Maandblad voor Onderwijs in Vlaanderen

Nr.76 • Juni 1997

«We vervelenons dood»«We vervelenons dood»

(advertentie)

KLASSE NR.76 3

Maandblad voor Onderwijsin VlaanderenUitgegeven door het ministerievan de Vlaamse Gemeenschapdepartement Onderwijs

Nr.76 • Juni 1997

Hoofdredacteur Leo BormansProductcoördinator Diana De CaluwéEindredacteur Gaby De MoorRedactie Myriam Paquet, Jan T’Sas, JanVan den Bossche, Michel Van LaereRedactiesecretaris Patrick De BusscherSecretariaat Anny Lecocq

Foto’s Luc DaelemansCartoons CampDesign Marc Herman

Verantw. uitgever Georges Monard,RAC Arcadengebouw, 1010 Brussel

Abonnement (10x per jaar): 900␣ fr.Gunsttarief (studenten, enz.): 450 fr.Alle Vlaamse leerkrachten, PMS-medewerkers enz. (van elk net en van elkniveau) krijgen KLASSE gratis.Adreswijzigingen uitsluitend regelen via deeigen schooladministratie.

Er is ook een Klasse voor Ouders (t.e.m.tweede jaar secundair onderwijs) en eenKlasse voor Jongeren (van het derde tot hetzevende jaar secundair onderwijs) voorscholen die dat wensen.

KLASSE, Koningsstraat 138, 1000 BrusselTel. redactie 02-211 46 60Tel. coördinatie 02-211 46 58Tel. abonnementen 02-211 46 62Tel. publiciteit 02-211 46 58Tel. KLASSE voor Ouders 02-211 45 64Tel. KLASSE voor Jongeren 02-211 45 82Telefax 02-211 46 61E-mail klasse@artefact.beURL www.artefact.be/klasse

IN DIT NUMMER

4-11Lessen in vrije tijd

Vrije tijd is geen extraatje meer: rust na arbeid. Het maakt steedsmeer (gewild of ongewild) een integraal deel uit van ons leven.Velen hebben echter niet geleerd die tijd zinnig in te vullen. Datwordt dus rondhangen, consumeren, liggen en tv-kijken. Scho-len die jongeren opvoeden voor de 21ste eeuw maken plaats vooreen volwaardige vrijetijdsopvoeding. Geen tijd om daar iets overte lezen?

15-16Natuur met klasse

U hebt dit schooljaar lang genoeg tussen de vier muren van de klas gestaan. Tijd om de natuur in tetrekken. Klasse heeft kruimels gestrooid op de bospaden naar vier natuurgebieden (en natuuredu-catieve centra) in het groene Limburg. Alle lezers mogen er gedurende de hele zomervakantie (methet hele gezin) gratis naar toe. Volg het groene spoor.

32-33Pestende collega’s

Een opvallende parallel: 60 procent van de leerkrachten zegt datze geconfronteerd worden met pestende leerlingen (zie p. 14).Even veel leerkrachten stellen echter dat ze ook op school merkenhoe collega’s elkaar de duivel aandoen. Heel de leraarskamer weethet. Maar iedereen zwijgt. Een pijnlijke reportage.

34-35De geïntegreerde proef

De eindejaars in het BSO, TSO en KSO maken een geïntegreerdeproef. Ze vervangt de vroegere kwalificatieproef. Voor het leerkrachtenteam is de nieuwe proef eenuitdaging om uit de vakjesmentaliteit te groeien. Tal van leraars stappen daardoor af van me in myclassroom en evolueren naar us in our school.

36-37Taakgericht onderwijs

Wiskunde leren kan ook met de doolhof van woorden uit DeNaam van de Roos. En meester Marc begint de les met eenmysterieuze brief uit Palindrië. De leerlingen gaan enthousiastaan de slag. In taakgericht onderwijs is weer plaats voor het échteleren.

38-39De meester schaakmat

Er is een sport die zonder twijfel de schoolresultaten van deleerlingen verbetert. Bovendien leer je je er beter door concentre-

ren, logisch en kritisch denken, oorzaak en gevolg onderscheiden enz. Die sport heet schaken enleerlingen doen het graag. In Nederland is schaken erg populair op scholen. Volgt nu ook Vlaanderen?

IDEE p. 15-30 SIGNAAL p. 38-39 DIALOOG p. 40-42

Deze maand inKlasse voor Ouders: n Ouders en de vrije tijd van hun kinderen n De overstap naar secundair onderwijs n Concentratiestoornissen bij kinderen

Deze maand inKlasse voor Jongeren: n Omgaan met vrije tijd n Ruil je bank n Vakantie: en dan?

Een sport die ook leidt totbetere schoolresultaten.p. 38-39

Leraars doen elkaar deduivel aan. p. 32-33

«Over vrije tijd hebben weniets geleerd.» Vizier p.4-11

NAAR NEW YORK?Met duizenden tegelijk stromen deenquêteformulieren uit vorig nummerhier binnen. Ook de ouders en de leer-lingen geven via een enquête in huneigen versies van KLASSE hun meningte kennen. Over KLASSE én over opvoe-ding en onderwijs. Persoonlijk en kri-tisch. Vaak ook hartverwarmend. Elkepublicatie volgt een breed feedback-plan: post, straatinterviews, rondetafel-gesprekken, schoolbezoeken, enquê-tes enz. Omdat we uw mening belang-rijk vinden. Dat we er ook mee rekeninghouden zult u volgend schooljaar mer-ken. Alvast hartelijk dank voor zoveelenthousiaste inbreng. De winnaar vande trip naar Londen is lerares Greet VanTongeren uit Aartselaar.Als New York u meer zegt, wip danmeteen naar p. 22-23 voor de grotevakantiewedstrijd van KLASSE. Omdatu uw vakantie dubbel en dik heeft ver-diend. Prettige reis.

GA

ZEL

LE T

ECH

NO

LOG

IES

V I Z I E R

«We amuseren ons

4 KLASSE NR.76

Ze wisten niet goed wat doen, die woensdagmid-

dag. Ze keken wat doelloos naar de auto’s die

beneden onder hen voorbij raasden op de auto-

weg. Plots kwam de oudste op een idee. Wie

durfde een kei naar een auto mikken? De uitda-

ging werd een kick. De gevolgen leest u in de

krant.

Verveling, vandalisme, geweld, bendevorming…

«We merken op dat de jongeren, die in groep door

de stad trekken, steeds jonger worden. Er lopen

geregeld kereltjes van zeven of acht jaar tussen»,

merken ze bij de politie in Antwerpen op. Vrijaf op

school: velen kijken met angst naar de grote

vakantie.

Dood en kapot«We vervelen ons dood», zuchten sommigen. «We

amuseren ons kapot», roepen anderen. Steeds

meer jongeren liggen uren voor de tv. Ze doen

minder aan sport, bewegen minder en sluiten zich

minder aan bij verenigingen. De speelplaats is

voor velen al lang geen spéélplaats meer.

Als vrije tijd een integraal deel van ons leven

wordt, moeten we daar ook bewust mee leren

omgaan. Dat vraagt om een volwaardige vrijetijds-

opvoeding. Niet als een vak apart, maar als perma-

nent aandachtspunt voor ouders en opvoeders.

Moet de school daar voor instaan? Zeker als ze de

leerlingen wil voorbereiden op de 21ste eeuw.

Daarin krijgt het begrip vrije tijd zonder twijfel

een andere inhoud. De pretindustrie maakt zich

op. En de school levert gewillige consumenten af

voor alweer een nieuwe soap en een nieuwe rage.

Fun en vervelingVeel scholen geven al tegengas. Ze gaan niet in op

(soms minimale) wensen van leerlingen. Maar ze

creëren voortdurend nieuwe kansen om ook zoge-

heten vrije tijd zinnig in te vullen. Leerlingen leren

de plezierige weg van bewuste keuzes, alternatie-

ve ontdekkingen, samenwerking, ontspanning en

engagement. Ook (en vooral) als ze daar van huis

uit soms weinig toe worden gestimuleerd.

Tussen school, leren, leven en vrije tijd gaapt dan

geen kloof meer van twee maanden fun of verve-

ling. n

kapot»Van een maatschappij waarin arbeid het hoogste

aanzien genoot, evolueren we naar een samenle-

ving waarin vrije tijd flink aan status wint. Maar

niets doen is nog altijd des duivels. Steeds meer

mensen besteden nochtans minder tijd aan ar-

beid, gedwongen of vrijwillig. Wie afstudeert,

moet rekening houden met werkloosheid. Vrije

tijd wordt een geïntegreerd deel van ons bestaan.

De vraag rijst of jongeren opgevoed worden voor

de maatschappij van morgen. Waar leren ze zelf-

standig omgaan met vrije tijd? Wie leert hen

weerstaan aan de verlokkingen van de vrijetijds-

industrie?

Wellicht staat u al voor een concrete uitdaging.

Hoe pakt uw school de hangdagen net voor de

grote vakantie aan? Of houdt u uw leerlingen

gewoon nuttig bezig?

KLASSE NR.76 5

6 KLASSE NR.76

«Vrije tijd? Dat is de tijd

dat ik thuis zit en niet

weet wat doen.» Drie vier-

de van de kin-

deren verveelt

zich wel eens.

Voor andere jongeren is

vrije tijd de tijd die ze

mogen besteden aan al-

lerlei zaken die niet ver-

plicht zijn. Of die ze niet

voor school moeten ge-

bruiken. Jongeren vullen

hun vrije tijd steeds min-

der in met sporten en

bewegen. Toch hebben

sommigen boeiende be-

zigheden. Maar voor ve-

len betekent vrije tijd niets

meer dan gewoon tele-

visie kijken, muziek be-

luisteren, op café zitten,

uitgaan, slapen en niets

doen.

Steeds minder jongeren doenaan sport, leren we uit het jongsteonderzoek Jongeren en gezondheidin Vlaanderen. Het aantal sportbe-oefenaars tussen 11 en 17 jaar bui-ten de school is sterk gezakt invergelijking met 1990. Toen deednog 17 procent jongeren dagelijksaan sport. Nu is dat nog maar 13procent. Er is vooral een sterkedaling bij de jongsten. De onder-zoekers merken op dat de jong-sten steeds moeilijker alleen naarde sportplaats kunnen. En op straatvoetballen kan of mag niet. Waarkunnen ze in een agglomeratie echtbewegen, vraagt men zich af. Of inde gezinnen moet iemand perma-nent beschikbaar zijn als taxidienstom de kinderen van hot naar herte voeren. Op woensdagmiddagstaan zelfs leerkrachten daar gra-tis voor in. De achterbankgenera-tie, zo noemt men deze kinderen.Wel rijst de vraag of deze kinderenal of niet zelf kunnen of mogenmee beslissen over wat ze in hunvrije tijd willen doen.

A la carteOuders vinden het aanbod van

de muziek- en tekenacademies goed.Deze vrijetijdsbesteding is relatiefgoedkoop én professioneel bege-leid. Dit is niet vanzelfsprekend inde sportsector. Ouders klagen bo-vendien dat hun kinderen te wei-nig mogelijkheden hebben om re-creatief aan sport te doen. En le-raars vinden dat de sportwereld deschool links laat liggen.MARIE-CHANTAL BELLEMANS,ouder: «Voor Frank, onze zoon, iser geen probleem. Die gaat naar devoetbalclub. Jongens zoeken meerde competitie op in ploegsporten.Maar Anna, onze dochter, wildegewoon af en toe gaan zwemmen

in een club. Omdat ze de georganiseerde trainin-gen niet wilde volgen, liet de club haar linksliggen. Je moet in de competitie stappen of je bentmeteen out. Nu wil ze recreatief maar op niveauturnen. Zoek maar eens een club die voor zoiemand tijd vrij wil maken. De sportverenigingenzouden hun aanpak moeten differentiëren.»NICOLE BOSSAERTS, lerares lichamelijke opvoe-ding in het secundair onderwijs: «Ik ervaar datjongeren minder bereid zijn om te bewegen. Ik

moet telkens mijn lessenmeer inkleden. Veel jon-geren hebben geen club-traditie meer. Het cluble-ven trekt hen niet meeraan. Ze willen zich nietengageren, want dan zit-ten ze vast aan één enke-le sport. Vandaag willenze meer à la carte spor-ten. Een maand fitnes-

sen, een tijdje ijsschaatsen en en-kele maanden later krijgen ze mis-schien zin om te mountainbiken.De sportwereld pikt niet altijd inop deze trend naar individualise-ring en meer onafhankelijkheid.Wat vraagt de jeugd vandaag? Datze eens mag proeven van een sporten dat we ze nadien de weg wij-zen naar een club. Waarom zou-den de sportclubs de jongerenniet opzoeken op school zelf? Laatde professionals de initiatielessengeven. Een leerkracht LO is na-melijk geen kei in alle mogelijkesporten. Maar hij kan nadien welbemiddelen tussen de geïnteres-seerde jongere en de sportclub.»

ComputerspellenEr is tegenwoordig wel een

relatie tussen sporten en het vrije-tijdspatroon, horen we bij PRO-GES (Vereniging voor Promotie enGezondheid op School). Buiten-schoolse activiteiten omvatten ech-ter niet enkel sport. Er is eenverschuiving naar allerlei bezig-heden, zoals computerlessen vol-gen, naar de muziekschool gaan,video en televisie kijken en ver-slaafd zijn aan computerspellen.

De media zijn een belangrijketijdrover in de vrijetijdsbesteding.Zo is vooral televisiekijken enormtoegenomen, blijkt uit Jongerenen gezondheid in Vlaanderen. Eénop 7 jongeren (14␣ % van de 11-tot 17-jarigen) kijkt meer dan vieruur per dag naar tv. Het aantaljongeren dat minder dan een uurper dag kijkt, is sterk gedaald invergelijking met 1990. Toen keeknog bijna de helft minder dan eenuur. Nu is dat nog slechts 38procent. De grootste groep kijktnu 2 à 3 uur per dag: zo’n 42procent, evenveel meisjes als jon-gens. In 1990 was dat nog maar

Uitgaanen slapen

OP ZICHZELFAANGEWEZEN

«Ik verveel me vaak en voelme dikwijls alleen. Ik heb geenechte hobby en doe niet aansport. Ik weet niet wat vrijetijd is.» (Jasmin, 9 jaar)Sommige kinderen zittenvooral veel stil in hun vrijetijd: ze kijken tv en lezen.Maar er is ook het spelen-de, zich bewegende kind:het fietst, speelt, zwemt,voetbalt… Vervolgens is erhet werkende kind: het helptde ouders in het huishou-den, het winkelt. Ten slotteis er het zich vervelendekind, zoals Jasmin.Spelen kan voor kinderen heeluiteenlopende dingen om-vatten. Het is een verzamel-term van moeilijk omschrijf-bare bezigheden. De forme-le speelplek, het wijkspeel-plein, staat daarbij niet cen-traal. De speelruimte die kin-deren opzoeken, ligt tussende eigen tuin en de straat.Voor sommige kinderen isverveling een spookbeeld. Tochvervelen kinderen zich nietecht vaak. Het komt voor,maar het is veelal van korteduur. Kinderen zijn meer opzichzelf aangewezen in hunvrije tijd. Een kleiner aantalkinderen per gezin en min-der hechte sociale netwer-ken in buurten en wijken zijndaar de oorzaken van.(Wie niet weg is, is gezien -Hoe beleeft het kind zijn ge-zin, zijn school en zijn vrijetijd? - Jan Van Gils - KoningBoudewijnstichting)

KLASSE NR.76 7

36 procent.Computerspelletjes zijn voor-

al in trek bij 11- tot 13-jarige jon-gens. Nadien neemt de interesseaf. Toch speelt gemiddeld 15 pro-cent van alle jongens méér dan 4uur per week met zo’n spelletje.Vier procent zelfs meer dan 10uur per week. De helft van demeisjes en een derde van de jon-gens raakt echter nooit een com-puterspel aan.

MachogedragDe school wordt al zoveel be-

vraagd. Moet ze nu ook al instaanvoor vrijetijdsopvoeding?NICOLE BOSSAERTS, lerares licha-melijke opvoeding: «De school moetde jongeren toch voorbereiden opwat nadien komt. Wij moeten henwijzen op tal van mogelijkhedenwaaraan ze hun tijd nuttig en aan-genaam kunnen spenderen. Enop school kunnen we alvast ietsdoen aan de lichamelijke opvoe-ding. Voor mij is dat evident na-tuurlijk, maar elke leerkracht zouer meer aandacht voor kunnenhebben. Wij kunnen namelijk vaakgeen les meer geven, omdat deleerlingen er wezenloos bij liggen.Ze zitten met zoveel andere pro-blemen in hun hoofd. Als de kin-deren zich niet goed in hun velvoelen, willen ze ook niet over Karel de Groteleren. Het drugprobleem heeft te maken met hetzich slecht voelen in zijn lichaam. Dat moeten wevanuit alle fronten aanpakken. Kinderen en jon-geren kennen hun lichaam niet meer. Vroegerkonden ze automatisch hinkelen. Men moest hundat niet leren. Nu moet ik in mijn les jongerenleren hoe ze veilig een klimraam op kunnen. Demeesten klommen trouwens nog nooit in eenboom. Vaardigheden gaan blijkbaar verloren. Daaruitgroeit een onthutsend gebrek aan beheersing vande motoriek. Enkele weken geleden heb ik kinde-ren zakdoekje-leggen moeten aanleren. Eigenlijkzou de school kinderen opnieuw moeten lerenspelen. Te veel kinderen hangen doelloos rond.Of tonen in de groep hun stoer machogedrag doorvandalisme. Velen leven zich uit in de megadan-cings. Maar ik hoor dat tal van jongeren er pasnaartoe trekken als ze eerst stevig gedronken eniets ingenomen hebben. Anders kunnen ze zichniet laten gaan, zeggen ze, en voelen ze zich tezwak om bepaalde drempels te overwinnen. Ik wilevenwel niet veralgemenen. Want ik ken in mijnomgeving jongeren die in hun vrije tijd een jobhebben om hun financiële zelfstandigheid moge-lijk te maken. Al was het maar om surfen opInternet te kunnen betalen.»

TegenspraakDe vrije tijd is hét terrein bij uitstek waarop

jongeren zelfstandigheid kunnen verwerven. Daarinworden ze, zeker vanuit commerciële settings, opzelfstandigheid aangesproken.MARIA BOUVERNE-DE BIE in Als een lekker taartje- Jongeren in het interesseveld: «De meningen lo-

pen uiteen over de hoeveelheid vrije tijd waaroverjongeren beschikken. Ze zijn afhankelijk van demanier waarop men schoolwerk, hulp in het huis-houden en/of bijbaantjes inschat. Men mag aan-nemen dat jongeren naar verhouding relatief wei-nig vrije tijd hebben. Ruim de helft van hen meentzèlf echter over voldoende vrije tijd te beschik-ken.

Naast televisie kijken zijn ook muziek beluis-teren, uitgaan, lezen, sporten, computeren endiverse hobby’s beoefenen veel voorkomende ac-tiviteiten in het patroon van de vrijetijdsbeste-ding. De hoge waardering voor sport als vrijetijds-activiteit lijkt in tegenspraak met de hoge feitelij-ke frequentie van passieve vrijetijdsactiviteiten enmet de algemeen vastgestelde verminderde fysie-ke conditie van jongeren.» n

KINDEREN HEBBEN HET DRUKOngeveer de helft van de oudere kinderen in de lagere school vindt dat ze het druk heeft. Eén op20 vindt dat hij of zij het zelfs héél druk heeft. Van de jongens zou 1 op 3 graag een rustiger levenleiden. Van de meisjes zou 1 op 5 dat liever willen.

Vind je dat je een druk leven hebt?(in procenten)

JONGENS MEISJESniet druk 33 36druk 48 52een beetje druk 14 8heel druk 5 3

Welke activiteiten doen 10- tot 12-jarigen het liefst als ze alleen zijn?tv- of video-kijken 28␣ %spelen met speelgoed 24␣ %lezen 19␣ %bezig zijn met computer of

met computerspelletjes 9␣ %muziek beluisteren 7␣ %knutselen 5␣ %Meer specifieke activiteiten:snoepen 5␣ %slapen 3␣ %spelen met huisdier 3␣ %nadenken, dromen of dagdromen 2␣ %muziekinstrument bespelen,

paardrijden, prutsen… minder dan 2␣ %

Welke activiteiten doen 10- tot 12-jarigen het liefst in gezelschap?«spelen» +/- 50␣ %Frequent geantwoord:voetballen (overwegend jongens) 10␣ %buiten of in de tuin spelen 9␣ %vertellen, praten of kletsen 8␣ %«ons amuseren» 6␣ %spelen met speelgoed 6␣ %tijd verdrijven met gezelschapsspellen 4␣ %fietsen 4␣ %Specifieke activiteiten:spelen met huisdieren, zwemmen, verstopper-tje spelen, muziek beluisteren, dansen, knutse-len, computeren, in ons kamp spelen, toneelspelen of ons verkleden, poppenkast spelen…

Ruim 8 op 10 kinderen vinden dat ze voldoendetijd hebben voor de activiteiten die ze alleendoen. Voor de activiteiten in gezelschap vankameraden of leeftijdgenoten is dat 9 op 10.Hierbij worden geen geslachtsverschillen waar-genomen.

(Kindertijd - Kinderen en ouders over de leefsituatie van kinderen op lagere schoolleeftijd in Vlaanderen(1997) - Bea Van den Bergh - Centrum voor Bevolkings- en Gezinsstudie (CBGS-documenten) - uitgeverijGarant)

«Een school die alles eist,

beoordeelt, beloont of be-

straft, bereidt misschien

wel voor op een carrière,

maar zeker niet op

vrijetijdsgedrag»,

zegt Herman Dubois-

Bricout, docent vrijetijds-

werk. «We verwijten de

school niets, maar als deel

van de samenleving staat

ze bol van concurrentie,

competitie, prestatie en

beloning van buitenaf.

Vanuit dat klimaat heeft

de school het moeilijk met

een begrip als vrije tijd.

Want men heeft er geen

tijd te verliezen.»

De school is saai voor veel kinderen en jonge-ren. Ze zitten er vaak lusteloos bij, behalve als zeaan elkaar sterke verhalen kunnen vertellen overwat ze in hun vrije tijd meemaakten. Sommigemensen kunnen zich niet van de indruk ontdoendat de school een opbergplaats is om jongeren vande straat te houden en ze te beschermen voor depretcultuur buiten de school.

PretindustrieHERMAN DUBOIS-BRICOUT, docent vrijetijdswerkaan de Katholieke Sociale Hogeschool in Brussel:«De speeltijd is zomaar geen vrije tijd om gewoon

even pret te maken. Ze dient daarentegen om hetconcentratievermogen opnieuw op peil te bren-gen. Vaak sluit men een lossere, kunstzinnigeactiviteit af met de opdracht daar een opstel overte maken. Leerlingen worden nuttig bezig gehou-den als een leraar afwezig is. Wie niet goed werkt,krijgt extra taken of moet tijdens de vakantie voorzijn boeken gaan zitten. Vrije tijd moet je immersverdienen. Hij wordt nog te veel geassocieerd metluiheid.

Nochtans is vrijetijdsbesteding een ernstigebezigheid. Dit staat haaks op de huidige trends inde vrijetijdsmarkt waarin iedereen zich kapot moetamuseren. Jongeren worden sinds de jaren zestiggeconfronteerd met een explosie van pretcultuuren dito industrie, waarbij ze vooral benaderdworden als consument. In hun vrije tijd wordenjongeren betoverd door de agressieve en verlok-kelijke technieken van deze pretindustrie, zonderdat ze daar weerbaar tegen zijn of genoeg zelfstan-dig alternatieven kunnen kiezen. De vrije tijd

ontaardt dan ook in een passiefondergaan van deze strategieën.Via de vrijetijdsactiviteiten kauwtde commercie smaak, voorkeur-gedrag en meningen voor en in-jecteert ze in de leefstijl van de

jongeren. Dit verklaart wellicht het grote succesvan de mega-dancings.»

VluchtenHet jeugd- en jongerenwerk verliest zijn aan-

trekkingskracht, merken tal van onderzoekersop. Steeds minder jongeren engageren zich voorlangere tijd in allerlei clubs.HERMAN DUBOIS-BRICOUT: «De groter wordendeindividualisering versterkt de genotcultuur. Ergroeit een supermarktcultuur waarbij iedereenuit de rekken haalt wat hem past en daarmee eeneigen denkkader of leefstijl in elkaar knutselt.

De vrije tijd kan echter ook de tijd zijn waarinmen zelf bepaalt wat men wil, met wie en voorhoelang men dat wil. Waar in de arbeid het nuttig-heidsaspect centraal staat, is de vrije tijd de arenavan zingeving, want niet alle nutteloze bezighedenzijn daarom zinloos. Een hengelaar trekt er niet perse op uit om buit binnen te halen. Hij wil vooraldeugd beleven aan zijn bezigheid. Het gaat hem omde beloning van binnenuit. Hij stelt zijn prioritei-ten, maar zijn voorkeur wordt niet altijd gewaar-deerd door de mensen in zijn sociale omgeving. Ditis een knelpunt. Wie vindt wat waardevol? Eenmuseum bezoeken looft men algemeen als eenwaardevolle vrijetijdsbezigheid, terwijl men luie-ren nogal makkelijk afkeurt. Hier rijst de vraag naarpersoonlijke en sociale functies van de vrije tijd.Jongeren willen leven, iets beleven. Voortdurendzijn ze op zoek naar opwinding. Deze opwindingneemt voor ieder individu of groep aparte vormenaan, van computerspellen over fuiven naar moun-tainbiken. Iedereen beleeft vrijetijdsbezigheden anders,naargelang van zijn verwachtingen en behoeften.Deze bezigheden krijgen dan ook verschillendefuncties of betekenissen: afreageren van spanning,schoonheid ervaren, tot rust komen, zichzelf be-wijzen, vluchten, grenzen doorbreken, op zoekgaan naar zichzelf, relatievorming…»

AirbagVrije tijd en opvoeding zijn onontwarbaar in

Geen tijdte verliezen

8 KLASSE NR.76

KLASSE NR.76 9

«We nemen de vrije tijd

niet ernstig genoeg»

elkaar vervlochten. Kinderen enjongeren kunnen in hun vrije tijdallerlei ervaringen opdoen die deugddoen en waarvan ze veel leren.Maar ook de dingen die ze opschool leren, kunnen ze in hunvrije tijd tot uitdrukking brengen.Het onderwijs kan wezenlijk bij-dragen tot de ontwikkeling vaninteressen, culturele en sociale vaar-digheden.HERMAN DUBOIS-BRICOUT: «Alswe vrije tijd en onderwijs splitsenvolgens leuk en ernstig begaan weeen grove fout. We nemen de vrijetijd niet ernstig genoeg. Vrije tijdis niet de saus die het droeve levenverteerbaar moet maken. Ze is geenairbag om de schokken van deschool op te vangen en geen tijd-verdrijf los van levensechte dingen.In de vrije tijd kan men zijn iden-titeit opbouwen, verantwoordelijk-heid leren dragen, zich inzettenvoor anderen, experimenteren metsociale rollen, informatie verwer-ven, belangrijke keuzes maken.Zowel in het onderwijs als in devrije tijd moet ruimte komen voororiginaliteit, creativiteit en authen-ticiteit. Vrije tijd vraagt om dievrijheid en daar kan de school weliets aan doen.»

