang: elke week wordt één leerkracht in zijnof haar klas verrast met een ruiker bloemen. Die leerkrachtenworden genomineerd door ouders of leerlingen die vinden dat de

leerkracht in kwestie het ver-schil maakt. In één week tijdzijn er voor deze actie ge-noeg nominaties binnen ge-komen om al meteen driejaar lang elke week een leer-kracht letterlijk in de bloe-men te kunnen zetten. Deuitverkoren leerkrachtenstaan uiteraard symbool voorde inzet van al hun colle-ga’s. Bij de actie wordt danook telkens het hele school-team betrokken.

Pech voor de collega’sInschrijven voor een actie in Klasse en dan uiteindelijk zonder

boe of ba niet komen opdagen... het gebeurt. Soms daagt méér volkop dan is ingeschreven, soms maar 60 procent. Dat is niet alleenvervelend voor de organisatoren, die vaak veel geld en energiesteken in een optimale ontvangst. Het is ook pech voor de collega’sdie wél graag zouden willen komen, maar wegens de grote vraag uitde boot vielen. Misschien toch maar even deze elementaire beleefd-heidsregel afspreken: als u inschrijft en een uitnodiging ontvangt,

komt u ook. Lukt dat echt niet, geeftu tijdig een seintje zodat we een colle-ga kunnen gelukkig maken. Te veelgevraagd?

De Eerste LijnU houdt de map die u bij de vorige

Klasse kreeg toch bij de hand? Daarin be-waart u telkens de extra bijlage die u uit het

hart van dit blad rukt. Vorige keren ging hetover pesten en faalangst.

Deze keer over partici-patie. Volgende maan-

den over kindermishan-deling en drugs. Veel

scholen melden ons dat ze bij deleerlingbegeleiding, op studieda-gen en in werkgroepen dankbaargebruik maken van De Eerste Lijn.

Een fiets!Veel leerkrachten proberen sa-

men met hun leerlingen de quizop te lossen in Klasse voor Oudersof Klasse voor Jongeren. Dat kantrouwens een leuke zoekopdracht zijndie samenwerken bevordert. In elk nummer valt 20.000␣ fr. tewinnen voor een nieuwe fiets. Al eens met de klas geprobeerd?

Op expeditieU kan tijdens de krokusvakantie met Klasse en 11.11.11 gratis

mee op expeditie naar ontwikkelingsprojecten op de Filippijnen.Via de drie publicaties van Klasse kunnen één leerkracht, éénleerling en één oudermee. Daarover leestu alles in de oktobernummers van Klasse. Kandidaturen moetenbinnen zijn vóór 15 november.

Wachten op de gidsEven geduld. De gratis Gids voor Ouders (basisonderwijs) die u

kon bestellen via Klasse en Klasse voor Ouders is al meteen aan eenherdruk toe. Het departement Onderwijs ontving er meer dan100.000 aanvragen voor. Een overrompeling.

GekliktDe onbemande camera heeft deze week de Klasse-stickers ge-

klikt op de vehikels van Eddy Vanaelten uit Kasterlee en Lut Landuytuit Wingene. Zij krijgen een boete van 1000␣ fr. om boeken of cd’smee te kopen.Vraag uw gratis stickers bij Klasse (stickers) - Koningsstraat 138 -kantoor 802 - 1000 Brussel

Wie vindt, heeft gezochtKlasse kan veel onderwerpen aansnijden (ook in de publicaties

voor jongeren en ouders) maar dikwijls moeten we ons daarbijbeperken tot de essentiële informatie. Wie méér wil weten, kanterecht in de Vlaamse bibliotheken. Daarvoor werkt Klasse samenmet het departement Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur, afdelingVolksontwikkeling en Bibliotheekwerk. Via bibnet kennen de biblio-theken vooraf de belangrijkste thema’s die Klasse aansnijdt. Zijplaatsen dan boeken in de kijker die daar dieper op ingaan. Meerdan 200 van de 300 Vlaamse bibliotheken zijn nu al «bibliotheekmet klasse». Ze zijn o.a. herkenbaar aan een speciale piramide vanKlasse. U vindt er niet alleen de drie verschillende publicaties, maardus ook méér boeken en publicaties over de behandelde onderwer-pen. Daar verwijzen we ouders en leerlingen ook telkens specifieknaar door (met de juiste Siso-nummers). Op die manier vinden zijook gemakkelijker hun weg naar en in de bib. Bovendien bieden debibliotheken de kans om alle interactieve mogelijkheden te ontdek-ken van de Internetsite van Klasse (www.klasse.be). ■

Zonderboeofba

M E N S E N M E T K L A S S EFO

TO: P

ETER VA

NH

OO

FFO

TO: P

ETER VA

NH

OO

FFO

TO: P

ETER VA

NH

OO

F

Zes leerkrachten krijgen de bloemen.

Symbolisch voor alle collega’s in heel

Vlaanderen.

bald in de klas. «We vonden dat eigenaardig,maar dachten dat het wel een bedoeling had»,

zegt Toms vader Joris. «Op een morgen had Tombuikpijn en zo kwam het dat ik hem pas om tweeuur in de namiddag naar de klas deed. Ik merkteonmiddellijk dat de leraar gedronken had. Zijnogen stonden waterig en rood, rond hem hing eenwalm van alcohol en hij herinnerde zich de naamvan mijn zoontje niet. Ik ben beleefd en kalmgebleven, zo voor die hele klas, maar ik kon mijnogen niet geloven. De volgende dag belde ik dedirecteur. Ik moest dit toch doorgeven? Misschienwist de directeur van niets. Hij liet me mijn ver-haal doen en begon dan onmiddellijk de hele zaakte minimaliseren. Volgens hem overdreef ik. Hetwas allemaal zo erg niet. Misschien had die leraareen speciale aftershave. Hij zou hem wel eensaanspreken.»

BloedTom bleef echter naar huis komen met zijn

verhalen. «Na nog een telefoontje met de direc-teur, die me verzekerde dat alles onder controlewas, nam ik contact op met de ouders van enkelevriendjes van Tom», gaat Joris verder. «Die had-den elk hun eigen verhaal. We besloten de inrich-tende macht op de hoogte te brengen. Daar ving ikbot. Zij konden niets doen. Hoe kan je bewijzendat iemand dronken voor de klas staat? Bloedtrekken? Ik heb alle respect voor die man en zijnproblemen, maar dronken voor de klas, dat kantoch niet. Ik belde naar het ondersteuningscen-trum van de oudervereniging. Daar vertelden zeme dat we het recht hebben een participatieraadbijeen te roepen om het thema aan te kaarten enom gehoord te worden door de doorlichting.Zover is het niet gekomen; de directie aanvaarddedat niet. Volgens hen zetten wij de andere oudersop en viseerden we die man. Wij hadden er ge-noeg van. Onze Tom is intussen van school veran-derd. Wij willen hem niet laten schoollopen waarkinderen geen hulp krijgen en ouders niet wor-den geloofd.» Voor de dronken leraar is er nietsveranderd. Iedereen zwijgt. Kan dat zomaar?

Ilses leerkracht is soms niet in staat om les tegeven. «Ze zit vooraan en leest uit het handboekvoor. Als ze een oplossing aan bord wil schrijven,houden we onze adem in uit schrik dat ze zalvallen. Soms zit ze gewoon stil, en dan amuserenwij ons met wat anders. Ondertussen zien wijnatuurlijk ons programma niet en hoe moet datdan volgend jaar? Ik vind het ook wel erg voorhaar. Want natuurlijk lacht iedereen haar uit. Dehele school roddelt erover. Ik weet dat 6 economie-talen naar de directeur is gestapt, maar voor zoverwe kunnen nagaan, heeft dat niets opgeleverd.»

AftershaveDe ouders van Tom (10) hoorden hun zoontje

regelmatig cowboyverhalen vertellen over zijnmeester. Die had de hele dag gezongen. Of gevoet-

32 KLASSE NR.89

«Onze leer-kracht wis-kunde staatsteeds vakerdronkenvoor deklas. Eerstvonden wijdat niet zoerg. We moetenbijna nooit ietsleren. Ze geeftwel eens drie keerdezelfde les. Enhuistaken krijgenwe niet. Eentje ditsemester. Maar nukomen de examenseraan en we begin-nen ons ongerustte maken.» Dat ver-telt Ilse (16). Ilse heetniet echt Ilse. Nie-mand in dit artikelwou met zijn of haarechte naam wordengenoemd. Over alco-hol op school praat jeniet. Dat ruik je.

Bier in de boek

Hoe kan je bewijzendat iemand dronkenvoor de klas staat?

WeddeEen leerkracht moet zijn taak nauwgezet vervullen. Bovendien

moet hij zich in de omgang met de leerlingen, de ouders en hetpubliek correct gedragen. Zo zegt het decreet op de rechtspositie vande leerkracht. Als je dronken voor de klas staat, breng je dat allemaalnatuurlijk in het gedrang. Het is wel een delicate zaak. Hoe bewijs jedronkenschap? Als de gevolgen zich echter doen voelen in de klas,kan het schoolbestuur optreden en bijvoorbeeld de leerkracht evalue-ren en een tuchtprocedure starten. Maar dan moeten er bewijzen zijn.Bij tekortkomingen kan de leerkracht een sanctie krijgen. Dat gaatvan een blaam, over inhouding van wedde tot zelfs ontslag. Deleerkracht in kwestie heeft het recht zich te verdedigen, gehoord teworden en zelfs naar de Kamer van Beroep te gaan. Een ouder diesignalen opvangt, kan met de inspectie of het departement Onderwijsof de koepels van de Oudervereningingen contact opnemen, maaruiteindelijk is het een zaak tussen werkgever (schoolbestuur) enwerknemer (leerkracht). Niet het dronken zijn van een leerkrachtkan worden geëvalueerd, maar wel het leerkracht zijn.

Paniekvoetbal«Een acuut alcoholprobleem op school vraagt on-

middellijk aanpakken», vindt Marie-Claire Lambrechtsvan de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproble-men (VAD). «Dat is niet typisch voor een school, hetgeldt voor elke organisatie. Leidinggevenden wetenechter vaak niet wat doen en collega’s houden dedrinker de handen boven het hoofd. Na een tijdjehebben ze genoeg van de problemen en laten ze hemvallen. Op dat moment is het drankprobleem al on-omkeerbaar. Een school zou vóór het probleem zichvoordoet, moeten nadenken over de aanpak ervan. Ikzou het jammer vinden dat alcohol de kapstok wordtwaaraan men een verandering in het personeelsbeleidophangt. Het is goed als men iets wil doen aan eeneventueel alcoholprobleem. Het mag echter geen symp-toombehandeling zijn, dat moet dieper gaan. Geenpaniekvoetbal dus, maar een aanpak uitwerken die oplange termijn werkt. Vooral preventief werken. En datgebeurt het best in het kader van een algemeen veilig-heids- en gezondheidsbeleid. Elke school heeft hetover alcohol- en drugpreventie. Dan denkt men aan deleerlingen. Leerkrachten spelen echter een beduiden-de rol in die preventie. Zij hebben een voorbeeldfunc-tie. Een alcohol- en drugbeleid op school moet daar-om zowel leerlingen als leerkrachten insluiten.»

