Maandblad voor Onderwijsin Vlaanderen

Nr.57 • September 1995

Don Quichotvoor de klas?Don Quichotvoor de klas?

(advertentie)

Gelukkige leraars? Zebestáán. VIZIER p. 4-11.

Leraars op de eerste rij voorcultuur. Meesterstukken.p. 15-18.

Nog niet ingepakt en aluitgepakt: de Vlaamse Raad.p. 32-33.

IN DIT NUMMER

4-11Don Quichot voor de klas?

Hebt u ook soms dat gevoel dat u met een papieren helm en eenbonestaak voor de klas staat? En hoe komt het dat het idealismevan de ene leraar wel overkomt en dat de andere tegen windmo-lens blijft vechten? Een zoektocht door het land van La Mancha.

15-18Meesterstukken

Twee maanden lang zitten deVlaamse leerkrachten gratis opde eerste rij van 80 Vlaamse

culturele centra voor voorstellingen en workshops i.v.m. theater,dans, tentoonstellingen, media, film en muziek. Meesterstukkenvan de bovenste plank.

28-29Een bank vooruit

«Ons onderwijs is te veel vakgericht. De toekomst ligt ondubbel-zinnig in de leerlinggerichte school.» De veranderende samenle-ving wijst de weg.

30-31De frank valt driemaal

Leren leren is meer dan leren studeren. Dat vergeet men wel eens. Op de eerste plaats komt begrijpenen dat is een ander paar mouwen. Toch speelt de leraar hierbij een belangrijke rol. Een verhaal vanhaha, hoho en hehe.

32-33Politiek voor onderwijs

In de Vlaamse Raad houden 30 volksvertegenwoordigers zichspecifiek bezig met onderwijs. Wij vroegen hen wat hun persoon-lijke prioriteiten zijn. De vrijheid van onderwijs?

34-35Marijke gaat niet graag naar huis

U hebt haar wel zien zitten in de klas: Marijke treuzelt en gaat nietgraag naar huis. Misschien wordt ze er mishandeld. Maar haarbegeleiden valt u, net als zoveel leerkrachten misschien te zwaar.Pech voor Marijke.

En ook…

• Journaal. Tijdens de vakantie iets gemist? Geen paniek. p. 12-13.

• De grote operatie. Krachtlijnen van hetnagelnieuwe regeerakkoord over onderwijs.p. 14.

• Idee. Misschien gaat u een licht op. p. 15-23.

• Zeker Lezen, Zeker Zien, Zeker Doen.Vanaf nu krijgt elk van deze rubrieken eenvolwaardige pagina. Zeker Lezen! p. 24-26.

• Signaal. Wetenschappelijk onderzoek ensignalen voor/over onderwijs. p. 36-37.

• Infolijn. Ongelukkige lessenroosters? Fusiesin de basisscholen? Vragen en antwoorden.p. 38.

ZWAARGEWICHT?Als u tijdens de vakantie 10 % dikkerzou worden, zou u het wel voelen.Maar voelt u het ook aan uw lijfbladKLASSE? Stevig in de inkt! Vanaf nubrengen we immers elke maand nogvier bladzijden extra informatie. Datis o.a. mogelijk dankzij inkomsten uitpubliciteit. Toch blijft het aantal pu-blicitaire bladzijden strikt beperkt. Erkomen wél meer pagina’s voor demidden-katern IDEE en voor resulta-ten van onderwijsonderzoek in SIG-NAAL. En dan nog blijft het woekerenmet de beschikbare ruimte. Er ge-beurt zovéél in onderwijs en elk maat-schappelijk verschijnsel heeft wel eenonderwijscomponent. KLASSE maaktvoor u een selectie: wegwijs tussen debomen in het bos. Hopelijk vindt unog de tijd om het blad te blijvenlézen en de energie om er nog ietsmee te dóen. Ook dát nog!

KLASSE NR.57 3

Maandblad voor Onderwijsin VlaanderenUitgegeven door het Ministerievan de Vlaamse GemeenschapDepartement Onderwijs

Nr.57 • September 1995

HoofdredacteurLeo BormansProduktcoördinatorDiana De CaluwéRedactiePatrick De BusscherGaby De MoorJan T’SasSecretariaatAnny Lecocq

KLASSE wordt gemaakt door eenautonome redactie.Foto’s: Luc DaelemansCartoons: Dirk VercamptPrepress: Artefact

Verantwoordelijke uitgeverGeorges Monard

Abonnement (10x per jaar): 600 fr.Gunsttarief (studenten, enz.): 300 fr.Alle Vlaamse leerkrachten, PMS-medewerkers enz. (van elk net en vanelk niveau) krijgen KLASSE gratis.Adreswijzigingen uitsluitend regelen viade eigen schooladministratie.

KLASSE, Koningsstraat 138, 1000 BrusselTel. redactie 02-211 46 60Tel. coördinatie 02-211 46 58Tel. abonnementen 02-211 46 62Tel. publiciteit 02-211 46 58Telefax 02-211 46 61

4 KLASSE NR.57

V I Z I E R

Don QuichotDon Quichot

KLASSE NR.57 5

nog bijna niet meer durven zeggen maar iktwintig jaar les en ik ben perfect gelukkig in mschrijft een leraar wat verontschuldigend. «M

dat ik meeen Donvoel: de gdige ide

voor de klas?voor de klas?

«Het klinkt misschien wat lullig en een mens zou het geef nuijn job»,isschien

soms wel Quichotoedmoe-alist die

strijdt met een papieren helm en een bonestaak alslans. Misschien vecht ik tegen windmolens maar er isgeen beroep waarmee ik zou willen ruilen.»Het moet niet altijd kommer en kwel zijn. «Schrijf onseen briefje waarin u concreet uitlegt wat u als leraararbeidsvreugde verschaft.» Dat vroegen we u net voorde grote vakantie. En jawel hoor, ze bestaan nog: degelukkige leraars in Vlaanderen.Ze staan bovendien niet alleen. Toen het Hoger Instituutvoor de Arbeid 2000 leerkrachten basis- en secundaironderwijs vroeg hun job te evalueren, verraste hetresultaat velen in positieve zin: 83 % van de leerkrach-ten vinden hun job boeiend tot zeer boeiend.

GelukZijn dat allemaal bevlogen idealisten? Verre van. Uitelk onderzoek en ook uit het stapeltje brieven dat wijontvingen, komt één constante naar voor: gelukkigeleraars hebben een goede relatie met de leerlingen envinden dat ook het belangrijkste en aangenaamsteaspect van hun job.«Het zijn moeilijke leerlingen en ze maken het mij nietgemakkelijk», schrijft een lerares TSO/BSO, «maar alsik zie hoe we toch kunnen samenwerken, is dat hetmooiste wat er bestaat».

IdealismeIn dit dossier gaan we na hoe het komt dat de eneleraar zijn idealisme wél kan omzetten in positieveresultaten en de andere daar maar niet in slaagt.Sluitstuk voor dat probleem blijkt de kwaliteit van zijnverhouding met de leerlingen te zijn. Die is van groterbelang dan datgene wat hij onderwijst, aan wie hij ietswil leren of hoe hij dat doet.In plaats van steeds hogere eisen te stellen aan deleerkrachten, pleiten veel onderzoekers voor een rea-listische aanpak. Geen hoogdravende, lege idealen maareen pleidooi om de leraar weer mens te laten zijn: eenidealist en een realist.

De schaduw van Don Quichot is misschien nooit verweg. Maar wie alleen met zijn twee voeten op de grondstaat, komt ook geen stap vooruit. ■

6 KLASSE NR.57

De 35-jarige Werner heeft het een tijdje in deprivé geprobeerd maar is vorig schooljaar teruggekomen: «Noem het maar idealisme», schrijfthij. «Hunkeren naar bezig zijn met die kinde-ren, de samenwerking met de collega’s... Dieloopbaanonderbreking heeft me wel deugd ge-daan. Misschien was ik wel op zoek naar beves-tiging en wou ik gewoon weten of ik wel goedbezig was. Of het dat was wat ik van mijn levenwilde maken. Nu heb ik het gevoel dat ik beterweet wat ik wil en niets is me nog te veel. Lessenvoorbereiden, projecten uitwerken, verbeteren,vergaderen, bewaking doen, luisteren naar col-lega’s, met de schoolbus rondtoeren, naschool-se activiteiten... het hoort er gewoon bij en hetgaat me goed af. Als je dan merkt wat je terug-krijgt aan vriendschap, dan voel ik me daarprima bij.»

Anti-depressivaEen lerares die zelf vier opgroeiende kinde-

ren heeft, schrijft: «Ondanks al het geklaag vanzoveel collega’s en ouders dat de jongeren nietgemotiveerd zijn, ontdek ik altijd weer leergie-rige mensen. Hun motivatie is er zeker niet opachteruit gegaan. Denken we zelf maar eensterug aan de tijd dat we nog op de bank zaten,waren we toen misschien allemaal meer gemo-tiveerd? Er hangt ook veel van de leraar af.

Verdraagzaamheid maakt het leven stukken ge-makkelijker en plezieriger. Ik hoop dat ik altijdnaar het positieve van mijn leerlingen zal kun-nen blijven kijken. Dan beleef je zoveel mooiemomenten...»

Soms is de algemene sfeer op school vandoorslaggevende betekenis. «Vorig jaar schreefik jullie nog als burn-out-leerkracht,» meldt eenlerares. «Ondertussen is er een andere direc-teur gekomen. En inderdaad: het kan verkeren!Ik heb mijn zelfvertrouwen terug gevonden. Erzijn enkele jonge, enthousiaste leerkrachtenbijgekomen en de sfeer is totaal veranderd. Ikvoel me door de collega’s en de leerlingen aan-vaard en heb het gevoel dat we samen iets

realiseren. Zoiets helpt beter dan om het evenwelke anti-depressiva.»

De hele schoolEr is zelfs een hele school waarvan alle 17

leerkrachten samen een brief schreven om hungemeenschappelijk goed gevoel uit te drukken.Geen bevlogen poëten, zo blijkt. «Wij zijn zoalsde gemiddelde Vlaamse leraar: tussen de 40 en50 jaar, bekommerd om het peil van de school,hardwerkend voor een matig loon, vrij actiefbuitenschools, begaan met de leerlingen, huntoekomst en al wat hen omringt.» Het verschilblijkt bij de directie te liggen: die stimuleert hen,geeft hen verantwoordelijkheid in efficiënte werk-groepen, staat open voor kritiek, stimuleert bij-scholing, enz. Dat zorgt voor een schoolklimaatwaarbij iedereen zich betrokken en gesteundvoelt. «Uiteraard gaan we soms moe naar huis»,zo besluiten ze. «Uiteraard vragen ook wij ons afwat we de leerlingen eigenlijk bijbrengen, voe-len we ons soms onbegrepen, zijn we bevreesdvoor de toekomst van onze jongeren, hebben wehet soms moeilijk met collega’s, maar professio-neel en vooral als groep, voelen we ons goed. Wehebben geleerd de goede dingen goed te doen.We hebben leren beseffen dat opvoeding vanjongeren meer is dan een leerprogramma afwer-ken. En dat geeft voldoening.»

Hart en zielDe brieven staan vaak vol gewone, kleine

dingen die blijkbaar het geluk van de leraarkunnen uitmaken. «Het is misschien allemaalniet erg spectaculair», schrijft een leerkrachtmet 25 jaar ervaring, «maar het zijn die kleineervaringen die het lesgeven een extra charmegeven en die mij de moed geven altijd opnieuwte beginnen. Mijn vakken zijn nochtans niet zopopulair bij de leerlingen maar het doet tochtelkens deugd als ze je weer eens in vertrouwennemen. Ik kan hun problemen lang niet altijdoplossen maar zo’n blijk van vertrouwen maaktme wel gelukkig. Ik hou van mijn beroep enblijf er mij met hart en ziel voor inzetten. Ik houook van mijn leerlingen (en al is dat niet altijdgemakkelijk: ook van de ambetanterikken).»Een greep uit andere ervaringen die het gelukvan de leraar uitmaken:• Ik zie echt dat ze iets bijleren en dat doet meenorm veel plezier.• Als je ziet hoe ze soms meewerken, echtzelfstandig kunnen werken, enz.• Zo’n kaartje van de leerlingen als je ziek bent,dat ze je missen.• Als ze enthousiast zijn en je laten voelen datze je vertrouwen.• Het besef dat je echt iets betekent voor deleerlingen.

Goede relatieDaarmee zijn we bij het cruciale punt beland

dat niet alleen uit bijna alle brieven naar vorenkomt, maar dat we ook terugvinden in hetonderzoek naar de jobevaluatie van de Vlaamseleerkrachten door het Hoger Instituut voor de

Vechten tegen

«Sommige collega’s ge-ven me met hun gekan-ker wel eens het gevoeldat het een misdaad isom als leraar gelukkigte zijn», schrijft een le-rares uit Genk. «Maar ja,zulke mensen vind jewaarschijnlijk in elk be-roep», voegt ze eraan toe.Het is een hardnekkigbeeld geworden: leraarsklagen, zijn dolgedraaiden zien het niet meerzitten. Ook in KLASSEkomt dat soms naar vo-

ren. «Mis-schien trekthet onder-wijs wel kla-

gers aan», stelt een le-raar uit Leuven. «Noch-tans herkent de overgrotemeerderheid van de leer-krachten zich niet in datbeeld». Een gevecht te-gen windmolens.

«Ik hou van mijn leerlingen, enal is dat niet gemakkelijk: ookvan de ambetanterikken.»

KLASSE NR.57 7

Arbeid. Doorslaggevend voor het welbevindenvan de leraar (zowel in basis- als secundaironderwijs) is niet de school- of klasgrootte, nietde omgang met directie, collega’s of ouders,niet de uurregeling of taakverdeling maar wel(u had het al geraden) de relatie met de leerlin-gen. Zelfs van de leraars die hun taak als (zeer)zwaar belastend ervaren, stelt toch nog de helftdat ze hun beroep zeer boeiend vinden en hetzeer graag doen. De aantrekkelijkheid hangt inde eerste plaats samen met de waardering vanhun eigen relatie met de leerlingen. Hoe posi-tiever die relatie, hoe aantrekkelijker de job. Deandere variabelen spelen een veel kleinere rol,al zijn goede relaties met directie en collega’sook belangrijk.

Tussen de verschillende onderwijsvormenstellen de onderzoekers op dit vlak geen ver-schil vast. Op het eerste gezicht vinden leer-krachten in het ASO hun job wel boeiender danhun collega’s uit TSO en BSO maar dat hangtniet per definitie samen met de onderwijsvorm.TSO-leerkrachten die een goede relatie met hunleerlingen melden, vinden hun job ook boeienden ASO-leraars vinden hun werk plots een stukminder aantrekkelijk als de omgang met deleerlingen problematisch wordt.

De onderzoekers besluiten daaruit dat wieeen eventuele malaise bij de leerkrachten wil

verhelpen, in de eerste plaats moet werken aande verbetering van de relatie tussen de leer-kracht en de leerling.

SocratesHet lijkt gemakkelijk gezegd maar hoe bouw

je een goede relatie met je leerlingen uit?Bernard geeft dertig jaar les en spiegelt zich

aan Socrates: «Jonge Atheners die hem tijdenszijn wandelingen vragen stelden, waarop hijdan met wedervragen antwoordde en daarvoorin ruil wat eten kreeg. Wat is onderwijs an-ders? Wat mij arbeidsvreugde verschaft is hetfeit dat ik les geef vanuit de (minimalistischemaar realistische) filosofie van de beschik-baarheid voor die leerlingen die effectief debedoeling hebben om iets bij te leren. En alvind ik maar één welwillende ziel... u kent hetverhaal.»

Marina staat 18 jaar voor de klas en heefthaar enthousiasme geërfd van de gedreven les-gevers die ze vroeger zelf heeft gehad: «Lesge-ven is toch altijd een beetje afkijken van, erva-ring uitwisselen met collega’s, je eigen ervaringvoortdurend bijsturen. De leerling staat daarbijcentraal, elke leerling met zijn eigen achter-grond. De jeugd heeft het niet gemakkelijk. Eris zoveel mogelijk, hun welstand is dikwijls zovanzelfsprekend. En toch hebben ze zoveel so-ciale problemen. Een leerkracht met een luiste-rend oor kan hen op weg helpen, hen aanmoe-digen.»

Vriendschap«Wij leven als onvolmaakte partners met

elkaar», schrijft de 49-jarige Alfred. «Er zijn

onvermijdelijk spanningen met de leerlingen,de collega’s en de directie. Dat is niet erg als jeze maar kan uitpraten, als we de ander nietvernederen maar hem evenwaardig achten. Ikmoet eerlijk zeggen dat ik, begrensd in mijnmogelijkheden, mijn opdracht met liefde ver-vul. Mijn werk als leraar verschaft mij warmevriendschap en diepe levensvreugde.»

Rita is net 40 jaar geworden, heeft al in ASOen BSO lesgegeven en staat nu in TSO. Net alsvoor de meeste leraars is voor haar de relatie

met de leerlingen van het grootstebelang om gelukkig te zijn in haarberoep: «Mijn leerlingen zijn pu-bers die het soms heel moeilijk hebbenmet zichzelf en hun omgeving. An-deren zijn niet zo geïnteresseerd,maar de meesten zijn beslist welvan goede wil. Die bonte verschei-denheid van jonge mensen zorgt elke dag opnieuw voor verrassingen. Met eenkwinkslag kan je al veel herrie voorkomen.Een luisterend oor is dikwijls al voldoendeopdat de jongere zich aanvaard voelt. Het blijfteen uitdaging om met die bengels samen tewerken, hoe verschillend ze ook zijn. Ik ap-precieer vooral hun spontaniteit: antwoordenwaar je als leerkracht versteld van staat, gezeg-den die je tot nadenken dwingen. Jonge men-

sen die je bewust maken dat de tijd niet stilstaat. Ik vind het belangrijk dat ik hen positie-ve waarden kan meegeven, zonder opdringe-rig te zijn. Daarbij kan je gerust eisen stellen.Als ze precies weten wat er van hen verwachtwordt, proberen ze zich daar meestal wel aante houden. In zo’n sfeer kan je aangenaamleven en werken, als leraar en als leerling.»

ConflictenWie deze getuigenissen leest, kan niet an-

ders dan het advies van het Hoger Instituut voorde Arbeid onderschrijven. Om de motivatie bijde leerkrachten op peil te houden of te verbete-ren moet het beleid in de eerste plaats goederelaties mogelijk maken tussen leraar en leer-ling. Dat zorgt immers voor de meeste arbeids-vreugde. Leraars moeten daar tijdens hun op-leiding beter in worden getraind en nadien inbijgeschoold. Bovendien moeten conflicten metleerlingen op school door iedereen ernstig wor-den genomen.

Daarnaast is er een tweede advies: maak voorde leerkrachten een efficiënte tijdsinvesteringmogelijk. Daar kunnen aangepaste lessenroos-ters en een evenwichtige taakverdeling toe bij-dragen. Door een realistische aanpak wordt hetidealisme van de leraar niet vroegtijdig gefnuikt.Dat zoiets mogelijk is, bewijzen de talrijke ge-tuigenissen van leraars die zich gelukkig voelenin hun beroep.

Vechten tegen windmolens heeft dan ook tweebetekenissen: een denkbeeldig gevaar bestrij-den of trachten te veranderen wat toch niet teveranderen is. Blijkbaar is de ene windmolen deandere niet. ■

windmolens

Doorslaggevend is

de relatie met de

leerlingen.

8 KLASSE NR.57

KEN BOTTO

«Ik word er niet goed van als ik lees aan welkeeisen een leraar tegenwoordig allemaal zou moetenvoldoen», schrijft een 42-jarige klastitularis. Hijciteert o.a. uit de beroepseisen in het advies van deVlaamse Onderwijsraad over de lerarenopleiding.«Een leerkracht moet gericht zijn op de persoon-lijkheidsontwikkeling van de leerlingen. Dat ver-eist een grote relatiebekwaamheid: echtheid, ge-duld, tact, assertiviteit, zelfvertrouwen, inlevings-vermogen, luisterbereidheid, aanvaarding, enthou-siasme en zin voor humor. Daarnaast moet hij ookwaarden aanreiken en voorleven. Hij moet maat-schappijbetrokken en leerlinggericht zijn, positiefkritisch staan tegenover vernieuwing, bereid zijntot voortdurend bijleren, begeleid en gevormd teworden. Hij moet in staat zijn tot een kritischeanalyse van zichzelf, van de school en van de helemaatschappij. En dan volgt er nog een hele waslijsteisen over pedagogische en maatschappelijke vi-sies, omgang met jongeren en volwassenen, com-municatievaardigheden, teamwork, enz. Kortom:een leraar zou Superman moeten zijn, en dan nog!

Is het niet normaal dat je eron-der door gaat als je voortdu-rend geconfronteerd wordt metzo’n ideaalbeeld dat je toch nooitkunt bereiken? In welk beroep

vragen ze dat trouwens nog van een mens?»

De ideale leraarDeze briefschrijver krijgt steun uit

onverdachte hoek: Dr. Thomas Gordon,de grondlegger van de Teacher Effecti-

veness Training. Zijn inzichten vinden we terug inde meest recente didactische werken. Blijkbaarblijft iedereen geloven in de mythe van de idealeleraar. Maar die bestaat niet.THOMAS GORDON: «Die mythe is hardnekkig. Eengoede leraar is rustig, onverstoorbaar, niet voorin-genomen en altijd even verstandig. Hij verliestnooit zijn kalmte, behandelt iedereen op gelijkewijze, kan zijn werkelijke gevoelens uitschakelen,accepteert alles en iedereen, zorgt voor een op-windende leersituatie en houdt het ondertussenallemaal even ordelijk en netjes. Kort en goed: eengoede leerkracht moet beter, begrijpender, kundi-ger en volmaakter zijn dan de gemiddelde mens.Voor degenen die in deze mythe geloven, bete-kent lesgeven dat ze moeten uitstijgen bovenmenselijke zwakheid, dat eerlijkheid en organisa-tietalent, gelijkmatigheid, bezorgdheid en empa-thie tot hun natuurlijke eigenschappen behoren.Kortom, ze moeten virtuoos zijn.»

BedriegenIn deze visie ligt voor Gordon de essentiële

fout: «Deze mythe verlangt van leerkrachten datze hun menselijkheid verloochenen. Dat kunnenze alleen door constant een rol te spelen en zich-zelf te bedriegen. Verbazend veel leerkrachten

Supermangeeft geen

les

et ruil-gt Ka-

hoortles en

ed oplettenrbeeld min-.» Het is zijnich te hand-ren zeggen

«Ik steun op hprincipe», ze

rel. «Voor watwat. Ik geef

de leerlin-gen letten op. Als ze gogeef ik bijvooder huiswerkmanier om zhaven. Andeziek te worden als ze zichzo moeten opstellen. Ie-dereen heeft blijkbaar zijneigen strategie om teoverleven op school. Dieklopt vaak niet met hetbeeld van de ideale leraar.Maar misschien is datbeeld wel een onbereik-bare mythe. De leraar isSuperman niet. Hij moetde ruimte krijgen om menste zijn.

KLASSE NR.57 9

hebben zo’n ideaalbeeld in hun achterhoofd. Zevergelijken zichzelf dan met dat model en schie-ten uiteraard tekort. Het wordt tijd dat we deleerkrachten een model voorhouden dat niet al-leen menselijker is, meer bereikbaar en realisti-scher, maar dat hen ook in staat stelt hun rollenlos te laten en te zijn wat ze zijn: mensen.»

Uit veel getuigenissen van leraars blijkt dat hethen een plezierig gevoel geeft een bijdrage televeren aan de ontwikkeling van jonge mensen,en zich te realiseren dat men iets van zichzelfgegeven heeft om het leven van een ander teverrijken. Maar iedereen beseft ook dat die bezig-heid verschrikkelijk frustrerend kan zijn.GORDON: «Het gebeurt maar al te vaak dat leer-krachten tot hun schrik ontdekken dat hun geest-driftig verlangen om jonge mensen iets waarde-vols mee te geven op de een of andere manier nietgarandeert dat hun leerlingen een even geestdrif-tig verlangen vertonen. In plaats daarvan stuitenze op hardnekkige weerstand, geringe motivatieen aandacht, een onverklaarbaar gebrek aan be-langstelling en vaak openlijke vijandigheid.»

RadeloosIn dat geval schijnt niets te werken, wat de leer-

kracht ook zegt. Zelfs niet mededelingen als «Het isvoor je eigen bestwil», «Later als je groot bent, zulje blij zijn dat je het hebt geleerd» of «Je hebt zoveelmogelijkheden, als je je best maar wil doen».GORDON: «Als jonge mensen ogenschijnlijk zon-der enige reden weigeren te leren wat volwasse-nen hen zo onbaatzuchtig willen bijbrengen, danis onderwijzen allesbehalve een genoegen. Hetkan een beroerde ervaring worden die leidt totgevoelens van ongeschiktheid, radeloosheid, ver-bittering en een diepe wrok tegenover de onwilli-ge en ondankbare leerling.»

Maar hoe ontstaat dan precies het verschiltussen onderwijs dat werkt en dat faalt, tussenonderwijs dat resultaat oplevert en dat moeilijk-heden veroorzaakt? Er zijn waarschijnlijk veelverschillende factoren die dat proces beïnvloe-den, maar voor Gordon is één zaak duidelijk: «Decruciale factor is de mate waarin de leerkracht erinslaagt een bijzondere soort relatie met de leerlin-gen tot stand te brengen. Juist de kwaliteit van dieverhouding tussen leerkracht en leerling is essen-tieel. Essentiëler nog dan datgene wat de leer-kracht onderwijst, hoe hij dat doet of aan wie hijiets probeert te leren.»

HokjesIn de meeste boeken over onderwijs staat dat er

voor iedere leeftijd verschillende vaardigheden enmethoden vereist zijn. «Dat klopt zeker voor hetkiezen van materialen en het evalueren van on-derwijservaringen», stelt Gordon. «Maar de fun-damentele menselijke relatie tussen leerkracht enleerling blijft toch dezelfde. Leerlingen van gelijkwelke leeftijd of achtergrond zijn ménsen die methun leerkrachten al dan niet goede menselijkerelaties ontwikkelen, afhankelijk van de manierwaarop ze behandeld worden. De alom heersendegewoonte om leerlingen in hokjes te plaatsen ente testen, te beoordelen en van een etiket te voor-zien is niet alleen onnodig maar zelfs schadelijk.Tussen leerlingen zijn er meer overeenkomstendan verschillen. Het zijn in de eerste plaats alle-maal mensen, net als hun leerkrachten. We kun-

nen ons dus best concentreren op hun gemeen-schappelijke menselijke gevoelens en reacties.Alle kinderen raken geïnteresseerd als ze echt aanhet leren zijn en verveeld als ze dat niet doen. Allejongeren voelen zich ontmoedigd als ze terechtge-wezen worden als ze iets niet goed doen of kun-nen. Alle kinderen ontwikkelen zelfverdedigings-mechanismen in antwoord op machtsvertoon vanleerkrachten. Alle kinderen ontwikkelen een ge-voel van eigenwaarde als ze iets bereiken en ver-

liezen dat weer als ze te horen krijgendat ze niet genoeg bereiken. Alle kin-deren hechten waarde aan hun be-hoeften en beschermen hun persoon-lijke rechten. En al deze dingen gel-den ook voor volwassenen.»