GedroptHet is evident dat de school de leerlingen leert

lezen, rekenen en schrijven. Maar men vraagt zichaf of dat wel voldoende is. Zijn er geen anderevaardigheden die de toegang tot de samenlevingen haar cultuur bepalen, zoals filmvorming (beeldtaal),theatervorming (speltaal) enz.? Volwassenen gaanbijvoorbeeld naar het theater omdat ze willendeelnemen aan het cultureel leven.HERMAN DUBOIS-BRICOUT: «Als jongeren ver-trouwd zijn met de bekwaamheid om verbale,culturele en lichamelijke vaardigheden te leren,kunnen ze ook deelnemen aan veel nieuwe activi-teiten. Jongeren die daarin niet door hun leefom-geving gestimuleerd worden, moeten we positiefdiscrimineren. Jongeren zijn namelijk heel kwets-baar voor de agressie van de vrijetijdsindustrie.Zij moeten de mogelijkheid krijgen te leren kie-zen. Zo niet is er geen vrijheid in de vrije tijd.

De leerkracht vervult een centrale rol om bijjongeren een positief vrijetijdsgedrag te ontwik-kelen. Maar zijn opleiding heeft daar weinigaandacht voor. Het is essentieel dat hij zelf posi-tief staat tegenover vrije tijd en zich opensteltvoor allerlei vormen van vrijetijdsbesteding. Jongerenhebben een voorbeeld nodig van een bevrijdemens die enthousiast is over het leven. Maar hoemoeten kinderen zich voelen als de leraar hendropt in een cultureel centrum om er een voor-stelling bij te wonen, terwijl diezelfde leraarintussen in de cafetaria gaat zitten? Hoe vaakgebeurt het niet dat leerlingen amper wetenwaarover de filmvoorstelling gaat op school? Ishet dan niet vanzelfsprekend dat leerlingen zul-ke activiteiten enkel beleven als twee uur geenles?»

GewaardeerdHet ene kind is meer verbaal

abstract aangelegd, het andere leertmet zijn ogen, een ander door tedoen. De vrije tijd biedt tal vansituaties, waarbij kinderen zichvolgens hun eigen mogelijkhedenen aanleg het best kunnen aan-sluiten, en dus ook beter leren.HERMAN DUBOIS-BRICOUT: «Sluitenwij wel genoeg aan bij de leerge-woonten van kinderen? En bij deleefwereld van jongeren? Daar-om is het beter om samen met dejongeren een activiteit te organi-seren. Maar we mogen niet defout begaan enkel in te gaan ophun wensen. Elk vrijetijdsprogram-ma gaat in op en beantwoordt aanbehoeften. Wensen van leerlin-gen drukken gewoon mogelijk-heden uit om behoeften te bevre-digen. Een duidelijk inzicht in debehoeften van jonge-ren is belangrijker danhet antwoord op devraag wat ze willen doen.

Als we de vrije tijden de vrijetijdsopvoe-ding ernstig nemen,vereist dit meer dan enkele activi-teiten per jaar. Opvoeding is geenoccasioneel gebeuren. Vrijetijds-opvoeding is dat evenmin. Leer-

lingen moeten ervaren dat vrije tijd als gegevengewaardeerd wordt, dat ze er veel in kunnenleren, dat ze er meer mens door worden. Ditvereist echter een ander schoolbeleid, een beleiddat vrijetijdsopvoeding als onderdeel van het leer-programma aanvaardt. Vrijetijdswerkers zoudende leerkrachten kunnen adviseren en ondersteu-nen.» n

MET DE KAARTEN LEREN SPELEN?PROF. DR. LIVIN BOLLAERT, VUBrussel: «De school kan geen jongeren afleveren dieenkel geschikt zijn voor het arbeidsproces. Ze moeten ook maatschappij-geschiktzijn. In deze context past vrijetijdsopvoeding op school. Maar er moet geen apartvak komen. Laten we vertrekken van de realiteit dat consumptieve massamediazoals tv en video de vrije tijd van kinderen steeds meer invullen. Of dat kinderen zichvervelen. Als tegenwicht kan de school een informatieproces op gang brengen,zodat de leerlingen een aantal mogelijkheden leren kennen om hun vrije tijdgevarieerder en verrijkender in te vullen. Enkele affiches aanplakken volstaatdaarvoor niet. Je kunt ze ook niet overstelpen met informatie. Ze hebbendaarentegen begeleiding nodig. Op school krijgen ze het best vaardigheden mee,waardoor ze bewust zelfstandig kunnen kiezen uit het betere en minder bekendeaanbod. De school zou de jongeren beter moeten wapenen tegen de agressieveverkooptechnieken van de vrijetijdsindustrie. Kinderen hebben immers vaak deindruk dat ze vrije tijd moeten kopen.Geef de kinderen experimenteerruimte waarin ze zelf ontdekken dat vrije tijd nietenkel een consumptieproduct is. En waarom zouden ze op school niet met dekaarten leren spelen? Een inventief leraar kan hier meteen leerstof uit halen. Ookgeïntegreerde werkperioden en openluchtklassen kunnen een aanzet zijn voorvrijetijdsopvoeding. Maar niet enkel de school moet instaan voor de vrijetijdsop-voeding. Er kan een samenwerkingsverband groeien tussen de school, het gezin,de plaatselijke socio-culturele centra en sportclubs en parascolaire organisaties. Zokan de school een spil worden voor het plaatselijk verenigingsleven.»

VRIJETIJDS-WERKERS

AANTREKKENVrije tijd staat nog in concur-rentie met schooltijd. Noch-tans zouden die twee elkaarkunnen aanvullen. In de vrije-tijdsopvoeding (leisure edu-cation, Freizeitpädagogik)maken we een onderscheid:opvoeding in en voor vrijetijd. In richt zich vooral naarhet hele naschoolse gebeu-ren met onder meer de jeugd-verenigingen. Voor is lerenomgaan met vrije tijd. Ditleerproces kan deels in devrije tijd gebeuren en ookbinnen de school. Daarom iser een relatie met de activi-teiten op woensdagnamid-dag. Als ze vrijetijdswerkersaantrekt, legt de school eenlink met de buitenwereld,met haar socio-cultureleomgeving. Meteen rijst devraag of scholen hun sport-infrastructuur ook na de klas-uren toegankelijk moetenmaken.

10 KLASSE NR.76

Skeelersen skaters van de straat

De maatschappij klaagt

over onveilige toestan-

den voor kinderen, ter-

wijl ze na schooltijd vaak

nergens anders kunnen

spelen dan op straat.

Skeelers en skaters wor-

den van de veilige speel-

plaatsen ge-

houden. Rond

vijf uur gaan

immers de

meeste schoolpoor-

ten dicht. Behalve als er

avondonderwijs wordt ge-

geven. Gebruikt de ge-

meenschap de infrastruc-

tuur van de scholen wel

optimaal? De Koning Bou-

dewijnstichting houdt al-

vast een pleidooi voor na-

schools gebruik van de

sport- en spelinfrastruc-

tuur.

Het Bloso organiseerde een rondvraag in 3582lagere en secundaire scholen van de vier onder-wijsnetten over het naschools gebruik van deschoolsportzalen. Zowat 14 procent van de res-pondenten beschikt over een sportzaal met regle-mentaire afmetingen, die competitie in verschil-lende sportdisciplines mogelijk maakt. Twee der-de van deze scholen verhuurt of stelt de infra-structuur naschools ter beschikking. Dit verlooptniet overal even probleemloos: gebrek aan perso-neel voor het toezicht, vandalisme en diefstal eneen tekort aan financiële middelen om de bijko-mende exploitatiekosten te dekken.

Back flipIntussen missen heel wat sport- en andere

verenigingen de geschikte infrastructuur. Boven-dien kunnen ze de bestaande sportinfrastructuur(sporthallen) in hun stad of gemeente niet gebrui-ken wegens overbezetting. De gemeentelijke overheidkrijgt vaak de vraag om voor bijkomende infra-structuur te zorgen, maar ze heeft daarvoor nietde vereiste fondsen.

Intussen missen tal van kinderen en jongerende nodige middelen om te participeren in degeorganiseerde vrijetijdssector, zoals jeugdwerken het sportverenigingsleven. Daarom zou hetmeegenomen zijn als de scholen hun sporthal of-zaal, hun openlucht sportterrein, hun zwembadof gewoon hun speelplaats zouden openstellen nade lesuren. Dit zou samengaan met de vraag omde school nauwer te betrekken bij alles wat leeft inde samenleving. Voorlopig houden scholen hunpoort evenwel dicht. Er komen geen skaterampsvoor back flips.

Inline-skatenERIC DE BOEVER, voorzitter van de Bond voorLichamelijke Opvoeding: «Is het maatschappelijknog aanvaardbaar dat kinderen op straat moetenskeeleren? Willen wij dat tijdens de vakanties despeelplaats er verlaten bijligt? Willen wij dat onzekinderen van achter de afsluiting moeten kijkennaar de prachtige plaats die daar ligt om te inline-skaten? Het gaat hem om de veiligheid van dekinderen. Is het overigens nog langer maatschap-pelijk aanvaardbaar dat - in een tijd waarin ieder-een de mond vol heeft over het milieu - kinderen naschooltijd in mama’s auto stappen, naar de ge-meentelijke sporthal worden gevoerd en dan nogeens moeten worden afgehaald? Waarom zettenwe op dat ogenblik de school niet open voor desport? De kinderen zijn immers al ter plaatse. Eénvan de grote oorzaken van de drop-out is precies hetenorme tijdverlies als men dagelijks wil sporten.

Voor de problemen van het toezicht ligt eenoplossing voor de hand. In de scholen zijn immersde leerkrachten lichamelijke opvoeding al aanwe-zig. Zij zijn uitermate bevoegd om met kinderente werken. Aan onze hogescholen en universitei-ten worden ze in een heel gamma van sportenopgeleid. Initiatie kan bijvoorbeeld gebeuren insamenwerking met de gemeentelijke sportacade-mie. In Vlaanderen kun je elk muziekinstrument

heel goedkoop leren bespelen. Enkel wie sport wilbeoefenen, betaalt veel geld. Initiatie kan ookgebeuren in samenwerking met de plaatselijkesportclubs. De bedoeling is toch om meer kinde-ren de stap naar de sport te laten zetten.»

SportwachterDe voorzitter van de Bond voor Lichamelijke

Opvoeding vraagt zich af wanneer het in dit landmogelijk zal worden om een gemengde opdrachtte krijgen, deeltijds werk in de gemeentelijkesportdienst en deeltijds in het onderwijs.ERIC DE BOEVER: «Naschoolse sport moet boven-

De school alle dagenopen, behalve ‘s zondags,

van 8 tot 22 uur.

Sportwachters op de

speelplaats

KLASSE NR.76 11

dien openstaan voor alle kinderen en niet uitslui-tend voor kinderen van de eigen school. Eenmaatschappelijk verantwoorde oplossing voor hetnaschoolse toezicht is een sportwachter inschake-len. Als je in een middelgrote stad tien minutenverkeerd parkeert, krijg je het aan de stok met eenparkeerwachter, die heel vlijtig verbaliseert. Te-recht overigens, maar intussen durven of kunnenonze kinderen niet langer veilig sporten. Dat zijnmaatschappelijke keuzes waar onze politieke be-leidsvoerders voor staan. Die sportwachters kun-nen gerust PWA’ers zijn. Steeds meer mensengaan of moeten vanaf 52 jaar met brugpensioen.Waarom zou men die mensen niet opnieuw eenmaatschappelijk belangrijke functie geven, doorhen ervoor te laten zorgen dat de school op tijdgeopend en gesloten wordt. Voor lage kosten krijgje op die manier een zeer grote return. Ik geef eenvoorbeeld uit Denemarken. Daar is elke schoolvoor elke jongere van maandag tot zaterdag gratisopen van 8 tot 22 uur. Daar speelt de school eenheel belangrijke maatschappelijke rol en vormt zede basis van elk sociaal weefsel.»

UtopieHeel wat scholen staan wantrouwig om hun

accommodatie voor externe gebruikers open testellen. Dat heeft vooral te maken met de vreesvoor beschadiging en diefstal. In de publicatie Deschool open voor de sport wijst de Koning Boude-wijnstichting er evenwel op dat de samenwerkingtussen school en gemeentelijke sportdienst geenutopie is. Het boek is een praktische handleidingmet allerlei nuttige tips en organisatiemodellen.Tien Vlaamse gemeenten geven het voorbeeld. Demeest aangewezen strategie is een samenwerkingmet de gemeentelijke sportdienst. De school ver-huurt haar accommodatie aan de gemeente. Diestaat in voor het toezicht, de verzekeringen enverhuurt zelf door aan sportclubs of individuelesporters. In een logboek houdt ze eventuele scha-de bij. De betrokken scholen zijn veelal tevredenover de bijkomende inkomsten. En de gemeentenzijn tevreden dat ze geen bijkomende dure sport-infrastructuur moeten bouwen.

AantrekkingspoolDe school heeft er voordeel bij haar deuren

naschools open te stellen. Uiteraard brengt deverhuur een aardige duit in de schoolkas. Boven-dien staat de school ook na de schooluren ondertoezicht, krijgt de infrastructuur vaker een poets-beurt en betaalt de sportdienst de helft van deinvesteringen in sportmaterieel. Vaak zijn kleineingrepen, zoals een afzonderlijke poort, een hekof enkele sloten voldoende om de school toegan-kelijk te maken voor de lokale bevolking. Onlangshad de Koning Boudewijnstichting nog 3,5 miljoenklaarliggen voor projecten in het kader van deschool open voor de sport. Zo kan een schoolaanpassingswerken uitvoeren om haar eigen sport-infrastructuur af te scheiden en af te sluiten van deandere lokalen. Ze kan een scheidingswand bou-wen of voorzien in een afzonderlijke berging voorhet sportmaterieel.

Als de school haar sportinfrastructuur open-stelt voor een ruimer publiek kan dat trouwenseen bijkomende aantrekkingspool zijn voor haar.Ze verwerft een open, sportief en dynamisch ima-go, waardoor ze leerlingen wint. Intussen ver-

groot ook, vooral in kansarme buurten, het aan-bod van speelterreinen en sportaccommodatie.Zo wordt de school een geïntegreerd onderdeelvan een wijk.

Extra murosNiet enkel de sportieve school tekent een piste

uit voor vrijetijdsopvoeding. Tal van muzischescholen vinden inspiratie in de catalogus vanDynaMo2. Wat dacht u bijvoorbeeld van heden-daagse dans met Bert Van Gorp of samen metprofessioneel reporter Martin Heylen tijdsdruk enspanning meemaken en misschien ook een passiekrijgen voor verhalen en journalistiek. Dit allesom uw leerlingen bij te brengen dat vrije tijd meeris dan tv-kijken of zomaar hangen. Natuurlijk is deeerste en belangrijkste doelstelling van DynaMo2de dynamiek op school zelf, binnen het leerpro-ces, aanzwengelen. Maar zowel leraars als leerlin-gen, die met een vak-, klas- of zelfs schoolover-schrijdend project bezig zijn, gaan wel eens extramuros in hun vrij(willig)e tijd. Leerlingen dieintensief met een project bezig zijn, zowel binnenals buiten de schooluren, smeden on-verwachte vriendschappen, leren sa-menwerken, lossen spanningen op,krijgen zelfvertrouwen, leren associa-tief denken. Vaak ontdekken ze zelfsinteresses of talenten die een rol gaanspelen in de besteding van hun vrijetijd of in hun verdere leven tout court. Zelfs eenberoepskeuze op basis van zo’n ervaring komt weleens voor. Wie is tenslotte een gelukkiger mensdan degene die van zijn vrijetijdsbesteding zijnberoep kan maken? n

• De school open voor de sport - een pleidooi voornaschools gebruik van de sportinfrastructuur - 300␣ fr. -bestellen bij de Koning Boudewijnstichting -Brederode-straat 21 - 1000 Brussel - tel 02-549 02 12 of fax 02-51152 21• Project DynaMo2 - departement Onderwijs - CA-NON - Cultuurcel - Lydia Asbestaris / Erna Schelstrae-te - Koningsstraat 138 - 1000 Brussel - tel 02-211 45 62- fax 02-211 45 52

DE BOORDPORTEMONNEEMoeten we met zijn allen elk jaar naar de Costa del Sol? Alternatieve schoolreizenkunnen de weg openen naar minder stereotiepe commerciële reisdoelen en eenvoorbeeld zijn van hoe je je vrije tijd zelf kunt invullen. Het KTA Koekelare en het KTATorhout wijzen de weg.FREDDY SANDRA, organisator voor het KTA Koekelare: «Volwassenen en leerlingenverblijven een week in het buitenland aan boord van een woonboot. We varen opde Theems, de Yonne, het lateraal kanaal van de Loire en het Canal du Midi. Debemanning bestaat uit één of twee schippers en maximum tien matrozen. Dezelaatsten zijn leerlingen vanaf het eerste tot het zesde jaar, zonder onderscheidtussen TSO, BSO of ASO. De matrozen hebben inspraak tijdens hun verblijf aanboord. Zij helpen mee de menu’s bepalen, beheren mee de boordportemonneevoor voedsel- en drankaankoop. Soms doen ze boodschappen in dorpswinkeltjeswaar ze in het Engels of het Frans hun zaken moeten bestellen. Wie dienst heeft,helpt bij het passeren van sluizen. Geregeld maken de matrozen ook schoon schip.En wie wil, kan aan het roer staan. Deze formule biedt de deelnemers de kans eenweek zelfstandig te leven. Voor veel leerlingen is dit de eerste keer dat ze een weeklang van huis weg zijn of in het buitenland verblijven. Veelal zijn de schippersmensen van buiten het onderwijs die speciaal op hun werk vrijaf nemen. Er heerstgeen schoolse sfeer aan boord. De schippers laten de matrozen aanvoelen dat zemedeverantwoordelijk zijn om de reis goed te laten verlopen. Discussies ofwrijvingen lossen we op via samenspraak. Toch heerst aan boord orde en tucht,want veiligheid gaat voor.»

EN DE OUDERSDAN?

Vrije tijd… iedereen heeft er-mee te maken. De school ofde leerkrachten kunnen hetprobleem niet alleen oplos-sen (wat moet er nog alle-maal in hun rugzak?). Veruitde meeste tijd brengen deleerlingen NIET op schooldoor. Daarom besteden wedeze maand ook aandachtaan zinnig leren omgaanmet vrije tijd in Klasse voorOuders en in Klasse voor Jon-geren. Afspraak op de speel-plaats?

12 KLASSE NR.76

NASCHOLING

Van onderuit op gangDe kwaliteit van de individuele leerkracht, de man of devrouw die dagelijks voor de klas staat, bepaalt het peil vanhet onderwijs. Maar hoe haalt u als kleuteronderwijzer,onderwijzer, regent of technisch leraar meer uit uw job? Talvan leerkrachten volgen nascholing in een Hoger Instituutvoor Opvoedkundige Wetenschappen (HIOW of HIVO). Op basisvan wetenschappelijk onderzoek biedt de cursus opvoedkun-dige studies het onderwijzend personeel de mogelijkheid depedagogische wetenschappen met aanverwante vakken tebestuderen. Dit met het oog op de kwaliteitsverbetering vanhet onderwijs in het algemeen en de professionalisering van

de onderwijsgevenden in het bijzonder.Naast directeurs, inspecteurs en pedago-

gisch begeleiders zijn de afgestudeerden meestal leerkrachtendie binnen hun school de vernieuwing van onderuit op gangbrengen. Ze krijgen immers een opleiding die hun een breedzicht geeft op het totale terrein van het onderwijsgebeuren.Overigens is deze opleiding een voorbereiding op de examensvoor o.a. inspecteur, pedagogisch adviseur en directeur.Hoewel de programma’s van de verschillende institutenuiteenlopen, zit er toch een rode draad in. Er is verdiepingvan de algemene culturele en onderwijskundige vorming.De persoonlijke en gefundeerde visie op opvoeding en onder-wijs wordt ontwikkeld, evenals een dynamische visie op demens en de samenleving. De cursus pakt de vernieuwingaan binnen de eigen prak-tijk. Vanuit eigentijdse we-tenschappelijke inzichten die-pen de cursisten een aantalthema’s uit. En ze bouweneen theoretisch fundamentvoor hun eigen pedagogischhandelen op. Naast de les-sen komen oefeningen, zelf-studie (vakliteratuur), toepas-singen binnen de eigen school en een eindwerk of een aantaltaken. Na drie jaar studie ontvangt de cursist het diplomaHogere Opvoedkundige Studies, waaraan jaarlijks een wed-desupplement van bruto 19.848 frank wordt toegekend.Geïnteresseerde leerkrachten kunnen voor verdere informa-tie terecht bij de secretaris van een van de twaalf HIOW’s ofHIVO’s. Hun adres vindt u in Idee p. 20

MULTIMEDIA

De stuurloosheid van ColumbusLeerkrachten kunnen in onze kennissamenleving stuurloosrondzwalpen, als ze zonder nadenken met multimedia inzee gaan. Professor Joost Lowyck (KULeuven) illustreert dezestuurloosheid met Columbus: «Toen die vertrok, wist hijniet waar hij zou uitkomen. Toen hij aan land ging, wist hijniet waar hij stond. En terug thuis wist hij niet waar hijgeweest was». Onlangs organiseerden het departementOnderwijs en drie Vlaamse universiteiten de conferentieAan/Uit. Ze moest leerkrachten de voordelen van multime-dia duidelijk te maken. Professor Ronald Soetaert (RUGent)pleit voor een hedendaagse geletterdheid. Die kan nietbuiten de computer. Volgens hem moet het onderwijs vande nieuwe media gebruik maken. De school moet immers

niet buiten de leefwereldvan de jongeren staan.Maar multimedia biedenook tal van mogelijkhe-den voor het lesgeven.Nochtans is Lowyck bangdat de leerkracht naarzee trekt zonder voorafzijn doel te kennen, netals Columbus. «Informa-tie is mooi», zegt hij,«maar in het onderwijsmoet men daarmee ookiets leren.»De Vlaamse regering trekt15 miljoen uit voor eenactieprogramma. Dit sti-muleert het gebruik vaninformatie- en commu-nicatietechnologie, zoalsde multimediacomputeren Internet in de scholen.

ENQUÊTE (2)

Een prettige tijdZeven op tien kinderen gaan graag tot heel graag naarschool. Twee op tien kinderen gaan maar een beetje graag enminder dan één op tien gaat helemaal niet graag. Jongensgaan minder graag naar school dan meisjes. Schooltijd is dusvoor de meerderheid van de Vlaamse kinderen nog altijd eenprettige tijd. Maar hoe ouder ze zijn, hoe minder graag zenaar school komen. Zo ziet één op tien leerlingen tussennegen en twaalf jaar de school echt niet meer zitten. Een testrenge leerkracht of geen interessante leerstof kunnen deoorzaken zijn.

J O U R N A A L

Klas

se G

rafie

k

(in procenten)

heel graag

graag

een beetjegraag

niet graag

klas 456

klas 123

57%

24%

14%

5%

22%

37%

32%

10%

(CBGS-onderzoek Leefsituatie Kinderen - 1997).

ENQUÊTE (1)

Meer autonomie gewenst

Na drie jaar cursus eenweddesupplement.

Vijftien miljoen voormultimedia op school.

Klas

se G

rafie

k

0 20 40 60 80 100In procenten

Kleuter

Lager

Sec 123

Sec 456

Hoger

Totaal

In de kleuterschool, de lagere school en in het hoger onderwijs staat ongeveer de helft van de onderwijsgevenden positief tot zeer positief tegenover meer autonomie voor de lokale school. Zo’n 15 procent staat er negatief tegenover. In het secundair onderwijs is er meer argwaan. Een kwart van de leerkrachten ziet dat niet zitten en er zijn ook minder leraars ronduit positief over.

zeer positief zeer negatiefpositief gematigd negatief geen mening

19

14

8

7

18

13

32

34

35

27

33

32

29

32

29

38

32

32

10

11

14

15

10

12

4

6

11

10

5

7

6

3

3

3

2

4

Enquête van KLASSE bij 2000 Vlaamse leerkrachten

KLASSE NR.76 13

HOBU

Discriminatie weg-werkenEen hogeschoolstudent heeftgemiddeld meer kosten daneen universiteitsstudent.Toch krijgen de hogescho-len drie keer minder socialetoelagen. De hogescholenwillen die discriminatie weg-werken. Daarom riepen zeeen Staten-Generaal bijeen.Ze vragen een onmiddellij-ke inhaalbeweging. Die zoueen half miljard kosten.Maar dat geld is er de eerstejaren niet. Dat maakte deadministratie Hoger Onder-wijs en WetenschappelijkOnderzoek van het depar-tement Onderwijs duidelijk.Daar onderzoekt men of demiddelen doelmatig wordenaangewend en of de hoge-scholen niet beter kunnensamenwerken met de uni-versiteiten. Maar de hoge-scholen vinden dat ze nooitgelijkwaardige partners vande universiteiten kunnenworden. Hun behoeften zou-den te sterk verschillen. Dehogeschoolstudent heeftmeer kosten door de sterkpraktische opleiding.

DUITSLAND

Godsdienst of moraal?In de Duitse officiële scholen moeten de leerlingen kie-zen tussen godsdienst of moraal. Godsdienst als leervakis een eis van de kerkelijke autoriteiten die nu ook in denieuwe bondsstaten, de vroegere DDR, geldt. De burgersvan de ex-DDR beschouwen die verplichte keuze even-wel niet algemeen als democratisch en efficiënt. Na deeenheidsschool uit de DDR-tijd ervaart men daar denieuwe situatie als een opgelegd verdeelonderwijs. Er isvraag naar een gemeen-schappelijk onderwijs inde officiële scholen. Aande ene kant hebben jon-geren recht gehoor te vin-den op hun behoeften,ervaringen en vragen.Aan de andere kant moetook de pluraliteit van desamenleving in de schoolvoorhanden zijn, vindtmen. Als wettelijk kaderhiervoor dienen degrondwet, de mensen-rechten en de VN-con-ventie over de rechtenvan het kind. Een alge-mene, blijvende consen-sus over waarden en nor-men is in een democra-tisch land onmogelijk,omdat daarvoor een er-kende autoriteit ont-breekt. De leerlingenmoeten daarom de verscheidenheid van gezichtspun-ten en meningen kunnen vaststellen en deelnemen aande dialoog. De school kan daarbij behulpzaam zijn,vinden voorstanders van een pluralistische school. Dedeelstaat Brandenburg probeert met het vak Lebensge-staltung-Ethik-Religion de opdeling tussen godsdienst ofmoraal te overstijgen. Het is een gemeenschappelijkvak met oog voor verscheidenheid in godsdiensten enwereldbeschouwingen en met de mogelijkheid zichzelfte zijn.

ZIEK

Onderwijs aan huisZieke kinderen van de lagere school hebben na 35 kalender-dagen recht op onderwijs thuis. Deze belangrijke vernieu-wing werd opgenomen in het decreet Basisonderwijs. Hetonderwijs aan huis is beperkt tot twee lestijden per weekvoor het gewoon basisonderwijs. De leerling mag niet meerdan vijf kilometer van school wonen in het gewoon entwintig in het buitengewoon onderwijs. Voor de onderwijzermoet deze opdracht kaderen binnen zijn maximum-school-opdracht. Het departement Onderwijs vergoedt zijn reiskos-ten.

