Maandblad voor Onderwijs in Vlaanderen

Nr.81 • Januari 1998

Het diplomais niet genoeg

(advertentie)

IN DIT NUMMER

4-11Dwars door het diploma

Wie wil slagen in het leven heeft méér nodig dan een diploma. Hijmoet kunnen communiceren, samenwerken en omgaan metmensen. Dat zijn de nieuwe vakoverschrijdende eindtermensociale vaardigheden. Hoe elke leraar daaraan kan werken?

14Elke leerling is ook geld

Gesubsidieerde scholen krijgen in het lager onderwijs zo’n 10.000 fr.per leerling en in het secundair onderwijs zo’n 20.000 fr. Meestalgaat daarvan ook een vast percentage naar de koepel. Hoe zit het

Maandblad voor Onderwijsin VlaanderenUitgegeven door het ministerievan de Vlaamse Gemeenschapdepartement Onderwijs

Nr.81 • Januari 1998

Hoofdredacteur Leo BormansProductcoördinator Diana De CaluwéEindredacteur Gaby De MoorRedactie Veerle Devos, Myriam Paquet, JanT’Sas, Jan Van den Bossche, Michel Van LaereRedactiesecretaris Patrick De BusscherSecretariaat Anny Lecocq

Foto’s Luc DaelemansCartoons CampDesign Marc Herman, Pieter Vandenbroucke

Verantw. uitgever Georges Monard,RAC Arcadengebouw, 1010 Brussel

Abonnement (10x per jaar): 900 fr.Gunsttarief (studenten, enz.): 450 fr.Alle Vlaamse leerkrachten, PMS-medewer-kers enz. (van elk net en van elk niveau)krijgen KLASSE gratis.Adreswijzigingen uitsluitend regelen via deeigen schooladministratie.

Er is ook een Klasse voor Ouders (t.e.m.tweede jaar secundair onderwijs) en eenKlasse voor Jongeren (van het derde tot hetzevende jaar secundair onderwijs) voorscholen die dat wensen.

KLASSE, Koningsstraat 138, 1000 BrusselTel. redactie 02-211 46 60Tel. coördinatie 02-211 46 58Tel. abonnementen 02-211 46 62Tel. publiciteit 02-211 46 58Tel. KLASSE voor Ouders 02-211 45 64Tel. KLASSE voor Jongeren 02-211 45 82Telefax 02-211 46 61E-mail klasse@artefact.beURL www.artefact.be/klasse

NAAR DE EXPOOnderwijs speelt zich al lang niet meer aftussen de vier muren van de klas. Daaromvindt u in het hart van Klasse ook elkemaand tientallen aanbiedingen om sa-men met evenveel organisaties, dromersen enthousiastelingen een actief onder-wijs uit te werken met aandacht voorcultuur, sport, wetenschap, milieu, inter-nationale samenwerking enz. Aan al dezeinitiatieven nemen elk jaar tienduizen-den leerkrachten deel. Ze gebruiken hunervaringen in de les, organiseren uitstap-pen voor hun leerlingen en geven huninzichten door aan anderen. Zo brekenze de muren van de klas open. Meestalzijn zowel deelnemers als organisatorenvan deze activiteiten bijzonder enthou-siast. Klasse is blij telkens weer opnieuwdeze bruggen te kunnen slaan. Dit jaarpakken we meteen uit met een primeur:met Klasse naar de expo ’98 in Lissa-bon. We hebben duizend plaatsen gere-serveerd. U krijgt een uniek aanbod datalleen geldt voor lezers van Klasse. Maaru kunt ook meteen uw vrienden, familieof collega’s meenemen. Ontdek de expoop p. 26.

FOTO

CO

VER: PH

OTO

DISC, LU

C DA

ELEMA

NS

Sociale vaardigheden: staandaar punten op, mevrouw?Vizier p. 4-11.

eigenlijk met de werkingstoelagen op school?

15-16Leraars op schattenjacht

Oog in oog met de schatten waarover u in de klas meestal slechts kunt vertellen. De koninklijke Museavoor Kunst en Geschiedenis openen hun nieuwe schatkamers. Speciaal voor de lezers van Klasse.

28-29De auto vol leerlingen

Elke dag brengt meester Danny met zijn eigen auto dertienleerlingen naar school. ‘s Avonds zet hij ze keurig thuis weer af.Dat doet hij al tien jaar, zonder enige vergoeding. Leerlingenver-voer in Vlaanderen.

30-31De school duurt te lang

Je moet naar school tot je 18 bent. Eén op vijf jongeren verlaat deschool nochtans zonder enigekwalificatie. Soms is deeltijdsonderwijs een oplossing. Maar dgewoon geen werk en zit dus deuitweg?

32-33Vechten met ouders

Aan oudercontacten houden lerakater over. Ze begrijpen elkaar niehet niet goed gaat met de leerlingzich bij zo’n gesprek afspeelt ond

n Journaal p. 12-13 n Idee p. 15-27 n Signaal p. 34-35 n Dialoog

Deze maand in Klasse voor Ouders: n Sociale vaardigheden: leren ze dat thuis of op school? n Het oudercontact. Wat ouders (kunnen) verwachten. n Met de hele familie naar het museum.

Deze maand in Klasse voor Jongeren: n Sociale vaardigheden? Geen zin in. n Ruil je bank. De ene opleiding is de andereniet. n In de naam van het rendier. En méér.

Klasse op Internet: n De discussiegroepen over lastige leerlingen,roken en participatie wachten op u:www.artefact.be/forum

De schoolbus: noodzaak ofconcurrentie? p. 28-29.

e helft van die leerlingen vindteltijds thuis of op straat. Geen

ars én ouders soms een steviget. Het wordt echt vervelend als op school. Een blik op wat erer tafel.

Onder de tafel van hetoudercontact. p. 32-33.

KLASSE NR.81 3

p. 36-38 n

4

Dwars door

V I Z I E R

Kunnen samenwerken, leren uit kritiek, goed kun-nen luisteren, op de juiste manier omgaan met baasen collega’s, een boodschap kunnen overbrengen…Wie met voldoende sociale bagage de school verlaat,heeft een bonus op zijn diploma. De maatschappij,het bedrijfsleven voorop, vraagt jongeren die so-ciaal vaardig zijn: ze moeten goed kunnen communi-ceren, samenwerken en omgaan met mensen. Kennis iseen pluspunt, een diploma blijft een waardevolpapier, maar meer dan ooit kijkt men verder.

KooklesVeel Vlaamse leerkrachten vinden dat ze al metsociale vaardigheden bezig zijn. Dat blijkt uit eenKlasse-enquête bij 5000 Vlaamse leerkrachten (zietabel). Zo zegt 69 procent dat ze er voldoendeaandacht aan besteedt in de les. 23 procent oor-deelt daar genuanceerd over en 4 procent be-

KLASSE NR.81

steedt er naar eigen zeggen niet genoeg aandachtaan. Hoe jonger de leerling, hoe meer de leer-kracht rond sociale vaardigheden werkt. Er is duseen neergaande lijn van kleuter- naar hoger on-derwijs. Zo vindt 82 procent van alle kleuterlei-ders dat ze voldoende met sociale vaardighedenbezig is in de les, tegen slechts 48 procent van deleerkrachten hoger onderwijs. Mogelijk moetenwe de cijfers nuanceren, want uit navraag blijktdat leerkrachten het begrip sociale vaardighedensoms anders of onvolledig invullen: van samenleren koken over spreekbeurten geven tot be-leefdheidsonderwijs...

MatigWat u in de tabel niet ziet, is dat de onderwijsvormook meespeelt. Zo lijken leerkrachten ASO mindermet de sociale vaardigheden begaan dan leer-

Ik besteed in mijn les voldoende aandacht aan de ontwikkeling van sociale vaardigheden bij de leerlingen

Klasse Grafiek

0 20 40 60 80 100Exclusieve enquête van KLASSE bij 5000 Vlaamse leerkrachten (cijfers in procenten)

82

74

72

64

58

69

7

22

22

28

25

23

2

3

3

5

9

4

9

1

3

3

8

4

(zeker)akkoord

gematigd

Kleuter

Lager

Sec 123

Sec 456

Hoger

Gemiddeld

(zeker niet)akkoord

geenmening

het diploma

krachten TSO en BSO. In de eerste drie jaren van hetsecundair vindt niet minder dan 86 procent van deleerkrachten dat ze genoeg aandacht besteedt aansociale vaardigheden. In de hoogste drie jaren vanhet ASO zegt nog amper de helft dit. Daar vindt éénop tien trouwens dat hij er niet genoeg aandachtaan besteedt. 37 procent houdt het bij ‘matig’.

InteractiefSociale vaardigheden zijn niet nieuw, maar sindskort zijn het ook vakoverschrijdende eindtermenen ontwikkelingsdoelen. Dus moet het onderwijserop inspelen. De inspectie zal nagaan of de schoolvoldoende inspanningen levert in die zin. Daaromverwacht men dat elke leerkracht ermee aan deslag gaat in zijn klas. Niet als apart vak of leson-derwerp, niet via extra lesuren, maar door inter-actiever lesgeven en meer gevarieerde werkvor-

men. Mooie woorden, zeggen sommigen, maarhoe geraak ik nog door mijn gewone leerstof. En

het leerplan?

KLASSE NR.81 5

Wie in Vlaande-ren tijdens de les-sen door de gan-gen van een school-gebouw loopt en inelk lokaal even bin-nenkijkt, krijgt in ne-gen gevallen op detien hetzelfde beeldte zien. De leerkrachtfrontaalvoor eenluisteren-de klas.«Groeps-werk? Mijniet gezien», klinkt het.Te omslachtig, te veel la-waai, geen rendement of«Ze kunnen dat niet»…Idem voor contractwerk,discussies of rollenspel.Tot de tijdbewaker en deinfochef zich mengen inhet debat. Dan kunnengoed samenwerken enefficiënt communicerenplots wel.

6 KLASSE NR.81

Le

Met z’n vijven zitten ze voor het televisiescherm.Ze kijken naar ‘De tasjesdief’, een video overpesten. De opdracht: noteer alle situaties in devideo die met pesten te maken hebben. Volgendeweek zal de groep op basis daarvan een manifestschrijven tegen pesten. Dat presenteren ze voorde klas. Als de video afgelopen is, worden delijstjes met situaties vergeleken. Meester Johanheeft de volgorde bepaald. De meest clevere

leerling komt pas het laatst aan hetwoord. «Als zij haar lijstje eerst af-dreunt, blijft er voor de anderen wei-nig of niets over», licht hij toe. «Opdie manier komt iedereen aan bod.Ze leren ook luisteren naar elkaar,want twee keer dezelfde situatie op-noemen, dat kan niet. En al moet deslimste op zijn tong bijten, hij heeftnog altijd het laatste woord.»

De aanvoerderEen ander groepje leerlingen werkt

een opdracht uit rond teken- en geba-rentaal. Er zijn lees- en schrijfopdrach-ten, er moet informatie worden opge-zocht, er is overleg. De vijf leerlingenkrijgen elk een gekleurde badge opge-speld. Die weerspiegelt hun specifieketaak en verantwoordelijkheid in de groep.De leerlingen kennen de code: rood isaanvoerder, donkerblauw is infochef, geel is ver-slaggever, groen is materiaalmeester-tijdbewakeren lichtblauw is bemiddelaar. De één kan nietfunctioneren zonder de ander. Zo staat de info-chef onder meer in voor het opzoeken van gepasteinfo in naslagwerken, teksten en andere materia-len. De materiaalmeester-tijdbewaker loopt overen weer om te halen wat nodig is (papier, atlas,cassetterecorder…), hij levert het werk in, waaktover de timing enz. De leerlingen weten wat zemoeten doen. Slechts als het nodig is vragen ze deleraar om hulp. Een goed eindproduct is altijd hetresultaat van een goede samenwerking. Bij eenvolgende opdracht worden de rollen omgedraaid,of beter doorgeschoven. Gelijke kansen voor ie-dereen, gelijke ontwikkelingskansen per rol. Zoleren de leerlingen effectief samenwerken, com-municeren en exploreren ze een gamma van (hië-

erling

rarchische) relaties. Sociale vaardigheden als on-derstroom voor de dagelijkse leerstof. Dé les so-ciale vaardigheden bestaat duidelijk niet.

Hamster«Sociale vaardigheden, dat begint bij mij van ‘s

morgens vroeg in het kringgesprek», legt Johan

Huybrechts, onderwijzer in de vrije Regenboog-school in Antwerpen, uit. «Daarin is elke leerlingeen keer verantwoordelijke. Hij bepaalt de in-houd van het gesprek. Er zijn verschillende moge-lijkheden: een ervaring uitwisselen («Ik heb eenhamster gekregen»), een probleem oplossen, eenproject voorbereiden zelfs... Hij leidt ook hetgesprek, tenminste als hij dit kan of wil. In hetbegin neem ik dat wel eens over. Vooraf sprekenwe de regels van zo’n kringgesprek af. We kiezentelkens ook één aandachtspunt. De ene keer letten

wordt

De lés sociale vaardighedenbestaat duidelijk niet.

SOCIALEVAARDIGHE-

DEN IN DEEINDTERMEN

Willen kinderen en jongeren(en volwassenen) sociaal func-tioneren, dan kunnen ze nietzonder sociale vaardigheden.Om die te verwerven hebbenze een aantal inzichten, vaar-digheden en attitudes nodig.Die verwerven ze grotendeelsop basis van ervaringen thuis,in de familie, de buurt en devriendenkring, maar ook inde klas en op school. Daar kanop alle onderwijsniveaus opdrie domeinen aan sociale vaar-digheden worden gewerkt,vakoverschrijdend. Enkele voor-beelden:CommunicatieDe leerlingen kunnen actief luis-teren en weergeven wat eenandere inbrengt.In het basisonderwijs moetenze kunnen vragen of een anderhen begrijpt en nagaan of deander wel goed begrepen werd.In het secundair is er een linkmet Moderne Vreemde Talen:de leerlingen kunnen in eeneenvoudig gesprek verzoekenom te herhalen, om langza-mer te spreken, vragen naar

een omschrijving, om iets tespellen, om iets op te schrijven.RelatiewijzenDe leerlingen kunnen uitkomenvoor hun eigen mening en daarargumenten voor geven.In het basisonderwijs moetende leerlingen zich als persoonpresent kunnen stellen. In deles Nederlands wisselen leer-lingen van gedachten over eenbepaald thema. In Gezond-heidseducatie verwoorden zehun standpunt over roken.SamenwerkingDe leerlingen kunnen onderbegeleiding een taakgroep or-ganiseren en bevorderen deonderlinge verstandhouding.In het basisonderwijs betekentdit voor Wereldoriëntatie, do-mein Mens: dat ze in eenvou-dige situaties regels en taak-verdeling afspreken en nale-ven om vlot samen te werkenals groep. Voor Muzikale enPlastische Opvoeding (secun-dair) geldt dat ze een geva-rieerd aanbod van eenvoudi-ge muziekwerken in groeps-verband kunnen uitvoeren.

oet wachten»

’seig

ne

i

we er speciaal op dat iedereen kan uitspreken, deandere keer gaat het erom dat iedereen aan debeurt komt enz. Sommige leerlingen kunnen algoed leiding geven. Je komt ook veel van hen teweten, meer dan je in een gewone lessituatie ooitte horen krijgt. In het kringgesprek is de leraardan ook geen leraar meer. Vaardigheden die hieraan bod komen zijn zich uiten, durven spreken,interesse tonen, luisteren...»

ChecklistHoe evalueer je sociale vaardigheden?

