Klasse voor Leraren 79

40
Maandblad voor Onderwijs in Vlaanderen Nr.79 • November 1997

description

Maandblad voor Onderwijs in Vlaanderen. Uitgegeven door het Vlaams ministerie van Onderwijs en Vorming. Voor scholen die dat wensen, is er ook Yeti (derde graad lager onderwijs), Klasse voor Ouders (kleuteronderwijs t/m tweede jaar secundair onderwijs) en Maks! (derde t/m zevende jaar secundair onderwijs). Lees meer op www.klasse.be

Transcript of Klasse voor Leraren 79

Page 1: Klasse voor Leraren 79

Maandblad voor Onderwijs in Vlaanderen

Nr.79 • November 1997

Page 2: Klasse voor Leraren 79

(advertentie)

Page 3: Klasse voor Leraren 79

IN DIT NUMMER

4-11Broodje gezond

Ze eten te veel, ze eten te weinig, ze eten ongezond. Eén op vierleerkrachten zegt dat de algemene gezondheid van zijn leerlingener de jongste vijf jaar op achteruit is gegaan. En dat laat zichvoelen op school. We publiceren de eerste exclusieve resultatenvan het grote gezondheidsonderzoek bij jongeren. En we kijkenwat scholen eraan (kunnen) doen. Een dossier dat niemand opzijn honger laat.

14Te vlug afgehaakt

Maandblad voor Onderwijsin VlaanderenUitgegeven door het ministerievan de Vlaamse Gemeenschapdepartement Onderwijs

Nr.79 • November 1997

Hoofdredacteur Leo BormansProductcoördinator Diana De CaluwéEindredacteur Gaby De MoorRedactie Veerle Devos, Myriam Paquet, JanT’Sas, Jan Van den Bossche, Michel Van LaereRedactiesecretaris Patrick De BusscherSecretariaat Anny Lecocq

Foto’s Luc DaelemansCartoons Camp Illustratie p. 32 Mieke LamiroyDesign Marc Herman, Pieter Vandenbroucke

Verantw. uitgever Georges Monard,RAC Arcadengebouw, 1010 Brussel

Abonnement (10x per jaar): 900 fr.Gunsttarief (studenten, enz.): 450 fr.Alle Vlaamse leerkrachten, PMS-medewer-kers enz. (van elk net en van elk niveau)krijgen KLASSE gratis.Adreswijzigingen uitsluitend regelen via deeigen schooladministratie.

Er is ook een Klasse voor Ouders (t.e.m.tweede jaar secundair onderwijs) en eenKlasse voor Jongeren (van het derde tot hetzevende jaar secundair onderwijs) voorscholen die dat wensen.

KLASSE, Koningsstraat 138, 1000 BrusselTel. redactie 02-211 46 60Tel. coördinatie 02-211 46 58Tel. abonnementen 02-211 46 62Tel. publiciteit 02-211 46 58Tel. KLASSE voor Ouders 02-211 45 64Tel. KLASSE voor Jongeren 02-211 45 82Telefax 02-211 46 61E-mail [email protected] www.artefact.be/klasse

DE MOTORDe ploeg van Klasse schuift voortdurendde voeten onder tafel in een lerarenkamer,op een oudercomité of bij een leerlingen-raad. Het is opvallend hoe al die mensenmeestal dezelfde bekommernis delen: goedonderwijs mogelijk maken voor iedereen.Even opvallend is het hoe weinig ze vaakvan elkaar weten. U weet dat we daar metKlasse iets proberen aan te doen. De driepublicaties kunnen samen (met meer danéén miljoen lezers per maand) bijdragentot meer begrip, meer kennis van zaken,meer betrokkenheid… Het komt niet lan-ger allemaal enkel en alleen op de rug vande leraar neer: kansarmoede, faalangst,leerproblemen, gezondheidsopvoeding…Maar dikwijls moet van hem wel de stimu-lans uitgaan. Hij is de motor en de draai-schijf. Het is ook zijn beroep. Daarom moetelke leraar zich zo goed mogelijk geïnfor-meerd en ondersteund weten. In zijn ei-gen school en daarbuiten. Deze maandstarten we met een vaste advies- en over-leggroep voor Klasse. Daarin zitten ook debeoogde doelgroepen zélf: mensen dievan onderwijs het beste willen maken. Omu te dienen.

Zonder ontbijt naar school.Vizier p. 4-11

Te veel jongeren verlaten op 18 jaar de school zonder een diploma in handen. Toch hebben ze vaakeen deel van een opleiding afgewerkt. Een gemodulariseerd model kan hen meer zelfvertrouwen enkansen geven op de arbeidsmarkt.

15-16Klasse goes classic

Met klassieke muziek valt veel te doen op school. Ontdek denieuwe educatieve mogelijkheden van de Filharmonische Vere-niging. Duizend lezers (van basis tot hoger onderwijs) krijgen eenVIP-ontvangst én een concert van Schubert, Mendelssohn ofBrahms. Even kuchen en de zaal in.

28-29Filosoferen in de klas

«Het eerste wat ik hen moet afleren is dat een antwoord ofwel goed ofilosofie geeft aan kinderen. Of hoe filosoferen niet alleen de wereld

30-31Buitengewone leerkrachte

«Ik zou geld geven om hier te moHij staat, net als zo’n 4000 anderewoon secundair onderwijs. Daar gdan in het gewoon onderwijs. Bubuitengewone leerlingen.

32-33Als tranen mogen

Elke leraar heeft ermee te makenwordt of sterft, ouders die doodg

hoofdstuk tranen staat niet in het leerplan. Maar wat doen we met

n Journaal p. 12-13 n Idee p. 15-27 n Signaal p. 34-35 n Dialoog

Deze maand in Klasse voor Ouders: n Ongezonde voeding. Wat kunnen ouders eraan doen? n Filosoferen met kinderen. Er zijn geen domme vragen. n Wat komt de inspectie doen op school?

Deze maand in Klasse voor Jongeren: n Ongezonde voeding. Het verhaal van de leerlingen. n Ruil je bank. De ene opleiding is de andere niet. n Leerlingen denken mee op school. Maar hoe?

Klasse op Internet: n Met steeds nieuwe hyperlinks. Ontdek het zelf:www.artefact.be/klasse

Elke leerling een filosoof?p. 28-29

fwel fout is», zegt een leraar die van Sofie kan veranderen.

n

gen lesgeven», zegt leraar Jan. leerkrachten, in het buitenge-aat het er lichtjes anders aan toeitengewone leerkrachten voor

: een leerling die ernstig ziekaan... verdriet in de klas. Het

Hoe buitengewoon onderwijskan zijn. p. 30-31

KLASSE NR.79 3

de lege stoel?

p. 36-38 n

Page 4: Klasse voor Leraren 79

V I

4

Zwaar opZwaar op

Z I E R

Superdikkerds en pluimgewichtenHet aantal zwaarlijvige jongeren dikt aan. Ze

hebben nu al in de kleuterschool af te rekenen

met gewichtsproblemen. Kinderen eten te vaak

frieten, hamburgers, donuts, muffins en zoete

tussendoortjes. Veelal hebben ze slechte voedings-

gewoonten: te veel vetten en suikers. De meesten

eten te weinig groenten en fruit. Vergeleken met

Nederland en Groot-Brittannië eten Vlaamse jon-

geren relatief veel vlees en weinig vezelrijk voed-

sel. Maar zoete frisdrank drinkt 65 pro-

cent van de jongeren dagelijks, 24 pro-

cent zelfs meermaals per dag.

KLASSE NR.79

Terwijl de enen te dik zijn, lijnen de anderen.

Slechts de helft van de jongens en meisjes tussen

17 en 18 jaar neemt dagelijks een ontbijt. Dertig

procent van de 11-12-jarigen slaat het nog al eens

over. Eén op tien 17-jarige meisjes volgt een dieet.

Anorexia (magerzucht) en boulemiepatiënten

(geeuwhonger) worden steeds jonger. Eetstoor-

nissen duiken steeds vroeger op. Schoolkinderen

moeten kiezen tussen eten (en snoepen) en een

opgedrongen slankheidsideaal.

Samen aan tafel«Stilte! Iedereen in de rij! De boterhammeneters

vooraan, per klas. De warme eters achteraan. Ik

herhaal: aan tafel géén woord. En er wordt nu niet

meer naar het toilet gegaan! Mars!» Voeding

heeft niet enkel te maken met eten, maar ook met

eetcultuur. «Waarom altijd van die fantasieloze

lange rijen kale tafels in de eetzaal, waarbij de

leerlingen zich erg schools moeten gedragen»,

vraagt Annemie Peeters van de Vlaamse Kankerliga

Page 5: Klasse voor Leraren 79

de maagde maag

«De algemene gezondheid van mijn leerlingengaat er de jongste vijf jaar op achteruit.»

Klas

se G

rafie

k

(zeker) akkoord gematigd (zeker) niet akkoord geen mening

0 20 40 60 80 100 %

(enquête van Klasse bij meer dan 2000 Vlaamse leerkrachten, cijfers in procenten)

Kleuter

Lager

Sec 123

Sec 456

Hoger

Totaal

23

20

33

31

18

28

23

19

22

22

23

22

45

50

33

32

35

36

9

11

12

15

24

14

Iets meer dan een kwart van de leerkrachten vindt dat de algemene gezondheid van de leerlingen er de jongste vijf jaar op achteruit is gegaan. Een derde gaat daarmee niet akkoord.Uitschieter is het secundair onderwijs. Een derde van de leerkrachten signaleert er een achteruitgang van de algemene gezondheid van de leerlingen.Uit onze enquête bleek ook dat leerkrachten in het TSO zelfs voor 39 procent akkoord gaan met de stelling. Dus ver boven het gemiddelde van 28 procent.

zich af. «Kunnen er geen tafelkleedjes en bloemen

op tafel? In sommige scholen zorgen de leerlingen

daar in een beurtrol zelf voor. Men kan ook eens

de muren laten opfrissen of nieuwe gordijnen

hangen. Wat muziek op de achtergrond maakt de

sfeer toffer. Samen aan tafel is een vorm van

cultuur.»

SmurrieBesteden we echt te weinig aandacht aan de

gezonde eetgewoonten van kinderen? Oordeelt u

zelf. Meer dan de helft van de secundaire scholen

biedt snoep te koop aan. Van de 11-12-jarigen

zegt ook al weer meer dan de helft dat ze op

school frisdrank kan kopen, in het secundair is dat

aantal 88 procent. Drankautomaten zijn ingebur-

gerd. Maar is frisdrank botweg verbieden de op-

lossing? Tal van scholen slagen erin greep te

krijgen op de eetgewoonten van hun leerlingen.

Zij bieden gezonde tussendoortjes aan en becon-

curreren zelfs het populaire broodje smurrie met

een bruin broodje gezond. Andere scholen kwa-

men op het idee gratis water aan te bieden.

‘t Hoeft niet altijd spectaculair te zijn.

SmerenDat er iets aan de hand is met de voeding van de

jongeren, daar is blijkbaar iedereen het over eens.

En dit heeft zo zijn gevolgen op school: een onge-

zonde geest in een ongezond lichaam? Bij de vak-

overschrijdende eindtermen is gezondheidsopvoe-

ding alvast een centraal gegeven. Elke leraar krijgt

het dus op zijn brood. Tijd om hem te smeren? ■

KLASSE NR.79 5

Page 6: Klasse voor Leraren 79

Is het snoepwin-

keltje al open?

Nee, niet de win-

kel om de hoek,

maar de candybar van

de school. In meer

dan de helft van de

secundaire scholen kun-

nen scholieren snoep ko-

pen. En blijkbaar zijn ook

de drankautomaten in-

geburgerd, want vrij veel

scholen verkopen fris-

dranken. De exclusieve

resultaten van een nieuw

onderzoek naar de ge-

zondheid van jon-

geren in Vlaan-

deren.

6 KLASSE NR.79

Jongenseten nog

ongezonderdan meisjes.

Desch

Eén op vijf jongeren drinkt of eet slechts zelden ofnooit volle melk of melkproducten. Dat staat in dejongste enquête Jongeren en Gezondheid. Het on-derzoek bundelt de cijfers van een enquête bijmeer dan 4000 kinderen en jongeren tussen 11 en18 jaar in meer dan 100 scholen. Klasse publiceertde nog niet verschenen resultaten (over voeding)van het jongste onderzoek dat plaats had in 1996.De studie Jongeren en Gezondheid is nu voor dederde keer uitgevoerd in Vlaanderen. De eersteenquête had plaats in 1990. Deze studie maaktdeel uit van een internationaal onderzoek naar degezondheid en het gezondheidsgedrag van school-gaande kinderen, de Health Behaviour of School-aged Children Study.

Dagelijks broodTwee derde van de jongeren eet elke dag

vlees of gevogelte. Slechts één op tien doet datzelden of nooit. Meer meisjes eten dagelijksvlees of gevogelte dan de jongens. De helft vande ondervraagden (54 %) eet ten minste eenkeer per week vis. Bij twee op drie staat tenminste een keer per week pasta op het menu.

Eén op vijf jongeren (22 %) eet nooit witbrood. Maar bijna de helft eet het dagelijks of

zelfs meer keer per dag. Maar datzal wel geen nieuws zijn. In het

beroepsonderwijs eten zo-wel jongens als meisjes op-

merkelijk meer dagelijksbrood (57 %) dan inhet technisch (49 %)en algemeen secun-dair onderwijs (37 %).Van degenen die nooitwit brood eten, zit-ten de meesten in hetalgemeen secundair.

Bijna drie op vijf jonge-ren (57 %) eten dagelijks

één of meer keer bruinbrood. Eén op vijf (22 %)

eet het zelden of nooit. In hetalgemeen secundair is dagelijks bruin

brood eten iets meer in de mode (63 %)dan in de andere richtingen (gemiddeld 52 %). Inhet beroepsonderwijs eet men het minst dagelijksbruin brood (49 %).

Meisjes en fruitVan de jongeren drinkt 64 procent dagelijks

oolsmaak

zoete frisdrank, van wie 23 procent zelfs meer-maals per dag. Meisjes van 17-18 jaar drinken datminder vaak. Twaalf procent van hen zegt datzelfs nooit te drinken. Bij hun leeftijdgenoten vanhet mannelijke geslacht is dat percentage slechts 2.Over alle leeftijden heen drinken jongens ietsmeer dagelijks frisdrank. Jongens en meisjes vanhet beroepsonderwijs zijn de grootste dagelijkseverbruikers.

Bijna vier op vijf van de ondervraagden (78 %)zeggen dagelijks groenten te eten. Achttien pro-cent eet dat meermaals per week, maar niet elkedag. Slechts 2 procent ziet minder dan een keerper week groenten op tafel. Meisjes eten over hetalgemeen vaker groenten dan jongens. Twee opdrie jongeren beweren dagelijks fruit te eten. Zesprocent eet minder dan eenmaal per week fruit.Meisjes eten vaker fruit dan jongens. Het verschilis het grootst bij 17-18-jarigen. Bijna zeventigprocent (68 %) van deze meisjes eet dagelijksfruit, bij de jongens 51 procent.

PizzaDrie kwart van de jongeren eet zeven keer per

week een warme maaltijd. Meisjes van 17-18 eteniets minder vaak warm dan de anderen. Dat valtvooral op in het beroeps- en tech-nisch onderwijs. Meer dan 80 pro-cent van de jongeren eet op werkda-gen zijn warme maaltijd meestal thuis.Dit geldt voor alle leeftijden en voorbeide geslachten. Meer dan 90 pro-cent van de meisjes in het beroepsonderwijs gaatthuis warm eten. In het algemeen vormend secun-dair onderwijs is dit percentage minder dan 78. Inhet technisch 83. Thuis een pizza in de microgolf

Pizza’s zeggenniets over dekwaliteit vanwarm eten

t zoet

Page 7: Klasse voor Leraren 79

ELK JAARONGEZONDER

Jongens hebben een mindergezonde voedingsgewoontedan meisjes. Jongens etenminder fruit en drinken meerzoete frisdranken. Maar zo-wel jongens àls meisjes etensteeds minder dagelijks fruit.Tussen 1990 en 1994 daaldehet percentage dagelijkse fruit-consumenten al gemiddeldmet 5 procent. Deze trendzet zich voort. Er valt in decijfers van 1996 opnieuw eenbelangrijke daling op van hetaantal jongeren dat dagelijksfruit eet. Bij jongens van 11-12 is dit zelfs opnieuw 7 pro-cent. Bij de vrouwelijke leef-tijdgenoten 3 procent.Meisjes drinken steeds meerdagelijks zoete frisdranken, maarze halen de jongens nog nietin. Tussen 1990 en 1994 wasbij de meisjes het verbruiknochtans gedaald. Maar dejongste jaren stijgt het per-centage weer. Bij meisjes van11-12 sinds 1994 met 12 pro-cent. Bij jongens van 11-12jaar is er de jongste zes jaareen stijging van 14 procent.Vooral in het ASO blijken jon-gens steeds meer aan de

frisdrank te zitten.

ol verkoopt zelf

n frisdrank

fris in henischroepsrwijs

gooien, telt ook als warm eten. De cijfers zeggenniets over de kwaliteit van de warme maaltijd.Slechts 13 procent blijft op school warm etenen amper 1 procent duikt een snackbar ofeen hamburgertent binnen. Anderhalf pro-cent blijft warm eten bij oma of tante in debuurt. In het algemeen secundair onderwijsnuttigt 22 procent van de jongens en 20procent van de meisjes een warme maaltijd opschool. In het beroeps dalen deze percentages totrespectievelijk 12 en 4 procent.

ZakkenVan de jongens en meisjes tussen 15 en 18 jaar

ontbijt één op tien nooit. Het aantal jongeren datelke dag een ontbijt neemt, daalt met de leeftijd.Waar ongeveer 70 procent van de 11-12-jarigenelke dag van de week nog ontbijt, zakt dit percen-

tage naar gemiddeld zowat 55 procent voor de 17-18-jarigen. Slechts iets meer dan de helft van de17-18-jarige meisjes zet zich elke ochtend aan deontbijttafel. Twee derde van de jongeren in hetalgemeen secundair onderwijs ontbijt dagelijks.In het technisch slechts 55 procent en in hetberoeps net niet de helft.

Tal van scholen, vooral secundaire, verkopenzelf snoep (koeken en andere zoete dingen). Inhet lager onderwijs 14 procent. In het secundaironderwijs stijgt het percentage tot gemiddeld meerdan 53 procent bij de jongens. Meisjes van hetsecundair zeggen dat ze in 39 procent van degevallen snoep kunnen kopen op school.

Of jongeren de snoep die de school aanbiedtook daadwerkelijk kopen, is een andere vraag. Vande 11-12-jarigen zegt 77 procent dat ze op school

geen snoep koopt. Het aanbod (14 %) is er wel,maar slechts gemiddeld 4 procent maakt er ge-bruik van. Dit sluit evenwel niet uit dat ze hunwaar van thuis al kunnen meehebben of dat ze inde snoepwinkel om de hoek zoetigheden kopen.Snoep op school: jongens laten zich door het zoeteaanbod makkelijker verleiden dan de meisjes.

Blijkbaar zijn drankautomaten ingeburgerd opschool. In elk geval bieden vrij veel scholen fris-drank te koop aan. Van de 11-12-jarigen zegt 60procent dat ze op hun school frisdrank kan

Meerdranktechen beonde

ja

neen

soms

jongens

21

71

8

11-12 jaar

VERLEIDINGOp mijn school kun je koeken, snoep e.d. kopen

17-18 jaar

meisjes

23

69

8

jongens

52

39

9

meisjes

43

46

11

(cijfers in procenten)

ja

neen

soms

jongens

64

33

3

11-12 jaar

VEEL BRUISOp mijn school kun je frisdrank kopen (cola, limonade e.d.)

17-18 jaar

meisjes

57

40

3

jongens

88

10

2

meisjes

75

24

1

(cijfers in procenten)

KLASSE NR.79 7

De scho

snoep e

-t

-?

kopen. Van de jongens in hetsecundair beweert gemiddeld

meer dan 89 procent dat ditkan. Bij de meisjes ligt dataantal 10 procent lager. Ligtdat aan de nog zeldzame apartemeisjesscholen? Volgens deenquêteresultaten wordt er in

het technisch en beroepsonder-wijs meer frisdrank op schoolaangeboden dan in het algemeensecundair. Althans bij de jon-gens.

Een kwart (27 %) van de 11-12-jarigen zegt dat ze van hetaanbod van frisdranken op schoolgebruik maakt. Van de jongensin het secundair zegt 42 pro-cent dit. Van de meisjes 29 pro-cent. Jongens in het technisch en beroepsonder-wijs kopen gemiddeld merkelijk meer frisdrankop school dan hun kameraden van het algemeensecundair. De onderzoekers slui-ten niet uit dat de scholierenfrisdranken van buiten de schoolzouden kunnen meebrengen.Als de school geen water offruitsap aanbiedt, grijpen descholieren sneller naar een fris-drank, vrezen de onderzoekers. Er zit alvast bruisop school.

Andere belangenIn 95 procent van de scholen kunnen de leerlin-

gen geen fruit kopen. De onderzoekers merken opdat men op school makkelijker aan koeken danaan fruit geraakt. Ze zijn er nochtans van over-tuigd dat leerlingen zullen ingaan op het aanbodvan fruit. In plaats van een in choco gedooptekoek zouden ze sneller naar bijvoorbeeld eenappel grijpen. Als die er maar ligt! Waartoe dienentrouwens lessen over gezonde voeding als hetaanbod van de school andere belangen dient,aldus de onderzoekers. Kiezen tussen geld engezondheid?

Bannen en verbiedenVan de 11-12-jarigen zegt 72 procent dat ze op

school fruitsap, water of melk kan kopen. Wellichtwordt dit veeleer gunstige cijfer beïnvloed doorhet aanbod van melk in de lagere school. In hetsecundair onderwijs zakt dit percentage tot ge-middeld 63 procent. In het beroepsonderwijs ligthet aanbod het laagst met gemiddeld 52 procent.Het aanbod van frisdranken ligt duidelijk hogerdan dat van fruitsap en water.

Gemiddeld maakt 19 procent gebruik van hetaanbod van fruitsap, water of melk. Meisjes veelmeer dan jongens. Zo koopt in het technischonderwijs meer dan een kwart (27 %) van demeisjes fruitsap e.d. op school. Van de jongensdoet slechts één op tien dit ook.

De onderzoekers stellen voor de frisdrankau-tomaten niet te bannen, maar er ook water enfruitsap in te stoppen. Zo komt er meer variatie inhet aanbod en kan men de coladrinkers op lange-re termijn beïnvloeden. Sommige scholen passenhun schoolreglement aan en verbieden de importvan coladranken. Of verbieden de juiste oplossingis? ■

Page 8: Klasse voor Leraren 79

Chips, cola en cho-

colade zaaien ter-

reur op school. Jon-

geren eten liever

hamburgers, donuts,

muffins en pizza’s.

Ze lusten zeker geen

prei, witloof of Wal-

dorf-salade. Eetcultuur

hebben ze niet. Maar

waar zouden ze die le-

ren? Kinderen imiteren

gewoon de volwassenen.

Die nemen ook nauwe-

lijks de tijd om behoor-

lijk te eten, trekken zelf

naar een hap-slik-in-tent

of gooien thuis snel een

kant-en-klare diepvries-

schotel in de microgolf.

Probeer op school dan

maar eens goede eetge-

woonten aan te kwe-

ken… Hoe gezond is trou-

wens eten op school?

Een blik in de pan.

8 KLASSE NR.79

tta

Het is niet schitterend gesteld met de school-maaltijden in Vlaanderen. Dat bewijzen verschillendebronnen. Nochtans is een warm middagmaal dehoofdmaaltijd van de dag. Daarin moet een der-de van de energie zitten die men op een dagnodig heeft. Amper 13 procent van de jongerentussen 11 en 18 jaar blijft op school warm eten,zo leren we uit een recent onderzoek. Van deanderen die koud blijven eten, gaan velen naareen sandwichbar om een broodje. «De diëtistenzijn zelden opgetogen over het beleg met veelmayonaise», zegt Annemie Peeters van de Vlaam-se Kankerliga. De meeste kinderen brengen eenlunchpakket mee van thuis. Maar op schoolineten staat vaker gelijk met snel wat boterham-men naar binnen werken. Enkel de kleutersblijven wat langer aan tafel. De groten staan naeen kwartier al weer op de speelplaats. In deeetzaal mag je immers toch niet praten en van dekleur van het behang krijg je het zuur. ‘s Middagsop school blijven eten: kan dat gezonder engezelliger? Klasse nam zijn bestek mee en troknaar enkele scholen.

Niet spectaculair«’t Is misschien niet ideaal, maar bij ons

moeten ze zwijgen», zegt Armand Peeters (Sint-Vincentius, basisschool in Ekeren). «Onze eet-zaal galmt enorm. Je kunt niet iedereen zijnzegje laten doen, want dan overschreeuwen zeelkaar meteen. Zeker met 80 kinderen. In eenrustige ruimte eet je veel smakelijker. Rustig jeboterhammen opeten heeft ook voordelen. Dekinderen moeten ten minste een half uur in deeetzaal blijven. Zo krijgen de trage eters vol-doende tijd. Vroeger stonden de tafels in langerijen achter elkaar. Dat hebben we op voorstelvan de leerlingen veranderd. Ze gaan nu perklas zitten. Dat is gezelliger. Een vaste stoelhebben ze niet, wel een vaste tafel voor detafelgroep. Och, het moet allemaal niet zospectaculair zijn.»

Oude gordijnenOngeveer 80 van de 430 leerlingen van het

Koninklijk Technisch Atheneum in Willebroekgebruiken de warme maaltijd op school. Maarlang niet iedereen was tevreden over de samen-stelling ervan en over de sfeer in de eetzaal. EenSamen aan Tafel-team, vertegenwoordigers vanpersoneel en leerlingen, verhielp de tekortko-mingen. De leerlingen vonden dat er te weinigvariatie is in de warme maaltijden die dekokkin en haar twee helpers bereidden. Heteten was niet altijd lekker. Een gezond dessertontbrak en er stonden te weinig groenten enfruit op het menu. Een diëtist van de dieetpoly-kliniek van het UZ Gent kwam tot dezelfdebevindingen. Nu brengen de leerlingen zelf me-nu’s van thuis mee, waaruit het keukenpersoneelnieuwe ideeën put. «Vroeger kregen we vis zon-der groenten. Nu staan er altijd groenten op hetmenu», zegt Rik Hellemans. «En er is ook meerafwisseling. Er komt al eens rijst op tafel, eenander soort vlees en de kokkin probeert soms eenander bereidingswijze uit.» Ongezellig, groezelig,oude gordijnen, geen muziek: zo was de eetzaalvóór de opknapbeurt waarvoor de leerlingen zorgden.Nu staan er plantjes en versieren affiches de mu-ren. Ook de gordijnen zijn vernieuwd.

S i nk ograwaop

«Een beetje muziek op de achtergrond brengtsfeer in de refter», zegt Annemie Peeters van deVlaamse Kankerliga en de actie Samen aan Tafel. «Enmaak het gezellig aan tafel: een vrolijk tafelkleed, eenboeketje bloemen, een servetje…»

Bakstenen«Het winkeltje draait prima», zegt Alain Goolaerts

(Provinciale Technische Scholen, Boom). «Onzeleerlingen beheren het zelf. Ze kunnen er ondermeer terecht voor het fruit van de week. ‘s Middags

is er bij ons versesoep met brood te verkrij-gen. En gezonde broodjes met sla,tomaat, komkommer, kaas of ham en ei. Voortsbieden we sinds kort ook gratis water aan. Dat iseen goedkoop en gezond alternatief voor de favo-riete frisdranken.»

Gezond eten is ook milieubewust eten en overbodi-ge verpakkingen vermijden. De leerlingen van hetSint-Jozefinstituut in Aalst stimuleren het gebruikvan brooddozen, zodat er minder aluminiumfoliein de vuilnisbak belandt. «Gedurende veertiendagen verzamelden we alle aluminiumfolie in deeetzaal», vertelt Christine Danckaert. «Van diefolie maakten we bakstenen. We bouwden er opde speelplaats een grote muur mee. De campagne

hielp. Uit een rondvraag blijkt dat ongeveerde helft van de leerlingen de boterhammennog verpakt in aluminiumfolie. De anderehelft gebruikt echter weer een brooddoos.Daar blijven we verder op hameren.»