Dreigen

Elke leraar wil goed lesgeven. Spijtig genoeg

botst zijn idealisme voortdurend op het eeuwigeprobleem om orde te houden in de klas. Daarbesteedt hij dikwijls veel tijd aan, ten koste vaneffectieve onderwijstijd. Wat loopt er dan fout?GORDON: «Leerkrachten proberen al te vaak ordete houden door te dreigen met straf of werkelijk testraffen, door mondelinge berispingen en verwij-ten. Zo’n methode werkt niet. Onderdrukkende,op macht gebaseerde methoden wekken meestalweerstand, opstandigheid en wraakgevoelens op.En zelfs als er bij de leerling toch een gewenstegedragsverandering optreedt, dan steekt het oor-spronkelijk gedrag toch weer de kop op zodra deleerkracht de klas verlaat of naar het bord loopt.»

In de cursussen Effectief Onderwijzen leren deleerkrachten alternatieven voor het gebruik vanmacht en autoriteit: methoden die hen méér in-vloed geven, niet minder. Ze leren bijvoorbeeldhoe ze een bijeenkomst kunnen leiden, waarin despelregels worden vastgelegd en waarbij alle leer-lingen betrokken worden. De leerlingen zijn danmeer gemotiveerd om zich aan de regels te houdenomdat ze ze ervaren als hun regels en niet alleen dievan de leraar. Bovendien zorgt zo’n preventieveaanpak ervoor dat de leraar nadien minder tijdmoet besteden aan het handhaven van de regels.

VerliezerHet gaat hierbij niet om de eeuwige en zinloze

discussie tussen een al dan niet autoritaire aan-pak. «Dat zijn twee filosofieën waarbij er altijdeen winnaar en een verliezer is», stelt Gordon.«Leraars moeten onvermijdelijk boeten als zeofwel te toegevend ofwel te streng zijn. Wij willendie aanpak vervangen door de geen-verlies-me-thode en conflicten in de klas vervangen doorsamenwerking en wederzijds respect.»

Conflicten zijn dan natuurlijke gebeurtenissenin de relatie tussen leerkracht en leerling. De éénstaat niet boven de ander en elk van beiden geeftweer wat er in hem omgaat aan behoeften engevoelens. Op de een of andere manier moet deleerkracht bij een conflict het volgende kunnenoverbrengen: «Ik wil mijn macht niet gebruikenom te winnen ten koste van jou, maar ik weigerook jou te laten winnen ten koste van mezelf. Ikben bereid jouw behoeften te respecteren maar ikwil mijn eigen behoeften niet negeren.»

In dit contact heeft iedereen de status van ménsen moet niemand zich verplicht voelen Supermante spelen. ■

EEN GRATISTRAINING

Duizenden leerkrachten overheel de wereld hebben aleen Gordon-training Effec-tief Onderwijzen gevolgd. Uwilt dat zelf ook eens mee-maken? Dat kan. KLASSE geefttien leerkrachten (van ge-lijk welk niveau of onderwijs-vorm) de kans om gratiszo’n cursus te volgen. Datgebeurt in tien sessies vandrie uur, telkens op zater-dagvoormiddag (9.30 u. tot12.30 u.) in het kasteel vanHam (Steenokkerzeel) van 14oktober tot 23 december (nietop 11 november). U leert in decursus specifieke vaardighe-den om met leerlingen omte gaan. Daardoor komt erin de klas méér en beter ge-bruikte tijd vrij voor leren enonderwijzen. Geen theoreti-sche uiteenzettingen maareen praktische training geëntop uw eigen situatie. Wij zijnbenieuwd naar uw ervaring.U schrijft gewoon vóór 21september een briefje meteen korte voorstelling vanuzelf en uw persoonlijkemotivering om zo’n cursuste volgen naar KLASSE (GOR-DON) - Koningsstraat 138- 1000 Brussel.

Het beeld van de

ideale leraar is een

mythe.

10 KLASSE NR.57

Zullen we het maar zo concreet mogelijk hou-den en beginnen met de leerling die «shit» zegt. Erzijn verschillende reacties mogelijk. In welke reac-tie herkent u uzelf? «Ik maak me kwaad, zeg dat ikzo niet wil worden aangesproken en eis dat deleerling zich verontschuldigt», «Ik doe of ik hetniet gehoord heb en ga gewoon voort met de les»,«Ik maak een grapje en probeer de aandacht op deles te richten», «Ik vraag aan de leerling of hij welweet wat zijn uitspraak betekent en probeer eengesprek met hem aan te gaan», «Ik stuur de leerlingnaar de directie of geef hem zelf straf».

WraakDiane Montgomery ziet in Managing Behaviour

Problems de leraar vooral als classroom manager enstelt in dit soort situaties de volgende strategievoor. Vooral in het begin van het schooljaar of ineen nieuwe klas kunt u zich daarmee duidelijkprofileren. Zonder betuttelend te willen overko-

men, geven we de strategie bij wijzevan voorbeeld concreet en stap voorstap weer.1. (Deflect) Ga op het kritieke momentgeen confrontatie aan. Dat wekt te-genreacties op.

2. (Hold) Toon wel dat u het gehoord hebt en dat ude zaak onder controle hebt. Zeg bijvoorbeeld:«Daar spreken we straks over». Op die manierkrijgen ook de andere leerlingen een signaal. Gadan echter onmiddellijk verder met wat u wildedoen. Daarmee toont u dat u zich niet zo snel uit hetlood laat slaan.3. (Systematic Positive Cognitive Interventions) Zetde leerlingen rustig aan het werk. Creëer een gele-genheid om bij enkele leerlingen individueel com-mentaar te kunnen geven. Ga niet recht op derustverstoorder af maar zorg er wel voor dat hij uziet afkomen. Geef aan de leerlingen waar mogelijkpositief stimulerend advies. Ook de geviseerdeleerling krijgt dezelfde behandeling. Wie zich pro-fessioneel opstelt koestert geen wrok. Zelfs als deleerling niet met de oefening is begonnen, zegt ubijvoorbeeld: «Laat me je even op weg helpen» of«Schrijf de datum en de titel en ik kom over enkeleminuten terug om je op gang te helpen».4. (Counsel) Na de les zorgt u ervoor dat de leerlingalleen in de klas blijft. U moet hem isoleren van zijnpotentieel publiek. Nu komt een kritiek momentwaarop het gevaar groot is dat u toch nog in hetconfrontatie-model vervalt met zinnen als «Waar-om gedraag je je zo?» of «Ik kan niet dulden datleerlingen zo tegen me spreken». In het beste gevalzwijgt de leerling dan. U spreekt immers vanuit eenmachtspositie. Probeer de leerling liever te openendoor bijvoorbeeld niet tegenover hem te gaan staanmaar naast hem (zo mogelijk zelfs op dezelfdeooghoogte). Een goede startvraag kan zijn: «Wel,wat was het probleem?». U stelt zichzelf op als eenopen en hulpvaardig raadgever. Dreig niet metstraf. Stel dat we met wat vriendelijkheid tegenoverelkaar beter opschieten. Zelfs als u vreest dat hijnadien bij zijn medeleerlingen zal bluffen dat hij erlicht vanaf is gekomen, is dat in dit stadium toch debeste handelwijze. Bij een volgende gelegenheidvolstaat dan meestal oogcontact, een frons of eenzachte aanmaning. Alleen een positieve opstellingheeft ook resultaat op lange termijn. Op die manierbent u geen tiran en geen slachtoffer maar stelt uzich gewoon professioneel op.

Schild en

vriendnale rea-praktijk. met den», zegtr ik heb

ze nieten.» De

U komt de klas binnen enna uw openingszin zegteen leerling duidelijk ver-staanbaar: «shit». De klaslacht. Hoe reageert u?Zeker in het begin vanhet schooljaar wordt uwreactie door alle leerlin-

gen met argus-ogen bekeken.Hier botst uw ide- alisme met de baliteit van de klas«Ik wil echt welleerlingen prateeen leraar. «Maahet gevoel datnaar mij luisteroplossingen zijn niet nieuwmaar vallen tegenwoor-dig onder de noemer klas-management (Shit!).

KLASSE NR.57 11

TrukendoosWaarom zijn leerlingen wel aandachtig bij de ene

leraar en zetten ze de boel op stelten bij de andere?Voor het antwoord op die vraag gaan we op zoeknaar de trukendoos van de succesrijke leraar. Zo’ndoos vinden we bijvoorbeeld in Hoe motiveer ik mijnleerlingen? van S. Leermakers. Zeven praktische hand-grepen om ordeproblemen te voorkomen en deleerlingen sterker te boeien.1. Geef uw leerlingen meer verantwoordelijkheid. Ukunt leerlingen niet groot brengen door ze klein tehouden. Toch moet u nooit méér verantwoordelijk-heid uit handen geven dan u aandurft. Als u bangbent dat de leerlingen er misbruik van zullen maken,dan is de kans groot dat ze dat inderdaad zullendoen. Verantwoordelijkheid geven en krijgen is eengeleidelijk proces dat verloopt in een sfeer van groeiendvertrouwen. Doe het stapsgewijs. Laat bijvoorbeeldde leerlingen elkaar helpen en hun eigen werk eensnakijken en beoordelen. Laat hen bij een tekst eensde vragen opstellen voor u en leg bij de beantwoor-ding ervan uw eigen gedachtengang bloot.2. Begin een les nooit meer met «We gaan het hebbenover...». Deze demotiverende mededeling horen deleerlingen minstens honderd keer per jaar. Ze geeftaan waar u mee bezig bent maar sluit niet aan bij degedachtenwereld van de leerlingen. Geef ze daaromliever een vraag, een opdracht, een toetsje over hun(voor)kennis of laat ze iets uitbeelden, zien, voelen,tekenen of bespreken. Met deze opening van vijfminuutjes zit u snel samen op dezelfde golflengtevan waaruit drang naar nieuwe kennis kan ontstaan.3. Bekijk uw leerlingen als gasten. Ontvang henhartelijk. Toon als een goede gastheer aandacht eninteresse voor hen als persoon. Dat is wat anders dancynisme of onverschilligheid. Wie aardig is, ooktegenover een moeilijke klas, verliest geen gezag.Integendeel. Alleen als er een echte reden voor is,hoeft u niet vriendelijk te zijn. In dat geval moeten deleerlingen die reden wel duidelijk kennen en ereventueel iets aan kunnen doen.4. Alles wat u zegt moet belangrijk zijn voor elkeleerling. Iederéén moet dus luisteren als u spreekt.Stop met praten als de aandacht verzwakt. Roep nietover het geroezemoes heen. Zeg niet in twee zinnenwat u ook in één zin kwijt kunt. En vooral: laat deleerlingen zélf werken in plaats van ze voortdurendnaar u te laten luisteren.5. Zwijgen is goud. Over het algemeen sprekenleraars te veel en luisteren ze te weinig. Durf stiltesaan, verwacht niet meteen een antwoord of eenvoorstel. Lesgeven is als een symfonie: ook de pauzeszijn muziek.6. Plaats uw leerlingen voor concrete problemen. Zois ook de leerstof zelf ontstaan. Eerst was er een vraagof een probleem. Daarop kwam al zoekend of rede-nerend een antwoord. Neem uw leerlingen mee opdie avontuurlijke ontdekkingstocht. Goed onder-wijs begint met het oproepen van vragen en hetcreëren van problemen, niet met abstracties en dro-ge theorie.7. Begin bij uzelf. Stel uzelf kleine, haalbare doelen. Ukunt niet in één klap de hele sfeer in een klasverbeteren. Maar u kunt er bijvoorbeeld wel voorzorgen dat die ene kletsmajoor morgen tien minutenernstig werkt en dat de eeuwige zwijger overmorgentoch eens tussenkomt in een discussie.

Praat met uw collega’s over hun aanpak. Datgebeurt spijtig genoeg veel te weinig. Velen doen ofer niets aan de hand is of steken de schuld op het

schoolsysteem, de moeilijke leeftijd van de leerlin-gen, enz. Daar is altijd wel iets van waar en op kortetermijn is dat het gemakkelijkst. Maar voor de moti-vering van leraar én leerling is zo’n houding eenramp.

Herriestokers«Hoe goed ik het allemaal ook uitleg, ze willen

gewoonweg niet luisteren», zegt een leraar die eencursus klasmanagement komt volgen. «Voor som-migen duurt het tien minuten eer ze beseffen dat deles begonnen is». Een collega voegt eraan toe: «De

herriestokers maken er gewoon mis-bruik van als je even bezig bent om eenleerling individueel te helpen. Dus doeik dat maar niet meer».

In De effectieve klas van David Fon-tana krijgen we een overzicht van con-crete tips die leraars kunnen krijgen

als ze willen werken aan een beter klasmanage-ment. Zo’n management zorgt ervoor dat de leer-lingen een duidelijker beeld krijgen van wat erprecies gebeurt en wat er van hen wordt verwacht.Goed management voorkomt problemen in plaatsvan ze op te lossen o.a. door een goede voorberei-ding (ook van het lokaal en het materiaal) en eenpunctuele uitwerking (op tijd beginnen en stop-pen). Vijf andere aandachtspunten:1. Praat minder. Het is een vuistregel dat de leer-kracht tijdens één lesuur in het totaal niet langerdan één tot anderhalve minuut voor elk levensjaarvan de leerlingen aan het woord moet zijn. Zo kanvan een klas pientere tienjarigen worden ver-wacht dat ze per uur ongeveer 15 minuten naar deleerkracht kunnen luisteren. Dat is het maxi-mum. Voor de rest moeten ze de kans krijgen ietste doen: vaardigheden, oefeningen, lezen, een schemamaken, bewegen... Wie daar geen rekening meehoudt vrààgt om onrust of verveling.2. Stel meer vragen. Daag uw leerlingen uit omzichzelf iets af te vragen. Vraag dus niet alleennaar feiten maar ook naar een creatieve inbreng ennaar relaties tussen aangeboden informatie. Bijzo’n les voelt elke leerling zich actiever betrokken.3. Beweeg bewuster. Efficiënte leraars realiserenspontaan oogcontact en hebben snel door waar erproblemen kunnen ontstaan in de klas. Daar schenkenze dan speciale aandacht aan. Bovendien beslissenze zélf waar ze in de klas naar toe gaan. Ze latenzich niet door de leerlingen op sleeptouw nemen.4. Luister beter. Weinig dingen zijn voor eenleerling zo frustrerend als een probleem te hebbendat hij tevergeefs onder de aandacht van de leer-kracht probeert te brengen. Hij moet weten envoelen dat de leerkracht voor hem beschikbaar is,ook buiten de les. Wie goed luistert kan boven-dien zelf ook op meer begrip rekenen van deleerlingen.5. Spreid uw aandacht. Leerkrachten bestedenvaak een onevenwichtige hoeveelheid tijd aanbepaalde individuen of groepen (de besten, dezwaksten, de meest luidruchtige,...). Beter is hetuw tijd eerlijk over alle leerlingen te verdelen. Datgeldt ook voor opmerkingen en aanmoedigingen.Vermijd in elk geval vergelijkingen tussen groe-pen of individuen. Dat zorgt altijd voor wrok ofverdeeldheid. En wat er ook gebeurt: beëindig deles rustig en in een vriendschappelijke stemming.Dat maakt het voor iedereen een stuk gemakkelij-ker om elkaar weer te zien. ■

20 BOEKENGRATIS

• We hebben er niets mee temaken maar het boek heeftwél een schitterende titel:«Een leraar van klasse». Hetis een praktisch drieluik overlesgeven en klasmanagement(didactiek, orde en de relatietussen leraar en leerlingen).Het is uitgegeven door Swets& Zeitlinger en kost 750 fr.Navraag bij de uitgeverij leertons echter dat het boek vol-ledig is uitverkocht. MaarKLASSE heeft de laatste 20exemplaren op de kop ge-tikt en geeft ze gratis wegaan wie ons voor 30 septem-ber een briefje schrijft metzijn reactie op dit VIZIER.KLASSE (VIZIER) - Konings-straat 138 - 1000 Brussel.• Wie meteen zelf aan deslag wil met efficiënt klasma-nagement vindt veel boeiendeen praktische informatie inhet recente boek van Prof.Dr. G. De Corte «Leerkrach-ten en leerlingen. Samenin de klas». Daar zit zelfs eenwerkboek bij. U kunt het helepakket bestellen door 395frank over te schrijven oprek. 001-1354200-59 van deUIA- Dep. Didactiek - Uni-versiteitsplein 1 - 2610 Wil-rijk. Vermelding: Project468.2045/Leerkrachten en leer-lingen.

«Ze denken en

zeggen: shit.»

12 KLASSE NR.57

GeografischP r o d u k tJ O U R N A A L

…/…strijding. ■ De Vlaamse uni-

Onderwijsminister. Mocht het u ontgaanzijn: Luc Van den Bossche is opnieuw on-derwijsminister. Zijn officiële titulatuur luidt:minister vice-president en Vlaams ministervan Onderwijs en Ambtenarenzaken. Hij isbevoegd voor het onderwijs, de aanmoedi-ging van de vorming van navorsers, devoorschoolse vorming in de peutertuinen,de post- en parascolaire vorming en desociale promotie, ambtenarenzaken, het in-formaticabeleid en de logistiek van het mi-nisterie van de Vlaamse Gemeenschap. Te-gelijk heeft hij ook bevoegdheden inzakebestuur van of toezicht op Vlaamse open-bare instellingen: de Autonome Raad voorhet Gemeenschapsonderwijs (ARGO), deDienst voor Infrastructuurwerken in hetGesubsidieerd Onderwijs (DIGO), het Uni-versitair Ziekenhuis Gent (UZ-Gent), deVlaamse Onderwijsraad (VLOR), de Vlaamseuniversiteiten en de investeringsdienst voorde Vlaamse autonome hogescholen (IVA).Martelaarsplein 7 - 1000 Brussel - + 02-22727 11 - fax 02-227 27 05

Ziek. Tien tot vijftien procent van de leer-krachten maakt misbruik van het ziektever-lof. Daarmee besluit de particuliere controle-firma Plus-MC dat er in het onderwijs nietmeer «valse zieken» zijn dan in andere secto-ren. Van januari 1994 tot mei 1995 voerdePlus-MC bijna 20.000 controles uit. De con-trole-artsen stuurden een op de zes leerkrachten(3126) vervroegd weer aan het werk. Hier-van stelden 1682 leerkrachten voor om hunwerk halftijds te hervatten. Januari, februa-ri, maart en mei zijn pieken in het ziekzijn.Op het einde van de loopbaan worden meerziektemeldingen ingediend. De helft van hetmaandelijks aantal ziektemeldingen is af-komstig van leerkrachten ouder dan 45 jaar,maar het aantal vervroegd naar het werkgestuurden ligt bij hen niet hoger dan inandere leeftijdscategorieën. Naar verhoudingvan het aantal leerkrachten komen uit hethoger onderwijs het kleinste aantal ziekte-meldingen. In het secundair en het basison-derwijs is het aantal ongeveer gelijk. Sindseind vorig jaar mocht Plus-MC op eigeninitiatief controles uitvoeren. De directiesmogen ook nog altijd een controle aanvra-gen. In dit geval blijkt het aantal onterechtziek bevonden leraars hoger te liggen dan bijcontroles van Plus-MC. Door een meer effi-ciënte controle en een betere aanpak van hetziekteverzuim mikte het Departement On-derwijs aanvankelijk op een besparing van550 miljoen. Deze besparing is nu niet meerhaalbaar. Leraars zijn namelijk niet vakeren langer ziek dan personeelsleden in ande-re beroepensectoren.

Verzuipen. De Vlaamse onderwijzer in Brusselheeft een zware taak. Hij staat voor een klasmet kinderen die verscheidene talen spre-ken. Maar hijzelf is opgeleid om in zijnmoedertaal les te geven aan kinderen diedezelfde taal gebruiken. De Vrije Universi-teit van Brussel onderzocht de problemenvan kinderen uit niet-Nederlandstalige en taal-

gemengde gezinnen in het Nederlandstaligonderwijs in Brussel. Als de Vlaamse over-heid niet dringend deze onderwijzers helpt,verzuipen ze in een zee van meertaligheid,luidt een besluit. Een aangepaste opleidingis hoog nodig. Ook worden aangepasteeindtermen voor de Brusselse situatie ge-vraagd. Maar er is ook hoop. De methodeNederlands als tweede taal (NT2) heeft succesin sommige scholen.

Concentratiescholen. 281 schoolbesturenuit 16 gemeenten schaarden zich achter deprincipes van de non-discriminatieverkla-ring in het onderwijs. Dat blijkt uit eentussentijdse evaluatie van de Vlaamse On-derwijsraad (VLOR). De non-discriminatie-verklaring heeft tot doel migrantenleerlin-gen meer evenredig over de scholen te sprei-den. Daartoe worden op gemeentelijk vlakovereenkomsten getekend tussen alle scho-len uit de verschillende netten. In de meestegevallen gaat het om basisonderwijs. School-besturen zullen migrantenleerlingen inschrij-ven als ze nog te weinig allochtonen heb-ben en ze zullen proberen nieuwe migran-tenkinderen naar andere, samenwerkendescholen te sturen, als ze er al te veel hebben.Hiermee wil de overheid concentratiescho-len tegengaan. Hoewel een echte evaluatiepas over enkele jaren kan worden gemaakt,is de VLOR, ondanks de vertraging, tevre-den over de uitvoering van de verklaring.

Outplacement. De outplacementregeling voorwerkloze leraars in de gezondheids- en wel-zijnssector is verlengd. In februari 1993 werktede Vlaamse regering een regeling uit voorpersoneelsleden uit het onderwijs en de PMS-sector die gedeeltelijk of geheel ter beschik-

king gesteld zijn en dus op non-actief staan.De onderwijsminister sprak toen van outpla-cement van boventallige leerkrachten in di-verse takken van de gezondheidszorg, zoalsde bejaarden- en gehandicaptenzorg, gezins-hulp en beschut wonen, waar de vraag naarbijkomend personeel erg groot is. Nieuw iseen uitbreiding naar de bos- en natuuredu-catieve centra van de Vlaamse Gemeenschap.

Eindtermen. De Vlaamse Onderwijsraad(VLOR) gaf advies over de voorstellen vooreindtermen voor de eerste graad van hetsecundair onderwijs. De VLOR bracht hetaantal eindtermen terug tot 582. Dat is een

Niets gemist?U hebt het misschien nog nietgemerkt, maar u verdient nuiets meer. Als gevolg van hetafsluiten van de Collectieve Ar-beidsovereenkomst 1993-1994kregen alle personeelsleden vanhet onderwijs op 1 augustus eenalgemene salarisverhoging van1 %, die uitbetaald werd op heteinde van de maand. ■ DeVlaamse onderwijsuitgaven lig-gen met 5,8 % van het Bruto

(BGP: de som van de toegevoeg-de waarde van alle bedrijfstak-ken die hun activiteit uitoefe-nen in een bepaalde regio) evenhoog als het gemiddelde van deOESO-lidstaten (5,3 % zonder re-kening te houden met de pen-sioenlast). ■ Vanaf deze maandkrijgen eerst de leerkrachten vanhet basisonderwijs en later ookdie van het secundair onderwijsde gelegenheid hun opdracht teomschrijven. Doel van deze func-tiebeschrijving is een objectie-ve basis aan te leggen voor dediscussie over het prestatievolu-me van de leerkracht. ■ Op 1januari 1995 waren er in België880.150 statutaire of contrac-tuele ambtenaren in dienst. Hetonderwijzend personeel telt279.426 koppen. Hiervan wer-ken er 149.527 in de VlaamseGemeenschap. Dat zijn er 338meer dan begin 1994. De Frans-talige Gemeenschap stelt in hetonderwijs 127.735 personeels-leden te werk of 978 minder danvorig jaar. De Duitstalige Ge-meenschap heeft 2164 leerkrach-ten. ■ In het basisonderwijsmogen nieuwe en bestaande scho-len, die hun structuur wijzigen,enkel een autonome kleuter-school, óf een autonome lage-re school óf een basisschool zijn.In een autonome lagere schoolmoeten leerlingen van zes tottwaalf jaar onderwijs kunnengenieten. Het systeem van on-volledige lagere scholen mag nietverder worden uitgebreid. ■Schoolverzuim in het Brusselseis niet alleen een probleem bijmigrantenjongeren. Niet min-der dan 47 % van de betraptespijbelaars is Belg. In het school-jaar 1993-1994 lag dit cijfer nog9,5 % lager. Maar globaal ge-zien lijkt het schoolverzuim inde Brusselse scholen toch af tenemen. Dat blijkt uit een studievan het Centrum voor Gelijk-heid van Kansen en Racismebe-

KLASSE NR.57 13

…/…

vermindering met 349. Deze verminderingvloeit voort uit de bekommernis om de stu-diebelasting beheersbaar te houden. Uit vreesdat de gemeenschappelijke eindtermen voorde basisvorming niet haalbaar zijn vooralle leerlingen van de eerste graad, wil deVLOR sleutelen aan het concept van deeindtermen zelf. Voorleerlingen in de reme-diëringsklas 1B wil deVLOR de eindtermendaarom vervangendoor ontwikkelings-doelen. Daarnaastkrijgt de spraakkkunstvan het Nederlandsmeer aandacht doorde eindtermen ervanin één hoofdstuk sa-men te brengen. BijSociale Vaardighedenen Gezondheidseduca-tie schrapte de VLORsommige voorstellenover lichamelijke enseksuele relaties,lichaamshygiëne envoeding. De nettenkrijgen daardoor meervrijheid en de overheidkan niet worden be-schuldigd van be-moeienis met de per-soonlijke vrijheid.

Lerarenopleiding. DeVrije Universiteit vanBrussel vernieuwt haarlerarenopleiding. HetInterfacultair Depar-tement voor Leraren-opleiding van dezeuniversiteit en de de-partementen leraren-opleiding van deVlaamse AutonomeHogescholen van Ant-werpen, Brabant enLimburg onderteken-den een reeks princi-piële samenwerkings-akkoorden. Hieruitvolgt een uitwisselingvan docenten. Leraren-opleiders uit de hoge-scholen zullen semi-naries aan de VUBbegeleiden. De univer-siteit zorgt onder meervoor nascholing overbegeleidingsdidactiekvoor de collega’s aande hogescholen.