Twaalf glazenEen half miljoen Belgen (ouder dan 15 jaar)

dronken in 1994 dagelijks acht glazen bier, wijn ofsterke drank. Onder hen naar schatting 245.000mensen die twaalf glazen dronken en 140.000 dieméér dan zestien glazen per dag gebruikten. Wiewordt behandeld voor drankproblemen heeft doorgaansminimum twaalf glazen per dag gedronken engemiddeld twintig. Het duurt anderhalf uur vooréén glas alcohol uit het lichaam verdwijnt. Eenzware drinker moet daarom problemen krijgen ophet werk. Het is echter moeilijk te bewijzen datiemand alcoholist is. Als hij voor de klas staat, is hijeen bedreiging voor de leerlingen. Door erover tezwijgen wordt iedereen slachtoffer: de leerling énde (zieke) leraar. Hier ligt de taak voor collega’s endirectie: niet weglachen, geen hand boven het hoofd.In het belang van de leerling en ons onderwijs. ■

• Voor informatie, een gesprek of een doorverwijzing kan u terecht bij Druglijnen Alcoholpreventie - tel 078-15 10 20 (elke weekdag van 12 tot 21 u., opzaterdag van 15 tot 21 u.)• Anonieme Alcoholisten (AA) is een vrijwillige en anonieme gemeenschap waarmen elkaar ontmoet om nuchter te worden en te blijven. Dat bereiken de leden doorhun ervaringen samen te delen op groepsvergaderingen en door middel van de‘twaalf stappen voor herstel van alcoholisme’. In Vlaanderen heeft AA tussen de5000 en 6000 leden in 350 groepen. De enige vereiste voor AA-lidmaatschap is eenverlangen om op te houden met drinken. Algemeen Dienstbureau - Grote Steenweg149 - 2600 Berchem - tel 03-239 14 15 (elke dag van 10 tot 12 u. en van 12.30 tot15.30 u. U kan een boodschap inspreken buiten deze uren.)• Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen (VAD) - E. Tollenaere-straat 15 - 1020 Brussel - tel 02-423 03 33 - fax 02-423 03 34 - vad@vad.be

JEZELF OP EEN EILAND DRINKEN«Ik ben Sara. Alcoholiste. Dertig jaar geef ik al les als onderwijzeres. Het is niet door mijn beroepdat ik ben beginnen te drinken. Ik weet dat dat in vele gevallen wel gebeurt. Bij mij is hetbegonnen omdat ik me verschrikkelijk voelde in mijn huwelijk. Ik had twee kinderen en eenvoltijdse betrekking. Ik was geestelijk en lichamelijk kapot. En ik ben beginnen te drinken.»Steeds meer?SARA: «Ja. Eerst gaven die onschuldige twee porto’s mij de troost die ik nodig had om verderte doen. Dat werden in de loop van het jaar twee flessen per dag. Ze verdoofden me, namende scherpe kantjes weg. Soms dronk ik tot ik een black-out had. Maar ik heb altijd op een ofandere manier voldoende verantwoordelijkheid gehad om nuchter voor de klas te staan.»Wanneer dronk u dan?SARA: «Ik hield me de hele week nuchter. Verlangde alleen naar vrijdagavond. Dan dronk ik.Zaterdag verdween in een alcoholmist, zondag recupereerde ik en maandagmorgen stondik glimlachend voor de klas. Ik deed mijn werk goed. Tevreden ouders, leerlingen, collega’s.Positieve rapporten van directie, inspectie, doorlichting. Maar gelukkig was ik niet.»Leden uw lessen daar dan niet onder?SARA: «Onrechtstreeks wel. Ik wist ook wel dat er iets mis was. Je zag het aan mijn gezicht,mijn lichaam. Mijn karakter veranderde. Ik voelde me zwak. Maar ik maakte mezelf wijs datik het onder controle had. Waar begint ‘te veel’? Trouwens alcoholisten, dat zijn tochmensen die onder de bruggen slapen, clochards, mensen zonder opleiding? Leerkrachtenoverkomt dat niet.»Durfde u er met iemand over spreken?SARA: «Nee. Ik ken voorbeelden genoeg van mensen op school, die ik herken als alcoholist.Er wordt over geroddeld, er wordt mee gelachen. ‘Heb je het geroken?’ Maar weinigendurven erover spreken. En zelfs als ze het zouden doen, houdt het probleem niet zomaarop. Anderen kunnen wel een zetje geven in de goede richting. Documentatie bezorgenover AA bijvoorbeeld. Helaas aanvaarden vele alcoholisten pas hulp als de grond onder hunvoeten is weggezakt. Als vrouw en kinderen hen hebben verlaten. Als ontslag dreigt. Zolangeen hand boven zijn hoofd wordt gehouden, zolang anderen zijn gedrag vergoelijken,voelt een alcoholist geen enkele behoefte om geholpen te worden.»Dronk u gráág?SARA: «Drinken is niet plezierig. Het is lijden. Veel mensen hebben mij gewaarschuwd.Verweten ook, toen het erger werd. Vrienden verlies je. Vooral omdat je die paar vriendendie het goed met je menen, die je over je probleem aanspreken, als de pest mijdt.Alcoholisten zijn meesters in liegen en bedriegen als het over alcohol gaat. Een alcoholistdrinkt zichzelf op een eiland. Als iemand met de beste bedoelingen naar een alcoholist gaatdie het nog voor zichzelf ontkent, dan kan die woedend worden: ‘waar bemoei jij je mee?’»Hoe komt men daaruit?SARA: «Genezen begint maar als je het zelf echt wil. Bij Anonieme Alcoholisten werd ik directgoed opgevangen. Je komt daar vol frustraties toe, je durft niet praten, maar dat geeftallemaal niet. Dat komt later wel. Ieder spreekt er vanuit zijn eigen ervaring. De eerste keerwas niet gemakkelijk, ik bibberde en beefde en vroeg me af wat ik kwam doen. Maar ikherkende mij in zoveel gesprekken dat ik niet meer twijfelde. Ik kreeg raad van mensen dieweten wat het is. Mensen uit elke laag van de bevolking want de ziekte discrimineert niet.Nu voel ik me goed. Ik doe hier mijn vitaminen op.»Bent u er werkelijk vanaf?SARA: «Ik wil nooit meer drinken. Elke dag is een overwinning en zonder alcohol is het levenfantastisch. Soms maken anderen het moeilijk. We leven in een maatschappij waar drank‘erbij hoort’. Drinken is sympathiek. De meeste mensen weten niet eens dat alcoholismeeen ziekte is en je kan dat toch niet constant uitleggen. Nu moet ik me verdedigen omdatik spuitwatertjes vraag. ‘Sara, ben je ziek?’ Want Sara, die kon ze verzetten. Ze hebben

nooit beseft dat ik dat juist niet kon.»

KLASSE NR.89 33

«Ik moet me verdedigen omdat

ik spuitwater drink»

entas

Het zakenleven hoeft geen ratrace te zijn waariedereen elkaars strot afbijt. Heel wat bedrijvenmaken langetermijnafspraken die ze ook nako-men. Ik zie collega’s die elkaars loopbaan positiefbeïnvloeden. Buiten de ratten zijn er werk- enraspaarden, trouwe honden, bevers en olifantenin de race. Ze zijn geliefd, het zijn stimulerendeleiders, ze laten waarden na. Je kan dus ookverantwoord succes hebben. Steeds meer succesvolle bedrijvenschrijven zorg voor kwaliteit en milieu, participatie, veiligheid enstressbeheersing in hun ethische code. Daarom hebben ze werkne-mers nodig die sociaal vaardig zijn en goed met complexe situatiesom kunnen gaan. Daaraan moet het secundair onderwijs werken.Reflexen kweek je in een vroeg stadium. In het hoger onderwijs ishet daar eigenlijk al te laat voor. Maar ik heb goede hoop voor detoekomst, want jongeren hebben meer spontane ethische reflexendan volwassenen.»

Recht van de sterkste«We stoppen de leerlingen vol met kennis, geven ze wat vaardig-

heden mee, maar ze blijven met heel wat vragen zitten. Overvriendschap, toekomst, maatschappij, seksuele contacten, drugs,werk. Als je die thema’s moraliserend aanpakt, kan je bij de jongerenvan nu wel inpakken», zegt Herman Siebens, schoolhoofd en voor-zitter van het Vlaams Netwerk voor Zakenethiek. «Als leraar vanlaatstejaars secundair viel het me op hoe onwetend of negatiefjongeren tegenover het bedrijfsleven staan. ‘Daar geldt het recht vande sterkste en moet je je neerleggen bij gevaarlijke, onwettelijke ofonrechtvaardige situaties’, denken ze. De meesten van de laatste-

«Ik zou zo’n leerling omarmen. Die staat open voor wat hij ziet»,zegt Dirk Coeckelbergh, commercieel directeur van een bedrijf met3500 werknemers. «Die heeft een natuurlijke ethische reflex. Alsstagiair is hij niet per se de zwakke partij. Zijn stagebegeleider vanhet bedrijf wil een goede relatie met de school, want als die demisbruiken naar buiten brengt, is de schade voor het bedrijf niet teoverzien. Als leraar zou ik zeggen: praat er eens met de anderewerknemers over of doe rustig je stage uit, geef je ogen de kost, maarschrijf erover in je stageverslag. En heb de moed om na je stage metdat verslag naar het bedrijf te stappen. Desnoods zou ik als leraarmet hem meegaan.»

Bevers enolifanten

DIRK COECKEL-BERGH: «Misschienzit er voor beide par-tijen een win-win-operatie in. Het be-drijf kan er een mar-keting-tool van ma-ken als het zijn klan-ten gewoon duide-lijk maakt dat hetdegelijke tweede-handsonderdelengebruikt. Zo heb-ben de beide par-tijen hun voordeel.

34 KLASSE NR.89

DE GRENZEN VANFATSOEN

De grote lijnen van de zaakethische methode:1. Omschrijf de situatie of het probleem zovolledig en juist mogelijk. Deze inventarisatievan informatie helpt je het probleem nauw-keuriger begrijpen.2. Stel een stakeholdermodel op waarin je allebetrokkenen vermeldt. Zo kan je de gegevensituatie beter analyseren en de belangen enbehoeften van elke partij begrijpen.3. Stel ethische criteria op, grenzen vanfatsoen die je niet wil overschrijden. Die moetje onderling afwegen.4. Vel nu een ethisch oordeel door die criteria

op elke situatie of elk probleem toe te passen.

Een leerling loopt stage in een garage. Bij de meeste

herstellingen worden tweedehandsonderdelen ge-

bruikt, merkt hij na een tijdje. Maar de klanten

moeten de prijs van nieuw materiaal betalen. «Wat

doe ik?», denkt de leerling.

□ Als ik er een opmerking over maak, verlies ik mijn

stageplaats en alle kansen om hier ooit te komen

werken.

□ Hou ik mijn mond, dan voel ik me er niet goed bij en

ben ik misschien medeplichtig aan dit ‘systeem’.

□ Moet ik maar dringend ‘realist’ worden en mezelf

wijsmaken dat dit overal wel gebeurt?

De leerling zit met een probleem. Een ethisch pro-

bleem. Wat kan en wat kan niet? Kan zwartwerk in

het weekend bijvoorbeeld? «Hoever draai ik hierin

mee zonder mijn zelfrespect te verliezen?»

Wat zou u hem als leerkracht aanraden?

E T H I E K Stageinzwartwerk

«Op efficiënte wijze menselijk zijn om opmenselijke wijze efficiënt te worden.»

jaars TSO en BSO werken het volgende jaar in eenbedrijf, degenen van het ASO enkele jaren later.De gelaten, ongeïnteresseerde houding van jonge-ren verbaasde me. Nochtans houden jongerenervan om over herkenbare situaties na te denken.Zo kwam ik uit bij de zakenethiek, die kritischstaat bij de harde realiteit van het zakenleven,maar er tegelijk middenin staat.»

Ethisch oordeelVolgens de zakenethiek is iedereen ver-

antwoordelijk voor wat hij doet: individueel,in groep, in een structuur. Wat kan en nietkan, wat ethisch en niet ethisch is in eensituatie, dat onderzoekt de zakenethiek. Zes-tig procent van de bedrijven is met een of anderevorm van zaken- of bedrijfsethiek bezig. Het tijd-perk van het harde opportunisme lijkt voorbij.Wordt de mens van de 21ste eeuw een ethischmens? In de zakenethiek is stakeholder een me-thode om ethische problemen in kaart te brengen.De stakeholdermethode maakt duidelijk dat eenbedrijf meer belanghebbenden heeft dan de aan-deelhouders, en dat een goed en gezond bedrijfmet al deze belanghebbenden rekening houdt.

HERMAN SIEBENS: «Met de stakeholdermetho-de kan je ethische vraagstukken praktisch bena-deren. De eigen verantwoordelijkheid en alle be-trokkenen die met een probleem of beslissing temaken hebben, staan er centraal. Je verplaatst jein de positie van elke andere betrokkene om vandaaruit een situatie of beslissing te beoordelen.Wie onethisch zaken doet, vergeet het gezin vande werknemer, de omwonenden van het bedrijf,

het milieu. Stake-holder leert leer-lingen gedifferen-tieerd denken, op-lossingen tegen el-kaar afwegen enrekening houdenmet een waaier vanwaarden en belan-gen. Die metho-de kan je ook vooralledaagse situatiesgebruiken. Mogenwe roken op school?Jongeren antwoor-

den in eerste instantie altijd ja, omdat het toch jeeigen lijf is en je eigen verantwoordelijkheid waarniemand zich mee heeft te moeien. Maar als ze demethode toepassen komen de leerlingen toch toteen ander besluit: met roken zadel je je toekomsti-ge partner, kinderen en de maatschappij op metproblemen die je kan vermijden. We hebben hetin de lessen ook gehad over zwartwerk. Veel vande jongeren deden zelf zwartwerk in het week-end, maar na de les keken ze er toch op een heelandere manier tegenaan.»

Jongeren met een verschillende culturele ach-tergrond leggen met de stakeholdermethode de-zelfde weg af om tot een ethisch oordeel te komen.Vanuit herkenbare situaties waar jongeren meebezig zijn of mee te maken zullen hebben, scherptde werkvorm het ethische bewustzijn van jonge-ren. «Op efficiënte wijze menselijk zijn om opmenselijke wijze efficiënt te worden», zegt Her-man Siebens, «daarom moet zaakethische vor-ming een eindterm voor de derde graad secundair

worden. Zo levert het onderwijs ethisch geschool-de jongeren aan maatschappij en arbeidsmarkt.»