PERSONEEL

Geen klusjesmanBusvervoer organiseren, hetmaterieel onderhoud of her-stellingen in de school uit-voeren, godsdienstige, levens-beschouwelijke of sociaal-cul-turele activiteiten buitenschoolverband bijwonen, kin-deren tijdens klasvrije namid-dagen en de schoolvakantiesopvangen zijn taken die eenleerkracht in het kleuter- ofhet lager onderwijs niet moetdoen. Hij kan ze wel vrijwil-lig uitvoeren, maar kan erniet op geëvalueerd worden.De Vlaamse regering beslistedat leerkrachten basisonder-wijs slechts uitzonderlijk bij-lessen kunnen geven, huis-bezoeken afleggen, middag-toezicht houden, het verkeeraan de schoolpoort regelen,leerlingen op de bus begelei-den en administratieve ta-ken vervullen. Na de zomer-vakantie kunnen scholen denieuwe functiebeschrijving aluitproberen. De algemeneinvoering is echter voor la-ter.

In de Duitse deelstaat Bran-denburg kiezen de leerlingenvoor een gemeenschappelijk vak:«vorming tot het leven- ethiek-religie».

Niets gemist?■ Op maandag 30 juni, delaatste dag van het school-jaar, zijn de basis- en secun-daire scholen dit jaar dicht.Ze moeten uitzonderlijk geenles geven.■ Ruim 7 procent van de kin-deren van 10 tot 12 jaar slaathet ontbijt over voordat zenaar school gaan. Nog eens9 procent heeft af en toe nietsgegeten. Dit blijkt uit een on-derzoek in Nederland.

■ De Vlaamse regering legthet aanwendingspercenta-ge voor het voltijds secun-dair onderwijs voor het ko-mende schooljaar vast op 98procent. Het verandert dusniet in vergelijking met devoorbije jaren. Over dit be-sluit wordt onderhandeld metde erkende vakorganisaties.■ Voor de werking van de pe-dagogische begeleidings-diensten in de verschillendeonderwijsnetten is voorzien ineen budget van 53 miljoen.■ Volgens een lid van de On-derwijscommissie van hetVlaams parlement kan in on-geveer twee derde van de se-cundaire scholen niet meerbenoemd worden. In zowateen zesde is meer dan 100procent vastbenoemd.■ Zestig procent van de fiet-sen waarmee kinderen naarschool rijden, vertoont éénof meerdere mankementen.Vooral de verlichting is eenzwak punt. Ook de remmenen de bel scoren vrij slecht.■ Negentien op 20 ouders vin-den huiswerk belangrijk inhet Verenigd Koninkrijk. Eenkwart van de scholieren se-cundair onderwijs besteedtminder dan twee uur per weekaan huiswerk, maar 7 pro-cent meer dan tien uur.■ In Centraal- en Oost-Euro-pa leven meer dan 2,5 mil-joen kinderen onder de ab-solute armoedegrens.

EINDTERMEN

AangepastEen aantal eindtermen voor het lager onderwijs is nu ge-schrapt, vereenvoudigd, samengevoegd en attitudinaal ge-maakt. Deze aanpassing kwam er na kritiek van het Arbitra-gehof. Het hof vond de eindtermen te gedetailleerd. Er komtnu ook een afwijkingsprocedure voor onderwijsinstellingenmet bijzondere pedagogische opvattingen, zoals Freinet- enSteinerscholen.

14 KLASSE NR.76

Negentig procent van de

leerkrachten wordt op

school geconfronteerd

met leerlingen die elkaar

pesten. De helft van hen

meldt een (sterke) stij-

ging de voorbije vijf jaar.

Maar ook de pesterijen

waar leraars zelf het

slachtoffer

van zijn

neemt toe.

Zestig procent van de le-

raars signaleert zulke

pesterijen. Eén derde van

hen merkt een (sterke)

stijging de voorbije vijf

jaar.

Tot voor enkele jaren was het probleem bijons nog taboe. Er werden natuurlijk mensengepest op school. Maar daar zweeg men lieverover. De jongste jaren is er meer onderzoek naarverricht, er werd veel over geschreven en erkwamen actieprogramma’s. Maar daarmee is dezaak niet opgelost. Integendeel. Even een lesuurpraten over pesten op school lost niets op. Eenpover doekje voor het bloeden. Pesterijen kun-nen vaak heel ver gaan en het kan lang durenvoor er een oplossing in zicht is. Uit onderzoekbij 10.000 leerlingen weten we dat ongeveer éénop vijf regelmatig of vaak het slachtoffer is vanpesterijen. Van de actieprogramma’s leren wedat de ingreep van de leraar meestal het verschilmaakt: als hij niets merkt of niet reageert, veran-dert er niets.

MeelachenDe leraars merken zeker pesterijen op. Negen-

tig procent van hen wordt geconfronteerd metleerlingen die elkaar pesten. En dat is duidelijkwat anders dan elkaar plagen. Slechts tien procentziet geen of minder pesterijen op school. 45␣ %signaleert een (sterke) stijging tijdens de voorbijevijf jaar. De meeste pestkoppen zitten in de eerstegraad secundair onderwijs en in de hoogste jarenlager onderwijs. Toch wordt ook één kleuterlei-der op drie de jongste jaren (veel) meer gecon-fronteerd met pestende kleuters.

Het blijft dan nog de vraag of de leraar ookingrijpt. Soms vrezen leraars dat ze de zaak

alleen maar gaan verergeren. Dat doen ze inieder geval als ze zwijgen, niet ingrijpen of(erger nog) gewoon meelachen met de pestkop-pen: «het slachtoffer heeft het ook een beetjezelf gezocht».

DuivelDe leraars merken niet alleen hoe het aantal

pesterijen bij leerlingen toeneemt. Ze zeggen ookdat er meer leraars zelf slachtoffer worden vanleerlingen die hen de duivel aandoen. Zestig pro-cent van de leraars signaleert zulke praktijken.Eén derde van hen zegt dat ze de voorbije vijf jaar(sterk) zijn toegenomen. Ook hier zijn de uit-schieters de eerste jaren secundair onderwijs ende hoogste jaren lager onderwijs.

In veel gevallen wordt hier echter niet overgepraat. Wie geen slachtoffer is, haalt opgeluchtadem. Leraars bij wie de leerlingen soms het bloedonder de nagels uithalen, voelen zich vaak aanhun lot overgelaten: schuldig en zwak. Ga daarmaar eens op je eentje tegenaan.

Hoger onderwijsU vindt de cijfers niet in de tabellen maar ook

in het hoger onderwijs wordt nog stevig gepest, zijhet minder dan elders. 80␣ % van de docentenmerkt het op tussen studenten. Eén vierde vanhen signaleert een (sterke) stijging. 70␣ % wordtgeconfronteerd met studenten die docenten pro-beren te pesten. Al zijn er op dit vlak meer docen-ten die dat verschijnsel zien afnemen (16␣ %) dantoenemen (14␣ %).

BrandjesKlasse voert al enige tijd een grootscheepse

actie om het probleem bespreekbaar te maken.Dat is immers de eerste voorwaarde om tot actie tekunnen overgaan. Veel scholen houden het nietlanger bij terloops een brandje blussen. Zij kiezenresoluut voor een geïntegreerde aanpak tegenpestgedrag op school. Programma’s in het buiten-land toonden aan dat zo’n aanpak helpt, zij het oplange termijn. Leerkrachten, ouders en leerlingenmoeten er samen bij betrokken worden. Daarombesteden ook Klasse voor Ouders en Klasse voorJongeren daar extra aandacht aan. De pestkoppenzullen het geweten hebben.Of en hoe ook leerkrachten zelf mekaar pesten,leest u in dit nummer op p. 32.

De pestop

school

Kla

sse

Gra

fiek

(veel) meer idem (veel) minder niet

0 20 40 60 80 100 %

kleuter

lager

sec123

sec456

totaal

(in procenten)Enquête van KLASSE bij 2000 Vlaamse leerkrachten

34

49

54

43

45

47

46

37

50

45

12

5

5

2

6

7

4

5

4

Kla

sse

Gra

fiek

(veel) meer idem (veel) minder niet

0 20 40 60 80 100 %

kleuter

lager

sec123

sec456

totaal

(in procenten)Enquête van KLASSE bij 2000 Vlaamse leerkrachten

15

23

29

19

21

24

31

49

49

38

11

5

6

13

9

50

41

16

19

32

S L A C H T O F F E R S

NATUURLIJK MET KLASSEHebt u al ooit over Limburg gevlogen? Uzou vooral het groen onthouden, waar-aan in deze provincie geen gebrek is. Uhoeft dan ook niet ver te zoeken als u zelfeens een dagje de natuur in wilt of als uvoor de planning staat van natuuruit-stappen en bosklassen. Bovendien teltLimburg niet minder dan 17 natuuredu-catieve centra, met een aanbod voorscholen dat gevarieerd is en toegespitstop de streek. De kwaliteit van het Maas-water analyseren, snavels, poten en vleugelsvergelijken, bodemstalen onder de loepleggen of de fauna van bos en heidebestuderen… Het kan allemaal, in kleineof grote groepen, voor één- of meerdaag-se projecten. Ga u ter plaatse overtuigen.In juli en augustus staan in vier provin-ciale centra de deuren speciaal voor uopen. Kijken, luisteren, maar vooral doen.En de informatiepakketten liggen klaar.

IDEE

LIMBURG MET KLASSENergens in Vlaanderen is het natuuraanbodzo groot als in de provincie Limburg. Vanuitniet minder dan 17 bezoekerscentra kunt u ermet school, kind en gezin actief de natuurverkennen. Hier ontmoeten natuurstudie en-recreatie elkaar. Een tentoonstelling of gelei-de wandeling, een praktisch lessenpakket… denatuurcentra hebben het in huis. U kunt erzelfs met uw klas op cursus en dat gedurendeéén of meer dagen. Want Limburg heeft ookeen rijk logiesaanbod met kant-en-klare pro-gramma’s voor bos- en natuurklassen. Zoek denatuur niet te ver. Limburg heeft ze in over-vloed.Tijdens de maanden juli en augustus mo-gen alle Vlaamse leerkrachten met partnerof gezin gratis een bezoek brengen aan vierprovinciale natuureducatieve centra. U wordter met Klasse ontvangen. Als u bijhorendebon volledig invult en ter plaatse toont,krijgt u ook een speciaal informatiepakket.Had u nog geen daguitstap gepland?

Dit is het aanbod. Wie het moei-lijk heeft om te kiezen, hoeft datvoor één keer niet te doen. Alledeuren staan voor u open, deinformatie ligt klaar. Zolang uuw bon maar niet vergeet.

1. ZOEKEN EN UITPLUIZEN -HET (DONKER)GROENE HUISHet domein Bokrijk (550 ha) isniet enkel gekend vanwege zijnopenluchtmuseum voor Vlaam-se volkscultuur, het herbergt voorde natuurliefhebber ook naald-en loofbossen, vijvers, een arbo-retum en verschillende thema-tuinen. Midden in het arbore-tum staat het nieuw ingerichteGroene Huis. Twee uur lang kuntu er de hele Limburgse ecologieexploreren. Een gevarieerde zoek-tocht langs opgezette en levendedieren, diergeluiden, terraria,microscopische vondsten en...braakballen van uilen, klaar omdoor u te worden uitgeplozen.Ook een boszoektocht is moge-lijk. In het gloednieuwe Donker-groene Huis komen de nachtelij-

ke suspense en de natuur na zonsondergangsamen in een mistige wereld waarin u elkgevoel voor proportie verliest. De modernetechnologie staat daar borg voor. Of had u aleens een ‘muins’ gezien...? Op het openlucht-museum na brengt uw bon u overal gratisbinnen. U betaalt wel voor de parking in Bok-rijk. Een informatiepakket ligt klaar.Provinciaal Natuurcentrum Het Groene Huis - elkedag open van 10-17 uur - Domein Bokrijk - 3600Genk - tel 011-23 27 66 - fax 011-23 52 85 -bereikbaar via de autoweg Hasselt-Genk. Kies voorparking Kasteel

2. WIS JE DAT? - INTERACTIEF IN DE WISSENWilt u letterlijk (en droog) voelen wat hetbetekent een vis te zijn in de Maas? Of vliegt uliever over de rivier, van de bron tot aan demonding? Het bezoekerscentrum De Wissenbiedt u daartoe de kans. Een levendige bedoe-ning is dit hypermoderne centrum, met tal vanspel- en belevingselementen die u de Maasdoor en door leren kennen. Maak kennis met

de rivier als lintmeter, open de grote Maaskeien kijk wat hij verbergt, luister naar streekvo-gels, manipuleer het verval van de stroom enobserveer het mini-leven door een microscoop...Daal af naar het vlechtcentrum, waar de sier-vlechtkunst in Europa en hedendaags vlecht-design centraal staan. En misschien geven dekorvers zelfs een demonstratie. Of u kiest voorhet heempark, waar u een verkleinde weerga-ve vindt van het Maaspark Negenoord, metzijn typische biotopen en plantengroei. In uweducatief pakket vindt u ook informatie overbezoeken met gids, materiaalkisten, de zoge-naamde wateranalysekoffer, biotoopstudies metde klas, heide-excursies en verblijfsmogelijk-heden.Bezoekerscentrum De Wissen - open van 9.30 -18uur (weekend 14-18 uur) - Maaspark z/n - 3650Dilsen-Stokkem - tel 089-75 21 71 - fax 089-75 2172 - De Wissen ligt vlakbij Maaseik

3. VAN EI TOT EI - HET BOSMUSEUMGERHAGEN800 ha dennenbossen, heide, ven en weilandmaken van Gerhagen een ideaal wandelge-bied, dat naadloos doorloopt tot in Averbode.Bewegwijzerde wandelwegen en seizoenswan-delingen zijn er dan ook bij de vleet. De na-tuurliefhebber vindt er zeldzame en kwetsbareplanten terug. Wie de zaken liever vanop eenhoger niveau bekijkt, vindt zijn gading in eenpanoramische uitkijktoren. En waar start ubeter dan in het bosmuseum? Daar loopt depermanente tentoonstelling Van ei tot ei, eenrondleiding in de wereld van de vogels met eenuitgebreide verzameling opgezette vogels, doe-activiteiten en audiovisueel materiaal. U leerter alles over nestkasten, poten en snavels,vleugels en vliegen enz. Een klassieke tentoon-stelling in een klassieke omgeving. Maak ookkennis met het leslokaal, de werkbladen voorscholen (verschillende niveaus), verblijfsmoge-lijkheden voor bosklassen, bos-, veld- en bio-toopstudies enz. Vergeet uw informatiepakketniet te vragen.Bosmuseum Gerhagen - open van 10 -12 en van 14-17 uur, gesloten op vrijdag en zaterdag - Zavelberg10 - 3980 Tessenderlo - tel 013-67 38 44 of 013-6634 48 - het best te bereiken via de N174 van Diestnaar Geel.

4. OOIT EEN KASTEELDOMEIN - HETNIEUWENHOVENBOSWilt u op een speelse en actieve manier kennismaken met het bos als natuurgebied, bodemen ondergrond, de variatie aan bomen en deplaatselijke fauna? Dan is het boswachters-huis van Nieuwenhoven uw keuze. Het Nieu-wenhovenbos, uniek in Haspengouw, is ook eenboeiend wandelgebied waar u kunt genietenvan rust, stilte en natuur. Een boszoektochtvoor 10- tot 12-jarigen, bosbiotoopstudie voor12- tot 15-jarigen, dagprojecten rond de ecolo-gie van het bos voor 15-plussers... Voor elkeschool wat wils, en natuurlijk is er ook heel watmateriaal voor veldstudie voorhanden. In hetinformatiepakket dat u ter plaatse krijgt, leestu er alles over.Bezoekerscentrum Provinciaal Domein Nieuwenho-ven - elke dag open van 10 - 17 uur (weekend 10-18uur) - Hasseltsesteenweg z/n - 3800 Sint-Truiden -tel 011-68 79 81 - fax 011-68 61 31 - bereikbaarvia de oude weg Sint-Truiden-Hasselt, op 5 km vanSint-Truiden-centrum.

a = algemeen, b = basisonderwijs, s = secundair en hoger onderwijs

DE NATUUR IN MET KLASSEµ Ja, ik neem graag deel aan Groen Limburg met

KLASSE (geldig in juli en augustus 1997).

Naam:

Adres:

Woonplaats:

School:

De toegang tot de vier natuureducatieve centrais gratis. Deze bon geeft mij recht op eeninformatiepakket voor leerkrachten in elk van devolgende centra:

• Het Groene Huis

• De Wissen

• Bosmuseum Gerhagen

• Provinciaal domein Nieuwenhoven

Deze bon niet opsturen of afgeven. Hij geeft u in elkcentrum recht op een informatiepakket.

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

16 KLASSE NR.76

(advertentie)

(advertentie)

18 KLASSE NR.76

SCHOOLMANAGEMENTWEDSTRIJD sAlle Vlaamse secundaire scholen kunnen volgend schooljaardeelnemen aan de vijfde editie van de schoolmanagementwed-strijd van De Vlerick School voor Management. Het thema voor hetschooljaar 1997-1998 is Teamwerk in het secundair onderwijs,met als aandachtspunten: de individuele interactie van de team-leden, de inhoudelijke bijdrage aan het team van de teamleden,het beslissingsproces binnen het team, de relatie van het team metde organisatie waarin het team functioneert en de afstemmingvan het team op de managementstijl van de directeur.De wedstrijd loopt van oktober ‘97 tot mei ‘98. Elke school kandeelnemen met één tot drie bestaande teams (3 tot 15 deelnemersper team), d.w.z. mensen die voor een specifieke opdracht geruimetijd samenwerken: de directie als team, vakwerkgroepen, overleg-teams van afdelingshoofden, secretariaat, directies van samen-werkende scholen enz.Elk team krijgt vier vragenlijsten die elk een deelaspect van hetteamgebeuren belichten. Op basis van de feedback op die vragen-lijsten formuleert elk team uiteindelijk voorstellen om zijn team-werk optimaal te maken. Een aantal teams wordt uitgenodigdvoor een finale in april. Voor alle finalisten zijn waardevolleprijzen weggelegd, maar uiteraard is het de bedoeling dat élk teamvoor zijn eigen school als winnaar uit de wedstrijd komt.De Vlerick School voor Management - Fannie Debussche - Bellevue 6 - 9050Ledeberg - tel 09-210 97 82 - fax 09-210 97 00 - fannie.debussche@rug.ac.be

APENTAART bApentaart is een leesbevorderingsproject voor basisscholen metmeer dan 10 procent allochtone kinderen en scholen in kansarmebuurten. Het wil bij kinderen leesplezier opwekken door henletterlijk in de wereld van het boek te laten binnenstappen. Datdoen ze via een decor met een levensechte voorgevelpoort, ont-leend aan Ieorg Idur van Roald Dahl. De poort leidt naar eenboeken-beleef-ruimte met fragmenten uit kinderboeken. Dewc-deur leidt de leerlingen bijvoorbeeld naar het verhaal Een wc istoch wel handig van E. van Lieshout. Andere verhalen zijn Thuiseten we apentaart (B. Elias), Ik noem je Ib (M. Vanpol), Amal en debrief van de koning (Ch. Gajadin) en Een stukje maan in de koffie(P. Mandelbaum). Deze boeken zijn speciaal gekozen voor kinderendie opgroeien in een multiculturele, grootstedelijke omgeving. Zegeven positieve boodschappen rond alleen zijn, verlangen, ont-moeten, langdurig ziek zijn, fantasie, nieuw op een vreemdeschool, helpen bij een klastaak, andere culturen, andere gebrui-ken, klasvrienden thuis ontvangen, op studiereis met de klas,anders wonen, een papa en een mama, anders gekleurd...U kunt dit decor één of twee weken in uw school opstellen. Bij hetdecor krijgt u een ideeënbundel met verwerkingssuggesties, eendiaset van het kleuterboek Een stukje maan in de koffie en tweeboekenpakketten (de afgebeelde boeken én andere). De huur-prijs bedraagt 2000␣ fr.Dit leesbevorderingsproject loopt al enige tijd in het Brusselse(informatie: vzw Hoofdstedelijke Openbare Bibliotheek - tel 02-229 1840). Nu is de provincie Antwerpen aan de beurt. Voor alle informa-tie kunt u terecht bij de Provinciale Materialenbank vzw - Trees DeMuynck - Van Daelstraat 35 - 2140 Antwerpen (Borgerhout) - tel 03-23502 24 - fax 03-272 41 62.

ZOMERKAMPEN sArcheologie, monumentenzorg en stadsexploratie voor jongerenvanaf 16 jaar. Dát staat op het zomermenu van Jeugd &Kultureel Erfgoed. Deze zomer zijn er 12-daagse kampen opauthentieke archeologische sites in Lanaken (burchtruïne Pie-tersheim; 14 tot 25/7), St.-Katelijne-Waver (abdij van Roosen-dael; 14 tot 25/7 of 18 tot 29/8) en St.-Genesius-Rode (papier-en kartonfabriek Winderickx + papiermolen; 4 tot 15/8). Per

sessie kunnen maximum 20 jon-geren meewerken. Voordrachten enexcursies naar verwante beziens-waardigheden maken het program-ma rond. Deelnemen aan zo’n zo-merkamp kost 11.500␣ fr., alles in-begrepen.Jeugd en Kultureel Erfgoed vzw - Karel vanLotharingenstraat 23 - 3000 Leuven -tel en fax 016-22 64 82

C A N O N MET KLASSE aCultuurcel van het departement OnderwijsDe vaste ingrediënten voor het schoolmenu in juni zijn nietonbekend: inspannende verbetersessies, veel vergaderingen, druktealom... De saus die alles bindt: evaluaties, punten, rapporten. Envóór het welverdiende dessert komt als tussendoortje meestal despijskaart van volgend schooljaar al op tafel. Maar misschienkunt u toch nog een gaatje vinden voor het nieuwe menu vanCANON voor het schooljaar 1997-1998.

HET HOOFDMENU: MEESTERSTUKKENIn september krijgt u alle informatie over en kunt u via KLASSEinschrijven voor de tweede editie van Meesterstukken (24 oktobertot 30 november). Tientallen kunsthuizen in de verschillendeprovincies zetten hun deuren open voor de «meesters» uit alleniveaus van het onderwijs. Op het programma staan niet alleenvoorstellingen, concerten, performances of tentoonstellingen, maaru kunt ook actief kennismaken met een aantal methodieken rondomgaan met kunst in de klas.

HET KEUZEMENU: MUZISCHEVORMINGMuzische vorming blijft een belangrijk on-derdeel van het menu. U kunt kiezen uitdrie gerechten, maar u kunt de verschillen-de schotels ook combineren. Zonder risicoop indigestie, meldt CANON.De affiches Muzische Vorming komen eropnieuw aan. Het succes van de spranke-lende tekeningen van Gerda Den Doovenvroeg om herhaling. Wat dacht u vanGregie De Maeyer als illustrator?De deelnemers aan de Muzische Werk- enVerwendagen voor leerkrachten basison-derwijs en studenten lerarenopleiding (kleuter- en lager) hebbenenthousiast verteld over hun ingrijpende, leerrijke, inspirerende...ervaringen. Een tweede reeks is dan ook onvermijdelijk. Houvoorjaar 1998 alvast vrij in uw agenda. Exacte data, plaatsen enprogramma vindt u later in deze rubriek.Nieuw is een project voor lectoren lerarenopleiding. Uitgangs-punt zijn reële behoeften op het vlak van muzische vorming.Meer informatie hierover krijgt u later in deze rubriek. Debedoeling is alvast te komen tot actieve muzische projecten opmaat gesneden van een departement Lerarenopleiding.

SUGGESTIES VAN DE CHEFNative Speakers is een nieuw aanbod voor de twee laatste jaren vanhet secundair onderwijs. Geen voordracht en geen lezing: drieanderstaligen brengen los van elkaar een programma in uw klasmet mogelijkheid tot gesprek in het Engels, Frans of Duits achteraf.Paul Clark en theatergezelschap La Galafronie zijn alvast met CANONin de boot gestapt. De eerste brengt een kleine Engelstalige theater-voorstelling waarin logica «in a very British and funny way» op deproef wordt gesteld. La Galafronie zendt één van zijn zonen uit die meteen «conférence» vertrekt vanuit onverwachte filosofische invals-hoeken. Voor het Duitstalige luik zijn de onderhandelingen nogbezig. De native speakers opereren los van elkaar en gaan elk naartwintig verschillende scholen waar ze in voor- en namiddag «hunding doen» voor maximum 2 x 25 leerlingen. Geïnteresseerdeleerkrachten kunnen nu al contact opnemen met CANON.De leesbevorderingsprojecten worden hernomen. In februari-maart ‘98 gaan in het secundair en het hoger pedagogischonderwijs weer leesgroepen aan de slag voor de Jonge Gouden Uil‘98. Ook hiervoor kunt u zich nu al kandidaat stellen. En er zijnplannen om het Groot Gelijk (zie vorig nummer), een leesbevorde-ringsproject in samenwerking met de Vlaamse minister vanGelijkekansenbeleid, te hernemen voor de 3de graad basisonder-wijs.

SPECIALITEIT VAN HET HUISNee, hij wordt niet vergeten. Ook de DynaMo2-catalogus, hetmoederinitiatief van CANON, kunt u volgend schooljaar weerverwachten. Opnieuw boordevol aanbiedingen in de hoop unogmaals te inspireren om dié projecten te organiseren waarvanu altijd al droomde.CANON, Cultuurcel - Lydia Asbestaris - Koningsstraat 138 - 1000 Brussel- tel 02-211 45 62 - fax 02-211 45 52

KLASSE NR.76 19

rende bon volledig in en kleefhem op een gele briefkaart, dieu aan uzelf adresseert. Stuurdeze briefkaart in een gewoongefrankeerde envelop naar hetCanadamuseum. De eerste 1000leerkrachten krijgen hun brief-kaart afgestempeld terugge-stuurd. Die geldt meteen als toe-

gangsbewijs. U kiestzelf uw bezoekdag uit.Het Canadamuseumligt in een mooie, na-tuurlijke omgeving.Bovendien wordt hetomringd door drie unie-ke tuinen: een roman-tische Franse tuin metduizenden rozen, eenEngelse landschapstuinmet vijvers en watervallen en eenimposante Japanse rotstuin die opeen verrassende manier de symbo-liek van leven en dood symboliseert.Bezoekers worden er in groepjes vantien rondgeleid. KLASSE-lezers (al ofniet met gezin) die ook deze prachti-ge tuinen willen meepikken, beta-len 180 i.p.v. 200␣ fr. per persoon.Canadamuseum en tuinen zijn bereik-

baar via de expressweg N49 Antwerpen-Knokke,afrit Adegem of via de E 40 Brussel-Oostende, afritAalter. Het museum is open van 10 tot 18 uur engesloten op maandag. Meer informatie: GilbertVan Landschoot - Heulendonk 21 - 9991 Adegem- tel 050-71 06 66 - fax 050-71 71 32

(advertentie)

NAAR CANADA aZe worden door de geschiedenisboeken weleens vergeten, de duizenden Canadese solda-ten die bij de bevrijding van ons land in 1944om het leven kwamen. Nochtans hebben heelwat Oost-, West- en Zeeuws-Vlamingen hunleven aan hen te danken en was hun operatieSwitchback, de vrijmaking van de Scheldemon-ding, van groot strategisch belang. Wie meerwil weten over de rol van Canada inWO II, kan sinds kort terecht in hetOost-Vlaamse Adegem. Daar, vlak-bij de begraafplaats van de Cana-dese soldaten, bevindt zich het Ca-nadamuseum. Dit monumentale, ei-kenhouten museum in laat-middel-eeuws decor begon als een één-mansproject en geniet nu interna-tionale faam. Grote diorama’s leg-gen momentopnamen van de be-zetting en bevrijding vast. Een uit-gebreide tentoonstelling van uni-formen, artillerie, foto’s, affiches, kran-tenknipsels enz. uit privéverzame-lingen van overal ter wereld vor-men samen met videobeelden hetverhaal van WO II.Van 15 juni tot 30 september mo-gen 1000 leerkrachten met part-ner of collega gratis het museumin. Andere gezinsleden betalen de gunst-prijs van 75␣ fr. per persoon (voor kinderenjonger dan 6 jaar is de toegang gratis). Ukrijgt een folder en een brochure mee, die uwegwijs maakt en die voor achtergrondin-formatie zorgt. Geïnteresseerd? Vul bijho-

MET KLASSE NAAR CANADAµ Ja, ik wil graag het Canadamuseum bezoeken.