Koploper. In het komende academiejaargaat waarschijnlijk één achttienjarige opde vijf naar de universiteit. In zeven jaartijd is de participatiegraad met meer dan dehelft toegenomen, van 12 tot 19 %. Zo’nspectaculaire aangroei bleef uit in de jaren

Gemengde basisschminister is niet van te stellen dat de toegjongensscholen en omde Vlaamse Onderwnog niet uit of de seksen tot alle schotaal moet worden opeen breed maatschgemengde scholen stappen 19 scholen lig in een experimensisonderwijs. In Oosren is de discussie gang. Diverse rechtlangs tegenstrijdigegemengd onderwijseen jongensschool mdit volgens raadsliedde grondwet, het gelvrijheid van onderwVerdrag voor de RecRaadslieden van dirdat de school autonhoe ze het onderwVolgens de ministeniet eenvoudig. Twgrondrechten wordeafgewogen. Er is aagelijkheidsbeginselverbod op discriminen meisjes en aan vrijheid van onderwhof waakt over hetrechten. Een decremaken aan juridisdecreet kan namelijene of de andere kamaar elke ouder kagehof stappen met creet het wel bij het

’60 en ’70, de periode van de grote democra-tisering van het universitair onderwijs. Dezecijfers zijn afkomstig uit een studie van deVlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR). Alsde huidige trend aanhoudt, gaat in 2000één achttienjarige op de vier naar de uni-versiteit. Daarmee behoort Vlaanderen tot

de koplopers in dewereld. Intussen gingde toename van hetaantal studenten nietgepaard met een stij-ging van het budget.Dat bedraagt nu 9,6 %van de totale onder-wijsbegroting. Wat teweinig is, vinden deuniversiteiten.

Buitengewoon. In hetVlaamse buitenge-woon onderwijs is hetaantal leerlingen invier jaar tijd met 3800kinderen toegeno-men. Dat maakt dater momenteel in ditonderwijstype in hettotaal zowat 37.000leerlingen les volgen.Deze ontwikkeling legtde noodzaak bloot omde relatie tussen hetgewoon en het buiten-gewoon onderwijs (BO)grondig te evalueren.Uit een studie bleek datkleuters van wie deouders hoogstens eengetuigschrift van lagersecundair onderwijsbehaalden, viermaalmeer kans lopen omnaar het BO te wor-den doorverwezen.

Aanwendingspercen-tage. De Vlaamse re-gering beslist voor hetschooljaar 1995-1996het aanwendingsper-centage voor het les-tijdenpakket ongewij-zigd te behouden:99,375 % in het ge-woon kleuteronder-wijs; 98,425 % in hetgewoon lager onder-wijs; 100 % voor de les-tijden onderwijsvoor-rang; 94,5 % voor hetbuitengewoon basis-

onderwijs; 93,9 % voor de opleidingsvor-men 1, 2 en 3 en 95 % voor de opleidings-vorm 4 van het buitengewoon secundaironderwijs; 95 % voor de lesuren onderwijs-voorrang migranten in het buitengewoononderwijs; 93,5 % voor de drie opvangcen-tra van het gemeenschapsonderwijs; 98 %voor het gewoon secundair onderwijs. ■

len. De onderwijs-lan een decreet opng van meisjes totgekeerd regelt. Ookjsraad (VLOR) is eregang voor beiden al of niet decre-

gelegd. Er zou eerstppelijk debat overomen. In Limburgeze maand vrijwil-t van gemengd ba-- en West-Vlaande-og volop aan deanken velden on-itspraken over hetAls de directie vaneisjes weigert, zou

en in strijd zijn metjkheidsbeginsel, deijs en het Europeeshten van de Mens.cties pleiten echteroom kan beslissens wil organiseren. liggen de zakenee gelijkwaardige tegenover elkaar

n de ene kant hetmet specifiek hettie tussen jongense andere kant deijs. Het Arbritage-aleven van beide

t zou geen eindehe debatten. Een de balans naar det doen overhellen, naar het Arbrita-e vraag of het de-echte eind heeft.

opa

itole

akd

tnb u.

i

e

ijr

n

ad

necknnd r

versiteiten trokken in het aca-demiejaar 1993-1994 meer dan5000 buitenlandse studentenaan. Zowat 4000 kwamen opeigen initiatief en de overigenmaakten gebruik van een Euro-pees aanbod als Erasmus. ■ Bijde pas afgestudeerden in hetEuropees hoger onderwijs zijnvrouwen in de meerderheid. Datzegt Eurostat, het Europees bu-reau voor de statistiek. ■ DeVlaamse regering keurde eenbesluit goed dat de enveloppevan 50 miljoen frank voor voort-gezette opleidingen in de ho-gescholen verdeelt. 25 hogescho-len of groepen van hogescho-len krijgen een toelage van elk2 miljoen. ■

Bij de burenOm haar besparingsplannenmogelijk te maken zal de Frans-talige Gemeenschap snoeien inhet onderwijs. Dat slokt 170 mil-jard op van de 230 miljard opde hele begroting. LauretteOnkelinckx, minister-presidentvan de Franse gemeenschaps-regering en verantwoordelijkvoor het basis- en secundair on-derwijs, denkt aan schaalver-groting voor de secundaire scho-len. In september 1996 al wil zeonderbevolkte scholen sluiten.De normale norm voor het be-houd van een secundaire schoolzou voortaan op 400 leerlingenliggen (nu 254). Ruim een kwartvan de scholen is bij de operatiebetrokken. De Franse gemeen-schapsraad keurde het voorstelvan decreet over deze hervor-ming goed. ■ Nog bij onze Fran-stalige buren maken ze plan-nen om het ziekteverlof-sys-teem in het onderwijs helemaalom te vormen. Zo zou het on-mogelijk worden het vastgelegdaantal wettelijke ziekteverlof-da-gen, 30 kalenderdagen per jaar,op te potten. In theorie kon eenleerkracht, die tien jaar langniet ziek was geweest, in hetelfde jaar 300 dagen ziektever-lof opnemen. Nu zouden devastbenoemde leerkrachten eenziekte-reserve van 60 dagen voorde duur van hun hele carrièrekrijgen. ■ In Nederland werktvrijwel geen enkele hogeschoolsystematisch aan de verbeteringvan het onderwijs, hoewel er nogveel moet gebeuren om de stu-denten goed in staat te stellenhun opleiding met succes en zon-der studievertraging af te ron-den. Dat concludeert de Inspec-tie van het Hoger Onderwijs. ■

14 KLASSE NR.57

We vinden drie belangrijke hoofdlijnen in hetVlaamse onderwijsbeleid: vrijheid van onderwijs,kwalitatief hoogstaand onderwijs en «samen schoolmaken».

De vrijheid van onderwijs - zowel naar keuzeals naar inrichting - vertaalt zich in een vergelijk-bare autonomie en verantwoordelijkheid met bijhorende middelen voor alle scholen.

Zoals in het hoger onderwijs zal ook de auto-nomie toenemen in de andere onderwijsniveaus.Dit beleid moet leiden tot een vereenvoudiging en

modernisering van de regelgeving. Daarom maaktde overheid werk van een basisdecreet voor hetsecundair en één voor het basisonderwijs. Belang-rijk hierin is de rechtszekerheid van de leerkrach-ten. De onderwijsminister denkt aan één rechts-positie voor het personeel van alle netten, metverschillen per onderwijsniveau.

KnelpuntEen aangepaste financiering van het secundair

onderwijs zal samenwerkingsverbanden en fusiestussen scholen bevorderen. Het huidige omkade-ringsmechanisme moedigt kleinschaligheid aan.Nu heeft men daarentegen een aanbod van vol-doende studierichtingen per subregio voor ogen:behoeften dekkend, complementair en polyva-lent, zodat de leerlingen ook beter kunnen wor-den georiënteerd. Niet netten maar scholen wor-den belangrijk. Binnen de samenwerkingsverban-den zal ook een meer autonoom personeelsbeleidmogelijk zijn. Samenwerkingsverbanden of (ge-fuseerde) scholen krijgen een globale enveloppe.De huidige financiering zal geleidelijk evoluerennaar een die evenredig is met het aantal leerlin-gen. Hierbij spelen twee correctiefactoren een rol.De vrije keuze blijft behouden, wat een moeilijke

discussie wordt. En scholen die een extra-inspan-ning willen leveren voor hun kansarme leerlin-gen, krijgen bijkomende middelen.

In een decreet over het basisonderwijs wordenregels opgenomen die eigen zijn aan het gewoonen buitengewoon basisonderwijs. De basisscho-len krijgen een enveloppe toegekend voor denoodzakelijke werkingsmiddelen en administra-tieve ondersteuning. Het ontwerp van dit decreetis klaar. Maar de prestatieregeling - denk aan de38-urige week - is nog een knelpunt.

EerstelijnszorgEen kwalitatief hoogstaand onderwijs voor

iedereen garanderen, is een tweede belangrijkehoofdlijn. Kwaliteitsvol onderwijs staat of valtmet de kwaliteit van leraren en directie. Eengrondige en ingrijpende hervorming van de lera-renopleiding dringt zich op, zowel op het niveauvan de hogescholen als van de universiteiten. Eenbelangrijk accent hierbij is een begeleide ingroeiin de loopbaan door mentoren.

Ook rijst de vraag hoe de deskundigheid vande directies te verhogen. De selectienormen staanin vraag. Wellicht is meer bijscholing over peda-gogisch leiderschap en schoolorganisatie aange-wezen.

Kwaliteit is het werk van elke school zelf. Zeontwikkelt daartoe een eigen beleid en evalueertdit. De overheid bewaakt deze kwaliteitszorg voorhet leerplichtonderwijs op basis van eindtermenen ontwikkelingsdoelen. Tegelijkertijd volgt deoverheid de doorlichtingen en visitaties beter op.

In de evolutie naar meer autonome scholenmet meer verantwoordelijkheid is het noodzake-lijk de prioriteiten van de PMS-centra vast teleggen. Daar scholen te makkelijk doorverwijzen,wordt het opdrachtenpakket van de PMS-centra

afgeslankt. De scholen zelf moeteninstaan voor de eerstelijnszorg.

Ouders en leerlingen moeten blij-vend overtuigd worden van de troe-ven van het technisch en beroepson-derwijs. In de formule «deeltijds wer-

ken, deeltijds leren» moet de component «deeltijdswerken» beter worden ingevuld.

ConcurrentievervalsingMeer autonomie en verantwoordelijkheid voor

de scholen houdt in dat leraren, ouders, leerlin-gen en de lokale gemeenschap samen schoolmaken. Het werken aan een nieuwe participatie-cultuur moet het functioneren van de tot standgebrachte inspraakculturen verbeteren. Veel le-den van de lorgo’s en participatieraden worden totnu toe te weinig begeleid en gevormd. Daaromkomt er extra-ondersteuning voor vormingspro-jecten van ouderverenigingen voor ouders en vaninrichtende machten voor leden van hun bestuurs-organen.

Ten slotte zijn er nog enkele specifieke aan-dachtspunten: de automatische indexering van destudietoelagen; de overheidstussenkomst voor deinterne leerlingen, aangepast volgens de financiëledraagkracht van de ouders; de bijzondere aandachtvoor het Nederlandstalig onderwijs in Brussel ende rationelere uitbouw van het leerlingenvervoerwaarbij dit de definitie van sociaal voordeel krijgtzodat het niet langer als een instrument van con-currentievervalsing wordt gehanteerd. ■

R E G E E R A K K O O R Dwijs. Op de eerste plaats

Degrote

operatie

aarmee eene pijler vanoverheids-

e Vlaamsed? De ver-nopleiding,

Jaarlijks besteedt Vlaan-deren aan onderwijs bijnade helft (44,6 %) van zijnbegrotingsmiddelen.Onderwijs is derg belangrijkhet Vlaamse

beleid. Watzijn de zwaar-ste accenten in het nieuwregeerakkoornieuwde lerarehet decreet basisonder-wijs en de groter wor-dende autonomie van descholen. Maar de groot-ste operatie wordt waar-schijnlijk de hervormingvan het secundair onder-

wil men hiermee de mid-delen voor het secundaironderwijs beter latenrenderen. Bovendien iser zo hoop middelen vrijte maken voor een bete-re omkadering van hetbasisonderwijs.

Samen schoolmaken: maarmet wie?

IDEE

MEESTERSTUKKEN:LERAARS VIPS VOOR CULTUURTwee maanden lang (van 14 okt. tot 13dec.) reserveren de Vlaamse culturele centragratis de beste plaatsen voor leerkrachtenbij meer dan 80 culturele evenementenvan het hoogste niveau: dans, film, lite-ratuur, muziek, nieuwe media, tentoon-stellingen, theater, enz. U krijgt niet al-leen gratis toegang, maar ook telkenseen speciale inleiding, nabespreking en/of workshop. Bij elk evenement hoortbovendien een gratis receptie, uitslui-

tend voor leerkrachten, waarop u incontact komt met de kunstenaars zelf.Dit is een initiatief van FEVECC (de

Federatie van Vlaamse ErkendeCulturele Centra) in samenwer-king met CANON (de Cultuurcelvan het Departement Onderwijs)en uw lijfblad KLASSE. Er liggen

10.000 tickets en een uitgebreid gratisprogrammaboek voor u klaar. Dat

kunt u nu meteen aanvragen. Op devolgende bladzijden vindt u een bestel-bon en een kort overzicht van het volle-dig programma. Waarop wacht u? Uwstoel staat klaar.

16 KLASSE NR.57

VIP VOOR CULTUUR:MEESTERSTUKKEN

µ Ja, stuur mij volledig gratis de uitgebreidebrochure MEESTERSTUKKEN met toe-lichting en inschrijvingsformulieren vooralle culturele evenementen die ik graagwil meemaken.

NAAM: ...................................................

ADRES: ...................................................

..............................................................

FUNCTIE IN ONDERWIJS: ........................

NAAM VAN DE INSTELLING: ...................

..............................................................

Deze bon zo snel mogelijk terugsturen naarMEESTERSTUKKEN/FEVECC - Sainctelettesquare19 - 1210 Brussel

a = algemeen, b = basisonderwijs, s = secundair en hoger onderwijs

MEESTERSTUKKEN:LERAARS VIPS VOOR CULTUURNu u bij het begin van het schooljaar (misschien?) een cultureelprogramma klaarstoomt voor uw leerlingen, rollen we voor ude rode loper uit. De Vlaamse culturele centra hebben voor umeer dan 80 bijzondere culturele evenementen geselecteerd,waar u nadien eventueel ook met uw leerlingen naartoe kunt.Van 14 okt. tot 13 dec. krijgt u daar als leerkracht niet alleengratis toegang maar ook een eerste-KLASSE-behandeling: eenpersoonlijke inleiding door gespecialiseerde begeleiders, eenactieve nabespreking met alle mogelijkheden voor educatieveverwerking én een kleine receptie voor de informele babbel metkunstenaars, begeleiders en andere leerkrachten. Dit aanbodgeldt voor alle lezers van KLASSE: (aspirant)leerkrachten, direc-ties, begeleiders, enz. U mag bovendien gerust meerdere evene-menten meepikken. En waarom maakt u niet meteen eenafspraakje met een collega om zich ook in te schrijven?Aan de uitwerking van dit project gingen maanden intensieve

voorbereiding voor-af. Het kreeg uitein-delijk de titel MEES-TERSTUKKEN, eeninitiatief van deVlaamse culturelecentra in samenwer-king met de Cultuur-cel van het Depar-tement Onderwijs enuw lijf-aan-lijfbladKLASSE.Dit is een unieke kansvoor alle leerkrach-ten om hun horizonte verruimen, bijvoor-beeld naar de min-der bekende kunst-vormen als dans,opera, nieuwe me-dia en beeldendekunst. En ook voorhet bekende confron-teren we u graag metmogelijke nieuwewerkvormen.

ZO WERKT HETEr ligt voor u een uitgebreid programmaboek klaar. Daarinvindt u van elk evenement een korte beschrijving en hetgedetailleerd programma van de voorstelling en alles wat ervoor en na komt. In dat programmaboek vindt u ook deinschrijvingsformulieren voor elke voorstelling. Alleen als u dieinvult en opstuurt, worden uw plaatsen gereserveerd.Bestel dus meteen dat gratis boek bij FEVECC - Meesterstuk-ken - Sainctelettesquare 19 - 1210 Brussel.Wat nu volgt, is slechts een korte toelichting bij het algemeenaanbod. Een volledige KLASSE zou niet volstaan voor hetvolledige programma.Stuur de bon meteen op en u maakt kans op één van de tienboekenbons van 1000 frank die hier op de geïnteresseerdenliggen te wachten.En nog dit: de voorgestelde data en plaatsen zijn die waarop ueen persoonlijke ontvangst, gratis toegang en een volledigebegeleiding krijgt. De meeste voorstellingen zijn in de loop vanhet jaar echter ook in andere culturele centra te zien. Daarvoorraadpleegt u het best het programma van de centra in uw buurt.

DANSDe hedendaagse dans heeft in ons land een stormachtige ontwikke-ling doorgemaakt. Maar durft u met uw leerlingen naar zo’n dans-voorstelling gaan kijken? Wie het goed aanpakt, kan er een fascine-rende belevenis van maken voor leerlingen van elke leeftijd. Wijbieden u de kans binnen te treden in de wereld van de moderne dans,telkens met ervaren gidsen bij de hand. Er staan zes voorstellingen ophet programma.

b • Een Dame of een Tijger?! 8-12j. Een intrigerende enhumoristische jeugddansvoorstelling door Danspasta over

een vreemdeling die zijnideaal zoekt in een verland. (29/10 Lokeren,22/11 Genk, 24/11Bocholt)• ‘n Beschadigd Sprook-je. 6-12j. Assepoester,Doornroosje, Roodkapje,Sneeuwwitje, enz. op hunkop gezet en bijzonderkomisch binnenste buiten gedraaid door De Meekers. (10/11Overijse, 29/11 Vorst)• Gouden Bergen. 7-8j. Een samenspel tussen dans en acteren overfantasie die bergen verzet. Door Danstheater Arena. (14/11 Bocholt)

s • Stoere Binken, Lekkere Meiden. 12-14j. DanstheaterArena over merkkleding, over wat cool is en in, over MTV,

verwachtingen en schijn.Met live-muziek, o.a. opJapanse trommels. (16/11 Genk)• Everyman. 16+Wrangkomische moder-ne choreografie door LesBallets C. de la B. over(gebrek aan) commu-nicatie in het gezin. (19/10 Kortrijk, 8 en 9/11Brugge)• No one is watching. 16+ De Amerikaanse choreografe MegStuart confronteert ons met het leven in New York: rauw,schokkend, intimistischen kwetsbaar. (10/11Aalst)

FILMMet een film kan je véélmeer doen dan er naarkijken en vragen wat hetpubliek ervan vond. Hon-derd jaar film is een idea-le invalshoek. Enkelesmaakmakers.

a • De Gouden Voetbal. 10-14j. Eén van de mooie Jekino-films. Voor en na de film wordt duidelijk hoe je met zo’n film

kan omgaan in de klas. (26/11 Heist-o/d-Berg)

b • Samson en Sally. 5-8j. / Roald Dahl en film. 8-11j. Tweeworkshops rond filmtechnieken, met veel filmfragmenten

gekruid. De eerste rond animatietechnieken en de tweede rondtrucage. Met nieuwe didactische toepassingen. (8/11 en 22/11Wilrijk)• The Kid. 9-12j. Deze klassieker van Chaplin wordt het vertrek-punt om met kinderenrond film te werken. (26/11 Hamme)

s • My life as a dog.12-18j. Een aangrij-

pende film als aankno-pingspunt voor een al-gemene analyse van debeeldtaal in films. (29/11 Heusden-Zolder)LITERATUURTwee reizende tentoonstellingen zijn de stimulans om te werken rondliteratuur in de klas. Beide projecten richten zich tot leerlingen van 6tot 14 jaar.

a • Wie schrijft er in dit huisje? Kijkkasten van Het LiterairMuseum over drie Vlaamse jeugdschrijvers. U krijgt een

rondleiding, een discussie, informatie en materiaal om hetlezen te bevorderen. (27/10 Malle-West)• Het Beeldverhaal. U maakt kennis met de nieuwe educatievekoffer van Els Verstraete e.a. waarmee u gemakkelijk in de klas kuntwerken. Stripverhalen zijn het uitgangspunt. (29/11 Turnhout)

KO

18 KLASSE NR.57

tikkeltje bijzonder. Bij elke voorstelling krijgt u een inleiding, eennabespreking en alle mogelijkheden voor een educatieve verwerking inde klas. Uw stoel wordt gereserveerd.

a • Gorillatheater. Een voorstelling door de ploeg van On-voorziene Omstandigheden (Ivoor). Maar eerst is er (exclu-

sief voor leerkrachten) een workshop over het gebruik vanimprovisatietechnieken in de klas. Nabespreking met de ac-teurs. (11/11 Strombeek-Bever)• Ik heb een idee en het zit in mijn hoofd. Speciaal voorMeesterstukken nodigen we theatermakers (Greet Vissers, HerwigDe Weerdt, e.a.) uit om iets te tonen over de stukken waaraan zeop dit moment werken en die pas later in première gaan. Broosen breekbaar materiaal waarover ze met de aanwezige leer-krachten discussiëren. (11/11 Waregem)• Mammiewat in Papoeazië. Ultima Thule/ 10-14j. Figurenthea-ter over de grap van leven en dood. Een volledig dagprogrammamet inleiding, voorstelling, nabespreking, broodmaaltijd, recep-tie en doorschuifateliers over tekstschrijven, een produktie ma-ken, werken met theater in de klas, poppenspel. (2/12 Etterbeek)

b • Itoek en het ijsbeertje. Theater Terra/ 4-8 j. Figuren-theater over vriendschap. Bespreking over poppenspel

en theater. (29/10 Maaseik)• Klein Klein Bao. Iota-theaterwerkgroep/ 7-9j. Over tijd, geboor-te en dood. Nabespreking o.a. over de kracht van beeld engeluid voor kinderen. (20/11 Bonheiden, 26/11 Schoten)• Charlotte. Speelteater/ 6-9j. Over onvoorziene veranderingen.Leerkrachten volgen voor en na de voorstelling de begeleidingvan een groepje kinderen. (22/11 Leuven)• Het Oudste Verhaal. Ultima Thule/ 6-11 j. Figurentheater vanmeesterverteller Herwig De Weerdt over de Genesis-verhalen. Hijzorgt zelf voor een speciale begeleiding. (28/10 Overijse)• Hotel. Stichting Unieke Zaken/ 7-9 j. Absurd, non-verbaal,theatraal stripverhaal. Voorafgegaan door twee workshopsvoor leerkrachten: beelden en objecten in de klas en dramatischefacetten van een voorstelling. (3/11 Leuven)• De ingebeelde zieke. Het Gevolg/ +8j. Molière voor kinde-ren. Nabespreking o.a. met educatieve medewerkers vanRooie Oren die veel voorstellingen begeleiden. (5/11 Turn-hout)• Een kleine Romeo en Julia. Huis aan de Amstel/ 6-12j. Creatievebewerking van Shakespeare voor twee spelers. Nabespreking overwerken rond theater in de klas. (12/11 Aalst)• Vertel Medea, Vertel. Theater Artemis/ 10-12 j. Het Me-

dea-verhaal vanuit de kinderen. Inleiding o.a. over leer-lingen vertrouwd maken met theater. (20/10 Bierbeek, 5/11Hasselt)• In de put. Jeux Interdits/ 5-7j. Eigenzinnige vormgeving enpoëtisch taalgebruik, naar een boek van Gregie De Maeyer, dieook bij de nabespreking is. (12/11 Leuven)• De Mannetjes van de Radio. De PaardenKathedraal/ 8-12j.Over de mannetjes die in een radio wonen. Nabespreking o.a.over filosoferen met kinderen. (15/11 Antwerpen-Luchtbal)

s • Now I am nationwide. Victo-ria/ 15+ Over de nieuwe media. Nabespreking door cyber-

neticabedrijf The Reference. (24/10 Kortrijk)• Een Tartuffe. Ensemble Leporello/ 16+ Een zeer leuke Molièremet een internationale cast van negen acteurs. Uitgebreideeducatieve omkadering. (25/10 Brugge, 16/11 Kortrijk)• Wild. Speelteater/ 15+ Theater met vijf jongeren rond teksten vanOscar Wilde. Een dagprogramma met o.a. twee actieve work-shops rond drama. (28/10 Dilbeek)• Vorst aan de Grond. Studio Peer/ 15+ Verrassend figurenthea-ter met Fred Delfgauw als King Lear. Begeleiding door cultuur-denker Leo de Haes en Shakespeare-specialist Willy Courteaux.(4/11 Diksmuide)• Als de Lipizzaners maar gezond zijn. Ugo Prinsen/ 14+ Eenaangrijpende monoloog over aids. Nabespreking met een sero-positieve persoon of een aidspatiënt. (16/11 en 17/11 Bonhei-den)• Lange Dagreis naar de Nacht. Stella Den Haag/ 16+ Hetbekende stuk van Eugene O’Neill. Bespreking over hoe je zo’nvoorstelling bij jongeren aanbrengt. (25/11 Berchem)• De Schommel. Nieuw Ensemble Raamtheater/ 15-18j. Over een(waar gebeurde) groepsverkrachting. Vier jongens, een meisje.