VerraadOp leidingsweekend met de scouts waren er twee

van de groep die zich afzonderden om een joint teroken. Alleen mijn vriendin en ik wisten ervan. Opzich geen probleem, vonden wij, maar we haddenmet onze ploeg afgesproken dat er geen joints wor-den gerookt tijdens de scoutsactiviteiten. Moest ik

het melden aan de groepsleider of niet?Laatstejaars uit ASO, TSO en BSO van

zeven Aalsterse scholen namen vorig school-jaar deel aan een proefproject zakenethiek.Ze kregen een lessenpakket van twaalf les-

uren met situaties waar ze in hun beroepslevenmee te maken kunnen krijgen. Bijvoorbeeld: als jeploegbaas je opdraagt om milieuvervuilend afval opeen braakliggend terrein achter het bedrijf te storten,doe je dat dan? Via die situaties oefenden ze deaangeleerde methodiek in. Daarna pasten de leer-lingen hem toe op een zelfgekozen situatie uit huneigen leefwereld. Elke school werkte een themauit en nam hiermee deel aan een projectwedstrijdvan de plaatselijke Rotary-clubs.

«We inventariseerden eersteen aantal cases uit hun leefwe-reld. Daaruit haalden we in overleghet voorval met de scouts», zegtJaklien Van der Biest, lerares toe-gepaste informatica en stagebe-geleidster van een 7de jaar kan-tooradministratie en gegevens-beheer (BSO). «Het meisje dat het probleem naarvoren bracht leidde het gesprek, een andere leer-ling nam verslag, andere taken werden verdeeld:verzorging van het eindproduct, tekstverwerking,presentatie met de overheadprojector. De leerlin-gen waren enthousiast, vooral omdat het om eenvoor hen herkenbare situatie ging, ook al zijn demeesten niet bij de scouts. De centrale vraag was:verraad je een vriend? Met de stakeholdermetho-de zagen zij dat er veel meer kanten aan hetprobleem waren dan op het eerste gezicht. Aanelke oplossing waren er voor- en nadelen. Zezagen ook andere oplossingen dan die van hetmeisje. Eén van de leerlingen vertelde tijdens degesprekken dat hij drugs gebruikt. Die was heelerg betrokken en best in staat om objectief met deanderen mee te denken. Onder de leerkrachtendiscussieerden we na het project of je normen al ofniet kan of moet opleggen, of dat je op dezemanier betere resultaten bereikt. Niet iedereenheeft hier dezelfde mening over. De leerlingenzagen in dat je een probleem geduldig en stapsge-wijs kan benaderen en dat er altijd veel meerbetrokkenen in het spel zijn dan op het eerstegezicht. Het heeft hun zelfvertrouwen versterkt.Dit jaar doe ik het opnieuw.» ■

• Het Vlaams Netwerk voor Zakenethiek vzw verzameltleraars en mensen uit de bedrijfswereld die opkomen vooreen doorzichtige zakenwereld met ethisch geschooldewerknemers. Contactadres: Vlaams Netwerk voor Za-kenethiek vzw - Europastraat 31 - 2850 Boom - tel 03-844 00 89.• ‘Ethiek, heb ik daar zaken mee?’ is een lespakket voorlaatstejaars secundair onderwijs: een theoretische brochu-re, een praktische handleiding en een diskette met 250voorbeeldsituaties. Het kost 500 frank. Voor 10 leerkrach-ten ligt er een gratis exemplaar klaar. Een kaartje naar hetNetwerk volstaat.

GEKNOEIMET DE BUS

Een bediende werkt op een bus-bedrijf. Ze ziet dat de tachome-ters van de bussen systema-tisch worden vervalst. Hierdoorrijden de bestuurders heel watmeer uren dan wettelijk toege-laten en nemen onvoldoenderust. Ze denkt dat daar vroeg oflaat ongelukken van moetenkomen. Hoewel ze weet datdeze handelwijze algemeen ver-spreid is in de sector en dusmisschien wel nodig om hetbusbedrijf te laten overleven,vreest zij voor de veiligheid vanbestuurders en reizigers.Er zijn echter veel belangenbij betrokken: de eigenaar vanhet busbedrijf, de bediende(ook: het gezin van de be-diende), de busbestuurder (degezinnen van de busbestuur-ders, de vakbonden), de reizi-gers (de gezinnen van de rei-zigers), de andere weggebrui-kers, de gemeenschap (de staat,de EU), de concurrerendebedrijven (de sector). Die krij-gen allemaal een plaats in eenschema (het stakeholdermo-del). Het helpt als leerlingenmeer dan één kant van de

zaak leren bekijken.

KLASSE NR.89 35

«Ik wil niet werken in

een bedrijf waar ze el-

kaar de strot afbijten»

Eén van dejongerengebruiktdrugs

36 KLASSE NR.89

«De enige reden waar-om je wat van de FranseRevolutie moet weten, isom niet af te gaan in eenconversatie. Kennis is nietbelangrijk, inzicht is datwel.» Met die woordenveegde een Brits histori-cus de doorsnee geschie-denisles onder de mat.«Fout. Zonder kennis func-tioneer je niet in de sa-menleving», reageert Ca-roline St John-Brooks, hoofd-redacteur van de TimesEducational Supplement.Het kennisdebat in Klas-se, deel twee.

H E T K E N N I S D E B A T

«LAAT DE KENNISMAAR KOMEN»

Vroeger waren in een dorp schoolhoofd, arts enpastoor de mensen met de meeste kennis ofbeschikbare informatie. Men kan misschien zeg-gen dat zij inderdaad heel wat macht ontleen-den aan hun status van veelweter... En we wetendat ze te pas en te onpas een deel van hun kenniswegfilterden voor de gewone burger. Gelukkigheeft onder andere de democratisering van hetonderwijs ervoor gezorgd dat meer mensenmeer gingen weten en mondiger werden. Uit-eindelijk is onze hedendaagse kennisexplosiedan ook een evolutie in positieve zin. De hoeveel-heid beschikbare informatie is dus zeker geennegatieve indicator. Integendeel, de grote infor-matiestroom is een zegen voor onze tijd en voorde toekomst, omdat ze ons meer dan ooit moge-lijkheden biedt tot exploratie en verwerving vansteeds meer kennis.

Ivo Janssens, leraar

«KENNIS OPSTAPELENIS OERVERVELEND»

Met het onderwijs ging het definitief mis toen hetbord en het krijt in de klas werden ingevoerd alsmedia voor kennisoverdracht. Ik denk in de zes-tiende eeuw. De leraar moet niet in de eersteplaats met zijn vak bezig zijn maar met zijnleerlingen. Hij moet zijn eigen praktijk in vraagstellen: niet de kennisoverdracht is belangrijk,maar wél de overdracht van enthousiasme, vanmethodes om te leren. Leren (niet kennis opstape-len) is een actief werk-woord. De leerlingen zullenhet hun hele leven moeten doen. Voorts gaat hetniet om de leerling maar om de leerlingén. Team-werk binnen de klas is bijzonder belangrijk. Op-voedingsprojecten moeten van kennisgericht naarprojectgericht evolueren. Alleen in haar toepas-sing in bijvoorbeeld projectwerk wordt informatieomgezet in kennis. Uitsluitend kennis opstapelenis oervervelend, saai en demotiverend.

Hubert Vanhauter, ouder

Binnenkort heeft elke leerling zijn Internetver-binding en is kennis ready made beschikbaar. Dehamvraag: gooien we feitenkennis niet beter uithet leerplan om zinniger dingen te gaan doen?CAROLINE ST JOHN-BROOKS: «Je kan het cognitieveleren niet zomaar uit het leerplan schrappen. Teneerste heeft elk mens een referentiekader nodig vanwaaruit hij de omringende wereld bekijkt, interpre-teert, beoordeelt. Dat kader bouw je op door kennisvan zaken. Internet bijvoorbeeld is pure chaos. Hetkrijgt pas zin als je kan surfen met een bepaald doel.Vanuit een referentiekader dus, door te weten. Tentweede moeten mensen een gemeenschappelijkekennis bezitten van hun samenleving. Anders kun-nen ze daarin niet functioneren. Kennis smeedtbanden. Feitenkennis uit de les bannen omdat in-zicht belangrijker zou zijn, is dan ook fout.»

Welke vaardigheden hebben leerlingen nodigom op een creatieve en intelligente manier om tegaan met informatie?CAROLINE ST JOHN-BROOKS: «Ze moeten kunnenanalyseren, selecteren, prioriteiten stellen, inter-preteren en kritisch denken. Voorts moeten zezich bewust zijn van wat ze met die vaardighedendoen, waarom ze ze gebruiken en hoe efficiënt zedat aanpakken. In de jaren ‘70 hebben wij bijvoor-beeld het hele grammatica-onderwijs herzien. Taalleren moest een puur communicatief gebeurenzijn. Weg theorie. Gaandeweg verloren de leerlin-gen echter inzicht in de systematiek van taal. Endat inzicht zorgt er net voor dat je kan analyserenen veralgemenen. Hierbij toch een kritische be-denking. De informatiestroom wordt zo grootdat we ons moeten afvragen in welke matede doorsnee mens hem in de toekomst nogaankan. We evolueren naar een tijdperkwaarin specialisten in onze plaats informa-tie zullen selecteren en interpreteren, infor-matiedeskundigen zeg maar. Ver moet je dieniet zoeken. Denk aan de steeds belangrijkere rolvan de media. Zo’n evolutie kan een goede zaakzijn, maar we moeten er rekening mee houden datdie informatie-experts heel veel macht zullen krij-gen.»

De informatietechnologie gooit voor jongeren dewereld open. Kan het onderwijs hen bescher-men tegen een cultuur van consumptie en over-consumptie?CAROLINE ST JOHN-BROOKS: «Beschermen, nee.Wel moet het onderwijs hen een diepere basisgeven om met informatie om te gaan. Oppervlak-kigheid moet er zijn, anders blijf je steken, maar ermoet ook een dieper spoor zijn. De eerste 25 jaarvan ons leven leren we bijna uitsluitend de werke-lijkheid begrijpen en ermee omgaan. Er zijn altijd

«Feitenkennis uitde les bannenomdat inzichtbelangrijker zouzijn, is fout.»

«FransRevolu

Dit artikel is het tweede van een reeks artikels rond hetkennisdebat (zie Klasse nr. 85). Een specialist geeft vanuitzijn domein zijn toekomstvisie op onderwijs. Hierop reage-ren telkens een leerkracht, een ouder, een leerling en eenonderwijsdeskundige. De reeks loopt in Klasse tot het jaar2000. Ook u kan reageren en discussiëren. U bent welkomop het forum van de Klasse-homepage (www.klasse.be).Of schrijf naar Klasse (Dialoog) - Koningsstraat 138 -1000 Brussel.

CAROLINEST JOHN-BROOKS

Caroline St John-Brooks begonhaar carrière als docent. In 1979werkte ze als onderwijsjourna-list voor New Society. Acht jaarlater werd ze redacteur onder-wijs bij The Sunday Times. Tus-sen 1991 en ‘94 was ze ad-junct-hoofdredacteur van deTimes Educational Supplement,kortweg de TES. Van 1994 tot‘97 werkte ze voor de Oeso inParijs, waar ze onder meer aanonderzoek rond onderwijs deed.Vorig jaar maakte ze opnieuwde overstap naar de TES, dit-maal als hoofdredacteur.De Times Educational Supple-ment is een soort Britse Klassevoor leerkrachten, maar daneen privé-initiatief. Het blad ver-schijnt wekelijks op 150.000exemplaren. Het behandelt deonderwijsactualiteit, informeertleerkrachten rond nascholing,nieuwe publicaties, de aanpakvan problemen enz. Leraars gevener hun mening of storten hunhart uit, schoolprojecten krij-gen er geregeld een open doekje.De TES staat ook bol van adver-tenties genre «leerkracht ge-vraagd». Daaraan is over hetKanaal een schromelijk tekort.The Times Supplements Ltd -Marketing Dept (ELC) - AdmiralHouse - 66-68 East Smithfield -Londen E1 9 XY - Groot Brittan-nië - fax 00 44 17 17 82 33 98

- www.tes.co.uk

KLASSE NR.89 37

«CREATIEVERMAG OOK»

In de toekomst zullen de leraars inderdaad dyna-misch en creatief te werk moeten gaan. Ze zullenwel moeten, als ze de aandacht van de leerlingennog naar zich toe willen trekken. Het zou de inzeten de medewerking van de leerlingen alvastverhogen (wat vandaag de dag zeker en vast eenvereiste is). Op die manier zouden leerlingenbeter leren omgaan met de ideeën, waarden enfeiten die hun worden aangeleerd. Dit allesmaakt lesgeven er niet gemakkelijker op. Leraarsschijnen zo al weinig tijd of ideeën te hebben omvan hun lessen telkens weer een creatief eninteractief gebeuren te maken.Gilles Troffaes, leerling

«MAAK HET DUIDELIJKVOOR IEDEREEN»

Aan dit verborgen leerplan kan nog heel watgedaan worden in ons onderwijs. Kinderen enjongeren leren (op lange termijn) vaak meer vanhet verborgen leerplan op school dan van hetopenlijk geformuleerde leerplan. Dit blijkt over-duidelijk als je wat je lang na schooltijd nog hebtbijgehouden als criterium voor leren neemt. In-houden en leerstof ben je vaak vergeten. Wat jeechter niet vergeet, zijn de wijze waarop geleerdwordt, de manieren van omgaan met elkaar, eenaantal gewoonten en gebruiken. Het gaat vaakom de bril waardoor je naar de dingen kijkt. Dit(onbewust) aanwezige, verborgen leerplan expli-citeren zou de opdracht van elke school moetenzijn, zodat het pedagogisch project duidelijkerwordt en ter discussie kan worden gesteld.Roger Standaert, directeur Dienst voor Onderwijs-ontwikkeling

nieuwe manieren om naar de dingen te kijken.Ons brein moet voortdurend evolueren en nieu-we referentiekaders aanleggen. Op school moet jedit leren door met oudere mensen, leerkrachtendus, om te gaan. Zij hebben al een deel van datproces doorworsteld. Het is niet enkel belangrijkdingen te lezen, je moet er ook over discussiëren,er in groep rond werken enz. Daarom moet eenschool op een creatievere manier dan nu naden-ken over wat ze te bieden heeft.»