Deze bon geeft mij en mijn partner (of collega)gratis toegang. Andere gezinsleden betalen degunstprijs van 75 fr. per persoon.

NAAM: ........................................................

ADRES: ........................................................

...................................................................

SCHOOL: .....................................................

Vul deze bon volledig in, kleef hem op een gelebriefkaart die u aan uzelf adresseert en stuur dieonder envelop naar Canadamuseum - Gilbert VanLandschoot - Heulendonk 21 - 9991 Adegem.

KLASSE NR.76 19

MEDEWERKERSGEZOCHT a• Tot 13 juni kunt u uw kandi-datuur stellen om als educa-tief medewerker aan de slagte gaan bij Kinderwereldateliervzw. In de afdeling Roeselarebegeleidt u inleefprogramma’svoor kinderen en geeft u vor-ming voor leerkrachten. U kuntop 1 september aan de slag.Ook gezocht: een praktischiemand (o.a. meewerken aandecorbouw enz.) voor de pe-riode september-november vooreen vervanging wegens zwan-gerschapsverlof.Kinderwereldatelier West-Vlaanderen- Noordstraat 156 - 8800 Roese-lare - tel en fax 051-22 11 03• Muziekatelier Liedekerke zoektactieve medewerkers voor hetuitwerken van muzikale pro-jecten voor kinderen (4 tot 12jaar) op woensdagnamiddag.Kandidaten uit de regio Aalst-Ninove-Brussel krijgen voorrang.Jeugdmuziekschool - Wolvenstraat70 - 1760 Roosdaal - tel 054-3266 66

ZIJSPOOR sSociaal-geëngageerd jongerentheaterin een goederenwagon, dat brengtZijspoor, een theaterproject van hetKoninklijk Jeugdtheater (KJT) n.a.v. 25jaar Artsen Zonder Grenzen (AZG) inBelgië. Zijspoor laat leerlingen van15 tot 18 jaar kennismaken met dewerking van AZG, niet ergens in eenAfrikaans land, maar hier in Belgiëtussen kansarmen, asielzoekers, drug-

verslaafden, daklozen enz.Arno is jong, rijk en dynamisch. Hij heeft eenplan: hij wil de beste dakloze ter wereld worden.Hij kan dat niet alleen en zoekt dus een coach.Gabriël, een vrij schimmige figuur, die naar hetschijnt «iets kent van daklozen», installeert Arnoin het perfecte daklozenpand: een oude trein-wagon in een rangeerstation. Al snel blijkt datdakloos zijn niet zó simpel is.KJT speelt Zijspoor ook echt in een treinwagon.De leerlingen verlaten hun vertrouwde schoolen komen terecht in een «beestenwagon» aande rand van onze samenleving. Bij de voorstel-ling hoort een uitgebreide én gratis begelei-dende map voor de leerkracht. Hiermee kunt ude voorstelling in de klas voorbereiden of nabe-spreken. Ook de regionale vrijwilligersgroepenvan AZG staan ter beschikking om hun werktoe te lichten in uw klas. De wagon staat achter-eenvolgens in de rangeerstations van Antwer-pen (22-26/9), Brussel (29/9-3/10), Gent (6-10/10), Brugge (13-17/10), Roeselare (20-24/10),Mechelen (3-7/11), Hasselt (10-14/11) en Leu-ven (17-21/11). Elke dag zijn er twee voorstellin-gen (om 10.30 u. en 14 u.), behalve op woens-dag (enkel om 10.30 u.). Elke voorstelling wordtgespeeld voor maximum 50 leerlingen. De uit-koopsom per voorstelling bedraagt 7000␣ fr. Umoet wel zo snel mogelijk reserveren. Het aan-tal plaatsen is strikt beperkt.KJT - Dirk Meul - Meistraat 2 - 2000 Antwerpen - tel03-231 97 50 (inlichtingen) of 03-233 35 25 (reser-vaties) - fax 03-233 22 58 / AZG - tel 02-474 74 84

ZOMERSE THEATERSTAGE a«Jonge avonturiers» (van 10 tot 14 jaar) kun-nen in de zomermaanden terecht bij TeaterPrometheus voor een zesdaagse theaterstagemet toneel, stadswandelingen, dans,percussie, circusacts enz. De theater-stage wordt drie keer georganiseerd:7 tot 12 juli, 4 tot 9 augustus en 11 tot16 augustus. De deelnemers (max.60 per stage) werken in twee leef-tijdsgroepen (10-12 jaar en 13-14jaar). Er wordt elke dag gewerkt van9 u. tot 17 u., met een eindpresenta-tie op de laatste dag van de stage.Deelnemen kost 2950␣ fr. (drankje bijde meegebrachte boterhammen, vier-uurtje, toegangsticketten, busticket-ten enz. inbegrepen).Teater Prometheus - Kammerstraat 19 - 9000 Gent- tel 09-225 28 08 - fax 09-233 36 92

DUITS sU bent leerkracht Duits, tolk, vertaler. U komtgraag in contact met collega’s uit uw vakge-bied in binnen- en buitenland. U krijgt graagcreatieve impulsen voor uw lessen. U wilt graaggoedkoop (maar op niveau) op studiereis naarDuitstalige gebieden (zomer ‘97 staan bijvoor-

beeld Berlijn en Graz op het programma).Misschien moest u dan maar eens lid wordenvan het Belgischer Germanisten- und Deutschle-hrerverband (BGDV). Stuur een kaartje metuw naam, adres, telefoonnummer en functienaar onderstaand adres en stort 500␣ fr. oprekeningnr. 000-0006567-68 (met vermeldinglidmaatschap BGDV 1997).BGDV - Vrijheidslaan 17 - 1081 Brussel

OP ZOEK NAAR EEN JOB sTot 30 juni vinden uw leerlingen in alle agent-schappen van de Generale Bank en bij IBM inBrussel een Stages en Jobs Databank metmeer dan 40.000 aanbiedingen voor jobs, sta-ges en vakantiecursussen (vooral talen eninformatica) in België en buitenland. Een fol-dertje met gebruikerstips en aanvraagfor-mulier ligt ernaast. U kunt de brochure ookaanvragen bij mede-initiatiefnemer Stichtingvan de Onderneming - Stuiversstraat 8 - 1000Brussel - tel 02-515 09 75 - fax 02-515 09 76.

OPVOEDKUNDE bIn JOURNAAL (p. 12-13) van deze KLASSE leestu meer over de Hogere Instituten voor Op-voedkundige Wetenschappen. Zij verzorgeneen driejarige, deeltijdse, voortgezette opleidingvoor leerkrachten, schoolhoofden, taakleerkrach-ten, kleuterleidsters enz. die reeds enkele jarenactief zijn in het basisonderwijs. Het DiplomaHogere Opvoedkundige Studies geeft recht opeen weddeverhoging (DHOS) en wordt meestalgevraagd voor kandidaat-schoolhoofden. Deopleiding is gericht op een brede, fundamentelebasis voor de eigen praktijk. Ter informatiegeven we u graag alle adressen:• Katholiek Hoger Instituut voor Opvoedkunde -Paul Cautreels - Kleine Doornstraat 26 - 2610 Wilrijk- tel 03-828 45 42• Pedagogisch Vormingsinstituut voor de Kempen- Eric Vercammen - Eeuwfeestlaan 56 - 2500 Lier- tel 03-480 02 25• Hoger Instituut voor Opvoedkundige Wetenschap-pen - Luc Van der Auwera - Tervuursesteenweg 243 -2800 Mechelen - tel 015-41 97 89• Hoger Instituut voor Opvoedkunde Leuven -Leopold Carmen - Voordelaan 32 - 3001 Heverlee- tel 016-40 55 69

• Hoger Instituut voor Opvoedkunde Brus-sel - Gisseleire-Versélaan 39 - 1082 Brussel• Hoger Instituut voor Opvoedkunde St.Thomas vzw - Nieuwland 198 - 1000Brussel - tel 02-512 32 59 of 015-51 4029 (W. Luyten)• Limburgse School voor Pedagogische We-tenschappen - Jan Smeets - Henri Dunant-laan 4 - 3500 Hasselt - tel 011-21 05 96• Hoger Instituut voor Opvoedkunde -Roger Billiau - Linkhoutsestraat 48 - 3545Halen - tel 013-44 19 59• Katholiek Hoger Instituut voor Opvoed-

kundige Wetenschappen - Dirk Koppen - H. Conscien-cestraat 120 - 9100 St. Niklaas - tel 03-776 36 39• Oost-Vlaams Instituut voor Opvoedkundige Weten-schappen Gent - Roland Madou - Frans Uyttenhove-straat 59 - 9040 Gent - tel 09-228 74 11• Hoger Instituut voor Opvoedkunde - Joris Herrebout- Izegemsestraat 8 - 8880 Ledegem - tel 056-50 93 86• Vlaams Hoger Instituut voor Pedagogische We-tenschappen - Oswald Billiet - Doornhut 26 -8310 Brugge - tel 050-36 25 77 - of 050-35 52 38(J. Vandenbussche)

20 KLASSE NR.76

CREATIEVE VAKANTIE MET KLASSE (1)aCreatief schrijven, mime, clownerie, dans, beel-dend werken enz.: enkele tientallen leerkrachten-in-functie (alle netten en niveaus) kunnendeelnemen aan een creatieve vakantie métklasse. Uitproberen is de boodschap. De work-shops zijn algemeen vormend en niet recht-streeks op uw klaspraktijk gericht. Voor devertaling naar uw eigen praktijk zorgt u zelf.Elke workshop duurt twee dagen. U kunt erook twee kiezen; dan blijft u gewoon vierdagen. Alles vindt plaats van 11 tot 14 augus-tus in Destelheide (Dworp). Creatief meedoenkost 3200 fr. voor een tweedaagse en 6000␣ fr.voor een vierdaagse (all-in: overnachtingen,maaltijden, workshops, bijkomende activitei-ten,...). Overnachten is niet verplicht, maarwél in de prijs begrepen. Dit is het aanbod. Aanu de keuze.1. Culturele verkenningen. Met Lukas Roels(danspedagoog, musicoloog). Een inleefwork-shop met muziek, dans en beeldend werk uitandere culturen.2. Powezien. Met Dirk Terryn (leraar Neder-lands, auteur). Via creatieve schrijfoefeningenzoeken naar de dichter in onszelf.3. Van mime tot clownerie. Met An Baeyens enStef Van Lysebettens (dramadocenten). Een vier-daagse (!) initiatie... of hoe non-verbale taalverrassend efficiënt en humoristisch is.4. Beeldend plezier. Met Anne Beek (poppen-speler, theatermaker, docent). Een initiatie inplezier hebben in het werken met materiaal.5. Figurentheater. Met Koen Crul (poppenspe-ler, docent). Op eenvoudige wijze poppen ma-ken, basistechnieken van het poppenspel, sce-nario-opbouw... tot korte kijkstukjes.6. Folkloredans. Met Eline Van der Voort (dans-docente). Traditionele en recente dansen métruimte voor eigen creatieve vormgeving.7. Dansexpressie. Met Rut De Geeter (dansdo-cente). Danselementen als tijd, kracht en ruimteleren gebruiken om verbeelding om te zettenin vorm.8. Spel als methodische werkvorm. Met BartMoens (agoog, speldocent). Een kennismakingmet spelen die samenwerking, concentratie,vertrouwen, zintuiglijkheid aan bod laten ko-men en anderzijds spelen die motorische vaar-digheden, tactiek en strategie aanspreken.9. Dynamiek in drama. Met Wim Arts (dra-madocent). Polarisatie en conflict als drijven-de kracht voor improviserend spel.‘s Avonds kunt u deelnemen aan vrije activi-teiten.Een gelijkaardig aanbod voor leerkrachten-in-opleiding vindt u op p. 24.Programma en inschrijvingsvoorwaarden (het aan-tal deelnemers is beperkt): Spelewei vzw - Creatievevakantie met KLASSE (Leerkrachten) - Kapellekens-weg 2 - 3010 Leuven - tel 016-35 05 50 - fax 016-25 43 34

KORIANDER aDromen, geloof, hoop, liefde, vrijheid, sterven,levensvreugde en dat allemaal op muziek vanVangelis, Cat Stevens, Elton John, Mark Knopfler,REM enz. Of covers van Boudewijn De Groot enBram Vermeulen. Dat is de cd Droom van jeleven van het jongerenkoor Koriander (700␣ fr. +verzendingskosten). Een soundmixcassette, deteksten en partituren zijn verkrijgbaar op aan-vraag.Marc Gilliaert - Snoekstraat 8 - 8460 Oudenburg -tel 059-26 53 05

ZOMERFILMCOLLEGE sIedereen die in film, filmanalyse, cineastenenz. is geïnteresseerd kan van 3 tot 10 augus-tus deelnemen aan het Zomerfilmcollege vande Vlaamse Dienst voor Filmcultuur. Ciné Lumièrein Brugge is gastheer voor een cursus filmtheo-rie en -analyse (over montage, découpage enpoint of view + een reeks films rond cinema envoyeurisme); een studie van filmauteur Luchi-no Visconti (door Harry Kümel) en een historischluik rond de invloed van archieven op defilmgeschiedenis.Deelnemen aan het Zomerfilmcollege kost 9000␣ fr.Inbegrepen zijn het verblijf (in het Spermalie-instituut), alle maaltijden, een dertigtal film-vertoningen (films die de ganse filmgeschiede-nis van start tot heden overspannen), eenuitgebreide syllabus en omvangrijke documentatieover de behandelde onderwerpen. Liefst in-schrijven vóór 20 juli door overschrijving oprekeningnr. 210-0079616-31 van Vlaamse Dienstvoor Filmcultuur, met vermelding van Zomer-filmcollege ‘97 + naam van de deelnemer(s).Vlaamse Dienst voor Filmcultuur - Michel Apers -Ravensteingalerij 73 - 1000 Brussel - tel 02-507 8370 - fax 02-513 12 72

KLASSE-SERVICE a• Jongeren van 18 tot 26 jaar gaan van 30 julitot 19 augustus op inleefreis naar Senegal.Samen met Senegalese jongeren nemen zeactief deel aan dorps- en stadsleven. Prijs: 46.600␣ fr.,alles inbegrepen.Info : Kadjamor vzw - Heidi Lein - Statiestraat 49 -8980 Passendale - tel 051-77 02 97 (na 18 u.)• Brood & Spelen vzw maakt een inventarisvan scholen die aan schooltheater doen, o.a.om uitwisseling mogelijk te maken van infor-matie, infrastructuur en voorstellingen. Ookeen schooltheaterfestival behoort tot de mo-gelijkheden. Meldt u even (schriftelijk) bij vzwBrood & Spelen - Rudi Cleemput - Denstraat 28 -9200 Dendermonde - tel 052-22 23 17• Op zaterdag 14 juni kunnen motorminnen-de leerkrachten deelnemen aan de 2de KleinePrins Run. Deze tocht van 178 km met vrijvertrek tussen 9 u. en 12 u. wordt door deHotelschool Hasselt georganiseerd ten voordelevan het Kinderkankerfonds van Limburg vzw Klei-ne Prins. Deelnemen kost 300␣ fr. (middagmaalen één consumptie inbegrepen). Inschrijvin-gen en vertrek in Domein Herckerhof, Herk-de-Stad. Aankomst in Didactisch Hotel De Roer-domp, Diepenbeek.Info: Jean-François Wiels - tel 011-30 77 30 (school-uren) of 089-47 28 13 (‘s avonds)• 14-15-jarigen kunnen van 7 tot 12 juli inAntwerpen deelnemen aan een Jongerenrech-tenvakantie, een «wandeling langs OCMW,JAC, JIP en wat voor andere vreemde afkortin-gen..». Welke rechten hebben tieners? Wat is eenkinderrechtswinkel? Enz. Deelnemen kost 4600␣ fr.CREFI - tel 02-507 88 33 of Centrum voor BijzondereJeugdzorg Halle-Vilvoorde - tel 02-217 73 75 - fax02-219 39 59• Hebt u nog enkele stripverhalen of jeugd-boeken liggen die u nooit meer vastneemt? Deleerlingen van MPI Levenslust kunnen ze bestgebruiken. Zij bouwen momenteel een stripbi-bliotheek uit, waarbij ze zelf instaan voor or-ganisatie, opening, beheer enz.MPI Levenslust - Irmgard De Nil (lerares) - Schee-straat 74 - 1750 St.-Martens-Lennik - tel 02-569 2301 (school) of 052-21 27 42 (privé)

SOCIALE ZEKERHEID sSimply the best... Zo opent eengratis brochure over socialezekerheid in België. De bro-chure is speciaal geschrevenvoor 15- tot 18-jarigen. Eenkort historisch overzicht wordtgevolgd door informatie overwerkloosheid, kinderbijslag,pensioen, jaarlijkse vakantie,arbeidsongevallen, (beroeps)-ziekte enz. Alle facetten vanonze sociale zekerheid komenaan bod, ook de financiering.Een korte vooruitblik introdu-ceert enkele hete hangijzersdie vandaag of morgen moe-ten worden opgelost.Tekst en vormgeving mikkenresoluut op de jongeren zelf.Het resultaat is zeker geschiktvoor laatstejaars secundaironderwijs. U kunt de brochure(je bent jong) en er kan je niksgebeuren gratis aanvragen bijMinisterie van Sociale Zaken,Volksgezondheid en Leefmilieu -bestuur van de Sociale Zekerheid- dienst Geneeskundige Verzor-ging en Uitkeringen - Nelly Scheer-linck - Zwarte Lievevrouwstraat3c - 1000 Brussel - tel 02-509 8203 - socialsecurity.fgov.be -social.security@club.innet.be.

KLASSE NR.76 21

75

5

Gratisop Reis

U kiest zelf uw bestemming:

Parijs, Rome, Londen, Wenen,

Barcelona of New York.

U gaat alleen, met twee of meer.

U beslist zelf wat u doet

met de reischeque van 50.000 frank

die een gulle sponsor schenkt aan deze

VAKANTIEWEDSTRIJD van KLASSE.

Veel plezier.

RomeWe zoeken de bekende straat van vijf letters “Via del …” die uitloopt op de Piazza del Popolo.1. De laatste letter van de rivier die door Rome stroomt.2. De laatste letter van de beroemdste plafondschilder van de stad.3. De vierde letter van de oude sportarena.4. De laatste letter van de namen van de legendarische stichters van de stad.5. De eerste letter van een verre geliefde van Julius Caesar.

ParijsKent u het vijfletterwoord met ontbijt op het gras?1. De eerste letter van de rivier die door de stad stroomt.2. De negende letter van de grootste winkelstraat in Parijs.3. De tweede letter van de wijk met de beroemde windmolen.4. De vijfde letter van de familienaam van de huidige president.5. De eerste letter van de maker van De Kus.

BarcelonaZeven letters vormen een beroemde inwoner.1. De eerste letter van de regio waarin de stad zich bevindt.2. De tweede (of zesde) letter van de bekende flaneer-boulevard.3. De eerste letter van de plaats waar Spielberg zijn onderzeeërrestaurant heeft.4. De tweede letter van de ontdekkingsreiziger die er een zuil kreeg.5. De vijfde (of zesde) letter van de schilder van Guernica.6. De laatste letter van de beroemdste architect van de stad.7. De eerste letter van het ontbrekende woord in het omstreden bouwwerk “Templo de la … Familia”

8

6

6De

WedstrijdU zoekt in elk van de zes vakantiebestemmingen één

woord. Daarvoor krijgt u in elke stad (in willekeurige

volgorde) een aantal tips. De eerste letters van de zes

woorden (ook in willekeurige volgorde) vormen op hun

beurt opnieuw één woord van zes letters dat verwijst

naar één van de zeven wereldwonderen. Dat ene woord

is de code voor uw reisticket. Schrijf het (uitsluitend) op

een ansichtkaartje (van gelijk waar in binnen-of

buitenland) en stuur het voor 5 juli naar Vakantie met

Klasse - Koningsstraat 138 - 1000 Brussel.

Vermeld uw telefoonnummer. Wij bellen de winnaar

persoonlijk op. Hij kan vertrekken wanneer hij wil.

WenenWe zoeken een zesletterwoord dat smààkt.1. De tweede letter van het zomerpaleis van keizerin Sissi.2. De vijfde (of elfde) letter van het jongenskoor van de stad.3. De eerste letter van de componist van de Radetzky-mars.4. De eerste letter van de omstreden “moderne” architect van de stad.5. De tweede letter van de beroemdste zielenknijper uit de stad.6. De vierde letter van de rivier die door de stad stroomt.

New YorkOp zoek naar het zes letters die de macht van de stad uitdrukken.1. De eerste letter van de voornaam van de Nederlander die in de

17de eeuw een belangrijke rol speelde in de stad.2. De tweede letter van de theaterstraat.3. De vierde letter van de Engelse naam van het beroemde Statue.4. De tweede letter van de voornaam van de bazin van de kat Socks.5. De eerste letter van de wijk die het oorspronkelijke New York vormt.6. De voorlaatste letter van de “zwarte” wijk in de stad.

LondenWe zoeken een zomerse plek in Londen, acht letters.1. De laatste letter van de wijk vol regeringsgebouwen.2. De eerste letter van de apostel die er een kathedraal kreeg.3. De eerste letter van de jongste broer van de kroonprins van Engeland.4. De eerste letter van de grootste winkel.5. De tweede letter van de voornaam van Fergie. 6. De vierde letter van de naam van het koninklijk paleis.7. De eerste letter van de straat waarin de premier woont.8. De laatste letter van de naam van de kat van Major.

NAAR HET BUITENLANDaZo’n 150 Vlaamse leerkrach-ten werken in een twaalftallanden in Afrika, Azië en Zuid-Amerika in opdracht van deVlaamse Vereniging voor Ont-wikkelingssamenwerking enTechnische Bijstand (VVOB).De VVOB levert vooral assis-tentie bij het ontwikkelen vanonderwijs- en opleidingspro-gramma’s, bijvoorbeeld wis-kunde geven aan secundaireleerlingen in Zambia of na-vorming geven aan techni-sche leerkrachten mechanicaen elektriciteit in Nicaragua.Er zijn regelmatig nieuwe va-catures. VVOB biedt arbeids-overeenkomsten van twee jaar(hernieuwbaar), met salaris,expatriëringsvergoeding enverzekeringen. Vastbenoemdeleerkrachten kunnen genietenvan een terbeschikkingstellingvoor een bijzondere opdrachtin het buitenland. Er zijn ge-regeld infosessies over nieu-we vacatures en tewerkstel-ling in het buitenland. Wiegraag een uitnodiging krijgtvoor de volgende info-sessie(s)kan dit schriftelijk melden bijVVOB - adv.kl.97 - Maria There-siastraat 21 - 1000 Brussel.Meer informatie: VVOB - LieveHelsen - tel 02-217 76 15 - fax02-217 57 73

DE REACTIES aDuizenden lezers trekken er regelmatig op uitom met KLASSE het onderwijs levendiger enactiever te maken. Een flits.

ZOO/PLANCKENDAELMeer dan 2000 leerkrachten trokken via KLAS-SE alleen, met partner of het hele gezin naar deAntwerpse ZOO en het Domein Planckendael.In de educatieve klassen kregen ze tekst enuitleg van deskundigen en konden ze met eeninfopakket op school de puntjes op de i zetten.Zoo Antwerpen + Planckendael - Educatieve Dienst- tel 03-202 45 73 - fax 03-202 45 86

SEALIFE BLANKENBERGENaar de haaien, zegt u? Hon-derden leerkrachten basison-derwijs wilden dat wel eensmeemaken. Ze trokken metKLASSE naar Sealife Blanken-berge en maakten op een uniekemanier kennis met fauna enflora van alle wateren.Sea Life - K. Albert I-laan 116 -8370 Blankenberge - tel 050-4243 00 - fax 050-42 44 24

SEA FRONT ZEEBRUGGESea Front Zeebrugge ontving 700 leerkrachtenmet hun gezin in het lichtschip Westhinder ende duikboot Foxtrot. Ze kregen er uitleg endocumentatie op elk niveau. Niet voor claus-trofobiepatiënten, zo’n duikboot, maar hij bleefwel boven water.Seafront - Vismijnstraat 12 - 8380 Zeebrugge -tel 050-55 14 15 - fax 050-55 04 13

WEERBARE LEERLINGEN bHoe kan ik met mijn leerlingen praten overseksueel misbruik? Vanaf welke leeftijd? Watzeg ik en wat niet? Hoe kan ik hen het nodigezelfvertrouwen geven om ook in moeilijke si-tuaties voor zichzelf op te komen? Werken aanweerbaarheid in het basisonderwijs kan umisschien helpen. Het is een nieuw lespakketrond preventie van seksueel misbruik bijkinderen. U krijgt er niet enkel achtergrondin-formatie, maar ook een heleboel volledig uit-gewerkt lesmateriaal voor de laatste jaren vande lagere school, opdrachten en werkbladenincluis. Het lespakket kost 550␣ fr., 100␣ fr. ver-zendingskosten niet inbegrepen.Refleks Weerbaarheidscentrum vzw - Breughelstraat31-33 - 2018 Antwerpen 1 - tel 03-239 29 83 -fax 03-281 66 31

WET WET WET sWaarschuw de waterratten onder uw leerlin-gen: wie minstens 15 jaar is (en twee jaarsecundair onderwijs heeft gevolgd) kan in DePanne de Noordzee in voor de studierichtingWatersporten. Zeilen met zwaardboten, windsur-fen, zeilwagenrijden, reddend zwemmen, sport-duiken (mét bijhorende BLOSO-getuigschrif-ten en brevetten) bereiden de leerlingen voorop het getuigschrift Initiator-jeugdsportbege-leider in de watersporten. De leerlingen moe-ten wel eerst een zwemproef afleggen.Vanaf september wordt deze formule nog uit-gebreid. Naast het watersportpakket kunnende leerlingen ook inschrijven voor het pakketOnderhoudstechnicus. Hier gaat speciale aan-dacht naar onderhoud, schilderen, herstellenen vernieuwen van watersportmaterieel (bo-

ten, zeilplanken, zeilen enz.). De gespeciali-seerde opleiding wordt deels op de school, deelsin bedrijven (mét loon) gegeven. Deze uitbrei-ding van het studiepakket wil de betrokkenleerlingen meer kansen geven op de beroeps-markt. De link naar vrijetijdsopvoeding, (zin-nige) vrijetijdsbesteding enz. is hierbij snel ge-legd (zie ook Vizier in dit nummer).KTA - DCO De Panne - Didier Coenen, coördinator -St. Elisabethlaan 2 - 8660 De Panne - tel 058-41 2671 - fax 058-42 02 21

KLINKENDE MUNT ‘97 aVan 2 tot 11 juli kunt u gratis een reeks concer-

ten bijwonen in het centrumvan Brussel. Op het program-ma van Klinkende Munt ‘97,het zomerfestival van de Beurs-schouwburg, vindt u o.a. MoryKante, B’Net Houariyat, SwingGadjé, Bart Maris, Don Byronenz.Voor een gratis, volledig pro-gramma: Beursschouwburg - A.Ortsstraat 20-28 - 1000 Brus-sel - tel 02-513 82 90 - fax 02-511 73 15 - Beurs@innet.be

CREATIEVE VAKANTIEMET KLASSE (2) sNormaalschoolstudenten kunnen van 15 tot18 juli (in Destelheide, Dworp) deelnemen aaneen exclusief voor hen georganiseerd muzischbijscholingsprogramma. De aangeboden work-shops hebben een algemeen vormend karakter,zonder daarbij de doelgroep «kinderen» te verge-ten. Concrete vertalingen naar het eigen doelpu-bliek blijven deels zelf te maken. De workshopszijn ervaringsgericht: uitproberen is het credo.De deelnemers kiezen voor een vierdaagse workshopof voor twee tweedaagsen. Deelnemen kost 6000␣ fr.(cursussen, maaltijden en overnachting inbe-grepen). Op het programma:1. Drama en mime. Met Luc Van Nyvelseel (mime-acteur, docent) en Jan Dillen (docent). Vierdaagseover de mogelijkheden van lichaam en stem.2. Beeldend werken en figurentheater. MetAnne Beek (poppenspeler, theatermaker, docent)en Koen Crul (poppenspeler en docent). Vier-daagse over beeldend experimenteren met gro-te en niet-alledaagse materialen.3. Creatief schrijven. Met Dirk Terryn (leraarNederlands, auteur). Via schrijfoefeningen dicht-vormen ontdekken.4. Spel. Met Bart Moens (agoog, speldocent).Groepsvorming, samenwerking, concentratie,vertrouwen, motorische vaardigheden... allerleiwaarden en onwaarden die bij didactische spe-len opduiken, passeren de revue.5. Folkloredans. Met Eline Van der Voort (dans-docente). Traditionele en recente dansen, métruimte voor eigen creatieve vormgeving.6. Dansexpressie. Met Rut De Geeter (dansdo-cente). Danselementen als tijd, kracht en ruimtegebruiken om verbeelding om te zetten in vorm.‘s Avonds staan enkele korte, vrije activiteitenop het programma.Een gelijkaardig programma voor leerkrach-ten-in-functie vindt u op p. 21.Programma en inschrijvingsvoorwaarden (het aantaldeelnemers is beperkt): Spelewei vzw - Creatieve va-kantie met KLASSE (Studenten) - Kapellekensweg 2 -3010 Leuven - tel 016-35 05 50 - fax 016-25 43 34

24 KLASSE NR.76

EUROPA MET KLASSE

ONBEGRENSD sIn april 1997 verscheen de eer-ste editie van de nieuwsbriefOnbegrensd, een initiatief vande administratie Secundair Onderwijs van het depar-tement Onderwijs. U vindt er informatie in over debestaande mogelijkheden van internationale samen-werking, praktijkvoorbeelden en initiatieven waar-aan directies, leerkrachten en/of leerlingen kunnendeelnemen. Eind april is een tiental exemplaren ver-stuurd naar alle Vlaamse scholen.Als u voortaan deze nieuwsbrief bij u thuis in de bus wilt,stuurt of faxt u gewoon een briefje naar het departementOnderwijs - RAC Arcadengebouw - administratie SecundairOnderwijs - bureau 5099 - 1010 Brussel - fax 02-210 53 55.