Dat vragen leerkrachten zich wel vaker af.Punten geven heeft weinig zin, daar zijn de mees-ten het over eens. Evaluatie gebeurt het bestpermanent. Huybrechts schakelt zelfs de leerlin-gen mee in. «Hoe de leerlingen hun rol vervullenwordt op het eind van een opdracht altijd onder-ling geëvalueerd. De bemiddelaar speelt hierbijeen belangrijke rol. Tijdens het werk moedigt diealle deelnemers aan om mee te doen en elkaar tehelpen. Hij geeft ook positieve feedback en let

erop dat niemand wordt afgebroken. Nadien wordtelke leerling besproken: hoe heeft hij zijn rolgespeeld? Wat kon beter? Hier speelt de verslag-gever mee. De feedback komt op een checklistvoor later. Zulke besprekingsmomenten las ikaltijd in, al duurt het maar een minuut. Je kan nietzonder. En als je zelf een tijdje wil observeren, danbiedt zo’n rollensysteem met badges nog een extravoordeel. Je kunt je zonder kans op verwarringconcentreren op de bemiddelaar, kijken hoe diehet ervan afbrengt, vervolgens op de infochef enz.Het geeft je ook ruimschoots de kans leerlingenindividueel te begeleiden of te remediëren.»

KnutselenLeren door samenwerken en zich ont-

wikkelen in verschillende rollen is debedoeling van het CLIM-project, een ini-tiatief van de Vlor. Ook Inge Van Look,

lerares in het vijfde leerjaar in de Sint-Willi-brordusschool in Antwerpen, doet eraan mee.«Het Vlor-materiaal omvat opdrachten in groe-pen rond een thema. Momenteel is dat ‘Begrijp jemij?’ De leerlingen doen research, ze lezen,schrijven, luisteren en spreken. Ze associërenfoto’s en gevoelens met geluiden. Dan maakt deene groep een geluidenspel, de andere een pan-tomime, nog een andere groep ontwerpt zelfpictogrammen en verkeersborden enz. Nadienpresenteren ze hun werkstuk. De volgende leswisselen de opdrachten van groep en krijgt elkeleerling van de groep een andere rol. Lang duurtdit allemaal niet en aangezien de leerlingen tochheel taalvaardig bezig zijn, is de taalles een goedmoment hiervoor.» En de leerlingen doen hetgraag, zo blijkt. Bovendien garanderen het rol-lensysteem en de opdrachten dat het groepswerkniet ontspoort. De leerlingen leren plannen enzien het nut van zo’n planning in.

Fotogevoassocmet den

Na twsecozwijg

nfoch

KLASSE NR.81 7

SchaarKunnen sociale vaardigheden ook een plaats

krijgen in de gewone lessen? Johan Huybrechtspast de didactiek van het CLIM-project alvast toein andere lessen. «Hoekenwerk of contractwerkkan je op dezelfde manier stroomlijnen», zegt hij.«Rollen die je daar niet nodig hebt, laat je gewoonweg. Zelfs in een simpele knutselactiviteit heefthet zo zijn voordelen. Zo’n les verloopt altijd wat

chaotisch, met leerlingen die af- en aanlopenmet spullen. Nu wijs ik één of meer materi-aalmeesters aan. Zij halen papier, lijm, verfof schaar voor wie dat nodig heeft en zorgen

er ook voor dat die dingen aan het eind van de lesweer op de juiste plaats terechtkomen. De andereleerlingen hangen voor hun werk van de materi-aalmeester af en moeten dan ook correct kunnenformuleren wat ze willen.»

Wie is de slimste?Rollen aannemen en respecteren, zelfstandig

werken, efficiënt communiceren... Zijn leerlin-gen daar gauw mee weg?«Je moet het voorberei-den», antwoordt Huy-brechts. «In het begin vanhet jaar geef ik korte oe-feningen waarin de leer-lingen met die rollen ken-nismaken. Zo krijgt eentijdbewaker bijvoorbeeld

de opdracht tijdens het kringgesprek elke spre-ker na twintig seconden het zwijgen op te leg-gen. Meteen een oefening voor de ander om zijnboodschap in die korte tijd bondig en volledigover te brengen. Ofik wijs een obser-vator aan die op eenaantal zaken moet letten. De verslaggever vanlater, zie je? Ik druk er ook op dat iedereen de rolvan de ander aanvaardt. Vroeger had ik wel eensde neiging altijd de slimste aanvoerder te maken.Nu leert die slimste ook wachten, luisteren…Het creëert een gevoel van belangrijkheid bij alle

leerlingen. Ze krijgen inzicht in het belangvan teamwerk, in de waarde van elke rol, inhet feit dat de verstandigste niet altijd debeste is in rol x of y, en dat je jezelf altijdkunt verbeteren. Eigenlijk is dit de idealecombinatie van leerstof overbrengen en so-

ciale vaardigheden oefenen. We werken ook methet hele schoolteam in dezelfde richting. Hetstaat nog niet in het schoolwerkplan bij ons,maar het moet er wel in.»

OnwennigOuders, leerkrachten en leerlingen ervaren

het nut van deze werkvormen. «Mijn collega vanhet zesde leerjaar vindt dat de leerlingen veelbeter kunnen samenwerken», bevestigt Inge VanLook. «Sommige ouders melden me dat hunkind zijn zaken beter organiseert of meer endirect to the point komt als het iets moet zeggen»,verklaart Huybrechts. «En mijn eigen dochterblijkt in haar school geen moeite te hebben methet coördineren en zelf organiseren van groeps-werk, daar waar andere leerlingen nog wat on-wennig staan. Ze is geen echt aanvoerderstype,maar de anderen hebben het gewoon nooit ge-leerd.» ■

«De slimste m

enlensërenelui-

intigdenn

ef

8 KLASSE NR.81

Onderwijs hoeftleerlingen niet voor tebereiden op specifiekefuncties in het bedrijf.

Een leerling komt telaat op zijn stageplaatsaan. In plaats van zijnfout toe te geven enzich te verontschuldi-gen, dist hij een ver-haal op. Dat doet hijkeer op keer. Tot de bombarst en hij buitenvliegt.Veel conflicten ontstaandoor een gebrekaan sociale vaar-digheden. Be-drijven staanaan de klaagmuur: pasafgestudeerden stunte-len op het vlak van sa-menwerking en commu-nicatie. Of de school hetallemaal kan oplossen?

Af

Donderdag, tien over twaalf. Karel(17) stormt het lokaal van de studie-meester binnen. «Ik wil frieten ha-len!» roept hij zonder veel omhaal.De studiemeester kent zijn pappen-heimers. «Vroeg je op deze manierook verlof aan je stagebaas vorige week?»vraagt hij. Karel valt uit de lucht. Watheeft die geweigerde vrije dag te ma-ken met zijn culinaire verlangens…?Sociaal vaardig zijn betekent meerdan beleefd zijn, het is een kaderwaarin communicatie, samenwerkingen relatiewijzen samengaan. Het iseen attitude die mee onze kansenbepaalt in de maatschappij. Die at-titude verwerven is niet vanzelf-sprekend.

Op je bek«Jongeren zijn mondiger dan vroeger, maar

niet noodzakelijk sociaal vaardiger. Op hetgebied van communicatie regent het nog altijdmisverstanden.» Dat zegt ons een bedrijfslei-der. Het bedrijfsleven wil of kan niet altijdlangdurig investeren in de opleiding van nieu-we werknemers. Vooral kleinere bedrijven willen

werknemers die op korte termijn een hoogrendement halen. Ze moeten zich in de

eerste plaats zelf kunnen scholen ophet bedrijf, maar ze moeten ook kun-nen telefoneren, vergaderen, versla-gen maken, met mensen omgaan, lei-ding geven, samenwerken enz. Zemoeten op hun bek durven gaan enkunnen leren uit kritiek, maar echtblunderen kan niet. Zakelijke naast

sociale vaardigheden. Het staat niet metzoveel woorden op het diploma, maar

het behoort wel tot het hedendaagse eisen-pakket.

Kritiek geven«Vroeger was solliciteren een relatief eenvou-

dige zaak», verklaart psycholoog Erik Verliefde.«Een diploma, een brief en dat was dat. Nu moetje jezelf kunnen verkopen, je moet blijk geven vaneen aantal vaardigheden in zogenaamde assess-ments, je moet over een goede attitude beschik-

gestude stun

ken… Op het vlak van relaties is het ook al nietsimpeler geworden. Samenwerken kunnen de meestemensen wel enigszins, maar hoe werk je samenmet mensen die onder of boven je staan? Waarvader-zoon, patroon-arbeider of leraar-leerling vroegereenvoudiger gedefinieerde relaties waren (de éénpraat, de ander luistert), ontstaan nu relatiewijzenwaarin die hiërarchie vager is geworden. Kritiekop vader, baas of leraar kan nu. Maar hoe ver-woord je kritiek in een hiërarchische situatie?»

Ondersteboven«Onderwijs hoeft niet voor te bereiden op

specifieke functies in het bedrijf, maar het moetleerlingen wel de basisvaardigheden meegevendie voor elke functie zinvol zijn», stelt Fons Vanden Eynde, directeur van ITC, bureau voor mana-gementadvies in Antwerpen. ITC rekruteert enselecteert personeel voor bedrijven, organiseertcursussen en trainingen enz. Zelf geeftVan den Eynde wekelijks een uur be-drijfspsychologie aan hogeschoolstu-denten. Dat het veel jongeren aan ba-sisvaardigheden ontbreekt, ondervondhij al meermaals.

«Een leerling van achttien liep stagebij ons. We gaven hem opdrachten. Zo moest hijeen rapport uittikken op pc. We vertelden hemhoe dat moest en hij begon eraan. Zijn eersterapport stond vol fouten. Toen we hem daarop

Uiteindelijkmocht hijnog enkelfotokopië-ren

erdentelen

OOK THUIS«Sommige leerlingen krijgenthuis niet genoeg sociale vaar-digheden mee», lezen we inde vakliteratuur. «Ieder zijnverantwoordelijkheid. Moet deschool het dan weer oplos-sen?» luidt een kritische reac-tie. Ginette Janssens, ex-leer-kracht psychosociale weten-schappen, ervaart nu als di-recteur dat school én ouderssamen aan sociale vaardighe-den kunnen werken. Daar zijnaanleidingen genoeg voor. Zoondervindt zij dat sommigeouders nu veel vlugger naarsamenwerking vragen met deschool als er een conflict isthuis.GINETTE JANSSENS: «Een leer-ling van achttien wou afha-ken. ‘Ik zie het niet zitten’, zeihij, ‘en thuis trekken zich ertoch niets van aan. Ze zeggen‘Het is je eigen toekomst’ endus sta ik er alleen voor. Ikbelde de ouders op. Die ble-ken juist wel begaan met destudie van hun zoon, maar ze

wilden hem zo weinig moge-lijk onder druk zetten. Hetmisverstand werd uitgepraat.De leerling herpakte zich ende ouders steunden hem meer.We gaven beide partijen sug-gesties om beter te commu-niceren en elkaar aan te voe-len. Dat lukte. Ik ervaar in hetalgemeen dat ouders van moei-lijke leerlingen wegblijven vaneen ouderavond omdat ze ertoch niets dan slechts nieuwskrijgen. Maar als je ze opbeltmet de neutrale vraag ‘Wemerken dit en dat bij uw kind.Kunnen we daarover praten?’dan komen ze wel. En danstellen we vaak samen eenaantal afspraken op. Het iseen aanpak die echt werkt ende ouders zijn heel tevreden.»

igheden ruiken

ar de school»

r r

wezen, ging hij meteen in het defensief en wees hijop de verkeerde stand van de pc, het te kleinescherm enz. Hij luisterde niet eens naar wat we tezeggen hadden. Zijn reacties hadden niets met dewerkelijke kwestie te maken. De volgende keerliep door zijn toedoen wat correspondentie in hethonderd. Hij ontkende zijn fout in alle toonaar-den. Uiteindelijk lieten we hem nog enkel fotoko-piëren. En toen ook dat misliep (bladzijden on-dersteboven, verkeerd gesorteerd…), zei hij: ‘Datligt aan die machine, daar kan je niet mee werken’.Niet enkel kon die jongen niet luisteren, hijkon geen kritiek verdragen, verantwoorde-lijkheid opnemen of zich verontschuldigen.Bovendien nam hij geen enkele leerhoudingaan. Kijk, zo iemand komt nergens aan de bak. Endan vraag ik me af: had men hier in de klas nietkunnen aan werken?»

MistIn het basis- en secundair onderwijs wordt de

bal van de sociale vaardigheden vaak doorge-speeld naar de leerkracht godsdienst of zedenleer.En volgens een aantal docenten hoger onderwijsis onderwijs in sociale vaardigheden voor hen nietvan toepassing. Niettemin gaan universitairen enafgestudeerden van de hogeschool op het gebiedvan sociale vaardigheden even goed de mist in.FONS VAN DEN EYNDE: «Soms zijn het kleinedingen. Een jongeman komt voor een selectiege-sprek. Als we willen beginnen, vraagt hij voorwelk bedrijf hij nu weer solliciteert, ‘want ik heber zoveel lopen’. Zoiets doet twijfels rijzen over demotivatie van de kandidaat. Een ander kijkt tij-dens het gesprek altijd weg, er is geen oogcontact.Dat stoort niet enkel, het brengt ook desinteresseover.» Men kan in het onderwijs niet genoeg aansociale vaardigheden werken, vindt Van den Eyn-de. «Tegenwoordig zoeken bedrijven vooral men-sen die heel contactvaardig zijn. Daar kan je na-tuurlijk training voor volgen, maar als het al in jezit, als je het thuis en op school van jongsaf aanhebt meegekregen, straalt het meer van je uit enheb je een grote streep voor.»

«Tien bladzijden!»Is er meer behoefte aan sociale vaardigheden?

«De tijd dat men in een bedrijfsfunctie in zijn eentjewerkte, is lang voorbij», zegt Van den Eynde. «Menmoet veel meer samenwerken, met mensen om-gaan, dus communiceren.» Ginette Janssens, direc-teur en ex-leerkracht psychosociale wetenschap-pen trekt de lijn door: «Ook op school vind je datterug. De alwetende leraar en leerlingen die acht uurzwijgen en luisteren, dat is passé, dat kan niet meer.Onderwijs is veel interactiever geworden.» Com-municeren dus. Maar daar knelt volgens Van denEynde het schoentje: «Stel dat je aan de leerlingenvraagt: ‘Hoe vond je de les?’ en ze zeggen allemaal‘slecht’. Daar ben je niets wijzer mee. De vraag isslecht gesteld, ze leidt tot misverstanden. De leerlin-gen vonden misschien de inhoud oninteressant,maar apprecieerden wel de manier van lesgeven.Efficiënt communiceren is de boodschap. Het be-langrijkste vind ik dat men in communicatie in-houd en vorm onderscheidt. Als een leerling uit hetraam staart en je wil dat hij oplet, kan je dat in veelvormen verpakken. Maar een neutrale opmerkingals ‘Johan, ik heb liever dat je oplet’ zal effectieverzijn dan ‘Tien bladzijden, Johan!’ wat weerstand

Een tnaarbete

oproept. Even belangrijk is dat de leerkracht voort-durend terugkoppelt en evalueert. Als mijn studen-ten in groepen vergaderen, volgt altijd een analysevan vorm en inhoud, van de verschillende rollen diemen speelt enz. Permanente evaluatie en fouten-analyse, dat moet je op school toch ook doen.»

ImpactIs de kloof tussen onderwijs en bedrijfsleven zo

groot als sommigen beweren? Van den Eyndevindt van niet: «In bepaalde scholen heeft men al

een effectieve weg afgelegd, bijvoorbeeld ophet vlak van solliciteren. Er is een trend naarverbetering, maar er is toch nog veel werk.»