Nabespreking o.a. met jeugdrechter Jan Peeters. (22/11 Maas-eik)• Dostojewski - Camus. De Roovers/ 16+ Zeven jonge acteursblazen de dode zielen nieuw leven in. Nabespreking overtheater met/voor jongeren. (25/11 Aalst)

EXTRA

a • In drie culturele centra looptnog een extra-reeks workshops en gespreksbijeenkomsten

voor nieuwe invalshoeken bij kunst, publieksbegeleiding en kunst-educatie. Een praktische aanpak staat centraal. Het programmaloopt telkens van 9.30 u. tot 15.30 u.Voor leerkrachten kleuteronderwijs: 28/10 Turnhout, 30/10Heist-o/d-Berg, 31/10 Deurne.Voor leerkrachten lager onderwijs: 30/10 Deurne, 31/10 Turn-hout, 3/11 Heist-o/d-Berg.Voor leerkrachten secundair onderwijs: 28/10 Deurne, 30/10Turnhout, 31/10 Heist-o/d-Berg.• Masterclass voor alle leerkrachten en begeleiders die al enigeervaring hebben in het werken met kinderen rond kunst.Gastspreker is Geert A.H. Overdam, hoofd van de afdeling kunst-educatie/onderwijs van het Nederlands Instituut voor Kunstedu-catie. (28/11 van 20 u. tot 22 u. in Malle).• Een verwendag rond literatuur, uitsluitend voor regentenNederlands. (15/11 Tongeren)• De Boot in met CANON. Een rondetafelgesprek aan eengedekte tafel voor alle geïnteresseerde directies en leerkrachtenom met de Cultuurcel CANON van het Departement Onderwijsvan gedachten te wisselen over Kunst op School. Op zat. 11 nov.van 17 u. tot 19.30 u. in het Provinciaal Vormingscentrum voorde Jeugd, Malle. ■

EN T

HEY

S

(advertentie)

(advertentie)

20 KLASSE NR.57

OPERA sDe Vlaamse Opera heeft sindsenkele jaren een eigen jonge-renvereniging. Voor 250 fr.per jaar (150 fr. voor CJP’ers)kunnen jongeren van 16 tot30 jaar lid worden van Cheru-bino. Om de drempel tot deopera te verlagen, organiseertCherubino allerlei randacti-viteiten voor haar leden. Inhet komende seizoen bijvoor-beeld discussies met EtienneSiebens en Hendrik Derolez (overkinderopera), met Guy Joosten(over Le Nozze di Figaro), metEric De Kuyper (over film enopera), enz. Cherubino-ledenkrijgen het magazine van deVlaamse Opera gratis in debus, krijgen reducties bij lunch-concerten, mogen gratis mee-luisteren naar de lezing vande huisdramaturgen vóór denieuwe premières, enz.Op zaterdagen 16 (Antwer-pen) en 30 september (Gent)kunt u tussen 11 u. en 16 u.gratis kennis maken metCherubino én met de opera:u kunt er workshops bijwo-nen, een rondleiding makenin de opera én lid worden vanCherubino.Cherubino - de Vlaamse Opera -Van Ertbornstraat 8 - 2018 Ant-werpen - + 03-233 47 74

SCHOENAERTS IN UW KLAS!-BIS sHebt u Julien Schoenaerts gemist in mei? Geenprobleem: hij begint een tweede ronde van deVlaamse scholen. Tussen 18 september en 10november doet hij 29 scholen aan met zijnvertelprogramma. Op het menu: het Poëzie-concerto (gedichten van Gezelle, van Ostaijenen van de Woesteyne) of het Dwaallicht (Els-schot). Aan u de keuze.De lezingen vinden plaats tijdens het eerste enhet derde lesuur in de namiddag, met telkensmaximum 25 leerlingen per lesuur. Na detweede lezing kunnen de geïnteresseerde leer-lingen vragen stellen. De kostprijs voor dezetwee lezingen samen bedraagt slechts 5000 fr.dank zij de samenwerking tussen Thassos vzwen het Departement Onderwijs.Wilt u Schoenaerts graag op uw school? Faxuw aanvraag naar 02-211 45 52 ten laatsteop vrijdag 15 september met een motivatiewaarom u deze lezingen wilt en hoe u ze gaatvoorbereiden in de klas. Met de 29 geselecteer-de scholen wordt telefonisch contact opgeno-men om af te spreken wanneer Julien Schoe-naerts bij hen over de vloer komt.Inlichtingen: Thassos vzw - Verenigde Werkhuizen -A. Rodenbachstraat 19b - 2140 Borgerhout - + 03-235 04 90

VREDESWEEK aDe 6de Vlaamse Vredesweek vindt plaats van 1tot 7 oktober onder de gemeenschappelijkeslogan Geweld schaadt de gezondheid. Heteducatieve luik van de campagne gaat dieperin op het actuele debat rond media en geweld:worden kinderen en jongeren beïnvloed doorhet veelvuldig kijken naar (fictief) geweld optelevisie, video, computerspelletjes, enz.?Voor leerkrachten die rond dit thema willenwerken ligt een massa educatief materiaalklaar: spelenboeken, prentenboeken, kinder-kranten, videofilms, brochures, jongerenkran-ten, diareeksen, enz., enz. Het totale aanbod isbeschreven in een gratis foldertje Geweld? Jehebt een vinger aan de knop.Vlaamse Vredesweek - Vredescentrum - Italiëlei 98a- 2000 Antwerpen - + 03-225 10 00

MMMMELK aDe drie hoogste klassen van de lagere en dedrie laagste klassen van de secundaire schoolkunnen ook dit schooljaar weer deelnemenaan de Mmmmelkcampagne 1996. Een wed-strijd test de kennis van uw leerlingen overmelk en aanverwanten. De ingeschreven scholenkunnen in de week van 6 tot 10 mei deelne-men aan allerlei Mmmmelk-activiteiten in eengrote apotheose-week.Meer informatie krijgt u volgende maand opschool in een melkpromotiepakket, mét in-schrijvingsformulieren.Vlaamse Dienst voor Agro-Marketing - Melkcam-pagne 1996 - Leuvenseplein 4 - 1000 Brussel -+ 02-501 62 21

KLASSE-SERVICE• School na Ziekenhuis vzw - Afdeling Antwerpen - F.Roels - Groenenborgerlaan 192 - 2610 Wilrijk - + 03-449 03 69 (maandag en donderdag van 10.30 u.tot 13 u.) zoekt onbezoldigde vrijwilligers omlangdurig zieke kinderen bijlessen te geven.• vzw Espero onze thuis - Appelstraat 1 - 9000Gent - + 09-226 26 71 (maandag en vrijdag) is

een integratiecentrum voor seropositieven enaidspatiënten. Het centrum verzorgt ook voor-drachten in scholen: uitleg over seropositiviteiten aids, getuigenissen van seropositieven, aidspa-tiënten en vrijwilligers.• Vlaamse Dienst KinderOpvang - A.De Raes & L.Stroobants - Nieuwelaan 63 - 1860 Meise - + 02-269 71 80 zoekt de medewerking van directies,leerkrachten, opvangverantwoordelijken, af-gevaardigden, oudercomités, enz. voor eenWerkgroep Voor- en Naschoolse Opvang.• Socialistische Vooruitziende Vrouwen - C. VanEspen - St. Jansstraat 32 - 1000 Brussel - + 02-51504 15 zoekt lesgevers om vorming te geven inde plaatselijke SVV-afdelingen.• Vormingscentrum Jos van Ussel - E. Frans -Meersstraat 138B - 9000 Gent - + 09-220 65 22zoekt mensen met onderwijservaring voor free-lance opdrachten rond materiaalontwikke-ling voor seksuele en relationele vormingvoor het lager onderwijs én voor 12-14-jarigen.• Jongeren en de Wereld - R. Allaert - LangeKievitstraat 74 - 2018 Antwerpen - + 03-227 2785 zoekt peters en meters voor de begeleidingvan scholierenparlementen: volgen van voor-bereidende vergaderingen ter plaatse, volgenvan zittingen, doorspelen van informatie, enz.• Provinciaal Instituut voor Milieu-Educatie vzw -Mechelsesteenweg 365 - 2500 Lier - + 015-31 95 11 zoekt gidsen voor begeleiding vanschoolgroepen, jeugd- en volwassenenvereni-gingen.• E4U-Project - Lies Sercu - Blijde Inkomststraat 21- 3000 Leuven - + 016-32 47 83 zoekt gemoti-veerde leerkrachten Engels eerste en tweedegraad ASO met leservaring om tegen vergoe-ding en samen met collega’s tijdens dit school-jaar didactisch materiaal te ontwerpen.• vzw Mentor - Bergstraat 99 - 3090 Overijse -+ 02-687 77 33 (na 19 u.) of contacttelefoonMentor - Ria Vanhove - + 056-22 43 44 ijvertvoor de belangen van hoogbegaafde kinde-ren en jongeren. De vereniging staat openvoor ouders, leerkrachten, deskundigen en anderegeïnteresseerden.• Stichting Europese Dag van de Gehandicapten -Clovislaan 7 - 1040 Brussel - + en fax 02-280 14 12wil het onderwijs betrekken bij de viering van deEuropese Dag van de Gehandicapten (3 de-cember) en suggereert allerlei lesactiviteiten.

DE REACTIES a• «Een tuin met KLASSE», dat mag je gerustzeggen van de Nationale Plantentuin in Mei-se. Tijdens de grote vakantie mochten de lezersvan KLASSE er met het hele gezin gratis naar-toe. En u hebt de weg gevonden: meer dan22.000 bezoekers! Tropisch warm was het in deserres, verrassend fris onder de bomen van hetindrukwekkende domein. Om een overrompe-ling te vermijden, werd het aantal tickets perdag voorzichtig onder controle gehouden. Bo-vendien werden enkele openingsuren aange-past zodat u in optimale omstandigheden vande plantentuin kon genieten. Hopelijk hebt uer een aangename dag van kunnen maken.Wie nog een informatiepakketje wil of eenschooluitstap overweegt, contacteert de Natio-nale Plantentuin van België • Domein van Bouchout- Chris Kosolosky - 1860 Meise - + 02-269 39 05• De winnaars van boekenbons en andereprijzen die KLASSE uitlooft worden persoonlijkverwittigd. Het lijstje wordt te lang om af tedrukken. Maar de cadeautjes blijven komen.

KLASSE NR.57 21

LATIJN-OLYMPIADE sDe derde Latijn-Olympiade 1995-1996 be-staat uit twee vertaalwedstrijden voor destudierichtingen met Latijn uit de derde graadsecundair onderwijs. Aan deze wedstrijd, ge-organiseerd door het Arpino-comité, werkenzowel de academische wereld als alle onder-wijsnetten mee.Vooreerst is er een klassikale vertaalwed-strijd voor klasgroepen van het eerste jaarvan de derde graad. De deelnemende klas-sen krijgen een tekst van Vergilius die zeklassikaal vertalen in de periode 11 oktober -6 december.Voor de leerlingen van het tweede jaar vande derde graad is er een individuele vertaal-wedstrijd op 7 februari. Zij krijgen een tekstvan Cicero voorgeschoteld. Onder de laurea-ten selecteert het Arpino-comité de leerlin-gen die voor de Vlaamse Gemeenschap deel-nemen aan het internationale Certamen Ci-ceronianum Arpinas in Italië (mei 1996).Inschrijven gebeurt via de koepelorganisa-tie. Scholen die niet bij een koepel zijn aan-gesloten, schrijven in bij de inspecteur-gene-raal secundair onderwijs. De deadline voorde Vergilius-wedstrijd is 11 oktober. Na af-sluiting van de inschrijvingen ontvangen dedeelnemende klasgroepen een voorbereidenddossier, het wedstrijdreglement en de te ver-talen tekst. Deadline voor de Cicero-wed-strijd is 15 januari.Meer informatie bij de koepelorganisatie of bij P.Michielsens, inspecteur-generaal SO, voorzitterArpino-comité - RAC Arcadengebouw - kamer5104 - 1010 Brussel - + 02-210 53 22

ADVOCAAT IN DE SCHOOL aOnderwijzers van de zesde klas lager onder-wijs en leraren geschiedenis van het zesdejaar secundair onderwijs kunnen van 15 ok-tober tot 15 november een advocaat in hunklas uitnodigen. Die komt met uw leerlingenpraten over de thema’s die de Belgische Na-tionale Orde van Advocaten voorstelt: de vrij-heid van meningsuiting van het kind en deeerbied voor andermans mening (lager on-derwijs) en de werking van het gerecht (se-cundair onderwijs). Uiteraard is de aanwe-zigheid van een advocaat in de klas ook eenunieke gelegenheid om andere vragen testellen rond bijvoorbeeld drugs, kindermis-handeling, echtscheiding, diefstal, jeugdcri-minaliteit, enz. Het bezoek is volledig gratis.In de loop van deze maand krijgt u via uwonderwijsnet een pedagogisch dossier omdeze les voor te bereiden. Om een advocaatin uw klas te krijgen én een geschikte datumaf te spreken, neemt u contact op met depermanentie van de balie van uw gerechte-lijk arrondissement: Antwerpen (+ 03-21652 22); Brugge (+ 050-33 16 80); Brussel((+ 02-508 66 55); Dendermonde (+ 052-2156 48); Gent (+ 09-225 72 25); Hasselt(+ 011-22 24 99); Ieper (+ 056-31 14 06);Kortrijk (+ 056-22 37 97); Leuven (+ 016-2720 48, voormiddag); Mechelen (+ 015-20 9063); Oudenaarde (+ 055-33 16 11); Tongeren(+ 012-23 63 13, voormiddag); Turnhout(+ 014-42 22 77) en Veurne (+ 058-31 40 48).Belgische Nationale Orde van Advocaten - Huisvan de Advocaat - Gulden Vlieslaan 65 - 1060Brussel - + 02-534 67 73

THEATER EN FILM a• 4DE BRONKS THEATERFESTIVAL: 15-25/9 IN BRUSSELBronks zorgt weer voor één groot theaterfeestmet dag- en avondvoorstellingen, met eenreusachtig stripverhaal, met video’s, met mu-ziek, met speciale projecten (Elisabeth Maesenen kippen en kinderen van 6 tot 12 jaar; MiejaHollevoet met acteurs en jongeren van 17 jaaren kleding; Paul Peyskens en kinderen van asiel-zoekers, enz.), met bedverhaaltjes (Josse DePauw, Betty Mellaerts, Martine Tanghe, enz. le-zen voor uit hun favorieten), met... te veel omop te noemen.Bronks - Jeugdtheater Brussel - Brialmontstraat 11 -1030 Brussel - + 02-219 99 21

• 22STE INTERNATIONAAL FILMFESTIVALVAN VLAANDEREN: 10-21/10 IN GENTHet Gentse filmfestival programmeert opnieuwde sectie Het geheugen van de film: filmklas-siekers voor schoolgaande jeugd en school-groepen. De gratis jongerengids vermeldt hethele programma: The Piper Heidsieck ClassicFilm Collection (dit jaar een selectie opera-films),Personal Choice Patrick Duynslaegher (10 filmsuit 100 jaar filmgeschiedenis); De keuze van hetpubliek (lezersenquête in Film & Televisie) entenslotte Rariteiten en speciale items.Het Departement Onderwijs steunt dit initia-tief: jongeren (in klasverband) en studenten(op vertoon van studentenkaart) betalen voordeze voorstellingen slechts 60 fr. per film.Internationaal Filmfestival van Vlaanderen - Kortrijk-sesteenweg 1104 - 9051 Gent - + 09-221 89 46

• 23STE FESTIVAL DU FILMFESTIVAL VANBRUSSEL 17-27/1/1996Twee themadagen voor leerlingen derde graadsecundair onderwijs en één dag voor leerlin-gen lager onderwijs, dat brengt ons het Film-festival van Brussel. Op de Filmschooldag (19januari) krijgen uw leerlingen een informatie-pakket, twee films (bij de tweede film kunnenze deelnemen aan een filmkritiekwedstrijd),ontmoeten professionals uit de filmwereld, krijgendemonstraties van cinematografische technie-ken, ontmoeten leerkrachten van filmscholen,kijken achter de schermen van de festivalorga-nisatie, enz. De deelnemingsprijs is op dit mo-ment nog niet bekend. Leerkrachten kunnenvanaf nu een volledig dossier én een inschrij-vingsformulier aanvragen (schriftelijk, metvermelding van persoonlijke gegevens en ge-gevens over uw school).Zaterdag 20 januari is dan Cine-Follies-dag:van 10 u. tot 19 u. kunnen jongeren vanaf 16jaar aan democratische prijzen filmvoorstel-lingen bijwonen.Zondag 21 januari is Ouders Toegelaten-dagvoor 5- tot 12-jarigen én hun (groot)ouders.Festival du Filmfestival Brussel - Tinne Bral - Leuven-sesteenweg 30 - 1030 Brussel - + 02-218 10 55

INTERNET sDe VUBrussel organiseert op 12 en 13 oktobertwee Internetdagen voor jongeren van het se-cundair onderwijs. Scholieren kunnen kennis-maken met nieuwe informatie- en communi-catietechnologieën. Leraars kunnen de educa-tieve mogelijkheden van deze nieuwe techno-logieën ontdekken.VUB - Wim Van Broeck - Pleinlaan 2 - 1050 Brussel- + 02-629 22 11

GESPREKSGROEP aUitlaatklep, de eerste (?) ge-spreksgroep voor leerkrach-ten, gaat in september vanstart. Onderwerpen van ge-sprek kunnen zijn: pesten opschool, burn-out, psychosoma-tische klachten, veranderendschoolgebeuren, aanpak vanleerlingen, relatie leraar-gezin,beginnende leerkrachten, oude-re leerkrachten, enz.Er zijn bijeenkomsten op 20september, 4 en 18 oktober, 8en 22 november en 6 decem-ber (telkens van 14 u. tot 16 u.Plaats van handeling: Ninoof-sesteenweg 230 - 1700 Dilbeek.Verdere afspraken worden inde groep gemaakt.Contacttelefoonnummer: + 02-532 01 50

22 KLASSE NR.57

OVER DE GRENZEN aHaal uw kilt uit de kast en toon de werelduw gebruinde benen. Schotland nodigt en-kele Vlaamse leerkrachten uit voor kortebijscholingen. Als uw aanvraag wordt goed-gekeurd, zijn reis en verblijf in principe gra-tis. Uw aanvraag moet zijn ondertekenddoor uw instellingshoofd en uw inrichtendemacht.Op het programma:• Quality assurance in the secondary school: 20-22/11 (eerste groep; kandidatuur vóór 15/9) of22-24/4/96 (tweede groep; vóór 15/1/96).• Managing 5-14 in the primary school: 4-6/12(eerste groep; vóór 15/9) of 12-14/2/96 (tweedegroep; vóór 15/10).• The management of the secondary school curri-culum: 22-24/1/96 (eerste groep; vóór 15/10) of12-14/2/96 (tweede groep; idem).• Human resource management in the secondaryschool: 26-28/2/96 (vóór 15/10).• Quality assurance in primary and special schools:18-20/3/96 (eerste groep; vóór 15/1/96) of 7-9/5/96 (tweede groep; vóór 15/2/96).Inlichtingen en inschrijvingsformulieren: Departe-ment Onderwijs - Afdeling Beleidsgerichte Coördina-tie - Leen Mortier - RAC Arcadengebouw - 3deverdieping - kantoor 3078 - 1010 Brussel - + 02-210 51 65

JONGEREN EN BRAND aJongeren en brand is het thema van de Natio-nale Brandpreventieweek die dit jaar plaats-vindt van 8 tot 15 oktober. Jongeren zijn im-mers niet alleen al te vaak slachtoffer vanbrand en brandwonden. Zij zijn ook een doel-treffende communicatieschakel naar andereleeftijdscategorieën. Trouwens, de jongeren vanvandaag zullen morgen mee instaan voor eenbetere brandveiligheid in hun familiale, pro-fessionele en sociale omgeving.Leerkrachten die rond deze thematiek willenwerken, krijgen gratis informatie over het be-schikbare materiaal bij de coördinator van dezeweek, de Nationale Vereniging voor Beveiligingtegen Brand en Binnendringing (NVBB). Dat ma-teriaal is zeer veelzijdig, van foldertjes overveilig barbecuen tot volledige pedagogische dossiers.Op zaterdag 14 oktober is er een open dagbij de NVBB, met allerlei demonstraties eninfo-stands.NVBB - Leen De Vreese - Parc Scientifique - 1348Louvain-la-Neuve - + 010-47 52 91

WATER, TAAL EN MUZIEK sWie vindt het warm water opnieuw uit? is detitel van een vertel- en muziekproject voorjongeren van 12 tot 15 jaar door Herwig DeWeerdt, in samenwerking met Greenpeace enhet barokorkest Il Fondamento vzw. Herwig DeWeerdt vertelt rond het thema water: bron vanleven, vernietigende oerkracht, de mens alstemmer van water, watervervuiling, ecologie,enz. Cultureel Ambassadeur Il Fondamento speeltde Water Music Suite van Händel. De voorstel-lingen vinden plaats in Hasselt (15/1), Brussel(16/1), Antwerpen (17/1), Leuven (19/1), Den-dermonde (23/1), Oostende (25/1) en Oost-kamp (26/1). De voorstellingen vinden telkensplaats om 15 u., behalve in Antwerpen (17/1om 11 u.). Een 2000-tal jongeren van 12 tot 15jaar kunnen deze voorstellingen bijwonen. Detoegangsprijs bedraagt 200 fr. per leerling (nor-

maal 300 fr., maar CANON, de cultuurcel vanhet Departement Onderwijs past het verschilbij).Aan dit project is ook een wedstrijd verbon-den. Leerlingen van 12 tot 15 jaar wordenuitgenodigd om met de hele klas een verhan-deling of gedicht te maken rond het themawater (maximumlengte voor de verhandeling:10 blz.). Het eindprodukt stuurt u vóór 30november naar CANON - Cultuurcel van hetDepartement Onderwijs - Koningsstraat 138 - 1000Brussel. In elke provincie is wordt één klas totwinnaar uitgeroepen. De winnaars wordenbekendgemaakt en de prijzen uitgereikt op devoorstellingen in januari. Deze winnaars mo-gen o.a. in de lente van ‘96 een weekenddoorbrengen op een Greenpeace-boot. Voor deniet-winnaars zijn er CD’s met de Water Music(door Il Fondamento) en promo-artikelen vanGreenpeace.Inschrijvingen voor de voorstellingen: il Fondamentovzw - Carlos Boerjan - Brugsepoortstraat 30 - 9000Gent - + 09-224 29 82

GEDETACHEERDEN GEZOCHT a• Euro Space Foundation vzw - Burggraaf DirkFrimout, voorzitter - Montoyerstraat 1/43 - 1040Brussel - + 02-647 51 78 zoekt vastbenoemdeleerkrachten met belangstelling voor ruimte-vaart voor de bijscholing van leerkrachtenbasis- en secundair onderwijs en voor ruimte-klassen rond ruimtevaartwetenschappen en -technologie.• Liberale Federatie voor Jeugdhuizen vzw - JefAertbelien - Minderbroedersrui 19 - 2000 Antwer-pen - + 03-225 08 28 zoekt een vastbenoemdleerkracht (max. 38 jaar) met algemene inte-resse voor jeugdwerk.• Socialistisch Jeugdverbond vzw - Sonja Spee -Grasmarkt 105/47 - 1000 Brussel - + 02-512 2340 zoekt een vastbenoemd leerkracht (max. 38jaar) voor een staffunctie: kadervorming, in-formatie en dienstverlening, belangenbeharti-ging, relaties met de pers, enz.• Vlaamse Jeugdbond voor Natuurstudie en Mi-lieubehoud Natuur 2000 vzw - Bervoetstraat 33 -2000 Antwerpen - + 03-231 26 04 zoekt eenvastbenoemd leerkracht biologie (max. 40 jaar)met ruime interesse voor veldbiologie.• vzw Maatschappelijke Jongeren Aktie (MJA) -Carlo Daelman - St. Jansstraat 32 - 1000 Brussel -+ 02-515 02 52 zoekt een vastbenoemd leer-kracht (max. 35 jaar) voor een informatiepro-ject rond jongeren en drugs.• Ploeg vzw (vroeger beter bekend als Milac) - LucVermeylen - E. Maxlaan 57 - 1040 Brussel - + 02-736 76 86 zoekt een vastbenoemd leerkracht(bij voorkeur jonger dan 35 jaar, vlotte pen,interesse voor pastoraal, mobiele en inventie-ve organisator) voor de redactie van verschei-dene publikaties en om mee te werken aan deomschakeling naar een interdiocesane pas-torale jeugddienst.• Vlaams Ondersteuningscentrum voor de Basis-educatie vzw - Frankrijklei 64 - 2000 Antwerpen -+ 03-226 84 83 zoekt twee gedetacheerde leer-krachten voor medewerking aan een bijscho-lingsproject.• Bouworde vzw - Rik Rooms - Tiensesteenweg 145- 3010 Leuven - + 016-25 91 44 zoekt eenvastbenoemd leerkracht (jonger dan 40 jaar)voor propaganda in scholen en vormingvan vrijwilligers voor sociale projecten in dewoonsector, in binnen- en buitenland.