KORTE VORMINGSSTAGES aGeïnteresseerde leerkrachten kunnen in het najaarweer deelnemen aan een hele resem korte vormings-stages in het buitenland, georganiseerd in samenwer-king met de Raad van Europa. Een gratis overzichtslijst

is deze maand beschikbaar.U kunt de lijst en inschrij-vingsformulieren aanvra-gen bij departement Onder-wijs - afdeling Beleidscoördi-natie - cel Internationaal Be-leid - Marita Creyelman -RAC Arcadengebouw - lokaal3078 - 1010 Brussel - tel 02-210 51 65 - fax 02-210 5372

GRENSOVERSCHRIJDEND aVorig jaar nam het departement Onderwijs het initia-tief om de samenwerking met Nederlandse scholen testimuleren in het basis- en secundair onderwijs. Hetprogramma kreeg de naam GROS - Grensoverschrij-dende onderwijssamenwerking en geeft beurzen aangemeenschappelijke onderwijsprojecten met mobili-teit van leerkrachten, leerlingen, directies en zelfs ouder-verenigingen. Voor het basisonderwijs worden demogelijkheden van GROS nu ook verruimd naar Frankrijk!Bovendien kunt u voortaan ook vakgebonden verga-deren met uw Nederlandse en/of Franse partners.Meer informatie vindt u in de omzendbrief 13BO/JVT/GROS van29 april 1997 of bij de administratie Basisonderwijs - Jef VanThielen - Koningsstraat 138 - 1000 Brussel - tel 02-211 44 96.

DUITS sVlaamse leerkrachten Duits kunnen binnen het Cul-tureel Akkoord Duitsland-België deelnemen aan tweecursussen: Didaktik Deutsch als Fremdsprache (Kas-sel, van 12 tot 18 oktober) en Initiativen für deutsch-belgische Zusammenarbeit (Fuldatal-Hessen, van 7tot 13 december). Deelnemen is volledig kosteloos voorde geselecteerde leerkrachten.Kandidaturen (schriftelijk, mét motivering) tot 15 juli bij depar-tement Onderwijs - Ann Hottat - RAC Arcadengebouw - lokaal5101 - 1010 Brussel - tel 02-210 52 86 - fax 02-210 53 55

SEMINARIES IN OOSTENRIJK sLeerkrachten Duits kunnen deelnemen aan allerleiseminaries in Oostenrijk. Thema’s zijn o.a. DidactiekDuits als vreemde taal (21 juli tot 2 augustus), Mensen inWenen (28 juli tot 9 augustus) en Oostenrijkse literatuur(18 tot 30 augustus). Meer informatie over seminaries,deelnemingsvoorwaarden, beurzen enz. vindt u in degratis programmabrochure Lehrerfortbildung Deutschals Fremdsprache, verkrijgbaar bij de Oostenrijkse Am-bassade - Abdijstraat 47 - 1050 Brussel - tel 02-649 38 37.

(adv

erte

ntie

)

OPKIKKER ‘98 sOp donderdag 19 februari 1998gooit Flanders Expo in Gentzijn deuren open voor een groot-se happening met (voorspel-len de organisatoren) 8000jongeren. Onder het motto BeterDrugvrij mogen de jongerenzich verwachten aan een «ge-animeerd info-luik en een in-formatief spektakel-luik» metmultimedia, bv’s, info, sport,muziek, getuigenissen, een tien-puntenplan enz. Opkikker ‘98is een initiatief van de Vlaam-se Minister van Gezondheidsbe-leid.Wilt u ook met uw klas hier-voor uitgenodigd worden? Danmoet u wel in het najaar eendrugpreventieproject op po-ten zetten en indienen bij or-ganisator Sylvester Productions.Uiteraard krijgt u vooraf in-formatie over de criteria waar-aan een goed drugpreventie-project moet beantwoorden.Inzending van zo’n projectbetekent automatisch uitno-diging voor de happening. Meerinformatie over dit project vindtu in ons september-nummer.Sylvester Productions - Kesseldal-laan 20/5 - 3010 Leuven - tel016-35 51 66 - fax 016-35 51 69

GRATIS PLOENK! sMijnheer Ploenk en Mijnheer Ribbedebie is eenprangende voorstelling over onverdraagzaam-heid, discriminatie, totalitaire regimes, een «lu-dieke parabel over de waanzin van deze tijd».Clown mijnheer Ploenk en beroepsdwerg mijn-heer Ribbedebie bevinden zich in een circuspis-te. Alle andere artiesten van het circus zijnaangehouden en opgepakt. Circusartiesten be-antwoorden immers niet aan de heersende nor-men van het totalitaire regime van dit nietnader genoemd land. Clown en dwerg halenherinneringen op aan hun roemrucht verle-den, proberen het publiek te boeien en amuse-ren met trucs, spelletjes en acrobatieën. Maargeweerschoten, kanongebulder, sirenes en kre-ten onderbreken dit stelselmatig. Het literaire oftheatrale, de clowneske verbeelding enz. moe-ten de duimen leggen.Theater Ivonne Lex mikt met deze voorstellinguitdrukkelijk ook op jongeren vanaf 15 jaar.Het stuk is vanaf volgend schooljaar beschik-baar voor schoolvoorstellingen. De voorstelling(met o.a. een kleurige reconstructie van eenheuse circuspiste) is bedoeld voor grotere ruim-tes en kan dus onmogelijk in een klaslokaal ofturnzaal plaatsvinden. Samenwerking met an-dere scholen, theaterzaal of cultureel centrum ismisschien wel aangewezen.Meer informatie over de voorstelling of de mogelijk-heid van schoolvoorstellingen tijdens het school-jaar ‘97-’98 krijgt u bij Theater Ivonne Lex - FransMaas - Lange Nieuwstraat 81 - 2000 Antwerpen -tel 03-231 71 81 - fax 03-226 42 77Op zaterdag 13 september (20 u.) en zondag14 september (15 u.) speelt Theater IvonneLex twee extra voorstellingen enkel en alleenvoor geïnteresseerde leerkrachten en direc-ties. Beide voorstellingen vinden plaats inTheater Het Klokhuis. Op het programma:ontvangst en inleiding, voorstelling, moge-lijkheid tot nabespreking met regisseur enacteurs. Bovendien krijgt u er een lesmapmet didactisch materiaal voor de voorberei-ding of naverwerking in de klas.De plaatsen zijn uiteraard beperkt. Per voorstel-ling zijn er 60 x 2 tickets beschikbaar voorleerkrachten en directies secundair onderwijsen hun partner of collega. Schrijf meteen eenbriefkaartje naar Theater Ivonne Lex - LangeNieuwstraat 81 - 2000 Antwerpen. De gelukkigenkrijgen per kerende post een bevestiging toege-stuurd.

STARTERS sHoe kunt u in uw school de mening van deleerlingen meer aan bod laten komen? De Ko-ning Boudewijnstichting biedt u volgend school-jaar een gratis startersaanbod voor scholendie met leerlingenparticipatie willen beginnenof er serieus werk van willen maken. In septem-ber leest u er meer over in Klasse voor Jongeren.Vanaf dan kan uw school zich voor het aanbodinschrijven.Koning Boudewijnstichting - Leerlingenparticipatie -Brederodestraat 21 - 1000 Brussel - tel 02-549 02 14- fax 02-511 52 21

WEDSTRIJDENMILLENNIUM PRIJS 1997 aTot 1 juli kunt u een gooi doen naar de Millen-nium Prijs 1997, 1000 gulden (zo’n 19.000␣ fr.),met maximum twee SF-, fantasy- of horror-verhalen rond het centrale thema Revolutie

(politiek, cultureel, wetenschappelijk, technisch...).Elk verhaal is maximum 12.500 woorden lang.U stuurt uw verhalen in zesvoud onder apartpseudoniem + een gesloten enveloppe (eroppseudoniem en titel van het verhaal; erin echtenaam, adres, telefoonnummer) + 10 guldennaar NCSF - Jaap Boekestein - Meloenlaan 12 -2691 JS ‘s-Gravenzande - Nederland.

VLAAMSE PLATTELAND aU maakt een studie in verband met de geschie-denis van een dorp of een streek, die bijvoorkeur een veelzijdig beeld geeft van de lan-delijke samenleving. Als u vóór 31 juli ‘97 vierexemplaren van uw studie indient bij het wed-strijdsecretariaat kunt u misschien wel de hoofdvogelafschieten. Enkel individuele studies (publica-tie of eindrapport na 1 januari 1995) mogenmeedingen. Er zijn twee hoofdprijzen: 100.000␣ fr.voor een studie geschreven door een auteur metacademisch diploma en 100.000␣ fr. voor eenstudie door een niet-academisch gevormd au-teur.Centrale van de Landelijke Gilden/ABB Verzekeringen- An Van Essche - Minderbroedersstraat 8 - 3000Leuven - tel 016-24 33 33

DESIGN 21 sTot 15 juni kunnen jonge mode-ontwerpers vande Vlaamse mode-academies hun kandida-tuur insturen voor Design 21, een wedstrijdgeorganiseerd door Unesco ter gelegenheid vanExpo ‘98 Lissabon. Het thema is Un monde unipour les générations futures: au-delà du temps, au-delà des océans of hoe cultuur de grenzen over-schrijdt.Wedstrijdreglement, inlichtingen, inschrijvingen: Com-missariaat-Generaal Expo ‘98 Lisboa - A. Boesmans -Northgate III - E. Jacqmainlaan 154 - 1000 Brussel -tel 02-206 41 11

CHEMIE VOOR VANDAAG EN MORGEN sDe video Chemie voor vandaag en morgen (10minuten) belicht de dagelijkse toepassingenvan de chemie. Het gelijknamige lespakketvoor secundair onderwijs en normaalscho-len wil vervolgens een denkoefening op gangbrengen over chemie en haar impact op onsdagelijks leven. Negen thema’s komen aanbod: gezondheid, comfort, landbouw, schoon-heidsverzorging, communicatie, ontspanning,woning, onderzoek en afvalstoffen. Video +lespakket (fiches + achtergrondmateriaal voorde leerkracht; kopieerbare fiches voor de leerlin-gen) kosten 750␣ fr.Federatie der Chemische Nijverheid van België - Ma-ria-Louizasquare 49 - 1000 Brussel - tel 02-238 9819 - fax 02-231 13 01 - fic-fcr@infoboard.be -www.vbo-feb.be/chemistry

HALO aWilt u ook kunnen meepraten over het weer?Dan kunt aansluiten bij de Werkgroep Weer-kunde, een vereniging voor Vlaamse weergeïn-teresseerden. Het tijdschrift Halo brengt teksten,weerkaarten, tabellen, foto’s enz. Geregeld zijn erbijeenkomsten, bezoeken aan weer- en aanver-wante instituten enz. U kunt bouwtekeningenkopen om zelf een weerhut op te zetten. Wilt umeer informatie krijgen? Stort dan 60 fr. oprekeningnr. 000-1657740-10 met de vermeldingHalo of stuur 50 fr. aan postzegels naar onder-staand adres. In ruil krijgt u een informatiepak-ketje met o.a. een gratis proefnummer van Halo.Werkgroep Weerkunde - Vrijheidsstraat 36 - 8310Assebroek - tel 050-35 97 83

26 KLASSE NR.76

KLASSE NR.76 27KLASSE NR.76 27

ZEKERZ I E NZEKERZ I E N

VASCO IN BRUGGE:20/6 TOT 12/7 aHet Heilig Leo College (Brugge) en hetGroenendaalcollege (Merksem) werkenin het kader van DynaMO2 samen rondstrips en cultuur. Hun laatste verwezen-lijking is de (reizende) tentoonstelling Vascoin Brugge. Stripfiguur Vasco behoort toteen Italiaanse bankiersfamilie uit de 14deeeuw. In opdracht van zijn oom vervulthij allerlei missies in Duitsland, Frank-rijk, Byzantium, Perzië, China, Italië, En-geland en in het vijftiende album ook inVlaanderen (Brugge, Gent en Damme).De tentoonstelling koppelt het nuttigeaan het aangename: Hoe wordt een stripgemaakt? Hoe lees je zo’n strip? Is deauteur historisch correct bezig? Heeft hijgoede documenten gebruikt? Waaromheeft hij bepaalde situaties zó getekend?De tentoonstelling staat van 20 juni tot 12 juliin het Heilig Leo College in Brugge. De toe-gang is gratis. Er is gratis animatie mogelijkvoor klasgroepen: kwis, tekenwedstrijd, zoek-tocht in Brugge (week van 23 tot 27/6).Vanaf volgend schooljaar kunt u de tentoon-stelling ook naar uw school halen. U betaaltdan enkel vervoer en verzekering.Voor alle informatie: Paul Verstappen - Groe-nendaalcollege - Gagelveldenstraat 71 - 2170Merksem - tel 03-645 74 40 - fax 03-644 25 92

BUITEN DE UREN...BUITEN DE MUREN...:20 TOT 27/7 + 1/9 TOT 15/10 aOnderwerp van deze historische tentoonstel-ling zijn de om- en naschoolse werken vanfilantropen, vrienden en sympathisanten vanhet Gentse stedelijk onderwijs in de periodevan 1927 tot 1997. Vakantiekolonies, bos- ensneeuwklassen, het schoolblad De Schoolpost,de schoolmaaltijden in de dertiger jaren, hetSpeelplein Henry Story, de organisatie van Brue-ghelkermissen, schoolbals, fancy fairs... illus-

treren het zeventigjarig bestaan van het Beschermcomité dergemeentescholen van Gent. Unieke documenten, affiches enfotomateriaal (ook van privépersonen) laten ook jeugdtoneel,animatiefilm, roei- en karatewedstrijden en nog veel meer aanbod komen.De toegang is gratis. Het museum is enkel toegankelijk van 14 u.tot 16.30 u. Tegelijk kunt u ook een blik werpen in de vastecollectie van De School van Toen. Tijdens de periode van 20 tot 27juli ziet u er ook demonstraties kantklossen en kunt u muzikaleclown Rolando bewonderen (20, 22, 24 en 26/7 om 15 u.).Historisch Archief en Documentatiecentrum De School van Toen -Onderwijs Stad Gent - Klein Raamhof 8 - 9000 Gent - tel 09-225 29 03

NIEUW LICHT OP LEOPOLD I EN LEOPOLD II:TOT 31/7 aEen tentoonstelling van unieke persoonlijke documentenvan onze eerste twee koningen, aangevuld met portretten,

plannen, voorwerpen van buitenlandse rei-zen, filmbeelden enz. De documenten makendeel uit van een omvangrijk verloren gewaandarchief. Bij het opduiken hiervan heeft deKoning Boudewijnstichting het in zijn geheelaangekocht voor studie en bewaring. De ten-toonstelling vindt plaats in de voormalige Ko-ninklijke Stallen (Koninklijke Academie van België)op het Troonplein.De toegangsprijs bedraagt 100␣ fr. (School)groepenen reductiehouders betalen 80␣ fr. per deelnemer.Een geleid bezoek duurtéén uur en kost 1100␣ fr.voor maximum 20 perso-

nen (aanvragen bij vzw Itinéraires - tel 02-539 04 34).Secretariaat van de tentoonstelling: KoningBoudewijnstichting - Brederodestraat 21 - 1000Brussel - tel 02-549 02 58 - fax 02-549 02 89

4DE SCHRIEKSE KUNSTWANDELING:30 EN 31/8 aOp zaterdag 30 en zondag 31 augustuskunt u in Schriek naar believen wande-len of fietsen langs allerlei ruimtes metkunstvoorstellingen en optredens. Voorhet eerst bestaat dit gebeuren uit tweedelen: een kunstroute (3 km) in de dorpskernen een woonkamerroute langs een tien-tal huizen en bijzondere gebouwen in deomgeving van Schriek. U maakt er ken-nis met schilders, grafici, fotografen, vi-deasten, choreografen, acrobaten, dan-sers, bijzondere verzamelaars, beeldhou-wers, poëten, computergoochelaars, kera-misten enz. enz.Meewandelen of -fietsen is gratis. Wie héélsnel contact opneemt met vzw Het Gewetenkan ook actief deelnemen en zelf zijn werkexposeren, voordragen, zingen... U betaalt300␣ fr. (enkel kunstroute) of 450␣ fr. (ook woon-kamerroute).vzw Het Geweten - Daniël Vandersmissen - Hoog-straat 23 - 2223 Schriek - tel 015-23 58 38

BEELD IN PARK 1997: 26/6 TOT 28/9 aGerenommeerde kunstenaars maken een werk (installatie,video, sculptuur, klanksculptuur, object...) in het Brusselse FelixHappark (Waversesteenweg), een openbare tuin uit de 19deeeuw, vlakbij de Europawijk. Deze openluchttentoonstellingvan hedendaagse beeldende kunst is de hele zomer gratis tebezoeken (werkdagen 10 u. tot 18 u.; zaterdag 10 u. tot 12 u. en14 u. tot 18 u.; zon- en feestdagen 13 u. tot 17 u.).Informatie: Gemeenschapscentrum de Maalbeek - Oudergemselaan90 - 1040 Brussel-Etterbeek - tel 02-734 84 43 - fax 02-732 49 85

MIDDELEEUWS DORP: 24 TOT 28 JUNI 1998OP ST. PIETERSPLEIN, GENT aLeerlingen basisonderwijs en eerste graad secundair onderwijskrijgen volgend jaar de gelegenheid om kennis te maken met deinwoners van een middeleeuws dorp en hun levenswijze. DeGroote Souvereine Hoofdgilde van den Edelen Ridder Sint Jorisbezet van 24 tot 28 juni 1998 vijf dagen lang het Sint-Pieterspleinin Gent en demonstreert er wapens en wapenuitrustingen, boog-en kruisboogschieten, middeleeuwse kooktechnieken, dokters-en chirurgijnspraktijken, een middeleeuwse smidse, een valke-niersshow enz. De tentoonstelling De roemrijke geschiedenisvan de St. Joris Gilde te Gent toont de rol van deze kruisboog-schutters van hun oprichting in de 11ste eeuw tot vandaag.Op 24, 25 en 26 juni 1998 kunt u met uw klas een bezoek brengen aanhet middeleeuws dorp. Zo’n bezoek kost 125␣ fr. per leerling. U hebt dekeuze uit drie sessies: 9 u. tot 11.30 u.; 9.30 u. tot 12 u. of 13.30 u. tot16 u. Inschrijven vóór 30 september. U ontvangt een bevestiging van uwinschrijving per kerende post en pas dan hoeft u te betalen.Inschrijven bij St. Joris Evenementen vzw - Buitenhof 35a - 9000 Gent -meer informatie bij Thomas Lasonczy - Steenstraat 4 - 9820 Merelbeke

12DE FRISTI STRIPFESTIVAL KOKSIJDE: 19/7 TOT 17/8 aEen maand lang kunt u in Koksijde-Bad genieten van tentoon-stellingen, animatie, signeeracties, boekenstanden, themada-gen, fandagen enz. met als grote gemene deler: het stripverhaal.Daarnaast kunt u er uw lang gekoesterde pareltjes laten schattenof uw eigen tekenpennenvruchten laten beoordelen. Harde fansvinden er de laatste nieuwtjes en gewone liefhebbers of toevalligebezoekers kunnen er naar hartelust snuffelen tussen al dat fraais.

Op 23 juli (20 u.) wordt het Stripalbumvan de eeuw bekendgemaakt. Tot 15 junikunt u uw stem hiervoor uitbrengen optel 070-62 62 62. Het album (niet dereeks!) met de meeste stemmen wordt totwinnaar uitgeroepen. Onder de deelne-mers die voor het winnende album ko-zen, worden tien weekverblijven in SunParks verloot, plus honderden stripalbums.U vindt het Stripfestival op het Kerkplein vanKoksijde-Bad, van 19 juli tot 17 augustus, elkedag van 14 u. tot 18 u. De toegangsprijs be-draagt 100␣ fr. Kinderen tot 6 jaar hebben gratistoegang en kinderen van 6 tot 12 jaar betalen70␣ fr. Een gezinsticket (max. 5 personen) kost

299␣ fr. (en een gratisstripalbum krijgt u erbovenop).Voor informatie: vzw StripKoksijde - Capucijnen-laan 34 - 8670 Koksij-de - tel 058-51 88 10 -fax 058-52 27 41I.s.m. Strip Koksij-de bieden wij onzelezers graag eenextraatje aan. Alwie deze bijdrage

in KLASSE aan de kassa van het Strip-festival toont, krijgt meteen een reduc-tie van 50␣ % op de toegangsprijs. Dezereductie geldt voor twee personen bo-ven de 12 jaar: u betaalt samen slechts100␣ fr. i.p.v. 200␣ fr.

(advertentie)

KLASSE NR.76 29

CÉDRICS KLEINE OORLOG aVijf jaar lang vocht Cédric koppig tegenbotkanker. Toen, hij was net 18, moesthij zich gewonnen geven. Heel Vlaande-ren leerde Cédric kennen via het tv-por-tret Mijn kleine oorlog. Dat vormde in1995 de rode draad in de BRTN-ope-ningsshow van de actie Kom op tegenKanker. Cédric vertelde in die film overzijn verblijf in het ziekenhuis, de pijn vande chemotherapie, zijn diep verlangennaar een toekomst, de vriendschap metzijn lotgenoten, zijn nooit aflatend ge-vecht. Leraar-begeleider Marc Vandecas-teele schreef erover. Cédrics kleine oor-log werd een persoonlijke ge-tuigenis van ziekte en afscheid,van vechten en toch met volleteugen genieten van het le-ven. Niet somber, nooit senti-menteel. Prijs: 550␣ fr. Er zijngeen verzendingskosten. De au-teursrechten gaan integraal naarKom op tegen kanker.Verkrijgbaar in de Standaard-boek-handel. Of u schrijft 550␣ fr. overop rek.nr. 310-1124710-81 vanuitgeverij Cypres - Orteliusstraat22 - 1000 Brussel met de vermel-ding Cédric.

VAKTIJDSCHRIFTEN (24) aOpenbaar is een tijdschrift voor leesbe-vordering. Theoretische achtergrondin-fo, praktische werkmodellen en tips vooral wie met boek en informatie wil wer-ken, een breed lectuuraanbod voor jeugden volwassenen enz. Een jaarabonne-ment (5 nrs.) kost 800␣ fr. U kunt alvasteen gratis proefexemplaar aanvragen.Katholiek Centrum voor Lectuurinformatie enBibliotheekwerk (KCLB) - Van Helmontstraat29 - 2060 Antwerpen - tel/fax 03-272 21 46

ZEKERLEZEN

ALGEMEEN aINTERNET IN DE KLASWilt u werken met Internet in deklas, ook al geeft u geen informati-ca? Wilt u graag Internetinforma-tie rond uw vak, didactische tips,haalbare voorbeelden? In het vooronderwijs geschreven Internet, eennieuw didactisch medium, vindtu alles wat u zoekt, welk vak u ookgeeft. Bovendien krijgt u een cd-

rom met educatieve toepassingen en programma’sen een gratis Internet-maandabonnement. Eenheldere Internet-inleiding met woordenlijst geeft u de nodigebagage. Prijs: 1195␣ fr.Standaard Uitgeverij - MIM - Belgiëlei 147a - 2018 Antwerpen- tel 03-239 59 00 - fax 03-230 85 50

DE WERELD OP KAARTBelgië en Europa, staatkundig en natuurkundig, de wereldstaatkundig en de Europese Unie zijn nu op formaat 96 x 66 cmverkrijgbaar (ook als blinde kaarten). Twaalf kaarten voor6990␣ fr. dus. Inclusief twee aluminiumkaders die elk zes kaar-ten kunnen bevatten. U kunt de kaarten aan het bord hangenen met uitwisbare stiften beschrijven.Klassikale set kaarten, bestelnummer 1005075 - Uitg. Die Keure - OudeGentweg 108 - 8000 Brugge - tel 050-33 12 35 - fax 050-34 37 68

BASISONDERWIJS bSCHOOLAGENDA (1)Voor elke graad is er eennieuwe schoolagendawaarin niet enkel de ordevan de dag komt, maarook het leesniveau, ge-schreven teksten, geken-de liedjes en gedichten,een meetblad, spaarkaar-

ten, een identiteitskaart en wekelijks eenpersoonlijke beoordeling aan de handvan leuke pictogrammen. Zelfevaluatievanaf zes jaar dus. Gegroeid uit de prak-tijk.Uitg. De Sikkel - Nijverheidsstraat 8 - 2390Oostmalle - tel 03-309 13 30 - fax 03-311 7739

KIND EN TAALHoe verloopt de taalontwikkeling van eenkind? Wat kan men doen om deze ont-wikkeling te stimuleren? Wat doen we hetbest bij een meertalige opvoeding of als detaalontwikkeling minder vlot verloopt?Een vlot geschreven leidraad, een ontdek-kingsreis van de menselijke spraak. Eenboek voor ouders, kinderverzorgers, kleu-terleiders en PMS-medewerkers.Kind en taal, kindertaal, 91 blz., 450 fr,. testorten op rek.nr. 230-0202428-09 van deVlaamse Vereniging voor Logopedisten - Stads-poortstraat 21/3 - 2200 Herentals - tel 014-21 90 11 - fax 014-22 08 73

NIET COMMERCIEELMocht u al (of nog) op zoek zijn naarinteressant lesmateriaal (boek, activi-teit, spel, diskette, pakket of koffer, cd ofmuziekcassette), dan is de Gids van niet-commerciële uitgaven voor het ba-sisonderwijs iets voor u. 40 blz. heldereen beknopte informatie. Alle Vlaamselagere scholen ontvingen hem al, maaru kunt ook uw eigen exemplaar bestel-len.