Nieuwe vaardigheden voor de leerling, nieuwerollen voor de leraar?CAROLINE ST JOHN-BROOKS: «De leraar wordtsteeds meer een gids, een gangmaker die jevertelt waar je informatie kan vinden. Hij wordteen overbrenger van vaardigheden: studievaar-digheid, sociale vaardigheden, omgaan met infor-matie... De leraar van de 21ste eeuw zal dan ookover een stevig repertoire didactische techniekenmoeten beschikken om dit waar te maken. Zelfsklassikaal lesgeven is niet zo simpel meer.Vroeger was dat puur doceren, nu wordt heteen interactief, dynamisch gebeuren. Een pro-bleem is dat leraars niet passen in een marktge-richte visie op onderwijs, waarbij men een goedafgewerkt product verwacht. In landen met eenhomogene bevolking, zoals in enkele Skandinavi-sche landen of in Japan, genieten leraars meerwaardering. Ze hebben het er makkelijker om af televeren wat hen gevraagd wordt. In landen waarde verschillen groter zijn, bij ons en vooral in deVerenigde Staten, ligt dat veel moeilijker. Tenslotte spelen ook ouders een belangrijke rol in dealgemene attitude tegenover school en leraars.»

Wetenschap is duidelijk de toekomst. Is daarinnog plaats voor normen en waarden?CAROLINE ST JOHN-BROOKS: «Nee, de wetenschapheeft de neiging een heel manipulatorisch wereld-beeld te creëren. Hoe belangrijker wetenschap wordt,des te belangrijker de waarden worden. Denk maaraan de implicaties van genetic engineering. Scholenkunnen niet genoeg waarden en normen aanbie-den. Ook ouders moeten daartoe bijdragen en hunkinderen morele beslissingen leren nemen. Jam-mer genoeg doen ze dat minder dan vroeger. Wehebben een veel beter uitgedacht partnership nodigtussen school, ouders en maatschappij. In zekerezin hebben veel scholen al een verborgenleerplan waarin waarden ingebed zitten. Datblijkt gewoon uit de manier waarop een schoolzich organiseert, hoe ze met relaties omgaat. Laatze pesten toe of reageert ze erop? Groepeert, ofbeter discrimineert ze leerlingen op basis van IQ ofniet? Dat geeft verborgen boodschappen die leer-lingen meenemen naar de samenleving.» ■

etie?Wie?»

38 KLASSE NR.89

■ VIDEOCONFERENCING

Hallo van ver«Beide partijen vertelden om beurten kort iets over hun stad.Wij over Gent, zij over Lissabon. We stuurden documentatiedoor. Daarna stelden we elkaar quizvragen. Alles liep vlot, ookal zaten we duizenden kilometers van elkaar verwijderd. Wevoelden ons snel vertrouwd met elkaar, de omgeving en ditnieuwe medium», aldus Gilles (16) over 45 minuten videoconfe-rencing in het Frans met leerlingen uit (en in) Portugal. Eeninitiatief van het departement Onderwijs naar aanleiding vande wereldtentoonstelling. Videoconferencing is communice-ren, interactief les volgen, presentaties geven, documentatieuitwisselen enz. vanop afstand. Een telefoonlijn, een computermet groot scherm, camera, microfoon en bedieningspaneelvolstaan. Sommige Vlaamse universiteiten videoconferencen alvoor cursus-op-afstand. In het secundair of lager onderwijs ishet nieuw. De scholen die aan het initiatief deelnamen, reage-ren alvast positief. «Het is echt een hele goede manier om incontact te komen met andere mensen en culturen», vertelt Gillesnog. «Je kan er je taalvaardigheid mee aanslijpen. Bovendienblijft informatie via dit medium langer en beter hangen.»

■ MEER DAN EEN BANANENSCHIL

Verzekerd tegen regenDe overvloedige regenval vanvorige maand zette ookschoolkelders onder water.Scholen stelden vast dat veelverzekeringsmaatschappijendit soort waterschade nietdekken. Tegen heel wat an-dere schade zijn ze echter welverzekerd, met name via debrandpolis. Toch kregen som-mige scholen alsnog een scha-devergoeding. Lacunes? Te-genstellingen? «Tot nu toewerden natuurrampen nauwe-lijks verzekerd», verklaart Fran-çois De Clippele van de Beroeps-vereniging der Verzekeringson-dernemingen (BVVO). «Datkomt omdat zo’n rampen per

definitie onverzeker-baar zijn. Je moet be-palen hoeveel demaatschappij kan uit-keren en omrekenenwat dit aan premieskost voor de gebrui-ker. Daarvoor moet jeeen analyse makenop basis van feiten uit

het verleden. Maar in Belgiëkomen nauwelijks grote na-tuurrampen voor... Sommigeverzekeringsmaatschappijenhebben het luik elektriciteits-schade in de brandpolis meerdan breed geïnterpreteerd omtoch maar schadevergoedin-gen te kunnen uitbetalen. Zevergoeden vernielde elektri-sche apparatuur, maar striktgenomen hadden ze de beursdicht kunnen houden. Met deoverheid is nu overeengeko-men dat natuurrampen ver-plicht verzekerd worden vooriedereen, ook scholen. Dank-zij die verplichting kunnen wede premie laag houden. Devoorbije jaren was die verplich-ting een twistpunt.»

■ NIEUWE MUNT

Twee jaar eurofrankVanaf nieuwjaar kan u zowelin België als bijvoorbeeld inNederland lesmateriaal bestel-len en betalen in euro. Op 1januari begint namelijk deovergangsfase naar de nieuwemunt. Tot 31 december 2001mag giraal en elektronisch be-taalverkeer (overschrijvingen,cheques, betaalkaarten…) zo-wel in euro als in Belgischefrank gebeuren. Ook scholenkunnen al kiezen voor eenbankrekening in de nieuwemunt. Let wel, die keuze is on-omkeerbaar. Best vooraf na-gaan of uw administratie (for-mulieren, software…) vol-doende is aangepast. Pas vanaf1 januari 2002 moeten allerekeningen verplicht wordenomgezet in euro. Nog in dezefase zal het departement On-derwijs in zijn communicatiemet de schooladministratie enhet onderwijzend personeelzoveel mogelijk alle bedragenin Belgische frank én in eurovermelden. Zo krijgt u de kanslangzaam te wennen. Nog tij-dens de overgangsfase zorgtuw financiële instelling voorelke omzetting van frank naareuro of omgekeerd, zonder datdit u een cent kost aan koers-omzettingen. U kan dus alvroeger een rekening in euroopenen. Cash betalen kan nogniet in die periode, want deeerste eurobriefjes en -mun-ten komen pas op 1 januari2001 in omloop. Daarmee startde definitieve fase, die loopt tot1 juli 2002. Op die dag wordtde euro onze enige munt. Alsu met uw leerlingen een uit-stap maakt naar een van onzebuurlanden, hoeft u geen geldmeer te wisselen. Eén euro zalongeveer 40 Belgische frankwaard zijn.Info: Federale Voorlichtingsdienst- postbus 3000 - 1040 Brussel 4 -p3000@belgium.fgov.be -euro.fgov.be. Kijk ook in het post-bus 3000-rek van uw postkantoor.

■ INSPECTIE

Deuren dichtEen secundaire school in Kent, Groot-Brittannië, sluit haar deu-ren omdat de krant de leerlingen heeft weggejaagd. Op 1 septem-ber zag Southfields, een school voor secundair onderwijs die plaatsbiedt aan 1200 scholieren, amper 164 jongeren opdagen. Deoorzaak was een slecht doorlichtingsrapport. In Engeland wor-den die rapporten breed uitgesmeerd in de media met namen enscores van geëvalueerde leraars en directeurs erbovenop. Voorscholen met een negatief rapport kan dit uitdraaien op een pu-blieke vernedering. Vorig jaar kregen 18 scholen zo’n rapport(zie ook Klasse, juni ‘98). Southfields is de eerste die er het slacht-offer van is. Nochtans biedt de overheid dergelijke scholen extraondersteuning om zich te verbeteren. De druk van de mediabesliste er anders over. Critici wijzen de overheid met de vingers.De name and shame-politiek van het Britse ministerie van Onder-wijs zou scholen met een slecht rapport zo goed als ter doodveroordelen. Dat schrijft de Times Educational Supplement.

■ PROJECT

Kunst en colablikjes275 van de 1101 Vlaamse secundaire scholen, zeg maar een kwart,streven dit schooljaar naar het logo Groene School. Dat is een pro-ject voor secundaire en hogescholen die zich engageren om eenmilieuzorgsysteem in te voeren. Ze kiezen voor kleine of groteingrepen op een of meer domeinen: energie, afval, water, materi-alen, groenvoorziening, verkeer, keuken en eetzaal. Leerlingenen leerkrachten (en ouders) werken er samen aan. Heel wat scho-len zijn daar al mee bezig. Milieukerngroepen van leraars en leerlin-gen controleren het waterverbruik op school, doen aanplantin-gen op en rond de speelplaats of engageren zich om niet biolo-gisch afbreekbare materialen zoveel mogelijk uit de school te weren.Soms ontstaat een project binnen het project: van een completemaaltijd klaarmaken met één emmer water tot kunst maken uitcolablikjes. Scholen die mee willen doen, hoeven niet van nul tebeginnen. AMINAL heeft een uitgebreide projectmap beschik-baar, met veel achtergrondinformatie, voorbeelden, stappenplan-nen, checklists en een computerprogramma om je eigen school-milieu door te lichten. Verdere ondersteuning tijdens het jaar isinbegrepen. Vorig jaar zaten 210 scholen in het project. Dit jaarzijn het er dus 65 meer. Ook 15 hogescholen doen mee. De mees-te kandidaat Groene Scholen zijnactief in Oost-Vlaanderen (36%), deminste in West-Vlaanderen (17%).Info: Administratie Milieu-; Natuur-, Land-en Waterbeheer van het departement Leef-milieu en Infrastructuur van de VlaamseGemeenschap (Aminal) - Project GroeneSchool - Graaf de Ferraris-gebouw - EmileJacqmainlaan 156 bus 8 - 1000 Brussel -tel 02-553 80 28 - fax 02-553 80 55

■ MEDIUM VAN DE MAAND

Toverdoos in de klasZoekt u naar interessante

mogelijkheden om infor-matie- en communicatie-technologie (ICT) te gebrui-ken in de klas? Momenteellopen er heel wat initiatievenvan de overheid, al of niet insamenwerking met derden,die u kunnen voorthelpen. Eenoverzicht vindt u op de web-site van het departement On-derwijs: www.vlaanderen.be/nieuwe_media.• PC/KD: Tegen het jaar 2002één computer per tien leerlin-gen in elke Vlaamse school. Datis het PC/KD-project. Dit jaarkregen de basisscholen een sub-sidie, volgend schooljaar het secundair. In onderhandeling is het I-line-project: een snelle,permanente Internetverbinding (een zogenaamde ISDN-lijn) voor scholen tegen een gunstprijs.Info: Luc Stoops - departement Onderwijs - fax 02-210 53 72 - luc.stoops@ond.vlaanderen.be -www.vlaanderen.be• Wil u concrete toepassingen zien van informatie- en communicatietechnologie op school?Het Rivierenproject is een ICT-project voor milieu-educatie in de derde graad van het lageronderwijs. Het geeft scholen vooral didactische ondersteuning en begeleiding. Scholen wer-ken samen over de provincies en netten heen. Aardrijkskunde en biologie aan de hand vanrivieren en landschappen. Een samenwerking tussen het departement Onderwijs, de VRT ende Koning Boudewijnstichting.Rivierenproject@ond.vlaanderen.be - www.scholen.vlaanderen.be/rivierenproject• EUN of EUropees schoolNet is een internationaal ICT-project voor gevorderden. EUN wil regio-nale en nationale educatieve netwerken samenbrengen in een overkoepelend netwerk. Daarbin-nen kunnen scholen communiceren, educatief materiaal en diensten uittesten, samen projectenuitwerken. Centraal in het EUN staat de ontwikkeling van een European Network of Innova-tive Schools (ENIS). Scholen met veel ervaring in het gebruik van informatie-en communicatie-technologie komen samen in een netwerk. 24 Vlaamse scholen kunnen dit jaar meedoen. Vol-gend jaar zijn er meer plaatsen vrij. Men wil ook beginnende ICT-scholen ondersteunen.Info: Jan De Craemer - departement Onderwijs - tel 02-210 51 69 - fax 02-210 53 72 -www.ond.vlaanderen.be/nieuwe_media