Platgekookt«Steeds meer scholen doen een beroep op een

cateringbedrijf», zegt Willy Vermeulen van Eurest.Dit bedrijf voor collectieve restauratie serveert inVlaamse scholen dagelijks tot 3000 maaltijden.«Scholen krijgen meer financiële verantwoorde-lijkheid en daarom worden ze ook meer prijsbe-wust. Grote scholengemeenschappen met samen400 tot 1200 leerlingen in hun lagere en secundai-re afdeling sluiten een contract af met een profes-sionele partner. De infrastructuur van hun eigenschoolkeuken is vaak verouderd.

d sr ttiserfel

Hap e

Page 9: Klasse voor Leraren 79

t beste geval:

nelle boterham

SAUSuree. Smurrie. Koud… Gaan dezeerzoeken staat intussen ook al wattkomingen. Oordeelt u zelf maar

de meestolmaal-oor.vol-

Hvuts

n

Een schoolrestaurant in eigen beheerblijven uitbaten wordt dan ook moeilijken duur. Maar vooral de kwaliteit en deuitbreiding van het aanbod geven dedoorslag. In een traditionele schoolkeuken

staan de gerechten al vanaf 10 uur in grote ketelsna te sudderen. Zo wordt alles platgekookt. Bijonze moderne bereidingstechnieken blijven groentenkrokant. Al dente. In ons aanbod is er keuze tusseneen warme of een koude schotel. In het secundaironderwijs bieden we ook broodjes aan. We hou-

den rekening met desmaak van de leerlingen.

Je moet bijvoorbeeld een leerlingvan 10 jaar geen witloof voorschotelen. Er zijnzoveel andere dingen die hij wel lust. Spaghettikan een degelijke voedingswaarde hebben, maardaar moet je niet elke week mee afkomen.»

Kleffe sausScholen schipperen tussen kwaliteit en prijs.

«Soep, hoofdschotel en dessert bieden we aanvoor 90 tot 150 frank», zegt Vermeulen. «Vroegerzegden onze ouders: laat de rest liggen, maar eet jevlees op. Deze mentaliteit behoort tot het verle-den. We opteren voor gezonde voeding met elkedag groenten. De school heeft inspraak. Het aan-tal keren vleesbereidingen op basis van varkens-vlees spreken we onderling af met de schooldirec-tie. Bij de samenstelling van de menu’s is er tel-kens supervisie van een diëtist. We houden ookrekening met moslimvoorschriften voor het eten,als de school daarom vraagt. Inspelen op de smaakvan de kinderen betekent niet dat we fastfoodserveren. Leerlingen moeten de gewoonte krijgennaar het schoolrestaurant te gaan, zonder af tegaan op de menu’s. We stapten af van donderdag-frietdag en vrijdag-visdag. Vaste menu’s inbou-wen maakt dat je de ene dag 500 en de volgendedag slechts 200 klanten hebt. Dat is niet interes-sant voor een cateringbedrijf. Ouders en leerlin-gen overtuigen we met lekkere maaltijden meteen degelijke presentatie. Catering gaat niet sa-men met klonterige aardappelpuree en kleffe sau-sen van een grootkeuken.»

et staatanaf 10ur in gro-e ketels teudderen

Slik

Kroepoek«We konden voor de actie gezonde school toch

weer niet de tandarts uitnodigen, de tanden lerenpoetsen, de dokter laten komen en over gezondeten praten», stelt Walter Van Geem (StedelijkeBasisschool, Wilrijk). «Vermits we Marokkaanse,Spaanse, Turkse, Portugese, Chinese, Iraanse enBelgische kinderen op school hebben, vroegen weaan de moeders om een typische versnapering vanhun land klaar te maken. Het werd een grootintercultureel feest en een culinaire week. En deouders mochten gratis komen meefeesten. Zohoopten we dat ze wat meer met el-kaar zouden praten. Elkaars leef- eneetgewoonten leren kennen past inons project samenlevingsschool. Ge-durende 24 dagen stonden bijna allelessen in het teken van een bepaaldland. Daardoor konden de leerlingeneen blik op de wereld werpen en leren openstaanen respect opbrengen voor alle culturen. We toondenook de ouders en de buurt hoe boeiend je metverschillende nationaliteiten kunt samenwerken.»

Intussen proefden de kinderen van rijstpap, dol-ma, sarma, tuzlu, kurabiye, cevezli, pohça, ensala-dilla, tortilla, couscous, kroepoek, chopsoy, nan,morabla, panir nana en nogh vanalles. ■

In he

een s

TONG IN MADEIRASchoolmaaltijden. Gaarkeuken. Grote ketels. Platte passociaties nog op? Op de jongste resultaten van ondschimmel. Toch herhalen we de opvallendste tekorwaar de scheplepel nog krom staat.• Vette vleessoorten (stoofvlees, worst, gehakt…) zijngebruikelijke eiwitbronnen in zowat de helft van de schotijden. In iets meer dan een derde komt mager vlees v• Slechts de helft van de schoolmenu’s bevat een waardige groenteportie. In een kwart van de mid-dagmalen ontbreken groenten helemaal.• Bepaalde gerechten zijn een excuus om groentenweg te laten (stoofvlees, tong in madeirasaus,gehakt in tomatensaus).• Eieren, aardappelpuree, frieten, deegwa-ren, paddestoelensaus, pickels en uitjes,currysaus of andere gekruide sausen die-nen vaak als vervanging van groenten.• Aardappelpuree komt dubbel zoveel voorin geleverde maaltijden dan in ter plaatsebereide. Er zou nu een verschuiving zijnnaar deegwaren.• Een kwart van de menu’s bevat geen nage-recht. De meest voorkomende en geliefde na-gerechten zijn een voorverpakt gebakje, koek ensnoep. Tegenwoordig zou er meer yoghurt en fruitop tafel komen.• De hygiëne in veel schoolkeukens en -eetzalen isbelabberd.• Eerst handen wassen alvorens aan tafel te gaan,blijft in tal van scholen een exotisch gebruik.• Ouders worden niet betrokken bij de samen-stelling van de menu’s.• De (lage) prijs van de warme maaltijdenleidt tot concurrentie tussen scholen.

KLASSE NR.79 9

Page 10: Klasse voor Leraren 79

re tsab

Bijna een derde van

de jongeren tussen

11 en 18 jaar ont-

bijt nooit. Slechts iets

m e e r

dan de

helft van

de meis-

jes van

17-18 jaar is elke och-

tend present aan de ont-

bijttafel. Als kinderen

‘s ochtends niet genoeg

energie bunkeren, is de

kans groot dat ze om 10

uur gauw wat snelle sui-

kers smikkelen. Snoep dus.

Tussendoortjes zijn klein,

maar ze zitten vol vet en

suiker. Caloriebommen.

Te mijden. Maar eerlijk,

loopt ú altijd als een glad-

gestreken puntzak en

zonder omkijken voorbij

de koelkast, zo ‘s avonds

tussen soap en slaap?

lstegp

10 KLASSE NR.79

Sn

Voor het goede voorbeeld is men bij volwassenenvaak aan het verkeerde adres. Eén Belg opvijf neemt niet de tijd voor een ontbijt. Of hijneemt genoegen met een onevenwichtig sa-mengesteld ochtendmaal. Zoals veel kinde-ren, een boterham met choco. Dat zegt Mar-cel Colla, minister van Volksgezondheid. Noch-tans levert een evenwichtig ontbijt een kwart vande energie die een mens op een dag nodig heeft.Alvast 85 procent van de kleuters neemt elke dageen ontbijt. Hierbij drinkt 86 procent veelal melkof chocolademelk, 31 procent fruitsap, 10 procentkoffie of thee. Frisdrank liet zich voor 6 procentoptekenen in het onderzoek van de Dienst Jeugd-gezondheidszorg van de KULeuven.

MentaliteitSommige scholen biedenvanaf 7 uur ‘s ochtendseen ontbijt aan.PETER RITSERVELDT (In-stituut Stella Matutina, Mi-chelbeke): «We vonden datwe onze leerlingen moestensensibiliseren. 31 procent namsoms en 8 procent nam nooitdagelijks een ontbijt. Daarom or-ganiseren we nu een ontbijtactie. Dieloopt een hele week. Gratis verzorgddoor onze groenploeg. Elke dag krijgt telkenseen andere groep de kans om rustig en ge-zond te ontbijten. Tijdens die ontbijtactieleggen we ook uit hoe de leerlingen zelf eenevenwichtig ontbijt kunnen samenstellen. In-tussen weet iedereen hoe een gezond ontbijteruit ziet. Het is geen makkelijke klus om dementaliteit van de leerlingen te veranderen.Een pakje chips kan toch zo lekker zijn. Maarals we met onze actie al een klein deel van deleerlingen kunnen bereiken, zijn we al zeertevreden.»

WortelsTussendoortjes zijn caloriebommen. Maar hoeontmantel je die?KRISTINE VAN HAUWERMEIREN (StedelijkSecundair Instituut Paramedische Beroepen,Gent): «We willen vermijden dat de leer-lingen als tussendoortjes uitsluitend snoepnuttigen. Daarom is er bij ons op schooleen aanbod van gezonde tussendoortjes:yoghurt, appels, peren, bananen, mandarijn-tjes. We proberen ook, volgens het seizoen,groenten aan te bieden, zoals wortels, kom-kommers, tomaten en druiven. In het begindraaide dat winkeltje niet zo goed. Maar nuheeft het succes. Dat ligt ook aan de democrati-

Afspmetplaake swich

Wij brealien vden snoe

ellesuike

sche prijzen: 5 frank voor een appel, 3 frankvoor een wortel. We blijven echter realistischen verbieden geen snoep. Wij verkopen trou-wens zelf nog altijd snoep, zij het zeer beperkt.

Enkel ‘s namiddags zijn er in ons winkeltjekoeken te koop. In de voormiddag zijn ergezonde belegde broodjes te verkrijgen.We opteren dus voor een tussenstap, waarbijwe vinden dat de jongeren zelf hun keuzemoeten leren maken. In onze maatschap-

pij worden ze immers dagelijks geconfronteerdmet cola en andere zoetigheden. Waarom zoude school dan verstoppertje moeten spelen? Alsze echter uit eigen beweging en bewust ietswaardevoller en gezonder verkiezen, als ze eenwortel boven een koekje verkiezen, spelen wijde rol die de maatschappij van ons verwacht,die van opvoeder.»

AandoeningenDe school kan de sandwichbar uit de buurt bin-nenhalen. En tegelijk zorgen voor een aanbod vangezonde broodjes.LEA MAES (Voeding en Gezondheid): «Ik hoor dathier en daar uitbaters met hun frietkraam en ham-burgerstandjes voor de uitgang van de school gaanstaan. Anderzijds ken ik scholen die met de plaatse-lijke sandwichbar afspraken maken. Het is hungelukt om de uitbater met zijn broodjes op school telaten komen. Hij moest wel zijn gewone aanbod

verruimen met bruine broodjes en broodjesmet vetarm beleg. Zo is de winkel zeker vaneen vaste afzet en kan de school een alternatie-ve gezonde voeding aanbieden. Dat past inonze gezamenlijke campagne met de VlaamseKankerliga, waarbij we vezelrijke voeding wil-

len bevorderen. De consumptie van groenten, fruiten bruin brood is belangrijk om heel wat aandoe-ningen te voorkomen. En als men meer groenten enfruit consumeert, zal men automatisch minder vettevleesproducten eten. Dat is dan een stap naar meerevenwichtige en gezonde voeding.» ■

kende

elij-nd-ar

ijvenisch

rbie-een

rs

Page 11: Klasse voor Leraren 79

Derplicht vormingsgebied voor de

voorbeelden uit de vakoverschrij-n alle leerkrachten hier inspiratieen bereiden.d van een model een evenwichtige

et schoolmenu, het aanbod aanhoolwinkel. Samenstellen en kiezen

gestelde berichten. De één zegt datiet te veel melkproducten mag eten.zaam. Dat fruit gezond is, daar zijnn is ook niet goed. Wie moet ik nu te eten?»dingsgedrag beïnvloed wordt door

mst van light producten, bepaalde

t er best enkele kilootjes af kunnen.ot. Ze praten over hoe ze zichzelfer iets aan doen. Karen stelt voor te

p de ontwikkelingsdoelen voor degere school.n model een evenwichtige maaltijd

enschappen en biologie in het SO:e kwaliteit en de kwantiteit van de voedingsgewoonte kunnen bepalen

kvlak is bijvoorbeeld lichamelijken gezonde voeding en begrijpen het

igheden, Opvoeden tot burgerzin,hrijdende eindtermen en ontwikke-dair onderwijs - ook te raadplegen

ntbijt slaan ze

on over

SAMENAAN TAFEL

Gezondheid, dit is nu zo’ntypisch raakvlak waarvoor webest samen aan tafel gaanzitten: de school, ouders énleerlingen. Daarom staat ditthema deze maand centraalin de drie publicaties van Klas-se: voor leerkrachten, oudersen leerlingen. Een menu metdrie gangen. Zorgt u voor

het toetje?

Veel te gezond• Alle secundaire scholen kregen van de Vlaamse Kan-kerliga twee brochures over de schoolmaaltijden inVlaanderen, Samen aan Tafel. Hierin stelt de liga eenactie voor, waarmee ze leerkrachten, directie, leerlin-gen, ouders en PMS-medewerkers samen aan tafel wilbrengen en hen bewust maken van problemen en knel-punten rond schoolmaaltijden. U kunt de brochure bijuw directie vragen. U kunt alsnog inschrijven tot uiter-lijk 15 november, als u vermeldt dat u via Klasse weetkreeg van de actie.Vlaamse Kankerliga - Actie Samen aan Tafel -Koningsstraat 217 - 1210 Brussel - tel 02-227 69 75 -fax 02-223 22 00• De Voedingsdriehoek (folder-affiche) van de organi-satie Voeding en Gezondheid geeft een idee van watmen dagelijks zou moeten eten om voldoende voedings-stoffen op te nemen. De aanbevelingen zijn opgesteldvoor de algemene bevolking. Wie intensief sport of een

dieet moet volgen, vraagt het best advies aaneen diëtist over de juiste hoeveelheid,

de keuze en de variatie van voe-dingsmiddelen. In dit model

vindt men 7 groe-pen voedingsmiddelen

die elk hun aandeel leve-ren in de samenstelling van

een gezonde, gevarieerde en even-wichtige voeding: water; graanpro-

ducten en aardappelen; groenten; fruit; melk-producten; vlees, vis, eieren en vervangproduc-

ten; smeer- en bereidingsvet. Het topje van de driehoekis de restgroep. Die bevat zoetigheden, alcoholische ensuikerrijke dranken, mayonaise… Deze voedingsmid-delen zijn strikt genomen niet nodig. Het topje is eentoemaatje.De Voedingsdriehoek - 3 fr. per exemplaar - te be-stellen bij Voorlichtingsbureau voor de voeding -IPB - Jezusstraat 16 - 2000 Antwerpen - tel 03-232 8855 - fax 03-231 71 33• Lekkere en gezonde menu’s voor school en bedrijf(A. Notte, A. Coucke, M.J. Huyghebaert, C. Hardyns,diëtisten van de Dieetpolykliniek UZ Gent) is pas ver-schenen. «In een tijdperk waarin de massamedia uitge-breid publiciteit voeren voor ‘lekkere dingen’ en ‘fast-food’ en hierdoor aan jongeren al vanaf de prille jeugdeen verkeerde voorstelling meegeven van wat gezondevoeding eigenlijk is, moeten we alle krachten bundelenom de bevolking correct voor te lichten», zeggen deauteurs. Het boek bevat een reeks aantrekkelijke enevenwichtige weekmenu’s die specifiek zijn afgestemdop de grootkeuken. Het kost 895 frank.Uitgeverij Biblo - Brasschaatsesteenweg 308 - 2920Kalmthout - gratis nummer 0800 12683. Op ditnummer kunt u ook een gratis proefnummer van deEetbrief aanvragen. Dat is een maandelijkse nieuws-brief over voeding en gezondheid.

• 50 vragen van de consument - een antwoord op aluw vragen over vlees, vis, gevogelte, wild, konijnen…- Is het waar dat vis eten gezond is? Het antwoord opdeze en andere vragen vindt u in deze brochure. Eengratis bron voor leerkrachten. Vanaf december is eennieuw informatiedossier over de vlees- en visproble-matiek verkrijgbaar voor 300 frank. Volgende maandverschijnt ook een nieuwe gratis brochure over deinformatie die op een etiket van voedingsmiddelenstaat. Het Onderzoeks- en Informatiecentrum van deVerbruikersorganisaties (OIVO) stelt nog andere pe-dagogische documenten over consumentenopvoedingop school ter beschikking. U kunt een volledige lijstaanvragen.OIVO - Riddersstraat 18 - 1050 Brussel - tel 02-54706 11 - fax 02-547 06 01• Praktische tips voor een goed ontbijt - gratis -Vlaamse dienst voor Agro-marketing (VLAM) - Leu-venseplein 4 - 1000 Brussel - tel infoshop 02-501 6235/36 - fax 02-501 62 05• Voeding en Gezondheid - Deze vereni-ging heeft als hoofddoel de gezondheid be-vorderen door voeding, o.a. door de innamevan voedingsvezel te stimuleren. - G. Schild-knechtstraat 9 - 1020 Brussel - tel 02-42033 33• Proges - vereniging voor Promotie enGezondheid op School - Leerkrachten kunnen hiero.a. terecht voor informatie over het thema voeding. -G. Schildknechtstraat 9 - 1020 Brussel - tel 02-42249 39

BIPSEN TE RONVanaf september 1997 is gezondheidseducatie een veerste graad secundair onderwijs. We lichten twee dende eindtermen voor voeding. Misschien kunneopdoen voor een nieuwe saus waarmee ze hun lessEerste voorbeeld: De leerlingen kunnen aan de hanmaaltijd samenstellen.Actie in de klas/school: Kritisch onderzoek van htussendoortjes en drank in de drankautomaat en de scvan gezonde tussendoortjes en lunchpakket.Leefwereld van de jongeren: «Ik hoor de meest tegenvlees ongezond en te vermijden is. De ander zegt dat ik nVoor een ander zijn aardappelen en spaghetti niet voedde meesten het er over eens. Maar uitsluitend fruit etegeloven? Waar moet je nu precies op letten om gezondTweede voorbeeld: De leerlingen zien in hoe het voereclame en sociale omgeving.Actie in de klas: Stilstaan bij bepaalde trends, zoals opkodiëten volgen enz.Leefwereld van de jongeren: Karen en Tina vinden daZe vinden hun bipsen te rond en hun borsten te gro‘s avonds voor de spiegel inspecteren. Samen willen ze gaan sporten. Tina vindt een gezond dieet belangrijk.SamenhangDe eindtermen voor de eerste graad bouwen voort okleuters en de eindtermen voor leerlingen van de laVoorbeeld: De leerlingen kunnen aan de hand van eesamenstellen.Horizontale samenhang tussen de vakken natuurwetDe leerlingen kunnen het verband aantonen tussen dvoeding en de gezondheid… Ze zien in dat ze hun eigenen bijsturen.Verticale samenhang met het basisonderwijs: Raaopvoeding. De leerlingen kennen de basisregels voor eebelang van gewichtscontrole.Doelen voor heel de school - Leren leren, Sociale vaardGezondheidseducatie, Milieu-educatie - De vakoversclingsdoelen voor de eerste graad van het gewoon secun

op het Internet www.vlaanderen.be/eindtermen

Het o

gewo

KLASSE NR.79 11

Page 12: Klasse voor Leraren 79

12 KLASSE NR.79

■ VEEL VOLK

Met meer dan 150.000In het Vlaams onderwijs werken 151.444 personeelsleden.basisonderwijs 51.183secundair onderwijs 70.200hogescholenonderwijs 10.067universitair onderwijs 9.240onderwijs voor sociale promotie 4.569deeltijds kunstonderwijs 3.988personeel PMS-centra, onderwijsinspectie 2.197en pedagogische begeleiding

■ BEGROTING

Ook voor kleinere scholenDe ontwerpbegroting voor 1998is klaar. In het totaal zal de Vlaam-se gemeenschap meer dan 574miljard frank uitgeven. Hiervangaat iets meer dan 245 miljardnaar onderwijs. Ook dit jaar voertmen geen feitelijke besparingendoor in het onderwijs. De initië-le begroting, uitgedrukt in ter-men van beleidskredieten, de pro-visie voor de index en de alge-mene CAO niet inbegrepen,bedraagt 246,464 miljard frank.Het vergelijkbare aangepastebudget van 1997 bedroeg240,165 miljard. Dit betekenteen stijging van het onderwijs-budget met 2,6 procent. Enkelenieuwe initiatieven kregen eenplaats in de onderwijsbegroting.Vanaf 1 september 1997 kun-nen basisscholen vanaf 500 toten met 599 leerlingen 6 bijko-mende lestijden verkrijgen voorbeleidsondersteuning. Scholenvanaf 600 leerlingen krijgen 10uur. Deze lestijden worden toe-gekend aan een personeelslidom bepaalde taken op zich tenemen, waardoor de directeurwordt ontlast van bijvoorbeeldorganisatietaken. Dit kwam voor-al de kleine groep grote scholentoe. Directies hechten groot be-lang aan deze ondersteuning.Daarom is er een nieuw initia-tief, waardoor het mogelijk wordtom vanaf 1 september 1998 denormen verder naar beneden telaten zakken. Kleinere scholenkunnen dan ook van de beleids-ondersteuning gebruik maken.

■ HOBU

Sociale voorzieningenEen stukje van de discriminatietussen hogescholen en universi-teiten verdwijnt. De hogescho-len krijgen meer geld voor desociale voorzieningen van hunstudenten. Op dit moment krij-gen ze nog gemiddeld per stu-dent 3200 frank. Dat geld dientvoor onder meer huisvesting,restaurants en begeleidingsdien-sten. Een aparte vzw, waarin destudenten inspraak hebben, be-heert dit geld. Enkele jaren gele-den kregen de hogescholen he-lemaal niets voor hun socialevoorzieningen. Universiteitenkrijgen daarvoor ongeveer 9000frank per student. In de ont-werpbegroting voor 1998 staatnu een bedrag van 4000 frankper hogeschoolstudent ingeschre-ven, gekoppeld aan de index.

■ SCHOOL EN BEDRIJF

PijnpuntenHet onderwijs in Vlaanderen is niet afgestemd op de nieuwe enveranderende kennismaatschappij. Dat zegt een stuurgroep vanhet Vlaams Economisch Verbond (VEV), een werkgeversorganisa-tie. Het VEV wil nochtans geen afgestudeerden die ze onmiddel-lijk in een bedrijf kan inzetten. Men wil daarentegen dat hetonderwijs de jongeren andere attitudes bijbrengt, zoals creativi-teit, zin voor initiatief en groepswerk. Deze attitudes zijn belang-rijk in ondernemingen. Het Vlaams onderwijs heeft, volgens hetVEV, een aantal pijnpunten. Het kost niet te veel, maar demiddelen worden weinig doeltreffend gebruikt. Voorbeelden vangeldverspilling zijn het te grote aantal zittenblijvers, de te kleineklassen in het secundair onderwijs wegens de verzuiling en hetgebrek aan drempels naar het hoger onderwijs. Zo stelt het VEVvoor hogescholen en universiteiten te betoelagen op basis vanhun kwaliteit en het aantal geslaagden. Men vindt dat de vastebenoeming een te hoge kostprijs heeft. Een dynamischer vormvan personeelsmanagement in een samenwerkingsverband tus-sen scholen zou de leerkrachten beter begeleiden en beter betalenvolgens hun prestaties, vindt het VEV. Voorts legt de organisatiede vinger op nog andere pijnpunten: een weinig doorzichtigonderwijsaanbod, gebrekkige afstemming van het onderwijs opde behoeften van de arbeidsmarkt en het watervalsysteem. Hier-bij ligt in het begin van de studie de lat zo hoog mogelijk. Daarnazakt ze om de afdaling naar zogeheten lagere studieniveausmogelijk te maken. Het VEV pleit voor een opwaardering van hettechnisch onderwijs en voor een betere plaats van de technologi-sche opvoeding in het algemeen secundair onderwijs. De werkge-versorganisatie wil de relatie tussen school en bedrijf verbeteren.Zo krijgt vanaf deze maand de laatste graad van het secundaironderwijs van het VEV een Klaskrant. Er komt een debatcyclusondernemer in de school, waarbij ondernemers aan jongeren duide-lijk maken wat ondernemen inhoudt. Leraars secundair onder-wijs krijgen de mogelijkheid om bedrijven te bezoeken, waarbij zehun verwachtingen en ervaringen kunnen uitwisselen.

■ AFRIKA

Kleur bekennenScholieren worden gevoeligergemaakt voor internationalesolidariteit en verdraagzaam-heid. Daarvoor maakt staatsse-cretaris Reginald Moreels van Ont-wikkelingssamenwerking 50miljoen frank vrij. Kleur beken-nen heet het opvoedingsproject.In Europa draagt België, samenmet Frankrijk, de rode lantaarnals het op belangstelling voorontwikkelingssamenwerkingaankomt. Jongeren moetenmeer doen dan enkel over deontwikkeling van landen envolkeren in het zuidelijk half-rond iets horen of leren, zegtmen. Deze informatie moetbovendien een verandering vangedrag stimuleren. Om dezedoelstelling te bereiken, kun-nen scholieren van basis- ensecundair onderwijs een inleef-atelier bezoeken. Daar komenze in contact met de realiteitvan andere culturen en vreem-de leefwerelden. De financiëletegemoetkoming van Ontwik-kelingssamenwerking wil deel-nemen aan het project aantrek-kelijker maken. U leest meerover de actie in Idee p. 22.

Informatie moet ook het ge-drag veranderen.

Meer dan 60 procent van het personeel bestaat uit vrouwen (91.341). Er werken 60.103 mannen in het onderwijs. Vooral in de leeftijdsgroep 20-39 is meer dan de helft vrouwelijk.(Het Vlaams onderwijs in beeld 96-97- departement Onderwijs)

Meer dan de helft vrouwenKl

asse

Gra

fiek

? /

0 10.000 20.000 30.000 40.000 50.000 60.000

20-29

Leeftijd

30-39

40-49

50-59

60+

4.493

12.987

20.034

20.092

2.497

12.272

27.639

30.442

19.894

1.094

Page 13: Klasse voor Leraren 79

■ BASISSCHOOL

Directies enadministratieIn de basisscholen van de Vlaam-se gemeenschap heeft 96 pro-cent van de directeurs enkelbeheerstaken. Vier procent heeftdaarnaast nog onderwijstakenen moet voor de klas staan. Inandere Europese landen heb-ben directies blijkbaar een an-dere taakomschrijving. In Por-tugal en Frankrijk besteden di-recteurs hun tijd voor meer dan60 procent aan onderwijstaken.In Spanje en Nederland is dattussen de helft en een kwart.

■ STUDIETOELAGEN

VerhoogdDe Vlaamse regering in-dexeerde de studietoela-gen voor studenten vande hogescholen en uni-versiteiten. De verhogingmet 2 % komt tegemoetaan de stijgende kostenvan studie en levenson-derhoud. Het absolutemaximum voor een kot-student bedraagt nu100.300 frank tegenover98.400 frank tijdens het

academiejaar 1996-1997, voor een spoorstudent 65.100 frank envoor een student die op minder dan 10 kilometer van de onder-wijsinstelling woont 59.400 frank. Door de indexering zal degemiddelde maximumtoelage voor de spoor- en kotstudentenbijna 75.000 frank bedragen. De reële studiekosten voor beidecategorieën bedragen 77.479 frank. Dit cijfer is een actualiseringvan een studie van het Hoger Instituut voor de Arbeid (HIVA) uit1987. «Maar men kan toch niet eindeloos cijfers over studiekos-ten van 10 jaar geleden blijven extrapoleren», zegt de VlaamseConfederatie van Ouders en Ouderverenigingen (VCOV). «In 10 jaartijd stegen niet enkel de studiekosten zelf, maar ook het uitgaven-patroon ervan. Zo zijn de regelgeving en de praktijk van hetinschrijvingsgeld grondig gewijzigd. Er is behoefte aan argumen-tatie op basis van recente gegevens in plaats van bijgewerkteverouderde cijfers.» Volgens de ABVV-jongeren is sinds 1989 hetaantal beursstudenten aan de universiteiten gedaald van 22 naar15 procent en aan de hogescholen van 35 naar 25 procent.Intussen maakt de onderwijsminister werk van een automatischeindexering van de studiebeurzen en doktert hij aan een inhaalbe-weging voor de laagste inkomens.