«Veel leraars doen al veel rond socialevaardigheden en zijn goed bezig», bevestigt psy-choloog Erik Verliefde, maar hij vindt wel dat vaneen globale aanpak op school weinig sprake is.«We ervaren dat in de nascholing. Als één leer-kracht de boodschap moet overbrengen in deschool, is de impact kleiner dan als we met eenschoolteam hebben gewerkt. Daar boekt men re-sultaten. Er is dus een globale aanpak nodig.Sociale vaardigheden moeten in het schoolwerk-plan.»

VakantieAls leerlingen in alle lessen sociale vaardighe-

den meekrijgen, zullen ze die ook meenemennaar huis en later naar hun werk. Dit noemt mentransfer. Ginette Janssens en Erik Verliefde werk-ten een nascholingsproject rond sociale vaardig-heden uit en toetsten het aan de praktijk in eenaantal scholen voor deeltijds onderwijs.

«Bij veel leerlingen moet je niet afkomen metrollenspel als ze daar niet direct het nut vaninzien», zegt Ginette Janssens. «Te kunstmatig,bedreigend, flauwekul. In een nascholingsprojectstelden we leerkrachten deeltijds onderwijs voorsituaties te verzamelen waarbij sociale vaardighe-den te pas komen. Op het werk of de stageplaatsenvindt men er genoeg. Nadien gaven we suggestiesom van daaruit eenles sociale vaar-digheden op tebouwen. Zo komteen leerling op eendag met de klachtdat hij geen dag vrij kreeg van zijn chef op hetwerk. Hij had het dan ook op een erg onbeholpenmanier aangepakt. Een ideaal aanknopingspuntvoor tien minuten les over ‘Hoe vraag je iets aaneen meerdere?’ En dan kan een rollenspel wel.Later kwam de leerling triomferend terug. Hij hadhet diplomatischer aangepakt en het had gewerkt.Hieruit leren we dat je geen sociale vaardighedenkunt aanbrengen vanuit te schoolse situaties ofkunstmatige invalshoeken. Leerlingen doen mis-schien braaf mee, maar ze zien het belang niet. Hetblijft allemaal dode letter binnen de schoolmu-ren.» ■

«Sociale vaard

nog te sterk na

endver-ing

KLASSE NR.81 9

10 KLASSE NR.81

mr

w

«Socialevaardig-heden?Dat de le-raar godsdienst of ze-denleer dat maar doet.»Sommige leerkrachtenbeschouwen sociale vaar-digheden geven als een(ongewenste) uitbreidingvan de leerstof. Ze zieneen overvol leerplan alstegenargument en de in-spectie als zwaard vanDamocles. «Weer leerstofbij», zeggen ze. Een mis-vatting.

«W le

«Wij hebben daar gewoon geen tijd voor. Wemoeten zoveel leerstof geven» is een vaak gehoor-de klacht als er wat nieuws opduikt aan hetonderwijsfirmament. Veel leerkrachten gaan er-van uit dat sociale vaardigheden geven extra leer-stof inhoudt en meer lestijd vraagt. In sommigescholen huurt men zelfs externe instanties in omleerlingen vaardigheidstrainingen te geven opwoensdagnamiddag. Toch kunnen sociale vaar-digheden de onderbouw zijn van elke les, ook deles wiskunde. En dan is er tijd genoeg.RENÉ LAUMEN, algemeen inspecteur-generaal:«Sociale vaardigheden aanbrengen kost géén extralesuren. De leraar bouwt ze in zijn vak in door de

manier van lesgeven en evalue-ren, of brengt ze aan via bui-tenschoolse activiteiten, zoalseen ouderavond, een feestje,een sportevenement. De leer-kracht ziet sociale vaardighe-den nog te veel als een apartvak en dat is het niet. Dat kanhet ook niet zijn. Er moetgewoon meer ruimte komenvoor andere werkvormen inde les. Denk aan groepswerkof discussie. En dan doensociale vaardigheden auto-matisch hun intrede. Wie hethele jaar zijn leerstof doceert,zoals vroeger meestal gebeur-de, kan geen vaardighedenoverbrengen.»

En de inspectie?Sommige leerkrachten wuiven onderwijs in

sociale vaardigheden weg met het leerplan:«Wat zal de inspecteur zeggen als we de leerstofniet gezien krijgen?» zeggen ze.RENÉ LAUMEN: «Als een leerplan de leerkrachtte zeer in een keurslijf dwingt, dan is dat deschuld van de inrichtende macht die het leerplanheeft opgesteld. Er moet een harmonisch even-wicht zijn tussen de eindtermen en het pedago-gisch project van de inrichtende macht. Een leer-plan moet haalbaar zijn in termen van onderwijs-belasting. Dat is trouwens één van de criteriawaarop het door de overheid wordt beoordeeldter goedkeuring. Er moet zowel plaats zijn voorcognitieve aspecten, als voor vaardigheden enattitudevorming. Als een klas echter om allerleiredenen gedurende vier weken geen aard-rijkskunde heeft gehad, is het normaal dat deleerkracht zijn leerplan nog moeilijk kanafwerken. Hij moet dan keuzes maken. Endan is het beter wat te selecteren in de leerstof danterug te vallen op een stoomcursus waaruit devaardigheden verdwijnen. Als een leraar die keu-ze of afwijking kan verantwoorden, dan is er vooreen inspecteur geen probleem.»

Het voogaan

Laat u een z

eerersto b

TripDe schoolstructuur leent zich niet zo gemak-

kelijk tot vaardigheidsonderwijs. Zeker niet in hetsecundair. Toch zijn sociale vaardigheden nietexclusief de zaak van het basisonderwijs. Maarwie wekelijks één uur in twintig klassen komt,stelt wellicht andere prioriteiten. Het risico be-staat dan dat een beperkte groep leerkrachten dekar trekt, terwijl de rest afhaakt.

«Sociale vaardigheden inbouwen betekent eenandere relatie aangaan met de leerlingen», zegtpsycholoog Erik Verliefde. «Die van begeleider.Dat is niet evident, zeker niet in klassen metlastige leerlingen, waar men als leerkracht de

reflex heeft zich boven de klas te willen stellen.Kwestie van de controle niet te verliezen. Maar ikondervind dat leerkrachten lastig gedrag van leer-lingen gauw persoonlijk opnemen, terwijl dathelemaal niet hoeft. Daarom vind ik het zo be-langrijk dat leraar en leerlingen mekaar ook bui-ten de klas ontmoeten en beter leren kennen. Heelwat scholen organiseren meerdaagse trips in demaand mei, als het schooljaar om is. Mijn advies:organiseer die in het eerste trimester.»

CompromisHervé Werbrouck, leraar in een TSO- en BSO-

school in Ieper, laat zijn leerlingen geregeld ingroepen samenwerken en oefent hun communi-catieve vaardigheden. Zijn vak: wiskunde.

«De leerlingen leren samenwerken», legthij uit. «Ze krijgen verschillende rollen toe-bedeeld: gespreksleider, verslaggever… Ikstel de groepen zelf samen, sterke én zwakke

leerlingen samen in één groep. Per leerstofonder-deel kan een groep er anders uitzien. Voorts ga ikgeregeld de communicatieve toer op, al is dat nietaltijd even gemakkelijk. Als leraar heb je vlug deneiging de zaak zelf in handen te nemen. Iemand

oetuit-

ijgzwame leerling maar zwijgen?

fij!»

sloofje in de klas

, is een initiatief van de VLOR - Celrangsbeleid), maar de ideeën, zoals’n twintig leraars testen momenteelilt u meedoen of zou u graag meer

isch begeleider of OVB-begeleider. Of000 Brussel - tel 02-219 42 99termen en ontwikkelingsdoelen voor

nderwijs - Koningsstraat 71 - 1000blicaties.onderwijs@vlaanderen.be -

gids voor sociale omgangskunde bijn de huidige sociaal-psychologischecht en concrete didactische hints omk rond relaties. Geen keurslijf, maardrie componenten komen aan bod: gericht op de eindtermen0-tel 33 12 35 - fax 050-34 37 68s en speciaal (buitengewoon) onder-erialen en vakliteratuur rond sociaal-secundair) onderwijs verschijnt deze per item een ruime omschrijving meticatie, concentratie, discriminatie ennz.al informatiecentrum leermiddelen

rland - tel 00 31 53 48 40 246 -

ng (theorie en praktijk, opgefrist metennistoetsen. Tien basisvaardighedeneven, boosheid en teleurstelling uiten,en. De video toont telkens een goed en-jarigen. Prijs: 1995 fr.10 81 - Ook verkrijgbaar in de handelthode voor leerlingen van de eerste enls einddoel zelfstandig leren: een taakwerkstuk maken, luisteren, discussië-en, onderzoek doen, problemen en

.). Bij deel 2 hoort ook een handleiding)l 03-231 29 00 - fax 03-233 26 59henen studies en artikels over sociale Gratis.83 - fax 02-219 77 73

IGER uw school? Het kan. De Stichting-

tentie Stimuleren een aanbod vooromvat drie fasen. Het zijn meteeneren op school.den bij mijn leerlingen? Hoe krijg

n een individuele leerling? En hoeen?rt aan ander gedrag aanvullen?ns drie uur: basis (2), uitdieping (2)n aangepast. Zo kan u voor meere prijs per sessie bedraagt 5750 fr.tel 02-240 95 01 - fax 02-242 26 10

geeft een halfjuist antwoord en je vult zelf gauwaan, want het moet vooruitgaan.»

Buiten de les zet Werbrouck de trainingen ver-der. Zo is hij verantwoordelijke voor het school-blad. Onder zijn supervisie leert een redactieraadhet klappen van de zweep. «Op het eind van hetjaar werken ze zelfstandig», knikt hij. Als begelei-der van de leerlingenraad spitst hij zich op anderevaardigheden toe: discussiëren, vergaderen, com-promissen sluiten, een agenda opstellen. In of bui-ten de les, het maakt blijkbaar niet zoveel verschil.

Huissloofje«Fundamenteel leidt het gebrek aan sociale vaar-

digheden tot een aangetast zelfbeeld», zegt ErikVerliefde. «Zo’n leerling heeft weinig succeservarin-gen, krijgt vaak negatieve kritiek en haakt af of wordtagressief. Die afhakers komen uiteindelijk bij mij

terecht.» Maar het hoeftniet zo extreem. Veel leer-lingen zijn op een of an-dere manier onvoldoen-de sociaal vaardig.

Neem nu Marc. Hij ishet prototype van de zorg-zame leerling. Hij hechtveel belang aan de goedesfeer in de klas en draagtop allerlei praktische ma-nieren zijn steentje bij:taken en middagkaartenophalen, tussenkomen alser ruzie is, spelers ronse-len voor het volleybaltoer-nooi enz. Maar Marc over-drijft. Hij wil te veel vaderspelen. De klas gaat hemals huissloofje gebruiken.Zo maakt Marc ook an-dermans huiswerk enneemt hij verantwoorde-lijkheden op zich die ei-genlijk niet voor hem zijnbestemd. Wat een con-trast met de alomtegen-

woordige Dennis, op en top assertief, maar zo opgaandin zijn rol dat hij zich voortdurend defensief opstelt engeen kritiek aanvaardt. «Leerlingen kunnen zo’n ge-drag functioneel gebruiken: men moet nu eenmaaleen dosis zorgzaamheid, assertiviteit enz. bezitten.»verklaart Luc Bosman, navormer bij de Stichting-Lodewijk de Raet. «Maar dat functionele valt weg als zegaan overdrijven. Dan kan de leerkracht bijsturen.».

Extreem gedragLeerkrachten kunnen de sociale competentie bij

leerlingen stimuleren. Luc Bosman geeft daar eenpraktische leidraad voor. «Leerkrachten krijgen dekans ervaringen uit te wisselen over het gedrag vanleerlingen. Ze leren dat plaatsen in een aantal catego-rieën. Dan komt het erop aan voor zichzelf uit temaken waar hun tolerantiegrens ligt. Hoe assertiefvind je dat een leerling mag zijn op school? Maar ook:laat ik een zwijgzame leerling maar zwijgen? Vervol-gens gaan we na hoe we als leerkracht te extreemgedrag kunnen inperken of te weinig gedrag stimule-ren. Dat leidt tot een aantal tips en suggesties. Neemnu de te zorgzame leerling. Die mist wellicht watassertiviteit, hij vergeet zichzelf soms. De remedieluidt dan: plaats hem in een situatie waarin hij meer

moet opkomen voor zichzelf, zoals leiding geven. Datkan tijdens de gewone les, via groepswerk bijvoor-beeld. Daarin geef je de te assertieve leerling, de groteleider van de klas, de rol van observator of verslagge-ver.» Sociale vaardigheden geïntegreerdin de gewone les dus. «Of daarbuiten»,zegt Bosman. «Een bestudeerde opmer-king op de speelplaats kan meer uithalen dan straf.Het kost ook weinig moeite een leerling de weg tewijzen als hij op onbeholpen manier kritiek geeft, netzoals het geen probleem mag zijn voor de leerkrachtom zelf het goede voorbeeld te geven. En dan kan deleerstof toch niet in de weg staan.» ■

Huis

CLIM, Coöperatief Leren in Multiculturele GroepenMigranten, bedoeld voor OVB-scholen (onderwijsvoorrolverdeling bij groepswerk, zijn overal toepasbaar. Zovrijwillig lesmateriaal uit met het oog op publicatie. Winformatie krijgen, neem dan contact op met uw pedagogu belt naar de Vlor - Cel Migranten - Leuvenseplein 4 - 1Doelen voor heel de school - de vakoverschrijdende eindde eerste graad van het gewoon secundair onderwijsAfdeling Informatie en Documentatie - departement OBrussel - tel 02-219 94 36 - fax 02-219 77 73 - puwww.vlaanderen.beSociaal vaardig? Lieve deugd - F. Cuvelier e.a. Een kinderen, voor de basisschool. Korte samenvatting vainzichten, informatie rond de houdingen van de leerkrakinderen aan het werk te zitten. Voorts is dit een infoboeruimte voor een creatieve aanpak in alle lessen. De relatiewijzen, communicatie en samenwerking. VolledigUitg. Die Keure - Oude Gentweg 108 - 8000 Brugge - 05Sociaal-emotionele ontwikkeling - Voor basisonderwijwijs. Dit Nederlands werk geeft een overzicht van lesmatemotionele ontwikkeling. Een versie voor het voortgezet (maand. Vooral nuttig omwille van zijn uitgebreidheid enwaardeoordeel. Over kinderen met problemen, communvooroordelen, gevoelens, relaties, sociale vaardigheden eSpecialisten in leerplanontwikkeling (SLO) - Nationa(NICL) - Postbus 2041 - 7500 CA Enschede - NedeL.Besseler@slo.nl - www.slo.nl./nicl/actueel.htmSociaal Vaardig. 90 minuten video, een ruime handleidicartoons), observatieformulieren, huiswerkbladeren en kkomen aan bod: iets vragen, luisteren, kritiek krijgen en geen kort gesprek voeren, nee zeggen, een compliment geveen fout voorbeeld en de gevolgen ervan. Voor 11- tot 18Sovaco vzw - Polderbaan 119 - 9400 Ninove - tel 054-33 Handboek Vaardigheden - Nederlands georiënteerde metweede graad over studie- en sociale vaardigheden, met avaststellen en de juiste aanpak kiezen, (gezamenlijk) een ren, omgaan met informatie, feedback geven en krijgconflicten oplossen... Een deel per graad (490 resp. 470 frvoor de leerkracht (Handboek Zelfstandig Leren, 780 fr.Uitg. Maklu - Somersstraat 13-15 - 2018 Antwerpen - teStudies en artikels. U kunt ook een overzicht van verscvaardigheden aanvragen op het departement Onderwijs.Adiov - Koningsstraat 71 - 1000 Brussel - tel 02-219 93

MAAK ZE VAARDEen cursus sociale vaardigheden voor leerkrachten opLodewijk de Raet heeft met haar cursus Sociale Compeschoolteams van maximum 18 personen. De cursus de stappen om sociale vaardigheden beter te integr1. Wat zijn de sterke en zwak ontwikkelde vaardigheik daar oog voor?2. Welke invloed oefent de klas uit op het gedrag vagroot is de invloed die ik op hem kan of wil uitoefen3. Hoe kan ik extreem gedrag bijsturen en een tekoIn principe bestaat de cursus uit vijf modules van telkeen opvolging (1). In onderling overleg kan dit wordeuitdiepingssessies of een korter programma kiezen. DSticht.-Lodewijk de Raet - Liedtsstr. 27-29 - 1030 Brussel -

KLASSE NR.81 11

■ ONDERWIJSUITGAVEN

Kleinste hap voor kleutersWe zetten een aantal Oeso-landen in een staafdiagram en verge-lijken hoeveel procent van hun onderwijsbegroting ze aan kleu-ter-, lager, secundair en hoger onderwijs besteden. In deze bereke-ning worden gewoon en buitengewoon onderwijs samengevoegd.Het hoger onderwijs omvat zowel het hogescholenonderwijs alshet academisch (universitair) onderwijs. Het gaat om cijfergege-vens van 1993 in procenten.