• Netd@ys wil alle scholen en instellingen die gebruik maken van Internet een duwtje in de ruggeven via financiering van ICT-projecten voor basis- en secundaire scholen en andere instel-lingen. Een initiatief van de Europese Commissie. ICT-praktijkvoorbeelden en pedagogischeinhouden werden voorgesteld tijdens de onlangs georganiseerde Netd@ys week. U vindt deresultaten op de website.www.netdays.org• Digikids maakt jongeren en leerkrachten vertrouwd met ICT via gratis Internetopleiding,-software en -aansluiting. Vorig jaar volgden duizenden een cursus en kregen honderdenscholen toegang tot het world wide web. En er komt een nieuwe campagne.Info: Ronald Janssens - Langestraat 27 - 1910 Kampenhout - tel 016-65 60 40 - fax 016-65 75 04 -rj@smash.be - www.digikids.be• Met het initiatief PC in de klas geeft het Vlaams Economisch Verbond (VEV) een impuls omna te gaan hoe de aanschaf van pc’s voor scholen aantrekkelijker kan worden. Tweedehandspc’s uit het bedrijfsleven kunnen in het onderwijs een tweede leven beginnen.Info VEV-project (ook voor bedrijven die willen meewerken): Isabelle Cortens - tel 03-202 44 17 -isabelle.cortens@vev.be• Nascholing rond ICT is een prioritair thema binnen het vormingsbeleid van het departe-ment Onderwijs. Leraars kunnen zich gratis vervolmaken, zolang de cursussen niet volzet zijn.Vorig jaar ontving elke school van de Cel Navorming van het departement Onderwijs een mapmet het volledige aanbod, inclusief alle praktische gegevens. Vraag ernaar bij uw directie. Erzijn nog enkele exemplaren beschikbaar voor wie de map niet terugvindt.Hilde Coucke - Cel Navorming - departement Onderwijs - tel 02-211 45 77 - fax 02-211 475 35• Momenteel loopt er onderzoek rond ICT, o.a. naar de aanwezigheid en het gebruik van

ICT in Vlaamse scholen. En aan de verschillende Vlaamse universiteiten lopen innova-tieprojecten: elektronische toetsing wiskunde, begeleide zelfstudie over en met ICT,

uitbouw van een virtueel wetenschapsmuseum enz. Klasse houdt u op de hoogte.

KLASSE NR.89 39

■ PERSONEELSBELEID

Allochtoon en leraarMogelijk of niet, toch gebeurthet in het Vlaams onderwijs:leerkrachten van vreemdekomaf worden zonder valabelereden uit een school geweerd,zelfs als ze er al eerder lesga-ven. Nochtans dragen alloch-tone medewerkers wezenlijkbij tot de geleidelijke uitbouwvan een antiracistisch en in-tercultureel klimaat in allescholen, PMS-, en vormings-centra. Voorts bevindt deschool zich in een sterke po-sitie om tegemoet te komenaan de behoeften van alle leer-lingen. Het non-discrimina-tiebeleid in het onderwijs, datstartte in 1993, houdt in datallochtone leerlingen zoveelmogelijk worden verspreidover alle Vlaamse scholen. Al-lochtone leerkrachten, studie-meesters, secretariaats- enander personeel aanwerven isdaar een belangrijk verleng-stuk van. Een uitspraak vanhet Arbitragehof bekrachtig-de dat in maart van dit jaarnog. In de nieuwe brochureAllochtone collega’s in scho-len en PMS-centra leest umeer over de meerwaarde vaneen multiculturele schoolcul-tuur en de manier waarop eenschool die kan realiseren, vanpersoneelsbeleid tot op hetniveau van dagelijks lesmate-riaal.Allochtone collega’s in scholenen PMS-centra - Leidraad voor hetonderwijsveld en het onderwijsbe-leid. Vraag een gratis exemplaaraan bij Kris Vermeiren - Argo - J. deLalaingstraat 28 - 1040 Brussel -tel 02-234 58 58 - fax 02-280 0166 - kris.vermeiren@argo.be■ EXAMEN INKIJKEN?

«Och, laat maar»Voor het eerst mochten Ierseleerlingen na de examenpe-riode van juni hun schrifte-lijke proeven inkijken. Daarwerd een weekend in septem-ber voor vrijgemaakt. De scho-len verwachtten een storm-loop naar de archieven, maarde opkomst schommelde tus-sen een bescheiden 10 en 20procent. «De meeste leerlin-gen vinden dat ze fair beoor-deeld zijn», verklaarde eenwoordvoerder van de groot-ste onderwijsvakbond. Ande-ren zien de tussenliggendevakantie als reden voor de lageopkomst.

Duizenden leraars ontdekken Internet

40 KLASSE NR.89

D I A L O O G

Binnen zonder bellenBrieven aan Klasse kunnen in deze ru-briek komen (tenzij u uitdrukkelijk ver-meldt dat u dat niet wenst). Deze ru-briek bevat slechts een selectie. Naamlozebrieven gaan in de prullenmand. U kanwel vragen uw naam niet te publice-ren, als daar een reden voor is. Schrijfkorte brieven, anders moeten we zeinkorten.Klasse (Dialoog) - Koningsstraat 138 -1000 Brussel

Lichaamstaal

✒In mijn lessen wijs ik regelma-tig op de invloed die de lichaam-

staal van mijn leerlingen op de groepen mezelf heeft (zie ook Klasse 87). Ikvertel hoe hun houding, gebabbel, drukdoen, aandacht... mij beïnvloedt. Mijnovertuiging is dat leerlingen zich vaakniet bewust zijn van het effect dat hun

lichaamstaalop de leer-

kracht en de groep heeft. Moeilijk ge-drag is meestal niet bedoeld om te storen.Het zegt iets over de leerling, maar heteffect is dat de communicatie eronderlijdt.Heidi Op de Beeck - leerkracht - Turn-hout

✒Op alle niveaus in de lerarenopleiding ontbreekt er volgens

mij één aspect, dat nochtans van kapi-taal belang is voor het lesgeven: groeps-psychologie. Hoe ga ik met een groepom? Hoe kom ik over bij een groep?Voor velen onder ons is dit iets dat wemet vallen en opstaan leren. Slechtsenkele oude ratten in het vak geventoe dat zij soms ook niet meer wetenhoe ze vat kunnen krijgen op een pro-bleemklas. Het beter begrijpen en aan-wenden van lichaamstaal is alleszinseen belangrijk onderdeel van het com-municeren met een groep. Zolang decommunicatie er niet is, kan je bezwaarlijkspreken van een goede les- en leersi-tuatie.Ik ben wat men noemt een kattenmens.Velen echter, vinden een kat een valsdier. Nochtans kan je, door goed tekijken naar de lichaamstaal van een kat,zeer goed weten wat het dier zal doen.Een dier weet heel vlug of het je kanvertrouwen, het kan het zelfs «ruiken».Zo slaagt de ene erin een wildvreem-de poes of hond te strelen, terwijl dezebij een ander wegloopt of agressief(agressie is een vorm van defensie) rea-geert. Wij kunnen dus, door bewusteen bepaalde houding of een bepaaldgedrag te vertonen, het gedrag bij dierenbeïnvloeden. Bij onze leerlingen is ditniet anders. Het «ruiken» heeft hier meerplaats gemaakt voor het «zien». Lichaams-taal gebeurt heel onbewust, en dit moe-ten we juist afleren en proberen te stu-ren. De paardenfluisteraar past uitein-delijk juist dezelfde technieken toe...Bart De Mylle - leerkracht - Veldegem

✒Het bewust zijn van hoe we onsgedragen en vooral de respons

daarop door de leerlingen, valt niet teonderschatten. Mijn tip: vooraleer ik ‘smorgens met de les begin, laat ik hetaltijd eerst stil worden in de klas. Tij-dens dat moment zorg ik ervoor dat ikmet alle leerlingen, op een vriendelij-ke en ontspannen manier, oogcontactheb gehad. Zo wil ik hen laten aan-voelen dat ze heel erg welkom zijn inde klas en dat ik elk van hen mijn volleaandacht wil geven.Naam en adres bekend

✒Kijk eens diep in mijn ogen...dan zie je dat het zweet in mijn

handen staat. Al nagelbijtend een jo-viale indruk willen maken. De lesse-naar vasthoudend gezag trachten teverwerven. Als mijn stotterende stemdoor het gebons van hartkloppingenwordt overstemd, als mijn voorberei-ding als door een aardbeving getrof-fen in mijn handen danst, als mijn knik-kende knieën en braakneiging veeleereen kermisattractie dan een eerste school-dag doen vermoeden... vertel me daneens hoe ik opgewekt, blij, positief vooruitdenkend een hechte, vriendschappe-lijke band met de klas kan opbouwen?Voor de gesloten klasdeur blijf ik evenstaan. Ik haal diep adem en zwaai dedeur in één beweging open. Ik kijk rondvoor ik mijn eerste stappen zet. Vraag-tekens in de ogen van de ene, myste-rie in de ogen van een ander, uitda-ging en verwachting... Ik kan deze klastoch niet teleur stellen! Met een vlottepas (geoefend in de steplessen) loopik het lokaal binnen,zwier mijn boekentas opde stoel en laat een vrien-delijke «goeiemorgen»door de klas galmen.Kijk eens diep in mijnogen... dan zie je denieuwsgierige ver-wachting van de klas.Er hangt een blij «laatmaar komen» in delucht. Een glimpje «hetkan nog meevallen».Een signaalbelletje datrinkelt «eens horen watze te bieden heeft». Ikmag niet vergeten datze recht hebben opduidelijke informatie.Nogal logisch dat zewillen weten of ze veelhuiswerk zullen opkrij-gen en of het aantaltoetsen verteerbaar zalzijn. Ze mogen wetenwelk vlees ze in de re-latiekuip hebben. Na-tuurlijk mogen ze huneigen mening zeggen,zolang er maar nietdoor mekaar wordtgepraat en ze naar me-kaar luisteren. Nu evende klas ontbinden enin groep vanuit iederseigenheid kennisma-ken. Wat een veelzij-dige interesse en on-vermoede talenten!Kijk eens diep in mijn ogen...dan zie jehoe heerlijk ik het vind om leerkrachtte zijn.Marina Vandecruys - docente leraren-opleiding - Hasselt

Pesten

✒Dank u voor de bijlage overpesten. Een prima idee! Ik pro-

beer reeds jaren iets tegen dat pestente doen, en dankzij uw dossier zijn erreeds leerkrachten die het probleemsamen willen aanpakken. Dit jaar kre-gen wij ook tijdens de eerste klassen-raad voor de nieuwkomers tips vanhet PMS i.v.m. mogelijke pestkoppenen slachtoffers, zodat tijdens de les-sen Leefsleutels het probleem directkan worden aangekaart. Zou Klasseook eens aandacht kunnen bestedenaan dyslexische kinderen? Dank u bijvoorbaat.Marijke Haenen - leerkracht

Centrale examens«Het wordt dringend tijd dat er centraleexamens komen in Vlaanderen». Op dezestelling (zie ook Klasse 86) kon u reage-ren via de Klasse-website (Klasse.be). Eeneerste greep uit de reacties. Ook uw opi-nie is welkom.