■ VLAS

Misnoegen encorporatismeEen aantal schooldirec-teurs van het basison-derwijs voerde actie,omdat ze ontevredenzijn met de gang vanzaken. Ze verenigdenzich in VLAS, VlaamseActieve Schoolleiders. Zevinden onder meer dater in de werkingsmiddelen eente grote discriminatie is tussenhet basis- en het secundair on-derwijs. De vakbonden zijn ech-ter niet opgetogen over die ac-tie. «VLAS is vals», zegt de so-cialistische vakbond ACOD.«We hebben VLAS niet opge-merkt toen de representatievevakbonden de salarissen vande directies in het basisonder-wijs drastisch verhoogden enop nog slechts één en hoogsteweddeschaal van directeur ba-sisonderwijs brachten. De vak-bond duwde ook aan de karom een volwaardige admini-stratieve omkadering te krijgen.De directeur-generaal van deadministratie basisonderwijskreeg de opdracht om samenmet de vakbonden en inrich-tende machten een inventarisop te maken van alle taken vandirecties. Syndicale eisen ho-ren bij de vakbonden, in soli-dariteit met alle andere beroeps-categorieën.» Ook de christe-lijke onderwijsvakbond (COV)is misnoegd. «Wie zich losmaaktuit de solidariteit met anderenmoet geen solidariteit verwach-ten als zijn eigen belangen ophet spel staan», zegt het COV.Volgens VLAS delven de on-derwijsvakbonden het onder-spit bij onderhandelingen. Daar-om wil VLAS zo snel mogelijkeen erkende beroepsorganisa-tie worden, waardoor ze vol-waardig aan onderhandelingenin de onderwijssector zoudenkunnen deelnemen. Maar datwas tegen het zere been van devakbond: «Sommigen willen dedirecties losweken van de col-lega’s-leerkrachten. Een aantaldirecteurs versterkt deze trenddoor eng corporatisme te pro-moten als heilbrengend vooralle directeurs.» Bij VLAS zeg-gen ze dat ze van de traditione-le vakbonden geen heil ver-wachten om de functie vanschooldirecteur, zoals die dejongste jaren evolueerde, op dejuiste manier te ondersteunen.

Niets gemist?■ In september werden

1.089.084 leerlingen geteldin het basis- en secundair on-

derwijs. Dat is 4850 leerlingenminder (- 0,44 %) dan vorigjaar. Vooral een daling van 2,5procent in het gewoon kleuter-onderwijs valt op. In het buiten-gewoon kleuteronderwijs stijgthet aantal met 3,5 procent.■ De Vlaamse regering zet haarinspanningen om de schoolge-bouwen te vernieuwen voortmet 800 miljoen frank nieuwemiddelen voor het Hobu. In hetkader van het driejarig impuls-programma voor de schoolge-bouwen zal ze in 1999 voorranggeven aan het basisonderwijs.■ Het nieuwe Koninklijk Besluitdat een taks voor het gebruikvan kopieermachines invoert,zou het Vlaams onderwijs naarschatting meer dan 100 mil-joen frank kosten. Dit KB regeltde vergoeding van auteurs enuitgevers voor kopies die wor-den gemaakt voor privé- en on-derwijsdoeleinden. De onder-wijsminister legt zich echter nietzomaar neer bij het besluit.■ Vlaamse ouders zijn weinigbetrokken bij de inhoud van hetonderwijs. Dat stelt de Oeso vast.Van de leerlingen in het basis-onderwijs zit 16 procent in scho-len waar ouders betrokken wor-den bij het leerplan. In Finlandbedraagt dat percentage meer dan90, in Nederland en Noorwegenmeer dan 60, in Spanje, Italië enZwitserland rond 35 procent.■ Kinderen die dialect sprekenzijn dommer, minder beschaafddan kinderen die algemeen Ne-derlands praten. Dat denkenleerkrachten van het basis- ensecundair onderwijs in Neder-land. Als gevolg hiervan wor-den ze vaker naar een lager typemiddelbare school gestuurd.■ Eén student op vier kamptmet een psychische stoornis.Meer dan 8 procent lijdt aanernstige stoornissen. Het aantalstudenten met ernstige psychi-sche problemen neemt alsmaartoe. Studiemoeilijkheden zijnhierbij de belangrijkste oorzaak.Dat zegt het PsychotherapeutischCentrum van de KULeuven.■ 1 op 10 inwoners van de geïn-dustrialiseerde landen, waaron-der België, is analfabeet. On-danks de leerplicht telt Vlaan-deren naar schatting 300.000Nederlandstalige volwassenenmet ernstige schrijf- en lees-moeilijkheden. Ook func-

tioneel analfabeten val-len hier onder.

KLASSE NR.79 13

Administratieve en organisatorische taken

Onderwijskundig leiderschap

Eigen professionele ontwikkeling

Contacten met ouders

Andere niet-onderwijstaken

Waaraan besteden directeurs die enkel beheerstaken uitvoeren hun tijd?

Ook in andere Europese landen overweegt het aandeel van de administratieve taken.(Het Vlaams onderwijs - Enkele internationale blikvangers - departement Onderwijs)

44%

11%10%

11%

24%

Worden de studietoelagen berekendop basis van bijgewerkte verouderdecijfers over studiekosten?

Page 14: Klasse voor Leraren 79

14 KLASSE NR.79

Te veel jongeren verla-

ten op 18 jaar de school

zonder een diploma in

handen. Daardoor heb-

ben ze het gevoel dat de

tijd die ze in de klas door-

brachten

tot niets

diende. En dat hoewel ze

een bepaald deel van een

opleiding afwerkten. Ve-

len houden het niet vol

en haken af. Daarom wil

de overheid jongeren meer

motiveren om minstens

een kwalificatie te beha-

len, waarmee ze terecht

kunnen op de arbeids-

markt. Maar wellicht

moeten we daarvoor het

onderwijssysteem veran-

deren. De leerstof «mo-

dulariseren» bijvoorbeeld.

B E L E I D

Ze hou niet v

«We oriënteren de leerlingen nog veel teveel op basis van een mislukking», zegtNicole Vancoillie, directeur Beroepsop-leiding van het departement Onderwijs.«Eigenlijk zouden ze meer succes moe-ten kunnen ervaren. Wie nu bijvoor-beeld in het beroepssecundair onder-wijs aan de studierichting sanitair be-gint, moet doorgaan tot het einde ofkrijgt niets in handen dat bruikbaar is opde arbeismarkt. Als de leerling mislukt,ondanks het zittenblijven, heeft hij niets.De leerling krijgt te weinig kansen omzijn kennen en kunnen te bewijzen.Kunnen we dit alles-of-niets-systeem ver-helpen door de leerstof in een modulairestructuur aan te bieden?»

MislukkingenEen werkgroep van deskundigen boog

zich over de mogelijkheden van vak-

RONDE VANVLAANDEREN

Directies en leraars worden betrokken bij het denk-werk over modularisering. Het departement stelt ineen Ronde van Vlaanderen het project aan de scholenvoor. Ze werden hiervoor al uitgenodigd. De directeurberoepsopleiding roept op tot dialoog, tot samennadenken over de mogelijkheden en problemen.Men wil weten wat er leeft bij leerkrachten, midden-kader en directies. Wie alsnog wil inschrijven, kan opde valreep het inschrijvingsformulier faxen naar 02-227 14 00 - Dienst Europese Projecten - Project Modulai-re Opbouw - Koningsstraat 93 bus 3 - 1000 Brussel.Er zijn nog informatiesessies op 12/11 in Antwerpen,13/11 in Geel en op 14/11 in Kortrijk, telkens om13.30 u. Intussen zoekt het departement Onderwijsvoor de komende twee jaar voltijdse medewerkersom de modules uit te werken (zie Idee p. 18).Wie zijn ideeën over modularisering schriftelijk wilspuien, schrijft naar KLASSE (Modules) - Konings-

straat 138 - 1000 Brussel.

denol

kenintegratie en modularisering in het beroepsse-cundair onderwijs (BSO). Tal van 14-jarigen in hetBSO weten echt wat ze willen. Om echter misluk-kingen te voorkomen, moet men de beroepsoplei-ding in kleinere pakketten aanbieden, vinden dedeskundigen. Zo kunnen de leerlingen kleineregehelen afwerken, succes ervaren en voor elke stapeen attest krijgen. Dit zou hen kunnen motiverenom verder te gaan. Integratie tussen praktische entheoretische vakken is ook een noodzaak in hetBSO. Maar dit vereist een flexibele inzet van deleraar. Hij zou dan minder vakleraar en meer bege-leider worden.

PrioritairHet modulair systeem wordt gekoppeld aan de

beroeps- en opleidingsprofielen. De toekomstige eindter-men moeten voldoen aan de eisen van het beroeps-profiel. Zulke materie kan men niet geïsoleerd bena-deren. Daarom werken het departement Onderwijs,de Vlaamse Onderwijsraad, de Dienst voor Onder-wijsontwikkeling en de sociale partners samen. Ni-cole Vancoillie kreeg van de onderwijsminister deopdracht om de modularisering van het onderwijs-aanbod uit te werken voor het technisch secundaironderwijs (TSO), het beroepssecundair onderwijs(BSO), het deeltijds beroepssecundair onderwijs (DBSO),het buitengewoon secundair onderwijs - opleidings-vorm 3 en het onderwijs voor sociale promotie(OSP). Prioritair gaat aandacht naar BSO en DBSO.Op termijn komen echter alle onderwijsvormen inaanmerking voor modularisering.

Gewapend«Een module is een deel van een opleiding»,

legt Nicole Vancoillie uit. «Daarin zitten kennis,vaardigheden en attitudes. Met dat deel van deopleiding moet een jongere terecht kunnen op dearbeidsmarkt. Hoe beperkt zijn opleiding ook is,

hij moet daarvoor een deelattest krijgen dat deoverheid en de bedrijfswereld erkennen. Voor dejongere komt het erop neer dat hij tijd die hij opschool doorbracht niet als verloren beschouwt.Zo heeft hij het gevoel dat de school voor ietsdient. Wij moeten in elke geval zorgen dat leerlin-gen beter gewapend het onderwijs verlaten.»

SpuitwerkHoe kan een modularisering eruit zien? We geven

een theoretisch voorbeeld van het studiegebied me-chanica in het BSO. Na de tweede graad zouden deleerlingen een studiegetuigschrift kunnen behalenals ze voor alle basismodules (sanitair, plaatwerk,montage, lassen, machines) slagen. Maar wie nietvoor alles slaagt, krijgt per geslaagde basismodule eendeelattest. Wie vreest voor de moeilijke modulemachines het einddoel niet te halen, kan zich in dederde graad concentreren op de modules constructie-technieken en autotechnieken. Zelfs als hij zich enkelgoed voelt in autotechnieken en interesse heeft voorcarrosserie, kan hij zich in het derde leerjaar van dederde graad voort specialiseren in carrosserie enspuitwerk. Wie een ruimere kwalificatie behaalt,heeft natuurlijk meer kansen. In feite zoekt de leer-ling een leertraject waarin hij succes ervaart. In eenmodulair systeem is bij het begin van de studie hetaanbod ruimer dan nu het geval is. Binnen de oplei-dingsstructuur leiden verschillende leertrajecten naarspecialisaties. Voor het studiegebied mechanica zijndat bijvoorbeeld fotolassen; onderhoudstechnieken;centrale verwarming; koeltechnieken; carrosserie enspuitwerk; dieselmotoren en bedrijfsvoertuigen; com-putergestuurde werktuigmachines.

Europees«Ook in een modulair systeem blijft in elke

module een stuk algemene vorming zitten», zegtNicole Vancoillie. «Een meer individuele begelei-ding van de leerlingen, want niet iedereen evolu-eert even vlug, zal een praktisch probleem zijn voorde scholen. We zitten immers nog vast aan deeenheidsstructuur en de graden. Ook de rigidereglementering van de bekwaamheidsbewijzen ende prestatieregeling van leraars zijn een probleem.In een eerste fase werken we inhoudelijk aan viersectoren: hout en bouw; mechanica, elektriciteit,elektronica; verzorging; handel en administratie.Dit is meteen ook een Europees project.» ■

Page 15: Klasse voor Leraren 79

KLASSE IN CONCERTHeel wat jongeren voelen zich aange-trokken tot muziek. Velen volgen noten-leer en kiezen een instrument. Gitaar ofpiano voor de één, dwarsfluit of saxo-foon voor de ander. Jonge musici vindtmen op elke school, in elke klas. Aan deandere kant van de hifi-installatie leefthet klassieke instrument. Meer dan ooit.Op 7, 13 en 14 december laat de Filhar-monische Vereniging van Brussel 1000leerkrachten met collega of partner ken-nismaken met de educatieve mogelijkhe-den rond klassieke en minder klassiekemuziek, op alle onderwijsniveaus. Eenalgemene en een musicologische inlei-ding, een uitgebreid informatiepakket enom af te ronden een gratis concert, exclu-sief voor de lezers van Klasse. De pro-gramma’s bevatten werk van Brahms,Rachmaninov, Elgar, Schubert, Mendels-sohn en Richard Strauss. Na afloop hebt ualvast een goede solsleutel in handen omterug te keren met uw klas. Een uniekaanbod. En voor één keer kunt u de diri-geerstok thuis laten.

Page 16: Klasse voor Leraren 79

ANTWOORDBONµ Ja, ik wil graag kennismaken met het

ve aanbod van de Filharmonische Vevan Brussel. Meteen kan ik genietengratis concert.

Ik kom met 1 / 2 personen (doorhalenpast) en wel op de volgende datum:

□ 7 december om 13.00 uur (uleerkrachten basisonderwijs)

□ 13 december om 18.00 uur (uleerkrachten 1ste - 2de graad se

□ 14 december om 13.00 uur (uleerkrachten 3de graad secundger onderwijs)

NAAM: ............................................

ADRES: ............................................

.......................................................

SCHOOL: .........................................

Stuur deze bon volledig ingevuld naar de nische Vereniging van Brussel - Baron Ho11 - 1000 Brussel - tel 02-527 84 10 - fa79 77. Ik krijg een schriftelijke bevestigin

16 KLASSE NR.79

KLASSIEK MET KLASSE aWat kennen uw leerlingen van muziek? Weten zijdat klassieke muziek ook modern kan zijn? Gaathun kennis verder dan Beethoven-Bach-Mozart,saaie concertzalen en verboden te hoesten? Nochtansis veel muziek ook voor de jeugd een fascinerendeontdekking. Dat bewijzen de successen van mega-opera’s en andere nights of the proms. Het gaaterom de juiste weg te vinden.De Filharmonische Vereniging van Brussel orga-niseert het hele jaar door concerten met symfoni-sche muziek, recitals, kamermuziek, barok- enhedendaagse muziek, wereldmuziek enz. Afwis-selend treden grote namen uit het internationaleconcertcircuit op en beloftevolle of bij ons min-der bekende artiesten. De concerten vinden plaatsin ruimten die er het best bij passen: van hetprestigieuze Paleis voor Schone Kunsten over hetmeer intieme kader van het Conservatorium voor

kamermuziek totde unieke Protes-tantse Kapel.Om ook de jeugdwarm te makenvoor (klassieke)muziek, biedt deFilharmonischeop verzoek en opmaat afzonderlij-ke programma’saan, organiseert zij interactieve ate-liers (bijvoorbeeld rond ritme), entoont zij aan de hand van eenbezoek achter de schermen watbij een concert komt kijken, wathet betekent een concertmuzikantte zijn, waarom er bepaalde ge-dragscodes bestaan enz. Op aan-vraag kunt u zelfs een inleidingkrijgen op school.Op 7 december (basisonderwijs),13 december (eerste en tweedegraad van het secundair) en 14december (derde graad secun-dair en hoger pedagogisch on-derwijs) kunnen 1000 leerkrachtenmet collega of partner kennis-maken met het educatieve aan-bod van de Filharmonische Ver-eniging van Brussel. Plaats vangebeuren is het monumentalePaleis voor Schone Kunsten. Ukrijgt een overzicht van alle mo-gelijkheden die een bezoek met

de klas u biedt, specifiek voor uw onderwijsni-veau. Die duurt een uur. Daarna biedt de Fil-harmonische u en uw partner (of een collega)een concert aan. Normaal kost u dat al gauw700 fr., maar voor leerkrachten is het voor éénkeer gratis. Het programma blijft nog even eenverrassing. Al zullen Brahms, Rachmaninov,Elgar, Schubert, Mendelssohn en Richard Straussu zeker niet onbekend zijn. U schrijft in via debon. Wie bij de gelukkigen is, krijgt een beves-tiging toegestuurd. Snel reageren dus.Het seizoensprogramma van de Filharmonischeis bijzonder gevarieerd. Dit seizoen is een wande-ling door de belangrijkste muzikale stromingen.Van barok over impressionisme tot onder meerjazzinvloeden in de moderne muziek. Daarnaasttraditionele muziek uit Europa en kunstmuziekuit andere continenten. In namen vertaald levertdat werk op van Bach, Debussy, Mozart, Haydn,Glass, Bernstein, Varèse en vele anderen.En de jeugd? In het verleden nam de Filharmoni-sche Vereniging al heel wat initiatieven. Een vande meest bekende is wel Jeugd en Muziek, dat

educatie-reniging van een

wat niet

itsluitend

itsluitendcundair)

itsluitendair + ho-

............

............

............

............

Filharmo-rtastraatx 02-511g.

a = algemeen, b = b

sinds 1940 operationeel is. Vandaag staat J&M inde eerste plaats voor muzikale animaties en be-commentarieerde concerten op school, van dekleuterschool tot de academie. Soms zijn er ook

workshops met dirigenten of so-listen.Voor leerlingen die door de mu-ziekmicrobe gebeten zijn, is ervanaf dit schooljaar ook de Jon-gerenkaart, waarmee zij op bijnaalle concerten die de Filharmo-nische organiseert 50 procent kor-ting kunnen krijgen. Ze krijgener een informatieve Nieuwsbriefbovenop.

Info: Heidi Vandamme - Filharmonische Vereniging vanBrussel - Baron Hortastraat 11 - 1000 Brussel - tel 02-527 84 29 - fax 02-511 79 77

EEN NIEUWJAARSCONCERT MET KLASSE aDe Vlaamse minister van Onderwijs nodigt vijftigleerkrachten uit voor een nieuwjaarsconcert metklasse: vrijdag 16 januari om 20 u. in de KoninginElisabethzaal in Antwerpen. Het Koninklijk Filhar-monisch Orkest van Vlaanderen speelt o.a. werk vanDvorák en Prokofiev. Tijdens de pauze en na hetconcert zijn de leerkrachten eregast op de nieuw-jaarsreceptie in de Wintertuin.U mag deze hele VIP-ontvangst cadeau doenaan een leerkracht die het volgens u verdient(en er waarschijnlijk interesse voor heeft). Schrijfzijn school, vak, adres enz. op een briefje sa-men met enige uitleg waarom we hem even inde bloemetjes mogen zetten. Uiteraard mag uook uzelf verwennen. Gewoon even uitleggenwaarom (vóór 25 november).KLASSE (Concert) - Koningsstraat 138 - 1000 Brussel

asisonderwijs, s = secundair en hoger onderwijs

Page 17: Klasse voor Leraren 79

(advertentie)KLASSE NR.79 17

CANON MET KLASSECultuurcel van het departement Onderwijs

POSTERS MUZISCHE VORMING bU voelt zich nog niet helemaal vertrouwd met de vijf domeinen van deMuzische Vorming? U zou graag op een speelse en creatieve manierleren omgaan met deze eindtermen? Eind november krijgt iederebasisschool een koker met vijf posters voor de derde graad basison-derwijs. Dit is een vervolg op de eerste reeks affiches getekend doorGerda Den Dooven. Waar in de eerste reeks vooral de attitudes muzischevorming in beeld werden gebracht, willen de kunstzinnige posters vanGregie De Maeyer de mogelijkheden van vakoverschrijding naarandere leergebieden verhelderen. Een begeleidende brochure reiktnog meer speels en vakoverschrijdend materiaal aan. Ga ernaar opzoek in uw school. Wilt u graag een koker om zelf in uw klas aan de slagte gaan? Stuur dan een fax of briefkaart naar onderstaand adres en perkerende post krijgt u gratis het gevraagde.

ARE YOU GOING TO THE ENGLISH THEATRE TOO? sDe vraag vanuit het onderwijs naar professionele voorstellingen invreemde talen is groter dan het aanbod. Maar er is goed nieuws. DeKVS in Brussel plant een Engels theaterfestival in april/mei 1998.We houden u op de hoogte, maar aan 5 mensen die absoluut niet zolang meer kunnen wachten, bieden wij 1 vrijkaart aan voor Forced

Entertainment op zondag 9november om 20.30 u. in hetNieuwpoortteater (Gent). Inhet kader van het Time Festivalkrijgt u Engels theater op hetscherp van de snee. Ruwe, na-turalistische, brutale berichtenuit de rand van de maatschap-pij. De naam van de voorstel-ling, Showtime, is misleidend,de groep Forced Entertainmentwindt er geen doekjes om. Belsnel onderstaand nummer.

CULTUUR EN ONDERWIJS aCultuur en Onderwijs is een hot item in vele aanbevelingen, studiesen rapporten geschreven in opdracht van zeer uiteenlopende secto-ren van onze maatschappij. Als voorbereiding op een beleidsadviesgaven de Vlaamse ministers van Onderwijs en Cultuur de Federa-tie van Vlaamse Erkende Culturele Centra (FEVECC) de opdracht omde wederzijdse inspanningen, verwachtingen en resultaten in hetonderwijsveld én in het culturele veld te onderzoeken.Behoort u niet tot de vaste klanten van de CANON-Cultuurdagenvoor het onderwijs en de Meesterstukken? En u bent geen ferventgebruiker van DynaMo2-projecten? Toch voelt u zich Cultuurgang-maker ván en in uw school en vindt u uw ervaringen met Cultuur enOnderwijs de moeite waard? Dan nodigt CANON u vriendelijk uitom mee te werken aan een enquête die deel uitmaakt van hetonderzoek Onderwijs, cultuur, creativiteit en kunst. Stuur of faxuw naam, adres, school, telefoon- en faxnummer naar CANON(Onderzoek). Onder de deelnemers aan de enquête wordt eenartistiek cadeau verloot.

NIEUWSBRIEF VOOR LERARENOPLEIDING sOm de communicatie in verband met muzische vorming directeren aangenamer te laten verlopen ontvingen onlangs alle departe-menten voor lerarenopleiding het eerste nummer van de CANONNieuwsbrief voor Lerarenopleidingen. Telkens als er interessantnieuws is op het muzische front zal de Nieuwsbrief verschijnen. Opeenvoudige vraag kunnen alle lectoren en docenten in de leraren-opleiding deze nieuwsbrief ontvangen. Stuur of fax uw naam, adres,telefoonnummer, vak/functie; naam, adres en telefoonnummervan de hogeschool/campus naar CANON (Nieuwsbrief).

MEESTERSTUKKEN aCANON is erg blij met de meer dan 3000 inschrijvingen die zijnbinnengekomen voor Meesterstukken. Een enorm succes! Hartelijkdank voor zoveel interesse voor dit project. Let wel: wie bij degelukkigen is en zijn inschrijving bevestigd ziet, wordt ook daad-werkelijk verwacht.CANON-Cultuurcel - Lydia Asbestaris - Koningsstraat 138 - 1000 Brussel -tel 02-211 45 62 -fax 02-211 45 52

(advertentie)

Page 18: Klasse voor Leraren 79

ACTA COMPARANDA aIconografie, Syrisch christendom,jainisme, baha’i, sikhism, im-manentie en transcendentie, phi-losophies négro-africaines, sja-manisme... Religie en cultuuruit de hele wereld komen sa-men in het curriculum van deInternationale Vereniging Facul-teit voor Vergelijkende Godsdienst-wetenschappen (FVG) in Antwer-pen. Een grondige vergelijken-de studie van religies en we-reldbeschouwingen op acade-misch niveau. U leest er meerover in het jaarlijkse tijdschriftvan de vereniging, Acta Compa-randa. Naast beschouwelijke ar-tikels ook boekbesprekingen, zoalsover de nieuwe religieuze bewe-gingen, de geschiedenis van hetPaganisme, geboorte en doop-sel, filosofie en mystiek van deJodo-Shinshu enz. Stort 300 fr.op rek.nr. 001-1364212-80 vande FVG met de vermelding ActaComparanda VII.Rectoraat FVG - Bist 164 - 2610Wilrijk - tel 03-830 51 58 - fax 03-825 26 73

18 KLASSE NR.79

BIRTH OF MUSIC aDe Vlaamse componist Dirk Brossé creëert eeneigen etno-klassieke symfonie voor orkest ensolisten: The Birth of Music. Daarin combineerthij moderne, klassieke en meerdan zestig (soms eeuwenoude)etnische instrumenten: pre-Co-lumbiaanse fluitjes, een mo-nochord naar het idee van Py-thagoras enz. Aan de grondslagvan zijn muzikaal verhaal liggende vier oerelementen: vuur, aarde,lucht en water. Het concert iseen bijzondere belevenis.Wie snel is, kan nog reserverenvoor zijn leerlingen: woensdag12 november om 20 u. in Aula Qvan de VUB in Brussel, donder-dag 13 november om 13.30 u. inhet Cultureel Centrum van Has-selt.Op beide voorstellingen mo-gen leerkrachten (met twee per-sonen) gratis binnen als ze voorafreserveren met het toverwoord KLASSE. Aande kassa toont u nadien dit aan uzelf geadres-seerd exemplaar van KLASSE.Voor Hasselt belt u het Cultureel Centrum - tel 011-2299 33. Voor Brussel reserveert u rechtstreeks bij Maes-tro Music Productions - tel 089-56 75 57 - fax 089-5611 17 - www.maestro-brosse.be. Daar krijgt u ook alleinlichtingen over andere optredens, cd’s enz. van DirkBrossé.

DEPARTEMENT ONDERWIJS ZOEKT... s• leraren-correctoren afstandsonderwijsHet afstandsonderwijs zoekt leerkrachten voorhet bijambt van leraar-corrector van de takenGeschiedenis (niveau derde graad secundair on-derwijs). Beschikt u over de nodige studiebewij-zen, geeft u minstens drie jaar effectief les in hetbetrokken leervak, presteert u minder dan 15uren per week als hoofdambt? Dan kunt u meteenuw kandidatuur (met CV) stellen bij departementOnderwijs - administratie Permanente Vorming -afdeling Volwassenenonderwijs - cel Afstandsonder-wijs - Koningsstraat 67 - 1000 Brussel - tel 02-211 4486 of 02-211 43 22 - fax 02-211 44 82.

• full-time medewerkersHet departement zoekt 20 voltijdsemedewerkers om per sector opleidings-structuren uit te werken, uitgaandevan beroepsprofielen en beroepsop-leidingsprofielen waarin modules ofcerticifaateenheden een plaats krijgen.De sectoren zijn hout en bouw (ref.1); mechanica (ref. 2); elektriciteit-elektronica (ref. 3); verzorging (ref.4); handel en administratie (ref. 5).Het departement zoekt dus mensenmet grondige kennis van één vandeze sectoren, komende uit de on-derwijs- of de privésector. Kandida-ten moeten dynamisch, flexibel,mobiel, contactvaardig, taalvaardig,teamgericht en bedreven met tekst-verwerking (Word for Windows) zijn.De opdracht start op 1 januari enloopt maximum tot 31 december 1999.De selectieprocedure verloopt in drie fasen (inBrussel): 27 en/of 28 november (preselectie), rond8 december (selectie) en eindselectie vóór einddecember. Solliciteren (met CV én vermeldingreferentienummer) vóór 20 november bij departe-ment Onderwijs - directie Beroepsopleiding - Konings-straat 93 bus 3 - 1000 Brussel.

TONEEL IN GENT aTijdens de opentheaterdagen van het NederlandsToneel Gent (NTG) kunt u met uw leerlingen eenkijkje nemen achter de schermen van de Gentse

KNS. Op het programma: een uitge-breide rondleiding en een initiatie-les over de praktijk van het theater.Hiervoor betaalt u 2000 fr. voor 30leerlingen. Er zijn nog opentheater-dagen 9 december, 3 en 10 februarien 21 april.Daarnaast organiseert het NTG prijs-gunstige weekmatinees (naast degewone avondvoorstellingen en zon-dagmatinees): Torch Song Trilogy (2en 9/2), Masterclass (over Maria Cal-las; 30/3 en 23/4) en Voorjaarsontwa-ken (25/5).U betaalt voor zo’n weekmatinee 200 fr.per leerling.NTG - Yvonne Peiren, NTG-theaterpe-dagoog - St. Baafsplein 17 - 9000 Gent -tel 09-225 12 02 - fax 09-224 40 25

SCHOLEN OP DE PLANKEN sScholen uit de provincies Vlaams-Brabant en Oost-en West-Vlaanderen kunnen deelnemen aan de4de jaarlijkse toneelwedstrijd voor scholen vande Koninklijke Aloude Rederijkerskamer Sint-Barbarauit Aalst. Tot 30 november kunt u inschrijven.Uiterlijk op 31 december meldt u de voorzitter detitel van het gekozen stuk (duur ongeveer 90min.), de tekstbrochure, de rolverdeling (min-stens drie grote rollen vertolkt door leerlingen) ende speeldata. De voorstellingen moeten wel plaats-vinden vóór 12 april. Beroepsacteurs zijn uitge-sloten en minstens de helft van de spelers moetenleerlingen zijn van uw school. Een jury van vijfpersonen komt een voorstelling bijwonen en be-oordeelt spel, regie, enscenering en taalgebruik.Voor het winnende stuk zijn er een wisselbeker eneen hoop theaterabonnementen. Voor de besteproductie van een stuk geschreven door een Vlaamsauteur is er een bijzondere SABAM-prijs. Boven-dien mag deze school het stuk integraal opvoerenin de Stadsschouwburg van Aalst (12 mei om13.30 u.).Marc Van Der Vurst, Voorzitter Barbaratornooi 1997-1998 - Doriksveld 5 - 9308 Hofstade - tel 053-77 77 31

DRINKWATER aWim en Wis drinken wa-ter is een brochure voor dederde graad lager onderwijsen de eerste graad secundaironderwijs over drinkwaterin Vlaanderen. Lodewijk Deleuen Gregie De Maeyer tonenin hun vlot geschreven enleuk geïllustreerd boekje aandat drinkwater niet zo van-zelfsprekend is en dat we erverstandig mee moetenomspringen. In het boekjestaan ook heel wat doe- enspeuropdrachten. Voor deleerkracht is er een handlei-ding.