De Vlaamse gemeenschap besteedt, na Frankrijk (10,5 %), relatiefmeer middelen aan het kleuteronderwijs (21,7 %) dan Duitsland,Nederland en Groot-Brittannië. Overal gaat de grootste hap naarhet secundair onderwijs. Nederland (28,8 %) en Duitsland (24,7 %)besteden het meest aan het hoger onderwijs.

Vlaamse Gem.DuitslandFrankrijkNederlandSpanjeGroot-Brittannië

Kleuter Lager Secundair Hoger

9,7 21,7 50 18,67 16,3 52 24,7

10,5 20 52 17,57,2 24 40 28,88,6 21,4 51,4 18,61,7 32,3 47,1 19

■ SCHOOLSPORT

Sportieve leraarsvragen steunDe Stichting Vlaamse Schoolsport(SVS) wil van het surfen op hetInternet geen sport maken. Tochheeft de SVS sinds kort een eigenwebsite. Alle schoolsportuitsla-gen komen op het Internet. Maarook de reglementen en de ka-lenders zijn op de site te raad-plegen (www.schoolsport.be). DeSVS benadrukt het belang vande schoolsport in Vlaanderen.Scholieren moeten via de schoolde kans krijgen met tal van ver-schillende takken van sport ken-nis te maken. Traditionele spor-ten zoals voetbal en atletiek zijnde jongste jaren minder in trek.Avontuurlijke sporten, streetsoccer en inline skaten krijgensteeds meer belangstelling.Eén van de scharnierpuntenvoor een beter in de breedteuitgebouwde sport op schoolis de leerkracht. Schoolsport-gangmakers en -begeleidersbehartigen sport op school. Veelleerkrachten klagen evenwelover het vrijwilligersstatuut ofover de geringe erkenning voordit bijkomend engagement. DeSVS is van oordeel dat meerondersteuning van deze leer-krachten noodzakelijk is. Zo nietkan de school haar rol als be-langrijke socialisator van desportparticipatie niet waarma-ken. Men zou het engagementvan de betrokken leerkrachtkunnen opnemen in zijn les-opdracht. Of men zou een an-dere vorm van vergoeding kun-nen invoeren.

■ SCHOOLNETTEN

Objectieve verschillenonduidelijkAlle leerlingen, ouders, leerkrach-ten en scholen zijn gelijk, maarobjectieve verschillen kunnen eenaangepaste behandeling verant-woorden. Dat staat sinds 1989in artikel 24 van de grondwet.Toch is er in veel ogen geenduidelijkheid over die objectie-ve en de zogenaamde niet-ob-jectiveerbare verschillen tussenschoolnetten. Voorstanders vanhet gemeenschapsonderwijs vin-den dat dit net recht heeft opbijkomende middelen opdat hetneutraal onderwijs kan aanbie-den en de vrije schoolkeuze ver-zekeren. Dat is een grondwette-lijke opdracht die andere school-netten niet hebben.

12 KLASSE NR.81

■ SCHOOLBUS

Weinig interesse voorcollectief vervoerSteeds minder kinderen gaanmet de bus naar school. In tienjaar zakte hun aantal van 30naar 23 procent. Nu wordt 31procent van de kinderen naarschool gevoerd. Vroeger wasdat slechts 21 procent. De kin-deren gaan ook minder te voetnaar school. Van 36 naar 21procent tegenwoordig. Op hetvoorstel om het leerlingenver-voer met hetzelfde type auto-bus te organiseren, reageerdenleerkrachten, directies en oudersvrij lauw. Voorlopig dus geengele schoolbussen zoals in deVerenigde Staten. Hieruit be-sluit de Federatie van BelgischeAutobus- en Autocarondernemers(FBAA) dat er weinig interesseis voor collectief vervoer vankinderen. Dit is nochtans hetveiligste transportmiddel met0,5 procent van het totale aan-tal verkeersslachtoffers. In demarge van deze problematiekmaakt de Vlaamse overheid ditjaar werk van een opleidingvoor busbegeleiders. In dezeopleiding moet het aspect vei-ligheid zeker aan bod komen.De overheid van het Waalsegewest van haar kant wil tegen2001 het leerlingenvervoer vol-ledig onder controle hebben.Daardoor valt het eigen bus-vervoer weg als concurrentie-middel in de leerlingenronsel.

12 KLASSE NR.81

■ BASISONDERWIJS

Extra geld in discussieHet basisonderwijs van de drienetten (gemeenschapsonder-wijs, officieel en vrij gesubsidi-eerd onderwijs) krijgt een gra-duele verhoging van het wer-kingsbudget. Tegen 2007 moethet budget 1,215 miljard frankmeer bedragen dan vandaag(ongeveer 65 miljard). Met ditextra geld kunnen de scholeno.a. administratief personeelaanwerven en pedagogisch ma-teriaal aanschaffen. Het geldkomt onder meer uit besparin-gen op de schoolsecretariatenvia het Edison-project of de elek-tronische informatie-uitwisse-ling tussen de scholen en hetdepartement Onderwijs. Voorvolgend jaar staat 34 miljoenop het extrakaartje. Door definanciële verdeelsleutel in het nieuwe decreet op het basisonder-wijs beschikt het gemeenschapsonderwijs in 1998 echter over101,3 miljoen minder. In het decreet op het basisonderwijs staatdat het werkingsbudget per leerling in het gesubsidieerd onderwijs nietminder mag bedragen dan 75,8 procent en niet meer dan 76,2 procent

van het overeenkomstig werkings-budget per leerling in het gefinan-cierd onderwijs (gemeenschapson-derwijs). In de oude verhoudin-gen krijgt het gesubsidieerd on-derwijs tussen 42 en 46 procentvan het overeenkomstig werkings-budget van het gemeenschaps-onderwijs. Per leerling in de lage-re school krijgt het gemeenschaps-onderwijs nu 24.050 frank, inhet gesubsidieerd lager onderwijs10.158 frank (zie ook p. 14). Opde nieuwe onderwijsbegroting enhaar gevolgen komen we in hetvolgend nummer terug.

De nieuwe verdeelsleutel: 76 %voor het gesubsidieerd onderwijs;100 % voor het gemeenschaps-onderwijs.

KLASSE NR.81 13

Niets gemist?■ De onderwijscommis-

sie keurde de onderwijsbe-groting van 245 miljard

goed. Het voltallige Vlaamsparlement moet ze op zijnbeurt nog goedkeuren. Als datintussen al niet gebeurd is.■ Zowat 15 procent van de leer-krachten in het secundair onder-wijs heeft geen vaste betrekking.In 1977 bedroegen de benoe-mingspercentages per net: Argo88 %, steden en gemeenten 90 %,provincie 84 %, vrij 85%.■ De hervorming van het se-cundair onderwijs zou tot eenmeeruitgave van 3 miljard lei-den. Deze hervormingen star-ten wellicht pas in het najaarvan 1999. Minister Wivina DeMeester (CVP) zegt echter datvolgens het regeerakkoord dehervorming van het secundairmiddelen voor het basisonder-wijs moet opleveren. Bijgevolgzijn bijkomende centen voorhet secundair niet mogelijk.■ Kinderen van de basisschoolgaan voor 14 % naar het ge-meenschapsonderwijs, voor21 % naar het officieel gesubsi-dieerd (gemeentelijk en pro-vinciaal) en voor 65 % naar hetvrij (katholiek) onderwijs.■ Vanaf 2001 moeten in hetgemeenschapsonderwijs delokale schoolraden (Lorgo’s) zelfinstaan voor de kinderbijslagvan hun contractueel personeel.De socialistische vakbondACOD vreest dat ouders metgrote gezinnen niet meer aande slag zullen kunnen als tijde-lijk personeelslid. Maar om denieuwe regeling op te vangenzou de Centrale Raad van deArgo bevoegdheden zoals per-soneelsbeheer én geld naar zijnlorgo’s overhevelen.■ Er komt geld vrij voor Inter-net-infrastructuur in de hoge-scholen. Er wordt 30 miljoenverdeeld volgens het aantal stu-denten in de 29 hogescholen,met een minimum van 300.000frank per hogeschool.■ Met achttien heeft een der-de van de jongeren al eens eenillegale (soft-)drug gebruikt. Inhet buitengewoon secundaironderwijs experimenteren deleerlingen iets meer met drugsdan in andere scholen. Dat staatin een onderzoek van de VU-Brussel. «Toch er is geen re-den om ongerust te zijn»,zegt professor CarolineAndries. Al krijgen leer-

krachten en ouders deraad alert te zijn.

■ LEERLINGENBLAD

Schrijven als leerschoolMeer dan de helft van de scholieren van de tweede en derde graadvan het secundair onderwijs moet het op school zonder leerlin-genblad of schoolkrantje stellen. Dat blijkt uit de jongste Klasse-enquête bij tweeduizend jongeren. Wie er wel een krijgt, spreektzich meestal positief uit. Zo’n 67 procent van de ondervraagdenvindt de schoolkrant goed tot zeer goed.Een schoolkrantje is echter niet noodzakelijk een leerlingenblad. Eenleerlingenblad is een blad gemaakt door en voor de leerlingen. Inprincipe gebeurt dat door een onafhankelijke redactie die auto-noom kan werken. In heel wat leerlingenredacties draaien leer-krachten mee. Ze staan dan bijvoorbeeld in voor de correctie van deteksten, de vormgeving of het drukken en verspreiden van dekrantjes. Vaak verzekeren leerkrachten de continuïteit van het blad.Daarnaast zijn er ook krantjes die leerkrachten en directie volschrijven. Ze worden verspreid als het pr-blad van de school. Zo’nblad is bestemd voor de buiten-wereld. Daarin toont men de schoolvan haar beste kant, presenteertmen de verschillende studierich-tingen en licht men het pedago-gisch project toe. Zo’n krantje isgeen leerlingenblad.In de praktijk blijkt een echt leerlin-genblad maken niet zo eenvoudig tezijn. Meestal steken enkele leerlin-gen hun nek uit. Ze vinden het leukzelf te schrijven, zo’n blad in elkaarte steken en te verspreiden, te vergaderen en samen na te denken overde inhoud. Kortom, ze zijn gepassioneerd met het blad bezig. Maar zezijn met te weinig, ze moeten zelf voor alles zorgen en ze krijgen teveel werk. Vaak slagen ze er nauwelijks in andere leerlingen teoverhalen zich te engageren. Nochtans hangen ze de school volaffiches en gaan ze het leerlingenblad in de klassen voorstellen. Insommige scholen hoeven ze bovendien niet op veel begrip te reke-nen van leerkrachten en directie. Die zijn zo’n blad liever kwijt danrijk. Of ze willen ten minste eerst de inhoud even controleren.Nochtans kan een leerlingenblad een uitstekend communicatiemid-del zijn tussen leerkrachten, leerlingen en directie. Deskundigenzeggen ook dat het een meerwaarde voor de school betekent. Deleerlingen die zo’n blad op een serieuze manier kunnen maken, halenméér uit hun schooltijd. Lees ook Idee p. 19 (en Klasse voor Jongeren)om te weten hoe de school daarvoor aan een coach geraakt.

Waar hebben ze een leerlingenblad ?

Klasse Grafiek

ASO

TSO

BuSO

BSO

KSO

0 50 100

63 %

50 %

50 %

41 %

26 %

■ DEELTIJDS LEREN

De kosten liggen te hoogBedrijven die deeltijds leerplich-tigen in dienst nemen, verdie-nen ondersteuning. De onder-wijsminister is bereid daarvoorte zorgen. In het deeltijds be-roepssecundair onderwijs(DBSO) kan niet eens de helftvan de bijna 5000 leerlingenom diverse redenen echte werk-ervaring opdoen. Onder meervoor de werkgevers liggen deloonkosten van een deeltijdsleerplichtige tehoog. VolgensVlaams volksver-tegenwoordigerJos De Meyer(CVP) wil hetVlaams Econo-misch Verbondzich voor werk-gelegenheid vandeeltijds leer-plichtigen engageren, als de re-gering een stukje van de begro-ting reserveert voor de werkge-vers. «Wellicht kunnen we eendeel van het geld gebruikendat de Vlaamse regering voorwerkgelegenheidsprojecten vrijheeft», suggereerde de volks-vertegenwoordiger. «Uit dezeextrapot van 6,5 miljard kan300 miljoen naar onderwijsworden geschoven», steltVlaams volksvertegenwoordi-ger Ludo Sannen (Agalev) voor.«Via een extra subsidiëring van10.000 frank, als tegemoetko-ming in de verloning voor eenindustrieel leercontract tijdenshet eerste jaar DBSO, zou dekostprijs van deze jongeren opgelijke hoogte komen van de-genen met een middenstands-leercontract. Dat zijn jongerendie bijvoorbeeld slager of bak-ker willen worden.» (Zie ook p.30-31.)

■ TOELATINGSEXAMEN

Vijfhonderd kandidaten minderEr komt geen beperkt aantal inschrijvingen of een numerus fixusvoor geneeskunde en tandheelkunde. Het toelatingsexamen voorde kandidaten blijkt selectief genoeg te zijn. De proef peilde vooralnaar het vermogen van de kandidaat om informatie te verwerven ener vervolgens ook iets mee aan te vangen. Er zaten specifieke proevenin rond visuele informatieverwerking en geheugen. Overigens komter volgende keer ook een wiskundig en wetenschappelijk deel bij.Dit academiejaar schreven zich na een eerste toelatingsexamen 713studenten in, zowat 500 minder dan vorig jaar. Een deel hiervan zalnog tijdens de studie de stethoscoop aan Maarten geven. Als menvan degenen die overblijven nog de Nederlandse studenten aftrekten degenen die in administratie en wetenschappelijk onderzoek

terechtkomen, komt men waarschijn-lijk aan het vooropgezette aantal afge-studeerde artsen. In 2004 zullen in Vlaan-deren namelijk nog 420 nieuwe artsenworden toegelaten. Dat is een federaalopgelegde beperking van minister vanVolksgezondheid Marcel Colla (SP).

De toelatingsexamens voor kandidaat(tand)artsen zijn selectief genoeg.

300 miljoen naar het onder-wijs schuiven.

14 KLASSE NR.81

De werkingstoelagen inhet gesubsidieerd onder-wijs zijn nauwelijks toe-reikend om een schooldraaiende te houden. Zoklagen directies, vooral

in het basisonderwijs. Daarmoeten vaak de opbreng-sten van de «Vlaamsekermissen» de schoolkasspijzen. Gesjoemel en laak-bare praktijken noemensommigen dat.