✒Al vele jaren lang wordt dit sys-teem in Nederland toegepast:

alle scholen dezelfde toetsen en de-zelfde normering. Ook handig voorleraren: iedereen weet wat het eindni-veau moet zijn. Zo kan je scholen ob-jectief met elkaar vergelijken. Ook hogescholen en universiteiten weten watvoor vlees ze in de kuip krijgen, watveel bissen voorkomt.Dirk van Eck - dirk.vaneck@ping.be

✒Nee, we hoeven helemaal geencentrale examens. Er is al ge-

noeg concurrentie en competitie tus-sen de scholen. Centrale examens zoudendit vernauwen tot een resultaatgericht

denken, dat hopeloosachterhaald is. Een schoolis toch wel meer dan eenpomp-de-leerstof-er-maar-in-systeem! Boven-dien zal de kwaliteit vanhet onderwijs dalen,wanneer leerkrachtenniet meer kunnen uit-werken waarin ze goedzijn. Het leerplan volstaatom ervoor te zorgen datelke leerling de basis krijgtvan wat er nodig geachtwordt. Laat het uitwer-ken dan maar over overaan zij die ervoor geko-zen hebben om les tegevenBart George - Bart.George@village.uunet.be

Toelatings-examen(tand)arts

✒Ik wil hierbij rea-geren op de re-

sultaten van de eerstesessie van het toelatings-examen voor de studievan (tand)arts (Klasse 87p.13) Waarom faaldende meesten in het twee-de gedeelte, de proef diepeilt naar informatie ver-werven en verwerken?De vragen hiervan wa-

ren enigszins moeilijker dan die in debrochure van het ministerie, maar vooralde tijdsdruk (aantal vragen per onder-deel) lag gevoelig hoger dan wat debrochure liet vermoeden.Anderzijds, waar de noodzaak om twee-maal 12/20 te halen als een heilige koewerd vooropgesteld, hebben de exa-minatoren het toekennen van de pun-ten bij het eerste, wetenschappelijkegedeelte gemanipuleerd (Multiple Choi-ce, ze hebben heel weinig puntenpro-centen afgetrokken voor een fout ant-woord), zodat de kans groot is dat wienet 12/20 haalde bij het eerste gedeeltedit resultaat gedeeltelijk door gokkenbereikt heeft.Eric Verstuyft - leraar wiskunde - De PinteZoals voorgeschreven door het examen-reglement heeft de examencommissie bijvoorbaat vastgesteld en meegedeeld aande kandidaten hoe zij zou quoteren vooralle onderdelen van het toelatingsexa-men. Er is geen sprake van manipulatievan de resultaten. Dat vooropstellen is

met opzet misleiden. Op de zestig vra-gen wiskunde-wetenschappen (voor elkevraag 1 juist antwoord en drie afleiders)gokken, kan zelfs met een penalisatie van0,1 punt voor een fout antwoord, nooittot slagen leiden. Dat is een mooie oefe-ning in waarschijnlijkheid. Dat de 248vragen van het gedeelte informatie ver-werven en verwerken onder tijdsdrukmoeten worden beantwoord, is een es-sentieel deel van het examen, waarmeede examencommissie rekening houdt. Ookdat was in alle duidelijkheid vermeld, samentrouwens met enkele aanbevelingen overhet invullen van de antwoorden.Jan Adé, directeur-generaal administra-tie Hoger Onderwijs en Wetenschappe-lijk Onderzoek, voorzitter van de exa-mencommissie

Collega’s verdienenmeer

✒Geboren in ‘44 begon ik in hetonderwijs (als regent) in sep-

tember ‘63. Onlangs vond ik een strookjeterug met mijn salaris van september‘70. Inclusief kinderbijslag voor 1 kinden een niet-werkende echtgenote tenlaste: 13.035 frank per maand. Uw stellingin Klasse 88 (p. 36) klopt. We kondendaarvan niet leven. Wat mij altijd ge-stoord heeft in het onderwijs is dat depensioenen absurd hoog zijn en debeginsalarissen even absurd laag. Sa-lariëring volgens prestatie is allicht uto-pisch omdat ze niet objectief meetbaaris, maar de huidige verschillen die hoofd-zakelijk rekening houden met de stu-dieduur slaan ook nergens op. Als jeals regent in het vierde jaar les geeftnaast een collega-licentiaat kan je maarmoeilijk begrijpen dat je daarvoor zo-wat 20 procent minder betaald wordt.T. Wallraf - leerkracht - Neerpelt

Begroting

✒Reeds jaren erger ik me verschrik-kelijk aan de staaf- en taartdia-

grammen die de Vlaamse overheid be-kendmaakt in verband met de beste-ding van het Vlaams overheidsgeld (Klasse87 p. 12). Wat kan de bedoeling zijnvan deze vertekende cijfers? Moetendeze niet gerelativeerd worden? Is hetniet demagogisch om tegenover deVlaamse belastingbetaler te suggere-ren dat van zijn 1000 frank 429 franknaar onderwijs gaan? Zou het niet veeleerlijker zijn bekend te maken hoeveelprocent van het totaal door Vlamin-gen gegenereerd belastinggeld naaronderwijs gaat? Vlaanderen dat slechtsover 30␣ % van de eigen middelen be-schikt, besteedt volgens die berekeningongeveer 13,5␣ % van de totale belas-tingopbrengsten aan onderwijs, wattoch een heel ander plaatje oplevertdan de 42,9␣ % die u uit het Centen-blaadje ’98 overneemt.Bert Annemans - leraar klassieke talen -BrasschaatHet lijkt mij momenteel niet opportuunom in te gaan op de ‘problematiek’ vande ‘belastingtransferten’ van de ene ge-meenschap naar de andere, en de even-tuele gevolgen hiervan op welk vlak danook. Een exacte reconstructie is overigenstechnisch zeer complex.Om toch enigszins tegemoet te komenaan uw vraag zou men de totale over-heidsuitgaven voor onderwijs (en vorming)in België kunnen vergelijken met de glo-bale overheidsmiddelen van de Belgischeoverheden (federaal, gemeenschappenen gewesten). Op basis van internatio-nale berekeningen komt men in 1994

Klasse voor Ouders: wederzijdsIn een enquête bij duizendschooldirecties zegt de helft vande directeurs dat ouders hensoms aanspreken over een on-derwerp in Klasse voor Ouders.Ongeveer evenveel directieswijzen ouders soms zelf op eenonderwerp in het blad. 60 pro-cent van de directies zegt datonderwerpen uit Klasse voorOuders regelmatig aan bod ko-men in het oudercomité. Inde vorige Klasse voor Oudersinformeerden we de ouders overfaalangst, de onderwijsinspec-tie, ontwikkelingshulp, dokters-briefjes enz. Bovendien zettende ouders ook leerkrachten inde bloemen. Soms is de waar-dering wederzijds.

(advertentie)

42 KLASSE NR.89

Klasse voor Jongeren: engage-ment92 procent van de betrokkenschooldirecties léést Klasse voorJongeren ook zelf (39 procentoppervlakkig, 53 procent gron-diger). 84 procent vindt het eenbehoorlijk tot (zeer) goed ini-tiatief van de overheid (14 pro-cent matig en 2 procent slecht).Meer dan de helft van de di-recties zegt dat onderwerpenuit het blad ook aan bod ko-men in de leerlingenraad. Inelke Klasse voor Jongeren gaater aandacht naar onderwijs-nieuws, activiteiten op schoolen daarbuiten, meningen vanjongeren, dialoog en stimule-rende vormen van engagement,betrokkenheid en participatievan leerlingen. Veel leerkrach-ten praten er ook over met hunleerlingen.

op een percentage van 9,9␣ % voor Belgiëtegenover 8␣ % voor Nederland, 9␣ % voorDuitsland en 10,4␣ % voor Frankrijk.Om de ‘onderwijsinspanning’ relevan-ter te situeren kan men de overheidsuit-gaven voor onderwijs vergelijken met hetzogenaamd bruto binnenlands (of re-gionaal) product. Dit is de financiële waardevan alle goederen en diensten die eenland/regio jaarlijks produceert. In dezecontext situeert Vlaanderen zich met 5,1␣ %(1994) pal op het Oeso- én het EU-ge-middelde.Henri Duqué - afdelingshoofd - departe-ment Onderwijs - afdeling Begroting enGegevensbeheer

Lernout & Co

✒Twee van onze klassen hebbende voor- en nadelen van een

massale introductie van pc’s in hetonderwijs grondig overwogen (Ken-nisdebat in Klasse 87). Het resultaatvindt u hierbij.Klas 1 (5de economie-wiskunde) vindtde ideeën van Lernout mooie toekomst-muziek, maar op dit ogenblik nog ver-re van realistisch. Is er wel voldoendekennis van informatica op de scholen?Is het geheel wel te financieren? Wieheeft er het meeste belang bij, de leer-ling/student of de verkoper? Er wordtbovendien verkeerdelijk van uitgegaandat álle leerlingen het werken met eenpc interessant en boeiend vinden.Argumenten vóór: de informatiestroomen de verrichtingen gaan sneller; deboekentassen worden lichter; men kanthuis les volgen; de lessen worden mo-gelijks minder saai; er zal meer orde zijn;de leerkracht heeft minder werk en dusminder stress; er is meer kans tot zelfplannen of zich toeleggen op de eigeninteressesfeer; we zitten nu eenmaal ineen computermaatschappij en moetendaarheen worden opgeleid.Tegenargumenten: het zal de mens overhet algemeen (zeker in de toekomst)luier en dommer maken (afhankelijkvan een zelfstandig werkende compu-ter waarvan wordt aangenomen dathij altijd juist is; eventuele fouten ne-men we dus kritiekloos over); de leer-stof wordt minder goed opgenomen,want het wordt geprint/getypt en nietmeer zelf geschreven; heel wat sociaalbenadeelde klassen (armen) wordennog meer achteruitgesteld; thuis lesvolgen is niet noodzakelijk beter: deband met de klas en met de leraar valtweg, wat het leerproces veel mindersociaal maakt; de leerkracht moet dannog minder doen, waarvoor wordt hijdan eigenlijk nog betaald?; de gezond-heid van de leerlingen (slechte ogen).Klas 2 (5de Grieks-Latijnse) vindt datmen eerst alle leerlingen van jongs afaan met de pc moet vertrouwd ma-ken. Voorts moet de impact van decomputer worden gerelativeerd: som-mige werken kunnen er niet door wordenverbeterd, omdat er teveel interpreta-tie mee is gemoeid. Het beangstigenddoembeeld rijst dat de mens volledigafhankelijk wordt van de computer. Bijtechnische fouten loopt alles in hethonderd. Als de computer nu al zo be-palend is in ons leven, is de situatieniet zo ver meer af dat de computerzelfstandig wordt en dat de mens zelftot niets meer dient...Argumenten vóór: beter voor het mi-lieu; directe verbetering van oefenin-gen; meer tijd om boeiender zaken tezoeken: meer tijd voor andere zaken(sporten en buitenschoolse activiteiten),tenzij de leerstof toeneemt omdat alles

sneller kan en er meer aanbod is; deleerstof kan gemakkelijker en boeien-der worden voorgesteld via virtual rea-lity; de oefeningen kunnen worden aan-gepast aan het niveau van elke leerling.Tegenargumenten: iets persoonlijks alseen eigen handschrift dreigt verloren tegaan; men moet opletten voor klassen-onderwijs; lastiger en ongezonder (ogen,onjuiste lichaamshouding); vervelend enmoeilijk om persoonlijke aantekeningente maken; op de duur vervaagt en ver-dwijnt het contact tussen de leerlingenonderling en tussen de leerlingen en deleerkracht; de geheugentraining gaat ver-loren: als alles op diskette staat, hoevenwe niets meer te onthou-den; de job van leerkrachtwordt verwaarloosd; al-les wordt veel formeleren stijver; mensen wor-den lui...Voor- en nadelen wegentegen elkaar op. De voor-delen bewegen zich welveeleer op het vlak vanhet onderwijs, de nade-len veeleer op het maat-schappelijke vlak... enwegen misschien daar-door wel zwaarder door.Daniel Vanrysselberghe -leerkracht - Zwijnaarde

Roodharigevrienden

✒Ik was onaangenaam verrast

toen ik de voorpaginazag van Klasse nr. 87zag. Ik dacht dat eentijdschrift als Klasse edu-catief verantwoordefoto’s zou gebruiken enniet stereotypes zou aan-moedigen, noch discri-minerende foto’s op devoorpagina en in hetblad zou zetten. Waar-om wordt een roodha-rige jongen met sproe-ten afgebeeld op devoorpagina met als ti-tel: «Ik heb geen vrien-den»? Waarom wordenin het kader van ditzelfdeartikel binnenin het blad jongens metbrillen afgebeeld? Deze jongeren wordenmisschien wel sneller gepest dan jon-geren die er anders uitzien, en mis-schien hebben ze het moeilijker omvrienden te maken, maar door dit soortfoto’s op de voorpagina te plaatsenwordt dit stereotype nog versterkt enworden deze jongeren zeker niet voor-uitgeholpen. Wat voor effect denkt udat dit heeft op jongeren met die haar-kleur of met een bril als ze dit zien? Ditmaakt hen misschien nog onzekerderen zal zeker niet helpen om de stereo-types te doorbreken en hun uit hunisolement te halen. Ik moet zeggen datdit soort dingen mij zwaar ontgoocheltin een blad dat verondersteld wordteducatief verantwoord te zijn en zoumoeten vechten tegen uitsluitingen vanjongeren. Mag ik daarom ook vragendit soort allusies niet meer te makenen er alles aan te doen om alle moge-lijke jongeren te integreren in plaatsvan hun isolement nog te versterken?Luc Vos - leerkracht - WesterloBij de reportage over vrienden staan blon-de meisjes, zwarte meisjes, jongens metbrillen, jongens zonder brillen, mensen metsproeten en zonder sproeten, autochto-nen en allochtonen. Een gewone speelplaats

vol. Tijdens de fotosessie bleek niet dat dezejongeren geen vrienden hadden, integen-deel. Dat spreekt ook hartverwarmend uitde beelden en uit de tekst. Mooie en vrien-delijke jonge mensen. Gelukkig zijn die nietallemaal blond met blauwe ogen. Zit hetvooroordeel misschien ook niet een beetjein uw hoofd? Even goede vrienden, hoor.