Scholen die hun drinkwater krijgen via de Vlaam-se Maatschappij voor Watervoorziening (VMW; zo’n170 gemeenten in Oost- en West-Vlaanderen,Vlaams-Brabant en Limburg) kunnen de brochu-re (één exemplaar per leerling) + handleidinggratis aanvragen bij VMW - afdeling Voorlichting enKlantenzaken - Belliardstraat 73 - 1040 Brussel - tel02-238 96 05

Page 19: Klasse voor Leraren 79

OREN ZIEN! aVertellers krijgen de kans om derijkdom van het verhaal uit tebouwen tot een volwaardige thea-tervorm. Dat is het derde ver-telfestival Oren Zien. Tussen 5en 9 januari zijn er schiftings-proeven in Mechelen. Het the-ma van de verhalen is vrij. Hetdoelpubliek zijn kinderen tus-sen 8 en 11 jaar. Eigen creatiesof bestaande verhalen zijn toe-gelaten. Enige theatrale vorm-geving is mogelijk.De vijf laureaten van deze proe-ven gaan daarna op toernee langsde culturele centra van Lokeren,Ternat, Genk, Mechelen enWaregem (eerste helft maart).Elke laureaat ontvangt voor dezevoorstellingen 30.000 fr. De eerstelaureaat wint bovendien de AstFonteyne-prijs (25.000 fr.). Deuiterste inschrijvingsdatum is 1december.Oren Zien-vertelfestival - CC A. Spi-noy - Minderbroedersgang 5 - 2800Mechelen - tel 015-20 16 32 -fax 015-20 30 16

Hoe kunnen leerkrachtenomgaan met geweld in de

leefwereld van hunleerlingen?

PROEVEN VAN WETENSCHAP bEenvoudige kant-en-klare doe-pakketten lerenuw leerlingen creatief omgaan met wetenschapen technologie. Er zijn twaalf verschillende pak-ketten. Enkele voorbeelden: Kijkwonder (voor-werpen bestuderen met een loep, vingerafdruk-ken bekijken enz.; 6-12 jaar), Viltstift (hoe is hetgemaakt? Hoe werkt het? Zelf een viltstift maken;6-8 jaar); Waterpas (eigen waterpas maken - hori-zontale en verticale posities bekijken; 8-10 jaar);Mengen en scheiden (grondstoffen mengen enopnieuw scheiden; 10-12 jaar). Elk pakket bevathet benodigde materiaal voor 25 leerlingen éneen duidelijke handleiding voor de leerkracht.Bijkomend materiaal (lijst als bijlage bij elk pak-ket) zoals lijm, schaar, azijn, plastieken flessen ofkiezelstenen kunnen de leerlingen zelf verzame-len.Deze doe-pakketten zijn een initiatief van deadministratie Wetenschap en Innovatie van hetministerie van de Vlaamse Gemeenschap, deStichting Flanders Technology International (FTI)en Technologische Opvoeding Basisonderwijs(TOBO). U vindt alle informatie in de folder opuw school. U kunt de twaalf pakketten meteenbestellen in één totaalpakket voor de prijs van1000 fr. bij Stichting FTI - Kathleen Vanhauwaert -Stormstraat 1 - 1000 Brussel - tel 02-502 44 66 - fax02-502 44 99.

KINDERRECHTSWINKEL aVan 17 tot 21 november houdt de Kinderrechts-winkel Gent een vijfdaagse rond de rechten vanhet kind met de tentoonstelling Kinderen inbe-grepen (zie vorig nummer van KLASSE), een actie-ve infostand, een Kinderrechtenspeurtocht enz.Van 13 november tot 20 december vindt u detentoonstelling Kinderen inbegrepen trouwens ookin het Schoolmuseum (St. Pietersplein - tel 09-244 7375; gratis toegang). Als u in uw klas aandacht wiltbesteden aan dit thema, kunnen vrijwilligers uwklas bezoeken en (tijdens deze week) gratis les inuw klas komen geven.Kinderrechtswinkel Gent - Tina Fabry - Kammerstraat12 - 900 Gent - tel en fax 09-233 65 65

QUINUA sQuinua is een graansoort uit Bolivië, verspreidvia Oxfam-Wereldwinkels. Hierrond heeft de Jon-gerenservice van Oxfam een project gelanceerdwaarin aandacht wordt besteed aan voedselvei-ligheid, de coöperatie Anapqui ende levensomstandigheden van deIndianen in de Andes. Receptenmet Quinua is een kookboekjemet 25 haalbare recepten (120 fr.).Begeleiding bij het koken kan ook:Koken met Quinua in de klas ofop school (3000 fr.; 2 uur; reserve-ren op tel 09-223 12 09 van Ecua-dorcentrum Esmeraldas) brengt en-kele Nederlandskundige Ecuado-riaanse vrouwen naar uw schoolom met uw leerlingen de recep-ten uit te testen. Daarnaast heeftOxfam nog een diamontage, ten-toonstellingsposters en affichester beschikking.Oxfam-Wereldwinkels Jongerenser-vice - Nieuwland 37 - 9000 Gent -tel 09-223 01 61 - fax 09-225 04 78 - [email protected]

GEWELD GENOEG! a44 % van de Vlaamse leerkrachten merkt meer(34 %) tot veel meer (10 %) agressie op bij zijn

leerlingen dan enkele jaren geleden. Vooral leer-krachten in de kleuterschool (45 %) en in delagere school (51 %) zien steeds meer agressievekinderen. Deze cijfers komen uit een grote enquê-te die KLASSE vorig jaar organiseerde bij 2000Vlaamse leerkrachten.Het nieuwe vormingspakket Geweld genoeg!(auteur & eindredactie: Gie Deboutte) wil eenantwoord formuleren op deze tendens. Het ver-zamelt getuigenissen, informatie en tips voorleerkrachten (en ouders) over omgaan met ge-weld in de leefwereld van kinderen en jonge-ren. Het pakket bestaat uit een educatieve vi-deo (19 min.; 295 fr.) om het thema in teleiden, een handboek met algemene informa-tie én specifieke adviezen en tips voor leer-krachten en ouders (445 fr.) en een vormings-map (om met volwassenen rond dit thema tewerken!) met theoretische achtergronden engebruiksklare gespreksmethodieken (180 fr.). Hetvolledige pakket kost 800 fr.Geweld genoeg! is een initiatief van Jeugd &Vrede, Pax Christi Vlaanderen, Provincie Lim-burg en Stichting Vredeseducatie (Nederland)n.a.v. de Vlaamse Vredesweek.KLASSE heeft 10 gratis exemplaren van hetvolledige pakket klaarliggen. Stuur een briefje(graag met uw indrukken over dit fenomeen)naar KLASSE - Geweld genoeg! - Koningsstraat138 - 1000 Brussel.Voor informatie en bestellingen: BDJ-Jeugd & Vredevzw - Van Elewijckstraat 35 - 1050 Brussel - tel 02-64019 98 - fax 02-640 07 74

FACE TO FACE sAudiovisuele vorming en het gebruik van nieuwemedia kunt u bijvoorbeeld in uw lessen integre-ren via het Europese mediavormingsproject Faceto Face. Secundaire scholen wisselen videobrie-ven uit met scholen uit Duitsland, Frankrijk,Groot-Brittannië, Nederland en Oostenrijk (maarook als u al contacten hebt met scholen uit anderelanden kunt u met hen in dit project stappen).Behalve met videobrieven communiceren leer-krachten en leerlingen vooral via Internet, maarook fax, telefoon en gewone post blijven uiter-aard bruikbaar. Stimuleren van internationalecommunicatie met leeftijdgenoten uit andere landenen andere ethnische groepen is het hoofddoel,maar tegelijk kunt u wel allerlei lesonderwerpenaan bod laten komen.

In België fungeert vzw Imagica alscoördinatiepunt. Imagica zoektscholen en brengt potentiële part-ners met elkaar in contact. Daar-na gaat u zelf aan de slag, onder-steund door een handleiding eneen instructievideo. Werkritme,uitwisselingsfrequentie enz. bepaaltu zelf. Met alle vragen en proble-men kunt u terecht bij het coördi-natiepunt.Imagica vzw - Stalingradlaan 21 -1000 Brussel - tel en fax 02-503 1619 - [email protected]

DE REACTIESHéél veel lezers willen mee op Ex-peditie met KLASSE naar een ont-wikkelingsproject in Afrika. We zijn

werkelijk overrompeld door uw enthousiasme. Erkunnen echter maar één leerkracht, één ouder enéén leerling mee. U zult begrijpen dat we nietiedereen kunnen uitnodigen, hoe waardevol dekandidaturen ook zijn. Een selectiecommissie énhet toeval spelen hierbij een rol.

KLASSE NR.79 19KLASSE NR.79 19

Page 20: Klasse voor Leraren 79

TEST UW MEERTALIGHEIDaHet Dictee van de Toekomst‘97 (Jaycees Dictee) is een gratistaaltest voor leerkrachten én leer-lingen (geboren vóór 1 januari1982). U kunt uw talenkennistesten in vier categorieën: en-kel Nederlands, Nederlands plus1 vreemde taal (Frans, Engels ofDuits), Nederlands plus 2 vreemdetalen of Nederlands plus 3 vreemdetalen. Op vrijdag 28 november(19 u.) is er een voorronde inmeer dan 25 Vlaamse gemeen-ten. In die voorronde zijn ertwee laureaten per categorie: éénbij de -25-jarigen en één bij de+25-jarigen. De beste van elkecategorie (ongeacht de leeftijd)mag naar de finale in Brussel(Auditorium Kredietbank) opvrijdag 12 december (19 u.).Deelnemen aan de wedstrijd isgratis. De prijzenpot is gevuldmet 500.000 fr. (filmtickets Kine-polis, woordenboeken, Knack-abonnementen, taalstages enz.).In alle kantoren van de KB vindtu een inschrijvingsformulier. Umoet wel inschrijven vóór 20november.Jonge Kamer Vlaanderen vzw -E. Bockstaellaan 213/2 - 1020 Brussel- tel 02-428 36 61 - fax 02-425 4890

20 KLASSE NR.79

STRAATKINDEREN aCarlos en de straatkinderen is een gratis strip-verhaal van het Algemeen Bestuur van de Ontwik-kelingssamenwerking (ABOS). Tachtig tot hon-derd miljoen straatkinderen zwerven door degrootsteden van onze planeet. Ze moeten hetdoen zonder thuis, onderwijs, gezondheidszorg,bescherming tegen geweld, misdaad, drugs enz.De strip helpt u om dit zeer actuele gegevenaanschouwelijk te maken in uw klas. Leerkrach-ten krijgen de strip gratis voor hun leerlingenvan 10 tot 18 jaar.Schriftelijk aanvragen bij ABOS - dienst Commu-nicatie - Brederodestraat 6 - 1000 Brussel - fax 02-500 65 44.

KLASSE-SERVICE a• Een gepensioneerd collega (Industriële Hoge-school) heeft nog cursussen over klimatisatie,isolatietechniek, studies CV enz. Bevragen bij AndréDe Graeve - tel 050-37 38 18.• Op de Internetsite www.advanced.org/think-quest vindt u alle informatie over een wedstrijdvoor jongeren van 12 tot 18 jaar. De bedoelingis om in (lokaal, nationaal, internationaal) team-verband originele én educatieve webpagina’s temaken over een onderwerp dat deze leeftijds-groep interesseert. De prijzenpot bevat meerdan één miljoen dollar (beurzen en subsidies).Bij de vorige editie deden meer dan 3700 leer-lingen uit 40 landen mee, met in totaal ruim1400 projecten.Ook op www.edusurf.nl vindt u informatie overdeze wedstrijd.• Wilt u een wetenschapsweek organiseren inuw eigen (secundaire) school? Collega MarcGovaert beschikt over een uitgewerkte tentoon-stelling met een 35-tal interactieve proevenrond het thema Wetenschap of Paradox.Marc Govaert - Wettersesteenweg 22 - 9860 Gijzen-zele - tel 09-362 72 65• Lerares R. Reubens zoekt De ontwikkeling vande Westerse Cultuur Deel I en Deel II (C.Martony & R. Denorme).Wie kan haar helpen? Graag contact opnemenop tel 050-37 38 18.• Voor alle vragen rond handicaps, werken inde klas rond handicaps, een gehandicapte leer-ling in uw klas, speciale voorzieningen enz.kunt u terecht bij HINT (Handicap - INformatie -Tips) - tel 0901-33 133 (9 u. tot 12 u.; 6,05 fr. per30 sec. van waar u ook belt).• vzw Flipper organiseert zeeklassen en anderestages met omnisport, computerinitiatie, vreemdetalen enz. in de omgeving van natuurreservaatDe Westhoek. Er is plaats voor groepen tot 100leerlingen.vzw Flipper - Elisabethlaan 10/02 - 8660De Panne - tel 058-41 44 40• Voor 500 fr. krijgt u VVN-Berichten inde bus en bent u lid van de Verenigingvoor de Verenigde Naties (VVN), eenniet-goevernementele en neutrale or-ganisatie die de werking van de VN, deverschillende programma’s, hulporga-nen enz. bekend maakt in Vlaanderen.Voor 1000 fr. krijgt u er (jaarlijks) vierVN-publicaties bovenop. Het juiste be-drag overschrijven op rekeningnr. 001-0468369-32 van VVN - VUB Centrumvoor UNO-recht - Pleinlaan 2 - 1050 Brus-sel - tel en fax 02-218 45 97.• vzw Staf Versluys Fonds (zie KLASSE78, p. 23) bezorgde ons een foutieftelefoonnummer.Voor informatie rond de Lerarenclubbelt u tel 09-228 18 37.

DRIELINK sJonge liefhebbers van klassieke muziek (envan Radio 3) vinden elkaar voortaan in de vere-niging Drielink, opgericht door en voor jonge-ren. De leden van de nieuwe vereniging kun-nen genieten van een aantal gratis concerten enreducties op andere culturele activiteiten. HetRadio 3-programma Bruggen & Wegen (weekda-gen van 18.30 u. tot 20 u.) is de thuisbasis vanDrielink.Lid worden kost 200 fr., te storten op rekening424-4150671-61 van Drielink.Drielink - Oude Mechelsebaan 82 - 3200 Aarschot -tel 016-56 40 80 (na 18.30 u.) of 03-272 51 79 (na18.30 u.) / Radio 3 - Bruggen & Wegen - Kamer3N19 - 1043 Brussel - tel 02-741 32 02 - fax 02-73470 80 - [email protected]

GELETTERDE MENSEN aMarc De Bel (Vlaanderens meest productievejeugdschrijver) en Jan De Smet (het gezicht vande Nieuwe Snaar) samen voor het voetlicht: datis de 11de reeks Geletterde Mensen, een initiatiefvan Behoud de Begeerte. Tussen 23 novemberen 21 december reizen ze langs tien Vlaamsepodia.Behoud de Begeerte vzw - Congresstraat 67 - 2060Antwerpen - tel 03-272 40 41 - fax 03-272 06 48 [email protected]

SID-IN sIn elke provincie zijn er de volgende maandenstudie-informatiedagen (SID-in) waar laatste-jaars secundair onderwijs terecht kunnen vooralle informatie over opleidingsmogelijkhedenná het secundair onderwijs. Deze SID-in’s zijneen organisatie van de PMS-Centra en het de-partement Onderwijs. Telkens zijn er twee da-gen voor klassikale bezoeken en één dag voorindividuele bezoeken door leerlingen (en hunouders).De plaatsen en data: Oost-Vlaanderen (20 tot22/11; ICC Gent); West-Vlaanderen (8 tot 10/1;Beurshalle Brugge); Antwerpen (15 tot 17/1;Stadsfeestzaal Antwerpen); Vlaams-Brabant enBrussels Hoofdstedelijk Gewest (22 tot 24/1;Boudewijngebouw Brussel); Limburg (27 tot 29/1; Limburghal Genk).Op zaterdag 24 januari (Boudewijngebouw Brus-sel) kunnen geïnteresseerde laatstejaars alle in-formatie krijgen over studeren in het buiten-land (Europese uitwisselingsprogramma’s, ge-lijkwaardigheid van diploma’s, studietoelagenenz.)Weldra krijgt u (en uw leerlingen) via uw PMS-centrum ook een exemplaar van de nieuwe gra-

tis brochure Wat nahet secundair onder-wijs? (met een lijst vanalle studiemogelijkhe-den en alle Vlaamse on-derwijsinstellingen voorhoger onderwijs). Bij-komende exemplarenkunt u bestellen bij af-deling Informatie en Do-cumentatie - cel Publi-caties - tel 02-219 94 36- fax 02-219 77 73.Voor meer informatie kuntu altijd terecht bij uw plaat-selijk PMS-centrum of bijdepartement Onderwijs -afdeling Informatie en Do-cumentatie - Luc Aelbrecht- tel en fax 02-211 43 20

Page 21: Klasse voor Leraren 79

MEDEWERKERS GEZOCHT a• Een gedetacheerd leerkracht (vastbenoemd,max. 39 jaar) kan aan de slag bij jeugddienstContact J vzw - Bresstraat 10 - 2018 Antwerpen -tel 03-216 31 38.• De Vereniging van Vlaamse Studenten (VVS)zoekt een vastbenoemd leerkracht voor een de-tachering als coördinator van de vereniging.Uw taak: onderwijsbeleid opvolgen, rapporterenaan Raad van Beheer en Algemene Vergadering,redactie van het ledentijdschrift, acties voorbe-reiden enz. Uw profiel: communicatief, kritisch,kennis van tekstverwerking...VVS - Kerstenmannekensstraat 5 - 1000 Brussel - tel02-511 93 75 - fax 02-511 78 06 - [email protected]• Bent u één of meer dagen vrij op werk-dagen en antiracistisch ingesteld? Jonge-ren Tegen Racisme zoekt vrijwilligers voorde begeleiding van de alternatieve school-reizen Brussel Anders Bekeken (multi-cultureel karakter, woonproblematiek, psy-chose rond onveiligheid enz.).Jongeren Tegen Racisme Brussel - CarineHaesen - Cellebroersstraat 39 - 1000 Brus-sel - tel 02-512 60 07 - fax 02-511 16 36• Gezocht: een gezin of koppel dat samen meteen ander gezin en een beroepskracht mee wilinstaan voor de begeleiding van vijf volwasse-nen met een licht mentale handicap (woon-voorziening in de aanpalende woning). U be-trekt een comfortabele woning (aantrekkelijkehuurprijs) en krijgt alle steun van Volwassenen-werking Lokeren - Daknamdorp 54 - 9160 Lokeren -tel 09-348 02 46.

HEKSENKRING bGroezeleest Grazebeest Gruzemeest... Van 11 tot24 maart zijn heksen, trollen, kabouters en aller-lei andere onwerkelijke boekwezens de hoofd-

(advertentie)(advertentie)

rolspelers van de Jeugdboekenweek. Op het ope-ningsfeest (woensdag 11 maart) zullen zo’n 400leerlingen (derde graad lager onderwijs) de GentseVooruit omtoveren in één grote glazen bol, metde hulp van een tovenaar, een magische muziek-maker, een lettermagiër, een kaartenlegster eneen heksendrankbrouwer. Maar welke klassenmogen komen? Dat beslist De Heksenkring, maaruw leerlingen moeten er wel iets voor doen. Metuw klas maakt u een heksenhandboekje (20x15cm; max. 20 blz.) waarin een doorsneeheks allesterugvindt wat ze moet weten: spreuken om eenpestkop te betoveren, recepten voor een heerlij-ke paddendrank, gebruiksaanwijzing van haarbezemsteel, vindplaatsen van zwarte katten enz.

Uw leerlingen hebbentijd tot 1 februari omhun fantasie de vrijeloop te laten. De 20heksigste klassen mo-gen naar het openings-feest komen.Nationaal Centrum voorJeugdliteratuur - De Hek-senkring - Minderbroeders-

straat 22 - 2000 Antwerpen - tel 03-234 16 67 -fax 03-226 64 55

BESTE JEUGDBOEK 1998 aTot 15 december kunt u manuscripten insturenvoor de Prijs Knokke-Heist Beste Jeugdboek 1998.Komen in aanmerking: alle onuitgegeven Ne-derlandstalige verhalende jeugdboeken voor 12-tot 16-jarigen. De Prijs bedraagt 250.000 fr. Hetwinnende boek wordt uitgegeven door mede-organisator Davidsfonds/Infodok. De bekendma-king van de winnaar gebeurt ten laatste in juni.Inzendingen en reglement: Davidsfonds/Infodok - Blijde-Inkomststraat 79-81 - 3000 Leuven - tel 016-31 0600 - fax 016-31 06 08

KLASSE NR.79 21

Page 22: Klasse voor Leraren 79

22 KLASSE NR.79

ALFA aZoekt u materiaal over andereculturen? Over wereld- en vre-desopvoeding? Vormingscen-trum Alfa verzamelt en verspreidtachtergrondinformatie, lesbro-chures en werkmodellen, voor-werpenkoffers uit alle continen-ten, informatieve spelen, eenwereldspeelmat, video’s, uitge-werkte projecten rond Guate-mala, Indië, Filippijnen enz. Vraagde gratis folder aan.Alfa - Regionaal Centrum voor We-reld- en Vredesopvoeding - K. Albert-straat 13-15 - 2300 Turnhout -tel 014-41 94 39 - fax 014-43 68 96- [email protected]

VERHAEREN EN DE KUNST sNog tot 30 november loopt in het intieme (doorHorta ontworpen) Charliermuseum in Brussel eenunieke tentoonstelling: het imaginair museumvan de dichter Emiel Verhaeren. Hij was een spilfi-guur voor vele kunstenaars rond de eeuwwisse-ling. Zo hangt er een werk van Ensor dat gewoonheet Emiel Verhaeren scherpt zijn potlood. Veel meerverbanden worden hier geïllustreerd met meerdan 200 werken van Ensor, Manet, Meunier, Monet,Minne, Gauguin, Khnopff, Rodin, Seurat enz. Dezetentoonstelling was eerder in mini-versie (eentachtigtal werken) te zien in het Parijse Muséed’Orsay.Een bezoek met leerlingen (uitsluitend derde graadsecundair onderwijs) is gratis. Wel verplicht re-serveren bij Arcadia - tel 02-534 38 19. Een Neder-landstalige gids geeft voor 1000 fr. aan max. 20leerlingen een rondleiding van 50 minuten. Detentoonstelling is (behalve op maandag) elke dagopen van 10 u.-12 u. en van 13 u.-18 u.De gewone toegangsprijs bedraagt 200 fr. Leer-krachten die eerst even op prospectie willen,mogen gratis binnen als ze dit exemplaar vanKLASSE meebrengen.Charliermuseum - Kunstlaan 16 - 1210 Brussel - tel 02-220 27 72

KLEUR BEKENNEN aHet nieuwe educatieve project Kleur bekennensteunt leerkrachten en scholen bij de organisatievan activiteiten rond de Noord-Zuid-thema-

tiek. Ook aanverwante thema’sals mensenrechten, vrede, mi-lieu, interculturele opvoedingenz. komen aan bod. Bin-nen het aangeboden pakketvindt u een waaier van acti-

viteiten, workshops enz. voorverschillende leeftijdsgroepen(lager én secundair onderwijs)en afkomstig van verscheide-ne organisaties. Sommige vandeze activiteiten bestaan al ge-ruime tijd, andere zijn nieuw.

Nieuw is daarenboven dat ze voor het eerst wor-den gegroepeerd in thematische pakketten vantelkens drie activiteiten. Zo’n pakket vraagt dusinderdaad een engagement van leerkracht, leer-lingen en school. Om dit engagement te belonen,betaalt Kleur Bekennen een groot deel van de kost-prijs aan de organisaties terug.Alle thematische pakketten opsommen is onbe-gonnen werk. Per provincie is er echter een uitge-breide brochure gemaakt die u kunt aanvragen bijde provinciale promotoren. In de brochure wordtelk pakket uitvoerig voorgesteld. Sommige pak-ketten worden over heel Vlaanderen aan-geboden, andere pakketten enkel in éénbepaalde provincie.Een voorbeeld (lager onderwijs, provin-cie Antwerpen): Feestelijk de wereld rond.Vertrekpunt is een boeiende lesmap. Bin-nen deze lessenreeks komen twee organi-saties een ervaringsgerichte methodiekleiden in de klas: Alfa brengt een Indischekoffer mee en Carte Blanche vertelt eenAfrikaans verhaal en leert uw leerlingenAfrikaans dansen. Voor dit hele projectbetaalt u 1000 fr., de rest betaalt KleurBekennen.Provinciale promotoren: Antwerpen: Else Nollet - Pro-vinciehuis - K. Elisabethlei 22 - 2018 Antwerpen - tel03-240 56 53 - fax 03-240 56 79; Limburg: KoenDepreitere - Provinciehuis - Universiteitslaan 1 - 3500Hasselt - tel 011-23 72 97 - fax 011-23 72 10; Oost-Vlaanderen: Carol Gheeraert - Wereldcentrum Inter-

nationale Opvoeding - Visserij 152 - 9000 Gent - tel09-233 75 46 - fax 09-233 94 84; Vlaams-Brabant:Francis Bauwelinckx - Provinciehuis - Diestsesteenweg52 - 3010 Leuven - tel 016-26 73 04 - fax 016-26 7301; West-Vlaanderen - Stefan Lannoo - ProvinciaalEducatief Centrum - Hugo Verrieststraat 22 - 8800Roeselare - tel 051-20 21 66 - fax 051-20 43 49

ONUITPUTTELIJK aWat is een tsoenami? Hoe organiseren de Amishin Pennsylvania het onderwijs voor hun kinde-ren? Wat veroorzaakte de emigratie van zoveelIeren naar de VS in de negentiende eeuw? Waarvind ik informatie over de Germaanse goden?Hoe verbeter ik mijn schrijfstijl? Een variatie vanvragen waarvan u de verzamelde antwoordenhooguit vindt in een encyclopedie. Of op Inter-net. Achtergrondinformatie, materiaal voor stu-dieprojecten, zelfs antwoorden van experts op demoeilijkste vragen. Een aantal (Engelstalige) sitesbieden links aan met tal van educatieve rubrie-ken (van aardrijkskunde over fysica en muziek totzoölogie). Tienduizenden onderwerpen, maar ooktips en suggesties en kant-en-klare infopakketten,de meeste gratis.www.education-world.com - www.studyweb.com -www.researchpaper.com - www.infoseek.com

BEURZEN VOOR HET BUITENLAND a• Een zomercursus over de geschiedenis encultuur van de VS. Vier weken verblijven aan eenAmerikaanse campus, twee we-ken georganiseerd rondreizen.Voor leerkrachten met mini-mum drie jaar onderwijser-varing.• Wie geen drie jaar onder-wijservaring heeft en talengeeft, kan volgend school-jaar een jaar Frans, Duitsof Nederlands geven aaneen Amerikaanse ‘col-lege’ of universiteit, metals extra enkele cursus-sen op universitair niveau.Geïnteresseerden vragen een sollicita-tieformulier aan en sturen dit voor 15 januari1998 terug.Commission for Educational Exchange - KoninklijkeBibliotheek Albert I - 6de verdieping - Keizerslaan 4 -1000 Brussel - www.kbr.be/fulbright

PUZZEL sVaardig met leerstof! is een nieuwe cursus voorleerlingen met leermoeilijkheden (eerste jaarsecundair onderwijs) om op een speelse, actieveen ervaringsgerichte wijze teksten en informatie

te leren structureren, samenvattenen memoriseren. Het is een in-

tensieve cursus met maximum8 deelnemers per groep. Puz-zel organiseert deze cursustijdens elke schoolvakantie(telkens vijf voormiddagen,van 9 u. tot 12 u.). Tijdens dezomervakantie is de cursusbedoeld voor leerlingen diein september naar de secun-daire school overstappen.