Schrijf 70␣ fr. over op rek.nr. 001-2274789-21 van Centrum Informa-tieve Spelen - Naamsesteenweg 164 - 3001 Leuven met vermelding

‘NCU 1996’.

SCHOOLAGENDA (2)Specifiek voor het eerste leerjaar is er een agenda die deleerkracht het vele schrijfwerk wil besparen. Invulagen-da in het begin (voorgedrukte tekst aanvullen en kruisjeszetten, maar geen pictogrammen), schrijfagenda op heteinde van het schooljaar. Het moment van overgangbepaalt u zelf, want er zijn extra weken afgedrukt. Mettekeningen, oefeningen, flink-gewerkt-stickers enz.Uitg. Abimo - Beukenlaan 8 - 9250 Waasmunster - tel 052-4624 07 - fax 052-46 19 62

SECUNDAIR EN HOGER ONDERWIJS sSCHOOLAGENDA (3)Wat is het verdrag van Maastricht? Hoe functioneert het federa-le België? Hoe gaat Europa om met het milieu? De antwoordenen nog veel meer Europese weetjes staan in Generatie Europa,een gepersonaliseerde agenda die ook uw schoolagenda kanworden.Generatie Europa - Sint-Pieterssteenweg 123 - 1040 Brussel - tel 02-648 15 42 - fax 02-648 83 61 - generation.europe@arcadis.be

SOLLICITERENOp zoek naar ideeën voor schooltoneel? Samen met een vak-specialist schreef leraar Miel Pieters het toneelstuk De sollicita-tie. Daarin komen het wel en wee, en dan vooral het wee, van

solliciteren aan bod: voorbereiding, angsten stress, wantoestanden enz. Het stuk isgratis beschikbaar op diskette. U betaaltenkel de verzendingskosten. Over even-tuele aanpassingen, b.v. het aantal spe-lers, kan gepraat worden.Miel Pieters - Miksebeekstraat 134 - 2930Brasschaat - tel/fax 03-651 62 53

ALEXANDER DE GROTEBriljant strateeg, wilskrachtig leider, evenrechtvaardig als meedogenloos. De groteGriekse veroveraar uit de vierde eeuwvoor Christus komt tot leven in een span-nend verhaal van R.H. Schoemans. Histo-risch proza voor de eerste graad.Uitg. Altiora Averbode - Postbus 54 - 3271

Averbode - tel 016-78 01 11 - fax013-78 01 79

TALENSOFTWARETalen-cd-roms bij de vleet, maarhoe weet u wat u in huis haalt?Didacta geeft elke woensdag-namiddag vrijblijvende demon-straties van zijn taalpakket-ten (Nederlands, Frans, Engels).Wel vooraf even bellen.Didacta Educational Software -Grasperklaan 34 - 1150 Brus-sel - tel 02-770 79 25 - fax 02-772 45 73

LEVENSRITUELENLevensrituelen. Geboorte en doopselbrengt op academisch niveau een totaal-beeld van rituelen rond geboorte en doopseldoor de tijd heen, in verschillende religiesen culturen. Een caleidoscoop van onder-zoeksresultaten door theologen, antro-pologen, filosofen, historici, sociologenen juristen. Prijs: 1250␣ fr. + verzendings-kosten.KADOC-Studies 20 - Vlamingenstraat 39 -3000 Leuven - tel 016-32 35 00 - fax 016-3235 01

30 KLASSE NR.76

Lerarenopleiding - Naamsesteenweg 355 - 3001 Leuven (Heverlee) -tel 016-39 92 00 - fax 016-40 70 87

BASISONDERWIJS b• Workshop Gitaarbegeleiding - Muziek in de klas: 5 en 6/7 of23 en 24/8.Hedendaagse kleuter- en kinderliederen (leren) begeleiden,nieuw repertorium verwerven, zelf liedjes leren maken, stemvor-ming voor kinderen enz. Deelnemen kost 1950␣ fr. (alles inbegre-pen, ook maaltijden - overnachting kan worden geregeld).Muziek Atelier - Carlo Vandenhende - Baaigemstraat 188 - 9890 Gavere -tel 09-384 64 64

SECUNDAIR EN HOGER ONDERWIJS s• Wetenschappen en Waarden: naareen nieuwe ethiek?: 30/10 tot 2/11 inCentrum La Foresta Vaalbeek.XIVde Internationaal Congres voor fi-losofieleerkrachten en andere belang-stellenden met wetenschapsfilosofische,moraalfilosofische en moraalpedagogi-sche bijdragen, werkgroepen enz.Association Internationale des Professeurs dePhilosophie - Herman Lodewijckx, secretaris -Frère Orbanstraat 112 bus 2 - 8400 Oosten-de (vanaf 1/8: Torhoutsesteenweg 296 - 8400Oostende) - tel 059-70 07 29 - fax 059-70 4215 (school) - www.khbo.be/~aipph -lodew@kh.khbo.be• Postgraduaat Mastercursus Psycholo-gie en Vaardigheden voor Professio-nals: vanaf oktober in Antwerpen.College’s en practica (frequentie: halvedag per twee à drie weken; vijf semes-ters) rond kennis, inzichten en praktischbruikbare vaardigheden op het gebiedvan psychologie en gespreksvoering (op-leiding in gespreksanalyse en counse-ling).BeNeLuc-Universitair Centrum - Groenenborger-laan 149 - 2020 Antwerpen - tel 03-227 2168 of Prof. P. Nijs - Kapucijnenvoer 33 - 3000Leuven - tel 016-33 26 32• Zorgverbreding in het hoger onder-wijs: luxe of noodzaak?: 24/9.Studiedag over de psychopathologie vanstudenten hoger onderwijs.Psychotherapeutisch Centrum voor StudentenKULeuven - Ria De Meester-Ruttens - Naamse-straat 63 - 3000 Leuven - tel 016-32 43 43• Wiskunde vandaag en morgen: 1 tot3/7 in Centrum La Foresta Vaalbeek.10de Internationaal Congres met voor-drachten en workshops, computerlabo,cybercafé, beurs met uitgeverijen en be-drijven en Wiskunde-Muurkrant met Pos-terwedstrijd. Het departement Onderwijsbetaalt verblijfskosten en maaltijden (vanmaandag 30 juni avondmaal tot don-derdag 3 juli middagmaal) voor de eerste150 leerkrachten (alle netten) die inschrijvenvoor het congres. Het inschrijvingsgeld(1500␣ fr.; 1000␣ fr. voor VVWL-leden) blijftwel voor uw rekening. Meer informatieover het programma en een inschrijvings-formulier vindt u in uw school (omzend-brief 13AD/JL/KP van 24 april).Vlaamse Vereniging Wiskunde Leraars - LieveSimons - tel 03-449 24 42 of Jan Vermeylen -tel en fax 03-664 45 54 - rhombus@glo.be -inschrijvingsformulieren vóór 10 juni sturennaar VVWL-congres - Annie De Baere - C.Huysmanslaan 60 bus 4 - 2020 Antwerpen

ALGEMEEN a• Intelligente leersystemen en virtual reality:een nieuwe kijk op leren?: 25/6 in Utrecht.Studiedag over driedimensionale leeromgevin-gen en toepassingen van kunstmatige intelli-gentie in het onderwijs.Panta Rhei - Antwoordnummer 27 - 5600 VB -Eindhoven - Nederland - tel 00-31-40-297 48 84 -fax 00-31-40-297 48 43 - ams@iaehv.nl• 14de Internationale Dag van de Oude Mu-ziek: 29/6 in Landcommanderij Alden Biesen.Johannes Ockeghem en zijn tijd is het centrale

thema.Musica, Vlaams Dienstencentrum voor Muziek vzw - Postbus 45 - 3990Peer - tel 011-63 21 64 - fax 011-63 49 11 -musica@innet.be - www.innet.be/musica• Oogstvorming: Als rechten botsen (9 tot16/8 in Bouwordecentrum Heusden-Zol-der); Als het bruin voor de ogen wordt:1918-1940 (25 tot 29/8 in Bouwordecen-trum Heusden-Zolder).Twee vormingsweken rond actualiteit engeschiedenis (combinatie vakantie + vor-ming).Kristenen voor het Socialisme - Koning Albert-

laan 2 - 3010 Kessel-Lo - tel 016-35 05 77• ZomercursussenFrans, Engels, Duits,Italiaans, Portugeesen Spaans (augus-tus-september); Par-lons Affaires (Com-municatief Frans inbedrijfsgerichte situa-ties).Talencentrum RUG -St. Pietersnieuwstraat136 - 9000 Gent - tel09-264 36 81 - fax

09-264 41 92 - talencentrum@rug.ac.be -www.rug.ac.be/tcned• Zomercursussen Frans, Engels, Duits,Spaans, Catalaans: 14 tot 26/7.Centrum voor Levende Talen KUL - Deken-straat 4 - 3000 Leuven - tel 016-32 56 61(14 u. - 18 u.)• Onthaal van nieuwkomers: van pro-ject naar beleid: 26/6 in Provinciaal Ad-ministratief Centrum, W. Wilsonplein 2,Gent.Studiedag over onthaalproject voor Turksenieuwkomers in Gent en over de moge-lijkheden om dit project open te trekkennaar andere doelgroepen en plaatsen.De Poort - Beraber vzw - IntegratiecentrumMigranten - Sleepstraat 118 - 9000 Gent -tel 09-223 02 54 - fax 09-223 97 09• Kritische en beschouwende visies opde oorsprong, ontwikkeling en reme-diëring van schoolse leermoeilijkheden:14/10.Studievoormiddag n.a.v. het 25-jarig be-staan, met o.a. Paul Ghesquière, GustaafDens en Jan Scheiris.Revalidatiecentrum der Noorderkempen - Nieuw-moersesteenweg 113a - 2990 Wuustwezel -tel 03-669 96 64 (Ludo Verdyck)• Voortgezette studie leerkracht buiten-gewoon onderwijs: vanaf september.Nieuwe voortgezette lerarenopleiding ineen dagopleiding van één jaar.Katholieke Hogeschool Leuven - departement

KLASSE-MENT aAlle puzzelaars krijgen enkele maan-den verdiende vakantie (of bedenk-tijd?). Het schooljaar eindigt dit jaartrouwens extra feestelijk. Vandaar eeneven feestelijke opgave met dito ant-woord. Stuur het ons vóór 31 augustus.Vijf boekenbons van 2000␣ fr., geschon-ken door de Standaard Boekhandel,kunnen uw zomerse denkarbeid mis-schien vergoeden.Winnaars opgave 38: Ilse Raeymackers(Wetteren), Rita Van Hullebusch (Oede-lem), Leo Verswijver (Merksem), Anne Her-mans (Grimbergen)en Ivo Craeghs(Bree).Oplossing opgave39: Piaget.Opgave 40: We zoeken een datum (dag +maand) die door de eeuwen heen heelwat gebeurtenissen heeft zien voorbij-gaan.• 1688. Zeven Whig-Lords vragen de pro-testant Willem III van Oranje, echtge-noot van Mary, dochter van Jacobus II,in Engeland de protestantse opvolgingzeker te komen stellen.• 1722. De Hongaarse Landdag verwerptde Pragmatieke Sanctie waarmee KarelVI probeert de opvolging voor zijn doch-ter veilig te stellen.• 1734. Na een jaar beleg nemen Russi-sche troepen Danzig in.• 1755. Een speciaal decreet bepaalt datniet-gedoopte Chinezen niet meer wel-kom zijn op de Filippijnen.• 1876. Servië verklaart de oorlog aanTurkije.• 1934. Hitler ontdoet zich van de radica-le oppositie binnen de SA tijdens de zgn.Nacht van de Lange Messen.• 1966. Leopoldville heet sinds vandaagineens Kinshasa; Eli-sabethville wordt Lu-mumbashi.• 1997: Feest in on-derwijskringen.KLASSE-Ment - Ko-ningsstraat 138 - 8steverdieping - 1000 Brus-sel

Het aanbod is gróót. Uiteraard kan dezepagina enkel een selectie bieden. Vraagmeer informatie bij de pedagogische bege-leiding van uw school.

ZEKERDOEN

(advertentie)

Het schooljaar loopt ten

einde. Vele leerkrachten

verheugen zich op een

welverdiende vakantie.

Even herbronnen en dan

met volle energie opnieuw

beginnen in septem-

ber. Voor sommige

leerkrachten bete-

kent de vakantie

méér. Adempauze.

Niet van het werk of

de leerlingen, maar van

de pesterijen door col-

lega’s. Uit angst voor

represailles durven ze

hun verhaal meestal niet

eens kwijt. Heel de le-

raarskamer weet het.

Maar niemand spreekt.

Wie niet weg is, is ge-

zien.

«Mijn oudleerlingen begrijpen er niets van»,vertelt Linda (35), lerares natuurkunde. «Maarmevrouw, geeft u geen les meer? Hoe kan dat nu? Ugeloofde tenminste in ons. Dat hoor ik elke keer alsik ze tegenkom op straat. Maar voor mij was hetgeen leven meer op school. Die pesterijen vancollega’s. Ik heb altijd graag les gegeven. Het con-tact met de leerlingen, dat vooral, maar ook lessenuitwerken. Ik had er mijn plezier in. In het begingaf ik mijn lessen zelfs door aan collega’s. In mijnvorige school werd dat gewaardeerd. Maar dat hadik hier duidelijk beter niet gedaan. Naïef van mij?Misschien. Jaloezie van de collega’s? Misschien.Wellicht ben ik altijd te leerlinggericht geweest ente weinig collegiaal. Ik weet het niet meer. Wan-neer het precies begon, daar kan ik geen datum opplakken. Een paar collega’s lieten me duidelijkmerken dat ze me maar een uitslover vonden.‘Maak het u niet te moeilijk’, zeiden ze. Eerst had ik- dacht ik toch - nog een goed contact met eenaantal van de collega’s. Stilletjes aan leken zelfs zijme meer en meer uit de weg te gaan. Ze haddengeen tijd om te praten. Ten slotte zwegen ze meallemaal dood. Negeerden me als ik ze aansprak inde leraarskamer. Opmerkingen die ik maakte opvergaderingen, klassenraden, werden gniffelendterzij gelegd. Mijn enthousiasme werd belachelijkgemaakt. Zo kan je niet werken. Ik heb de strijdopgegeven. Het was of ziek worden of weggaan.Een moeilijke beslissing, maar ik heb er geen spijtvan. Ik heb gelukkig werk gevonden. Buiten hetonderwijs, en dat was niet zo evident. Als je eenpaar jaar in het onderwijs hebt gestaan, vindt mendat je van het echte leven niet genoeg weet. Tochlijd ik nog altijd onder de situatie op school. Ik blijfme afvragen wat ik toch zo fout deed?»

Het recht van de sterkste«Ik heb verscheidene keren huilend voor een

klas gestaan», zegt Leen (30), lerares Frans. «Ik wasniet zijn eerste slachtoffer. Hij pikte er altijd eennieuwe leerkracht uit. ‘Je moet je verzetten’, zei dedirecteur toen ik ging klagen. Allemaal goed enwel, als je als jonge leerkracht ergens binnenkomt.Die ‘collega’ vond dat ik mijn werk niet goed deed.Klassenraden werden evaluatie van de leerkracht.Van mij dus. Bij een oudercontact zei hij tegen deouders van een jongen die een slecht cijfer had voorFrans, dat de leerkracht, en ik stond erbij, geen leskon geven. Ik zakte door de grond van schaamte.Maar je durft er niet tegenin te gaan. Zeker nietomdat je geen steun of hulp krijgt. In volle leraars-kamer maakte hij me uit. En niemand die reageer-de. Achteraf wel hoor, maar met hem erbij durfdenze niet. Zo’n macht had hij. Het allervervelendste isdat je tegenover de leerlingen zo’n zwak figuurslaat. Je moet gezag opbouwen, respect kweken.Maar je zelfrespect wordt telkens weer afgebroken.

Wie niet weg is...

R E P O R T A G E

32 KLASSE NR.76

KLASSE NR.76 33

«Ik stond huilend

voor de klas»

En niet alleen het zelfrespect. Hij ging zo ver dat hijin de klas aan de leerlingen vertelde dat ik dat en datniet goed deed, hoe slecht ik wel les gaf en dat ze bijmij niets leerden. Als een moedige leerling daar daneventueel durfde op reageren, dan viseerde hij dieook. Dat met de leerlingen, dat vond ik het ergste.Toen de school nog een nieuwe leerkracht aan-wierf, werd die slachtoffer nummer twee. We had-den steun aan mekaar. Want van de collega’s moes-ten we niets verwachten. Die periode is voorbij.Gelukkig maar. Ik heb vooral geleerd dat je moetzeggen wat je denkt, dat in je schulp kruipen nietsoplevert. Niet onbeleefd zijn, rustig blijven, maardoen alsof je de sterkste bent. Dat is de enige taal diepesters begrijpen.»

Geschenkverpakking«Eén collega heb ik die me steunt. De rest zwijgt

en kijkt toe», klaagt Roger (46), leraar muzikaleopvoeding. «Op één of andere manier is de direc-teur me liever kwijt dan rijk. En alle collega’s zijnblij dat zij het deze keer niet zijn. Ik snap hunpassiviteit niet. Het is duidelijk dat ik niet de eersteben die buitengepest wordt, en ik zal zeker niet delaatste zijn. Ik durf niets meer te zeggen, want ikweet niet wie ik kan vertrouwen. De directeur weetop magische wijze precies met wie ik praat enwaarover. Maar ik neem het niemand kwalijk. Alsze het spel niet meespelen, hebben ze het zelfzitten. Wie niet weg is, is gezien. Leerlingen enouders zijn bereid me te steunen, maar wat kunnenze doen? Onze school is een rottende appel ingeschenkverpakking. Voorbeelden? Er zijn er zoveel. Ofwel heb ik iets verkeerd gezegd op eenoudercomité. Of: ik zet me niet genoeg in voor deschool, terwijl ze me als sportverantwoordelijkenet opzij gezet hebben. Of of of. Dergelijke kleinepesterijen. Uiteindelijk word ik er ziek van. Ik benonlangs eens drie weken op ziekteverlof geweest,ik kon niet meer, maar daar heb ik weer slechtepunten voor gekregen. Gelukkig is er het lesgevenzelf. Daar haal ik nog energie uit. Maar lang houd ikdit niet meer vol.»

Dag en nacht«Als dag en nacht verschillen vroeger en nu bij

ons op school», vindt Ilse (42), lerares Nederlands,«Nu is er openheid, worden er mogelijkhedengeboden. Vroeger was een eenvoudig theaterbe-zoek met de leerlingen mission impossible. Hetverschil? Een nieuwe directie. Eén die ruimte laatom ideeën te realiseren. En vooral: die vertrouwenheeft in ons. Het is zo belangrijk dat je het vertrou-wen krijgt van de directie. Vroeger leek het alsof weniets konden. We kregen geen enkel krediet. Colle-gialiteit werd een mooie droom. Ieder voor zichwas de leuze. Baas in mijn eigen klas, de deur achterme dicht en niemand kan mij iets verwijten. En alsje iets van initiatief wou nemen, was het vechtengeblazen. Ik heb op het punt gestaan op te stappen.Er was een totaal gebrek aan communicatie. Jekunt je niet voorstellen wat een politiek van favori-tisme aanricht onder collega’s. Als je iets deed, wasje een uitslover. Niemand durfde zijn mond nogopen te doen. In die sfeer van demotivatie wou ikniet voortwerken. Je hebt gewoon geen zin meerom enig initiatief te nemen. En het ergste is dat ertussen collega’s een breuk ontstaat. Op den duurkun je het licht in elkaars ogen niet meer zienschijnen.»

Loslopend wild«Ik kwam als enige vrouwelijke leerkracht

in een totaal mannelijke omgeving terecht. Los-lopend wild, moeten die collega’s gedacht heb-ben. Ik was de rode lap», zegt Josianne (29),lerares wiskunde. «Nochtans lette ik erop opgeen enkele manier ook maar opvallend, laatstaan uitdagend te doen. Ik was jong en vrou-welijk en dat was genoeg. Misschien laten wijvrouwen wel zien waar ze ons mee kunnenkwetsen. Ik weet het niet. In elk geval heb ik hetallemaal wel gehad: van lekke banden tot schunnigepraat op het bord. En niet van de leerlingen,maar van de collega’s. Er bestond geen twijfelover. Ze waren er zelfs fier op. In het begin komje dan wenend de klas binnen. Maar je leert vlugte doen alsof. Je doet de deur van je klas dicht enprobeert de laatste grap te vergeten. Maar zoietsverwerk je niet vlug. Je kunt het niet begrijpen.Dit zijn mensen die een pedagogisch diplomahebben gehaald. Dit zijn opvoeders. Dit zijnverantwoordelijken voor het doorgeven van waar-den en normen aan jonge mensen. Ongelooflijktoch. Wat wilden ze? Tranen? Jebent nooit meer gerust. Heb ik mijnhandtas nog in het oog? Waar ismijn schoolagenda? Een nachtmer-rie: 1 april. Altijd argwanend moe-ten zijn. Af en toe werden er zelfsleerlingen bij betrokken. Heel af entoe, want gelukkig steunden die mij en hetpakte niet.Toen ik in het begin bij de directieging klagen, vond die dat ik maar sterker moestzijn. Trouwens: het was allemaal voor de graptoch? Als ik het nu vertel, vragen mensen me:waarom ben je het niet gewoon opgestapt? Ja,intussen sta ik wel op een andere school. Maar zoeenvoudig was dat allemaal niet. Toen niet. Ikwas al blij dat ik een job had.Ik heb moeten leren dingenover me heen te laten gaan.Tegenwoordig kan ik wel eenen ander verdragen. Je kunttenslotte niet elke veldslag win-nen. Maar ik vind het zo ergdat je uiteindelijk gedwon-gen wordt je persoonlijkheidaan te passen. Want andersoverleef je niet. En dat terwijlje in het onderwijs juist per-soonlijkheid moet kunnen uit-stralen en doorgeven.»

TaboeZiek worden, weggaan, op

je tanden bijten. Het is moei-lijk als je op school door col-lega’s wordt gepest. Bij wiekan je terecht? Erover pratenblijft een taboe zolang je col-lega’s meelopers zijn. Waarmoet je heen? Je verandertniet zomaar van school, nochals vastbenoemde, noch alstijdelijke leerkracht. Op velescholen is het gelukkig an-ders. Leerkrachten en direc-tie helpen elkaar. Daar heb-ben we het in een volgendnummer van Klasse over. n

Wie op school gepest wordt, kancontact opnemen met deze twee dien-sten:• De vroegere Ongewenste Intimi-teitenlijn is nu ondergebracht bijTele-Onthaal. Tel 106.• Steunpunt Algemeen Welzijns-werk verbindt u door met de pro-vinciale Centra voor Slachtoffer-hulp. Tel 03-366 15 40.

OOK LEERKRACHTENPESTEN ELKAAR

Zo’n 60␣ % van de leerkrachten signaleert peste-rijen door collega’s op school. Voor 35␣ % is datniets nieuws: het heeft blijkbaar altijd bestaan.15␣ % zegt dat de pesterijen onder elkaar de jong-ste vijf jaar (sterk) zijn toegenomen, 11␣ % zegtdat ze zijn verminderd. Goed 40␣ % ziet geenpestende collega’s om zich heen.

Klas

se G

rafie

k

(veel) meer idem (veel) minder niet

0 20 40 60 80 100 %

(in procenten)Enquête van KLASSE bij 2000 Vlaamse leerkrachten

kleuter

lager

sec123

sec456

hoger

totaal

17

15

16

13

16

15

25

34

38

40

37

35

15

10

10

8

11

11

43

41

36

39

36

39

34 KLASSE NR.76

«Of hij nu gekapt met t

of d schrijft, is toch bij-

zaak zeker. Als zijn ge-

kapt maar goed gemaakt

is, dàt is de hoofdzaak.»

Intussen stelt de leraar

Nederlands dat hij enkel

gehakt wil kopen. Een

conflict tussen praktijk

en theorie, tussen de prak-

tijkleraar en een leraar

algemene vakken? Of

kunnen de leraars hun

specifieke leerstof bun-

delen tot een vakover-

schrijdend project? Leer-

stof integreren en de leer-

lingen een geïntegreer-

de proef laten uitwerken

is niet vanzelfsprekend.

Sommige secundaire scho-

len weten niet goed hoe

ze dat kunnen aanpak-

ken.

«We proberen geen vakidioten af te leveren,maar jonge mensen die hun eigen vak in eenruimere maatschappelijke en economische con-text kunnen plaatsen. Zij konden op school alervaren dat bijvoorbeeld een offerteaanvraag cor-rect opstellen van pas kan komen in hun beroep.Ook geschiedkundig en aardrijkskundig inzicht,praktische kennis van vreemde talen en boek-houdkundige technieken zijn vaardigheden waarmeeeen afgestudeerde uit het technisch of beroepson-derwijs zijn positie op de arbeidsmarkt verstevigten een enge kijk op het wereldgebeuren vermijdt.In dit kader past de geïntegreerde proef. Hierbijzetten we de leerling in een omgeving waarin hijniet vakgebonden denkt, maar veeleer geïnte-greerd», zegt de directeur van een technischeschool.