Allochtone leerkrachten

✒Volgens de Vlor mag de lera-renopleiding meer multicultu-

reel worden (Klasse 87, p. 13). In mijntwintigjarige carrière heb ik inderdaadnog maar weinig allochtone studen-

ten gehad, maar diege-nen die de studies welooit hebben aangevat,hebben die niet met suc-ces voltooid. Slechts éénop tien is in het eerstestudiejaar geslaagd enheeft het diploma vanonderwijzeres behaald.Waar ligt de oorzaak?Heel eenvoudig: op dieene witte raaf na bleekde beheersing van hetNederlands de grotestruikelblok te vormen.En het gaat hier niet al-leen om de productie-ve taalvaardigheid, maarook om de receptieve.Vorig academiejaar heb-ben er precies zes alloch-tone studenten de stu-dies van kleuteronder-wijzeres aangevat; drievan hen hebben deel-genomen aan de exa-mens en slechts twee zijngeslaagd: één Marok-kaans en één Turksmeisje. Oorzaak? Ik denkdat de grote discrepantiewaarover de Vlor berichtalleen kan worden op-geheven als de cultuur-welke die ook moge zijn-waarin die jongeren op-groeien, meer aandachtzou besteden aan dewaarde van het Neder-lands als schooltaal.Donald Hendrickx - lec-

tor lerarenopleiding - Gent

Kandidaat leraar

✒Ik ben mijn eerste jaar als stu-dent onderwijzer begonnen.

Aanvankelijk was ik niet van plan verderte studeren, maar een leraar vroeg sim-pelweg waarom ik niet in het onderwijszou stappen. Ik zette me 100␣ % in voormijn school. Op de speelplaats nam ikhet op voor de zwakkere leerlingen diegepest werden, samen met een paar klas-genoten. Al vlug wisten de slachtofferswaar ze terecht konden met problemen.Ik was voorzitster van de leerlingenraaden iedereen kende mij. Ik ging zelfs naarvergaderingen van het oudercomité. Iknam mijn verantwoordelijkheid op alsvoorzitster en bemiddelde dus regelma-tig tussen leraars, directeur en leerlingen.Ik sprak met enkele leraars over mijn stu-diekeuze en ze bezorgden me elke maandKlasse voor Leraars. Ik las gretig elk arti-kel. Na zoveel documentatie te hebbengelezen, stond en staat mijn besluit nogaltijd vast. Wat ik eigenlijk wou zeggen,is dat Klasse voor Leraars mij voor eendeel geïnspireerd heeft. Jullie hebben mijeen wereld laten zien waaraan ik eengroot deel van mijn energie, tijd en le-

ven wil besteden... Met slechts één doelvoor ogen: de jeugd volwaardig bege-leiden naar de dag van morgen.Sharon Vanmassenhove - student lera-renopleiding - Gent

Sociaal milieu

✒In het artikel Onze school blinktuit op papier verslikten we ons

even bij de uitleg over het CIPO-model(Klasse 88). Daar lezen we bij Contextge-gevens: «Het sociaal milieu kan de kwa-liteit van de school beïnvloeden.» Wehopen dat deze formulering een gevolgis van een bondig weergeven van dezaken en dus geen uitgangspunt dat deinspectie basisonderwijs gebruikt. Uit dezezin verstaan wij immers het volgende:hoe zwakker het sociaal milieu waarin eenschool is gevestigd, hoe lager de kwaliteitvan de school.Met deze stelling kunnen wij het onmo-gelijk eens zijn. Uiteraard willen we deinvloed van de sociale omgeving op eenschool niet ontkennen. Integendeel. MetWelzijnszorg benadrukken we deze rela-tie in onze onderwijsmaterialen. De kwaliteitvan een school is echter niet evenredigmet de sociale omgeving waarin ze isingebed. De kwaliteit van een schoolwordt bepaald door de wijze waaropze weet om te gaan met de socialeomgeving. In welke mate heeft een schoolaandacht voor armoede en sociale uit-sluiting? In welke mate weet een schoolarmoede en sociale uitsluiting te bestrij-den? Dat zijn de factoren die voor onsde kwaliteit van een school bepalen. Inonze onderwijsmaterialen willen we scholenuitnodigen werk te maken van een school-beleid dat kinderen, die in armoede le-ven of slachtoffer zijn van sociale uitslui-ting, voldoende kansen biedt.We hebben trouwens de ervaring uit onzecontacten met begeleidingsteams vanhet basisonderwijs, dat ook zij deze visiede laatste jaren steeds sterker uitdragen.We merken dat zij scholen weten tewaarderen voor de wijze waarop ze ophun sociale context inspelen en niet be-oordelen op basis van de sociale omge-ving waarin ze zijn gevestigd. We ho-pen dan ook dat de stelling waarop wereageren enkel een papieren realiteit isen niet terug te vinden is in de visie en depraktijk van zij die verantwoordelijk zijnvoor de begeleiding van basis- en se-cundaire scholen.Herwig Hermans - stafmedewerker vzwWelzijnszorg - BrusselDe formulering in Klasse 88 is inderdaadwat ongelukkig. Bedoeld wordt: «Bijhet vaststellen van de kwaliteit van eenschool dient rekening te wordengehouden met het sociaal milieu». Deinspectie én de briefschrijver zittenwel degelijk op dezelfde golflengte.Peter Michielsens - inspecteur-generaalsecundair onderwijs

Voor al uw vragen overonderwijs belt u de Infolijn

van het departementOnderwijs: tel 02-219 18 00

(advertentie)

Afgiftekantoor Gent XMinisterie van de Vlaamse GemeenschapDepartement OnderwijsRedactiesecretariaat KLASSEKoningsstraat 138 - 1000 Brussel

TIJDSCHRIFTverschijnt maandelijks(behalve in juli en augustus)

België – Belgique

PB/PP B 331

(advertentie)

Participatiede eerste lijn

3Inspraak in alle scholen

Bijna alle scholen hebben overleg- structuren en inspraakorganen. Maar van échte participatie is er

nog weinig sprake. Toch gelooft (bijna) iedereen dat goed onderwijs alle parti-cipanten moet betrekken. Faalangst, agressie, pesten, drugs, leerproblemen enz. kan je pas efficiënt aanpakken als ouders, leerkrachten en leerlingen samenwerken. De school is meer dan een leerschool, ze is ook een leefschool. Mooie woorden voor een folder. En nu de praktijk.

Lieven, directeur van een basisschool:

«Niet alleen voor praktische zaken»«Vroeger hadden we enkel personeels-vergaderingen, één keer per maand. We hadden ook korte teamvergaderingen, tijdens de speeltijden. Meestal om prak-tische zaken af te spreken. De perso-neelsvergaderingen gingen vaak over opgelegde onderwerpen (de eindtermen, leerplannen…). Je komt wel bij elkaar, maar echte participatie is dat niet.Toen de ouderraad startte, kregen wij het gevoel dat de ouders meer nadachten over de school dan wij als team. Dat kan niet, natuurlijk. Hun opmerkingen, vragen en suggesties kwamen bij mij binnen of op de participatieraad. Er was geen voeling meer met het team. We hebben dan een oplossing gezocht: sinds dit jaar stoppen we op vrijdag om drie uur. We overleggen dan één uur en laten de agenda open. Dat betekent dat het korps agendapunten kan binnenbrengen. We bespreken ook de voorstellen die van de ouders én de leerlingen komen. Als wij meer luisteren naar ouders en leerlingen, nemen zij ook van ons makkelijker iets aan. Het heeft met respect te maken en open commu-nicatie.»

een vergissing?Een dossier over participatie in een preventiemap? Ja! Uit onderzoek blijkt dat er minder probleem-gedrag is en dat het efficiënter wordt aangepakt in participatieve scholen. Echt samenwerken op elk niveau is de beste preventie. Maar dat kost tijd.

Veel leerkrachten duwen leerlingen in een nog-niet positie. Ze kunnen nog niets, ze weten nog niets. Ze zijn dus ook nog-niet-mondig, nog-niet-verantwoordelijk. «Ze moeten mee kunnen beslissen over wat rond hen gebeurt, maar dat lukt niet», zeggen leerkrachten en opvoeders dan. «Zeker niet in de basisschool.». Maar waar kunnen ze het dan leren?

- Opvoeders zijn niet de enige deskundigen in kinder- en jongerenzaken. Leerlingen, hoe jong ook, hebben zelf heel wat te vertellen over hun eigen leefsituatie. Ze kunnen zelf advies geven. Zo groeit een betere school en een aangenamer studieklimaat.

- Rekening houden met de opvattingen van leerlingen toont dat leerkrachten respect hebben voor hun aanwezigheid in de samenleving. Bovendien is het een oefening in verantwoord burgerschap. Door hen vroeg te betrekken bij sociale verbanden leren ze dat ook voor later.

- Als kinderen en jongeren echt participeren op school wordt het leerproces intenser: nieuwsgierig zijn, zelf op zoek gaan, naar oplossingen zoeken, initiatieven nemen, leren leren…

- Leerlingen die het gevoel hebben dat ze zelf school kunnen maken en iets kunnen realiseren, tonen meer respect. In die zin betekent participatie ook preventie van probleemgedrag.

- Er is een juridische reden. In de VN-conventie over de rechten van het kind staat dat elk kind zich moet kunnen uitdrukken, zich vrij moet kunnen organiseren en moet worden gehoord bij alle procedures die het aanbelangt. Deze wetten zijn gewaarborgd in elk land dat de conventie heeft ondertekend. Ook in België dus.

Actieplan voor (meer) leerlingenparticipatieEen leerlingenraad of kinderparlement is niet het enige middel om de leerlingen bij het school-beleid te betrekken. Participatie is meer dan praten. Leerlingen kunnen ook doe-gericht in het schoolleven participeren. Permanente en tijdelijke werkgroepen (afval op school, mid-dagactiviteiten, de schoolspeelplaats herinrichten…) zijn een uitstekend middel. Ze sluiten nauw aan bij de interesses, zijn themagericht en hebben een lage drempel.op klasniveau: - Wie zich kwetsbaar opstelt en toegeeft dat hij niet alles weet, gaat als leerkracht

mee op zoek, coacht zijn leerlingen.- Goede leerkrachten zijn niet alleen goed in hun vak. Ze stralen ook uit dat ze het

leuk vinden om met kinderen of jongeren te werken, met ze te praten, ze serieus te nemen. Leerlingen voelen dat.

- Wie accepteert dat kinderen en jongeren medeburgers zijn met hun eigen interesses en behoeften en niet alleen maar consument van een kennisfabriek, merkt dat ze zich kunnen ontpoppen tot enthousiaste en gemotiveerde leerlingen. Maak van kinderen en jongeren producenten (van ideeën…) in plaats van consumenten.

- Geef zo veel mogelijk leerlingen een functie in de klas (verantwoordelijke voor orde, muurkrant…). Dat verhoogt betrokkenheid en verantwoordelijkheidszin.

- Geef tijdens de les ruimte voor de eigen inbreng van de leerlingen.- Waardeer in woord én daad de inzet van de kinder- of leerlingenraad en het werk van

de begeleidende leerkrachten.op schoolniveau:- Een school kan leerlingeninspraak willen, ze ondersteunen en erin investeren. Niet

omdat het moet, maar omdat ze erin gelooft.- Werk aan een participatieve schoolcultuur waarin leerkrachten («Wij willen ook iets

te zeggen hebben»), ouders en leerlingen een rol spelen.- Een participatieplan kan een onderdeel vormen van het schoolwerkplan. Het beschrijft

hoe de school stapsgewijs, in elk leerjaar, volgens de mogelijkheden van de leeftijd aan leerlingenparticipatie werkt.

- Geef de kinder- of leerlingenraad plaats en tijd in de schoolstructuur: bevoegdheden, garanties, een vergaderplaats.

- Besteed extra-aandacht aan concrete inspraak en democratie door bijvoorbeeld een projectweek (democratie, kinderrechten…).

- Stel een profiel op van de klasafgevaardigden en de begeleidende leerkracht.- Investeer in vorming van de leerlingen en leerkrachten (vergadertechnieken, groeps-

vorming…).- Zorg dat de kinder- of leerlingenraad niet geïsoleerd wordt. Geef ruimte en steun voor

de communicatie met de achterban (schoolkrant, muurkrant, vergadering, rond-vraag…). De raad kan ook onderwerpen doorspelen aan de leerkrachtenvergadering en de ouderraad, maar de communicatie kan ook in de andere richting lopen.