Deelnemen aan de cursus kost3950 fr. Voor de cursus tijdens de kerstvakantie(23, 23 29, 30 en 31/12) kan men inschrijven tot8 december.Puzzel vzw - Centrum voor kinderen en jongeren metleermoeilijkheden - Uitbreidingsstraat 488 - 2600 Ber-chem - tel 03-239 65 35 - fax 03-281 16 19

Page 23: Klasse voor Leraren 79

CIRCUS OP SCHOOL aÉénwielerrijden, rolla-bolla, ka-bellopen, jongleren, bal- en ton-lopen, steltlopen, diabolo...: opzoek naar originele ideeën voorde lessen L.O., sportdagen of-kampen? Docenten van de Fe-deratie voor Vlaamse Circusscho-len komen naar uw school omuw leerlingen te initiëren in cir-custechnieken. Het programmais vooral bedoeld voor klassenlager onderwijs (max. 20 leer-lingen per begeleider), maar ookleerkrachten L.O. secundair on-derwijs kunnen het aanvragen.Per begeleider betaalt u 1500 fr.voor anderhalf uur, 4000 fr. vooreen halve dag (3 u.) of 6000 fr.voor een hele dag (6 u.), ver-voerkosten (8 fr./km) niet inbe-grepen.Paula Wieërs - Stevoortse Kiezel 434- 3512 Hasselt - tel 011-59 12 14 [email protected]

ZUINIG MET WATER,THUIS EN OP SCHOOL aHet WWF-Bronnenproject biedt boeiende inleef-spelen die uw leerlingen (3de graad basis- en1ste graad secundair onderwijs) inzicht geven inde oorzaken en gevolgen van het hoogopgelo-pen waterverbruik. Het project mikt op milieu-vriendelijke alternatieven binnen het bereikvan kinderen: persoonlijke gedragsveranderin-gen (bijvoorbeeld water niet nodeloos laten stro-men) en technische aanpassingen (spaardouche-koppen, spaarperlatoren en wc-spaargewicht).Scholen kunnen via WWF waterzuinige appa-ratuur aan sterk verminderde prijs bestellen.In een eerste fase namen kinderen het demon-stratiepakket van de school mee naar huis. Veleouders raakten overtuigd en haalden waterzuini-ge snufjes in huis... Het lespakket Papa wast deauto geeft uw leerlingen sociale vaardighedenom hun mannetje te staan in «groene» discussiesop het thuisfront.Het project kreeg steun van het departementLerarenopleiding (RUG) en verzekeringsgroepUAB. Wie inschrijft, krijgt meteen het werkdo-cument toegestuurd.WWF-Bronnenproject - Waterloosteenweg 608 - 1050Brussel - tel 02-340 09 60 - fax 02-340 09 33 [email protected]

LINC MET EEN C aInformatie over informatie vindt u bij hetCentrum voor Lezen en Informatie vzw (LINC).Deze dienst ondersteunt iedereen die aan lees-bevordering en informatieverstrekking doet.Naast publicaties over lezen, leesbevordering eninformatie heeft LINC ook twee eigen tijdschrif-ten. In Klapper leest u viermaal per jaar (600 fr.voor leerkrachten, 800 fr. voor scholen) overleesbevordering en het (leren) omgaan met in-formatie. In het bijhorende Pluizer-katern vindtu recensies van kinder- en jeugdboeken. Acht-maal per jaar (525 fr.) verschijnt De Grijze Zone,een overzicht van folders, brochures, video’s,lespakketten enz. die buiten het commerciëlecircuit zijn uitgebracht.Ten slotte organiseert LINC nascholingspro-gramma’s op maat. Enkele thema’s: Prehistorievan het lezen (voor ouders en kleuterleiders); Eenboekenhoek in de kleuterklas; Boekgeno(o)t (vervolgvan Prehistorie; voor ouders en onderwijzers);Boek & evenement: misdaad en mysterie (tweede enderde graad secundair onderwijs) enz.LINC vzw - Maria-Theresiastraat 20 - 3000 Leuven -tel 016-22 89 33 of 22 43 10 - fax 016-29 51 12

HET MUZISCH TREINTJE bHet muzisch treintje van Wiebe komt een heledag op uw school langsgereden. Vier pedagogi-

sche begeleiders bren-gen een waaier vanmuzische activitei-ten: meespeeltheater,circus en percussie, te-kenpaleis en dansenen zingen. Na een heledag werken bouwende begeleiders met uwleerlingen ‘s avondseen muzisch feestwaarop u alle ouderskunt uitnodigen. Wat

dit alles u kost? Wiebe vraagt middag- en avond-eten voor de vier begeleiders en de financiëleopbrengst van het avondfeest.vzw Muzikaal Kindertheater Wiebe - Peerdsdonken-dreef 18 - 2221 Heist-Op-Den-Berg - tel 015-22 56 56

NAAR INDIA bEen korte vliegreis brengt de helft vanuw klas (zesde klas lager onderwijs)naar Malalpattl, een klein dorpje inTamil Nadu, India. De andere leerlin-gen bezoeken miljoenenstad Bombay.Een Indiase naam en kledij horen ervanzelfsprekend bij. Ter plaatse gaanze koken, werken, spelen, leren, fees-ten... Het leuke van de zaak: u moetvoor dit alles niet verder dan Roesela-re. Want daar vindt u het India-in-leefatelier van Kinderwereldatelier. Een halve schooldaglang kruipen uw leerlingen in de huid van Indiasemensen.Zo’n intensief inleefatelier moet wel grondig wor-den voorbereid. Vooreerst is er een vormingsses-sie voor de begeleidende leerkrachten (twee per

klasgroep; één volledige dag;1000 fr. per deelnemer).Daarna gaat u drie dagenlang aan de slag in de klasmet het lespakket Wonenen leven in India (80 fr.per leerling + 350 fr. voorleerkrachtenboek + 500 fr.voor huur mediapakket),zodat ook uw leerlingenklaar zijn voor het eigen-lijke atelier (150 fr. per leer-ling; minimum 3000 fr.).

Het mediapakket is eigenlijk een voorwerpenkof-fer met gebruiksvoorwerpen, kledij, speel-goed, muziekinstrumenten, verhalen-de video’s, diareeks, vertelprenten, voor-werpenfiches enz. U kunt dit pakketook afzonderlijk huren zonder aan hetgrote project deel te nemen.KLASSE en Kinderwereldatelier willenvijf klasgroepen de kans geven om gra-tis een India-inleefatelier te volgen, al-les inbegrepen. Dit betekent: u volgtzelf een vormingssessie (3 of 4 decem-ber of 19 februari), daarna bereidt u uwklas voor met bovengenoemd pakketen ten slotte neemt u met uw klas (max.34 leerlingen) deel aan het inleefatelier. De datahiervoor zijn 25, 26 of 28 mei. Stuur dus zo snelmogelijk een briefje met uw aanvraag (én eenmotivatie waarom precies u en uw klas in aanmer-king komen voor zo’n gratis inleefatelier) naarKLASSE - India - Koningsstraat 138 - 1000 Brussel.KLASSE selecteert hieruit de vijf winnende klas-sen. Kinderwereldatelier zal vervolgens met u con-tact opnemen voor alle verdere afspraken. Meerover het bezoek van KLASSE aan Zuid-India leestu in de drie publicaties van KLASSE die in oktoberverschenen.Kinderwereldatelier West-Vlaanderen - Provinciaal EducatiefCentrum - H. Verrieststraat 22 - 8800 Roeselare - tel enfax 051-22 11 03

ONTDEK ONZE KUST aVerken met uw leerlingen de Belgische kust, eenuniek stukje Vlaanderen. Zee, strand, duinen enschorren vormen een boeiend onderwerp voorzeeklassen (jaarlijks zo’n 5000 leerlingen vankleuter- tot hoger onderwijs), strandwandelin-gen, lessenpakketten en ander didactisch materi-aal... Het Marien Ecologisch Centrum in Oostendebeschikt daarnaast over een bezoekerscentrum(met educatieve en informatieve panelen, biblio-theek enz.) én een eigen vogelasiel voor zieke engekwetste vogels (jaarlijks zo’n 600 à 800 vogels,waarbij vele slachtoffers van olielozingen in zee).Marien Ecologisch Centrum - Langestraat 99 - 8400Oostende - tel 059-80 67 66 - fax 059-70 64 24

KLASSE NR.79 23

Page 24: Klasse voor Leraren 79

dde eb

vl og

- se

okrojk b

tfowiinnnbnk

oreeesrg. ffrostu

ern

5-2

fm

ALGEMEEN aMINDERHEDENWilt u het fijne weten over het Vlaamsbeleid voor etnisch-culturele minderhe-den (migranten, maar ook vluchtelingen,asielzoekers en trekkende bevolkingsgroe-pen), dan wordt u op uw wenken bediendmet de publicatie Het vrijblijvende voorbij.De evolutie van louter migrantenbeleidnaar een bredere, positieve aanpak van de

minderheden in een strategisch plan, het verschil tussen wens enwerkelijkheid, een oproep om mee te evalueren, denken en werken,nuttige adressen enz. gebundeld in 110 blz.Bestel uw gratis exemplaar (ook beschikbaar in het Frans en in het Engels) bijhet ministerie van de Vlaamse Gemeenschap - ICEM-secretariaat - Markies-straat 1 - lokaal 222b - 1000 Brussel - fax 02-507 31 40 [email protected]

WEBGIDSThe Belgian Web Directory is een papie-ren gids waarin alle websites van Belgischebedrijven, organisaties en verenigingen gratisworden opgenomen, gerangschikt in hoofd-en subrubrieken. Elke drie maanden volgteen update. De uitgave zelf kost 195 fr.Verkrijgbaar in de handel - info: Marc Van Keer -Publico bvba - tel 075-28 31 82 [email protected] - Wie ook in de gidswil, meldt zich aan op www.publico.be

BASISONDERWIJS bSTERREN HOREN AAN DE HEMELIn dit (bekroonde) verhaal maken kinderenvanaf 8 jaar kennis met de tragiek van de

jodenvervolging tijdensWO II. Ze doen dit van-uit de ogen van Hélè-ne, een leeftijdgenoot,die op een avond, zon-der het te beseffen, voor-goed afscheid neemtvan haar beste vrien-din, Lydia. Want devolgende dag wordt

Lydia met haar familie opgepakt en gedepor-teerd… Op een gevoelige manier weergege-ven en sober maar stijlvol geïllustreerd.Uitg. Ludion - Muinkkaai 42 - 9000 Gent - tel09-233 48 16 - fax 09-233 48 62 - [email protected]

PIETER KLOKHet museum van Pieter Klok (350 fr.) iseen muzisch speelwerk voor kinderen van 7tot 10 jaar. Het verhaal over horlogemakerPieter Klok wordt aangevuld met histori-sche info over de klokpersonagesen bijzonderheden over de tijd.Die info geeft aanleiding tot muziekmaken, tekenen, knutselen, ont-werpen, rijmen enz. Kant-en-klaretoepassingen voor leerkrachtenen suggesties voor het vak muzi-sche vorming. Suggesties voorhet beluisteren van muziek doorkinderen (5-12 jaar) vindt u inMallemuzes Luisterkabinet (295 fr.): vande wereld der geluiden naar de wereld vande muziek, met diverse muziekfragmentenen dito oefeningen.Uitg. Alamire - Postbus 45 - 3990 Peer - tel 011-63 21 64 - fax 011-63 49 11 - [email protected] www.innet.net/musica/alamire

HET KWADRAATBEELDDe concentratie testen en oefenen, het kwa-draatbeeld, het honderdveld… Het wordt al-lemaal speels geoefend via software van leraar

SENAATParlementarie onschencommissies, antwoorHebt u vragen over dzin in dialoog? Draaimer van de informatiof consulteer de weMaar er is ook het nnaat, waarin u drie à 15 fr. per nummer a(niveau secundair en hkrachten kunnen een nummer aanvragen.Info: Patrick Peremans venseweg 7 - 1009 [email protected] - www.s

SPELLINGDe nieuwe spelling indows gestuurd). Het manieren. De Elekteen sober en duidelipakket waarin u allefent. U krijgt uitleg erom indien nodig. His instelbaar. Na regisroep doen op een telenieuwe spelling is zostudie als voor gebrugramma bevat oefenuitleg of feedback, emogelijk zelf een oefete stellen uit het aanten. Scores van leerliresultaten afdrukken demoversie downl(www.traffic.be). Voohet basisonderwijs is

te. Hiveel spwoordstoppede modicteeluidsehet pdenlijput, k

eigen oefeningen. Deopslaan kan ook.De Elektronische Spelwin de handel - Standaa147a - 2018 Antwerpefax 03-230 85 50De nieuwe spelling, 9Santvoortbeeklaan 21tel 03-360 04 52 - fax 0Spellingdiskette, 1295kenlaan 8 - 9250 Waas07 - fax 052-46 19 62

24 KLASSE NR.79

Hubert Claesen. Behalve rekenprogramma’s ook taalprogramma’s (klank-en letterposities, leestechnische oefeningen…). Vaste kleuren voor deduidelijkheid. Leerlingen kunnen individueel oefenen, de resultatenkunt u opslaan en afdrukken. Vraag gerust een demodiskette aan.Hubert Claesen - Helbeekplein 3-4 - 3500 Hasselt - tel 011-22 86 29

KLIPPERWilt u ook zwakke lezers plezier doen krijgen in lezen? De Klipper-serie biedt speciaal leesvoer voor leerlingen van 8 tot 14 jaar. Deleesboeken hebben een eenvoudige, maar aantrekkelijke vorm ensluiten inhoudelijk aan bij het belevingsniveau van de lezer. Eenkleurcode geeft aan voor welke leeftijdcategorie een leesboek ge-schikt is. Ook het AVI-niveau wordt vermeld. Voor elke categorie isbovendien een map voorhanden met begeleidingssuggesties voorde leerkracht en werkbladen voor de leerlingen.Uitg. Educa - Leermarkt 5 bus 17 - 2800 Mechelen - tel 015-27 05 90

DE VERVANGSTERRaf is vijftien en heeft eenhekel aan naar school gaan.Een paar lessen kunnen hemnog boeien, b.v. die van deknappe leerkracht Nederlands.Als zij na een ongeluk in hetziekenhuis belandt, wordt zevervangen door een lerares,die niet met jongeren weetom te gaan. Gevolg: pesterijen die van kwaadnaar erger evolueren. Een jeugdboek voorleerkrachten? Als nawoord volgt een briefvan de echte Raf, die intussen zelf leraar isgeworden, met een pleidooi tegen onver-schilligheid en voor communicatie in hetonderwijs.Frank Andriat - De vervangster, 475 fr. - uitg.Clavis - Kuringersteenweg 120 - 3500 Hasselt -tel 011-87 25 44 - fax 011-87 25 45

LEKKER BROODUitverkocht maar sinds oktober weer ver-krijgbaar. Dat is Lekker brood, een boek volwetenswaardigheden over al wat met broodte maken heeft: het bakkersberoep, de brood-soorten, samenstelling en bereiding van broodenz. inclusief enkele recepten die kinderenprobleemloos aankunnen (en grappige te-keningen). Speciaal voor kinderen van 8 tot12. Prijs: 100 fr. per exemplaar (80 fr. vanaf10 ex.)Stort het juiste bedrag op rek. nr. 001-3013121-86 van VLAM - Leuvenseplein 4 - 1000 Brusselmet de vermelding Lekker brood + aantal ge-wenste exemplaren.

SECUNDAIR ONDERWIJS sINDIANEN VERHALENWaren indianen echt woeste krijgers diemet pijl en boog bizons en blanken neerleg-den? Laffe, bloeddorstige rovers die Hol-lywoodhelden scalpeerden? Of waren hetedele, vredelievende bloedbroeders zoals Win-netou? Vragen die veel 13+’ers graag beant-woord zien. Schrijf-ster Marita De Sterckdeed research, bezochthet Navajo-reservaaten laat in haar boekde echte indianen aanhet woord, chefs vanweleer en jongeren vannu.Indianen verhalen, 160blz., 695 fr. - uitg. Al-tiora Averbode - post-bus 54 - 3271 Averbo-de - tel 016-78 01 11 -fax 013-78 01 79

sbaarheid, onderzoeks- op de witte mars… Belgische senaat ofhet groene faxnum-dienst (0800-90989)site van de senaat.ieuwe tijdschrift Se-ier keer per jaar voorheel wat info krijgtger onderwijs). Leer-

ratis kennismakings-

info-ambtenaar - Leu-el - fax 02-501 72 16 -nate.be

aefenen op pc (Win-an op verschillendenische Spelweg is individueel oefen-

nieuwigheden inoe-ij fouten of vraagt

et aantal oefeningenratie kunt u een be-nische helpdesk. Deel geschikt voor zelf-

k in de les. Het pro-gen, al of niet met maakt het u ookingenpakket samen

od van woordenlijs-gen opvolgen en dean ook. U kunt eenaden via Internet de derde graad vanr de Spellingdisket-r wordt het allemaalelser opgevat met elfpellen (anagram, ver-tje, optelwoord…) enelijkheid tot visueel

Pictogrammen en ge-ecten verlevendigengramma. De woor- waaruit wordt ge-nt u aanvullen met

score van de leerling

g, 450 fr. - verkrijgbaard Uitgeverij - Belgiëlei - tel 03-239 59 00 -

0 fr. - uitg. Plantyn -5 - 2100 Deurne -

3-360 03 30r. - uitg. Abimo - Beu-unster - tel 052-46 24

Page 25: Klasse voor Leraren 79

RE

mlfenhmeee p

leeo00M1

e

bs.

Nt

se

..

C

..

..

.

..

e.

GUSTAVE VAN DE WOESTYNE:TOT 14/12 aRuim 75 werken, vooral olieverfschilde-rijen, schetsen chronologisch het werkvan Gustave van de Woestyne,één van de boegbeelden van deeerste groep Latemse schilders. Hijschilderde vooral portretten (reli-gieuze werken, boerenkoppen enz.)en later ook veel stillevens.

De toegangsprijs bedraagt 150 fr. Groepen en reductiehoudersbetalen 100 fr. Schoolgroepen (6 tot 16 jaar) van scholen buitenDeinze betalen 75 fr. per leerling. Scholen uit Deinze zelf hebbengratis toegang.Museum van Deinze en de Leiestreek - Lucien Matthyslaan 3-5 -9800 Deinze - tel 09-381 96 70 - fax 09-381 96 79

BLIKKEN ZONDER BLOZEN: 22/11 TOT 28/12 aAnecdotes, voorbeelden, getuigenissen, citaten, beelden...vormen samen een inleeftentoonstelling die de bezoekertoont hoe door de eeuwen heen gehandicapte mensenleefden, een parcours van isolatie naar integratie. De tentoonstel-ling staat opgesteld in het Vesaliusinstituut - Leffingestraat 1 - 8400Oostende.De toegang is gratis. Groepsbezoeken zijn mogelijk van 8 u. tot 20 u.(a.u.b. wel reserveren). De catalogus (400 fr.) biedt heel wat nuttigmateriaal voor leerkrachten. Er zit meer in! is een gratis educatievebrochure die u tijdens of na het bezoek kuntgebruiken om wat dieper in te gaan op hetthema. Voor licht mentaal gehandicapte bezoe-kers is er een speciale kijkwijzer.vzw ‘t Zonnetje - Blikken zonder Blozen - PeterVelle - Nieuwpoortsesteenweg 126 - 8400 Oos-tende - tel en fax 059-70 67 17

MODE ONDER MODE: TOT 27/12 sEen honderdtal kledingstukken illustrerende geschiedenis van ons ondergoed vanvijgenblad tot vandaag. Ook de geschiede-nis van kousen en nachtkleding en de rela-tie van lingerie met fotografie en publiciteitworden verkend.De toegangsprijs bedraagt 90 fr. Groepen enreductiehouders betalen 70 fr., schoolgroepen40 fr. Leerlingen tot 12 jaar hebben gratis toe-gang. Een geleid bezoek (90 minuten) kost 900 fr.(max. 25 leerlingen).Stedelijk Modemuseum - Gasthuisstraat 11 -3500 Hasselt - tel 011-23 96 21 - fax 011-22 1066 - reservatie geleide bezoeken: dienst voorToerisme - tel 011-23 95 42

GOUD, ZIJDE, KRALEN... TIJDLOOSBORDUURWERK: TOT 31/12 aJaponnen, damesmuiltjes, kousenbanden,handtasjes, waaiers, zakdoeken, herenves-ten... alles vernuftig getooid met borduur-werk in rijke materialen. Vroom en plecht-statig, gedurfd, speels en humoristisch. 16de-eeuwse pareltjes tot hedendaagse creaties.De toegangsprijs bedraagt 80 fr. (geeft ook toe-gang tot de permanente tentoonstelling over degeschiedenis van de kant). Groepen (vanaf 12personen) en kinderen tussen 6 en 12 jaar beta-len 50 fr. Kinderen tot 6 jaar en inwoners vanBrussel hebben gratis toegang. Een geleid be-zoek kost 1000 fr. voor schoolgroepen.Museum voor het Kostuum en de Kant - Violet-straat 6 - 1000 Brussel - tel 02-512 77 09 -geleide bezoeken: Educatieve Dienst van de Mu-sea van de Stad Brussel - tel 02-279 43 55 - fax02-279 43 62

FAYDHERBE ‘97: TOT 16/11 sLucas Faydherbe, Mechels beeldhouwer enarchitect, stierf 300 jaar geleden. Reden

5 ZINTUIGEN VOOVERRASSINGEN: PEen spiegel waarmeezetel van een fakir, zede microscopische wervisualiseren of op eeOptica en kleuren, zicen geluid, reuk en sinteractieve, leuke én leuw leerlingen door dwereld van de zintuigHet Scientastic Museumstation Beurs. Het is geoschoolvakantiedagen entot 17.30 u. Op schooafspraak toegankelijk. D150 fr. Groepen, seniorjaar betalen 130 fr. Grdeelnemers) betalen 9kost 800 fr. per uur (10Scientastic Museum - Brussel - tel 02-646 89 646 81 61 (tot 31/11)715 91 30 - scientastic@Scientastic Museumu uit om vrijblijvendin het museum. Metéén persoon een grati

het museum

GRATIS NAAR SCIEµ Ja, ik wil graag gra

het Scientastic Mu

NAAM: ............................

NAAM EN ADRES VAN DE S

..............................

..............................

TEL/FAX VAN DE SCHOOL:

..............................

Deze bon volledig ingkassa van het museum

voor de stad om met een tentoonstelling + wandelparcours langszijn werk de kunstenaar te herdenken. In het Hof van Busleydenstaan kunststukken uit Europese musea en privé-verzamelingen.Een speciaal uitgestippelde wandeling voert u langs het werk

(architectuur én sculptuur) dat zich inMechelen bevindt (en er op zijn gewo-ne plaats blijft staan).De toegangsprijs tot het Hof van Busleydenbedraagt 150 fr. Reductiehouders betalen120 fr. en (school)groepen 100 fr. Leerlin-gen tot 12 jaar hebben gratis toegang. Eengeleid bezoek kost 2000 fr. (tot 15 deelne-mers). Voor het parcours (steeds met gids)betaalt u 150 fr. (individuele bezoekers) of2000 fr. (groepen tot 20 deelnemers). Eendagprogramma (tentoonstelling + parcours)kost 300 fr. (individuele bezoekers) of 3500 fr.(groepen tot 15 deelnemers). De NMBSheeft speciale combinatietickets.Hof van Busleyden - Merodestraat 65 -2800 Mechelen - inlichtingen: dienst Stede-lijke Musea - tel 015-20 00 45 - fax 015-20

30 16 - reservaties geleide bezoeken: dienst Toerisme - tel 015-29 76 54 -fax 015-29 76 53

KANT IN EUROPA: TOT 23/11 sVlaamse kloskant, Italiaanse naaldkant, Point de France enz. van de

17de eeuw tot vandaag: in sommige strekenontwikkelde het kantwerk zich tot een heu-se kunstvorm, in andere streken bleef hetambachtelijk en zelfs folklore. Dank zij demedewerking van diverse musea en privé-collecties in binnen- en buitenland krijgt ueen goed beeld van verscheidenheid éneenheid van het Europese kantwerk.De toegangsprijs bedraagt 200 fr. Groepen (15personen), senioren en studenten betalen 150 fr.Schoolgroepen (secundair onderwijs) betalen 60 fr.per leerling. Een gezinskaart kost 400 fr. Kinde-ren tot 12 jaar hebben gratis toegang.Museum Arentshuis - Dijver 16 - 8000 Brugge -inlichtingen en reservaties groepsbezoeken: Ste-delijke Brugse Musea - tel 050-44 87 11 - fax050-44 87 78

JULES LAGAE EN TIJDGENOTEN:1 TOT 30/11 sBeeldhouwer Jules Lagae staat centraal ineen grootse tentoonstelling: meer dan hon-derd werken uit musea, openbare instellin-gen en privé-collecties, een twintigtal me-dailles en een groot aantal gipsen beeldenuit zijn Brussels atelier. Dit alles wordt aan-gevuld met een dertigtal werken van le-raars, medeleerlingen en andere tijdgeno-ten, waaronder ook een zestal Franse kun-stenaars (Rodin, Bourdelle, Pompon enz.).De tentoonstelling vindt plaats in het CC DeHerbakker en het Jenevermuseum, beiden Pas-toor De Nevestraat in Eeklo (alle dagen van 10 u.tot 17 u.). De toegangsprijs bedraagt 100 fr.Schoolgroepen betalen 25 fr. per leerling. Eengeleid bezoek kost 1000 fr. (max. 20 deelne-mers). Wel vooraf reserveren op tel 09-377 7766 of 09-377 29 52. In de hal van de Academiesvindt terzelfdertijd een tentoonstelling plaatsover werk en leven van dichter Karel LodewijkLedeganck (toegang gratis).Kunstkring/Academie voor Schone Kunsten - JanAndries, voorzitter - K. Albertstraat 20 - 9900Eeklo - tel 09-377 77 66De organisatoren en KLASSE hebben vijf-maal twee gratis vrijkaarten klaarliggenvoor leerkrachten (met collega of part-ner) die snel even op verkenning willengaan. Een kaartje naar KLASSE (Lagae) -Koningsstraat 138 - 1000 Brussel volstaat.

1001RMANENT aen kan vliegen, de

3D-beelden maken,ld induiken, uw stem lichtfluit spelen...t en illusies, gehooraak: meer dan 50

rrijke proeven loodsen verbazingwekkenden.bevindt zich in metro-end tijdens weekends,

feestdagen van 14 u.dagen is het enkel op toegangsprijs bedraagtn en jongeren tot 26te groepen (vanaf 25fr. Een geleid bezoek0 fr. in weekend).etro Beurs 1 - 1000

5 (tot 31/11) - fax 02-- reservaties op tel 02-imaginet.ben KLASSE nodigen

een kijkje te nemenijgaande bon krijgt toegangsticket voor

KLASSE NR.79 25

TASTIC MUSEUMis een kijkje nemen inum.

....................................

HOOL: .......................

............................

............................

....................................