DoorzettenBSO, TSO en KSO organiseren in het laatste jaareen geïntegreerde proef (GP). Wat is het verschilmet een klassiek eindexamen?GÈNE LEYS, directeur van het Stedelijk Instituutvoor Sierkunsten en Ambachten in Antwerpen: «Eenexamen meet vooral kennis of bepaalde vaardig-heden. Het evalueert veeleer een product op eenbepaald tijdstip. De leerling studeerde iets in enhet resultaat van zijn inspanning wordt gemeten.Op dat moment is er geen remediëring meermogelijk. Daarentegen is de GP gespreid overhaast een jaar. De leraars beoordelen hun leerlin-gen over een langere periode op hun kennen en

kunnen. Tussentijdse evaluaties maken bijstu-ring mogelijk. Leerlingen en ouders krijgen tus-sentijds informatie over de stand van zaken. Inmaart moeten we al een signaal kunnen geven ofeen leerling al dan niet goed zit. Ook externedeskundigen, vakspecialisten, nemen deel aan deevaluatie. Deze manier van werken en de groterepersoonlijke inbreng van de leerlingen in de GPgeven de opleiding een meerwaarde.»Hoe verloopt de samenwerking met externe des-kundigen?GÈNE LEYS: «We proberen hen er van bij het beginbij te betrekken. Dat is vaak een probleem. Dievakspecialisten kunnen niet allen vier keer per jaarafwezig blijven op hun werk om de GP tussentijdsmee te evalueren. Toch mikken we per studierich-ting op één of twee externe juryleden met voldoen-de tijd. Eigentijds onderwijs vereist een grote inter-actie met het bedrijfsleven. Vandaar dat het contactmet externe juryleden belangrijk is. Zo wordt hetspanningsveld tussen onderwijs en bedrijf niet tegroot. Nochtans liggen de eisen van de vakspecia-listen voor de GP vaak hoger dan wij op schoolkunnen bereiken. Misschien denken die specialis-ten te vakgebonden.»Wat toetst u zo in een GP?GÈNE LEYS: «In onze GP beoordelen wij hetleerproces, de leerhouding en het uiteindelijkeproduct. Het proces omvat alle productiestappenom een werkstuk te creëren, zoals werkschetsenin een werkboek en de afdruk van foto’s. Deleerhouding slaat vooral op de manier waarop de

Gekaptmet t

G E Ï N T E G R E E R D E P R O E F

«Me in my classroom»wordt «us in our

school».

KLASSE NR.76 35

Spanningen tussen

theorie en praktijk

leerling het werkstuk aanpakt, zoals samenwer-ken met anderen, nauwkeurig en ordelijk wer-ken, zijn tijd goed besteden, zin voor initiatiefhebben, zelfstandig werken, doorzetten en vol-harden, creatief zijn en omgaan met materialen.Met het product bedoelen we het afgewerkt werk-stuk, waarvan de normen waaraan het moet vol-doen werden omschreven in de opgave. De GPtoetst dus kennis, inzichten, vaardigheden en atti-tudes in hun totaliteit.»

Mini-ondernemingMet het eindexamen én de geïntegreerde proefkrijgen de leerlingen een dubbele evaluatie. Is datgeen dubbele belasting voor hen? En voor deleerkrachten?GÈNE LEYS: «Sommige GP’s zijn erg omvangrijk alsproject. Daarnaast nog een examen organiseren isinderdaad zinloos. Maar de scholen zijn heel vrij inde organisatie van hun GP. Zij kunnen bijvoor-beeld de GP-proef zwaar laten doorwegen voorbepaalde praktijkvakken. Bij ons geldt in de studie-richting fotografie het GP-cijfer voor het vak recla-mefotografie als examencijfer. De GP vervangt dushet examen. Maar het GP-cijfer voor toegepasteeconomie heeft maar een gewicht van 40 procent inde totale eindevaluatie, Engels 20 procent en detwee opdrachten voor Nederlands samen 50 pro-cent. Onze leerlingen kennen natuurlijk voorafdeze afspraken, want zij mogen niet in verwarringworden gebracht door een veelheid van activiteitenzoals toetsen, stages, examens en GP. Ook deleraars willen een duidelijk afgebakende opdracht.»Wellicht is de GP een antwoord op de vraag ommeer vakoverschrijdend te werken. Dat is waar-schijnlijk makkelijker haalbaar voor technischeen praktische vakken. Hoe staat het met deintegratie van de algemene vakken?GÈNE LEYS: «Laten we afstappen van de me in myclassroom-situatie en evolueren naar de us in ourschool-situatie. Daarvoor moeten we eerst eensamenwerkingscultuur in de school creëren. Col-lega’s moeten elkaar makkelijk kunnen vinden.De directie moet de participatie van de collega’smogelijk maken en hun betrokkenheid verhogenop diverse pedagogische en didactische terreinen.Het schoolteam kan zelfs nauwer betrokken wor-den bij het beleid. Pas dan vinden veranderingenmakkelijker ingang en kan men een zinnige GPinvoeren. Alle betrokken leerkrachten moetenimmers overleg met elkaar plegen, afspraken ma-ken, inventief zijn en hun eigen vak in een grotersamenhangend geheel van vakken plaatsen. Eendoordachte timing en planning zijn onontbeerlijkom de organisatie van de GP van bij het begin vanhet schooljaar succesvol te laten verlopen.

In tal van scholen loopt het project mini-onder-neming. Het is haast vanzelfsprekend dat mendaar wiskunde (boekhouding of toegepaste eco-nomie) of Nederlands (presentatietechnieken, be-geleidende teksten of brieven naar mogelijke aan-deelhouders) bij betrekt. Bij een GP horen tenminste een tweetal algemene vakken.»

Externe deskundigenDe geïntegreerde proef vervangt de vroegere

kwalificatieproeven in de eindjaren van het be-roeps- en technisch secundair onderwijs. In dekwalificatieproef moest de leerling aantonen dathij bekwaam was om een ambacht of een beroep

uit te oefenen. Het kwalificatiegetuigschrift waseen apart attest naast het studiegetuigschrift. Voordit laatste steunden de leraars op de examens voortheorie- en praktijkvakken, de stage enz. Bedrij-ven konden bij de aanwerving zowel de resultatenvan de kwalificatieproef als die van de examensonder de loep nemen. Niet zelden was de kwalifi-catieproef voor de personeelschefs eenherkenbaar en belangrijk criterium.Voor de geïntegreerde proef evalue-ren vertegenwoordigers uit de bedrij-ven als externe deskundigen de pres-taties van de leerlingen. Maar leraarsen directie spreken via de delibere-rende klassenraad autonoom de eind-evaluatie uit en beslissen of een leerling al of nieteen globaal studiegetuigschrift behaalt.

De GP wordt aan het einde van BSO, TSO enKSO georganiseerd, evenals in de zevende specia-lisatiejaren. Daar men ASO uitsluitend als eendoorstroomrichting beschouwt en er bijgevolgvroeger ook geen afzonderlijke kwalificatiegetuig-schriften werden verstrekt, krijgen de afstuderen-den er geen GP opgelegd. n

UIT DE VAKJESJAN VERMAELEN, leraar TSO: «Ik vind dat de geïntegreerde proef beter aansluit bij derealiteit dan de vroegere kwalificatieproef. Het gaat nu niet meer om examinerenvan verworven kennis in een momentopname. We beoordelen veeleer of deleerlingen verworven inzichten, houdingen en vaardigheden vlot kunnen toepas-sen. Dit gebeurt continu, wat wel extra stress geeft. Voor de leerlingen én voor deleraars.»WOUTER TEUNISSEN, leraar BSO: «Vooral vakoverschrijdend werken is voor mij eengrote uitdaging. Eerst dacht ik dat de algemene vakken er enkel kunstmatig bijhoorden, maar na een rist problemen en discussies ontwikkelden we een conceptop onze school. De leraars plannen nu in het begin van het schooljaar welk themavan hun vak geïntegreerd kan worden in de GP. We groeiden met ons team uit devakjesmentaliteit.»

ZELF EEN SCHOOL BOUWENIn het Brusselse KTA Zavelenberg zet de studierichting bouw haar eigen paviljoen inde steigers. Onderwerpen voor de geïntegreerde proef liggen op de werf voor hetrapen. De studierichting elektriciteit kreeg dit jaar een specifieke opdracht. Voor hunGP maakten de laatstejaars een studie over de kostprijs voor de aanleg vanelektriciteit. Om een correcte offerte te kunnen maken, moesten ze de verwachtin-gen van de bouwheer kennen: plaats van de elektrische machines, gebruik van delokalen, speciale belichtingen… Daarover stelden ze voor Nederlands een verslagop. Voorts kregen ze als opdracht de lichtsterkte aan te passen aan de werkzaam-heden in het lokaal. Hierbij hielden ze rekening met de reflecties en absorpties vande wanden en ook met de slijtage van de lampen. De berekeningen legden ze vooraan de leerkracht technologie en wiskunde. Berekeningen met het vectordiagramwaren voor de vakken wiskunde en elektriciteit. De leraar technisch tekenen begeleid-de de leerlingen bij het op plan brengen van het situatieschema. De praktischeopstelling van de verdeelkast gebeurde onder begeleiding van de leraar praktijk. Deleerlingen stuurden ook brieven naar firma’s voor verlichtingstechnieken. Dezebrieven werden opgesteld in het Nederlands en in het Frans. Het overzicht van degeschiedenis van de elektrische toepassingen legden ze voor aan de leraargeschiedenis. Hiervan maakten ze ook een vertaling in het Engels. Van de leraaraardrijkskunde kregen ze de opdracht een werk te maken over de gebruiktematerialen. Zelfs lichamelijke opvoeding kreeg een plaats in de GP. Men kan defitheid die nodig is om de GP af te werken immers testen met elektrische apparatuur.Voor uitleg en begeleiding konden de leerlingen terecht bij een mentor. Die hieldook een oogje op het logboek waarin de leerlingen hun opdrachten bijhielden. Deevaluatie gebeurde op regelmatige tijdstippen in het schooljaar. Zo werd de bouwvan een nieuw paviljoen een geïntegreerde proef op zich.

36 KLASSE NR.76

A A N P A K

Abstractere

leerstof als

wiskunde of

grammatica

schijnt moeilijk te beklij-

ven. Bovendien zijn de

leerlin-

gen er

moeilijker voor te moti-

veren. De traditionele les

biedt kennis, maar wei-

nig inzicht. «Elk jaar op-

nieuw moeten we die

basisleerstof er inpom-

pen», verzuchten leer-

krachten dan. Maar mis-

schien kan het anders:

concreter, boeiender, ef-

fectiever en met actieve

inbreng van àlle leerlin-

gen. Ook in grote klas-

sen. En misschien zal die

basisleerstof er dan be-

ter in zitten. Met taakge-

richt leren krijgen zowel

de leerling als de leer-

kracht een nieuwe rol.

En ze varen er nog goed

bij ook.

Als de leerlingen (vierde jaar) van meester Marcmaandagmorgen de klas binnenstappen, zien zedat er een brief aan het bord kleeft. Meester Marclegt uit hoe hij de brief vrijdag in zijn brievenbusvond en leest hem voor aan de klas. Een zekereTosca stelt zich voor. Ze is tien jaar, zit in het vierdeleerjaar en woont in een land dat Palindrië heet. Zevraagt een ruilbezoek: zij komt met haar klas naarBelgië, de klas van meester Marc gaat naar Palin-drië. Maar Tosca wil wel eerst meer over Belgiëweten. Ze voegt alvast een twintigtal folders bijwaarin haar land wordt voorgesteld. De leerlingenwillen er meteen het fijne van weten. Ze lezen deinformatie in de folder. Dan volgt een klasgesprekwaarbij ze de informatie over Palindrië op een rijtjezetten en een plan met landschapskenmerken te-kenen op het bord. Na de middag maken zij zelf pertwee een folder over hun eigen stad, land of over

een fictief land. Want intussen hebben ze Palindriëtevergeefs gezocht op de wereldkaart, die aan hetbord hangt. Ze schrijven teksten, maken tekenin-gen en lay-outen de folder. Meester Marc looptrond en praat met de leerlingen over mogelijkerubriceringen van informatie en taalfouten doorveel vragen te stellen. In het belang van de taak kijkthij sommige foutjes door de vingers. Hij moetkreten van teleurstelling incasseren als hij de les wilafronden. Tijdens deze taalles - want dat was het -hebben de leerlingen gelezen, geluisterd, geschre-ven, samengevat, gerubriceerd, aan taalbeschou-wing gedaan, creatief ontworpen én geleerd hoeeen folder in elkaar zit. Zonder morren, zonderrumoer en stuk voor stuk gemotiveerd. Een staaltjevan taakgericht onderwijs.

Encyclopedie«Ondanks alle inspanningen binnen de leraren-

opleiding geven leerkrachten nog te vaak les zoalsze zelf les hebben gehad», zegt een kritisch peda-goog. «Men verwacht dat de leerlingen acht uur perdag stil op hun stoel zitten en luisteren naar hetverhaal van de leerkracht vooraan. Maar dat werktniet meer.» Op verschillende fronten probeert menhet onderwijs boeiender, functioneler en effectie-ver te maken. Het begrip motivatie loopt daar alseen rode draad doorheen. In taakgericht onderwijsis het niet anders. Het principe is eenvoudig: deleerlingen krijgen een taak die hen aanspreekt enuitdaagt, niet te moeilijk, niet te gemakkelijk. Dietaak tot een goed einde brengen, daar gaat het om.Maar om dat doel te bereiken, moeten de leerlingeneen aantal stappen doorlopen, andere taken ma-ken. Daarin verweeft de leerkracht zijn leerstof. Hetkomt er dus op aan deze tussentaken aan te biedenals noodzakelijke schakels om de hoofdtaak metsucces af te werken. En precies via deze tussenta-ken krijgen de leerlingen heel wat leerstof te ver-werken: ze maken lees- en schrijfoefeningen, doenaan metend rekenen, leren een wereldkaart hante-ren, zoeken informatie op in woordenboeken ofencyclopedieën, bestuderen planten onder een loepenz. Taakgericht werken kan in elk vak. Bovendienbiedt het de leraar de kans om zijn leerlingen enpassant een heleboel vaardigheden mee te geven.

Ontdekkingsreis«Op een dag stuurde ik mijn leerlingen de

school in met een plattegrond van het gebouw»,vertelt Bart Van Puyenbroeck, onderwijzer in Genk.«Via een route en allerlei vragen en opdrachtenmoesten ze de school in kaart brengen. Ze vroegenleerkrachten en administratief personeel om infor-matie, definieerden soorten lokalen, duidden voor-werpen aan op een plan, kortom, een soort ontdek-kingsreis door de school. Later legden we de linknaar de echte ontdekkingsreizen. De leerlingenwerkten onder meer in groepjes van vier. In éénwerkvorm kreeg elke leerling van een groep eentekst in handen die de anderen van zijn groep niethadden. Vier verschillende teksten dus. De bijho-rende vragen deden een beroep op de informatie inàlle teksten. Zo moest elke leerling van de groepzich tonen, wilden zij alle vragen oplossen. Leren

samenwerken dus. Bovendien liet ik de rollen bin-nen de groep variëren, zodat ook de leiding in degroep wisselde. Leren leiding geven, leren verslaguitbrengen, informatie leren overbrengen... Uitein-delijk hadden al die taken en het thema tot doelsociale, technische en taalvaardigheden aan te le-ren. De ontdekkingsreizen waren gewoon de kap-stok, al leerden de kinderen ook daarover heelwat.»

DurvenTaakgericht werken doet aan projectwerk den-

ken, maar op zich wortelt het in het onderwijsvoor-rangsbeleid (OVB). Zo ontwikkelde het SteunpuntNederlands als Tweede Taal (NT2) in Leuven heelwat taakgericht lesmateriaal om allochtone leerlin-gen vlotter Nederlands te leren. Al gauw bleek demethode ook voor niet-taalvakken en voor au-tochtone leerlingen een voltreffer. De vraag naar

Nieuwe rollen

KLASSE NR.76 37

Acht uren zwijgen

en luisteren: nee

bijkomend lesmateriaal is groot. Zo’n 300 basis-scholen werken nu geregeld tot intensief taakge-richt. Leerkrachten secundair die taakgericht wer-ken, vindt men echter nauwelijks. Taakgerichtwerken heeft immers een vakoverschrijdende di-mensie en precies in het secundair is het vakken-werk het sterkst. Past taakgericht onderwijs danniet op secundair niveau?Prof. KOEN JASPAERT, Steunpunt NT2: «Taakge-richt werken houdt onder meer in dat men van hetconcrete naar het abstracte toe werkt. Het omge-keerde is veel moeilijker, zeker bij jongere leerlin-gen. In het basisonderwijs en in de eerste graad vanhet secundair lijkt taakgericht werken dan ook deenige juiste keuze wil men de vaardigheden vanleerlingen verhogen. In de tweede en derde graadkunnen goed opgeleide leerlingen ook op anderemanieren leren, zeg maar van abstract naar con-creet. Maar ook dan kan taakgericht leren nognodig zijn. Daarom pleit ik in het secundair vooreen combinatie van de twee. Alleen moet de leer-kracht het durven doen.»

MysterieDe mysterieuze moorden in de roman De Naam

van de Roos draaien rond een verloren gewaand boeken een verborgen kamer in een labyrintische biblio-theek. Toon Huybrechts maakte van de zoektochtnaar beide een werkmap voor leerlingen van heteerste jaar ASO. En aangezien hij toen leraar wiskun-de was, baadde heel die zoektocht in oppervlaktenberekenen, codes ontcijferen, rekenkundige bewer-kingen uitvoeren enz. Het eindresultaat betekendemeteen de oplossing van het hele mysterie. En in hetkader van een nieuwe methode taalbeschouwing gafEtienne Uleners zijn eerstejaars op inductieve manierles over onderwerp en gezegde. De termen zelfkwamen pas laat in de les ter sprake. Hij vertrok vaneen gefluisterd roddelgesprek, een misdaadverhaalen deed in de eerste plaats een beroep op de taalvaar-digheid van de leerlingen. Na een aantal interessantetaken rond het verhaal te hebben uitgevoerd, ver-

wierven de leerlingen zelf via inductieve weg inzichtin onderwerp en gezegde. Ze formuleerden ook zelfde theorie. «Nu snap ik dat eindelijk», reageerden deleerlingen, die actief en met veel motivatie aan de leshadden deelgenomen.

Improviseren«Natuurlijk vraagt deze manier van lesgeven veel

van de leerkracht», zegt Mireille Rizzuto, wiens leer-lingen een volledige documentaire rond het themasterrenslag uitwerkten. «Je moet zelf ook actief deel-nemen, want leerlingen hebben vlug door als je henmaar laat aanmodderen. Dat kan in taakgerichtwerken eigenlijk niet. Het vraagt ook een groteretijdsinvestering. Maar nooit vragen de leerlingenmij: ‘Waarom moeten we dit leren?’»

«In het traditionele onderwijs staat de leerkrachtheel centraal», schrijft Piet Van Avermaet in Taakge-richt taalonderwijs: een onmogelijke taak? «In taakge-richt onderwijs verandert die rol. De leraar wordtvooral begeleider. Hij schept een klimaat waarin deleerlingen goed en graag werken, geeft informatie eninstructie waar nodig en volgt het hele leerprocesvanop een zekere afstand. Hij moet zich inhoudenom problemen niet onmiddellijk zelf op te lossen.Dat doet hij bijvoorbeeld door voortdurend leerge-sprekken te voeren, problemen te herdefiniëren,aanzetten te geven, te helpen bij het formuleren vanantwoorden, de leerling op het doel van de taak terichten enz. Hij is de motivator die demotivatie constant onder controle moethouden, maar tegelijk moet hij aan-dacht hebben voor het zelfvertrouwenvan de leerling. Het is lesgeven op basisvan gelijkwaardigheid en wederkerig-heid. Van de leerkracht vergt dit het nodige improvi-satietalent en de bereidheid van de lesvoorbereidingaf te wijken.»

OverontwikkeldTaakgericht werken heeft effect. Dat blijkt uit

diepgaand onderzoek van het Steunpunt NT2 intwintig Vlaamse scholen, waarvan het volledige rap-port in het najaar verschijnt. De eerste resultaten zijnsprekend.Prof. KOEN JASPAERT, Steunpunt NT2: «Drie jaargeleden namen onderzoekers van het Hoger InstituutVoor de Arbeid (HIVA) taaltoetsen af in een aantalvierdejaars lager onderwijs van OVB-scholen, scho-len met veel allochtone leerlingen. Ze trokken eenaantal conclusies over begrijpend lezen en technischlezen. Wij namen dezelfde taaltoetsen af bij vierde-jaars in twintig scholen. Zestien werken al drie jaartaakgericht, vier andere, waarmee we de zestienvergeleken, niet. Taakgericht werken komt er sterkuit: voor begrijpend lezen scoren zowel de Vlaamseals de allochtone leerlingen hoger dan drie jaargeleden; ze scoren ook hoger dan in de scholen waarmen niet taakgericht werkt. Ook voor technischlezen liggen de scores hoger, zij het niet zo opval-lend. We merken bovendien dat Vlaamse kinderenuit lagere sociale milieus na taakgericht werken hetniveau bereiken van Vlaamse leerlingen uit door-snee en hogere sociale milieus.»

«Eén ding is zeker», zegt Bart Van Puyenbroeck.«Ik heb leerlingen zien openbloeien en hun plaatszien opeisen in de groep, daar waar ze voordien nietvoor zichzelf durfden opkomen of het slachtofferwaren van vooroordelen. Ook het feit dat leerlingenfouten mogen maken speelt enorm mee.» n

• Wie een taakgerichte taalles wilbekijken, kan dat op video. Het Steun-punt NT2 in Leuven biedt drie gloed-nieuwe video’s van telkens 30 mi-nuten met lessen aan: kleuteronder-wijs, lager onderwijs en buitenge-woon secundair onderwijs. Voor meerinformatie over het onderzoek Eva-luatie van de werking Nederlandsbinnen het Onderwijsvoorrangs-beleid kunt u eveneens bij het Steun-punt terecht.Steunpunt NT2 - Blijde-Inkomst-straat 7 - 3000 Leuven - tel 016-3253 63• Taakgericht taalonderwijs: eenonmogelijke taak? (545 fr.) bevattien afzonderlijke bijdragen overtaakgericht werken, theorie en les-voorbeelden. Ondanks de titel is ditgeen privilege voor taalleerkrach-ten. Elke leerkracht die met tekstenwerkt of die vaardigheden wil oefe-nen en evalueren vindt hier een gidsen inspiratie.Willem Van Maercke - Uitgeve-rij Plantyn - Santvoortbeeklaan21-25 - 2100 Deurne - tel 03-360 04 52 - fax 03-360 03 30 -willem.vanmaercke@wpeu.wkb.be

GRATIS BOEKBent u al taakgericht bezig ofwilt u het anders aanpak-ken? Vertel ons uw verhaal ofbeweegredenen. Voor tienleerkrachten hebben we eengratis exemplaar klaar lig-gen van Taakgericht taal-onderwijs: een onmogelij-ke taak?Klasse - taakgericht - Konings-straat 138 - 1000 Brussel

«Leerkrachten gevennog te vaak les zoals zezelf les kregen.»

S I G N A A L

ANALYSE

Schaken op schoolZich beter concentreren, sneller rekenen, een sterker ana-lytisch vermogen ontwikkelen, kritisch denken en oorde-len, verantwoordelijkheidszin verwerven… Wie als kindregelmatig een partij schaak speelt, pikt een waaier vanvaardigheden mee. Uit onderzoek blijkt dat schakendeleerlingen op school beter presteren dan andere. In som-mige Nederlandse basisscholen maakt schaken zelfs deeluit van het lessenrooster. En in de lerarenopleiding is ereen onderdeel schaakbegeleiding in de maak. Maar ookbij ons is schoolschaak soms meer dan een bezigheids-therapie. Een reportage op 64 velden.

«Van de pakweg 160 leerlingen spelen er zestig schaak», zegtFlis de Grave, leraar in de gemeentelijke basisschool in Vrasene.«Drie keer per week krijgen ze gewoon spelgelegenheid, éénkeer per week geef ik les. Volgend jaar integreer ik schaken inmijn lessen.» De Grave is nu tien jaar met schoolschaak bezigen ziet het aantal liefhebbers nog stijgen. Sommige leerlingenvormen een ploeg en doen mee aan de scholencompetitie vande Vlaamse Schaakfederatie, een kampioenschap dat de schoolal eens won. Of schaken dan zo nuttig is voor leerlingen?FLIS DE GRAVE: «Absoluut. Schakende leerlingen kunnen zichbeter concentreren, leren afspraken nakomen, bouwen inzich-ten op… Ze worden zelfs stressbestendiger en leren incasseren.Dat zijn enkele positieve effecten, maar er zijn er veel meer.»Beter rekenenReeds in 1981 toonden L. Verhofstad-Denève en J. Christiaenvan de Universiteit Gent aan dat schaken het leren bevordert.Zij verdeelden veertig kinderen uit het vijfde leerjaar in tweewillekeurige groepen. De ene groep kreeg twee jaar lang

schaakles, de andere niet. Na twee jaar namen de onderzoe-kers verschillende tests af. De resultaten lagen duidelijk hogerbij de schaakgroep. In 1992 onderzocht een Nederlands on-derzoeker duizend kinderen in Apeldoorn. Hij stelde vast datschakende leerlingen beter konden rekenen, beter informatiekonden verwerken en problemen oplossen en taalvaardigerwaren dan niet-schakers. Vooral de schakende jongens on-derscheidden zich. «Nochtans wordt schaken minder en min-der een mannensport», zegt Erik Cools, leraar en jeugdschaak-leider bij een schaakclub in Mortsel. «Aan de dit jaar georga-niseerde Vlaamse jeugdcriteria namen 750 jongeren deel vanwie 125 meisjes. Eén van die meisjes sleepte de overwinningin haar leeftijdscategorie in de wacht.»WereldkampioenIn heel wat scholen is er schaakgelegenheid voor leerlingen,maar schaakonderricht of deelnemen aan scholencompetitieskomt minder voor. Toch spelen jaarlijks twintig lagere-school-ploegen van vier spelers een rechtstreekse finale van Vlaande-ren. Aan het Belgisch kampioenschap voor leerlingen van hetsecundair nemen jaarlijks zo’n 500 spelers deel. Niet niks, maarin Nederland is schoolschaak een massa-event. Jaarlijks komendaar zo’n 20.000 leerlingen tegen elkaar uit in interscolaireschaakcompetities. Op 2000 basisscholen wordt er op regulierebasis schaakonderricht gegeven, vaak zelfs als onderdeel vanhet lessenrooster. Met tien grootmeesters, een gewezen wereld-kampioen en naar schatting twee miljoen Nederlanders diekunnen schaken heeft het land dan ook een rijke schaakcultuur.«Vooral in het basisonderwijs is schaken immens populair»,zegt dr. Ignace Hendriks, directeur van het Amsterdamse MaxEuwecentrum, het kloppend hart van schakend Nederland.«In het secundair neemt de belangstelling af, maar die ten-dens stelt men op alle fronten vast. Het aanbod voor jongeren

38 KLASSE NR.76

NIEUW MEUBILAIR

Naar de ballenU vindt ze in Skandinavië, Nederland, Zwitserland en hetGroothertogdom Luxemburg, maar ook in onze scholen dui-ken ze op: de grote, gekleurde, opblaasbare zitballen. In zo’n30 Vlaamse basisscholen is de gewone stoel al verleden tijd.Het voordeel van zo’n zitbal schuilt in de betere druk-verdeling in de wervelkolom en een betere doorbloeding vande benen. Als ook de hoogte van het tafelblad wordt aange-past, zitten de leerlingen met een rechtere rug dan wanneerze op stoelen zouden zitten. Op een bal kunnen zij zichbovendien veel vrijer bewegen dan op het traditionele meu-bilair. De bewegingsvrijheid op de zitbal zou ook de concen-

tratie en de leerprestaties ten goede komen.Voorts zijn zit-

ballen de helft goedkoper danstoelen (tussen 600 en 1500frank per exemplaar, afhan-kelijk van maat en uitvoe-ring). In het Antwerpse PiusX-instituut zitten nu vijf klas-sen van de lagere school opzitballen. «De gewone stoe-len waren toch aan vervan-ging toe», zegt directeur IvoRens. «Maar voor sommigeleraars is het wel wennen. Eris wat meer beweging, leer-lingen veranderen vaker vanhouding. Bovendien mag devloer niet te glad zijn. Deballen gaan dan schuiven ofmaken een krakend geluid.»Een kwestie van appreciatie dus. Sommige leerkrachten zijnenthousiast, anderen houden de bal nog wat af. En watvinden de leerlingen ervan? Na een proefproject in een

school in Nederland wou slechts één van de 31 kinderen zijngewone stoel terug.