Elkele

W E R K I N G S T O E L A G

Hoeveel frank krijgen gesubsidVoor een scholier in het algemeuitgetrokken dan voor een leerlinbuitengewoon onderwijs krijgen (eBasisonderwijs• gewoon kleuteronderwijs _____• gewoon lager onderwijs ______• buitengewoon kleuteronderwijs

type 2, 3, 5, 6, 7 _____________type 4 _____________________

• buitengewoon lager onderwijstype 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8_________type 4 _____________________

Secundair onderwijs• gewoon voltijds secundair onder

eerste graad alle onderwijsvormetweede en derde graad (TSO en (zoals handel, kantoor, boekhoudtweede en derde graad (TSO en (zoals chemie, confectie, textiel, vierde graad ________________

• kunstonderwijsmuziek _____________________beeldende kunsten; monumente

• deeltijds beroepssecundair onder• buitengewoon secundair onderw

type 1, 2, 3, 5, 6, 7 ___________type 4 _____________________

Mogelijke uitgaven zijn o.a. verwarmbureaukosten, onroerende en roerenddoeleinden, schoolbehoeften en de lojaren stelden de verificateurs geen ge

«Ik krijg elk jaar 500 frank per leerling», zegt eendirecteur van een Brusselse gemeentelijke basisschool.«Daarmee moet ik de schoolbehoeften betalen: re-kenboeken, schriften, papier, krijt… alles wat je nodighebt in de klas. Voor het vast materieel, zoals banken,

kasten en tv-toestellen heeft de gemeenteeen buitengewone begroting. Die pot wordt

volgens de behoeften verdeeld. We komen te kortvoor nieuwe leerboeken. Daarvoor moeten we daneen wafelbak organiseren of zogeheten laakbare prak-tijken toepassen. De gemeente beslist wat er met hetgrootste deel van de werkingstoelagen gebeurt.»

Een andere directeur van een Brusselse basis-school krijgt van zijn gemeentebestuur 93.000frank voor zijn 132 leerlingen. «We moeten af entoe sjoemelen», geeft hij toe. «Maar de computersop onze school zijn echt geschonken. Wat degemeente met de rest van het werkingsbudgetdoet, daar hebben we geen zicht op. Ze proberendat geheim te houden.»

Gratis«We mogen de situatie van Vlaamse scholen in

erling is ook ge

E N

ieerde scholen per leerling? (schooljaar ‘96-’97)en secundair onderwijs wordt haast het dubbeleg in het gewoon lager onderwijs. Leerlingen in hetn kosten) het meest.

______________________________________ 7.618_____________________________________ 10.158

_____________________________________ 11.427_____________________________________ 13.967

_____________________________________ 16.506_____________________________________ 19.046

wijsn en ASO in zijn geheel,BSO), groep I _________________________ 19.398ing, informatica, hotel),

BSO), groep II ________________________ 21.823metaal, mechanica, elektriciteit) __________ 26.673_____________________________________ 24.248

_____________________________________ 24.248n en kunstambachten __________________ 21.823wijs _________________________________ 12.124ijs

_____________________________________ 41.222_____________________________________ 47.284

ing, elektriciteit, water en gas, onderhoudsproducten,e goederen, verzekeringen, grondstoffen voor onderwijs-nen voor meesters-, vak- en dienstpersoneel. De laatstevallen van afwending van de werkingstoelagen vast.

overwegend Franstalige Brusselse gemeenten nietveralgemenen», zegt Patrick Delbaere (Onderwijs-secretariaat van de Steden en Gemeenten van deVlaamse Gemeenschap - OVSG). «De begroting ende rekening van een gemeente en bijgevolg ook debesteding van de werkingstoelagen van scholenzijn openbare documenten. Elke burger en dus ookelke schooldirecteur kan nakijken welke bedragenhet gemeentebestuur reserveert voor de postenonderwijs. Vaak voorziet de gemeente in bijko-

mende middelen. De ge-meentelijke scholen kun-nen bijvoorbeeld het ge-meentelijk zwembad gratisgebruiken. In dit gevalmoet de gemeente ech-ter dit voordeel aan alleschoolnetten op haargrondgebied toekennen.

Zo verplicht men de gemeente om de grondwette-lijke gelijkheid van de netten te subsidiëren.»

DiscussieHet Vlaams Secretariaat van het Katholiek On-

derwijs (VSKO) van zijn kant vindt het oneerlijkeconcurrentie als de gemeenten hun eigen scholenextra subsidiëren. In dit verband staan de criteriavoor de verdeling van werkingstoelagen over hetgemeenschaps- en gesubsidieerd onderwijs al lan-ger ter discussie. Overigens heeft het gemeen-schapsonderwijs een totaal andere regeling. Deobjectiveerbare verschillen in kostprijs tussen denetten moeten eindelijk eens gemeten worden,vindt men. In het decreet basisonderwijs is geplanddat het gesubsidieerd onderwijs, zowel officieel alsvrij, op termijn 76 procent van de werkingsmidde-len van het gemeenschapsonderwijs krijgt.

OverschotjesGemeentelijke en stedelijke scholen geven één

procent van hun toelagen voor de werking vanhet Onderwijssecretariaat. Provinciale scholenbetalen geen bijdrage aan de Cel voor het VlaamsProvinciaal Onderwijs (CVPO). Elk provinciebe-stuur besteedt een vast bedrag, ongeveer 500.000frank, aan de ondersteuning van het CVPO. Inhet katholiek onderwijs staan de scholen drieprocent af aan de «Guimardstraat», het overkoe-pelend secretariaat. In dit net gaan de werkings-toelagen over het algemeen rechtstreeks naar descholen. Het schoolbestuur (inrichtende macht)vaardigt de directeur af voor het beheer en deboekhouding. Een bepaalde directeur heeft inzijn financieel comité onder meer twee leerkrach-ten economie opgenomen. Dit comité geeft re-kenschap aan het schoolbestuur. De directeurkrijgt geen carte blanche. Goed beheer houdt indat grotere inrichtende machten voor hun scho-len de scherpste prijs voor bijvoorbeeld stookoliebedingen. Een zachte winter zorgt voor over-schotjes op de begroting. ■

ld

DE REKENINGDeze bijdrage behandelt enkel het gesubsidi-eerd onderwijs. Voor het gemeenschapsonder-wijs geldt een andere regeling.Vindt u dat ditcijferbeeld niet klopt met de realiteit op uwschool? Stuur uw kritiek en suggesties rondwerkingstoelagen naar Klasse (werkingstoela-

gen) - Koningsstraat 138 - 1000 Brussel.

MET KLASSE OP SCHATTENJACHTWat leert ons Bodhisattva? Hoe waarde-vol zijn de schatten van het middeleeuw-se Maasland? Speelden de Maya’s voet-bal? Antwoord in het Brusselse Jubel-parkmuseum, deel van de KoninklijkeMusea voor Kunst en Geschiedenis. Opzondag 25 januari en 1 februari wacht deVlaamse leerkracht daar een VIP-ontvangst.Gratis. Maak kennis met de gloednieuweSchatkamer van ons verleden of met éénvan vijf andere tentoonstellingen die inde kijker staan. Ervaren gidsen maken uwegwijs in de cultuurgeschiedenis vanChina, Amerika, de Gallo-Romeinen, devolkeren uit de prehistorie… Een over-zicht van het educatieve aanbod van hetmuseum krijgt u erbovenop. Weet u met-een wat uw leerlingen beslist niet mogenmissen.

SCHATTEN MET KLASSµ Ja, ik ga graag in op het aanbod Scha

Klasse. Ik kom met 1 / 2 personen. Mvan voorkeur is 25 januari / 1 februakel telkens uw keuze). Voor een gratding geef ik de voorkeur aan (noteeeerste keuze, 2 bij uw tweede keuze e

□ de Gallo-Romeinen

□ Middeleeuwen met schatkame

□ de prehistorie

□ China

□ Amerika vóór Columbus

□ Het beeld als beeld

Graag een rondleiding die begint om11.00 / 12.30 / 13.00 / 14.30 / 15(omcirkel uw keuze)

Naam: ..............................................

Adres: ...............................................

........................................................

School: ..............................................

Onderwijsniveau: ...............................

Stuur de originele bon volledig ingevuld ncatieve en Culturele dienst - JubelparkmJubelpark 10 - 1000 Brussel. Niet faxU krijgt een bevestigingsbrief die geldt alvingsbewijs.

16 KLASSE NR.81

SCHATTEN MET KLASSE aDe zes ton wegende god van de tonijn van hetPaaseiland. Een Peruviaanse mummie. Steengoeden porselein van Song en Yuan. Een completemaquette van het oude Rome. De torso van faraoAmenhotep II… Het is bijna onvoorstelbaar, maaru hoeft geen vijf verschillende musea te bezoekenom al deze items te kunnen be-zichtigen. Het monumentale Ju-belparkmuseum huisvest in haarvele zalen meer dan twintig per-manente tentoonstellingen, on-derverdeeld in thema’s als de oud-heid, niet-Europese beschavingen,nationale archeologie en Europe-se sierkunsten. Geregeld vindenhier toptentoonstellingen plaats.Zo genoot de expo Inca-Peru (met het beroemdebeeldje uit Kuifje en Het gebroken oor) een massalebelangstelling en maakten duizenden Vlamingenkennis met de Mayabeschaving. En nu staan deMiddeleeuwen in de kijker, met onder meer eenschatkamer van letterlijk schitterende kunst vaneigen bodem. Of daar geen klasbezoek af kan?Op zondag 25 januari en 1 februari 1998 mogen1000 leerkrachten met collega of partner het

Jubelparkmuseum gratis bezoe-ken (de gewone toegangsprijs,zonder gids, bedraagt 150 fr.). Ukrijgt er in kleine groepen eenexclusieve rondleiding over éénvan zes thema’s. Van Inca totChina, van vroeger totnu, variatie is troef.Voor en na de rond-leiding, die 75 minu-ten duurt, kunt u vrijdoor het museum lo-pen om ook andereexpo’s te bekijken. Aaneen speciale infostandvan de Educatieve enCulturele Dienst ver-neemt u alles over di-dactische mogelijkhe-den voor school enklas. Wilt u erbij zijn?Vul gauw de bon in stuur hemop. De Educatieve Dienst stuurt1000 gelukkigen een bevestigings-brief die geldt als toegangsbe-wijs.Zes rondleidingen, exclusief voorde Vlaamse leerkracht. Niet hetcourante Egypte, Griekenland ofoude Rome, dat kunt u zelf vrijbezichtigen. Wel minder gekendemaar minstens even boeiende cul-tuurgeschiedenis. Aan u de keuze.

1. De Gallo-RomeinenEen begraafplaats, een Romeinsewoning, grafrituelen, ambachten,transport, religie, het leven vanalle dag… Sinds kort biedt het Ju-belparkmuseum een nieuw en sterkuitgebreid circuit aan over de Gal-

lo-Romeinse beschaving: ruim 500 vierkante me-ter grafmonumenten, munten, antiek meubilair,ceramiek, glas- en vaatwerk, bronzen beeldjes enaardewerk, het merendeel uit onze streken. Volgt ude gids?

2. Middeleeuwen met schatkamerDe Middeleeuwen, met schatkamer, verzamelt demooiste, kostbaarste en meest zeldzame vroegmid-deleeuwse kunstwerken uit Tongeren, Stavelot,Maastricht enz. Basis van de tentoonstelling is de

Etten metijn datumri (omcir-is rondlei-r 1 bij uwnz. tot 6):

r

.00 uur

.............

.............

.............

.............

.............

aar Edu-useum -

en a.u.b.s inschrij-

a = algemeen, b = b

Maaslandse kunst, met haar Karolingische, Ot-toonse, Byzantijnse en antieke invloeden. Hier ishet al goud, zilver en koper dat blinkt, gecombi-neerd met ivoor, edelstenen, parels en email. Schrijnenuit de 12de-13de eeuw, ivoorsnijwerken, wandta-pijten, maar ook retabels, wandtapijten, houtenbeelden en Russische ikonen.

3. De prehistorieDe oudste archeologische getuige-nissen van de eerste jagers in onzestreken gaan minstens 500.000 jaarterug in de tijd. Hoe deze nomadenzich verder ontwikkeld hebben, wordtu duidelijk aan de hand van been-deren en stenen gereedschap, envia thema’s als grondstoffen, jacht-en visvangst, opschik en kunst. Van

de recentere bewoners van onze streken (vanaf5500 voor Christus) leert u meer via maquettes vanwoning en dorp, de opkomst en ontwikkeling vanmetalen voorwerpen, handel en nijverheid, graf-rituelen… Alles bijeen wachten u duizenden getui-gen uit het verleden.

4. ChinaEen zittende bodhisattva uit de 12de eeuw heet uwelkom. Dit is religieus China, maar ook archeo-logie uit het verre oosten: neolithische ceramiek,fijn bewerkte jaden voorwerpen en ingekerfdebeenderen, bronzen ritueel vaatwerk en talrijkegrafgiften. In een andere zaal staat een weefge-touw in hout en bamboe uit Nanjing met bijho-

rend de kleren van de keizer en theater-kostuums. Voorts schilderkunst vande 16de tot 20ste eeuw, meubelen eninterieurversiering en niet te verge-ten de voor de Chinese geschiedenisrampzalige opiumpijp.

5. Amerika vóór ColumbusDit is een reis door de tijd. U begintzo’n 4000 jaar geleden met een tripvan Alaska tot Vuurland en u eindigtin de vijftiende eeuw. De evolutie vande vele Amerikaanse volkeren wordtduidelijk gemaakt aan de hand vantextiel, vederwerk en houtsculpturenen de meeste waardevolle voorwerpen

uit de pre-Columbiaanse periode. U maakt kennismet vroege vondsten uit de Woodlands, de Hope-well-cultuur van Ohio, de balspelterreinen vanMeso-Amerika, de bouwstijlen van Maya’s en Aztekenenz. Werkelijk te veel om op te noemen.

6. Het beeld als beeldSteen, hout, brons en klei worden gebruikt omvoorstellingen in de ruimte te maken. Maar watstelt een beeld voor? Waarom koos de beeldhou-wer voor het ene materiaal en niet voor het ande-re? Hoe ging hij ermee te werk? Wat was de functievan het beeld? Een blikop Polynesische voor-ouderbeelden, Egyptischreliëf, klassieke sculptu-ren, Middeleeuws hout-snijwerk, renaissancebrons… Een rondleidingwaar uw leerlingen eenkluif aan hebben. U ook?

Het Jubelparkmuseumheeft ook specifieke programma’s voor basis- se-cundair en hoger onderwijs. Rondleidingen encreatieve ateliers op maat. In de folders bij uweducatieve map leest u daar meer over.Educatieve en Culturele Dienst - Koninklijke Musea voorKunst en Geschiedenis - Jubelpark 10 - 1000 Brussel -tel 02-741 72 14

asisonderwijs, s = secundair en hoger onderwijs

CANON MET KLASSECultuurcel van het departement Onderwijs

VLAGGEN EN WIMPELS bEven voorstellen: Vlaggen en Wimpels is een pilootproject dat éénjaar lang twaalf basisscholen met meer dan 50% migranten,concentratiescholen dus, ver-bindt met kunstenaars. Hetis een initiatief van de Ko-ning Boudewijnstichting, hetdepartement Onderwijs (vanuit de cel Minderhedenbeleid, enmee ondersteund door Canon) en het Centrum voor Amateur-

kunsten. Zulke kunst-magneetscholen bestaanook al in het buiten-land. Sedert september1997 werken zestienartiesten met zeer ver-schillende kunstvor-men (muziek, video,dans, drama, beeld,enz.) één dag per weekin een school. Het pro-ject wil méér zijn dan

een intern schoolproject: kunstzinnige vorming wordt gehan-teerd als een hefboom om zowel bij de kinderen als bij het teamvan de school en in de buurt een nieuwe dynamiek op gang tebrengen.