KINDERRECHTEN aIN DE SCHOOLHet Departement Onderwijsorganiseert in Deinze van 28november tot 3 december eenresidentiële stage (in servicetraining) voor leerkrachten lageren secundair onderwijs. De deel-nemers (12 uit Vlaanderen ennog eens 20 uit andere lidsta-ten van de Raad van Europa)worden er vertrouwd gemaaktmet de internationaal erken-de kinderrechten, met het op-bouwen van lessen rond kinder-rechten en met kinderrecht-vriendelijk omgaan met hunleerlingen. Uiteenzettingen,video’s, film, trainingen, si-mulatiespelen, enz. helpen hendaarbij op de goede weg. Deel-nemen is gratis.Inschrijvingen worden verwachtuiterlijk op 15 oktober bij Depar-tement Onderwijs - Afdeling Be-leidsgerichte Coördinatie - Mari-ta Creyelman - RAC Arcadenge-bouw - 3de verdieping - kantoor5078 - 1010 Brussel - + 02-21051 65 - fax 02-210 53 72

KLASSE NR.57 23

WEDSTRIJDEN• LAUREAAT SCHOOLMANAGEMENT ‘96sAlle secundaire scholen kunnen met een teamvan vijf personen (directie, leerkrachten, ouders,inrichtende macht, PMS,...) deelnemen aande derde wedstrijd schoolmanagement. Elkteam krijgt in de loop van het schooljaar vieropdrachten waarmee u het personeelsbeleidvan uw school kunt optimaliseren. Doel isniet een theoretische managementsopleiding,maar wel een praktische aanpak van deeigen problemen en uitdagingen met een di-recte relevantie voor uw eigen school. Peropdracht krijgt u trouwens een synthese vande ingezonden oplossingen van alle anderescholen. Tien teams worden uitgenodigd vooreen finale in mei. De winnende school krijgtde titel Laureaat Schoolmanagement ‘96. Deel-nemen kost 1500 fr. Deadline: 15 september.Vlerick School voor Management - Laureaat School-management - Geert Devos - Bellevue 6 - 9050Gent (Ledeberg) - + 09-210 97 63 - fax 09-21097 00

• EUROPA GRIJPT NAAR DE STERREN sElk team van maximum drie leerlingen uit dederde graad en hun leraar kan kiezen uit vieronderwerpen: aan de telescoop (een bestaandastronomisch voorwerp beschrijven met eenbestaande telescoop); technologie voor de we-tenschap (een astronomisch instrument bou-wen, bv. een fotometer of een spectrometer);een toekomstige ruimtemissie (een niet be-staand instrument voor een toekomstig on-derzoek van Pluto of andere objecten buitende baan van Neptunus ontwerpen en be-schrijven) of een theoretische studie (een sta-biel planetenstelsel rond een andere zon be-schrijven). De eerste prijs is een kosteloos ver-blijf voor het winnende team in het hoofd-kwartier van het European Southern Observatory(ESO) in München voor remote control-waarnemingen met één van de grote telesco-pen van ESO in Chili. Deadline: 15 oktober.Inlichtingen: Dr. C. Sterken - VUBrussel - Pleinlaan2 - 1050 Brussel of Dr. J. Cuypers - KoninklijkeSterrenwacht - Ringlaan 3 - 1080 Brussel - + 02-373 02 34

• TIEN VOOR TAAL aEen alomvattende taaltest: uitspraak, klem-toon, spelling, woordbetekenis, woordgebruik,spraakkunst, woordvolgorde, zegswijzen. Eensoort schriftelijke «Tien voor taal» met hoofd-zakelijk meerkeuzevragen. Wie 60 % behaalt,krijgt een certificaat. Iedereen vanaf 16 jaarkan inschrijven. De test vindt plaats op 21oktober om 10.30 u. in de Aula van de KULAKin Kortrijk. Deelnemen kost 150 fr. voor stu-denten en 250 fr. voor anderen. Deadline: 30september.Vereniging Algemeen Nederlands - Afdeling West-Vlaanderen - Peter Debrabandere - Keizer Karel-straat 83 - 8000 Brugge - + 050-31 73 66

• HERRIE IN STRIPLAND aJommeke en de twee Miekes (Het Volk), Lam-bik en Fanny (Standaard Uitgeverij), Yakarien Margot (Casterman) en Samson en Gert(BMC) ontmoeten elkaar in een podiumactvan 5 à 10 minuten. De titel is Herrie inStripland en natuurlijk mag u er nog anderestripfiguren bij betrekken. Er zijn twee leef-tijdscategorieën: leerlingen van de laatste twee

graden lager onderwijs en leerlingen van deeerste twee graden secundair onderwijs. Ustuurt een video van uw toneelstukje naarStandaard Strips - Postbus 38 - 2018 Antwerpen.Drie groepen mogen op 4 november hunpodiumact live brengen op de Antwerpse Boe-kenbeurs. De leerlingen en leerkrachten vandeze groepen krijgen elk een boekenbon van1200 fr. Deadline: 11 oktober.Standaard Uitgeverij - Belgiëlei 147A - 2018 Ant-werpen - + 03-239 59 00

GROENE SCHOOL sAcht experimenteerscholen hebben er tweejaar mee gespeeld en nu is het klaar vooralgemeen gebruik: elke secun-daire school kan vanaf dit school-jaar meewerken aan het Pro-ject Groene School. De eenheidMenselijke Ecologie van de VrijeUniversiteit Brussel ontwierp eenvolledig pakket om u te begelei-den bij het invoeren van eenmilieuzorgsysteem op uwschool. Het geheel is opgebouwdrond zeven aandachtsvelden:energie, water, afval, materia-len, verkeer, groenvoorzieningen kantine en keuken. Met het pakket (tek-sten + computerprogramma) kunt u zelfstan-dig uw milieusituatie analyseren en initiatie-ven nemen om in de toekomst meer milieu-vriendelijk te werken.U kunt met het Project Groene School kennismaken op drie infonamiddagen: 20 septem-ber in Jette, 21 september in Mol en 22 sep-tember in Dendermonde. De informatiebro-chure en een inschrijvingsformulier kunt ubekomen bij het VUB-team.Project Groene School - VUBrussel - Faculteit Far-macie en Geneeskunde - Eenheid Menselijke Ecolo-gie - Laarbeeklaan 103 - 1090 Brussel - + 02-47742 86

ONZE SCHOOL sHet Departement Onderwijs en de KoningBoudewijnstichting hebben besloten de actierond leerlingenparticipatie Jouw school isonze school ook dit schooljaar verder te zet-ten. U krijgt binnenkort op school een uitge-breide brochure met details over de nieuweplanning en een inschrijvingsformulier. Eenkorte schets van het aanbod krijgt u nu al.Spraakwater (vanaf half oktober) is een dag-aanbod voor maximum 80 leerlingen vanhet 4de en/of 5de jaar om speels en actief de(on)mogelijkheden van leerlingenparticipa-tie te verkennen.Gespreksvaardigheden (vanaf half oktober) spijkertgedurende drie halve dagen de gespreksvaar-digheden bij van een beperkte groep leerlin-gen die reeds zijn betrokken bij participatieop school.Van 17 tot 19 november kunnen leerlingenén leerkrachten deelnemen aan het Impuls-weekend in Herentals (drie leerlingen en éénleraar per school).Nieuw dit schooljaar: er komen ook aanbie-dingen voor directies en begeleidende leer-krachten rond leerlingenparticipatie.Koning Boudewijnstichting - programma Burger-zin - Brederodestraat 21 - 1000 Brussel - + 02-54902 14

THEATER IN DE KLAS sDrie educatieve videopakket-ten stellen leerkrachten secun-dair onderwijs in de mogelijk-heid om in de klas rond re-cente theaterprodukties tewerken. Elk pakket bestaat uiteen videoregistratie van he-dendaags theater en een les-map. Hierin vindt u een voor-beeldles en tips voor de con-crete klaspraktijk. In dit pro-ject zijn momenteel beschik-baar: Medea (Euripides) doorHet Zuidelijk Toneel (800 fr.),Groot en klein (Botho Strauss)door De Tijd (900 fr.) en Hetkamermeisje (Jo Roets & GreetVissers) door Blauw Vier (800 fr.).Vlaams Theater Instituut - Wou-ter Van Looy - Sainctelettesqua-re 19 - 1210 Brussel - + 02-20109 06

24 KLASSE NR.57

ZEKERLEZEN

• INSPIRATIE aNieuw van de VLOR is het Inspiratiehand-boek voor een aantrekkelijke, veilige, ge-zonde en toegankelijke school, voor alle scholenTSO-BSO. Diverse tips zetten scholen aan totnadenken over hun imago. Aan de hand vanvragenlijsten kunt u nagaan of uw schoolvoldoet aan reglementaire vereisten inzakeveiligheid, hygiëne en gezondheid. Afzonder-lijke vragenlijsten behandelen de organisatievan sportdagen, schoolfeesten en excursies, degeïntegreerde proef, enz. Ideaal voor zelfeva-

luatie. Bovendien biedt het boek suggesties, een bibliografie ennuttige adressen om aan zwakke punten te werken. Elke techni-sche school kan gratis één exemplaar krijgen. Bijkomendeexemplaren kosten 200 fr. het stuk.Mireille Pauwels - secretariaat VLOR - + 02-231 00 17.

• ONDERWIJSSERVICE bOnderwijzers en kleuterleiders vinden hetvaak moeilijk een zicht te krijgen op alwat er wordt gepubliceerd door niet-com-merciële organisaties als Unicef, Green-peace, Verkeerspedagogisch Instituuut,enz. Daarom heeft vzw Onderwijs-servi-ce een catalogus uitgebracht waarin aldat bruikbaars staat opgesomd. De Vlaamsebasisscholen kregen de gids al gratis toe-gestuurd.Geïnteresseerd? Schrijf 50 fr. over op reke-ningnummer van CIS, 001-2274789-21 metde mededeling NCU.

• LEKKER LEZEN sLijsttrekkers is de tweede aflevering vaneen (kopieerbare) leeslijst voor 14-16 jari-gen uit TSO en BSO. Lijsttrekkers 2 biedteen bondige samenvatting, trefwoordenen een aanduiding van de moeilijkheids-graad van meer dan 60 jeugdboeken.Schrijf 185 fr. over op rek.nr. 001-1155192-95 van de PLOB - Maria-Theresiastraat 20 -3000 Leuven - + 016-22 89 33, met alsmededeling LL. Voor 350 fr. en de mededelingLL 1 & 2 krijgt u er ook Lijsttrekkers 1 bij.

• AARDAPPEL bDe ‘A’ van Aardappel is een origineelvakoverschrijdend lessenpakket, bestemdvoor leerlingen van het 5de en 6de leer-jaar basisonderwijs, met de aardappel inhet middelpunt van de belangstelling.Het aardappelthema wordt vanuit diver-se hoeken benaderd: historisch, sociaal,economisch, voedingskundig,... De leer-lingen gaan zelf op onderzoek uit, raad-plegen bronnen, interviewen mensen, ma-ken collages en muurkranten en... schil-len aardappels. Aan het lessenpakket zitook een wedstrijd verbonden waarmeede hele klas een prijs kan winnen, tenminste als u voor 1 november op deaardappeltoer gaat.Vlaamse Dienst voor Agro-Marketing - Leu-venseplein 4 - 1000 Brussel - + 02-507 31 11- fax 02-501 62 15

• ARE YOU BEING SERVED? aNotebook is een zakwoordenboek waar-in u het Engelse equivalent vindt vanenkele duizenden Nederlandse en Vlaamseonderwijstermen. Te vertalen termen alsinterdiocesaan examen, peutertuin, normaal-school of ervaringsgericht onderwijs breken

• GIDS VOOR DE LEWat houdt reaffectadoet een verificateurhet Gemeenschapsomet de aansprakelijen van de school? Dvragen waar elke (bemee zit. Maar nu isleerkracht, samengPetegem en Wim Vgeven door het Depvan de UIA. Ruim gegevens en heel waformatie hebt u al vUIA secretariaat DiKr - 03-820 29 62 of e-ma

• LOUIS HAPZomaar een straat. DBrussel, waar arm eVlaams- en FranstaliBewoners die hun bolen. Vlaamse en Waven het verhaal van en bewoners in conliterair feest. Tenslotte een boek,dat een straatdoet leven, datop zijn maniereen uniekestaalkaart geeftvan de heden-daagse Bel-gische schrijvers.Louis Hap - Hetverhaal vaneen straat/His-toires d’une rueis een initiatiefvan de L.P.Boon-kring. Hetis een must voor leNederlands en een ahebbers van literatuurzowel in hardback alclusief verzendingskoContrasten - Ivo Jansse4/28 - + 02-511 01 0

GRATIS KLASSE geeft van dkracht 20 en van Lplaren weg! Stuur onu uw voorkeurtitelKLASSE (Zeker Lezen) wijs - Koningsstraat 1

niet langer uw hersens. U betaalt er 600 fr. voor, inclusiefverzendingskosten.Departement Onderwijs - Afdeling Informatie en Documentatie -Koningsstraat 71 - 1000 Brussel - + 02-219 84 33

• AL DOENDE LEERT MEN sModule doe-activiteiten, een bundel activiteiten om metmeisjes en jongens uit de derde graad van het basisonder-wijs geïntegreerd te werken rond roldoorbreking en tech-niek. Achter deze lange titel schuilt een praktisch pakket met 15uitgewerkte technische activiteiten uit verschillende beroepen-sectoren met voorbereiding en naverwerking in lessen wereld-oriëntatie. Alle activiteiten leiden tot een afgewerkt produkt.Het pakket kost 350 fr.VLOR secretariaat - Project Diversificatie - Jozef II straat 68 - 1040

Brussel - + 02-231 00 17 - fax 02-230 69 70

• ROWE 6.0 aVanaf nu kan de schooladministratie voorhet basisonderwijs volledig geautomati-seerd worden zonder dat het een frankkost. Schoolboekhouding, leerkrachten-en leerlingenadministratie, tellingen, in-schrijvingen en onkostenverrekening, ad-ministratie per modem (project Edison),...het kan allemaal met ROWE 6.0, eenuitgebreide toepassing onder Works 3.0voor Windows.ROWE 6.0 is verkrijgbaar via Georges Willems- Zandstraat 36 - 3110 Rotselaar - + 016-4459 50. U betaalt enkel de kosten voor legediskettes en de verzending.

• EN NOG SOFTWARE bOog-hand-coördinatie, vormen en kleu-ren herkennen, het geheugen trainen,logisch denken, een eigen klaskrant op-maken, tekenen met de muis, eenvoudigprogrammeren,... Het begint al bij kleu-ters en je weet niet waar het eindigt. Zokun je Kiddysoft omschrijven, een seriemultimedia softwarepakketten voor scholenen het brede publiek en niet te duur.Michel Persoons - SISA software - Kon. Astrid-laan 97/10 - 8200 Brugge - + 050-39 33 36of fax 050-39 33 04

• HOE BUITENGEWOON bis buiten-gewoon? Dat is de titel van eenbrochure die getuigenissen bevat van oudersmet kinderen in het buitengewoon lageronderwijs. Het initiatief gaat uit van hetOudercomité Berkenbeek. Voor leerkrachtenkunnen deze getuigenissen meer inzichtbieden in hoe ‘anders’ de ouders hunkinderen en hun ouderschap ervaren.E. De Corte - Iependreef 7 - 2950 Kapellen -+ 03-664 00 09

• VRAAGBAAK NEDERLANDS aDe vraagbaak Nederlands, een gezamenlijkeonderneming van vakverenigingen uitVlaanderen en Nederland en de Neder-landse Taalunie, geeft in 256 bladzijdeneen volledig overzicht van de stand vanzaken in het vak, van tijdschriften, in-stanties, bronnen voor lesmaterialen, re-levante adressen, vakliteratuur, enz. in-clusief info over Nederlands als TweedeTaal. U betaalt 315 fr. incl. verzendings-kosten. Een aanrader voor al wie Neder-lands geeft.Vereniging Vlaamse Leerkrachten - Zwijger-straat 37 - 2000 Antwerpen - rek. nr. 000-0896594-23 (vermelding ‘Vraagbaak’)

RKRACHT atie precies in? Wat Hoe solliciteer ik inderwijs? Hoe zit hetheid van de leraarit zijn maar enkeleinnende) leerkrachter de Gids voor desteld door Peter Vanrtommen en uitge-rtement Didactiek80 blz. praktische

t andere nuttige in-or 350 fr. 03-820 29 51 - fax

dcombe@uia

se Louis Hapstraat in rijk, jong en oud, naast elkaar leven.iend verhaal vertel-lse schrijvers schrij-un straat. Schrijversrontatie tijdens een

rkrachten Frans ennrader voor de lief- Het boek kost 495 fr., in paperback(!), ex-sten.s - Ravenstein Gallerij - fax 02-512 57 50

OEKEN Gids voor de leer-uis Hap 30 exem- een kaartje waaropermeldt.

Departement Onder-8 - 1000 Brussel

E

?nk

g eea1

o+il

ngeahf

ea.s

n7

Beos v- 3

KLASSE NR.57 25

ZEKERZ I E N

• DE VERLIEFDE WOLK: b11/10 IN HAREN-BRUSSELHet Turks dans- en vertelsprookje De Ver-liefde Wolk (naar Nâzim Hikmet) verteltover liefde, over solidariteit, over samenvechten voor een wereld waarin het goed isom te leven. U kunt dit sprookje ook alsschoolvoorstelling programmeren voor leer-lingen van het 4de, 5de en 6de leerjaarlager onderwijs. Het stuk duurt 55 minutenen kost 17.500 fr. voor maximum 150 leer-lingen per voorstelling. Voor de leerkrachtis er een uitgewerkte lesmap beschikbaar.

70 lezers van KLASSE kunnen gratiskennis maken met De Verliefde Wolkop 11 oktober om 15 u. in het Gemeen-schapscentrum De Linde in Haren-Brussel- + 02-242 31 47. De eerste 35 bellers ofschrijvers krijgen elk twee vrijkaartentoegestuurd (maximum 2 kaarten perschool). Bellen of schrijven naar: Dans-theaterlabo Het Affront vzw - Vaart 10 -3000 Leuven - + 016-23 90 51

• GRATIS NAAR PARC PARADISIO: a24/9, 1 EN 8/10Rond de overblijfselen van een oude cis-terciënzerabdij leven meer dan 2500 vo-gels van 300 soorten: toekans, ibissen,ooievaars, pinguïns, pelikanen en noemmaar op. Parc Paradisio is 52 hectarengroot en herbergt o.a. ook 300 jaar oudebomen, meren en een riviertje, een neo-klassiek kasteel, een abdijboerderij metkoetshuis (én duiventil), een kinderboer-derij en een grote speeltuin.Op zondagen 24 september, 1 en 8 okto-ber organiseert Parc Paradisio open da-gen voor leerkrachten. U en uw partnerhebben die dagen gratis toegang op ver-toon van onderstaande bon. Bovendienkrijgt u ter plaatse een pedagogische map(geschiedenis van het domein, vogelkun-de, leerlingschrift), folders, stickers en af-fiches om uw school te verfraaien. Eeninformatiestand met het pedagogisch teamstaat ter beschikking om al uw vragen tebeantwoorden.De toegangstarieven zijn 385 fr. voor vol-wassenen, 250 fr. voor kinderen van 3 tot 18jaar, gratis voor kinderen onder de 3 jaar.Groepstarief (vanaf 20 personen): 335 fr.voor volwassenen, 195 fr. voor leerlingen van6 tot 18 jaar, 150 fr. voor kleuters.Parc Paradisio - Domaine de Cambron - 7940Cambron-Casteau - + 068-45 46 53

GRATIS NAAR PARADISIODeze bon geeft lezers van KLASSE rechtop een gratis toegang tot Parc Paradi-sio voor twee personen (leerkracht +partner). Deze bon is geldig op zondag24 september, zondag 1 oktober of zondag8 oktober 1995.Deze bon gewoon aan de kassa tonen.

• INFORMATIENAMIDDAGEN aIN JUBELPARKDe Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenisgooien hun deuren open voor de Vlaamse leer-krachten. Op 4 oktober (14 u. tot 16 u.) kunnenleerkrachten basisonderwijs gratis kennis ma-ken met het educatieve aanbod in de vasteverzamelingen én met hettentoonstellingsprogram-ma 95-96. U krijgt boven-op een korte rondleidingin de verzamelingen Oud-

heid, Nationale Archeologie, Europese sier-kunsten of niet-Europese beschavingen. Leer-krachten secundair onderwijs kunnen op11 oktober (14 u. tot 16 u.) met alle educa-tieve mogelijkheden kennis maken.Schriftelijk inschrijven is verplicht; het daartoebestemde formulier kunt u ook telefonischaanvragen.Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis -Educatieve Dienst - Jubelpark 10 - 1040 Brussel -+ 02-741 72 14

• VLAANDEREN EN CASTILLA Y LEÓN:16/9-10/12 aKathedralen, kerken en kloosters van Cas-tilla y León (het historische kernland vanhet moderne Spanje) bewaren talloze Vlaamsekunstschatten uit de 15de en 16de eeuw.Zo’n 200 hiervan zijn eenmalig te zien in deAntwerpse O.L.V.-kathedraal. Maar er zijnook werken te zien uit de periode vóór deVlaamse overrompeling (bijvoorbeeld hout-werk en ceramiek in de zgn. Mudejarstijl).De toegangsprijs bedraagt 250 fr. Groepen(vanaf 20 personen) en senioren betalen200 fr.; studenten en jongeren (tot 18 jaar)150 fr. Leerlingen lager onderwijs (onderbegeleiding) hebben gratis toegang. Leer-lingen secundair onderwijs betalen 100 fr.Een geleid bezoek kost 1800 fr. (max. 20leerlingen).Op maandag 18 september is er een gra-tis opendeurdag voor leerkrachten (max.400 deelnemers, max. 2 deelnemers perschool, vooraf inschrijven is verplicht).Secretariaat Tentoonstelling - Ina Verrept - Groen-plaats 1 - 2000 Antwerpen - + 03-233 34 68 -fax 03-233 38 18 - geleide bezoeken: + 03-23331 15

• ALS VERKEER KEERT...VEILIG bNAAR SCHOOL IN GENT: TOT 30/12Veiligheid is het centrale thema, maar deleerlingen worden daarnaast aangespoordom zelf na te denken over mobiliteit en debeperkingen hiervan, over tijd, afstand,veiligheid en vervoerskeuze. Het is eenzeer actieve tentoonstelling, speels maareducatief goed onderbouwd. De tentoon-stelling is Gents van inspiratie, maar ukunt de situatieschetsen gemakkelijk over-zetten naar andere lokaties. De tentoon-stelling vindt plaats in het SchoolmuseumMichel Thiery - St. Pietersplein 14 - 9000 Gent- + 09-222 80 50.De toegang is gratis voor leerlingen tot 12jaar en voor alle Gentenaars. Niet-Gente-naars betalen 80 fr. of 40 fr. (studenten nietin klasverband) of 20 fr. (studenten in klas-verband, begeleiding inbegrepen mits voor-afgaandelijke afspraak). Leerkrachten kunnenaltijd een afspraak maken om gratis de

mogelijkheden van dit museum te verkennen.Scholen in het Centrum vzw - Bisdomkaai 11 - 9000 Gent - + 09-233 61 13• VAN TAMTAM NAAR VIRTUELE REALITEIT: 7/10 TOT 3/12 sTelegraaf en telefoon, radio en televisie, data-uitwisseling viacomputer: de elektronische telecommunicatie heeft ons dage-lijks leven grondig veranderd. De liefhebber van techniek vindt indeze tentoonstelling zowel technologische archeologie als hyper-

moderne snufjes. De geïnteresseerde leekontdekt op zijn beurt een fascinerendewereld van steeds snellere en betere com-municatie.De tentoonstelling is zeer educatief uitge-werkt, met interactieve opstellingen, di-dactische proefopstellingen, demonstratiesvan nieuwe fenomenen (onderwijs-op-af-stand, videoconferencing, hoge-definitietelevisie), enz. De tentoonstelling vindt plaatsin de Predikherenkerk - Onze-Lieve-Vrouw-straat - 3000 Leuven.De toegangsprijs bedraagt 200 fr. of 150 fr.voor kortinghouders. Schoolgroepen beta-len 100 fr. per leerling (minimum 15 leer-lingen). Leerlingen tot 12 jaar hebben trouwensgratis toegang. Een geleid bezoek kost 1200fr.voor een groep van maximum 20 leerlin-gen. De NMBS heeft een voordelig evene-mententicket voor de tentoonstelling.Tentoonstellingssecretariaat: Brusselsestraat 63- 3000 Leuven - + 016-22 45 64 - fax 016-2912 15

• VAN REALISME TOT SYMBOLISME:sTOT 15/10Met als ondertitel Belgische Avant-Garde1880-1900 krijgen we hier een prachtigoverzicht van het eind van de 19de eeuw:van Rysselberghe, Meunier, Rops, Minne,Khnopff, van de Velde, van Strydonck, Ensoren vele anderen passeren de revue.De toegangsprijs bedraagt 350 fr., trein-ticket inbegrepen. Groepen en schoolgroe-pen (vanaf 20 leerlingen) betalen 250 fr.per persoon, treinticket eveneens inbegre-pen. Een geleid bezoek is mogelijk (zelfsaangewezen) en kost 1200 fr. extra.Kunstcentrum Oud Sint-Jan Brugge - Mariastraat38 - 8000 Brugge - + 050-33 56 66

• FELLINI: I COSTUMI E LE MODE: sTOT 30/12Naast de geschiedenis van de kleding vande 18de tot de 20ste eeuw zijn er in hetHasseltse Modemuseum regelmatig thema-tentoonstellingen zoals deze Fellini: kos-tuums en mode. Meer dan 80 originelekostuums worden aangevuld met fotopa-nelen, videobeelden en muziek uit de films.Een dertigtal creaties van befaamde mo-deontwerpers (Armani, Rabanna, Saint-Lau-rent, enz.) tonen de invloed van Fellini’sfilmmode op die andere mode.De toegangsprijs bedraagt 150 fr. Groepenen reductiehouders betalen 130 fr. Leerlin-gen tot 12 jaar hebben gratis toegang.Andere scholengroepen betalen 80 fr. perleerling. De NMBS heeft een speciaaltrein+toegang-ticket. Speciaal voor leer-krachten is er op woensdagnamiddag20 september een gratis opendeurdag.Telefonisch inschrijven a.u.b. (ten laatsteop 17 september), met vermelding van uwnaam, functie en naam van de school.Stedelijk Modemuseum - Gasthuisstraat 11 -3500 Hasselt - + 011-23 96 21

26 KLASSE NR.57

ZEKERDOEN

CURSUSSEN EN STUDIEDAGEN

ALGEMEEN a• Sociale vaardigheden voor leerkrachten:16 sessies vanaf 20/9.IPSOC-Bijscholing - Doorniksesteenweg 145 - 8500Kortrijk - + 056-22 42 50• Geweldloze opvoedingthuis: 2, 9, 16 en 23/10in Antwerpen; 15, 22 en29/11 en 13 en 20/12 inKortrijk; 14, 21 en 28/11

en 5, 12 en 19/12 in Antwerpen; 15, 22 en29/11 en 13/12 in Leuven; 25 tot 26/11 inKasterlee.Geweldloze relaties tussen volwassenen:13, 20 en 27/11 en 4/12 in Gent; 16/12 inLeuven.Geweldloos keuzes maken: 3, 10, 17 en24/10 in Antwerpen.De Vuurbloem vzw - Rapaertstraat 39 - 8310Assebroek (Brugge) - + 050-37 10 17• Onderwijs en BTW (13/9); Onderwijsen VSO-Vennootschap met Sociaal Oog-merk (21/9).EHSAL-Fiscale Hogeschool - Stormstraat 2 -1000 Brussel - + 02-210 13 31• Kadercursus begeleiders jeugdtheater:20 sessies vanaf 19/9 in Brugge.Interfederaal Centrum Vlaams Amateurtoneel- Spitaalpoortstraat 50 - 9000 Gent - + 09-229 21 72• Opleiding Kunstzinnige Media, optiesdrama - muziek - beeld - dans: 2 jaarvanaf oktober.vzw Mooss - Liesbet Verschueren - Diestsesteen-weg 104 - 3010 Leuven - + 016-25 60 22• Initiatiecursus hoofse renaissancedan-sen: 7 en 8/10 in Gent.Passo Ostinato vzw - Maalse Steenweg 94 -8310 Brugge - + 050-35 79 97• Driejarige cursus Diploma HogereOpvoedkundige Studiën: start op 16 ok-tober in Mechelen.Hoger Instituut Opvoedkundige Wetenschap-pen - Tervuursesteenweg 243 - 2800 Meche-len - + 015-41 97 89• Cursus voor kinder- en jeugdkoordiri-genten: 30/9, 7 en 15/10 in Gent; 4 en 10/2 in Waregem; 4 en 5/4 in Wetteren.Vlaamse Federatie van Jonge Koren - J. Pla-teaustraat 19 - 9000 Gent - + 09-223 61 61• Filmcursus Vals Beeld: 9/10 tot 15/4.Limelight vzw - Jan Persijnstraat 6 - 8500Kortrijk - + 056-2210 01• Kunst & Vorming: Voluit bewegendeacteurs (5 dagen + weekend vanaf 30/9);Song-arrangement en produktie (drie week-ends vanaf 30/9); Beelden in beweging(vier weekends vanaf 14/10); Meer daneen Idee - Initiatiecursus theaterschrijven(drie weekends vanaf 18/11).Centrum voor Amateurkunsten - Kunst & Vor-ming - Veeweydestraat 24-26 - 1070 Brussel• Maatschappelijke uitsluiting in hetonderwijs (26/9 en 3/10); Geweld optelevisie (19 en 26/10); Gedicht: woes-tijn en oase (19 en 26/10, 9 en 16/11).Volkshogeschool - Baliestraat 58 - 8000 Brug-ge - + 050-33 01 12

BASISONDERWIJS b• Kleuters met sociaal-emotionele pro-

EEN DAGJE AFRIKDe Baobab Wereldklaslingen met het dageOp het programma:zoektocht, puzzelspelkenning (theeceremstrumenten, enz.) enaan de slag te gaan (kenz.). Er is een lesbriebereiden op het bezokoffers als u Afrika inBaobab Wereldklas - straat 70 - 9100 St. Nik- fax 03-766 36 41

Op woensdag 20 seu. kunt u gratis keBaobab Wereldklade werking van hekoffers, enz.