IN DE LIFT

Grote klassen, weinig huiswerkDe Vlaamse leerling doet het in wiskunde en wetenschappenop wereldvlak helemaal niet slecht. Dat kon u eerder al inKLASSE lezen. Voor wiskunde staat hij op een vijfde plaats naSingapore, Korea, Japan en Hongkong. Voor wetenschappenstaan de eerstejaars secundair op de zevende en de tweede-jaars op de elfde plaats. Tot die conclusies kwamen onderzoe-kers, die de prestaties van zo’n 300.000 dertienjarigen in 41landen onder de loep namen. Ze onderzochten ook in hoe-verre alle leerlingen gelijke kansen tot ontwikkeling krijgen enhoe culturele, sociale en onderwijsfactoren hun prestatiesbeïnvloeden. In alle landen zeggen de dertienjarigen onge-veer even veel tijd aan schoolse en buitenschoolse activiteitente besteden. Op dat vlak ligt de lat dus zowat gelijk. In demeeste landen is er geen verschil tussen de prestaties vanmeisjes en jongens voor wiskunde. Als er al verschillen zijn,dan vallen die in het voordeel van de jongens. Maar voorwetenschappen doen jongens het overal beter. Jongens staanmeestal positiever tegenover deze vakken dan meisjes. Delanden waar de leerlingen hun eigen succes het laagst in-schatten, presteren vaak het best (Japan, Korea en Hongkong).Een kind dat thuis de nodige stimulansen krijgt, presteertbeter. Een bureau, een computer, woordenboeken en boekenin huis zijn bijkomende positieve factoren. Ook het studie-niveau van de ouders speelt mee. Minder duidelijk is de relatietussen de prestaties en allerlei onderwijsfactoren, zoals degrootte van klassen, het aantal uren les in een vak en dehoeveelheid huiswerk. Het zeer goed presterend Korea telt degrootste groepen, met meer dan 40 leerlingen in één klas.Landen waar men twee dan wel vijf uur wiskunde of weten-schappen per week onderwijst, presteren zowat even goed.Goed scorende landen als Japan, Tsjechië en Vlaanderen

is nu eenmaal veel groter dan vroeger.»Bobby FisherEddy Maes, leraar in het St-Xaveriuscollege in Borgerhout,krijgt elke twee weken zo’n 25 vaste klanten, leerlingen vanhet secundair, achter het schaakbord. Ook hij geeft schaak-les. Bovendien geeft hij àlle leerlingen speelgelegenheidtijdens de middagpauze. Schoolschaak is vaak een een-mansinitiatief, maar dat is ook in Nederland het geval. «Erzijn goede cursussen en lesmethodes voorhanden, maarschoolschaak staat of valt met het engagement van directieen leerkrachten», zegt Ignace Hendriks. «En die leerkrachtenhoeven niet eens goede schakers te zijn. Het is niet debedoeling een nieuwe Bobby Fisher of Gary Kasparov te kwe-ken. Het gaat er veeleer om kinderen die graag schakendaartoe de gelegenheid te geven en ze tegelijk alle vaardig-heden aan te leren die bij het spel komen kijken.»Die vaardigheden blijken het schaken veruit te overstijgen:zelfdiscipline, concentratie, logisch en kritisch denken, con-sequent oordelen en beslissen, zijn verantwoordelijkheidnemen, kunnen visualiseren, oorzaak en gevolg kunnenverwoorden… het groeit allemaal mee achter het schaak-bord. «Bovendien heeft schaken een heel democratischedimensie», voegt Hendriks toe. «Elk onderscheid van leef-tijd, geslacht, sociale afkomst, intellect enz. valt weg.» Ookonderzoeker Pieter Spaander ziet veel heil in schoolschaak:«Het is een veilig en leerzaam communicatiemiddel tussenàlle groepen. Voorts kan schaken het zelfbeeld van kinde-ren bevorderen. Een kind van elf dat verslagen wordt dooreen kind van acht zal het met andere ogen bekijken, zal hetmogelijk niet meer pesten en zelfs beschermen.»Ook oudersToen Bart Vrancken vorig jaar naar het OLV-College in Antwer-

KLASSE NR.76 39

pen overstapte om er zijn derde graad secundair af te werken,merkte hij dat er niet kon worden geschaakt. Hij richtte dan maarzelf een club op. «Via de leerlingenraad deed ik de directeur eenschaakvoorstel en dat viel in goede aarde De school kocht zesborden met stukken en zo kon al wie daar zin in had tijdens demiddagpauze gaan schaken. Ik hoop nu wel een opvolger tevinden om de begeleiding van mij over te nemen. Als eenleerkracht dat zou willen doen, zou dat natuurlijk ideaal zijn.»Nederlandse scholen betrekken ook de ouders bij het school-schaak. Ze organiseren schaaklessen voor hun leerlingen omzes uur ‘s avonds en bieden tegelijk parallelcursussen aan voorvolwassenen. «Voor sommige scholen hoort het organiserenvan schoolschaak bij het imago», besluit Ignace Hendriks. «Enwaarom niet? Behalve het feit dat het een zinvolle tijds-besteding is, zijn de kosten beperkt, bestaan er geen leeftijds-grenzen en brengt het veel sociaal contact met zich mee.»Wilt u meer informatie over school-, jeugd- en clubschaak? Wilt u eencursus schaakinstructeur volgen of zoekt u lesmateriaal? De VlaamseSchaakfederatie (VSF) helpt u graag verder.Vlaamse Schaakfederatie - Hugo Van Steenwinckel - Oxdonckstraat 66 -1880 Kapelle-op-den-Bos - tel 015-71 47 43 (na 17 uur)Het Max Euwecentrum informeert elke schaker via schaakboeken, soft-ware, video en teletekst. Voorts organiseert het cursussen, studiedagen,lezingen en congressen over diverse aspecten van het schaken. Er looptook een permanente tentoonstelling rond ex-wereldkampioen Max Euwe.Interessante publicaties over schaken en onderwijs zijn:• Jeugdschaak en psychologie - Renate Limbach. Overzicht en analysevan alle vaardigheden die bij schaken (en veel meer dan dat) komen kijken.• «Meester, is dit mat?» - Pieter Spaander. In deze sterk praktijkgerichtescriptie schetst de auteur onder meer manieren en voorwaarden omschoolschaak te organiseren in de basisschool.Max Euwecentrum - Max Euweplein 30A - 1001 GM Amsterdam -Nederland - tel 00-31-20-625 70 17

geven relatief weinig huiswerk mee. Onderzoeksresultatenvan de 14- tot 18-jarige leerlingen volgen later. Met allegegevens bij elkaar hopen de onderzoekers strategieën tekunnen voorstellen om de kwaliteit van het onderwijs nog teverbeteren.

PESTEN

Geen klikspanenEén of vijf leerlingen is zo ongelukkig op school dat hij er weg wil.Dat blijkt uit onderzoek in 25 secundaire scholen in het EngelseStaffordshire. Meer dan de helft heeft op een of andere maniermet pesten te maken: hetzij als slachtoffer, hetzij als pestkop.Onderzoekers staken hun licht op bij 4700 leerlingen tussen 11en 17 jaar oud. 17 procent had zelf al iemand geplaagd, ééntiende noemde zich uitsluitend slachtoffer van pesterijen en 14procent was beide. Zeven procent van de slachtoffers heeft hetover vernieling van eigendom, twintig over verbale agressie.Niet minder dan 61 procent voelt zich ook buiten de school vervan veilig. «De meeste incidenten op schoolbalanceren tussen grappenmakerij en pesterij»,zeggen de onderzoekers. «Het is één van deredenen waarom veel pestgedrag onopgemerktvoorbijgaat. Bovendien wil niemand voor klik-spaan doorgaan.» De onderzoekers pleiten vooreen systematische aanpak op school, een actie-plan waarbij alle leerkrachten betrokken wor-den. Sommige scholen vrezen echter imago-verlies en minimaliseren het probleem. Dat staatin de Times Educational Supplement.

INTERNET

Roddelen over leraars«Welkom bij de KIDS van Twente Web!!! Er zijnhieronder een aantal leuke links opgenomendie je op z’n minst moet kennen. Wil je roddelen

over leraren of babbelen met een geheime liefde? Dat kan hierallemaal en nog veel meer!! Kiezen maar!!! Ook kun je eenkleurplaat downloaden. Probeer maar eens!» Roddelen overleraars is zo oud als de leraar zelf, maar dat het nu ook opInternet kan, is nieuw. Wie de site van Twente Web met dat doelbezoekt, moet zich wel volledig kenbaar maken en namennoemen. Dat resulteerde tot nu toe in taalkundig expressionistischeuitingen als «Ik vind dat Dhr. oude Luttikhuis te veel huiswerkgeeft en soms domme grapjes maakt en als je er dan om lachtWORDT JE DE KLAS UIT GESTUURDT.» (Jan) of simpelweg «Mijngeschiedenisleraar Veenstra haalt altijd oude koeien uit desloot.» (Joris) en een aantal laag-bij-de-grondse tot platvloerseuitspraken, maar gelukkig is er ook Henk die onomwonden zegt:«Meester Paul Jonge Poerink is de beste leraar die ik ken!» Voorelk wat wils dus, maar betreden op eigen risico.www.twenteweb.nl/kids/doen

NASCHOLING

Vier op vijf in de leerDe onderwijstrein staat nietstil. De Vlaamse leerkrach-ten laten zich dan ook nietpramen om zich bij te scho-len. Volgens een exclusieve en-quête van KLASSE bij 2000leerkrachten volgde bijna 80procent de jongste twee jaarnascholing. Er zijn geen op-vallende verschillen tussen deonderwijsniveaus, al scoren le-raars in het lager secundairiets hoger. Docenten en kleuter-leiders scoren het hoogst. Ver-schillende nascholingscentraspreken trouwens van een toe-nemende belangstelling voorstudiedagen en workshops.Kl

asse

Gra

fiek

ja nee

0 20 40 60 80 100 %

(in procenten)Enquête van KLASSE bij 2000 Vlaamse leerkrachten

kleuter

lager

sec123

sec456

hoger

totaal

82

79

75

81

83

80

18

21

25

19

17

20

40 KLASSE NR.76

Duizenden op InternetHet gaat snel. Elke maand komener nu honderden mensen bij dieKLASSE ontdekken op Internet.Ze raadplegen de archieven (waarinal enkele honderden artikels metelkaar zijn verbonden), wande-len van de ene publicatie naar deandere (leraars, ouders, jonge-ren), lezen de Engelstalige ver-sies, ontdekken meteen het laat-ste nieuws, gaan de dialoog aan,zetten hun mening in het gasten-boek enz. enz. De site van KLAS-SE ziet er niet alleen leuk uit, zebiedt ook een bijzondere meer-waarde. Log in op het world wideweb en ontdek het zelf. Dat kan

b i j voor -beeld al in

heel veel Vlaamse bibliotheken.Scholen en andere interessanteactoren in het onderwijsveld kun-nen zich nu ook melden, zodatwij een link kunnen leggen voorwie bij KLASSE binnenwandelt.Surf naar www.artefact.be/klas-se/hotlinks op onze site en steluzelf voor via het elektronischformulier dat u te zien krijgt. Uwsite komt in een uitgebreide hy-perlinkpagina terecht waar degeïnteresseerde surfer per rubriekof zoekrobot zijn weg vindt. U

kunt ook onze banner downloa-den en een plaats geven in uwsite. Of stuur eens een elektroni-sche briefkaart naar een collega.Een selectie van digitale KLASSE-cartoons ligt al klaar om door uvan een korte tekst te wordenvoorzien. E-mail met een glim-lach dus. En ten slotte wordtKLASSE internationaal. In What’snew? vindt u Engelstalige digestsvan al onze publicaties.Vorige maand werd de site vanKLASSE 9000 keer geraadpleegd.U bent welkom.www.artefact.be/Klasse

Vier brievenbussenKlasse is er iedere maand weerdankzij uw inbreng en(praktijk)ervaring. De meningenzijn niet altijd onverdeeld en datlaten we u graag weten.Een blik in vier brievenbussen:die van Klasse voor leerkrachten,ouders, leerlingen en surfers opInternet.Klasse (Dialoog) - Koningsstraat138 - 1000 Brussel

RugklachtenEnkele maanden geleden stond inKLASSE een artikel over rugklach-ten bij scholieren (KLASSE nr. 70).Kinderen dragen te zware boe-kentassen; ze willen alles meesleu-ren of in de klas is niet voldoendebergruimte voor hun boeken enmateriaal. Nu lees ik in de krantdat minister Van den Bossche nietovertuigd is van het verband tus-sen zware boekentassen en rug-klachten. Wel, ik ook niet. Ik geefles in een lagere school en komwekelijks in twaalf verschillendeklassen. Het ergert mij enorm datde leerlingen zo’n slechte hou-ding hebben in de klas. Ze zittenkrom en scheef, voorovergebo-gen of uitgezakt. Als je hen attentmaakt op het belang van eengoede houding zitten ze graagkaarsrecht, maar na enkele minu-ten verslapt hun houding opnieuw.Op enkele uitzonderingen na zijnze het immers niet gewoon. Ditkan op latere leeftijd alleen maarerger worden. Volgens mij ligthier de voornaamste oorzaak vanrugklachten. Ik denk dan ook dathet tot onze taak van leerkrachtbehoort om op de houding vande kinderen te letten.Mia Soete - leerkracht basisonder-wijs - Harelbeke

OproepDe totale persoonlijkheid van deleerling boeit mij. Vanuit deze be-langstelling heb ik meerdere vor-mingen gevolgd. Nu wil ik mijninzichten en vaardigheden maxi-maal benutten in een andere op-dracht dan een lesopdracht. Viade redactie van KLASSE kunt umet mij contact opnemen omdeze mogelijkheden te bespreken. (Naam en adres bekend)

Om persoonlijke redenen wenstdeze lezer onbekend te blijven.Wie toch wil reageren op dezeoproep schrijft een briefje naar KLASSE- Oproep. Wij sturen uw bood-schap meteen door.

Lay-out (1): Schei outIk vind de lay-out van Klasse voorJongeren echt de max. Hij is welerg gewaagd, maar ik vind hembeter dan die in andere tijdschriftenwaar alles netjes recht is gedrukten waar de titels allemaal in het-

zelfde lettertype zijn omdat je zegemakkelijk zou kunnen lezen.Jo - 3de jaar

Lay-out (2): Geen zilverIk las in jullie blad Klasse voor Jonge-ren dat er nogal wat leraars enleerlingen kritiek hebben op delay-out. Ze vinden het wanordelijken slordig. Maar persoonlijk vind

ik juist dát het element dat Klassevoor Jongeren aantrekkelijk maakten plezant om te lezen. Na hetviermaal gelezen te hebben kanje er nog steeds stukjes in vindendie je per ongeluk overgeslagenhad. Het is trouwens een goedeweerspiegeling van onze menta-liteit: we zijn jong, argeloos en afen toe slordig. Trouwens, alles istegenwoordig zo geordend. Ikben blij dat er eens een blad is datons alles niet voorgekauwd opeen zilveren bordje geeft.Dewi - 5de jaar

IerlandWe are a vocational school in

Dublin, Ireland. For the momentwe are engaged in a Lingua E-project with SITO Mechelen,Belgium. We hope to establishcontact with several pupils (andteachers of course) to get to knowall about life and education inFlanders. E-mail us if you areinterested in GCS, LCVP or Ire-land and ask.Eileen Brennan - gcs@iol.ie

De peilerDe teksten in KLASSE zijn eengetrouwe weergave van de wer-kelijkheid. Helaas is veranderenvan personen en instellingen nietaltijd zo eenvoudig. Het onder-wijs is de peiler van dit alles. Laatons dit niet verwaarlozen in nut-teloze discussies.Vandecasteele-Devos@planetinternet.be

SchouderklopjeZo maar een briefje. Omdat ikKLASSE echt «klasse» vind. Tochwil ik graag één en ander kwijt,o.a. over de vrees van een direc-tie voor een stuk afstand vanverantwoordelijkheid. Of is diteen huiver voor inspraak en de-mocratie?Na 33 jaar ervaring in lager se-cundair onderwijs houd ik nogsteeds én, op de eerste plaats,van mijn leerlingen én van mijnschool, maar het schouderklop-je, waar is dat?Ik ben blij dat ik geen vakidiootben (leuk item voor een volgen-de editie?), want ik geef, nu ja,Nederlands, Latijn, Frans en Grieksin een prima instelling. Dit maakthet voor mij een groot stuk een-voudiger.Jos Buckinx - leraar - Hasselt

Klaar beeldVoor mij is Klasse meer dan eenmooi tijdschrift. Ik ben in sep-tember begonnen met lesgevenaan het GITOK in Kalmthout enben toen ook aan een GPB-op-leiding begonnen. Dankzij Klas-se bekijk ik sommige zaken nuanders en heb ik soms goedeachtergrondinformatie voor deGPB-opleiding. Klasse geeft eenklaar beeld van wat er leeft in deVlaamse scholen. Bedankt.Philippe Mertens -p.mertens@skynet.be

Laatste dagenVoor alle zekerheid wil ik hettoch nog maar eventjes vragen.

D I A L O O G

(advertentie)

KLASSE NR.76 42

Voor al uwvragen over

onderwijs beltu de Infolijn

van hetdepartement

Onderwijs: tel02-219 18 00

Hoe zit het nu weer precies metde regeling voor het einde vanhet schooljaar?(Naam en adres bekend)

Eerst en vooral het goede nieuws:Onderwijsminister Luc Van denBossche heeft beslist dat dit schooljaarmaandag 30 juni per uitzonde-ring géén lesdag is. Dit betekentdat het schooljaar 1996-1997 eindigtop vrijdag 27 juni. Scholen diereeds een vakantiedag haddengepland voor maandag 30 junimogen deze vakantiedag naar vorenverplaatsen.De organisatie van het schooljaaren de vakantieperiodes en -dagenzijn door de Vlaamse Regering vast-gelegd (Besluit van 17/4/1991).Het schooljaar loopt in regel van 1september tot 31 augustus. We-gens de zomervakantie eindigt hetin de praktijk evenwel op 30 juni.Secundaire scholen krijgen boven-op de normale vakantiedagen éénfacultatieve vakantiedag, die zeeventueel in twee halve dagen mogenopsplitsen. Voor het begin en heteinde van een schooljaar werdener aparte maatregelen getroffen.Elke secundaire school mag de les-sen nog eens zes dagen extra schorsenom de ontvangst van de leerlin-gen voor te bereiden (begin school-jaar) of om de leerlingen te evalue-ren (in de loop van of op het eindevan het schooljaar). Slechts éénvan deze zes dagen mag wordenopgedeeld in twee halve dagen.Eén uitzondering: voor een woensdag(halve lesdag) is maar een halvedag schorsing nodig, zodat de split-singsmogelijkheden toenemen.In het basisonderwijs geldt eenandere regeling. Een basisschoolkan de lessen slechts één halvedag schorsen en dit énkel en alleenop de laatste schooldag.In opdracht van de onderwijsmi-nister houdt de onderwijsinspectietoezicht op de naleving van dezereglementen. Als de inspectie over-tredingen vaststelt, kan de minis-ter sancties treffen.Voor meer informatie: basisonder-wijs: Danny De Schrijver - tel 02-211 45 45 - secundair onderwijs:Chris Dockx - tel 02-210 54 08

Pesten (1): HorecaNatuurlijk wordt er ook in onzeschool gepest en getreiterd. Graagzou ik dan ook een exemplaarwinnen van het boek van GieDeboutte (Klasse voor Jongeren4). Onze school heeft 430 inter-nen en de jongens en meisjesleven als het ware samen. Pesten

stopt dus niet na de les. Ook hetspecifieke karakter van de ho-reca (met commis-systeem, hië-rarchie in keuken en zaal enz.)blijkt het pesten soms in de handte werken.Frédéric Maenhout - Koksijde

Pesten (2):Als vuil bekekenIk zit zelf in het 3de Latijn engeloof me, wij worden zelf ookbekeken als vuil. Wij zijn zoge-zegd te slim om met iemand vaneen lagere richting om te gaan!Tegenwoordig zeg ik gewoondat ik Latijn doe maar dat daarniks speciaals aan is. Wij wordenook bekeken als «blokbeesten»en dat is over het algemeen he-lemaal niet waar. We leren maarevenveel als een ander en heb-ben evenveel of even weinigontspanning als iemand uit mo-derne of technische richtingen.Karen - 3de jaar

Pesten (3): Mensweten-schappenVelen denken dat mensweten-schappen gewoon maar mens-wetenschappen is en niet zomoeilijk is als alle andere ASO-richtingen. Dit is helemaal nietwaar, we krijgen dezelfde exa-mens als de economie-modernetalen. We krijgen wel andere vakkenzoals psychologie, media, ma-nuele en lichamelijke expressie.En dat is toch onze keuze! Tochworden we aangezien als het«krapuul» van onze school. Dat

is helemaal niet waar. Ze zienons zo omdat ze ons zo gemaakthebben. Ik ben geen rebel, maarze hebben er van mij een ge-maakt.Evelien - 4de jaar

Lerende oudersAls ouder leren wij uit eigen er-varingen: soms met vallen enopstaan, soms lukt iets niet om-dat wij het gedrag van onze kin-deren niet begrijpen, soms rea-geren wij corrrect en dit zonder

verder nadenken en enkel ver-der gaand op ons aanvoelen. Alsouder vinden wij in de artikels uitKlasse voor Ouders dingen be-vestigd of in de juiste context

geplaatst of in een verbeterdeversie van wat wij er zelf vangemaakt hadden. Ook geven deartikels een voorsmaakje van watons te wachten staat en krijgenwij hierover vooral de nuttigetips. Voorkomen is immers beterdan genezen.Ook de aanbevelingen rond lite-ratuur, de culturele suggesties infamilieverband, zijn prettig omte lezen.Met dit korte schrijven wil ik vooralaangeven dat Klasse voor Ouderseen prachtig initiatief is, waar-van ik hoop dat de auteurs er-mee verder zullen gaan.Een ouder uit Neerpelt

30 juniWaarschijnlijk ben ik niet de eni-ge in dit schuitje en niet de enigedie diep ontgoocheld is. Alle-maal goed en wel dat maandag30 juni uiteindelijk voor iedereeneen vrije dag is, maar... Ik stel metoch de vraag waarom dit ophet allerlaatste nippertje doorminister Van den Bossche is be-slist, amper twee maanden vóórde grote vakantie. Toen ik hetbericht hoorde, dacht ik eerstzelfs dat het een grap was...In februari, toen we onze zomer-reis wilden boeken, kreeg ik tehoren dat we zeker niet moestenproberen om aan die bewustemaandag 30 juni te ontsnap-pen, dat men uiterst streng zouoptreden. We hebben echt ber-gen moeten verzetten om onzevakantie geregeld te krijgen (mijnpartner kan zijn verlof niet zo-maar kiezen). Er zou geen enkelprobleem zijn geweest als wegewoon op zondag 29 juni had-den kunnen vertrekken. Daaren-boven is onze reis een pak duur-der wegens die ene domme dag.Dus, minister Van den Bossche,als we binnen x aantal jaren nogeens voor ditzelfde scenario staan,zou u ons dan a.u.b. wat vroegerop de hoogte willen brengen?Dank u.Ilse Tomsin - leerkracht - Geel

Vis aan de man gebracht206.896 leerlingen om precies te zijn hebben dit schooljaar nuook de weg naar KLASSE gevonden. Dat is ruim 70 procent van dedoelgroep. In 574 scholen staan de leerkrachten maandelijks klaarom Klasse voor Jongeren uit te delen aan hun leerlingen tweede enderde graad secundair onderwijs. Dit is niet evident. De jongeren-krant heeft niet alleen een eigen stijl en dynamiek. Ze vraagt ooknog eens een inspanning van de leraars en de secretariaatsmede-werkers: uitdelen, toelichten en er samen misschien méér meedoen.We schreven 20 willekeurige scholen aan en vroegen hun hoe zijKlasse voor Jongeren aan de leerlingen bezorgen. Ze blijken er geenproblemen mee te hebben. Een intern bedelingssysteem (perklas), via de klasverantwoordelijken, zorgt er meestal voor dat elkeleerling zijn tijdschrift op een eenvoudige, maar efficiënte manierontvangt. Of om een directeur te parafraseren: «Men zorgt ervoordat de vis aan de man wordt gebracht.» Elders zorgen de leerlin-gen van de leerlingenraad voor de verspreiding en de inbedding inde (participatieve) schoolcultuur. Bedankt allemaal. De schoolkrijgt nu ook elke maand drie affiches om de thema’s uit Klasse voorJongeren op school bekend te maken.Is uw school nog niet geabonneerd op Klasse voor Jongeren? Vraagenkele gratis proefexemplaren aan (voor uzelf of voor uw leerlingen)Bel of schrijf naar Klasse voor Jongeren - Koningsstraat 138 - lokaal515 - 1000 Brussel - tel 02-211 45 82.

(advertentie)

GEEN ZWARTE PIET GEZIEN«Dankzij Klasse voor Ouders worden ouderswakker gemaakt voor bepaalde problemen, blijvener even bij stilstaan maar worden ook opgeroe-pen er iets aan te doen: samen met de kinderen,de school en de leerkrachten. Klasse blijft niet bijde pakken zitten. Dank u wel.»Honderden ouders schrijven enthousiaste brie-ven over de nieuwsbrief van Klasse die zij sindsdit schooljaar ontvangen.Deze maand verschijnt het tiende nummer.We nodigen tien ouders uit voor een rondetafel-gesprek en bedanken iedereen die zo enthou-siast aan het project meewerkt. Meer dan 80procent van de Vlaamse scholen (voor kleuterstot en met eerste graad secundair onderwijs)heeft zich spontaan ingeschreven. Goed voor

640.000 exemplaren, die hopelijk elke maanddoor twee ouders worden gelezen. Vaak lezenook de kinderen mee.Duizenden Vlaamse leerkrachten staan elke maandin voor de verspreiding van de nieuwsbrief. Zeherkennen de problemen die erin worden be-sproken: van faalangst, agressie en studiekeuzetot straf, drugs of pesten. Zo kunnen we samenonze verantwoordelijkheid opnemen. «Dat iszinniger dan voortdurend de zwarte piet naarelkaar door te schuiven», schrijft een leraar.Klasse voor Ouders is gratis als het via de school wordtverspreid. Een persoonlijk abonnement kan ook: 200frank per jaar. Zin in een gratis proefexemplaar? Belof schrijf: Klasse voor Ouders - Koningsstraat 138 -lokaal 508 - 1000 Brussel - tel 02-211 45 64 - fax 02-211 46 61.

«Soms wil ikeen vlieg zijn»

De angst is niet voorbij Lood op hun rug

Eén kind per dag «Dat zal ze leren» «Drugs komenhier niet binnen»

Kemphanen thuisen op school

Brave meisjes Leren kiezen

Afgiftekan

toor 8500 Kortrijk 1

Min

isterie van d

e Vlaam

se Gem

eensch

apD

epartem

ent O

nd

erwijs - R

edactiesecretariaat K

LA

SSEK

onin

gsstraat 138 - 1000 Bru

ssel

TIJD

SCH

RIF

Tversch

ijnt m

aand

elijks (behalve in

juli en

augu

stus)

België – B

elgique

PB

8500 KO

RT

RIJK

1

4281