MOEDERTAALGEBRUIKERS: NEDERLANDS sWie snel reageert kan op de valreep nog inschrijven voor eentheaterdag met Guido Lauwaert (zie ook vorige KLASSE). Ditgratis aanbod geldt voor tweede en derde graad secundair,ASO, TSO en BSO. Graag snel een brief!

MEESTERSTUKKEN aBent u één van de meer dan 2000 leraars die vorig najaar eenmiddag of avond hebben doorgebracht met één van de 87Meesterstukken? U kon niet alleen genieten van theater, dans,film of beeldende kunst, u speelde zélf de hoofdrol in dediscussies vóór of na, in de actieve workshops, kortom in allemogelijke vormen van omkadering die u misschien inspiratiekonden geven voor in úw klas. U kreeg ook een kunstdruk metlesbrochure mee, die u laat zien dat een schilderij bekijken zekergeen passieve of éénzijdige bezigheid hoeft te zijn. De lesbro-chures Pierrot Lunaire kunt u op aanvraag nog steeds gratisverkrijgen, de kunstdrukken zelf helaas niet. De organisatorenhopen in elk geval dat u én genoten én nieuwe ideeën verza-meld hebt.

HO’BO-ECHO’S sho’bo onderzoekt de plaats van het muzische binnen de lera-renopleiding. Een eerste intense studiedag in Malle op 10 novem-ber creëerde een beelbelovend platform waar ervaringen uitgewis-seld werden en waar vooral één belangrijke vraag naar vorenkwam: «Hoe en waar vinden lectoren professionele en artistiekeinvalshoeken die bij de eindtermen en leerprogramma’s aanslui-ten?» Een tweede studiedag in het voorjaar, opnieuw steunend oppraktijk én achtergrond, zal op de ingeslagen weg verdergaan.

MUZISCHE VORMING MET GREGIE DE MAEYER bCanon wordt bedolven onder aanvragen voor deze posters -metbijhorend boekje- voor de derde graad lager onderwijs (zie ookCanon met Klasse, november 97). U zult dus geduld moetenoefenen vooraleer de posters in uw bus vallen, maar komen doenze zeker.En er is nóg goed nieuws over deze affiches: ook alle tweede- enderdejaarsstudenten DLO - die allicht binnenkort zelf voor deklas zullen staan in het lager onderwijs - kunnen de koker gratiskrijgen. Eén van de docenten moet de posters wel aanvragenvoor de hele groep, met vermelding van de naam van de hoge-school.Via deze weg wenst CANON alle leerkrachten voor 1998 vooraleen grote dosis gezonde nieuwsgierigheid.CANON Cultuurcel - Lydia Asbestaris - Koningsstraat 138 - 1000Brussel - tel 02-211 45 62 -fax 02-211 45 52

KLASSE NR.81 17

KLAS OP HET WATER aOok dit jaar kunt u met uw leerlingen inschepen op de Milieubootvoor een nieuwe reeks educatieve milieuboottochten op de Vlaamserivieren en kanalen. De Milieuboot vaart dit voorjaar van 16 maarttot 23 juni en in het najaar van 14 september tot 23 oktober. Opschooldagen vaart de Milieuboot van 9 u. tot 12 u. en van 13 u. tot 16u. Een tocht duurt dus drie uur. De boottochten zijn vooral bedoeldvoor de derde graad basisonderwijs, de eerste graad secundair onder-wijs en de normaalschoolstudenten. Andere klassen kunnen ookinschrijven, maar voornoemde niveaus krijgen voorrang. Voorrangis er ook voor scholen die in de buurt van de trajecten liggen. Zo’nboottocht (documentatie, allerlei proeven enz. inbegrepen) kost50 fr. per leerling (tot 18 jaar) en 150 fr. voor oudere studenten. Inde weekends zijn er tochten voor individuelen, verenigingen enz.De boot vaart dan van 10 u. tot 13 u. en van 14 u. tot 17 u. (zoveelmogelijk met dezelfde op- en afstapplaats). Meevaren kost 50 fr.voor kinderen tot 18 jaar en 150 fr. voor volwassenen.Voorjaar ‘98 vaart de boot achtereenvolgens op de routes Hobo-ken-Temse, Temse-Dendermonde, Dendermonde-Wetteren, Duf-fel-Klein-Willebroek, Aalst-Dendermonde, Aalst-Denderleeuw, Den-derleeuw-Idegem en ten slotte Geraardsbergen-Geraardsbergen.Najaar ‘98 gaat het dan achtereenvolgens richting Leuven-Kam-penhout, Mechelen-Kampenhout, Kapelle-op-den-Bos-Bornem,Vilvoorde-Vilvoorde en Halle-Ruisbroek. Snel inschepen is de boodschap,want er zijn veel kapers op de kust.De Milieuboot - Korte Nieuwstraat 12 - 9300 Aalst - tel 053-77 92 89 -fax 053-78 40 15 - centr.de.overkant@unicall.be

BEDRIJVENSPEL sEcoman produceert en verkoopt koffiezetapparaten. Het bedrijfheeft twee concurrenten: elk hebben ze een marktaandeel van33,3 % en ze verkopen dezelfde producten tegen dezelfde prijzen.Raar? Ecoman is dan ook een spel bedoeld voor laatstejaars uit heteconomisch gericht secundair onderwijs (ASO, TSO en BSO).Drie groepen leerlingen (in totaal min. 15 en max. 30 deelnemers)vertegenwoordigen elk een bedrijf, verdelen de functies en stellende ondernemingsstrategie op. Het spel stopt met de AlgemeneVergadering van Aandeelhouders (directie, andere leerkrachten,pedagogische begeleider...) waar de spelers het gekozen beleidtoelichten. Het spel duurt (niet schrikken, a.u.b.) twee dagen en zolang moet u de leerlingen klasvrij kunnen maken. U kunt Ecomanspelen in de eigen school (19.500 fr., alle kosten en begeleidinginbegrepen) of op EHSAL (14.500 fr.).Economische Hogeschool St. Aloysius - Dienst Lerarenopleiding - VeerleMommaerts - Business Game - Stormstraat 2 - 1000 Brussel - tel 02-210 1220 - fax 02-217 64 64

GELETTERDE MENSEN aDe succesrijke literaire programma’s Geletterde mensen willeningaan tegen hokjesmentaliteit, weerstand bieden aan actualiteits-drang én toch een beeld geven van de moderne Nederlandseliteratuur. Behoud de Begeerte brengt dit voorjaar weer drie tournees

op de planken. In februari-maartbetoveren jeugdschrijvers Joke VanLeeuwen en Bart Moeyaert negenmaal (en dit twee uur lang) hunpubliek met heldere taal. Ook inmaart staat Herman Brusselmansveertien keer (met percussionistPiet Jorens en een onbekende diva)op Vlaamse podia. Ten slotte vindtu in maart en april op tien Vlaam-se podia ook het onuitgegeven duoStefan Hertmans en CharlotteMutsaers. Meer gegevens over dezetournees vindt u in de gratis foldervan Behoud de Begeerte.U kunt zich ondertussen ook stil-aan voorbereiden op de nieuweSaint-Amour. Tussen 13 februarien 24 maart verwelkomen dertienpodia een keure van Vlaamse en

Waalse schrijvers. Eén constante: Hugo Claus zal er overal bij zijn.Verder ook op verschillende podia op te merken: William Cliff,Jacqueline Harpman, Leonard Nolens, Kristien Hemmerechts enz.Behoud de Begeerte vzw - Congresstraat 67 - 2060 Antwerpen - tel 03-27240 41 - fax 03-272 06 48 - bdb@innet.be

HET ZIT SNORMET MIJN BROM sOnder deze titel heeft het Ver-keersPedagogisch Instituut een nieu-we lesbrief samengesteld voorleerlingen tweede graad secun-dair onderwijs. Het onderwerp isde bromfiets: plaats en gedrag,wettelijke uitrusting, passagiers...De lesbrief is bruikbaar in ASO,TSO en BSO én in een of meerde-re lesuren. De lesbrief kost 10 fr.U krijgt er een leidraad met o.a.relevante wetteksten gratis bij.En u kunt eerst een gratis beoor-delingsexemplaar aanvragen.VerkeersPedagogisch Instituut vzw -Spinnersstraat 29 - 8800 Roeselare -tel en fax 051-21 04 17 (8 tot 20 u.)

GRATIS RAILBIKESGratis trip voor Klasse-lezers met de railFalaën (max. 4 personen), geldig t/m 30

Naam: ..............................................

Naam en adres van de school: ............

........................................................

........................................................

........................................................

ingevuld afgeven aan de kassa.

18 KLASSE NR.81

bikes van april ’98.

.............

.............

.............

.............

.............

MET DE RAILBIKE aEen leuk idee voor een schoolreisje: metde spoorwegfiets peddelen door de val-lei van de Molignee (tussen Namen enDinant) van het oude stationnetje vanFalaën tot in Maredsous en terug (totaal6 km). De spoorweg is daarvoor het helejaar open. Groepstarief op een weekdag100 fr. per persoon. Zeker geschikt voorleerlingen van 10 tot 16 jaar. De heen-tocht doet u op een goed half uur, terug-komen gaat sneller. De uurregeling kanter plaatse besproken worden maar utrekt toch het best twee uur uit voor de

hele trip. Aan het keerpunt kunt u eventueel eeneind stappen naar de abdij van Maredsous (boter-hammen met kaas!). Aan het vertrekpunt liggende schitterende ruïnes van het kasteel van Mon-taigle (14de eeuw). Een begeleid bezoek aan dezevesting van Gwijde van Dampierre kost voorschoolgroepen 100 fr. per persoon, een Neder-landstalige videovoorstelling inbegrepen. In dewinter zijn de ruïnes gesloten (tot Pasen) maarmet de spoorwegfietsen kan je elke dag rijden.

Ook in de buurt: kayaks, mountain-bikes, grotten, abdijen, een kasteel-hoeve, een vlindertuin, de tuinenvan Annevoie enz.Vraag informatie over allerlei arrange-menten voor scholen bij de Railbikesvan de Molignee - Rue de Foy 21 - 5522Falaën - tel 082-69 90 79 - fax 082-6990 80Leerkrachten die overwegen ommet hun klas te komen, kunnennu via Klasse op voorhand de rail-bikes gratis komen uitproberen.U moet wel enkele dagen vooraftelefonisch reserveren (met het pre-cieze vertrekuur). Dan bent u zekervan een plaats. Reserveren kan inhet Nederlands, het codewoord is

KLASSE. U krijgt ter plaatse informatie over mo-gelijke programma’s voor scholen. Het aanbodgeldt voor maximum 4 personen en is elke daggeldig (t/m 30 april ’98). Het gewone tarief voorvier personen is 600 fr. (weekend en feestdagen)of 500 fr. (weekdagen). Vertrekuren in Falaën:10 u., 11 u., 13 u., 15 u. en 17 u.

DOLFIJNE(N) FOTO bDe opdracht is eenvoudig (nou ja). Lees met uwleerlingen zesde klas lager onderwijs het boek Hetdolfijnenkind van Patrick Lagrou. Kies uw favorie-te passage uit het boek. Beeld deze passage op eenoriginele manier uit met enkele of alle kinderen,met een bestaand of een zelfgemaakt decor, metverkleedkledij, schmink enz. U bent hierin volle-dig vrij. Maak vervolgens een foto van het tafe-reel. De foto is 15 x 10 cm en u stopt hem in eenpasse-partout van 20 x 16 cm (buitenafmetin-gen). Op deze passe-partout beschrijft u kort deuitgebeelde passage. Vervolgens stuurt u dezefoto vóór 3 april naar uitgeverij Clavis.Opdracht vervuld? Dan hebt u meegedaan aan degrote scholenwedstrijd voor zesdeklassers van uit-geverij Clavis, ter gelegenheid van de tiende drukvan Het dolfijnenkind.Er zijn tien winnende klassen. De klas met demeest originele foto mag op vrijdag 15 mei gratisnaar het Boudewijnpark in Brugge (maximum 32deelnemers): rondleiding achter de schermen vanhet dolfinarium, babbel met Patrick Lagrou enexclusieve dolfijnenshow mét de auteur. De ne-gen andere winnaars krijgen een boekenpakket.Ook de niet winnende klassen (ook de negen dieeen boekenpakket kregen) mogen op 15 mei na-

tuurlijk naar het Boudewijnpark komen. Ze kun-nen genieten van een voordeeltarief (all-in ticket:230 fr; i.p.v. 295 fr. per persoon) én de dolfijnen-show bijwonen.Uitgeverij Clavis - Vooruitzichtstraat 42 - 3500 Hasselt- tel 011-28 68 68 - fax 011-28 68 69 - info@clavis.com

MEDEWERKERS GEZOCHT a• De inspectie secundair onderwijs is dringend opzoek naar een tijdelijk inspecteur/inspectricegroep VI, buitengewoon secundair onderwijs,subgroep 1, algemene sociale vorming. Vastbe-noemde personeelsleden uit het gesubsidieerdvrij onderwijs met minstens tien jaar dienstan-ciënniciteit kunnen zich tot 30 januari kandidaatstellen.De volledige tekst van de vacature is verschenenin het Belgisch Staatsblad en is verzonden naaruw school. De werving is gereglementeerd doorhet decreet en het besluit van 17 juli 1991 (deel II,Titel I van de blauwe producten).departement Onderwijs - afdeling PMS-Navorming-Leerlingenvervoer - Lydia Van Bossuyt - Koningsstraat138 - lokaal 519 - 1000 Brussel - tel 02-211 46 34• Het departement Onderwijs zoekt een vastbe-noemd leerkracht (max. 20 jaar dienstanciënni-teit en bij voorkeur uit de derde graad basisonder-wijs) voor het Rivierenproject. U begeleidt enondersteunt een aantal experimenteerscholendie rond het thema Water ITC-projecten uit-werken (ITC = Informatie- en Communicatie-Technologie). U kunt zelfstandig én in groepwerken, u kunt vergaderingen leiden en verslagenopmaken, u bent mobiel, u kunt met de meestrecente hard- en software overweg én u kunt eenwebsite (helpen) aanmaken en beheren. Dan kuntu misschien vanaf 1 maart aan de slag (de op-dracht is in principe voor één jaar). Solliciterenmet CV vóór 1 februari.Departement Onderwijs - afdeling Beleidsgerichte Coör-dinatie - Patrick Willems - RAC Arcaden - lokaal 3087 -1010 Brussel - fax 02-210 53 72 -patrick.willems@ond.vlaanderen.be• Vzw Bouworde zoekt een vastbenoemd leer-kracht (jonger dan 40 jaar) voor een detachering.Uw functie: propaganda voeren in scholen envormingsprogramma’s uitwerken voor vrijwil-ligers. De vrijwilligers van Bouworde bestrijdenkansarmoede via huisvestingsprojecten.Bouworde vzw - Rik Rooms - Tiensesteenweg 145 -3010 Kessel-Lo - tel 016-25 91 44 - fax 016-25 91 60

TEKEN VOOR EEN BETERE WERELD aUw leerlingen kunnen tot 1 september 1998 kleur-potloden kopen en zo Unicef steunen. De Zwit-serse fabrikant Caran d’Ache heeft immers samenmet Unicef een bijzondere actie uitgewerkt. Bij elkeaankoop van de speciale actiedoos (een dooskleurpotloden met het logo van Unicef erop) gaanautomatisch 40 fr. + 2 kleurpotloden naar Unicefom haar activiteiten voor kinderen in de DerdeWereld te steunen.Bij aankoop van zo’nactiedoos krijgt elk kindeen kleurplaat. Als hetdie inkleurt en vóór 1september opstuurtnaar onderstaand adres,kan het kind er nogleuke prijzen (o.a. dag-uitstappen naar de zoo)mee winnen ook.Caran d’Ache - Nova-bru-O. Harris NV - Post-bus 21 - 1070 Brussel -tel 02-332 07 60 - fax02-332 27 16

MENTOR MAGAZINE sDit voorjaar presenteert Stich-ting Teleac/Nederlandse OnderwijsTelevisie (NOT) zeven onderwer-pen in de reeks Mentor Magazi-ne. Dit programma is vooral be-doeld voor het lager secundaironderwijs. Alle programma’sworden tweemaal uitgezonden,telkens op vrijdagochtend van11.30 u. tot 11.50 u. op Neder-land 2. Bij elke aflevering is ookeen lesbrief beschikbaar.De onderwerpen en data: Kon-flikten (16 en 23/1); Homosek-sualiteit (30/1 en 6/2), Pesten(13 en 20/2), Religies (6 en 13/3),Vandalisme (20 en 27/3), De-pressiviteit (3 en 10/4), De school:meer dan leren?! (17 en 24/4).Stichting Teleac/NOT - MentorMagazine - Postbus 1070 - 1200BB Hilversum - Nederland - tel 00-31-35-629 34 56 - fax 00-31-35-629 31 23 - not@omroep.nl

KONINGIN PAOLAPRIJS sDe Koningin Paolaprijs voor Onderwijs bekroontcreatieve en deskundige onderwijsmensen, diealleen of in team een project met meerwaardevoor het onderwijs hebben gecreëerd. Dit school-jaar zal de prijs worden uitgereikt aan een perso-neelslid (of een team) uit het voltijds secundaironderwijs. De voorkeur gaat hierbij uit naar ini-tiatieven die een «vernieuwende en verrijkende,concrete inhoud of aanpak geven aan de gekozenonderwijsdoelen en die vakoverschrijdend zijn».Bovendien moeten deze initiatieven al minstenstwee volledige schooljaren effectief functioneren.Er zijn een Eerste Prijs en twee Ereprijzen.In uw school vindt u een circulaire (van 14 no-vember 1997) met opzet en reglement van deprijs en een formulier voor kandidaatstelling. Deinschrijving gebeurt door de kandidaat zelf ofdoor collega’s die een persoon of een team willenvoordragen. De aanvragen moeten vóór 20 ja-nuari worden opgestuurd naar Stichting KoninginPaola - Slegerslaan 356 bus 17 - 1200 Brussel - tel enfax 02-762 92 51.