KLASSE-MENTDe deuren van de wagenwijd open en ween nieuw raadselsnieuw elke maand één van de vijf boekgeschonken door de StWe verwachten uw staande opgave vóóWinnaars opgave 1sche (Steendorp), Philitals), Johan Naessens (le Vandereydt (Zonhovdeloo (Antwerpen).Oplossing opgave 2(Vlaams stripheld Nzijn eerste avontureDuivel-steen in Gentken van de wevers, lakenkoopman Jacokreeg een standbeeldVrijdag had een blanson Crusoë).Opgave 21: Iedereener verzot op, Julius Cain de eerste plaats, mook druïde Panoramixin de ban van het prage neusje van deze wbloedige Noord-Afrikwas de laatste van ehuis, gesticht in 304 Lagos, wiens nieuwevan het vorstenhuishele wereld rondgehvan een jonge verovemet zijn naam stichhakte. De veroveraarintelligente figuren vkon het ook andersinvloedrijkste wijsgee

dooo

blemen (7/10); Filosoferen met kinderen vanaf 4 jaar (2, 9,16 en 23/10); Bewegingspedagogiek van Sherborne (25/11en 9/12).Volkshogeschool - Baliestraat 58 - 8000 Brugge - + 050-33 01 12• Legale en illegale drugs in Brussel: 22/9 in Jette.Brusselse Welzijnsraad vzw - Leopold II-laan 204 bus 1 - 1080 Brussel

- + 02-414 15 85

SECUNDAIR EN HOGER ONDERWIJSs• Compostering (23/9); Educatieve re-servaten (27/9); Milieuzorg op school(18/10).Provinciaal Instituut voor Milieu-Educatie vzw- Mechelsesteenweg 365 - 2500 Lier - + 015-31 95 11• Geschiedenis: Over onbekende zeeën(14, 21 en 28/9); Rome: renaissance enbarok (16, 23 en 30/11, 7 en 14/12).Literatuur: Het theater van Tadeusz Kantor(19 en 26/9 en 3/10); Eros en Thanatos(9, 16, 23 en 30/1/96).Filosofie: Oosterse filosofie: 12, 19 en 26/10 en 9/11.Centrum voor Andragogiek vzw - Prinsstraat8 - 2000 Antwerpen - + 03-220 46 90• Natuurwetenschappen en wiskun-de: Microscopie in de praktijk (4 en 11/10); Chemische evenwichten: nieuwe ac-centen (18/10); Van Quarks en de GroteOerknal (25/10).Talen: Ein Tag der deutschen Spracheund Literatur (4/10); Evaluatie van schrijf-en spreekopdrachten Nederlands (18 en25/10); Remediëring Nederlands (25/10,8, 17, 24 en 29/11).Vakoverschrijdend: Achtergronden vanleerproblemen (5 en 16/10); Hoe werk-stukken, produkten en gedragsvaardig-heden beoordelen? (9/10); Remediëringen socio-emotionele begeleiding in hetSO (13/10).Centrum Beroepsvervolmaking Leraren - Uni-versiteitsplein 1 - 2610 Wilrijk - + 03-820 29 61

CONGRESSEN EN SYMPOSIA

ALGEMEEN a• 3de Internationale Hobby-Salon 1995:20-24/9 in Nekkerhal, Mechelen.Het hele scala van creatieve hobby’s wordtaangeboden, met nieuwtjes en informa-tie over cursussen en hobbyboeken. Leukvoor onderwijzers en leerkrachten Plasti-sche Opvoeding.Buro Evenementen Organisatie - Ginneken-weg 311 - Postbus 4775 - 4803 ET Breda -Nederland - + 00-31-76-65 70 50

SECUNDAIR EN sHOGER ONDERWIJS• Jongerencultuur, kunst en onderwijs:30/9 in De Warande, Turnhout.Twee workshops (theaterteksten in hetsecundair onderwijs; hedendaagse dansen lichamelijke opvoeding) en een grootdebat over kunst in het onderwijs.Vlaams Theater Instituut - Sainctelettesquare19 - 1210 Brussel - + 02-201 09 06• 9th Forum for applied biotechno-logy: 27-29/9 in RUG.Administrative Center FAB c/o GOM-West-Vlaanderen - Baron Ruzettelaan 33 - 8310Assebroek-Brugge - + 050-35 81 31

bonfronteert uw leer-jks leven in Afrika.ctieve spelen (kwis,

enz.), ruimte tot ver-nie, Afrikaanse in- een atelier om zelfken, muziek spelen, om uw klas voor tek en er zijn uitleen-uw klas wilt halen.ls Salembier - Nieuw-aas - + 03-777 20 15

ptember om 14.30nismaken met de

: de nieuwe video,atelier, de uitleen-

acholen staan weerij beginnen fris aanizoen. U kunt op-en gooi doen naarnbons van 2000 fr.ndaard Boekhandel.ntwoord op onder- 29 september.: Frieda Vandenbus-pe Van Roey (Heren-ottegem), Marie-Pau-n) en Karin Van Ten-

0: Robinson Crusoëro beleefde één van in het Geraard de Geraard Denijs, de-ermoordde in 1345 Van Artevelde. Dieop de Vrijdagmarkt.ke vriend, nl. Robin-

wassaraarwashti-rm-aanse koningin. Zijn beroemd vorsten-. Chr. door generaalnaam ook de naamwerd. Lagos had dest in het gezelschapaar die overal stedente en knopen door-as één van de meer

n zijn tijd, maar hoemet de grootste en en natuurkenner uit Oudheid als huis-derwijzer? Bezorgt us de naam van dezederwijzer?

A cli a,o

ofe

El

nst

s

eeeaar9pZe

en.vb

e

ca

ev ort wa rennn

(advertentie)

(advertentie)

28 KLASSE NR.57

Volgens socioloog Geert Devos van de VlerickSchool voor Management in Gent is ons huidigeonderwijs te veel vakgericht en ligt de toekomstondubbelzinnig in de leerlinggerichte school. Hijpraatte ook met leerkrachten en directies van leer-linggerichte scholen. Kenmerkend is er de actieveinbreng van de directie en de leerkrachten in hetonderwijsbeleid van de school. Leerkrachten heb-ben sterke collegiale relaties. De directie is in alledomeinen actief als manager en als onderwijskundi-ge. De school ontwikkelt een eigen schoolbeleid datgericht is op de leerlingen en dat de leerkrachten zelfmee bepalen.

JeugdherinneringenVakgerichtheid is blijkbaar passé. Kunt u ons eengoede reden geven waarom het onderwijs werke-lijk leerlinggericht moet worden?GEERT DEVOS: Het is de maatschappij zelf die ons ditopdringt: jongeren die nu op de arbeidsmarkt ko-men, moeten polyvalent zijn en flexibel. Vroegervolstond het dat je in een bedrijf met een bepaaldekennis of kunde binnenwandelde. Je deed je job endat was dat. Er was minder evolutie, meer stabiliteit.De moderne maatschappij is echter geëvolueerdnaar een dienstenmaatschappij. Ze is complexer,turbulenter en er wordt meer geëist. Bedrijven moe-ten veel meer rekening houden met de veranderin-gen in hun omgeving. Van de werknemer vereist ditcreativiteit, bereidheid tot permanente vorming enmulti-functionaliteit. Inzicht, vaardigheden en atti-tudes zijn belangrijker dan reproduktieve kennis.De kennistoevloed in de maatschappij is immers zogroot geworden dat we onze jongeren moeten bege-leiden in het selecteren, duiden en omgaan metkennis, niet in het reproduceren ervan.

En er zijn nog beïnvloedende factoren: de gezins-situatie van meer en meer leerlingen biedt mindergeborgenheid en bescherming dan vroeger; jonge-ren worden sneller volwassen en gaan vlugger rela-ties aan, wat hen met dito problemen opzadelt, die zemoeten leren oplossen; maatschappelijke proble-men als drugverslaving vinden sneller hun weg inhet leven van de jongere, die rijp moet zijn om deconfrontatie aan te gaan; er zijn meer migranten, diebegeleid moeten worden; de stress bij de jongerenligt hoger dan vroeger... De maatschappij vrààgtgewoon om een fundamentele verandering van onsonderwijs. Wie zijn eigen jeugdherinneringen op dehuidige jongere projecteert en daaruit besluit dat hetonderwijs van toen voor de huidige generatie jonge-ren ook wel volstaat, maakt een grote fout.Wat moeten we ons bij leerlinggericht onderwijsprecies voorstellen?GEERT DEVOS: Op studiegebied moet voor alle vakkenhet accent verschuiven naar leren leren, het bijbren-gen van inzicht (verbanden leggen, hoofd-en bijzakenonderscheiden), kritisch, creatief en probleemoplos-send denken, zelfstandig werken, enz. Daarnaast moetenwe naar een professioneel ondersteunde leerlingen-begeleiding: hulp bij het studeren, leermoeilijkhedenaanpakken, psycho-sociale begeleiding.Is psycho-sociale begeleiding niet veeleer de taakvan een PMS?GEERT DEVOS: Ja, maar niet in die mate dat de leer-kracht er overheen mag kijken. Ik pleit voor dealerte(re) leerkracht. Die weet niet alleen dat erzoiets bestaat als leermoeilijkheden, psycho-socialeproblemen, emotionele problemen, enz., hij kandeze dingen ook herkennen, au serieux nemen enzelf een eerste stap zetten.

VrijgesteldZiet u leerlinggericht onderwijs meteen concreetrealiseerbaar?GEERT DEVOS: De evolutie naar een meer leerlingge-richt onderwijs is complex en veelomvattend. Allegeledingen van het onderwijs zijn erbij betrokken.Opvattingen, structuren, systemen en werkmetho-des veranderen niet op een-twee-drie met een de-creet. Dit moet geleidelijk en doordacht gebeuren,even doordacht als wat tot nu toe is gerealiseerd.Voor de leerkracht begint alles bij de lerarenoplei-ding. Ook die verloopt nog teveel vakgericht en -zeker wat de aggregatie-opleiding betreft - te weinigpraktijkgericht.

Op studiegebied moeten het vak en het aanbren-gen van vaardigheden en attitudes hand in handgaan. Er moet ook aandacht gaan naar het vakover-schrijdende: de leerling moet vaardigheden die hijleert tijdens een vak kunnen meenemen naar eenander vak en daarbuiten, het dagelijkse leven in. Hetheeft weinig zin in de lerarenopleiding een apart vak«leren leren» te geven. Zoiets moet geïntegreerdgebeuren: de link met de vakken moet duidelijk zijn.Op het gebied van de leerlingbegeleiding moet deaspirant-leerkracht geïnformeerd en gesensibiliseerdworden en met die kennis de praktijk ingestuurd:een praktijk gericht op leerlingbegeleiding, met ele-menten van observatie, projectwerking, zelf werkenin lessen, e.d. Een en ander betekent ook dat dedocenten van de lerarenopleiding zelf zoveel moge-lijk voeling moeten houden met de lespraktijk. Hetgaat niet op dat een pedagoog 20 jaar geen les meerheeft gegeven aan de jongeren van wie hij de leer-krachten vormt. De leerkracht mag zijn functie ook

O N D E R Z O E K

ten loon naarven kan leidenten. Als de le-dingeren,k de

Een bankvooruit

Leerkrachwerken getot conflic

rarenopleiwil verandmoeten oo

opleiders veranderen.Vaste benoeming en reaf-fectatie moeten dringendbinnen voor revisie. De

ouders zijn te weinig bijhet schoolbeleid betrok-ken. Deze en nog veelmeer opwarmers scho-telt socioloog Geert De-vos u voor in zijn docto-raat De flexibilisering vanhet secundair onderwijs inVlaanderen. Voer voordiscussie, al lijkt één dingvast te staan: onze sa-menleving vraagt leer-linggericht onderwijs.

KLASSE NR.57 29

niet langer in lesuren uitgedrukt zien. Zoiets pastniet bij een functie die in de eerste plaats begeleidendis. Een leerlinggerichte leerkracht is misschien meeruren op school, maar krijgt ook de nodige logistiekesteun om zijn werk te doen.U hebt hierover gesproken met leerkrachten. Watdenken zij van de leerlinggerichte aanpak?GEERT DEVOS: De leerkrachten die ik ondervraagdheb, zijn het er over eens dat leerlinggericht onder-wijs in al zijn facetten moét. Ze vinden ook dat dit detaak is van àlle leerkrachten. Dat leerlingen meerzelfstandig zouden moeten werken wordt ook goedonthaald, al is het duidelijk dat het huidige jaarklas-sensysteem en de passieve rol van onze jongerentijdens de doorsnee les dit niet bepaald in de handwerken. Bovendien moet zoiets geleidelijk wordenopgebouwd, te beginnen in het eerste jaar. Vakover-stijgend werken moet zeker kunnen: de vaardig-heidstraining en attitudevorming kan in de leerplan-nen worden ingebouwd. Maar het welslagen vanleerlinggericht onderwijs staat of valt met de relatietussen schoolleiding en leerkrachten. Een goedeverhouding is onontbeerlijk. Er moet visie zijn,samenwerking, ondersteuning, deelname in de be-sluitvorming en de leerkracht moet de kans krijgenzich professioneel verder te ontwikkelen.

En de manager?Naast een vernieuwde lerarenopleiding dus ookeen gepaste directie-opleiding?GEERT DEVOS: De directie speelt een erg grote rol. Erwordt een actief en onderwijskundig beleid van haarverwacht, geen bureaucratisch-hiërarchische ver-houding meer met het lerarenkorps, maar een colle-giale relatie gebaseerd op samenwerking en geza-menlijke besluitvorming. Personeelsbeheer moet humanresources management worden, met aandacht voorde professionele ontwikkeling van de leerkrachten.De directie kan richting geven aan wat de leerkrach-ten doen door een concrete en aanvaardbare visie ophet leerlinggericht onderwijs uit te bouwen, doorredelijke, gerichte druk uit te oefenen, door onder-steuning te bieden en door de leerkrachten binnende nodige speelruimte te laten werken en op tevolgen. Dit vereist heel wat communicatieve vaar-digheden, een stimulerend vermogen en een grondi-ge kennis van en een concrete visie op al wat onder-wijs is. Hoe een directie-opleiding ook wordt inge-vuld, ze moet in dienst staan van die ene doelstelling:een vlotte samenwerking met het lerarenkorps.Tot zover de leraar en de directie. Maar u gaat nogverder.GEERT DEVOS: Dat klopt. De ouders moeten actiefgeïnformeerd worden over het schoolmanagement.Ouders hebben vaak heel conservatieve opvattingenover onderwijs. Het is voor een school niet eenvou-dig om sterk leerlinggericht te worden als ouders eenwaardenschaal van goede en zwakke vakken enstudierichtingen blijven hanteren. Een ouder heeftook maar een of twee keer een dochter die 19 jaar is,maar een leerkracht heeft twintig keren kinderen die18 jaar zijn, dus begint hij een beetje inzicht tekrijgen in wat het is. Daarom is het belangrijk datscholen een eigen onderwijsproject ontwikkelen endit project duidelijk communiceren naar de ouderstoe. Bovendien kan een echt leerlinggericht onder-wijs enkel slagen als de opdracht van de leerkrachtverbreed wordt: via de leerplannen, de lerarenoplei-ding, de navorming. Van een vak- en leerstofgerichtecontrole en begeleiding van leerkrachten moeten we

overstappen naar een leerlinggerichte begeleidingen schoolgerichte controle.

CentenEn mag de leerkracht die meer presteert dan zijncollega’s ook meer verdienen?GEERT DEVOS: Iedereen die ik ondervroeg, was heterover eens dat dit niet kan. Loon naar werkencreëert afstanden, conflicten. Het opzetten van hië-rarchische structuren met full-time gespecialiseerdefuncties krijgt dezelfde kritiek. De lat moet vooriedereen zo gelijk mogelijk liggen. Anderzijds pleitmen wel heel sterk voor het gedeeltelijk klasvrijmaken van een aantal leerkrachten voor ondersteu-nende opdrachten in de school. Men vindt ook datde schoolautonomie inzake studieaanbod, lessen-roosters en leerinhoud beperkt moet blijven: hetgevaar van eigenbelang en concurrentie is te groot.En natuurlijk mag een herdefiniëring van de op-dracht van de leraar samengaan met een algemenefinanciële opwaardering.Hoe passen reaffectatie en vaste benoeming in hetleerlinggericht onderwijs?GEERT DEVOS: Het huidige reaffectatiesysteem leidt tevaak tot versnippering van de opdracht en tot eengebrek aan continuïteit in de school. Voor leerling-gericht onderwijs kan dit niet. De meningen hier-over zijn nogal verdeeld, maar er wordt bijvoorbeeldgepleit voor een systeem van contracten voor onbe-paalde duur, van vlottere opzegmogelijkheden voorleerkrachten die totaal ongeschikt zijn voor huntaak, e.d. Het is belangrijk dat de scholen meerautonomie krijgen voor het personeelsbeleid.Er is de enveloppefinanciering, die de scholenmeer financiële verantwoordelijkheid moet geven.GEERT DEVOS: Die vindt in weinig ogen genade. Eensom geld klaarleggen waar de school zich mee moetberedderen wordt veeleer gezien als een bezuini-gingsmaatregel. Deze reactie is niet zo verwonder-lijk. Vergeet niet dat directies in de eerste plaatsdenken aan het belang van hun school, niet aan hetbelang van het hele onderwijssysteem. Sommigedirecties zijn ook bang voor de grote verantwoorde-lijkheid die zij hierdoor zouden krijgen.

Een laatste vraag: de maatschappij mager wel om schreeuwen, maar komt erook werkelijk een leerlinggericht on-derwijs?GEERT DEVOS: Er zijn natuurlijk weer-standen. Op schoolniveau zie ik vooralsommige oudere leerkrachten tegenstrib-belen. Die weerstand kan overslaan opandere collega’s en een sfeer van onwilcreëren. Een zwak schoolbeleid kan ook een rem zijn: een beleid dat niet goed kan sturen,niet motiveert, conflicten veroorzaakt of de zaakmisbruikt bijvoorbeeld. Het is ook niet vanzelfspre-kend dat àlle inspecteurs, pedagogisch begeleiders,leerplancommissies, enz. de vakgebonden benade-ring van zich afschudden en sterk leerlinggerichtworden. Denk ook maar aan sommige vastgeroestepersoneelsstructuren. Het vraagt tijd en engagementvan al wie bij deze systemen betrokken is om zeingrijpend te wijzigen. Het cliché van de zwaksteschakel gaat hier zeker op. Anderzijds is er ontegen-sprekelijk een flexibiliseringsproces aan de gang.Heel wat overheidsvoorstellen wijzen hierop. Dereacties hierop zijn verdeeld, maar niet uitsluitendnegatief. Voor de leerling is dit alvast een goed teken:hij kan een bank vooruit. ■

Geert Devos, De flexibilisering vanhet secundair onderwijs in Vlaan-deren, XV + 457 blz., uitgeverij Acco,Leuven/Amersfoort, 1995. Verkrijg-baar in de handel voor 1950 fr.Wie snel reageert en ons een kaartjestuurt, maakt kans op een gratisexemplaar, want wij geven er 5weg.Klasse - Bank Vooruit - Konings-straat 138 - 1000 Brussel.

De maatschappij

vraagt om ander

onderwijs

30 KLASSE NR.57

«Mijn dochter kwam telkens enthousiast thuisvan de les geschiedenis. Ze begreep de leerstofmoeiteloos. De lerares gebruikte in haar les woor-den die leerlingen begrepen of ze gaf meteen dui-ding bij moeilijke begrippen. Maar het schooljaardaarop liep het fout. De nieuwe leraar las de ge-schiedenis uit het handboek voor. De leerlingenmoesten gewoon volgen. Maar mijn dochter be-greep niet wat er gedrukt stond. Een beetje ongelo-vig nam ik dat boek eens ter hand. En ik moestvaststellen dat ik zelf nogal moeite had om door tedringen in de ingewikkelde verwoording van feitendie in gewone taal erg boeiend konden klinken.Waarom wordt een les moeilijker gemaakt als menze in druktaal omzet? Gebruiken leraar en leerlingdan nog dezelfde taal? Geven ze dezelfde inhoudaan een bepaald woord? Begrijpen ze de contextvan de woorden in dezelfde zin?» Dat vroeg Jean-Pierre Nuyttens zich af. Hij geeft vorming in bedrij-ven. Na de ervaringen van zijn dochter begon hijzich met professionele belangstelling te verdiepenin het onderwijs. Hij vindt dat leerkrachten hetleerproces op een nieuwe manier kunnen begelei-den, vooral dan op het niveau van het zo essentiëlebegrijpen.

PoespasWat loopt er precies fout in het leerproces?NUYTTENS: Leren leren is meer dan leren studeren.De nieuwe eindtermen wijzen op het belang vanleren leren. Maar leren en studeren worden in devolksmond en in veel handleidingen over het on-derwerp door elkaar gebruikt. Vaak gaat men ervanuit dat de leerling eerst moet begrijpen. Daarnavolgt dan een arsenaal van raadgevingen die vooralslaan op de werkmethode en de nodige inzet endiscipline. Aan het begrijpen zelf besteedt men niette veel woorden. Men veronderstelt dat het inzichtna het krijgen of geven van de les verworven is. Datis fout. Toch is dit begrijpen de essentiële voorwaar-de om studeren om te zetten in leren.Waar zit het verschil?NUYTTENS: Als de leerling de nieuw te verwerkeninformatie niet of slechts gedeeltelijk begrijpt, neemthij zijn toevlucht tot studeren. Hij leert dan de stofuit het hoofd om ze later bij de proefwerken tekunnen reproduceren. Eigenlijk verwerkt hij al-leen klankvormen zonder de samenhang ervan tebegrijpen. Daardoor vergeet hij snel de opgeslageninformatie. Ze maakt namelijk geen deel uit vanzijn voorraad bruikbare betekenisinhouden.

Een betekenisinhoud kan slaan op een woord,een paragraaf of een begrip. Hij bevat een commu-nicatie van een zender aan een ontvanger. Maar deontvanger geeft de boodschap niet altijd juist weer.We stellen vast dat leerlingen van in de lagereschool een aantal essentiële begrippen nooit echtgoed verwerken. Ze zien dat ze met breuken een

hele poespas moeten doen, maar hoede bewerkingen precies in elkaar zit-ten, kunnen ze niet verklaren. Zo ont-staan tijdens de schoolloopbaan steedsmeer lacunes in de voorraad kennis.

Die gaten bemoeilijken het le-ren van nieuwe informatie enbestendigen de spiraal van lou-ter studeergedrag, uit het hoofdleren. Dat gedrag geeft geenblij gevoel van weten en steedsmeer rijzen vragen over de nut-tigheid van al dat gestudeer.

Haha, hoho, heheEigenlijk begrijp ik u niet helemaal.NUYTTENS: Wat is eigenlijk begrijpen? Hoe bouwtiemand een begrip op? Begrijpen heeft te makenmet het omzetten van betekeniselementen in de ik-taal. Als een leerling de nieuwe informatie begrijpt,heeft hij zelf de betekenis ervan gevonden -haha!-.Hij deed dit door een beroep te doen op vroegeropgeslagen, bruikbare betekenisinhouden. In dezerelatie krijgt de nieuwe informatie een plaats in degeheugenstructuur van de leerling.

De bruikbaarheid van deze informatie zal verdertoenemen naarmate de leerling wordt aangemoe-digd om ook de consequenties -hoho!- van degevonden betekenis te onderkennen. Ik geef eenvoorbeeld. In het boek, Politieke geschiedenis vanBelgië van Els Witte, heet het eerste hoofdstuk: dedoorbraak van een burgerlijke parlementair-con-stitutionele staat. Je kan een leerling aanzetten omvia de betekenisinhoud van de titelwoorden deinhoud van het hoofdstuk te raden. Waarom ge-bruikt de auteur het woord doorbraak en nietgewoon begin of aanvang? Waarom burgerlijk enparlementair? Wie in staat is om uit zijn geheugende toestand in de middeleeuwen te verbinden met

L E R E N L E R E N

eerlingenin het la- een leer-t leercen-e centralejn de leer-

door vak-ra met do-

akgebied,

Defrank

valtdriemaal

«De leraar van de eenen-twintigste eeuw is eenbegeleider, een coach diesamen met de lplezier schept ten vinden vanbelevenis. In hetrum, een grotwerkruimte, zi

lingen omgeveninformatiecent

cumentatie enPC-modelles-sen. De bege-leiders, ver-

scheidene per vhebben kleine werkruim-ten. De leerlingen kiezenhun begeleider. Die sti-muleert ze tot een leer-belevenis en verifieert ze.Pas als een leerling deessentie van de nieuweinformatie heeft begre-pen, krijgt hij een vol-gend onderdeel.» In af-wachting dat deze virtu-ele realiteit écht wordt,komt op school alvast le-ren leren op de voorgrondvia vakoverschrijdendeeindtermen. Hou een frankklaar voor de rest vanhet verhaal.

KLASSE NR.57 31

de nieuwe gegevens, kan verder doordringen inbetekenisinhouden die in een ruimer verband staanmet elkaar. Als hij de goede sleutel voor de beteke-nisinhouden omdraait, ontdekt hij veel meer dande vier afzonderlijke woorden. Hij legt een verbandmet wat hij vroeger al leerde. Hij ziet de bruteinformatie in een grotere context, waardoor hij veelwijzer wordt.

Daarna zal hij waarschijnlijk voor zichzelf op-lossingen kunnen vinden -hehe!- om uit eventueleimpasses te geraken. Deze kennis zal de leerling alsbetekenisinhoud niet makkelijk meer vergeten. Hijkan ze daarom misschien niet direct reproduceren,maar hij zal waar nodig de betekenisinhoud kun-nen gebruiken om nieuwe betekenissen te onder-kennen.

De frank moet driemaal vallen om tot een diepbegrip te komen: haha, hoho, hehe.