............................

vuld afgeven aan de

Page 26: Klasse voor Leraren 79

ls

ee

de8 Lea

e:ni

nr

ue

vete n

r g ddt

ALGEMEEN a• 5de Spel Werkt-dag: 20/11 in Utrecht,NederlandWorkshops theater, spel enmuziek voor professionals diemet kinderen werken.Centrum Spelmethodiek - Post-bus 85055 - 3508 AB Utrecht -Nederland - tel 00-31-30-252 98 00- fax 00-31-30-252 98 01

• Preventie van geweld en misbruik: op aanvraag.Vorming voor leerkrachten/schoolteams die in klasverband rond ditthema willen werken.Refleks Weerbaarheidscentrum - Breughelstraat 31 - 2018 Antwerpen - tel03-239 29 83 - fax 03-281 66 31 - members.net4all.be/Refleks - [email protected]• Psychologisch-pedagogische vorming: Ondersteunen van hetzelfbeeld bij kinderen (4 sessies vanaf 19/11 in Jeugdcentrum DeKouter Poperinge); Angst en agressie bij kinderen (3 sessies vanaf 24/11 in CC De Schakel Waregem).Sociale vaardigheden: Effectieve presentatie en spreken voor eengroep (7 sessies vanaf 6/11); Stemtraining (3 sessies vanaf 1/12).West-Vlaamse Volkshogeschool - Belfaststraat 18 - 8500 Kortrijk - tel 056-2223 11 - fax 056-21 78 67• Orthopedagogen handelen - handelen is doen, plannen, ontvan-gen en verkopen: 28/11 in Ontmoetingshuis Il Fioretto, Lennik.Vlaamse Vereniging van Orthopedagogen vzw - Chris Verstraete - Ruilare110 - 9080 Lochristi-Zeveneken - tel en fax 09-355 61 81• 1ste Dialoogdag: Waarden en normen in opvoeding en onder-wijs. Ja, maar hoe?: 22/12 in het Europees Parlement, Brussel.Dialoogcentrum Reflectie op Opvoeding en Onderwijs vzw - Vitsdam 6 -2880 Bornem - tel en fax 03-899 22 01

• Handpoppen maken (13, 18 en 27/11 en 4/12); Spelen met handpoppen (6, 13 en 20/1).School voor Poppenspel - Kadodderstraat 14 -2800 Mechelen - tel 015-21 83 66• Initiatielessen sportieve ritmische gymnas-tiek en aerobic: op afspraak in Arena vanVletingen, Gent.Gratis initiatielessen

voor leerkrachten L.O. én voor leerlingen.Forza Ritmica Gent vzw - Orchideestraat 66A -9041 Gent - tel en fax 09-355 17 50• 6de Gezinsconferentie: De Mythes vande Media. Een conferentie over kind, gezinen media: 3/12 in Paleis voor Congressen,Brussel.Gastsprekers, panelgesprekken, beeldmate-riaal, inbreng van het publiek...Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap - ad-ministratie Gezin en Maatschappelijk Welzijn -afdeling Algemeen Welzijnsbeleid - Markiesstraat1 - 1000 Brussel - tel 02-507 33 30 - fax 02-50734 19• 3de Europees Congres EFECOT: In part-nership we progress: 14 tot 16/11 in FlorealClub, Blankenberge.European Federation for the Education of theChildren of the Occupational Travellers - Grens-straat 6 - 1210 Brussel - tel 02-227 40 60 - fax02-227 40 69 - [email protected]• Studiereis naar New York: 7 tot 14/3.KATHO - Instituut voor Psycho-Sociale Opleiding- Doorniksesteenweg 145 - 8500 Kortrijk - tel056-22 15 24 - fax 056-21 58 03 - [email protected]• Wat met uw financiële zaken na deEuro?: 17/11 in Heilig-Grafinstituut Turn-hout.Kempens Instituut voor Onderwijsbegeleiding -Patersstraat 26 - 2300 Turnhout - tel 014-4100 92• Kunstzinnige vorming: Horen, zien enschrijven - een initiatiecyclus verhalen engedichten (12, 19 en 26/11 en 3, 10 en 17/12 in Antwerpen en Kortrijk); Verhalen schrij-ven voor kinderen (6-8/3 in Korbeek-Lo of28/3, 25/4 en 16/5 in Berchem); Trainings-

KLASSE-MENTEntbehren sollst du! solFaust). Inderdaad, elkelezers eindeloos afzirace voor de vijf boekgenadig geschonken handel. We verwachtlijden ten laatste op 2Winnaars opgave 41:eeklo), Paul Helsen (Ar(De Haan), Mia De ZLeo Henkens (TessendOplossing opgave 42Opgave 43: We zoekewaaraan (lees elders leerlingen een tekorthebben. Scrabbelenmaar met de volgen-de letters:• de 6de en 7de lettervan de thuishaven vaste universiteit, Harva• de 8ste en 9de letterVlaams schrijver-ond1972 zijn beroemde Zgen;• de 1ste en 4de letterzoon van de koning van één van de vier b• de 2de en 4de letscheikundige die metnaar werken kreeg;• de 1ste en 4de letteoervlaamse leerling die,lingerie, zijn makkersaan den lijve deed onKLASSE-Ment - Koningss- 1000 Brussel

26 KLASSE NR.79

Het aanbod is gróót. Uiteraard kan dezepagina enkel een selectie bieden. Vraagmeer informatie bij de pedagogische be-geleiding van uw school.

at entbehren! (Goethe,

maand laten wij onzen in de genadelozenbons van 2000 fr.,oor Standaard Boek-n de vrucht van uw november.ieve Dobbelaere (Oost-ndonk), Frieda Devoseyer (Wezemaal) en

rlo). Speelplaats. een tienletterwoord

n dit nummer) veel

Amerika’s beroemd-d University;it de plaats waar eenrwijzer-inspecteur inwanen liet rondvlie-

uit de naam van eenan Sicilië, titelfiguurwaarde abele spelen;r van de Russischer. 101 eindelijk loon

van het dorp van deekleed in zijn moederse Guldensporenslagervinden.raat 138 - kantoor 802

cursus creatief schrijven - op reis door jezelf en een rits creatieveschrijfvormen (21 tot 23/11, 12 tot 14/12 en 16 tot 18/1 in

Hoepertingen).Stichting-Lodewijk de Raet - Liedtsstraat 27-29 -1030 Brussel - tel 02-240 95 00 - fax 02-242 26 10

• Een kind tot elke prijs?: 20/11 inauditorium T’Serclaes, Kredietbank,Brussel.

Technische, juridische, financiële, po-litieke, psychologische en bio-ethischeaspecten van fertilisatietechnieken.Nederlandstalige Vrouwenraad - commis-sie Gezondheid - Anne Rowie - Middaglijn-straat 10 - 1210 Brussel - tel 02-229 38 18- fax 02-229 38 66 - [email protected]

BASISONDERWIJS b• Vraaggestuurde nascholing VUBrussel:Filosoferen met kinderen.VUBrussel - Interfacultair Departement voorLerarenOpleiding - Pleinlaan 2 - 1050 Brus-sel - tel 02-629 24 32 - fax 02-629 36 36

SECUNDAIR EN HOGER ONDERWIJS s• Welzijnsconferentie over maatschappelijk kwetsbare jonge-ren en huisvesting: Een Voet tussen de Deur: 24/11.Provincie Limburg - 2de Directie Welzijn - Hilde Borgerhoff - Universiteit-slaan 1 - 3500 Hasselt - tel 011-23 72 33 - fax 011-23 72 10• Nascholingsaanbod VUBrussel: Lineaire algebra (19/11); Taaldi-dactische dag: Van taalhandelend naar taalbeschouwend onder-wijs - mythe en praktijk (19/11); Lesgeven aan allochtone kinderen(26/11 en 3/12); Gerontologie: de vergrijzing van de bevolking (27/11); Judo-badminton-dans (9, 10 en 11/12).Aanbod pedagogische dagen: Vraagstellingstechnieken; Active-rende didactische werkvormen en leerstijlen; Sociale en communi-catieve vaardigheden voor leraren; Evaluatie van leerlingen; Indivi-duele gespreksvaardigheden in leerlingbegeleiding; Vergadertech-

nieken; Prestatiemotivatie en faalangst - vantheorie naar praktijk.VUBrussel - Interfacultair Departement voor Le-rarenOpleiding - Pleinlaan 2 - 1050 Brussel - tel02-629 24 32 - fax 02-629 36 36• Toekomstgerichte reflexie over de deel-tijdse leerplicht: 11/12 in BBL, Brussel.Studienamiddag over het rapport van decommissie deeltijds leren.Koning Boudewijnstichting - Nadine Vanover-berghe - Brederodestraat 21 - 1000 Brussel - tel02-549 02 66

PROFESSIONELE NATUUR-EN MILIEUEDUCATIE sVan 4 tot 6 maart kunt u in Lichtaart (HogeRielen) deelnemen aan een basiscursus Na-tuur- en Milieueducatie (NME). De cursusis uitgewerkt door het Centrum voor Natuur-en Milieueducatie (CVN), op vraag van AMI-NAL. Bijdragen van universiteiten, hoge-scholen en uit het buitenland maken dit totde meest volledige opleiding in Vlaande-ren. In de maanden mei en juni is er eenvervolgmodule, verspreid over drie dagen,met verschillende excursies. Deelnemen aande cursus kost 19.000 fr., alles inbegrepen.Op donderdag 11 december kunt u inNME-centrum De Helix (Grimminge) vrij-blijvend kennis maken met het program-ma en met de docenten.CVN vzw - Ommeganckstraat 20 - 2018 Ant-werpen - tel 03-226 02 91 - fax 03-233 59 97

Page 27: Klasse voor Leraren 79

KLASSE NR.79 27

EUROPA MET KLASSE

SOCRATES & LEONARDO OPENEN EIGEN GRENZEN aVanaf 1 september 1997 kunnen Roemenië, Hongarije en de Repu-bliek Tsjechië deelnemen aan het Socrates- en Leonardo da Vinci-programma. Instellingen uit deze landen kunnen subsidies voorprojecten aanvragen en leerkrachten, directies enz. kunnen studiebe-zoeken of voorbereidende bezoeken brengen, studeren of tijdelijklesgeven in een lidstaat van de EU. Op hun beurt kunnen Vlaamseleerkrachten en directies naar ginder.In de nabije toekomst verwachten we dezelfde mogelijkheden voorPolen, Slowakije en Cyprus. Meer info bij het Vlaams Socrates-agentschap - Renilde Reynders - RAC Arcadengebouw - 1010 Brussel -tel 02-210 63 42 - fax 02-210 53 72 - [email protected].

SOCRATES/VOLWASSENENONDERWIJS sVan 26 tot en met 30 november is er in de Landcommanderij AldenBiesen (Bilzen-Rijkhoven) een internationaal contactseminarie voorleerkrachten en directies uit het volwassenenonderwijs. De bedoe-ling is nieuwe Socrates-projecten te stimuleren. Daarbij beoogt Socra-tes samenwerking tussen zowel de non-forme-le volwassenenvorming als de officiële sector.Als onderwijsinstelling kan je dus in zee gaanmet buitenlandse bibliotheken, musea, culturele centra... De deelne-mers komen uit Groot-Brittannië, Oostenrijk, Italië, Griekenland,Zweden, Finland en Vlaanderen. Er zullen ook vertegenwoordigerszijn uit de nieuwe (en uit de toekomstige) leden Tsjechië, Hongarije,Polen, Roemenië, Slovakije en Cyprus. Geïnteresseerde leerkrachtenen directies uit Vlaanderen kunnen gratis deelnemen. Contacteerhiervoor het Vlaams Socrates-agentschap - Renilde Reynders - tel 02-21063 42 - fax 02-210 53 72 - [email protected] of Guy Tilkin- tel 089-51 93 52 - fax 089-41 70 33 - [email protected]

GOP-HANDBOEK sWie in het kader van Lingua E een Gemeenschappelijk Onder-wijsproject (GOP) wil uitwerken met een buitenlandse school, kangebruik maken van het gloednieuwe Lingua E handboek. Deverschillende stappen van een GOP worden uit de doeken gedaanen u krijgt praktische tips en voorbeelden van bestaande projecten.Het handboek is voorlopig enkel te lezen op Internet (europa.eu.int/en/comm/dg22/socrates/lingua/jep.html). Binnenkort verschijnthet ook in boekvorm (gratis!). Een kopie kunt u alvast aanvragenbij departement Onderwijs - Linda Vercauteren - Lingua-agentschap -RAC Arcadengebouw - 5de verdieping - 1010 Brussel -tel 02-210 53 38 - fax 02-210 53 55.

GROS-INFORMATIEDAG sUitwisselingsprojecten tussen Vlaamse en Nederlandse secundai-re scholen zijn het onderwerp van een informatiedag op 26 novem-ber, georganiseerd door AETE i.s.m. het Europees Platform. GROS-subsidies (vanuit het departement Onderwijs; GROS staat voor GRens-Overschrijdende Samenwerking) maken daarbij mobiliteit mogelijkvoor leerkrachten én leerlingen. Inschrijven vóór 13 november bijdepartement Onderwijs - Ann Hottat - RAC Arcadengebouw - 1010 Brussel- tel 02-210 52 86 - fax 02-210 52 73 - [email protected].

INTERNET EN VIDEOCONFERENTIE IN DE KLAS aOp vrijdag 21 november organiseert de Landcommanderij Alden Biesen(Bilzen-Rijkhoven) een studiedag over het gebruik van Internet envideoconferentie in de klas en tijdens internationaliseringsprojec-ten. Parallel zijn er workshops en demonstraties voor deelnemers vanalle niveaus (basis- en secundair onderwijs; beginners en gevorder-den). Deelnemen kost 1100 fr. documentatiemap en lunch inbegre-pen. Meer info bij Guy Tilkin - tel 089-51 93 52 of [email protected]

PARTNERS VIA INTERNET aScholen die op zoek zijn naar een buitenlandse partnerschoolkunnen die voortaan vinden via de Europese databank op Internet.Op partbase.eupro.se kunt u de gegevens van uw eigen schoolinbrengen of gegevens raadplegen van buitenlandse scholen dieeveneens op zoek zijn naar een partner voor een Comenius 1 of eenLingua E-project. Heeft u geen toegang tot Internet, dan kunt u hetnationale Comenius- en/of Lingua-agentschap contacteren op hetdepartement Onderwijs - tel 02-210 52 86 en 02-210 52 89 - fax 02-21053 55 (secundair onderwijs) of tel 02-211 45 07 - fax 02-211 45 03(basisonderwijs).

(advertentie)

Page 28: Klasse voor Leraren 79

A A N P A K

28 KLASSE NR.79

Ik du den

Eerste les filoso-

fie voor de vierde

klas. Ze weten niet

wat er staat te ge-

beuren en ze vrezen

het ergste. Krijgen

ze een spuit mis-

schien? Nee, ze gaan

samen denken. Pra-

ten over denken.

«Wat is dat, naden-

ken?» Verbaasde ge-

zichten. «Laten we

ons eens een spuit in-

denken. Een grote spuit,

en nu vullen we die met

gedachten. Daarna spui-

ten we die gedachten in

ons hoofd.» Alle kinde-

ren doen onmiddellijk

mee. Houden een denk-

beeldige spuit tegen

hun hoofd. «Ik voel een

kring», roept Tom en-

thousiast. «Ik zie beel-

den», vindt Raf. Lies

voelt een aanwezig-

heid. «Nadenken is

alsof je iets in je-

zelf zegt», be-

weert Moham-

med.

«Filosoferen is niet zomaar over iets praten»,benadrukt Goedele De Swaef, die deze filosofielesbegeleidt voor het Pedagogisch Centrum Gent. «Hetis gestructureerd. De kinderen leren redeneren,leren de vaardigheid om goede argumenten vanmindere goede te onderscheiden, leren luisterennaar elkaar. Niet de waarheid staat daarbij voor-op. Het denkproces zelf is belangrijk. De antwoor-den die kinderen geven, zijn niet altijd even filo-sofisch, maar dat hoeft niet. Het doel is immersniet filosofische antwoorden verzinnen, maar welhet denken ontwikkelen. Ze leren verwoordenhoe ze denken. Dat gebeurt in een open dialoog.Er zijn geen foute antwoorden, alleen goede ofminder goede. Waar filosoferen ze over? Overdenken, het leven, over alles wat ze zinvol vinden.Soms is het moeilijk abstract te blijven, want dekinderen gaan naar het concrete: hun konijntje is

praats ikk

dood. Maar je filosofeert over de dood, niet overdat konijntje. Anders kunnen ze zich niet losma-ken van het concrete en gaat de aandacht voor hetdenkproces verloren.»

Andere ogenInformatie kan iedereen gemakkelijk bereiken.

Maar hoe leer je verwerken wat je ziet, voelt ofdenkt? Filosoferen helpt kinderen daarbij. Het gaatniet om de filosofen, maar om het filosoferen zelf.Filosoferen met kinderen is met andere ogen dewereld bekijken en respect hebben voor hun visie.

«Kinderen stellen veel vragen aan volwasse-nen», zegt Richard Anthone van het filosofischcentrum Zeno. «Sommige vragen zijn praktischen die kunnen we gemakkelijk beantwoorden. Bijandere vragen zijn geen gemakkelijke antwoor-den voorhanden. Kinderen maken geen onder-scheid tussen de soorten vragen die ze stellen. Metdie vragen hebben ze de bedoeling zich te oriënte-ren in de wereld, de relatie tussen zichzelf en dewereld te bepalen. In die zin is filosoferen metkinderen elementair en essentieel, een deel vanhet natuurlijk proces van intelligentie en per-soonlijke ontwikkeling. Hoe weet ik dat ik echtben, vragen ze zich af. Word ik nog wel wakker alsik ga slapen? Ze vinden het niet zo belangrijk dat

er een concreet antwoord komt. Ze slaan niet inpaniek als je geen direct antwoord kunt geven.Dat aanvaarden ze. Ze willen alleen verwoordenen horen verwoorden. Iedereen kan een meninguiten en iedereen luistert naar de mening van deandere. Je kunt overtuigd zijn van iets. Maar ookdat stelt filosofie in vraag. In een kleuterklas werdna een opmerking ‘Jij bent stom’ gefilosofeerdover ‘Wat is stom?’ De leerkracht zag wat later opde speelplaats hoe een van de vijfjarigen zich naeen verwijt omdraaide en heel ernstig vroeg: ‘Watbedoel je daar juist mee?’ Filosofie brengt op diemanier gedragsverandering mee.»

Flaneren«Filosoferen met kinderen sluit aan bij het wij-

denken, een dimensie die nu weer belangrijk is»,vindt Jan Van Gils, pedagoog en medewerker van

Wij is geenoptellingvan ikjes

Kind en Samenleving. «Het ik is niet het belangrijk-ste. Wij is geen optelling van ikjes. Dat wij hebbenwe in onze westerse samenleving te lang verwaar-loosd. Als je samen filosofeert, vervagen de grenzenbinnen wij. Je denkt niet na over wie een bepaaldegedachte eerst dacht of uitgevonden heeft. Datheeft geen belang. Filosoferen is een uitdrukkingvoor flaneren aan de wij-kant van de opvoeding. Dedialoog komt tot stand vanuit een fundamentelebetrokkenheid op elkaar. Kinderen en jongerenkunnen de ervaring opdoen vreugde te vinden inhet zoeken zelf, niet in het resultaat. Die houdingvind je trouwens duidelijk in de eindtermen terug.Of filosoferen nu een vak op school moet worden,dat weet ik zo nog niet. Vanaf het moment dat meniets op flessen trekt, verliest het. In Zuid-Amerikafilosoferen ze op straat. Dat is het wezenlijke vanfilosofie. Daar komen de kinderen zelf tot de be-denking cogito ergo sum. Ze kunnen mij alles afne-men, maar dit niet. Dat boeiende proces in eenleerplan krijgen? Een hachelijke onder-neming. Filosoferen is zoals spelen. Jestelt je open voor wat er gaande is, voorje omgeving, de anderen. Het is grens-verleggend. Je bent met emoties bezig zonder datdie bedreigend zijn. En vrijwilligheid is toch welessentieel.»

Page 29: Klasse voor Leraren 79

RUZIE EN VRIENDSCHAP«Wat we proberen te bereiken met onze lessen filosofie in de basisschool is het denkenvan de kinderen ontwikkelen, sociale vaardigheden stimuleren en hen samen lerenpraten over begrippen als rechtvaardigheid, waarheid, schoonheid, ruzie, vriend-schap...», vertelt Jan Van Dormael van het centrum Woord en Argument. «Na de lessenenquêteren we bij leerlingen, ouders en leerkrachten. De resultaten? Alle ouders vindendat filosofie een plaats verdient op school. De meeste ouders zien ook het effect. Zevinden dat hun kind onder andere beter durft uitkomen voor zijn eigen mening,mondiger is, beter verbanden legt, beter kan omgaan met andere kinderen, meerrekening houdt met anderen, meer uitleg durft vragen en dat zijn faalangst vermindert.De leerkrachten noemen de filosofielessen inspirend en leerrijk. Ondanks het feit dat hetsoms druk is in de klas, vinden ze het belangrijk dat kinderen een eigen mening lerenvormen en mondiger zijn. Het heeft bovendien hun kijk op kinderen veranderd.Kinderen weten meer dan je denkt, zeggen ze. Velen geven er wel de voorkeur aan datde lessen door anderen worden gegeven. Maar het verdient zeker een plaats op elkeschool, bijvoorbeeld binnen bepaalde lessen. Op de vraag filosofie ja of nee antwoordt

98 procent van de kinderen die er kennis mee gemaakt hebben, volmondig

is zoals spelen

Imifmhn

DenkpetWat zeggen de kinderen zelf datze dankzij filosoferen op school

hebben bijgeleerd?Beseffen dat andere kinderen eenandere mening kunnen hebben 72 %

Beter leren denken 69 %

Meer nadenken over de dingen 68 %

Beter rekening houdenmet de ander 62 %

Beter zeggen wat ik denk 60 %

Beter luisteren naar de ander 59 %

Gemakkelijker mijn meningdurven zeggen 55 %

Gemakkelijker van denkpet wisselen 53 %

Beter omgaan met de ander 50 %

Zien welke denkpet de ander draagt 49 %

Beter tegen kritiek kunnen 32 %

n een de-ocratie

s het con-lict tussen

ensenet voor-aamste

Karikatuur«In de toekomst zou er meer moeten worden

gefilosofeerd in het onderwijs», vindt Willy Poppel-monde, medewerker van Unesco Centrum Vlaande-ren. «Dat hoeft niet per se filosofie als apart vak teworden. In andere vakken, biologie, taal, wiskunde

kan men ook filosoferen. Ik denk in ter-men van en en, niet of of. In het basisonder-wijs komt het in een aantal scholen al aanbod, maar dat moet zeker ook kunnen inhet secundair. Dat de filosofische vaardig-heden alle vakken ondersteunen, daar iszowat iedereen van overtuigd. Kritisch,creatief en zelfstandig leren denken, so-

ciale vaardigheden ontwikkelen, omgaan met con-flicten, reflecteren, zicht hebben op het geheel,attitudes aanleren. Dit sluit volledig aan bij deeindtermen en een nieuwe visie op onderwijs. Daaris eensgezindheid over. Er blijft alleen tegenkantingvoor het invullen van het vak filosofie. Maar alsdemocratie belangrijk is, dan lijkt me dat wellichthet grootste pro voor filosoferen met kinderen enjongeren in het onderwijs. In een democratie is hetconflict tussen mensen het voornaamste. Hoe lostmen conflicten op? Door goede dialoog. En in eengoede dialoog zijn er geen verborgen agenda’s. Jeprobeert ieder zijn mening te laten zeggen, je maaktgeen karikatuur van de ander. Je probeert de andereniet af te breken maar sterker te maken. Daar heeftiedereen belang bij, want samen sta je sterker.Filosoferen is hier de ideale basis voor.»

Zwembad«Van leerkrachten vraagt dit natuurlijk heel wat»,

vervolgt Jan Van Gils. «Ze moeten leren op eenandere manier te denken. Van overdracht naar ge-sprek. Dat moet je durven. Je moet er ook belangstel-ling voor hebben. En niet iedereen voelt zich daargoed bij. Heel wat leerkrachten die op school staanhebben zelf geen ervaring met onderzoekend leren.Maar welke leerkrachten herinner je je later? Die vande directe communicatie. Waar je in dialoog mee kontreden. Of ze streng waren of niet, dat deed er niet toe.Zij die zich kwetsbaar durfden opstellen: ik weet hetook niet, laten we samen zoeken. Een houding vangezonde twijfel, daar kom je mee vooruit. De verwon-dering weer naar boven laten komen in de klas. Ergelukkig mee kunnen zijn dat er geen antwoord is.»

«Filosoferen blijft een avontuur», beaamt RichardAnthone. «Je weet wel waar je aan begint, maar je weetniet waar het eindigt. Ik vergelijk filosoferen metleren zwemmen. Je kunt er boeken over lezen, maarje moet op een bepaald moment in het water sprin-gen. Het gevoel hebben dat je verdrinkt, maar datgevoel overwinnen en ervaring opdoen. Filosoferenis een socratische activiteit, dus al 2000 jaar oud. WatPlato en Socrates deden, had ook een pedagogischefunctie: in een democratische maatschappij is ieder-een verantwoordelijk. Het socratische denken wasvormend en dat is ook de moderne gedachte.»

Troetelbeesten«In het begin», vertelt Eric Verstraeten, leraar

Project Algemene Vakken, «vroegen mijn leerlingenwel eens: ‘Zeg meneer, heeft u wel een diploma, wantu zegt altijd dat u het niet weet?’ Ik sta in het deeltijdsonderwijs en voor de leerlingen is het vaak eenopenbaring dat er naar hen geluisterd wordt. Zehebben meestal een erg negatief zelfbeeld. Nu mo-gen ze zelf iets zeggen en voelen ze dat wat ze zeggen

Filosoferen

belangrijk wordt gevonden. Filosoferen is geen won-dermiddel, maar er blijkt een duidelijke behoefteaan deze manier van onderwijzen. Ik ben begonnenmet filosoferen vanuit een onvrede in mij over hetbestaande lesmateriaal voor het Project AlgemeneVakken. Ik kies nu onderwerpen die mijn leerlingenboeien: heelal en ruimte, het ontstaan van leven, ofactuele onderwerpen. Na een nieuwsuitzending overdie elektronische troetelbeesten hadden we een prachtigeles over de functie van speelgoed. Voor de leerlingenis het soms een openbaring. Een 18-jarig meisjekwam me vertellen: ‘Vroeger dacht ik dat iedereenhetzelfde dacht.’ Een echte revelatie voor haar.» ■

• Het filosofisch centrum Zeno, officieel erkend doorICPIC (International Council Philosophical Inquiry withChildren), stelt zich tot doel het filosoferen in al zijntheoretische en praktische aspecten te stimuleren. Datkan o.a. door informatieverstrekking, educatievormingen onderzoek. In Kidcity, een website voor kinderen opinternet, werd een filosofisch hotel geopend (www.edu-web/averbode/kidcity). Kinderen tussen 10 en 14 vanuitheel Europa kunnen in klas-verband met elkaar filosofe-ren. Alle bijdragen wordenvertaald in 4 talen: Neder-lands, Frans, Duits en En-gels. Zeno - Lange Kongostraat 54 - 2060 Antwerpen 6 -tel 03-236 31 83 - [email protected]• De initiatiereeks Samen filosoferen met kinderen vanhet onderzoekscentrum Kind en Samenleving richt zichtot leerkrachten en ieder die regelmatig en graag metkinderen vanaf 5 jaar samenwerkt. Er zijn drie reeksen:26 november en 10+17 december; 6+13 februari en 6maart; 23+24 februari en 14 maart. Het pakket Filosofe-ren met kinderen vanuit beeldend werk (met handlei-ding) kunt u bestellen voor 750 fr. (verzending inbegre-pen). Ook over de werkmap Filosoferen op de basis-school kunt u meer informatie krijgen. Al deze initiatie-ven in samenwerking met Zeno. OnderzoekscentrumKind en Samenleving - Nieuwelaan 63 1860 Meise - tel02-269 71 80 - fax 02-269 78 72• Het centrum voor orthopedagogische dienstverleningWoord en Argument organiseert cursussen voor kinde-ren en opleidingen voor leerkrachten en andere geïnte-resseerden. Woord en Argument - Oude Kuringerbaan115 - 3500 Hasselt - tel 011-25 66 03 - fax 011-87 31 44• Voor informatie over de Europese kinderfilosofiekrant100, een samenwerking tussen verschillende scholen inEuropa: Goedele De Swaef - Lange Steenstraat 10 - 9000Gent - tel 09-225 81 05•U kunt de brochure Een school voor vrijheid. Filosofieen democratie in Vlaanderen van Unesco verkrijgen

door 70 fr. (verzending inbegrepen)te storten op 001-1766592-07 - UnescoCentrum Vlaanderen - Franklin Roose-veltplaats 12 - 2060 Antwerpen - tel03-231 77 66• Het boek Socrates op de speel-plaats - Filosoferen met kinderenin de praktijk van F. Mortier en R.Anthone van de Universiteit Gent,verscheen bij Acco Leuven. Prijs: 795 fr.Wij geven 10 exemplaren weg. Schrijfons een kaartje. Noteer daarop waaromu zou willen filosoferen met kinde-ren in de klas.

KLASSE NR.79 29

Page 30: Klasse voor Leraren 79

R E P O R T A G E

30 KLASSE NR.79

e ne

Bua

bij G

«Ik zat al en-

kele weken

thuis met rug-

problemen. Plots

stond een leerling

naast mijn bed. ‘Ik

hoorde dat u ziek

was en daar-

om kom ik

eens langs’,

zei hij. Het

mense-

lijke van

de leer-

lingen is

zo eigen aan ons

buitengewoon se-

cundair onderwijs. Zo-

iets spontaan doen, is hun

manier om waardering

te tonen.» Ook op school

is er een hechte band

tussen leerling en leer-

kracht, zodat de hiërar-

chie tussen lesgever en

-krijger vaak wegvalt.

Leraars stimuleren en-

thousiast hun leerlin-

gen. Samen werken ze

zelfs aan een bouwsel

à la Gaudí. Je moet het

gezien hebben.

«Ik zou geld geven om hier te mogen lesge-ven», zegt leraar Jan. «De samenwerking tus-sen leerkrachten algemene en sociale vor-ming en beroepsgerichte vorming is plezant.Samen geven wij een thuisgevoel aan de leer-lingen. En de leerkrachten zijn hier ook thuis.Zelfs als we geen les hebben, lopen we al eensde school binnen.»