- Leerlingen zien graag de concrete resultaten van de meningen en ideeën die ze aan-brengen. Participatie heeft meer met plezier te maken dan met structuren.

- Leerlingenparticipatie laat zich moeilijk in bestaande structuren vatten. Geef kinderen en jongeren experimenteerruimte. Het is een leerproces dat wat tijd en energie vraagt.

- Geef de leerlingenraad zo mogelijk de kans om in contact te komen met de raad van andere scholen, overkoepelende organisaties, internationale samenwerking enz.

- Leerlingenparticipatie moet kunnen mét conflicten. Alle problemen op school uitpraten kan niet. Maar ze komen tenminste op de gesprekstafel.

Annabel (12):«MOND HOUDEN»«Door het kinderparlement ziet onze speelplaats er nu helemaal anders uit, mogen de kleuters ook met hun vriendjes van de lagere school spelen en gebruikt een leerkracht niet langer zijn vervelende troetelnaampjes. Ik zit op een toffe school. Alleen de begeleidende ‘meester’ van het kinderparlement zou wat meer zijn mond moeten houden.»

het vooroordeel:

«dat kunnen ze nog niet»

waarom?

leer

lingen

par

tici

pat

ie

ZEGGEN EN DOENNiet wat we zeggen, maar wat we doen is belangrijk. Dat zorgt voor rolmodellen en navolging. Lesgeven over democratie heeft veel minder effect dan lesgeven in een demo-cratische school.

Voor veel leerkrachten zijn ouders vervelende lastposten. «Het enige wat ze interes-seert is hun eigen kind. Ouders zijn vermoeiend en denken dat ze het beter weten. Dat is helaas niet zo.»

Wat kunnen ouders aan de school bieden?- De inbreng van de know-how van ouders (computerdeskundige, loodgieter, perso-

neelsmanager, verteller, kunstenaar…) kan de school extra-leven inblazen.- Ouders zijn externen. Ze hebben een andere kijk op de school. Ze zien wat leerkrachten

en directies niet meer zien, ze zijn een spiegel.- Ouders zijn de eerste opvoeders van hun kind. Hun bekwaamheid kan de leerkrachten

helpen probleemgevallen vlugger te signaleren en samen op te vangen. Het leerproces kan zo vergemakkelijken.

- Ouders die betrokken worden bij de school werken ook thuis onderwijsondersteunend. Thuis- en schoolcultuur worden op elkaar afgestemd. Dat zorgt uiteindelijk ook voor betere resultaten van de kinderen.

- Ouders kunnen het leerproces daadwerkelijk ondersteunen (leesmoeders, hulp bij uitstappen, zwemvaders…).

- Ouders zorgen via de ouderraad voor extra-mankracht (bij allerhande feesten) en inkomsten.

Wat kan de school aan de ouders bieden?- Scholen kunnen ouders informeren over onderwerpen als faalangst, pesten, omgaan

met moeilijke kinderen, taalontwikkeling, studierichtingen… Zo ondersteunen ze ouders als de eerste opvoeder van hun kind.

- Scholen kunnen ouders uitnodigen om mee te doen met activiteiten in en buiten de klas. Leg de nieuwe rekenmethode op school uit. Vertel hoe ze hun kind kunnen helpen bij huiswerk. Scholen ondersteunen zo ouders als eerste leerkracht van hun kind.

- Geef ouders een eigen plaats om met andere ouders, maar ook met leerkrachten én directie samen over de school te denken.

Actieplan voor meer ouderparticipatieop individueel niveau- Ouders zijn de natuurlijke opvoeders van hun kinderen, leerkrachten de professionele.

Ouders hebben ook hun deskundigheid. Leerkrachten die dat respecteren, worden vlugger in hun professionaliteit erkend.

- Respecteer de onderwijsdoelen van de ouders («Wij vinden sport belangrijk», «Het is beter dat ze sociaal vaardig worden dan superintelligent»).

- Voor ouders is in de eerste plaats hun eigen kind belangrijk. Stel dat ook centraal. Maar laat ook voelen dat voor de school en een goede ouderwerking àlle kinderen belangrijk zijn.

- Leerkrachten die zich defensief opstellen, betrekken ouders niet bij een mogelijk probleem, of laten zich niet betrekken bij hun probleem.

op schoolniveau- Toon bereidheid om met ouders te werken. Niet omdat het moet, maar omdat de

school erin gelooft.- Goede, volledige en doorzichtige informatie over de school (de gang van zaken op school,

het schoolwerkplan, het pedagogisch project…) zorgt voor een positief contact met ouders. De beleidsopties van de school dienen dan als bakens, referentiepunten in het gesprek. Onwetendheid zorgt voor veel vragen en wrevel.

- Een school die zichzelf kwetsbaar opstelt en onvolkomenheden (pesten, faalangst, druggebruik…) toegeeft, toont haar open en democratisch karakter. De ideale school bestaat niet. De ideale ouder ook niet.

- Ouderparticipatie op school kan pas goed werken als de school ook alle andere par-ticipanten betrekt. Hoe kunnen leerkrachten voor ouderparticipatie zijn als ze zelf nooit worden gehoord?

- Geef ouders een forum, een plaats waar ze (ook zonder leerkracht of directeur) kun-nen praten. Zo blijft wrevel niet onuitgesproken.

- Vele informele contacten tussen leerkrachten en ouders zorgen voor begrip en ver-trouwen. Ouders en leerkrachten komen er in een minder directe en/of bedreigende context met elkaar in contact.

- Start vanuit de behoeften van de ouders. Ouders en school hebben gemeenschappelijke verwachtingen. Ga op zoek naar haalbare projecten en begin vanuit wat goed loopt op school, niet vanuit problemen.

- Zorg voor een gevarieerd aanbod (info-avonden, gezellige activiteiten…). Zo bereikt de school zoveel mogelijk ouders.

- Ondersteun de communicatie tussen ouders. Zorg dat de vertegenwoordiger van de ouders in de verschillende raden de ouders ook effectief vertegenwoordigt.

- Stimuleer de ouderraad om in contact te komen met de raad van andere scholen, overkoepelende organisaties, internationale samenwerking enz.

het vooroordeel: «pottenkij-

kers»

waarom?

ouder

par

tici

pat

ie

Mich, directeur:«CULTUREN AFSTEMMEN»«Ouders zijn geen specia-listen in onderwijskunde en technieken. Maar ze hebben wel een oordeel over hoe op onze school wordt gewerkt. Zij zijn verantwoordelijk voor de opvoeding van hun kind. Het is dan ook een goede zaak dat we de opvoeding op school en de opvoeding thuis op elkaar afstemmen. Daarvoor moeten we naar elkaar luisteren. Als ouders goed geïnformeerd zijn, kunnen zij hun kind thuis beter ondersteunen. Maar ook omgekeerd. Leerkrachten kun-nen heel wat opsteken van de contacten met ouders.»

De schoolraad: Elke school moet een schoolraad hebben. Daarin zetelen vertegenwoordigers van ouders, de leerkrachten en de lokale gemeen-schap. In het secundair onderwijs krijgen ook de leerlingen een plaats in de schoolraad. De directeur heeft een raadgevende stem. De schoolraad heeft twee bevoegdheden: ‘ad-vies geven’ en ‘overleg plegen’. Het advies van de schoolraad kan vrij-blijvend of verplicht zijn. Schoolraad en schoolbe-stuur (inrichtende macht) overleggen met elkaar over regelingen en beslissingen. Mocht de schoolraad niet akkoord gaan, neemt het schoolbestuur de eindbeslissing.De leerlingenraad, de pedagogische raad en de ouderraad zijn niet verplicht, maar als ten minste 10 procent van de leerkrachten of ouders erom vraagt, moeten die raden er komen. Het schoolbestuur (inrich-tende macht) moet in het basisonderwijs een leerlingenraad oprichten als ten minste 10 procent van de 11- tot 13-jarige leerlingen dit vraagt. In het secundair onderwijs moet de inrichtende macht sowieso een leerlingenraad organiseren.(Vlaamse scholen passen vanaf 1 april 2005 het par-ticipatiedecreet voor het leerplichtonderwijs toe. Dit decreet geldt alleen voor het gesubsidieerd onderwijs. Het gemeenschapsonderwijs heeft al een gelijksoortig participatiemodel in een bijzonder decreet).

Sommige leerkrachten voelen zich in de eerste plaats verantwoordelijk voor de eigen klas en niet onmiddellijk voor het geheel van de school. «We hebben niks te zeggen.» Nochtans leidt in veel scholen niet alleen de directeur de school, maar een team mét vertegenwoordigers van de leerkrachten.

Participatie verhoogt de betrokkenheid en verbetert de sfeer op school. Participatie is een middel om de leerkrachten te motiveren.

Actieplan voor meer leerkrachtenparticipatie- Betrek iedereen. Jonge leerkrachten kunnen frisse ideeën hebben. Ook het administratief

en onderhoudspersoneel is deel van het team.- Maak tijd en ruimte voor informele contacten tussen leerkrachten onderling en tussen de

leerkrachten en de directie. Zo groeit onderling vertrouwen.- Jonge of nieuwe leerkrachten krijgen een coach. Die kan helpen bij pedagogisch-didacti-

sche, schoolorganisatorische, relationele of administratieve problemen.- Individuele gesprekken tussen leerkrachten en directie (hoe voel ik me, hoe functioneer

ik, hoe denk ik over de school) kunnen de betrokkenheid verhogen en vangen eventuele problemen vlugger op.

- Verschillende werkvormen maken van vergaderingen meer dan eenrichtingsverkeer of oeverloos gepalaver.

- Werkgroepen (zorgverbreding, schoolreglement, feestcomité, ontspanning op school, vakoverschrijdende eindtermen enz.) stimuleren betrokkenheid.

- Iedereen inspraak geven werkt verruimend. Maar zorg ook voor besluitvaardigheid.- Zorg dat iedereen weet welke decretale inspraakorganen op school functioneren. Wie verte-

genwoordigt de leerkrachten in welke organen met welke bevoegdheden? Weet iedereen waar hij terecht kan met een individueel of collectief probleem? Krijgt iedereen de verslagen van de vergaderingen te zien? Is er voldoende communicatie tussen de vertegenwoordigers en de andere leerkrachten? Leggen de vertegenwoordigers verantwoording af tegenover de achterban? Kunnen ze hun mandaat ook verliezen?

Van groep naar teamEen school is meer dan een groep mensen die elk op hun manier met hetzelfde bezig zijn. Het zou ook een goed team kunnen zijn. Dan moeten de volgende voorwaarden voldaan zijn:1. Er is een gemeenschappelijke doelstelling, een missie door iedereen gekend en aanvaard (eerst

denken, dan doen, voortgang bewaken, evalueren en toetsen, stimuleren tot beter).2. Er is een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid: iedereen is verantwoordelijk voor de school

(iets van elkaar willen overnemen, elkaar steunen, zorg tonen voor het resultaat).3. Er is open communicatie: dat bevordert de onderlinge relaties en helpt de taak effectief

te kunnen volbrengen. Luisteren is daarbij belangrijk. Het betekent werkelijk aandacht hebben voor wat de ander zegt (elkaar volledig informeren, feedback geven, voor je mening uitkomen, eerlijk zijn).

4. Er is wederzijds respect: ieder teamlid heeft verschillende eigenschappen, vaardigheden en deskundigheden. Die verschillen kunnen productief zijn, maar ook improductief (luisteren naar elkaar, iedereen erbij betrekken, zich verdraagzaam opstellen, waardering ook uitspreken).

5. Er is soepelheid: een goed team past zich voortdurend aan nieuwe omstandigheden aan (van fouten leren, nieuwe dingen uitproberen, nieuwsgierig zijn, de waarde van elk idee zien).

6. Initiatief: als er geen actie wordt ondernomen is het team niet effectief (vooruit kijken, ideeën uitspreken, voorstellen doen, verantwoorde risico’s nemen). Ruimte geven en krijgen is hier belangrijk.

Je kan meer lezen over participatie in:Het Klassedossier op www.klasse.be/dossier/inspraakOprechte deelneming - Megafoon School (voor basisonderwijs) - Kinderrechtencommissariaat - kinderrechten@vlaamsparlement.be - www.kinderrechten.beDuel of duet - Jan Van Gils - www.bakermat.be - info@bakermat.comLeerlingenraad en daad - Vlaamse Scholierenkoepel - www.vsknet.be - info@vsknet.beOuders op school - Verhoeven, Devos e.a. - Garant - www.garant-uitgevers.be - uitgeverij@garant.beDe bibliotheek bij het SISO-nummer 485.1 (trefwoord schoolorganisatie)Voor nog meer informatie neem je contact op met de begeleidingsdienst van de school.

vooroordeel: «we hebben toch niks te

zeggen»

waarom?

leer

krac

hte

npar

tici

pat

ie