Zonder betekenisLeren leren wordt dus een hele opdracht, zowelvoor de leerling áls voor de leraar.NUYTTENS: Van de leraar wordt verwacht dat hij hetleerproces stimuleert door te zorgen voor een goe-de leeromgeving, maar hij moet de leerling doeninzien dat hij zelf de betekenisinhoud moet vinden.Dan pas kan leren efficiënt werken. Vooral als deleerling ook doorstoot tot het vinden van de hohoen de hehe. Maar als een leraar vergeet de beteke-nisinhoud van het begrip logaritme te laten ontdek-ken, zodat de leerlingen weten waarvoor logarit-men dienen, kan deze lacune een afkeer van wis-kunde veroorzaken.Wat is de rol van de taal bij het ontdekken vanbetekenisinhouden?NUYTTENS: Die is van groot belang. Ook de taal teertop het gebruik van eerder verworven woorden enhun zo volledig mogelijke betekenisinhouden. Ditverklaart mogelijk waarom pientere anderstaligenin de schoolomgeving toch weinig aan de bakkomen. Er gaat namelijk veel van de te vindeninformatie verloren bij gebrek aan eerder opgesla-gen hanteerbare betekenisinhouden in die vreem-de taal voor hen. Bij de ervaren betekenis-vinders zalde voorsprong op de anderen exponentieel vergro-ten. Daarom zal de aandacht van de leraar vooralmoeten gaan naar de groep van nog-niet-vinders.Daar kunnen we de kwaliteit van het schoolseleerproces aanzienlijk verbeteren.Enkel de betekenis van de afzonderlijke woordenkennen, volstaat niet om iets goed te begrijpen.NUYTTENS: We moeten de aandacht van de leerlingaanscherpen om niet alleen woorden te herkennenmaar ook inzicht te krijgen in de manier waarop diewoorden met elkaar in verband staan. Elke woor-delijk weergegeven definitie is een gevaar, omdatleerlingen de afzonderlijke woorden wel herken-nen maar er de onderlinge samenhang niet vanzien.

BinnendeurDe leraar moet dus voldoende uitleg geven zodatde leerling de verbanden snapt.NUYTTENS: Nee, de rol van de leraar is niet zozeer omhet uit te leggen. Hij zal er veeleer op toezien om viaaandachtsvragen het vinden van de betekenisin-houd te bevorderen. Jawel, te katalyseren. Hij isinderdaad bij het leerproces betrokken, kan hetversnellen of vertragen, maar hij neemt er zelf nietaan deel. De sleutel zit op de binnendeur, bij de

leerling. Begrijpen speelt zich af in het hoofd van deontvanger. Hij alleen kan de verbinding tussenbinnenkomende en binnen zijnde informatie totstand brengen. Bij niet begrijpen kan de leraar eerstde ontbrekende betekenissencontext van de ont-vanger invullen.

Bovendien is begrijpen aanvankelijk een traagproces. Maar zodra de leerling de betekenis gaatvinden, gaat hij ook genieten van zijn succes, desmaak krijgen om nog meer te zoeken en te vinden,

om te leren. Dit is een continu proces.Er is geen ontsnappen aan. Hopelijkkunnen we in de toekomst het aantalgemotiveerde lerende-lingen aanzien-lijk doen toenemen en tevens ook delange-termijn-bruikbaarheid en het leer-vermogen als zodanig via de aangeleer-de informatie vergroten. Daaruit kanook een boeiende nieuwe relatie ont- staan tussen de leerling en de begeleider. We moe-ten onze leerlingen niet beoordelen, maar naar eenzo groot mogelijk leersucces begeleiden.Misschien een tip voor een concrete aanpak?NUYTTENS: De leraar moet meer in de huid van deleerling kruipen. Dat is een belangrijke attitudewij-ziging: samen met de leerlingen een team vormen.Fundamenteel is de leerling niet onwillig. Hij werddat misschien door opgestapelde ontgoochelingenin het leerproces. Misschien kan elke leraar voorzijn vak de meest essentiële informatie-eenhedenuitzoeken en daaruit oefensituaties afleiden. Inbijscholingen kunnen ze eventueel de wederzijdseervaringen rond kern-betekenisinhouden uitwis-selen. Dat zou nieuw zijn. ■

KINDEREN WORDEN BETERE LEERDERS• Leergebied-overschrijdende eindtermen «leren leren» (basisonderwijs). Hetis de bedoeling dat kinderen die de eindtermen «leren leren» hebben bereikt, meerzelfstandig nieuwe kennis en vaardigheden kunnen verwerven en in staat zijnproblemen op te lossen. En dit niet alleen ter ondersteuning van het schoolse lerenmaar ook om effectief te kunnen leren in om het even welke leersituatie. Dekinderen moeten betere leerders en probleemoplossers worden in allerlei wisselendecontexten. De visie op «leren leren» steunt op de overtuiging dat leren een actiefen constructief proces is. Leerinhouden en leerervaringen worden gezien als ruwematerie die door de lerende moet bewerkt, verwerkt en opnieuw opgebouwdworden. Dit vereist actieve inspanningen om te analyseren, te concretiseren,verbanden te leggen, te interpreteren, te synthetiseren, te abstraheren, te evalue-ren, te integreren en te transfereren.Eindterm 7.2.3.4: De leerlingen kunnen samenhangende informatie leren doorverbanden te leggen tussen nieuwe informatie en informatie waarover ze reedsbeschikken.Basisonderwijs: ontwikkelingsdoelen en eindtermen - Decretale tekst en uitgangspun-ten (juni 1955)• Vakoverschrijdende eindtermen secundair onderwijs - eerste graad. Hetvoorstel ondergaat een vrij ingrijpende aanpassing na een breed maatschappelijkdebat. Daardoor is het definitieve voorstel nog niet beschikbaar. U kan er meer overlezen in De eindtermen secundair onderwijs - eerste graad. Maatschappelijk debat,syntheserapport (1994). En... durven uitleg vragen als je iets niet begrijpt blijft eeneindterm voor een breed publiek.• Publikaties over eindtermen - Afdeling Informatie en Documentatie - Publikatie-dienst - Koningsstraat 71 - 1000 Brussel - + 02-219 94 36• Dienst voor Onderwijsontwikkeling (DVO) - Handelskaai 7 - 1000 Brussel - + 02-217 41 90 - fax 02-217 53 82• Centrum voor de Ontwikkeling van Studiemethodiek - Jean-Pierre Nuyttens -Tramlaan 117 - 1933 Sterrebeek - + 02-731 41 40 - fax 02-731 92 64

De sleutel zit op de

binnendeur van de

leerlingen.

32 KLASSE NR.57

De commissie telt 30 leden: 15 vaste leden en 15plaatsvervangers.

Vaste leden• Jos De Meyer (CVP - Belsele - 45 jaar- lic.rechten)«Vrijheid en gelijkheid van onderwijs zijn ook in1995 een uitdaging zodat alle leerlingen, ouders,leerkrachten en onderwijsinstellingen op een ver-gelijkbare en correcte wijze aan bod zouden ko-men. Ik pleit ook voor een inhoudelijke herwaar-dering van het leerkrachtenberoep.»• Mia De Schamphelaere (CVP - Edegem - 34 jaar- lic. rechten)«Vrijheid voor de school, verantwoordelijkheid

in de school. De Vlaamse samenleving moet devrijheid van onderwijs, zowel naar keuze als naarinrichting, blijvend garanderen. Ouders hebbenhet recht hun kinderen toe te vertrouwen aan hetopvoedingsproject van hun keuze. In een schoolmet eigen verantwoordelijkheid zijn de leerkrachtenmeer betrokken en gemotiveerd. In een enthou-siaste schoolomgeving groeien kinderen op totzelfzekere, weerbare volwassenen met een visieop het leven.»• Ronald Deswaene (VLD - Lochristi - 61 jaar -A1)«Veranderen van structuren is soms nodig. Maarinhoudelijke aspecten, zoals kwaliteitsbewakingen begeleiding zijn veel belangrijker. We moetende schoolse achterstand dringend en efficiënt aan-pakken en meer aandacht besteden aan de «moei-lijke» onderwijssectoren zoals beroepsonderwijs,BLO en BuSO en geïntegreerd onderwijs (GON).»• Pieter Huybrechts (VB - Turnhout - 39 jaar -topograaf & expeditie/scheepvaart)Aandacht voor eindtermenproblematiek; evolu-tie van het non-discriminatiepact en schaalver-groting.• Ludo Sannen (AGALEV - Ham - 41 jaar - lic.godsdienstwetenschappen en bacc. wijsbegeerte)«Een eerste belangrijk aandachtspunt voor mij isde vrije en gelijke toegang voor iedereen tot allevormen van onderwijs en vorming: met gelijkekansen, betaalbaar en sociaal aanvaardbaar vooriedereen, zonder onderscheid op basis van ras,kleur, afkomst en geslacht. In de totale vormingen ontwikkeling van jongeren moet minder accu-

rate kennis maar meer ontwikkeling worden aan-geboden. De hervorming van de lerarenopleidingkan bijdragen tot de herwaardering van het be-roep leraar.»• Freddy Sarens (CVP - Puurs - 49 jaar - lic.; aggr.sociologie)Aandacht voor herwaardering van het leraars-ambt; uitvoeren van de verbintenissen aangegaanin het kader van de Staten-Generaal TSO/BSO enrationalisatie van het secundair onderwijs in hetalgemeen; integratie van de verschillende vormenvan het onderwijsaanbod, gebaseerd op een toe-komstvisie.• René Swinnen (SP - Zoutleeuw - 54 jaar - regentNederlands-geschiedenis-moraal)Aandacht voor lerarenopleiding; de schaalvergro-ting met eraan gekoppeld de vrije keuze en net-overschrijdende initiatieven in samenwerkings-verbanden; rechtspositie van de personeelsleden.«Een overkoepelend en coördinerend decreet datde fundamentele onderwijsprincipes vastlegt (éénonderwijscodex), is noodzakelijk om de regelge-ving eenvoudig en doorzichtig te maken.»• Marleen Vanderpoorten (VLD - Lier - 41 jaar -lic. geschiedenis)Aandacht voor hervorming van het BSO; leraren-opleiding en personeelsstatuut.• Kris Van Dijck (VU - Dessel - 31 jaar - onderwij-zer)Aandacht voor voor personeelsstatuut en her-

V L A A M S E R A A D

De Vlaamse Raad of hetVlaamse Parlement telt

13 commissiesen nog eenviertal werk- groepen. Een ervan is deCommissie voor onderwijs,vorming en wetenschaps-beleid. Daarin zitten de

specialisten die ondermeer de onderwijsmate-rie in de ontwerpen envoorstellen van decreetonder de loep zullen ne-men. Slechts enkelen heb-ben geen onderwijserva-ring. De anderen ston-den wel in het onder-wijs, sommigens zelfs 26jaar lang. En één van henwoont uitgerekend in deOnderwijsstraat. KLASSEvroeg de Vlaamse volks-vertegenwoordigers vande nieuwe onderwijscom-missie aan welke aan-dachtspunten ze in dezezittingsperiode willenwerken. 80 % reageer-de. Benieuwd naar watzij belangrijk vinden.

Vóór Christo de Vlaamse Raad inpakt, pakken wij er een stukje van uit.

KLASSE NR.57 33

waardering van het ambt; lichamelijke opvoedingen geschiedenis; zittenblijven.• Mieke Van Hecke (CVP - Beervelde - 48 jaar - lic.rechten en criminologie)«Van de verdere concrete uitwerking van hetHOBU-decreet, met noodzakelijke aanpassingenvanuit de reële toepassing, maak ik een concreetaandachtspunt. In het secundair onderwijs heb ikvooral aandacht voor de eindtermen, die de voor-bereiding tot het nemen van verantwoordelijk-heid in de maatschappij van morgen voor ogenhebben. In de rationalisatie van het basisonder-wijs, moeten we rekening houden met huidigedoor traditie bereikte evenwichten.»• Gilbert Vanleenhove (CVP - Oostende - 48 jaar -lic. Germaanse filologie)«Belangrijke accenten in het regeerakkoord zijnvoor mij onder meer de algemene toegankelijk-heid van het onderwijs door zorgverbreding endoor een rationeel en polyvalent aanbod van vol-doende studierichtingen; aandacht voor een kwa-liteitsvol onderwijs, onder meer door een grondi-ge hervorming van de lerarenopleiding en eenefficiënte schoolgerichte navorming; meer auto-nomie en verantwoordelijkheid voor de scholen,gekoppeld aan voldoende en objectief toegekendewerkingsmiddelen.»• Joris Van Hauthem (VB - Lennik - 31 jaar - lic.moderne geschiedenis)«Ik vraag me af of budgettaire redenen op de duurgeen alibi worden om tot een soort eenheidson-derwijs te komen. Door het stimuleren van net-overschrijdende samenwerking bestaat de kansdat de eigenheid van de netten, in het bijzondervan het vrij onderwijs, teloor gaat. En wordt dezeaanpak wel goedkoper?»• Sonja Van Lindt (VLD - Merchtem - 45 jaar -onderwijzeres)Aandacht voor lerarenopleiding; hervormingenin het secundair onderwijs (vereenvoudigde re-gelgeving, kwaliteitsverbetering en management);zittenblijven.• Gracienne Van Nieuwenborgh (SP - Aalst -regentes Nederlands-Engels-moraal)Wenst gelijke aandacht en middelen voor álleonderwijsvormen.• André Van Nieuwkerke (SP - Brugge - 42 jaar -maatschappelijk assistent)«Aandacht voor de laaggeschoolden: De scholenvoor beroeps- en buitengewoon onderwijs moe-ten meer inspelen op de behoeften van de arbeids-markt. Promotie van het technisch onderwijs: Be-roepeninformatiecampagnes naar jongeren toesystematischer aanpakken. De mogelijkheden vanhet technisch onderwijs moeten daarbij duidelij-ker aan bod komen, in het kader van de regionalesocio-economische realiteit uiteraard. ARGO: deonderwijsdemocratie verder ontwikkelen via o.a. delokale raden. »

Plaatsvervangers• Sonja Becq (CVP - Meise - 37 jaar - lic. rechten encriminologie)«Onderwijs moet voor iedereen op eenzelfde wij-ze beschikbaar en toegankelijk zijn. Onderwijsin-houd (zowel kennisoverdracht als overdracht vanattitudes en houdingen), motivatie van leerkrach-ten en voldoende omkadering zijn hierbij vanwezenlijk belang. Ook het levensbeschouwelijkemaakt hier deel van uit. Vandaar het belang van

het demokratisch gehalte van ons onderwijs; detoegankelijkheid en perspectief voor vrouwen; dekwaliteit van het onderwijs en het statuut van deleerkrachten.»• Ward Beysen (VLD - Antwerpen - 53 jaar - regentNederlands-geschiedenis)Aandacht voor decreet Universiteit Antwerpen;herziening van leerplicht; afstemmen van vor-ming op het bedrijfsleven.• Herman Candries (CVP - Mechelen - 63 jaar -stafbrevethouder)Interesse voor de noodzakelijke relatie tussen

onderneming-onderwijs-onderzoek envoor toegepast wetenschappelijk on-derzoek.• Karel De Gucht (VLD - Berlare - 41jaar - lic. rechten)Aandacht voor hervorming ARGO,LORGO’s en meer algemeen het me-debeheer in het onderwijsgebeuren,zowel in het gemeenschapsonderwijs als in het gesubsidieerd; decreet over het middel-baar onderwijs; de vrije keuze.• André Denys (VLD - Zulte - 47 jaar - bedrijfslei-der)Aandacht voor hervorming secundair onderwijs;lerarenopleiding; decentralisatie in het onderwijs.• Paul Deprez (CVP - Heestert-Zwevegem)• Patrick Hostekint (SP - Roeselare - lic. diploma-tieke wet.; Europees recht; aggr. staats- en socialewet.)Aandacht voor basis- en bijzonder onderwijs metsteeds het belang van het kind en de leerling voorogen; opleiding van de leerkracht; democratise-ring van het universitair onderwijs.• Erik Matthijs (CVP - Eeklo)• Maria Tyberghien-Vandenbussche (CVP - Kler-ken-Houthulst)• Christiaan Vandenbroeke (VU - Waregem- 51jaar - lic. geschiedenis)Aandacht voor kwaliteit, lerarenopleiding, verlo-ning en «de ingeslagen weg van goedbedoeldeherstructurering vervolledigen.»• Michiel Vandenbussche (SP - Brussel)• Emiel Verrijken (VB - Antwerpen)• Cecile Verwimp-Sillis (AGALEV - Asse - 50 jaar- lic. scheikundige wet.; aggr. HSO)«Voor mij betekent de school meer dan kennis-overdracht. Haar eerste taak is opvoeden: waar-den en normen bijbrengen. Ook zo voor milieu-zorg. Elke school moet starten met praktischemilieu-opvoeding op school zelf. Het kan tochniet dat omgaan met afval op school betekent:tientallen blikjes op de speelplaats en in de strui-ken en een wekelijkse ophaling van zes vuilnis-containers door de gemeente.»• Robert Voorhamme (SP - Antwerpen - 46 jaar -handelsingenieur)«Het is een pedagogische uitdaging om in detoekomst onderwijs met hoger rendement (d.w.z.minder selectivistisch en dus minder uitsluitend)te verwezenlijken. Ook de kostprijsefficiëntie omde noodzaak aan bijkomende financiële inzet vanuitcollectieve middelen te rechtvaardigen, is belang-rijk. Ten slotte heb ik aandacht voor het weten-schapsbeleid, meer bepaald voor het voornemenom de uitgaven voor voornamelijk fundamenteelwetenschappelijk onderzoek op te drijven tot hetWesteuropees gemiddelde.»• Frans Wymeersch (VB - Sint-Niklaas). ■

«Meer aandacht

voor moeilijke

onderwijssectoren.»

34 KLASSE NR.57

Stel dat u meester Erik bent. U kent Marijke,vorig jaar gaf u er les aan. Zoals zij zich de laatstemaanden gedraagt, zo onverzorgd of moe als zij erde laatste tijd uit ziet, herinnert u zich haar niet.Er is duidelijk iets mis. U hebt vermoedens, maargeen zekerheden. Wat doet u?

Laat maar zitten!Hoewel ruim 9 van de 10 leerkrachten vinden

dat ze een geval van kindermishandeling of -verwaarlozing moeten melden, vindt bijna de helftdat ze verder niets moet ondernemen. Tot dieconclusie komt Stefanie Versteegen, laatstejaars-studente Gezondheidsvoorlichting en Opvoeding,die de houding van leerkrachten tegenover dezeproblematiek grondig onderzocht. In haar eind-rapport komt de bezorgdheid van de leerkrachttot uiting, maar ook zijn gebrek aan kennis en zijn(overdreven?) voorzichtigheid.STEFANIE VERSTEEGEN: Als het slechts om een ver-moeden van mishandeling of verwaarlozing gaat,wil een meerderheid geen verdere stappen onder-nemen. Misschien zou het goed zijn de leerkrach-ten duidelijk te maken dat verdere stappen onder-nemen niet betekent dat ze ook hulpverlenermoeten gaan spelen: overleg met collega’s is ook aleen volgende stap.

Lieve Jacob, Lutgart Verweyen en Hugo Lam-

brechts van het vrij PMS-centrum van Wijnegembegeleiden al meer dan 10 jaar leerlingen metsociaal-emotionele problemen uit alle onderwijs-

niveaus - van kleuters tot hoge-schoolstudenten. Uit hun samen-

werking met de leerkrachten blijkt hoe essentieelcommunicatie wel is.HUGO LAMBRECHTS: «Niets is zo belangrijk als er-over praten. Met collega’s in de wandelgangen,met de directie, tijdens klasseraad of multidisci-plinair overleg. Zelf wonen wij die overlegmo-menten bij. Het is al genoeg dat we een meldingkrijgen in de zin van ‘Er is iets mis met X’. Daargaan we dieper op in. We vragen de leerkrachtende leerling in het oog te houden, we nemen notavan de signalen.»

Coach60 % van de leerkrachten die iets ondernemen,tracht er eerst over te praten met het kind. Eenop vijf stapt ook naar de ouders toe. Wat is debeste houding?HUGO LAMBRECHTS: «De leerkracht is vaak een ver-trouwensfiguur. Dat hij als eerste met de leerlingpraat, is dan ook normaal. Zelf proberen wijdaarbij op te treden als coach: we overleggen metde leerkracht over de aanpak van het gesprek. Pasals dit om een of andere reden niet lukt, nodigenwij de leerling uit voor een babbel. Het PMS staatal wat verder van de school af. Dat kan de leerlingmotiveren. Later stappen we naar de ouders toe,als het kan met de leerkracht erbij. Bij lagere-schoolkinderen doen we dit zo gauw mogelijk.Het is de bedoeling de thuissituatie te leren ken-nen, de sfeer waarin het probleem zich afspeelt.

Problemen als kindermishandeling behandelenwe zoveel mogelijk situationeel. Verdere stappenhangen sterk af van de situatie.»Wordt er overlegd met collega’s, met de directie,met het PMS?STEFANIE VERSTEEGEN: Ongeveer 7 leerkrachten op

10 die een geval van kindermishandeling consta-teren, overleggen met hun collega’s of met dedirectie. Nadien zullen ze misschien naar PMS/MST gaan, maar dat doet amper de helft van debetrokken leerkrachten.HUGO LAMBRECHTS: «Dikwijls weet men niet waar-voor men bij een PMS terecht kan. Zo zouden weons alleen met studiekeuze en leerlingen metleermoeilijkheden bezighouden. We steken ech-ter ook veel tijd in sociaal-emotionele problemenvan leerlingen.»Hoe ervaren de leerkrachten de actie die zehebben ondernomen?STEFANIE VERSTEEGEN: «De helft van de leerkrach-ten is achteraf tevreden. 15 % is echter niet zotevreden over de ondernomen stappen. Vooralover het gesprek met de ouders is de ontevreden-heid groot. Er zou dan ook meer aandacht moetenworden besteed aan de aanpak van zo’n gesprek.»

LeedUit het onderzoek blijkt dat leerkrachten zichvaak geremd voelen om daadwerkelijk iets teondernemen bij een vermoeden van kindermis-handeling.STEFANIE VERSTEEGEN: «Veel leerkrachten zijn bangiemand vals te beschuldigen, ze vrezen de negatie-ve gevolgen voor het kind. Met behulp van voor-lichting kan uitgelegd worden dat het kind waar-schijnlijk juist beter af zal zijn wanneer er iets aanzijn situatie gedaan wordt. De meerderheid van deleerkrachten wenst trouwens vorming rond ditprobleem.»HUGO LAMBRECHTS: «Onwetendheid is ook een fac-tor. Velen zien kindermishandeling als een mis-

K I N D E R M I S H A N D E L I N G

Marijke gaat niet

Zoals gewoonlijk is Ma-rijke niet zo blij als deschoolbel gaat. Haar vrien-dinnetjes wringen zichde schoolpoort uit en lo-pen naar hun vader ofmoeder, of ze spoedenzich naar bus of tram.Onderweg praten ze hon-derduit over school, va-kantie, over wat dan ook.Marijke blijft wat in debuurt van de schoolpoorthangen. Voor haar is de

s c h o o leen veili-ge haven,een sta- biele omgeving. «WelMarijke? Ga je niet naarhuis?», vraagt meester Erik

van de vijfde klas, als hijhet meisje ziet staan.Marijke knikt alleen maar.Erg langzaam komt zijin beweging. Het liefstwas ze op school geble-ven.

KLASSE NR.57 35

daad, die alleen via juridische weg kan wordenbehandeld. Soms stapt een leerkracht onmiddel-lijk naar het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg enzet daarmee een heel raderwerk in beweging. Heteindigt er meestal mee dat het kind geplaatstwordt. Voor kinderen is dat zelden een oplossing.

Ze zijn hun vader enmoeder kwijt, het ge-zin is kapot. Een meervoorzichtige of syste-matische aanpak hadveel leed kunnen ver-mijden.»

FrustratieHoe moeten we onsde ouders voorstellendie hun kinderen mis-handelen?LUTGART VERWEYEN: «Veelkindermishandeling issituatiegebonden. Er zijnmeestal dieperliggendeoorzaken: onmacht,frustratie, ontgooche-ling,... Vaak beant-woordt het kind nietaan verwachtingen van

laanderen is kindermis-eling de tweede oorzaak

kleutersterfte. Maareren van àlle leeftijdener het slachtoffer van.

zijn ouders. Dat kan gaan van een baby die te vaakhuilt tot een adolescent die niet de gepaste studie-keuze heeft gemaakt.»HUGO LAMBRECHTS: «Kindermishandeling komt voortuit niet kunnen of niet weten. Je komt soms bijmensen thuis die op een of andere manier in deknoei zitten met huisvesting, kinderbijslag, werk-loosheid, OCMW, enz. Ze krijgen zoveel druk teverwerken dat hun eigen kinderen er op dat mo-ment te veel aan zijn.»

JeugdrechterKan je zo’n ingewikkeld probleem wel oplossen?Hoe begin je daaraan?HUGO LAMBRECHTS: «Wij vertrekken altijd van devraag: wat kunnen we doen om de mishande-ling of verwaarlozing te stoppen? We pakkende omstandigheden aan, proberen daar orde inte brengen. Dat kan een stuk sociale werkingzijn, administratieve hulp, iets waardoor demensen zich al wat geruster voelen. Soms gevenwe ook opvoedingsondersteuning: we beant-woorden vragen als Wat is een kind? Wat kan ofkent een kind van zeven? Van veertien? En voor-al: Wat kan je er (nog) niet van verwachten? Endat werkt. De signalen van kindermishandelingnemen snel af na het eerste gesprek. Soms komthet al gauw helemaal goed. Dat merk je dan aanhet kind. En dan denk je wel eens: stel dat weonmiddellijk naar de jeugdrechter waren ge-stapt... Het is een misvatting dat we de zaakonmiddellijk naar buiten brengen. Als blijkt datonze tussenkomst niets uithaalt, hebben wenatuurlijk weinig keuze, maar het blijft een vande laatste stappen.»

Niet bij mijEen op tien kinderen ondergaat een of anderevorm van mishandeling. In Vlaanderen is kin-dermishandeling de tweede oorzaak van kleu-tersterfte. Volgens het onderzoek wordt tweederde van de leerkrachten er nooit mee gecon-fronteerd. Amper 14 % van de leerkrachten heeftin zijn carrière amper een geval geconstateerd.Rijm het maar eens aan elkaar.STEFANIE VERSTEEGEN: «De leerkrachten herkennende verschillende vormen van kindermishandelingwel, maar als zij de signalen ervan moeten noe-men, blijkt dat meer kennis nodig is. Voorlichtingover de vormen en signalen van kindermishande-ling moet die kennis leveren. De nadruk moet danvooral liggen op informatie over seksueel mis-bruik en over psychische mishandeling en ver-waarlozing.»LUTGART VERWEYEN: «Het is ook een kwestie van watje wilt zien. Sommige leerkrachten zijn heel gevoe-lig voor deze dingen. De bereidheid om erover tepraten is in het algemeen wel groot, zeker als er opschool een cultuur bestaat waarin kindermishan-deling bespreekbaar is. De directie speelt hierin eencruciale rol. Sommige directies maken het pro-bleem totaal onbespreekbaar uit vrees de schooleen slechte naam te bezorgen en leerlingen teverliezen. In zo’n geval haakt ook de leerkracht af.»