IS ER NOG WERK VOOR LERAARS? aHet tijdschrift voor Op-voeding en OnderwijsPersoon en Gemeen-schap (P&G) bestaat eenhalve eeuw. Om dat tevieren organiseert P&Gop woensdag 11 februarieen symposium. Hoofd-

redacteur Walter Dyck verwelkomt u met Janus enPygmalion op schoot. Daarna zullen Bettina De-vos, Mark Elchardus, Walter Jansen, Roger Standaerten Jan Van Damme, allen bekende stemmen uithet onderwijs, vijf paneldiscussies uitlokken rondde thema’s:School-gemeenschap: Mark Elchardus lanceertde vraag hoe de samenleving in de eerste decen-nia van de 21ste eeuw zal evolueren en vooralwelke rol de school hierin nog kan spelen.Wat met de toekomst van de school: Hoe pastde school zich aan de veranderende omstandig-heden aan? Welke opdracht is voor haar wegge-legd, vraagt Jan Van Damme zich af. En zullen wijde instelling school over tien jaar nog herkennen?Leerling-ouder: klant of koning?: Inspraak vanouders in de school wordt wel eens verkeerdgeïnterpreteerd, vreest Bettina Devos. Zullen op-voeding en onderwijs, ouders en school, elkaarvinden in een harmonisch opvoedingsplan?Wat leren we op school?: Wat we zoal op schoolleren trekt niet enkel de aandacht van leerlingenen ouders. Ook politici spreken graag een woordjemee. Wie zal in de volgende eeuw bepalen wat enhoeveel kleine Jan zal moeten leren, is een vraagvoor Roger Standaert.Portret van de leraar: De laatste jaren is hetsociaal aanzien van de leraar sterk gedaald, con-stateert Walter Jansen. Komt er een herwaarde-ring? Welke tendensen tekenen zich nu al af? En,is er nog werk voor leraars in de volgende eeuw?Studiedag 50 jaar P&G - woensdag 11/2/98 - audito-rium «de Ligne» - Gemeentekrediet - Pachecolaan 44 -1000 Brussel - Liefst voor 27 januari inschrijven: 500 fr.,speciale syllabus inbegrepen (abonnees P&G 350 fr.,studenten 100 fr.), op rekening nr. 068-2118112-47 -Meer inlichtingen: Beatrijslaan 4, bus 18 - 2050 Ant-werpen - tel/fax 03-219 82 84 - w.dyck@tornado.be -educo.vub.ac.be/p&g50/p&g50.html

GEZICHT IN ZICHT bLeerkrachten uit Oost-Vlaamse basisscholen kun-nen gratis beschikken over de nieuwe uitleenkof-fer Gezicht in zicht. Ook de vorige koffers, Kleu-

renkriebels en Sleuteltje in het mu-seum blijven ter beschikking vande geïnteresseerde leerkrachten.Gezicht in zicht leert uw leerlin-gen gelaatsuitdrukkingen en por-tretten bekijken, beleven, begrij-pen en nabootsen. Samenstellervzw Rasa zorgde voor een kijk-wijzer (leren kijken naar kunst-werken), vier reproducties vankunstwerken, kleurig spelmate-riaal, een dichtbundel van GeertDe Kockere en een werkmap voorde leerkracht. Opdrachten rondportretten, gelaatsuitdrukkingen, poëzie, klanken beweging stimuleren uw leerlingen om eigencreaties te maken.Provincie Oost-Vlaanderen - Dienst 91 - Kunst enCultuur - Kristof Ysabie & Anneke Lippens - Gouverne-mentstraat 1 - 9000 Gent - tel 09-267 72 52 - fax 09-267 72 99

SCHOOLKRANTEN sTien Vlaamse secundaire scholen krijgen via KLASSEvoor Jongeren een professionele (tijdelijke) coachvoor het begeleiden van hun leerlingenblad.Die coach heeft ervaring met allerlei publicatiesen begeleiding van groepsprocessen. Hij of zijlicht het blad door, geeft extra tips en opdrachtenen zet de redactie op stevige poten. Dat allesgebeurt in twee begeleidingsbeurten. Meer hier-over (ook over de voorwaarden waaraan u moetvoldoen om zo’n coach op uw school te krijgen)vindt u in het decembernummer van KLASSEvoor Jongeren.KLASSE voor Jongeren - Coach - Koningsstraat 138 -lokaal 515 - 1000 Brussel - tel 02-211 45 82 - fax 02-211 46 61

VIDEO IN DE KLAS a• Mercator (55 min.) is de digitalisering op video-cd van een uitstekende Document-uitzending vanTV2 (1994). Vergeleken met de TV-uitzending isde kwaliteit van beeld (veel meer diepte) en klankaanzienlijk beter. De film is verdeeld in tien chro-nologisch gerangschikte hoofdstukjes over levenen werk van de beroemde cartograaf. De caprio-len van weerman Frank De Boosere in slap-stickstijlhouden de aandacht gevangen en brengen dewetenschappelijke problematiek zeer bevattelijkaan. De video-cd (met didactische leidraad) is nueindelijk beschikbaar. De prijs: 550 fr. + 65 fr.verzendingskosten. Levering gebeurt na ontvangstvan betaling op rekening nr. 001-0358117-69 vanJ. Martens - Buisstraat 61 - 2890 St. Amands. Dezevideo-cd is een productie van BRTN, VAR en ICDIen is geschikt voor cd-i spelers en computers metMPEG.• Inwendige bouw van de zoogdieren (eerste graadsecundair onderwijs; 60 min.) en Van prikkel totreactie (derde jaar secundair onderwijs; 35 min.)zijn twee didactische video’s, samengesteld doorstudenten regentaat uit Torhout. De bij de pro-ductie betrokken leerkrachten biologie stellen devideo’s nu (aan onkostenprijs) ter beschikkingvan hun collega’s uit het secundair onderwijs. Devideo’s kosten elk 600 fr., verzendingskosten in-begrepen. Speciaal voor KLASSE-lezers zijn bei-de videoproducties op één band samengebracht.Deze video kost 900 fr., verzendingskosten in-begrepen.De video’s zijn niet in de handel verkrijgbaar. Ukunt ze enkel schriftelijk bestellen bij StefaanVanhollebeke - Gistelsesteenweg 18 bus 5 - 8200St. Andries-Brugge (zoogdieren of speciale editie)en Veerle Vanaudenaerde - Zuidmolenstraat 135 -8800 Roeselare (prikkel).

KLASSE NR.81 19

KIJKEN NAAR KUNST aHoe werkt een museum?, Eenverzameling oude en modernekunst ontdekken en Schilderijenbekijken en beschrijven zijn driethematische rondleidingen voorleerlingen basisonderwijs. Zo’nrondleiding door de KoninklijkeMusea voor Schone Kunsten vanBelgië (in Brussel, vlak bij hetCentraal Station) duurt twee uuren kost 1500 fr. (max. 15 leer-lingen per groep). Voor het se-cundair onderwijs (2000 fr. voormax. 20 leerlingen) zijn er tweeaangepaste rondleidingen: Stro-mingen onderscheiden (inhoudwordt op vraag aangepast) enKunstwerken ontdekken. Wiemet de trein komt, kan daaren-boven gebruik maken van een(goedkoper) gecombineerd ticketrondleiding+treinvervoer.Koninklijke Musea voor Schone Kun-sten van België - Educatieve Dienst- Museumstraat 9 - 1000 Brussel -tel 02-508 34 50 - fax 02-508 3232 - www.fine-arts-museum.be

20 KLASSE NR.81

METEOR IN DE KLAS bShahnaz is twaalf jaar en leeft in Kamaz, eenvluchtelingenkamp in Afghanistan. De oorlogverwoestte haar leven, maar toch droomt ze vanvrede en een beter leven samen met haar familie.Chicco is eveneens twaalf jaar. Zijn beide ouderszijn aan aids gestorven en om te overleven ver-koopt hij zakjes ijskoud water in de straten vanKinshasa, Kongo. Geld is er niet, maar toch wil hijlater arts worden.Shahnaz en Chicco zijn de twee nieuwste perso-nages uit het Meteor-schoolproject van Artsenzonder Grenzen voor leerlingen derde graad lageronderwijs. U vindt beide verhalen in één handigekoffer, met een multimediakit (video’s, dia’s, tijd-schriften) en steekkaarten voor de leerkracht. Ukunt deze koffers één maand lang gratis uitlenen(waarborg 300 fr.).De voorbije zes jaar hebben trouwens al meerdan 100.000 kinderen met Meteor gewerkt opschool. De twee vorige reeksen zijn nog altijdbeschikbaar. In de eerste koffer vindt u Huyenuit Vietnam, Domingo uit Angola en Rochvan uitAzerbeidjan; in de tweede koffer Betty uit Libe-ria, Vladimir uit de Filipijnen en Melakou uitEthiopië.Artsen zonder Grenzen - Jeugdprojecten - Dupréstraat94 - 1090 Brussel - tel 02-474 74 74 - fax 02-47861 06

VAN ROME OVER MAASTRICHT,NAAR AMSTERDAM sU kunt nu al inschrijven voor een speciale vor-mingsdag voor laatstejaars ASO en TSO overEuropese integratie. Die vormingsdagen vindenplaats in de periode tussen 2 maart en 7 mei in delokalen van Stichting Ryckevelde in Damme. In devoormiddag is er een voordracht over Europeseintegratie, de Verdragen van Maastricht en Am-sterdam en de Europese actualiteit. In de namid-dag leggen de leerlingen een parcours binnen deinteractieve tentoonstelling Van Rome overMaastricht, naar Amsterdam. Vragen oplossen,praktische proeven uitvoeren enz. leiden hunzoektocht door de tentoonstelling. De teams (8leerlingen per groepje) met de beste resultatenkrijgen een prijs (cd-bonnen).Per dag kunnen maximum 90 leerlingen deelne-men. U betaalt hiervoor 430 fr. per leerling (warmmiddagmaal en één consumptie inbegrepen). Omdit project voor te bereiden of na te bespreken inde klas kunt u gebruik maken van het EuropeesABC. Losse exemplaren van deze publicatie kos-ten 200 fr. Als u voor elke leerling een EuropeesABC wenst, betaalt u voor de vormingsdag 530 fr.per leerling en is er voor elke leerling (vooraf of terplaatse) een ABC inbegrepen.Stichting Ryckevelde - Ryckevelde 10 - 8340 Damme -tel 050-35 27 20 - fax 050-37 11 01 -ryckevelde@unicall.be

KLASSE-SERVICE a• Op 23 (Sporthal Brasschaat), 24 (Stadsbiblio-theek St. Niklaas), 25 (Kasteel van Horst Hols-beek) en 31 januari (Sportcentrum Oostende)kunt u gratis kennis maken met het aanbod vanKompas vzw. Zij organiseren begeleide natuur-tochten in kleine groepen naar o.a. Marokko,IJsland, Lanzarote, Kreta, Nationale Parken USAenz. Misschien een leuk idee voor leerkrachtendie dergelijke reizen met hun leerlingen willenondernemen.Kompas vzw - Kapelsestraat 148 - 2950 Kapellen -tel 03-664 98 22 - fax 03-605 30 39• Een groep leerlingen van de SSBO Woudlucht uitHeverlee gaat van 2 tot 5 juni op GWP naar Parijs.Op hun bus zijn nog 12 plaatsen vrij. Een groep

die dezelfde richting uit wil (en in dezelfde perio-de) kan die plaatsen krijgen tegen spotprijs. Voormeer inlichtingen bellen naar tel 016-40 40 32.• In de aanbieding: nieuwe taalboeken van demethode Taal Totaal Zuid (niveau 2A tot 6B;uitg. De Sikkel). Wegens een overschakeling naareen andere lees- en taalmethode zijn deze boekentegen halve prijs beschikbaar.Stedelijke Basisschool - Jeannine Goudman, directeur -Ramskapellestraat 43 - 2600 Berchem - tel 03-321 71 97• Het Centrum voor Actuele Gezinsplanning bege-leidt (ongewenst) zwangere meisjes en (jonge)vrouwen tijdens en na hun zwangerschap. Ookscholen kunnen er terecht voor informatie.Centrum voor Actuele Gezinsplan-ning - Bervoetstraat 40 - 2000Antwerpen - tel 03-225 08 02 -fax 03-886 47 20• Op verzoek van de school,het ziekenhuis, de arts of deouders (die uiteindelijk de be-slissende stem hebben) zorgtSchool Na Ziekenhuis vzw voorde bijscholing van jongerendie door ziekte, ongeval, heel-kundige ingreep of revalidatielangdurig de schoolbanken moe-ten missen. Vrijwilligers staanin voor de bijlessen. De oudershoeven niets te betalen (maareen vrijwillige bijdrage is ui-teraard welkom). Voor meer informatie belt ofschrijft u naar School Na Ziekenhuis vzw - Groenen-borgerlaan 192 - 2610 Antwerpen-Wilrijk - tel 03-449 03 69 (bij voorkeur maandag en donderdag van10.30 u. tot 13 u.).• Jongeren vanaf 16 jaar kunnen van 13 tot 20 aprileen erkende opleiding animator in het Vlaamsejeugdwerk volgen. Jongeren van 8 tot 16 jaarkunnen in juli en augustus deelnemen aan taalge-mengde vakantiekampen in Kempen en Arden-nen. Zo’n kamp kost 7700 fr. voor 10 of 11 dagen.Kena vzw - Villain XIIII laan 50 - 9150 Kruibeke - tel 03-744 07 34• Leraren geschiedenis 3de graad ASO (uit omge-ving Antwerpen) die belangstelling hebben ommee te werken aan een multimediale lessen-reeks over de industriële revolutie voor het 5dejaar ASO kunnen contact opnemen met AnnemieSegers - Schuurveld 15 - 2630 Aartselaar - tel 03-88767 52.• Zes ouders, van wie de kinderen niet-confessio-nele zedenleer volgen, kunnen worden gecoöp-teerd als lid van de Raad voor Inspectie en Begelei-ding Niet-Confessionele Zedenleer (RIBZ). Deze Raadis door het Vlaams Parlement erkend. Het huis-houdelijk reglement van de RIBZ vraagt o.a. zesvertegenwoordigers van de ouders. Voor meerinformatie: RIBZ vzw - Lange Leemstraat 57 - 2018Antwerpen - tel 03-234 37 55 - fax 03-233 55 13.