In de bouwafdeling van de BuSO-schoolSpectrum in Buggenhout leren de leerlingenvan opleidingsvorm 3 (OV3) metselen. Datgaat van muurtjes tot een bakoven die ze echtkunnen gebruiken. «Ze leren hier samenwer-ken in groep. Dat komt neer op conflictbe-heersing», vertelt leraar Jan. «Die gasten ont-dekken dat ze creatief zijn. Wij geven ze demogelijkheid om dat te uiten. Ze mogen pro-beren, experimenteren. Maar de school zorgtervoor dat de buitenwereld het resultaat vanhun werk ziet. Dat geeft ze vertrouwen.»

ToogEven verder, in een hoek van de speelplaats,

krijgt een leerling een schouderklop van leraarBenny. Enkele andere leerlingen breken kleurigefaïencetegels. Met de stukken creëren ze eenbankstel in de stijl van Antoni Gaudí. Je zou je inBarcelona wanen, waar dergelijke surrealistischekunstwerken verrassend de stad sieren.

Een trapje op. Boven de schrijnwerkerij.Hier zijn kleine ateliers voor handenarbeid.Hoewel er geen leerkracht meteen in debuurt aanwezig is, werken de leerlingenrustig, in alle kalmte. Dat valt op. Op dewerktafels staan echte kunstwerkjes. «Veelvan onze leerlingen hebben gouden han-den», zegt directeur Werner De Clippeleir. «Zekrijgen een evaluatie van wat ze wél kunnen. Wijgeven ze springplanken, waardoor ze leren ken-

Eenderwsystvoorleerlizond

itengewleerkraudí

nismaken met de wereld. Ze moeten later in hetberoepsleven hun plan kunnen trekken. Op sportiefvlak moedigen we ze aan om lid te worden van deplaatselijke sportverenigingen. Ze leren gebruikmaken van het openbaar vervoer. En aan de toogmoeten ze een beetje kunnen meepraten overpolitiek en zo. Dat vergemakkelijkt hun integra-tie. Dat geeft hun ook de zekerheid dat ze hetleven aankunnen.»

Voetbalploeg«Ik leerde hier niet enkel een beroep, de

leraars hielpen me ook mezelf ontdekken», ver-telt oud-BuSO-leerling Danny. «Ik leerde mijn

mogelijkheden kennen en gebruiken. Ik ontdek-te dat ik goed ideeën kon formuleren en daarvanprofiteer ik nog elke dag. Nu werk ik in verschei-dene organisaties: penningmeester en verzorgervan een voetbalploeg, medewerker in een wieler-club en ik verzorg reportages van wielerwedstrij-den. In het BuSO volgde ik de afdeling houtbe-werking. Ik werk momenteel bij een schrijnwer-ker.»

UniekKinderen en jongeren die het moeilijk hebben

op school verliezen hun motivatie en enthousias-me. «Ze vervallen in een lakse houding tegenover

de school en zelfs tegenover thuis», vultWerner De Clippeleir aan. «Zo’n leerlingenkomen vaak terecht in het buitengewoononderwijs. Wij respecteren en waarderen erhun uniek-zijn. We houden rekening methun mogelijkheden en beperkingen. Voorelk kind maken we een plan op, waarin we de

doelstellingen, de werkwijze en het programmauitwerken en voortdurend aanpassen. In de heleaanpak van het buitengewoon secundair onder-

on-i js-emelkeg af-rlijk

onechten

Page 31: Klasse voor Leraren 79

taan vier verschillende opleidings-licht mentale handicap, matige ofn gedragsproblemen…) kunnen

ief en zinvol leven van mensen dielnemen aan het arbeidsproces. Dede woonomgeving.ene en sociale vorming ook eenleef- en arbeidsmilieu mogelijk te

lgemene en sociale vorming enschool naar een integratie in het de leerlingen die uitvallen in hetvangen. Zowat drie kwart van alle

t een normale begaafdheid, maarstoornissen. De structuur van dezeewoon BSO, TSO, KSO en ASO.

evalueren op

ze wél kunnen»

kd

m vt

VOOR 7MILJARD FRANK

Zowat 3,5 procent van de scho-lieren van het secundair onder-wijs gaat naar het buitenge-woon onderwijs (BuSO). In echteaantallen zijn dat 15.548 leer-lingen van het totale aantal datvoltijds secundair onderwijs volgt.In het schooljaar 95-96 warener dat 11 minder.Uitgedrukt in voltijdse jobs zijn4234 leerkrachten tewerkge-steld in het BuSO, of iets meerdan 7 procent van het totaleaantal onderwijzende personeels-leden in het secundair. In hetgewoon secundair onderwijsstaan, omgerekend in voltijdsejobs, 53.473 leerkrachten.Het budget van het gewoon se-cundair onderwijs bedraagt 99,75miljard frank. Hiervan gaat 11procent naar de werking en 89procent naar lonen. Het buiten-gewoon secundair heeft een be-groting van zowat 7 miljard frank:91 procent is voor de lonen, 9procent voor de werking.De kostprijs per leerling in hetbuitengewoon is sinds 1991 merkelijkmeer gestegen dan die in hetgewoon secundair. In 1991 be-droeg die kostprijs voor een leer-ling in het gewoon secundair 188.579frank, in 1997 226.615 frank.Voor een leerling in het buitenge-woon secundair groeide de kost-prijs van 325.715 frank in 1991tot 455.215 frank in 1997.(Secundair onderwijs in beeld -

96-97)

wijs spelen buitengewone leerkrachten een sleu-telrol.»

Dialect«Als u in uw vorige, gewone school tien

woorden gebruikte in de les, moest u erwaarschijnlijk één van uitleggen. In het bui-tengewoon onderwijs snappen de leerlin-gen er slechts drie woorden van.» Dat zegtdirecteur Willy Dries van de BuSO-OV3-school Galbergen in Mol tegen een nieuweleerkracht. «Leerlingen pruttelen dan tegen. Dusvraag ik hem een woordenschat te gebruiken diede leerlingen begrijpen. Af en toe moeten leer-krachten ook durven een woord te vertalen inhet dialect. Er zijn leerkrachten die er maar nietin slagen in de begrips- en leefwereld van BuSO-leerlingen te komen. Nochtans moet de leer-

kracht een onderwijssysteem opbouwen voorelke leerling afzonderlijk. Hij legt hiervoor ver-antwoording af. Echter niet bij de ouders, niet bijhet schoolteam en niet bij de inspectie. Maar alsde leerling zich bij een werkgever aanbiedt, staatde leraar als een schaduw achter hem. De werk-gever zal de leerkracht evalueren. Maar ik bengelukkig, want meestal is dit oordeel erg positief.Minder gelukkig ben ik met de vaststelling datmen in de lerarenopleiding bedroevend weinigaandacht besteedt aan het buitengewoon onder-wijs.»

ArbeidshoudingDrie kwart van de leerlingen in BuSO-OV3

behaalt een kwalificatiegetuigschrift na een stageen een kwalificatieproef. Deze is te vergelijkenmet de geïntegreerde proef, maar met een ni-veau dat aangepast is aan de mogelijkhedenvan de leerling. Alle leerlingen ontvangen eenstudieattest. Maar hebben ze ook kans op werk?WIM VERDYCK, pedagogisch adviseur BuSO,OVSG: «Na een observatiejaar oriënteren weOV3-leerlingen naar afdelingen zoals hout, bouw,

Metp e rmidlen, metcreateit

Het Vlaams buitenge-woon secundair onderwijs

is goed voor export.

metaal, gezins- en nijverheidstechnieken, tuin-bouw, schilderen, behangen en grafische tech-nieken. Het tweede en derde jaar beoogt een

functionele polyvalentie binnen een be-paald beroepenveld. Het vierde en vijfdejaar is de kwalificatiefase. Binnen hun af-deling volgen de leerlingen een welbepaal-de kwalificatierichting als voorbereidingvoor een welbepaald beroep. De lange enintensieve stageperiodes en de zeer prak-tisch gerichte opleiding zijn pluspunten.

Werkgevers stellen meermaals vast dat BuSO-afgestudeerden hierdoor interessante kandi-daat-werknemers zijn. Vooral voor sociale vor-ming en arbeidshouding scoren BuSO-school-verlaters hoger dan de vergelijkbare groep vanzwakkere BSO-afgestudeerden.»

RuslandHet Vlaams BuSO-onderwijs is goed voor ex-

port. Sedert een vijftal jaren loopt er met eenzevental Vlaamse BuSO-scholen een samenwer-kingsproject met Russische scholen. Ook hetproject geïntegreerd onderwijs (GON) staat mo-del voor de Russen. Delegaties uit Rusland kwa-men intussen al op bezoek in Vlaamse scholen.Rusland selecteerde een aantal experimenteer-scholen en PMS-centra om in een systeem vanpeterschap ervaringen uit te wisselen met Vlaan-deren en zo het buitengewoon onderwijs bij henvoort te ontwikkelen. Alexandra Furagina, direc-teur van een Russische experimenteerschool,vindt de grote rijkdom aan didactisch materiaalhier opvallend. Zoals ook de aandacht voor depersoonlijkheid van elk kind afzonderlijk en zijnemotionele ontwikkeling. Het Russische buiten-gewoon onderwijs is anders gestructureerd enbaadt in de medische sfeer. Een PMS-systeem metmultidisciplinair overleg bestaat er amper. Eenarts verwijst de leerlingen door. Er is evenwel eenaparte lerarenopleiding voor het buitengewoononderwijs. Rusland heeft echter behoefte aan on-derwijs op maat en zou de kracht vanteamwerk willen ontdekken. Maar ei-genlijk kunnen we veel van de Russi-sche leerkrachten leren, vinden deVlaamse leraars. Vooral als het gaatom met beperkte middelen, maar metveel creativiteit, buitengewoon onderwijs te ge-ven. ■

INTEGRERENIn het buitengewoon secundair onderwijs (BuSO) besvormen. Leerlingen uit verschillende types (met een ernstige mentale handicap, ernstige emotionele esamen de lessen volgen.• Opleidingsvorm 1 (OV1) wil bijdragen tot een actwegens de ernst van hun handicap niet kunnen deeschool bereidt ze voor op het leven in een bescherm• Opleidingsvorm 2 (OV2) geeft naast een algemarbeidstraining om de integratie in een beschermd maken.• Opleidingsvorm 3 (OV3) geeft leerlingen een aberoepsopleiding. Voor deze leerlingen streeft de gewoon leef- en arbeidsmilieu. Het merendeel vangewoon secundair onderwijs worden in de OV3 opgeBuSO-leerlingen volgen onderwijs in OV3.• Opleidingsvorm 4 (OV4) is enkel voor kinderen memet een fysieke of sensoriële handicap of met gedrags

opleidingsvorm is volledig gelijk aan die van het g

«Wij

wat

be-t ee-

aareelivi-

KLASSE NR.79 31

Page 32: Klasse voor Leraren 79

32 KLASSE NR.79

A A N P A K

Als tranenmogen

«Sinds de dood van

mijn man, nu vijf

jaar geleden, sluit

Anita zich voortdu-

rend af. Van haar

vrienden, haar klas-

genoten, haar thuis

zelfs. Ze verliest me

geen minuut uit het

oog. Heel vaak belt ze

van school om te zeg-

gen dat ze

ziek is en

naar huis

wil.» Aldus Sandra, moe-

der van drie kinderen.

Dood en rouw zijn nooit

ver weg in het leven, ook

niet op school. Zowat

alle leerlingen worden

vóór hun negentiende

op een of andere ma-

nier met de dood ge-

confronteerd. Maar in

één school op vijf wordt

het onderwerp dood-

gezwegen. Taboe voor

tranen.

Hoe vaak werden leerlingen in hun omgeving almet de dood geconfronteerd als ze achttien zijn?Gemiddeld vier keer. In meer dan de helft van degevallen gaat het om oudere familieleden, maar hetoverlijden van broer, zus, vriend(in) of medeleer-ling komt ook voor. Dat blijkt uit Nederlandsonderzoek bij 600 leerlingen tussen 12 en 19 jaaroud en uit gesprekken met leraars. In het basison-derwijs maakte twintig procent van de leerkrach-ten de jongste vijf jaar géén sterfgeval mee opschool, in het secundair slechts 11 procent. Maarliefst 28 procent van de leerkrachten basisonder-wijs verloor ooit een leerling. Van de leerlingensecundair maakte gemiddeld 64 procent het over-lijden van een leraar of medeleerling mee.

Vertrouwen«Een moeder verloor haar oudste zoon», ge-

tuigt dr. Riet Fiddelaers-Jaspers in haar boek Dood-normaal? «Haar andere zoon, die op dezelfdeschool zat, werd niet opgevangen. Er werd metgeen woord gerept over het overlijden. Men deedalsof er niets was gebeurd. Proefwerken gingengewoon door. De jongen werd gestraft omdat hijniet goed oplette. Niemand vroeg hoe het methem ging. Hij kon zijn pijn en verdriet niet latenzien op school. ‘De school heeft meegewerkt aande verlenging van het rouwproces van mijn zoon’,reageerde de moeder.»

Scholen kunnen niet altijd goed om met rouwbij kinderen. Ze maken deel uit van de maat-schappij en in de huidige maatschappij is dedood het laatste taboe. Niettemin vinden bijnaalle leerkrachten dat ze de leerlingen moeteninformeren en opvangen bij het overlijden vaneen klasgenoot. Er is ook een consensus dat deschool een taak heeft bij het overlijden van eenleerling. De klasleraar speelt hierbij de belang-rijkste rol. Hij overlegt met de ouders. Op zijninitiatief wordt in de klas gepraat, getekend,gedichten geschreven… Hij organiseert rouwbe-tuiging en deelname aan de uitvaart. Natuurlijkmoet hij dit aankunnen. «Er zijn nu eenmaalleerkrachten die zelf heel gesloten zijn», verteltons een lerares, die ooit in dramatische omstan-digheden een leerling verloor. «Wij hebben eenzogenaamde sociale dienst, die wordt waargeno-men door twee collega’s. Ze zijn daar gedeeltelijkvoor vrijgesteld. Het zijn vertrouwensfiguren,die ook over de nodige vakkennis beschikken.Als leerlingen gehoor willen, kunnen ze bij henterecht. Maar andere collega’s houden zich ookter beschikking.»

WaxinelichtjesIn sommige scholen krijgen leerlingen de kans

zelf een ritueel voor te bereiden. Zo trok een klasnaar de straat waar een klasgenoot was veronge-

Page 33: Klasse voor Leraren 79

GEEN TABOE IN DEKinderen reageren heel verschillend op verlies: ze zijnkwaad, ze letten niet op… Jonge kinderen erkennen mvan de dood. Hoe ouder ze worden, hoe meer ze dit bnieuwsgieriger naar details. In het secundair zien leerlvolwassenen dat doen. Een aantal vuistregels voor al• Praat erover. Niets zeggen is de boodschap geven dis, dat de leerkracht er niets aan kan doen, dat alles homaar even persoonlijk zeggen dat je weet wat er gebnodig zijn, kan al veel doen. Soms is het wel opportuuvragen om het er klassikaal over te hebben. Een klas reageren, bijvoorbeeld door een kaartje te sturen. In éverdrietboek aan, een ringmap die de leerlingen zelfverdriet.• Denk niet dat een kind zo snel erbovenop komt.duren. Bij jonge kinderen kan het zich uiten in nawegstoppen van gevoelens omdat volwassenen zichmag niet zoveel huilen, want dan is mama nog meer verdrietig). Oudere kinderen zoudenhet verdriet kunnen gaan cultiveren en er elke vorm van persoonlijk falen op afwentelen.• Wees eerlijk. Kinderen in rouw verdienen dat. Mijd het woord ‘dood’ niet.Eufemismen als ‘verloren’, ‘in slaap’, ‘op een verre reis’… impliceren dat de overledeneergens naartoe is zonder het kind te willen meenemen of informeren. Jonge kinderenzouden de schuld op zich kunnen nemen. Geef de leerlingen correcte informatie en tijdom die te verwerken.• Wacht niet af om er in de klas over te praten. Integreer het thema in uw lessen. Insommige landen zit het zelfs in de lerarenopleiding verwerkt. Zelfs in de kleuterklaskunnen er aanleidingen zijn om het over de dood te hebben als onderdeel van delevenscyclus: een blad dat van een boom valt, een roerloos insekt, een gestorven

huisdier… Met verlies leren omgaan is een deel van het opgroeiingsproces.

Npmwh

Etnvo

lukt, omcirkelde met krijt de plaats vanhet gebeuren en plaatste er waxinelichtjes,een foto, bloemen. Praten, zich bezinnenen deelnemen aan een ritueel zijn belang-rijke elementen in het rouwproces. «Daar-

om ook dat men de herinnering aan het kind hetbest levendig houdt», adviseert Hilde Debacker inEen kind in rouw. «Hang een foto in de klas,verwijder de bank of de tafel niet uit de klas, durfde naam van het overleden kind te noemen bijbijzondere gebeurtenissen die in de klas gevierdof herdacht worden.» Leerlingen verwachten ooklater nog een signaal op de verjaardag of sterfdagvan hun medeleerling. En uiteindelijk zullen zijzelf aangeven wanneer het genoeg is. Ook kleu-ters. Of het kaarsje op de plaats van Johan nu wegmag, juf?

PlantMaar ook als een overledene geen lid van de

school is, moeten dood en rouw bespreekbaarzijn. In het secundair onderwijs stelt 70 procentvan de leraars het onderwerp aan de orde in de les.26 procent doet dit echter nooit (ter vergelijking:in het basisonderwijs is dat maar vier procent). Deleerlingen schatten dit gemis nog hoger in: 36procent oordeelt dat over de dood niet gesprokenwordt op school. Nochtans zijn er gelegenhedengenoeg. Voor de lessen godsdienst en moraalbestaan er lespakketten, maar in het taalonderwijskan de literatuur een invalshoek zijn, in aardrijks-kunde demografische statistieken, in de biologie-les de levenscyclus van zowel plant, dier als mensenz. Als de leraar ervoor openstaat, zijn er genoegaanknopingspunten om de dood in de klas aan deorde te stellen. Praten over de dood blijkt name-lijk op veel vlakken essentieel. «De klap zal nietkleiner zijn», argumenteert Hilde Debacker. «Maarde kans dat het kind beter weet om te gaan metzijn gevoelens is wel reëel. Als er geen woordenmeer zijn, krijgen gevoelens in verband met de

dood, ernstig ziek-zijn enz. ook geen plaatsmeer in het leven van mensen.»

«Onze school staat daar open voor», ge-tuigt een lerares uit Dendermonde. «Als inde familie van een leerling iemand ernstigziek is, wordt ons dat tijdens een speciale

klassenraad, ergens tussen acht en halfnegen, mee-gedeeld door de directie. Er staat niets van oppapier, maar we weten het. Het moet ons belettente blunderen als de leerling in kwestie bijvoor-beeld wat laat is met een taak of minder goedoplet. De school geniet op dat punt vertrouwen.Men is discreet.»

Stille hoekIn de klas van juffrouw Marleen staat een stille

hoek: stoeltje, tafel, papier en kleurpotloden, sfeer-brengers… Het is een afgescheiden stukje klaswaar een leerling die met zijn gevoelens in deknoop zit even alleen kan zijn. In die afzonderingkan hij eventueel wat rekenen, tekenen of schrij-ven. Echt stil is het er nooit, maar het feit dat deleerling een beetje afgescheiden zit van de groep,zonder het gevaar dat er iemand binnenkomt,geeft de indruk van rust en stilte. «De kinderenweten waar de hoek voor dient, er zijn afsprakengemaakt», zegt juffouw Marleen. «In het beginvan het schooljaar willen ze er natuurlijk allemaalgaan zitten, kwestie van nieuwsgierigheid. Maar

iets opapier,aar wee t e n

et

e neke-i n go o rma

dat ebt vlug weg. Nu heeft hij zijn werkelijkefunctie.» Momenteel zit Saskia (8) in de stillehoek. Ze maakt een tekening voor haar oma, dievorige week overleed.

VoetballenBij een sterfgeval in de familie zijn de ouders

vaak te zeer zelf in een rouwproces betrokkenom dat van hun kinderen goed te kunnen bege-leiden. Voorts hebben jongere kinderen ofwelnog geen ofwel een heel ander besef van de dooddan tieners en volwassenen. Soms zullen kinde-ren zelfs hun verdriet uitstellen tot ze voelen datze er ergens mee terecht kunnen. En dus reage-ren ze ook anders. «Als je een tekening zoumaken van iemands verdriet, dan zou dat vaneen kind veel meer pieken en dalen vertonen danbij een volwassene», zegt crisisbegeleider GraceJordan. «Dat merk je aan het gedrag: een kindkan helemaal overstuur zijn en twee minutenlater naar hartelust voetballen.» Hoe dan ookzoeken kinderen een plaatsvervanger voor degeliefde persoon die gestorven is. Die plaatsver-vanger kan de leraar zijn, al moet hij er zich voorhoeden het verdriet alleen op te vangen. Deverantwoordelijkheid ligt niet bij hem, maar bijde hele school. Een draaiboek voor rouwbegelei-ding mag dan ook best in het schoolwerkplan.

«Voor veel kinderen is de school iets therapeu-tisch», besluit prof. Oliver Leaman in Times Educa-tional Supplement. «Ze komen goed overeen methun leraars, die heel effectief hulp kunnen bieden.Als leraars geen respons bieden, beginnen kinde-ren zich vaak af te vragen of hun gevoelens weljuist zijn. Maar er is geen juist of fout bij rouw. Eris enkel de manier waarop het kind voelt dat hetmoet rouwen.» ■

KLAS meer teruggetrokken, angstig,

oeilijker het permanente karaktereseffen. Bijgevolg worden ze ookingen de dood steeds meer zoalsle niveaus:at deze gebeurtenis onbelangrijkpeloos is. Een klasgesprek of zelfseurd is, dat je er bent mocht hetn de leerling de toestemming tekan ook op praktische manierenén klas troffen onderzoekers een aanvullen met tekeningen over

Verlies verwerken kan maandenchtelijke huilbuien of zelfs het er ongemakkelijk bij voelen (Ik

• Doodnormaal? - Dr. Riet Fiddelaers-Jaspers. Dit boek biedt een kader ombinnen de school adequaat met verdrieten rouw van leerlingen om te gaan.Naast de achtergronden van rouwpro-cessen bij jongeren bevat het een volle-dig uitgewerkt draaiboek. Een boekmet praktische inslag, gericht op hetsecundair onderwijs. Van dezelfde au-teur is er Afscheid voor altijd. Overomgaan met verdriet en rouw in delagere school. Ook hier vindt u de nodi-ge achtergronden van rouwprocessenbij kinderen. Daarbij ook tal van werk-vormen, voorleesverhalen, jeugdlitera-tuur en een handreiking om een draai-boek op te stellen. Met ervaringen uit deschoolpraktijk en van ouders. Beideboeken tellen ca. 100 blz.Uitg. Educatieve Partners - De Molen20 - 3994 DB Houten - Nederland -tel 00 31 30 63 59 777 - fax 00 31 3063 59 700 - [email protected]• Verdriet op school, onderzoek naarde wijze waarop in scholen met dedood wordt omgegaan - A. Ros &J. Visser - KPC - postbus 482 - 5201AL ‘s Hertogenbosch - Nederland - tel00 31 73 62 47 247 - fax 00 31 76 62472 94• Een kind in rouw - H. Debacker -70 bladzijden theorie, beschouwin-gen en vooral veel praktische richtlij-nen voor de leraar in de klas en deschool in het algemeen (boeken, stillehoek, ritueel, fotomateriaal, gebeden…)- uitg. Altiora Averbode - postbus 54 -3271 Averbode - tel 016-78 01 11 -fax 013-78 01 79

KLASSE NR.79 33

Page 34: Klasse voor Leraren 79

■ LUISTERVAARDIGHEID

U zei?Om een taal te leren moet men allereerst goed kunnen luisteren.Vaak worden leerlingen nogal abrupt geconfronteerd met eentekst of dialoog op geluidscassette en bijhorende inhoudsvragen.Resultaten zijn goed of slecht, de relevantie is soms zoek. Eengoede luisteroefening is geen test, maar een echte oefening, dievoorbereiding en begeleiding vraagt. In Times Educational Supple-ment geeft taaladviseur David Hood enkele tips:1. Geef de leerlingen de titel van de opname. Houd een kleineklassikale brainstorm waarin ze proberen te voorspellen wat zezullen horen. Stuur hun suggesties bij met vragen en zet het heleverwachtingspatroon op het bord. Daar kunt u naar verwijzentijdens het luisteren zelf.2. Leerlingen zoeken clues, zoals vraagwoorden, woorden die eentegenstelling uitdrukken (maar), ontkenningen, allerlei cijfers…Ze merken goed wanneer de spreker van toon verandert. Speelhierop in. Laat ze de algemene context bepalen uit een reeksmogelijkheden.3. Voorzie in een papieren versie van de tekst of een gedeelteervan. Laat daarin woorden weg, interpunctie enz.4. Leg de opname geregeld stil en vraag ‘Wat is er net gezegd?’Varieer hierin: vraag afwisselend naar details en grotere informa-

tie-eenheden. Laat deleerlingen met argu-menten suggererenhoe het verder kangaan.5. Sluit gerust af mettypische tests als juist/fout, verbeter enz. Zo-lang de luistervaardig-heidstraining maar hetdoel is. Uiteindelijkmoeten alle leerlingenna afloop kunnen ant-woorden op de vraag:‘Waarover ging hethier eigenlijk?’

■ DEPRESSIEVE KINDEREN

Te braaf, te stoutBijna 4 procent van de kinde-ren tussen zes en twaalf jaar isdepressief. Drie keer zoveelmeisjes dan jongens. Toch her-kennen opvoeders het syn-droom zelden. Depressie ismoeilijk op te sporen bij kin-deren. Depressieve volwasse-nen zijn lusteloos en somber.Bij kinderen valt dat niet zoop. Wel de zogenaamde secun-

daire symptomen. Die maken niet echt deel uit van de depressie,maar het zijn uitingsvormen: leermoeilijkheden; vijandig, opstandigof agressief gedrag; overaangepast, te braaf gedrag; negatieve faal-angst; sociaal isolement; hoofd- of buikpijn; tics; stotteren; bedplas-sen; weigeren te praten; slaapstoornissen; te veel of te weinig eetlust;vermoeidheid… Al die symptomen kunnen verwijzen naar eenonderliggende depressie. Leerkrachten en ouders bekijken deze se-cundaire kenmerken vaak als de kern van het probleem. «Natuurlijkis het niet omdat het kind leermoeilijkheden heeft op school, ofomdat het zich agressief gedraagt, dat het een depressie heeft. Ermoeten ook ander symptomen aanwezig zijn: affectieve, cognitieveen motivationele symptomen», zegt prof. De Fever, samen met MiaCoppens auteur van Kinderen met een depressie. Het boek is eenhulpmiddel voor opvoeders om depressieve kinderen op te sporenen eventueel te behandelen. Het vertrekpunt is de volledige opvoe-dingssituatie. De onderzoekers reiken drie steunpunten aan, te be-ginnen met de natuurlijke opvoedingssituatie. In het gezin en opschool moet het kind een gunstig klimaat ervaren. Een depressiefkind heeft aantrekkelijke en eenvoudige situaties nodig en eenopvoeder die het kind houvast biedt. Wordt de problematischeopvoedingssituatie niet doorbroken, dan kan een psychotherapeu-tische behandeling of een behandeling met geneesmiddelen nodigzijn. In sommige gevallen kan de depressie zulke ernstige proportiesaannemen dat opname in een psychiatrische kliniek noodzakelijk is.Frank De Fever & Mia Coppens - Kinderen met een depressie -595 fr. - uitg. Acco - Tiensestraat 134-136 - 3000 Leuven - tel 016-2911 00 - fax 016- 20 73 89

■ ONDERZOEK

Hulp gevraagd«Ze zijn niet gemotiveerd, ze doen er gewoon niets voor.» Zoworden leerlingen met slechte resultaten of studieproblemenwel vaker gecatalogiseerd. Ten onrechte. Veel leerlingen heb-ben namelijk moeite met studieplanning en -houding, alge-mene studiemethode, ze leren slaafs uit het hoofd… Kortom,ze moeten dringend leren leren. Niet voor niets zit leren lerenin de eindtermen. De Vlaamse leerkracht wil wel helpen. 78procent vindt dit trouwens zijn taak. De vraag is enkel: hoe?Leerlingen basisonderwijs leren thuis gemiddeld één uur per dag. Zewerken hun taken ineens af zonder te stoppen. De meerderheid laatzijn lessen opvragen door de ouders, maar ongeveer 40 procent leertniet altijd al de gegeven lessen of maakt niet alle taken. Bij hetplannen van lessen gebruiken ze hun agenda, vaak nadat de leer-kracht hen eraan heeft herinnerd dat ze iets moeten leren. Dat doenze hoofdzakelijk door leerteksten te lezen en de hoofdpunten teonderstrepen. Als ze zichzelf ondervragen, doen ze dat vooral viareproductievragen. Geheugenwerk dus. Ze stellen zich echter geenvragen als ze een les leren. Leerlingen maken bij het leren bondigesamenvattingen van de les of zetten de leerstof in schema’s, maarvaste studeer- en werkuren of een begin- en eindpunt van studiekunnen zij zelden of nooit opgeven. Ze weten heel goed wat zemoeten leren, maar de manier waarop is vaak onduidelijk. Tot diebevindingen komt Kristel de Boever in haar doctoraatsthesis Leren leren.