DrugsKindermishandeling vraagt om een meer ge-structureerde vorm van hulpverlening. Kan ditin een school? En wat als de samenwerking metbijvoorbeeld PMS/MST niet zo vlot loopt?STEFANIE VERSTEEGEN: «Het zou goed zijn als elkeschool een beleidsplan ‘kindermishandeling’ zouopstellen. Dit kan een houvast bieden voor deleerkrachten. Zo’n plan kan de stappen vastleg-gen die de leerkracht kan ondernemen in gevalvan kindermishandeling, een sociale kaart vanalle hulpverleningsinstanties in de omgeving,

afspraken rond melding en rond demanier waarop met kind en oudersmoet worden omgegaan en natuur-lijk ook overleg met hulpverlenendeinstanties.»Er loopt nu een project dat kinderenmet sociaal-emotionele problemen opeen meer efficiënte en rechtstreeksemanier moet helpen. Het is begonnen vanuit het overkoepelend organisme voor allevrije PMS-centra in Vlaanderen. Het project wilde begeleiding van sociaal-emotionele problemendoor PMS in het algemeen verbeteren. Er is ookeen deel sensibilisering bij. Als een school bij-voorbeeld iets wil doen rond een of andere so-ciaal-emotionele problematiek (agressie, drugs,pesten,...) dan kan vanuit het project daarbij on-dersteuning gegeven worden.Onderzoek bevestigt dat de leerkracht de sleutel-figuur is bij de ontdekking van kindermishande-ling, van welke aard ook. Dat houdt heel watverantwoordelijkheid in, want er lopen nog teveel Marijkes rond. ■

Voor een anonieme melding:Vertrouwensartscentra Kind in NoodAntwerpen + 03-230 41 90;Brugge + 050-34 57 57;Brussel + 02-477 60 60;Gent + 09-233 10 10;Hasselt + 011-27 46 72;Leuven + 016-34 31 31.Project sociaal-emotionele problemen:• Wim JacobsVrij PMS-centrum - Gendarmerie-straat 63 - 1800 Vilvoorde - + 02-251 15 55• Christiane DumezVrij PMS-centrum - Fl. Van Cau-wenberstraat 13 - 2500 Lier - + 03-480 80 18

Het onderzoek waarnaar verwezenwordt, heet Zo blij als een kind? enis uitgevoerd door Stefanie Verstee-gen, laatstejaarsstudente Gezond-heidsvoorlichting en Opvoeding aande Rijksuniversiteit Limburg, Maas-tricht, januari 1995.

In Vhandvan kindzijn

«Sommige leraars

doen of ze niets

zien.»

graag naar huis

36 KLASSE NR.57

S I G N A A L dg

VOORTIJDIG SCHOOLVERLATEN

Dag school!Vroeger kon de ongediplomeerde schoolverlater wel altijdergens terecht op de arbeidsmarkt. Een 14-jarige die zon-der diploma de school de rug toekeerde, ging meestal meemet pa of ma naar de fabriek. Problemen als schoolmoe-heid, spijbelen en voortijdig schoolverlaten konden op diemanier wat gerelativeerd worden. Dat is voltooid verledentijd. In de tweede graad van het beroepsonderwijs verlaatmomenteel meer dan een kwart van de leerlingen tijdensof na het schooljaar de school. De meesten vinden hunheil in een andere school of onderwijstype, maar eenaantal stapt zonder enig toekomstperspectief uit het on-derwijs. Wat drijft jongeren de school uit?28 % van de leerlingen in de tweede graad van het BSO, deonderwijsvorm waar de schoolmoeheid het grootst is, haakttijdens of na het schooljaar af: 9 % tijdens het schooljaar, 19 %erna. Van die 28 % veranderen de meesten van school of - inmindere mate - van onderwijstype, maar ten minste een opzeven keert het onderwijs definitief de rug toe. Sommigen gaanwerken. Anderen blijven werkloos en lopen door hun gebrekaan diploma het risico in de marginaliteit te verzeilen. Tot dievaststelling komt Mia Douterlungne, hoofd Sector Onderwijs enArbeidsmarkt aan het Hoger Instituut voor de Arbeid van deKULeuven, die 62 BSO-scholen onder de loep nam.Hoe moeten we ons de voortijdige schoolverlater voorstel-len?MIA DOUTERLUNGNE: De meeste leerlingen die voortijdig afha-ken, hebben een problematische schoolloopbaan achter de

rug: geen 20 % zit nog op leeftijd. Ze zijn een of meer kerenblijven hangen. Sommigen zijn via het cascade-effect uiteinde-lijk gedemotiveerd in het BSO terechtgekomen. Voorbije exa-menresultaten spelen ook een rol. Vaak zijn het immers zitten-blijvers die er plots genoeg van hebben. En er is ook de groep18-jarigen die hun termijn hebben uitgediend. Verder komendeze jongeren uit veeleer precaire gezinsmilieus: instellingen,eenoudergezinnen, gezinnen met een vervangingsinkomen,...Zijn deze leerlingen schoolmoe of leermoe?MIA DOUTERLUNGNE: Leermoe kun je ze niet noemen: 2/3vindt leren belangrijk, ook als dat tot 18 jaar moet. De schoolis voor hen een noodzakelijk instrument, vooral om later aaneen job te geraken. Alleen vinden ze er hun weg niet in: voorhen ontbreekt een pedagogiek van slagen en succes. Ze gaandwalen door het schoollandschap en - wat ik noem - aanschoolshopping doen, met alle gevolgen vandien.Wat doet leerlingen hun school ruilen voor een andere? Ofvoor iets anders?MIA DOUTERLUNGNE: Voor 10 % van de leerlingen spelenexterne factoren mee: langdurige ziekte bijvoorbeeld, of ver-huis. 18 % van de leerlingen wordt door de school zelf door-verwezen of de laan uitgestuurd. 72 % van de leerlingenneemt echter zelf de beslissing. Het gekke is dat de school ditin de helft van de gevallen niet ziet aankomen. Als dat wel hetgeval is, wijt zij het heel vaak aan individuele kenmerken enaan de omgeving van de leerling: zijn motivatie en doorzet-tingsvermogen, de negatieve invloed van zijn sociale omge-ving. Als je het de jongeren zelf vraagt, hoor je een heel anderverhaal. Het merendeel geeft schoolgebonden motieven op:2/3 onder hen heeft het over vervreemdingsproblemen en ookwel prestatieproblemen op school, 1/3 voelt zich aangetrok-ken tot een andere onderwijsvorm of -richting. Het is trou-

Meer signalen. Zowel in binnen- alsin buitenland wordt heel wat onder-zoek verricht binnen de ruime margesvan het onderwijs. Universiteitsteamsbuigen zich gedurende een, twee ofmeer jaren over actuele topics. Denkmaar aan zorgverbreding, de leraren-opleiding, multicultureel onderwijs, TSO-BSO, enz. Veel onderzoek in Vlaande-ren wordt trouwens gesubsidieerd doorhet Departement Onderwijs. Over deresultaten hiervan wil KLASSE u vanafnu nog beter informeren. De rubriekSIGNAAL wordt dus uitgebreid. Om ute dienen.

Pief poef paf en gij... Ondanks hetfeit dat president Clinton stappen on-dernam om de verkoop van vuurwa-pens in zijn land onder controle te krij-gen, werden in 1994 21.644 mensen

oor een of meer ko-els gedood, waarvan

5110 tieners! Op de televisie lopen re-portages en programma’s die de jeugd,de ouders en vooral de verkopers moe-ten sensibiliseren, maar het zal de jon-geren alvast worst wezen. In grote ste-den bezit tot 40 % van de 16-jarigeneen revolver; sommige wapenbezitterszijn amper 12! Ze kopen hun wapen opde zwarte markt of in een warenhuis endit voor amper 600 frank. «We voelenons gewoon niet meer veilig», zeggende jongeren in koor, «het is schieten ofneergeschoten worden.» Overheid en

sociale werkers zitten met de handenin het haar. Bekende sportmannen enacteurs worden momenteel ingezet ineen poging het tij te keren. De scholenslagen daar alvast niet in.

NV de school. «De resultaten gingenalsmaar bergaf, het absenteïsme steeg,vandalisme, geweld in de klas en tie-nerzwangerschappen namen toe, leer-krachten raakten totaal gedemotiveerden het schoolbeleid stond machteloos.Gelukkig is dat nu allemaal verledentijd.» Dat zegt de directeur van eenschool in Hartford, Connecticut in deV.S. en zijn collega’s zijn al even geluk-kig. Welke deus ex machina is in Hart-ford dan wel neergedaald?Het wondermiddel heet Education Al-ternatives en het is een consortium datzich heeft gespecialiseerd in het oplos-sen van onoplosbare (onderwijs)-problemen. Concreet gebeurt dit doorscholen over te nemen en te reorgani-seren door management en professio-nele expertise, zodat de leerkrachtenhun energie enkel nog moeten richtenop het lesgeven. De uitrusting van deschool, administratie, modernisering,veiligheid, diverse trainingen en na-vorming voor de leerkracht, het wordtallemaal geregeld door Education Al-ternatives, die ook hun eigen leerme-thodes aanbieden. Een contract bepaaltdat het bedrijf winst mag maken via debezuinigingen die het dankzij de reor-

ganisatie realiseert. Het contract ga-randeert echter ook de werkzekerheidvan het personeel en de inspraak vanleerkrachten, ouders en gemeenschap.

Wie drinkt, die krimpt. Kleine kin-deren die te veel limonade of anderbruisend en gesuikerd vocht drinken,hebben niet genoeg eetlust als ze aantafel gaan. Hierdoor lopen ze groei-vertragingen op. Dat bewijst een re-cente studie van de universiteit vanSouthampton. De wetenschapslui spre-ken van het limonadedrinkerssyndroom.Sommige kinderen nemen zoveel ca-lorieën op door koolzuurhoudendedranken te drinken dat ze geen echtvoedsel meer lusten. Ze eten niet ge-noeg vetten en eiwitten, die ze nodighebben voor hun groei. Bovendienworden dergelijke kinderen prikkelbaar;de maaltijden geven aanleiding totruzies met de ouders. Dat is niet hetgeval bij het ontbijt, maar dat komtslechts doordat de kinderen tijdens hunslaap niets hebben gedronken.In elk geval is er reden tot ongerust-heid, want uit een onderzoek bij hon-derden kinderen blijkt dat 70 % van dekinderen op de kleuterschool en 50 %van de kinderen op de lagere schoolnooit gewoon water drinkt. In Groot-Brittannië is de verkoop van koolzuur-houdende frisdranken, die vooral doorkinderen worden gedronken, tussen 1981en 1991 met bijna de helft toegeno-

KLASSE NR.57 37

wens opvallend hoe een nieuwe school bij de leerling beterscoort naar inhoud en schoolklimaat: de leerkrachten zijnbeter, de wijze van lesgeven is beter, de sfeer is aangenamer,de leerstof is meer aangepast aan hun niveau. Hun school-moeheid neemt er mee af, althans voorlopig.In welke mate beïnvloedt een school het voortijdig school-verlaten van de leerling?MIA DOUTERLUNGNE: Er zijn objectieve schoolkenmerken, zo-als het net, de ligging, het aanbod, deaard van de schoolbevolking, enz. Con-creet: in scholen van het gemeenschaps-onderwijs, scholen zonder eerste graad,(groot)stedelijke scholen, scholen met eenhomogene bevolking uit de lagere klasse,jongensscholen of gemengde scholen vin-den we meer risicoleerlingen. Dit geldt en-kel voor leerlingen die tijdens het school-jaar afhaken. Voor leerlingen die na hetschooljaar stoppen, schijnen deze facto-ren veel minder doorslaggevend.Naast de objectieve kenmerken zijn erook de invloeden van het onderwijskli-maat. Algemeen kunnen we zeggen dathet probleem van voortijdig schoolverla-ten zich minder voordoet in scholen meteen open beleidsstructuur, waar de leer-krachten een zekere beslissingautonomiehebben, waar de relatie tussen directie enleerkrachten vlot loopt, waar geen te strikteberegeling wordt opgelegd en waar er eengoede doorstroming van informatie is,niet in het minst over de leerling zelf.

Hoe zit het met de begeleiding van schoolverlaters? Watdoet de school?MIA DOUTERLUNGNE: In meer dan de helft van de gevallenis er geen begeleiding of voorbereiding vanuit de school ofvanuit PMS. Amper 40 % van de schoolverlaters heeftcontact gehad met het PMS. Het is natuurlijk moeilijkvoorbereiden als 65 % van de leerlingen van de ene dag opde andere beslist er de brui aan te geven. Toch kun je

risicoperiodes (beginmaanden, examen-periodes) en risicogroepen aanduiden.Preventief werken, bijvoorbeeld met eenregistratiesysteem voor de schoolloop-baan van elke leerling, kan iets opleve-ren. De kern van de zaak echter blijftdat er meer moet gewerkt worden aaneen pedagogiek van slagen en succesvoor elke leerling. Het onderwijsbeleidzou er toch moeten in slagen met zijn12-jarige leerplicht - de langste periodein Europa - om voor iedere jongere deminimumkwalificaties te garanderenom zich te integreren in de maatschap-pij.

Het onderzoek van Mia Douterlungne is uit-gegeven onder de titel Dag School! Eenonderzoek over het voortijdig schoolver-laten in de tweede graad van het be-roepssecundair onderwijs en kost 370 fr.excl. verzendingskosten. Hoger Instituut voorde Arbeid (HIVA) - E. Van Evenstraat 2E -3000 Leuven - + 016-32 33 32 ■

men. Waar is de melkbrigade geble-ven?

The best there is... Israëlische leer-krachten hebben een vrijgeleide gekre-gen om seksshops te bezoeken, dit ombij te blijven en hun leerlingen goed tekunnen informeren. Een en ander ka-dert in een project opgezet door hetMinisterie van Onderwijs, waaraan ook

een seksuologe en een keten van seks-shops meewerken. In zo’n winkel krij-gen de leerkrachten tekst en uitleg vande uitbaters. Al 200 collega’s hebbenvan het aanbod gebruik gemaakt. Demeeste bezoekers voelen zich eerst watonwennig, aldus seksuologe Rozaman,maar na de rondleiding gaan de mees-ten zelfs met een kleinigheidje naarhuis.

Tien minuten is genoeg. Laat uwleerlingen elke lesdag beginnen met

10 minuten verplichte krantelectuuren ze krijgen er vanzelf zin in! Datbewees een experiment in vier mavo-scholen in Nederland. De leerlingenkregen elke dag de regionale krant alsverplichte kost voorgeschoteld terwijlde leerkrachten de opdracht kregenzich afzijdig te houden. Twee van dehonderd leerlingen lieten de krant linksliggen, maar de andere 98 reageerdenenthousiast. Het experiment duurdedrie maanden. Nog eens drie maan-den later werd onder dezelfde leerlin-gen een enquête gehouden. De resul-taten wezen uit dat verplicht de krantlezen van de leerlingen trouwe krante-lezers had gemaakt: niet alleen grij-pen ze er nu bijna dagelijks naar, zevinden de krant ook leuker en interes-santer dan ze altijd dachten. Ook wordter nu meer over actuele onderwerpengepraat met vrienden en ouders. Ver-der zien de leerlingen nu beter in dathet lezen van dagbladen kan bijdra-gen tot de verbreding van hun alge-mene kennis. En ten slotte zijn ook deleerkrachten tevreden, want hun pu-pillen scoren beter voor tekstverkla-ren, aardrijkskunde en begrijpend le-zen. Een idee dat navolging verdient!

Zap. Een Duitse school doet een po-ging om de discipline te verbeteren. Deouders ondertekenden een overeenkomstwaarin ze onder meer beloven dat hunkinderen geen speeltuig mee naar de

school brengen, dat ze enkel naar uit-gekozen TV-uitzendingen kijken en datze pas mogen spelen als het huiswerkaf is. Meer dan de helft van de oudersondersteunt dit experiment. Het is nurustiger in de klassen.

Digitale macho’s. Nog voor leerlin-gen een eerste les informatica hebbengehad, stellen de jongens zich al ergverschillend op tegenover de computerdan de meisjes. Jongens zijn positieverin hun uitlatingen over het plezier enhet nut van computers. Ze gaan er pratop geen computerangst te kennen enmeten zich al gauw heel wat capacitei-ten toe in hun omgang met de PC. Zemaken ook meer plannen voor toe-komstige activiteiten met computers.Bovendien vinden zowel jongens alsmeisjes computers «meer iets voor jon-gens». Meisjes doen zich op dit domeinondeskundiger voor dan ze werkelijkzijn. Niet alleen hebben ze minder zelf-vertrouwen in hun omgang met de PC,ze schermen zelfs graag met die ver-meende ondeskundigheid. Ook hun aldan niet gemeende afkeer voor de com-puter steken ze niet onder stoelen ofbanken. Werken met de computer heeftblijkbaar een mannelijk imago. De meestwaarschijnlijke verklaring hiervoor isdat jongens van jongs af aan vakermet computerspelletjes in aanmerkingkomen. Ook het klassieke rollenpatroonschijnt mee te spelen. ■

38 KLASSE NR.57

++INFOLIJN

Voor al uw vragenover onderwijs:

Koningsstraat 71

1000 Brussel

+ 02-219 18 00

DEELTIJDSEOPDRACHTENIk werk als deeltijdse leerkrachten heb van mijn directie eenzeer ongelukkig lessenroostergekregen. Protesteren helptniet, «het kan niet anders» ishet enige antwoord dat ik krijg.Hoe moet ik hierop reageren?Het opmaken van lessenroos-ters behoort tot de bevoegdheidvan de inrichtende machtenen directies van de onderwijs-instellingen. Het DepartementOnderwijs heeft geen verderevoorschriften vastgelegd. Der-gelijke voorschriften zouden trou-wens botsen met de autonomievan de inrichtende machtenom een eigen personeelsbeleidte voeren.Het toekennen van zo’n lessen-rooster is dan ook het gevolgvan een arbeidsovereenkomsttussen werkgever (de inrichten-de macht) en werknemer (deleerkracht). Dit is een zgn. rechts-verhouding waarbij het Depar-tement Onderwijs niet is betrok-ken. In geval van moeilijkhe-den met het lessenrooster moetu zich dan ook richten tot uwwerkgever. U mag van een «goede»werkgever verwachten dat hij ueen rechtvaardige en gunstigeverdeling van opdrachten enandere taken geeft, maar an-derzijds moet u er op uw beurtmee rekening houden dat uwwerkgever ook de belangen ende goede werking van de onder-wijsinstelling moet beogen.

GEDETACHEERDENGEZOCHTIn de rubriek «Gedetacheer-den gezocht» valt het mij opdat verenigingen of vzw’s vaakeen leeftijdsbeperking opleg-gen. Persoonlijk vind ik ditheel jammer, 40 jaar is tochniet te oud?, maar bestaathiervoor wel een wettelijkegrond?Die wettelijke grond is er inder-daad. Zo’n detachering is ei-genlijk een terbeschikkingstel-ling ten behoeve van jeugd-organisaties. Erkende jeugdbe-wegingen, -diensten of -groe-peringen kunnen immers vra-gen dat vastbenoemde ledenvan het onderwijzend personeelter beschikking worden gesteldom de leiding en de opleidingvan hun kader of hun pedago-gische voorzieningen op zich tenemen. In principe komen se-cretariaats- en bestuursopdrach-ten niet in aanmerking. Ledenvan het administratief perso-neel kunnen zo’n detacheringniet krijgen.In tegenstelling tot de terbeschik-kingstelling wegens bijzondereopdracht (geen leeftijdsgrens, duurbepaald door een ministeriëlebeslissing) bedraagt de maxi-male duur van de terbeschik-kingstelling zes jaar, eventueelte verdelen in drie periodes vantwee jaar. De leeftijdsgrens isbepaald op 40 jaar. Een perso-neelslid dat tijdens een dergelij-ke detachering 40 jaar wordt,moet ten laatste bij het beginvan het daarop volgende school-jaar zijn onderwijsambt her-vatten. Tijdens deze terbeschik-kingstelling blijft het personeelslidbezoldigd en in dienstactiviteit,maar zijn vakantieverlof wordtbeperkt tot 30 dagen, waarvaner 21 zonder onderbreking mo-gen worden genomen.Maar er is ook nieuws, heetvan de naald: de Vlaamse re-gering heeft een ontwerp prin-cipieel goedgekeurd om demaximumleeftijd te verhogentot 42 jaar.Meer informatie: Onderwijszakboekje1994-1995 - J. Heyvaert & G. Janssens- Kluwer Editorial - p. 256-258

PANIEKHeb ik het goed begrepen datbasisscholen nu ook moetenfusioneren?Geen paniek. Kleine basisscho-len worden aangemoedigd omvrijwillig samen te smelten.In het basisonderwijs betekentschaalvergroting veeleer hetaangaan van samenwerkings-verbanden dan het fusioneren

van scholen tot grotere gehe-len. Toch kan een school teklein worden om nog goed tekunnen functioneren. Dan isfusie met een andere schoolaangewezen. Ook het gemengdmaken van scholen kan aan-leiding zijn voor een fusie vanjongens- en meisjesscholen. Maardeze mogelijkheden betekenengeen start van een algemenefusie-operatie.Het nieuwe Vlaamse regeerak-koord bepaalt alleen dat schaal-vergroting mogelijk is in hetgewoon basisonderwijs (ook overde netten heen). Daartoe moetmen de huidige reglementering(vooral in verband met het les-tijdenpakket) aanpassen. Inafwachting van een decretaleen reglementaire grondslagkunnen alvast nadelige gevol-gen van vrijwillige fusies wor-den vermeden. Scholen die op1 februari van het voorafgaan-de schooljaar een leerlingen-aantal hadden dat minstens15 % boven de rationalisatie-norm lag, komen in aanmer-king voor gunst-maatregelen. Alser meer dan tweescholen bij een fusiebetrokken zijn, ishet toegelaten datéén school de ver-hoogde norm nietbereikt.De gefusioneerdeschool heeft uiter-aard slechts één di-recteur. De ande-re directeur helpteerst gedurendetwee jaar zijn col-lega directeur-titu-laris. Nadien wordt hij ter be-schikking gesteld bij ontstente-nis van betrekking. Maar vanzodra het ambt van adjunct-directeur officieel erkend is viahet decreet basisonderwijs, kaneen ter beschikking gestelde di-recteur dat ambt uitoefenen, on-geacht het aantal leerlingen vande gefusioneerde school. Zelfsals deze school later de normvoor het in dienst nemen vaneen adjunct-directeur niet haalt,kan zijn ambt blijven voortbe-staan tot dat hij met pensioengaat.Bovendien krijgt de inrichten-de macht een pakket extra-les-tijden, om in een overgangspe-riode van vier jaar, de negatie-ve effecten (verdwijnende leer-krachten) van een vrijwilligefusie-operatie op te vangen.Ook blijven de bestaande loca-ties behouden. Er wordt dus nietgeraakt aan het schooltje onder

elke kerktoren.Over deze regeling vindt u meerinformatie in de Coördinatie vande omzendbrieven - aanvulling BaO-29 - OND/II/1/CDG/SVC/SD (27-7-1995) - Administratie Onder-steuning - Afdeling Informatie enDocumentatie - Koningsstraat 71- 1000 Brussel - + 02-219 88 35.

GEMEENTELIJKEINFRASTRUCTUURDe leerlingen van de gemeen-teschool kunnen gratis gaanzwemmen in het gemeente-lijk zwembad. Mogen de leer-lingen van onze vrije schooldat dan ook?Er is een besluit van de Vlaam-se Executieve van 24 juli 1991dat gemeenten en provinciesverplicht om voor een beperktaantal voorzieningen de uitga-ven ten voordele van hun leer-lingen uit te breiden tot de leer-lingen van het vrij gesubsidi-eerd en gemeenschapsnet. Inhet luik zgn. sociale voordelengaat het daarbij ook over ge-meentelijke infrastructuren. Voor

het publiek toe-gankelijke ge-meentelijke enprovinciale infra-structuren moetenop gelijke wijze terbeschikking wor-den gesteld vanalle leerlingen vanalle scholen op heteigen gemeente-lijke grondgebied.Als de leerlingenvan de gemeen-teschool gratis mo-gen zwemmen inhet gemeentelijk

zwembad, dan mogen de leer-lingen van andere scholen datook. Let wel: het vervoer van deleerlingen hoort hier niet bij enevenmin betekent dit dat vrijeof gemeenschapsscholen zou-den toegang hebben tot bijvoor-beeld de eigen gymzaal of heteigen zwembad van een ge-meenteschool.De onderwijsminister (VlaamseRaad, Vragen en Antwoorden, Vraagnr. 8 van 22 juni 1992) interpre-teert deze regel vrij ruim. Alsbijvoorbeeld de gemeente eengemeenteschool financieel bij-springt om in een naburige ge-meente te gaan zwemmen, moetze dit financieel voordeel ooktoekennen aan de andere scho-len op haar grondgebied. Para-doxaal genoeg weerhoudt dezeinterpretatie er zo sommige ge-meenten van om hun eigen ge-meentescholen extra te onder-steunen. ■

(advertentie)

(advertentie)

verschijn

t maan

delijks (beh

alve in ju

li en au

gustu

s)

Afgiftekan

toor 8500 Kortrijk 1

Min

isterie van d

e Vlaam

se Gem

eensch

apD

epartem

ent O

nd

erwijs - R

edactiesecretariaat K

LA

SSEK

onin

gsstraat 138 - 1000 Bru

ssel

TIJD

SCH

RIF

T

4

281

België – B

elgique

PB

8500 KO

RT

RIJK

1

MEESTERSTUKKEN:LERAARS VIPS VOORCULTUURTwee maanden lang (van 14okt. tot 13 dec.) reserveren deVlaamse culturele centra gra-tis de beste plaatsen voor leer-krachten bij meer dan 80 cul-turele evenementen van hethoogste niveau: dans, film, li-teratuur, muziek, nieuwe me-dia, tentoonstellingen, theater,enz. U krijgt niet alleen gratistoegang, maar ook telkens eenspeciale inleiding, nabespre-king en/of workshop. Bij elkevenement hoort bovendien eengratis receptie, uitsluitend voorleerkrachten, waarop u in contactkomt met de kunstenaars zelf.Dit is een initiatief van FEVECC(de Federatie van Vlaamse Er-kende Culturele Centra) in sa-menwerking met CANON (deCultuurcel van het Departe-ment Onderwijs) en KLASSE.

MEESTERSTUKKENMEESTERSTUKKEN