Kop nog staartBijna alle leerkrachten secundair onderwijs vinden studieplan-ning, studiehouding en streven naar inzicht bijzonder belangrijk.

34 KLASSE NR.79

Niettemin onderwijzen nog te veel leraars op het niveau van wát,minder op dat van het hoé. Kennisoverdracht staat centraal. Zegeven wel richtlijnen rond nauwkeurigheid, volledigheid ennetheid en occasioneel praktische tips, maar specifieke technie-ken waarmee de leerlingen zich bijvoorbeeld beter kunnen voor-bereiden op het examen zijn zeldzaam. Voorts krijgen leerlingenzelden of nooit feedback over de manier waarop ze met de leerstofbezig zijn. In het secundair brengen leerkrachten vooral algeme-ne studievaardigheden bij, in het basisonderwijs geeft men veel-eer tips voor studiehouding en -planning. Leren leren komt in dedoorsnee lesvoorbereiding niet voor als expliciet doel en dusgebeurt het sporadisch en onsystematisch. Tenzij in het zesde jaarbasisonderwijs, waar de overgang naar het secundair in hetachterhoofd zit. Daar wordt meestal een afzonderlijk lesuur voorstudiebegeleiding uitgetrokken. Men oefent er specifieke vaardig-heden: hoofd- en bijzaken onderscheiden, samenvatten, structu-reren. Zichzelf controleren, regelmatig herhalen en aantekenin-gen maken bij de studie zijn bijkomende items.

EindtermenEr bestaat een bloeiende markt van studiewijzers en studievaar-digheidstrainingen. Het accent ligt veelal op technieken om destudiemethode te verbeteren. Dit leren studeren is echter maar ééncomponent van het ruimere leren leren. Aangezien kennis steedssneller veroudert, wordt van elk van ons verwacht dat we onslevenslang blijven nascholen. Zelfstandig leren is dan ook eentweede belangrijke component. Ten slotte bewijst recent onder-zoek dat leerlingen effectief leren als ze een grotere controlekunnen uitoefenen op het leerproces. Als ze met andere woorden

Page 35: Klasse voor Leraren 79

■ OUDE BANKEN

Nieuwe reuzenDe Vlaamse jongeren groeien waar we bij staan. Gemiddeldworden ze elke tien jaar één centimeter groter. Steeds meer leerlin-gen steken met hun hoofd boven de leerkracht uit. Tegenwoordigzijn mensen al volgroeid op hun 19, honderd jaar geleden pas ophun 25ste. Het schoolmeubilair volgt deze groei echter niet. Veelleerlingen hebben dan ook moeite om zich in de bank te wringen.In technisch onderwijs brengen leerlingen al houten blokjes meeom de draaibank te verhogen. Als de leerlingen op twee stoelpotenachterover leunen, heeft dat vooral te maken met de lengte vanhun benen. Daar zit immers vooral de groei. De romp wordt inverhouding niet langer. Er zijn geen vaste normen, maar een tafelzou minstens 75 cm hoog moeten zijn, een stoel 45. Er bestaat inde handel meubilair met instelbare hoogte, maardat is voorlopig vrij duur. Onderzoekers stelden vastdat 60 procent van de 14-jarigen al rugklachtenheeft. Lang stilzitten in een slechte houding is daar

zeker een oorzaak van. In Klasse voor Jongeren vragen de leerlin-gen meer aandacht van de school voor hun rugproblemen: aange-past meubilair en meer kans op beweging.

■ DE CYBERBUS

Zonder biljetTien computers met telkens twee zitjes, dat biedt de cyberbus vanDe Lijn aan. De school zorgt voor telefoon, elektriciteit en lesge-vers, het gebruik van de bus en haar faciliteiten is gratis dankzijprivé-sponsoring. De omgebouwde stadsbus bevat alle techni-sche snufjes om klassen een initiatie op Internet te geven. 800scholen kregen het aanbod voorgeschoteld, 200 reageerden posi-tief. Over heel Vlaanderen werden hieruit dertig scholen, veelalde minder geïnformatiseerde, geselecteerd. Even veel als het

aantal schoolweken Het initiatief loopt dit school-jaar proef, maar een verlenging is zo goed als zeker.Mogelijk komt er zelfs een extra cyberbus.Meer informatie: tel 02-222 54 03

■ LEERSTOORNISSEN OF NIET…

«Wij zijn niet dom»Eén ding hebben Thomas Edison, H. C. Andersen,generaal Patton, Albert Einstein en heel wat andereberoemdheden met elkaar gemeen: als kind haddenze leerstoornissen. Problemen met lezen, schrijven,concentratiestoornissen, problemen om informatiete onthouden of te verwerken… In de VS alleenzouden 30 miljoen leerlingen er op een of anderemanier mee worstelen. Hun schoolprestaties lijdeneronder. Slecht voor hun zelfbeeld ook. Samen met ouders ofleerkrachten zoeken ze naar middeltjes om het beter te doen, al washet maar om zich beter te voelen in de klas. Een vijftigtal leerlingenmet leerstoornissen formuleerde zelf een waaier van praktische tipsom met die stoornissen om te gaan. «Problemen met lezen?Gebruik eens een boekenstandaard om je boek rechtop te zetten.Of hanteer een leeslat of kaartje als het niet vlot. Probeer eenonbekend woord op te splitsen in kleinere deeltjes. Lees kleine zusverhaaltjes voor.» Matige schrijvers kunnen verschillende balpen-nen uitproberen om te weten welke hen het beste ligt. Of een pen

met speciale handgreep kopen. «Herlees hardop watje schreef; zo ontdek je gemakkelijker de fouten», isnog een tip. Minder goede rekenaars kunnen soelaasvinden bij het gebruik van ruitjespapier, een geheu-genkaartje met de cijfers erop, in sprongetjes optel-len enz. Zelfs Monopoly spelen kan helpen, net zoalsScrabble kan bijdragen tot nieuwe woorden leren.Concentratieproblemen? Kijk zoveel mogelijk naarde leerkracht. Op de voorste rij zitten of krabbeltjesmaken tijdens het luisteren helpt ook. Stress? Exa-mens op komst? Niet assertief genoeg? Te weinig

vrienden? Hoe voelt het om leerstoornissen te hebben? Antwoordin “Wij zijn niet dom”, niet minder dan 256 blz. praktische tipsvan en voor leerlingen met leerstoornissen van allerlei slag ensoort. Het theorieluik is beknopt maar duidelijk, het accent ligtvolledig op de realiteit van alledag. Zeer helder geschreven, ookleesbaar voor leerlingen, en verlucht met illustraties. Aan het eindvolgen raadgevingen voor ouders, leraars, begeleiders en tabellen(controlelijsten, model voor tijdsindeling, werkplan). Prijs: 850 fr.Uitg. Garant - Tiensesteenweg 83 - 3010 Kessel-Lo - tel 016-58 64 64-fax 016-25 13 14

weten waar ze mee bezig zijn en waarom. Die controle is de derdecomponent. Deze visie maakt van leren leren een geïntegreerdbestanddeel voor elke les. In die zin zit het ook vervat in deeindtermen.

KladbladHoe kan de leerkracht iemand beter leren leren? Kristel de Boeve-re biedt hiervoor een nieuw programma aan. De leerlingen ont-dekken hoe hun leren en denken verloopt. Ze leren hoe zezelfstandig met de leerstof kunnen omgaan. Zes weken werkenmet dit programma in een vijfde en zesde leerjaar lager onderwijstoonde duidelijk een positief effect aan.Diagnose is belangrijk in het plan. De leerkracht kan als toets oftaak aan de leerlingen vragen zelf oefeningen op te stellen bij deles die ze moeten leren. Hij kan kladbladen opvragen om zicht tekrijgen op de leeractiviteiten. Hij kan leerlingen gewoon naarhun aanpak vragen. Die informatie legt hij vast op een waarden-

schaal. Daarmeekan hij maande-lijks de evolutievan de leerlingvolgen, evaluerenen eventueel bij-sturen. Leerlin-gen en leerkrach-ten kunnen dieschaal los van el-kaar invullen enlater vergelijken.

Een aansluitend en even belangrijk aspect is feedback. Het gaat erniet om toetsen te corrigeren en er 7/10 op te schrijven. Er hoorteen gericht woordje uitleg bij. Klassikale bespreking van taken entoetsen dus, gekoppeld aan een bespreking van de eerder genoem-de waardenschaal. Dàt levert informatie op. De leerkracht krijgtinzicht in de fouten en tekortkomingen van de leerling en deleerling krijgt beter zicht op zijn leerprestaties. Leerlingen die inhet kader van het onderzoek met dit programma werkten, behaal-den betere resultaten dan hun schoolgenoten die dat niet deden.

On the jobOp mesoniveau pleit de Boevere voor een accentverschuiving inbijvoorbeeld de leerboeken: meer motivatie, kunnen in plaats vankennen, probleemoplossend en zelfontdekkend leren enz. Om ditte realiseren moeten leraars hun onderwijsstijl op elkaar afstem-men. Een totale aanpak die leren leren een plaats toewijst in hetschoolwerkplan. Ten slotte blijkt duidelijk dat hoewel leerkrachtenleren leren tot hun takenpakket rekenen, ze er gewoon niet voorzijn opgeleid. Laat onderzoekers de nieuwe inzichten aandragen,maar laat de leerkrachten meedenken vanuit hun eigen ervaringenin de praktijk. On the job training met kennis als gereedschap inplaats van kennis als doel. Wie is er klaar voor?Leren leren - Kristel de Boevere - Vakgroep Onderwijsstudies - Rijks-universiteit Leiden. Het proefschrift bestaat uit vijf delen. Naast theorieen onderzoek rond leren leren in de praktijk, biedt de auteur ook eennieuw programma aan voor leren leren, hier toegepast in Vraagstukkenen Begrijpend Lezen. Geïnteresseerden storten 1000 fr. + 70 fr. verzen-dingskosten op rek. nr. 443-8631611-75 van Kristel de Boevere -Visserij 21 - 9000 Gent. Meer info: tel 09-225 12 24.

KLASSE NR.79 35

Page 36: Klasse voor Leraren 79

D

De brievenbusDe postbode sleurt kreunend zijnpostzakken de trap op. De fax isdringend aan vervanging toe. Onzewebmaster wordt overstelpt metelektronische mail. Maar laat dit ua.u.b. niet tegenhouden. Blijf onsbestoken met uw mening en uw(praktijk)ervaringen. In Dialoog vindtu elke maand een selectie uit dezeoogst. Anonieme brieven kunnenwe echter niet publiceren. Wéllaten we desgevallend - indien u

dit uitdruk-kelijk vraagt

- naam en adres achterwege. Maar«naam en adres bekend» bete-kent ook echt dat naam en adresaan de redactie bekend zijn.KLASSE (Dialoog) - Koningsstraat138 - 1000 Brussel

Eén brievenbus volstaat al langniet meer voor al uw brieven.

«Hij kan wel, maar hijwil niet»Als moeder van een elfjarige hy-perkinetische zoon heb ik tochmijn bedenkingen of iedere schoolevenveel inspanningen levert bijde opvang van zo’n kind. Ik wildan ook graag reageren op uwartikel Hoofd boven water (Klassevoor Ouders nr. 7). Mijn kind heeftzich min of meer kunnen hand-haven tot het vierde leerjaar methulp van mijzelf én een privé-leraar, terwijl de school toch be-schikt over een hulplerares voorkinderen met leerproblemen. Deleerkrachten vonden de bijscho-ling niet nodig. Ik ben dus deeerste en laatste leerkracht vanmijn kind. Informatie over pro-blemen werd aangewend om hembelachelijk te maken. Elke impul-sieve beweging werd opgevat alspesten van de leerkracht. Zijn rapportvermeldt steevast een onvoldoendevoor gedrag. Alhoewel uitdrukke-lijk gevraagd, «vergat» de leer-kracht hem zijn medicatie toe tedienen die hij nodig had om zichbeter te kunnen concentreren.Als we vragen of BLO niet gepas-ter zou zijn, krijgen we als ant-woord: «Hij kan wel, maar hij wilniet». Tests, tests en nog eenstests bij het PMS, een neurologe,een psychologe, een periode ineen revalidatiecentrum om ach-

I A L O O G

36 KLASSE NR.79

terstanden op te halen... geenenkel resultaat, behalve spannin-gen in ons gezin.We hebben alle specialisten enalle tests opgegeven. Ik zorg datzijn huistaken gemaakt worden,maar lessen en toetsen houdenwe voor bekeken. Zijn motivatieen werklust zijn totaal verdwe-nen. De vragen blijven echter.Welke toekomst heeft mijn kind?Wie zal de achterstand wegwer-ken? Welke richting kan hij vol-gen? Bij wie krijg ik extra hulp?Hoe kan ik hem een nieuwe kansgeven in het eerste jaar secundaironderwijs?(Naam en adres bekend)

Eigen kindMeestal zitten ouders in het ouder-comité om de belangen van huneigen kind(eren) te verdedigen.Puur eigenbelang om gecamou-fleerde druk uit te oefenen om«mijn kind, schoon kind» tot zijnrecht te laten komen met (somsterechte) kritiek op heersende school-situaties. Weinig ouders zijn evenwelin staat om het beleid in een op-voedingsproject voor een school-gemeenschap te overzien, ook alwordt hen hieromtrent alle infor-matie geboden. Idem dito voorde deelname van ouders (meestaldezelfde als in het oudercomité)aan de participatieraad.Leerlingenraden die door de di-rectie ernstig worden genomen,hebben anderzijds wél een posi-tieve invloed op concrete puntenvan het schoolbeleid, zowel es-sentieel als voor de praktische uit-werking ervan.Een prefect (naam en adres be-kend)

HuiswerkMomenteel is het zo dat het me-rendeel van het huiswerk instu-deer-oefeningen zijn. Die wordenthuis gemaakt, en dan ook mas-saal gekopieerd onder de leerlin-gen. Een soortgelijk probleem steltzich bij allerhande jaartaken. Ver-mits die tegenwoordig meer enmeer met de computer wordengemaakt is kopiëren ook hier kin-derspel. Op zich ware dit reedseen boeiend onderwerp om ver-der uit te diepen in KLASSE.Mijn grote kritiek op de huistaken(en jaartaken) zoals die nu gege-ven worden is dat ze niet echtbijleren aan de leerlingen, enkelvoor de zoveelste keer reprodu-ceren. Een algemene fout in hetonderwijs (zeker voor het ASO).We moeten de leerlingen meeractief betrekken in de kennisver-werving, waarbij ze bepaalde vaar-

digheden, technieken onder deknie krijgen, waarbij ze meer pro-bleemoplossend leren denken.Een voorbeeld. In onze school be-staat reeds enkele jaren een bac-calaureaat (ter vervanging van dejaartaken) voor alle laatstejaars. Zekiezen zelf een onderwerp en eenbegeleider, en werken dan hetonderwerp persoonlijk uit. Ookmoeten ze er een kleine scriptieover maken en die dan verdedi-gen tegenover een jury (leerkrach-ten en mensen van buiten de school),in aanwezigheid van de vijfdejaars.Luc Zwartjes - Waardamme

«We moeten welvliegen»Handenwringend stond de direc-teur van één van mijn scholen meuit te leggen dat het écht nietanders kon. «We zitten vast», zeihij, «we geraken er niet uit». Dearme man vindt natuurlijk geenmogelijkheid omde twee lestijdenvan de maandag-voormiddag teverplaatsen naarde donderdag-namiddag, waarook al twee les-tijden stonden.Immers, zolanger collega’s zijndie kunnen po-chen dat ze in geen zoveel jaardeze of andere dag les dienden tegeven, «zullen er gaatjes gevuldmoeten worden». Maar waar mijnarme directeur geen rekening meehoudt, is dat ik me daardoor tweedagen moet verplaatsen i.p.v. één:200 km rijden i.p.v. 100 km.En dát miste ik in het artikel «Wekunnen niet vliegen» (KLASSE nr.78): de economische gevolgenvan het heen en weer vliegen.Kan er mij iemand uitleggen waaromik méér dan een derde van mijnloon moet besteden aan verplaat-singen? Waarom ik méér dan denormale dagdagelijkse verkeersri-sico’s moet doorstaan omdat menbelachelijke lesroosters maakt? Kanmij iemand verklaren waarom ikdan nog maar eens moet gedis-crimineerd worden t.o.v. colle-ga’s met maar één school doorop drie scholen opendeurweek-ends, modeshows, sportdagen,pedagogische (?) dagen, klassen-raden, deliberaties, mosselsoupers,kaartavonden en allerhande te«mogen» verblijden met mijnonmisbare aanwezigheid? Is eriemand die dit aan mijn partneren mijn kind kan uitleggen? Totslot: kunnen collega’s die soort-gelijke situaties tot op heden lijd-

zaam ondergaan a.u.b. reageren?Naam en adres bekend

Belgisch legerIn juni hield de legerbasis Leo-poldsburg opendeurdagen. Hetleek wel een pretpark: leerlingenmochten in tanks meerijden, inAgusta’s zitten, het fusilierspar-cours afleggen... Er waren EersteHulp- en grime-stands enz. We-gens het succes (tienduizendenbezoekers) wil het Belgisch legerdit initiatief in de toekomst her-halen én opnieuw via Klasse be-kendmaken.Wij vrezen dat de opvoedkundigewaarde en de kritische zin vandergelijk bezoek ver te zoekenzijn. Krijgt onze jeugd ook erva-ring met de slachtoffer-kant vande wapens, of blijven ze achter detrekker, spelenderwijs leren do-den zonder ethische vragen? Deaandacht voor de simpelste vorm

van het rechtvan de sterkstestaat in schrilcontrast met detijd en energiedie we stekenin het aanlerenvan geweldlo-ze conflicthan-tering. Die wa-pens kosten mil-jarden aan de

belastingbetaler en marginalise-ren zodoende de ontwikkeling vanvreedzame strategieën en instru-menten voor geweldpreventie enconflictoplossing.De motieven van het leger zijnduidelijk, al is de verpakking han-dig en verleidelijk. Het budgetdaalt, het imago zit ook niet inde lift en men vreest dat in detoekomst de jongeren niet meervoor de krijgsmacht zullen kie-zen. De opendeurdagen van hetleger zijn géén onschuldig eve-nement voor onze kinderen.vzw Forum voor Vredesaktie & vzwBDJ-Jeugd en Vrede

Dialoog op InternetKan jullie site op Internet nietuitgebreid worden met een deelwaar ideeën enz. kunnen uitge-wisseld worden tussen geïnte-

resseerden? Waarom stelt hettijdschrift KLASSE de ideeën vanhet departement Onderwijs al-tijd (te) positief voor. Als je deartikels leest dan moet daar steeds

Page 37: Klasse voor Leraren 79

(advertentie)

Page 38: Klasse voor Leraren 79

uit blijken dat alles wat het de-partement Onderwijs propageertsteeds goed is en alleen maarpositieve kanten heeft. Reactiesvan personeelsleden, verenigin-gen die de leerkrachten of deouders vertegenwoordigen... dieook al eens de negatieve kantvan de ideeën willen belichtenen toelichten blijven steeds ach-terwege. Het departement On-derwijs is toch God niet, of den-ken zij daar anders [email protected]

Koude doucheIn het kader van de bestaandeleerplannen en eindtermen is hetvak Project Algemene Vakken (PAV)niet opgenomen. Alleen als me-thode om de eindtermen te rea-liseren werd projectonderwijs inhet beroepsonderwijs als moge-lijkheid opengehouden. Als leer-kracht die al bijna twintig jaaruitsluitend actief is in het be-roepsonderwijs is dat voor mijeen koude douche. Eens te meerlijkt het me duidelijk dat nogsteeds te veel beleidsmensen hetberoepsonderwijs als wereld-vreemd ervaren. Door het vakPAV te herleiden tot methode,zet men de onderwijsklok in hetberoepsonderwijs terug tot be-gin jaren ‘80.Alle netten hebben het vak PAVopgenomen. Er zijn de nodigeleerplannen voor geschreven. Deleerlingen van het beroepson-derwijs voelen zich heel goed bijdeze aanbieding van algemenevakken. Is door de beleidsmen-sen projectonderwijs en PAV metelkaar verward? Hechten zij geenbelang meer aan PAV? PAV heeftvolgens mij behoefte aan eeneigen leerplan. De optelsom vande leerplannen Nederlands, ge-schiedenis, wiskunde, wetenschap-pen, aardrijkskunde is immershelemaal niet gelijk aan een leer-plan PAV. Wanneer het beleiddat niet inziet, betekent dit heteinde van PAV in het beroeps-onderwijs.(Naam en adres bekend)

Pen palsI am a 7th grade core teacher atNooksack Valley Junior High innorthwest Washington. I am tryingto find more ways to get my kidsinvolved with the computer andthought that e-mail pen palswould be a good idea. Is thereanyone that would care to bepen pals with us? I have two 7thgrade groups, at about 25 stu-dents each.Robb Myhre - [email protected]

38 KLASSE NR.79

StressDat stress bij leerkrachten toe-neemt, schrijf ik toe aan het feitdat er te veel en vooral te vlug«nieuwe» zaken opgelepeld wor-den. Iedere inspectie heeft ookzowat zijn «been» waarop zeknauwt. Ik hoop dat dit door deeindtermen wat verbetert. In hetkleuteronderwijs hebben we geen«leerplan». Voor mijn part mo-gen ze echter gerust iets derge-lijks invoeren, dan weten we ten-minste dat we voor een tijd ophet juiste spoor zitten.Ook in het kleuteronderwijs krij-gen we hoe langer hoe meer lastvan de «papierwinkel». Kindvolg-systemen, planningroosters, re-gistratieroosters en nog veel meer.Ik vraag me somsaf wat we aanhet doen zijn. Dekwaliteit van hetonderwijs zelfwordt er in mijnogen daaromniet beter op.De huidige in-stapregeling voorjonge kleuters(2,5 jaar) vind iknu veel beter.Gedaan dus metom de haverklapeen nieuwe kleu-ter in de klas. Al-hoewel ik volledig voor de te-werkstelling ben én alle kleuter-leiders een vaste benoeming wens,zal ik toch blij zijn wanneer dekleuters weer pas op 3-jarige leeftijdmogen komen. Teveel 2,5-jari-gen zijn nog niet zindelijk of taal-vaardig of zelfstandig genoeg.Cécile Bourgois - Kortrijk

Ouders herscholen?Onze school start met het nieuweleerplan «taal». Vorig schooljaarkon ik nog net mee met «doe-woordjes» (werkwoorden)... Dit jaaris alles anders. Wie weet wat eenhoor-woordje, een weet-woordjeof een regel-woordje is? Moetenouders dringend herschoold wor-den om «avondonderwijs» aan hunkinderen te kunnen geven? Waarkunnen we terecht voor informa-tie? Wie leert ons hoe we dit onzekinderen kunnen aanleren?Dirk Willekens - [email protected](vader van zes kinderen)

VorstverletJoepie, roepen onze leerlingenmisschien weer binnen enkelemaanden. Het vriest dat het kraakt,de schoolverwarming is kapot endus is er geen school. Maar moe-

ten die lessen later niet wordeningehaald?(naam en adres bekend)De spreiding van de lessen opdag-, week- en jaarbasis ligt vastin een reglement (Besluit van deVlaamse Regering van 17 april1991). Het doel van dit regle-ment is de onderwijsbelangen vande leerlingen vrijwaren: aan debeschikbare onderwijstijd waar-op de leerlingen aanspraak ma-ken, mag onder geen bedingworden geraakt. Een schorsingwegens overmacht, bijvoorbeelddoor hevige vorst, kan, maar deverloren gegane lessen moetenachteraf inderdaad worden in-gehaald. Hierbij moet de inrich-tende macht wél de toestemmingvragen van het departement On-

derwijs als de in-haallessen buitende gebruikelijkelestijden of lesda-gen zouden val-len (bijvoorbeeldextra lessen opwoensdagnamid-dag of na 17 u.).Bij deze inhaalope-ratie is eigenlijkmaar één criteriumaltijd van tel: hetverloren geganelesvolume moetworden inge-haald.

Vlaams Parlement - Vragen en Ant-woorden - Vraag nr. 128 van 20februari 1997

SpijbelenIk denk niet dat er de laatste jarenverandering is gekomen in het spij-belgedrag van leerlingen. Spijbe-len heeft altijd bestaan, en niette-genstaande ik het zeker niet goed-keur, is het in sommige situatieswel te begrijpen. Op sommige scho-len is de accomodatie zo erbarme-lijk, dat leerlingen gaan vluchten.Ik ben ervan overtuigd dat, indiener activiteiten georganiseerd wor-den door het lerarenkorps of zelfsdoor leerlingen van de derde graadtijdens de middagpauze, het spij-belen beperkt kan worden.

Zelf heb ik ook veel gespijbeld alsleerling, want bij ons op schoolwas niet veel te beleven. Je bentjong... en je wilt wat!(Naam en adres bekend)

OnbespreekbaarMet aandacht heb ik uw artikelover pesten gelezen (Klasse voorOuders nr. 8). Toch blijft het nogonbespreekbaar dat kinderen doorhun begeleiders worden gepest.Mijn dochtertje van zes wordt bij-voorbeeld op haar kleuterschoolgepest door de hulp in de eetzaal.Dat pesten gaat van opsluiten inde keuken, alleen eten op de gangtot blijven zitten als alle anderekinderen naar buiten mogen. Eerstliet ik haar enkel ‘s voormiddagsnaar school gaan, maar ze wil zelfgraag de hele dag gaan. Ik heb ditprobleem meerdere malen aande schooldirecteur doorgegeven,maar die reageerde alleen door tezeggen dat het toch niet zo ergwas als mijn dochtertje enkel inde voormiddag naar school zoukomen. Maar zij wil een hele daggaan! Ik heb er dan mee gedreigdom klacht in te dienen wegenskindermishandeling en nu gaathet iets beter. Mag die mevrouwin de eetzaal alles doen wat zijwil?(Naam en adres bekend)

Kapot gescheurdMijn zoon van 14 heeft dyslexie.In artikels en tv-reportages zegten schrijft men dat de scholenhieraan de nodige aandacht be-steden als zo’n probleem wordtvastgesteld. Niets is minder waar,de meeste leerkrachten reagerennog steeds vol onbegrip op ditprobleem. Ik heb de school noch-tans op de hoogte gebracht vanhet probleem. De lerares Fransbijvoorbeeld vond het nodig ommijn zoon op zijn kinderlijke ge-schrift te wijzen en zijn taak voorde hele klas kapot te scheuren.Kan men leraars in opleiding nietvoldoende op de hoogte bren-gen van dit en andere proble-men?(Naam en adres bekend)

Voor al uwvragen over

onderwijs beltu de Infolijn

van hetdepartement

Onderwijs: tel02-219 18 00

Page 39: Klasse voor Leraren 79

(advertentie)

Page 40: Klasse voor Leraren 79

België – B

elgique

PB

/PP

B 331

Afgiftekan

toor Gen

t XM

inisterie van

de V

laamse G

emeen

schap

Dep

artemen

t On

derw

ijs - Red

actiesecretariaat KL

ASSE

Kon

ingsstraat 138 - 1000 B

russel

TIJD

SCH

RIF

Tversch

ijnt m

aand

elijks (behalve in

juli en

augu

stus)

NET OP TIJDHet wordt al aardig druk in Vlaams Interland. Bijna eenkwart miljoen Vlamingen e-mailen, surfen en chattenerop los. Dus ook leerkrachten, ouders en leerlingen.Maar wie ziet nog de bomen door het grote homepage-bos? Ook de KLASSE-site blijft groeien en daaromhebben we onze thuispagina vernieuwd. Wie nu opwww.artefact.be/klasse binnensurft, ziet in één oogop-

slag wat nieuw, de aandacht waard of gewoon hoogstinteressant is. Links met andere onderwijssites, com-municeren over onderwijs via KLASSE Talk, cartoonsversturen naar uw vrienden over heel de wereld of up todate blijven via KLASSE News... U vraagt, wij leggen delink.KLASSE op Internet: www.artefact.be/klasse