KEUKENWEDSTRIJD sDe griet (juist, de vis) is het opgelegde themavan de 28ste uitgave van de Nationale CulinaireWedstrijd Beste Junior Kok der Belgische Hotelscho-len. Tot 10 februari kunnen de kandidaten (jon-ger dan 25 jaar en met een diploma van eenerkende Belgische hotelschool) hun nieuw énorigineel recept voor een warme bereiding metgriet insturen. De finale vindt plaats op 13 maartin de salons van het KTA 1 in Oostende. Daarcreëren de kandidaten hun grietgerecht én eenbijkomend (ter plaatse getrokken) klassiek ge-recht.Unie Oud-Leerlingen Hotelschool Oostende vzw -E. Robaey - Vingerlingstraat 17 bus 5 - 8400 Oostende- tel 059-32 39 72 - fax 059-33 16 63

KLASSE NR.81 21

LITERAIRE WEDSTRIJDEN s• Jongeren van 17 tot 25 jaar kunnen tot 1 maart deelnemen aan detweejaarlijkse Albert de Longiepoëzieprijs van het tijdschrift Vlaan-deren. Het thema voor deze achtste uitgave is vrij. Elke deelnemerkan twee ongepubliceerde gedichten inzenden, elk maximum 30regels. De eerste prijs bedraagt 15.000 fr. en het bekroonde gedichtzal in het tijdschrift verschijnen.Gedichten opsturen naar Robert Declerck, secretaris van de jury - TerHoogserleie - Hondstraat 6 - 8700 Tielt• Leerkrachten secundair onderwijs kunnen deelnemen aan de Vantwaalf tot achttien-verhalenwedstrijd 1998, georganiseerd door onzeNederlandse collega’s van het gelijknamige tijdschrift voor het secun-dair onderwijs. Het thema is volledig vrij, maar moet wel betrekkinghebben op onderwijs: fusies, relaties, jongerencultuur, werkdruk, wan-hoop, de «gelukkige» klas, bestaanszekerheid, schoolfeesten enz.Een verhaal is minimum1000 woorden en maximum 5000 woordenlang én nog niet eerder gepubliceerd. Voor het winnende verhaal iszo’n 18.000 fr. (f 1000,-) weggelegd. Dit verhaal wordt bovendiengepubliceerd in het maartnummer van Van twaalf tot achttien.Uiterste inzenddatum is 17 januari. Snel achter de pc of in de pendus. Inzenden op papier én op diskette (DOS of Windows).Van twaalf tot achttien - Arend de Joode - postbus 1592 - 3800 BNAmersfoort - Nederland - tel 00-31-33-453 42 80 - 12tot18@cps.nl

LEREN LEREN sAlle leerlingen die het, ondanks de hulp van hun leerkrachten,moeilijk hebben met de leerstof kunnen een beroep doen op destudievaardigheidstrainingen van de Vereniging Vlaamse Leer-krachten (VVL). In de training Leren leren krijgen de leerlingen eenreeks van praktische toepassingen en adviezen voor een efficiën-ter studiehouding. Ze leren een realistische studieplanning opstel-len en uitvoeren; doelen op korte termijn kiezen die uitvoerbaar encontroleerbaar zijn; hoofdzaken en bijzaken onderscheiden; deleerstof actief inprenten; efficiënte controletechnieken gebruiken

en bijsturen waar nodig.De leerlingen werken in niveaugroepjes van mini-mum vijf en maximum acht leerlingen. Ze komenvijf weken na elkaar eenmaal per week samen gedu-rende 2,5 uur. De lessen worden gegeven op woens-dagnamiddag, vrijdagavond of zaterdagvoormiddagtijdens het schooljaar. Zo kunnen de opgedane ken-nis en verworven vaardigheden meteen getoetst wor-den aan de opgaven en leerstof die ze op schoolkrijgen aangereikt. Elke cursus wordt daarenboven

nog eens voorafgegaan door een informatieavond voor de ouders.En dan de data. Periode Januari-Februari - Reeks A: woensdagna-middagen 14, 21 en 28/1 en 4 en 11/2; Reeks B: zaterdagvoormidda-gen 17, 24 en 31/1 en 7 en 14/2. Er zijn oudercontacten op 12 (eerstegraad SO), 13 (tweede graad) en 15 januari (derde graad).Periode April-Mei - Reeks A: woensdagnamiddagen 29/4 en 6, 13, 20en 27/5; Reeks B: zaterdagvoormiddagen 2, 9, 16, 23 en 30/5. Er zijnoudercontacten op 27 (eerste graad), 28 (tweede graad) en 30 april(derde graad).Tijdens de krokusvakantie (23 tot 27/2) en de paasvakantie (13 tot18/4) organiseert VVL ook een vijfdaagse Vakspecifieke begeleidingvoor de vakken wiskunde, Frans en Engels. Fysicia en Duits staanmogelijk ook op het programma (als er voldoende belangstellingis). In deze cursussen wordt dieper ingegaan op de individueleleerproblemen van de deelnemers.Deelnemen aan een vijfdaagse cursus Leren leren of Vakspecifiekebegeleiding kost 3800 fr.VVL - Studiebegeleiding - Zwijgerstraat 37 - 2000 Antwerpen - tel 03-23765 59 - fax 03-248 47 99

DE REACTIES aEen gratis concert door het groot filharmonisch concert, met werkvan Brahms, Schubert, Rachmaninow, Elgar en Buckner. Daarvanmochten 2000 Vlaamse leerkrachten genieten tijdens Klassiek metKlasse, een actie rond muziek in het Paleis voor Schone Kunsten vanVictor Horta in Brussel. Maar daarnaast was er ook het educatieveluik, want de Filharmonische Vereniging van Brussel, de organisatorvan dienst, heeft een gevarieerd aanbod voor scholen, alle onderwijs-niveaus: rondleidingen achter de coulissen, kennismaking met hetorkest, repetities bijwonen, ateliers volgen… Vraag een overzicht vande mogelijkheden aan of bel voor een programma op maat.Heidi Vandamme - Filharmonische Vereniging van Brussel - Baron Hor-tastraat 11 - 1000 Brussel - Tel 02-507 84 29

EUROPA MET KLASSE

FRANS IN HET BASISONDERWIJS bU wilt uw didactische aanpak van de lessen Frans opfrissen? Hetdepartement Onderwijs organiseert twee stages voor telkens eentwintigtal onderwijzers in Frankrijk. De stage (tien dagen) is zeerpraktijkgericht en actualiseert uw pedagogische en didactischevaardigheden. Natuurlijk krijgt u ook de kans uw eigen talenkenniste verbeteren en staan toeristische uitstappen op het programma.De administratie Basisonderwijs betaalt alle kosten (cursus, verblijfen reis). De stages vinden plaats in de zomervakantie. Vooraf kuntu deelnemen aan voorbereidende cursussen taalverwerving, ge-organiseerd door de administratie Basisonderwijs en la délégationculturelle et pédagogique van de Franse ambassade. Zo kunt u nogmeer voordeel halen uit de stages.Inlichtingen en inschrijvingsformulieren: departement Onderwijs - admini-stratie Basisonderwijs - Jef VanThielen - Koningsstraat 138 - 1000 Brussel -tel 02-211 44 96 - fax 02-211 45 03

GRATIS NASCHOLING IN HET BUITENLAND sLeerkrachten LSO kunnen tijdens de laatste week van ende eerste week na de paasvakantie gratis deelnemen aaneen Lingua B nascholingscursus. Er is een cursus inSaffron Walden voor leerkrachten Engels en één inMontpellier voor leerkrachten Frans. De nieuwste ont-wikkelingen in het vreemde talen-onderwijs komen eruitgebreid aan bod en er wordt gewerkt aan de verbeteringvan het eigen taalgebruik.Inlichtingen en inschrijvingsformulieren: Vlaams Lingua Agentschap - tel 02-210 53 38 - fax 02-210 53 55 of 02-210 63 05 -Hilde.De.Veirman@ond.vlaanderen.be

IN-SERVICE TRAINING VOOR ONDERWIJSPERSONEEL aIn het kader van het Europese Socrates-programma worden onderactie 3.2 van Comenius aan onderwijsmensen beurzen aangebodenom deel te nemen aan navormingscur-sussen, die worden georganiseerd door eenEuropees team in Vlaanderen of in hetbuitenland. Als u geïnteresseerd bent, kuntU voor 1 februari 1998 een overzicht van het cursusaanbod eninschrijvingsformulieren aanvragen bij departement Onderwijs - VlaamsComenius-agentschap - Ann Hottat - RAC Arcaden - lokaal 5103 - 1010Brussel - fax 02-210 53 55. Op woensdag 14 januari om 14 u. is er eeninfonamiddag over deze nieuwe reeks Comenius 3.2-seminaries(basis- en secundair onderwijs) in de Landcommanderij AldenBiesen. Inlichtingen bij Ann Hottat of Guy Tilkin - LandcommanderijAlden Biesen - tel 089-51 93 52.

EUROPEAN TEACHER EXCHANGE PROGRAMME sIn het kader van het Europese Socrates-programma - onderdeelComenius - krijgen leerkrachten uit alle landen van de EuropeseUnie de gelegenheid een uitwisseling tot stand te brengen met eencollega van een andere lidstaat. Twee leerkrachten uit verschillendelidstaten van de E.U. (alle 15 landen + IJsland, Noorwegen enLiechtenstein) gaan gedurende een korte periode (tot enkele we-ken) een kijkje nemen in elkaars school en maken zo kennis metelkaars onderwijssysteem. De uitwisseling kan gelijktijdig of opeen-volgend gebeuren. De buitenlandse partner wordt uitgezocht viaoverleg tussen de betrokken nationale COMENIUS-agentschappen.Docenten van om het even welk vak kunnen in aanmerking komenvoor een Teacher Exchange beurs. De uiteindelijke betrachting isdat niet alleen een bijzondere vorm van navorming tot stand komt,maar ook dat er contacten worden gelegd met het oog op een lateresamenwerking, met name het opstarten van een schoolpartnerschapwaarbij verschillende lidstaten van de E.U. betrokken zijn. Om aanzo’n uitwisseling deel te nemen kunt u een beurs krijgen voor drieweken. Het beursbedrag dat door de Europese Commissie wordttoegekend bedraagt maximum 1.500 Ecu. Zo snel mogelijk kandi-deren bij Vlaams Comenius-agentschap - departement Onderwijs - AnnHottat - RAC Arcaden - lokaal 5103 - 1010 Brussel - fax 02-210 53 55.

TEST UW KENNIS sN.a.v. de 50ste verjaardag van de Raad van Europa kunnen leerlin-gen en leerkrachten Engels- of Franstalig interactief meespelen opde Internetsite www.coe.fr./GAME. U kunt er uw kennis overEuropa testen én er vallen prijzen te winnen.

KLASSE NR.81 21

VERTELFESTIVAL aTwintig vertellers uit België,Duitsland, Frankrijk, Groot-Brit-tannië, Ierland en Nederlandbrengen verhalen uit hun streekof uit verre landen, verhalenvan grote schrijvers en verhalenuit de mondelinge overlevering.Ze vertellen trouwens allemaalin hun moedertaal. Dit 3de In-ternationaal Vertelfestival vindtplaats van 2 tot 8 maart in Al-den Biesen. In de loop van deweek is het programma gerichtop scholen. Per dag zijn er viervertelsessies met telkens achtvertellers in acht verschillendezalen. U kiest naargelang de ge-wenste taal en de leeftijd van dedoelgroep. Er is een program-ma voor kleuter-, basis-, se-cundair en hoger onderwijs.Het weekend van 7 en 8 maartstaat ook open voor het grotepubliek.Een volledig programma hebt ureeds in de schoolbrievenbusgekregen.Internationaal Vertelfestival - Gil-berte Mercken - tel 089-51 93 58 -fax 089-41 70 33

22 KLASSE NR.81

KLAS NAAR HET WATER aGroepen leerlingen (tot max. 45 deelnemers) kunneneen bezoek brengen aan het Waterproductiecen-trum Grobbendonk.De Provinciale en In-tercommunale Drink-watermaatschappij derProvincie Antwerpen(PIDPA) heeft eenrondleiding uitge-werkt rond het the-ma Rationeel water-gebruik. Zo’n bezoekduurt ongeveer tweeuur. De leerlingenkrijgen een kijkje achter de schermen (waterzui-vering, watertoren, maquettes, tekeningen, wa-terproefjes en watergebruikspel). Er zijn aange-paste lessenpakketten beschikbaar met een lera-renbrochure en informatie en documentatie voorde leerlingen. Hiermee kunt u achteraf in de klasaan de slag. Dit hele project is gratis.PIDPA cv - Communicatiedienst - Desguinlei 216 - 2018Antwerpen - tel 03-216 89 80 - fax 03-216 98 86

GRATIS PESTKOP bOp woensdag 21 en donderdag 22 januari (tel-kens om 20.30 u.) kunnen telkens 120 leerkrach-ten (en hun partner of collega) gratis een kennis-makingsvoorstelling bijwonen van Pestkop, eentheaterproductie van Ed Vanderweyden, speciaalvoor de tweede en de derde graad van hetbasisonderwijs.Lise is elf. Ze is pas naar een nieuwe stad verhuisd.Al vanaf haar eerste (nieuwe) schooldag loopt hetfout. Hans begint haar te pesten. Het gaat vankwaad tot erger en Lise staat er helemaal alleenvoor...Pestkop gaat over sfeer in de klas, over kliekjes-vorming, over pestgedrag, over weerbaarheid. Dezeproductie van het Educatief Theater Antwerpen isbedoeld voor kinderen van 8 tot 12 jaar én hunouders en leerkrachten.Als u er op 21 en 22 januari graag - én gratis - wiltbijzijn, moet u zo snel mogelijk uw plaatsenreserveren op tel 03-233 15 88. De voorstellingenvinden plaats in de Zwarte Zaal van het Fakkel-teater - Reyndersstraat 7 - 2000 Antwerpen.Educatief Theater Antwerpen - Reyndersstraat 7 - 2000Antwerpen - tel 03-233 15 88 - fax 03-225 02 44

VERSTOPPERTJE IN SPEELGOEDLAND bDit pedagogisch dossier hanteert speelgoed alsuitgangspunt om leerlingen derde graad lageronderwijs te onderhouden over de mondialise-ring van de economie en socio-economischebegrippen. Waar wordt welk speelgoed gemaakt?In welke omstandigheden? Waar vindt de consu-ment informatie over de speelgoedproductie? Ditdossier nodigt de leerkracht en zijn leerlingen uitom zoals bij het spelletje Verstoppertje op zoek tegaan naar de antwoorden op deze vragen bijdistributeurs en handelaars.Het pedagogisch dossier Verstoppertje in Speel-goedland is een realisatie van het Onderzoeks- enInformatiecentrum van de Verbruikersorganisaties (OIVO),i.s.m. ABVV. Het kost 200 fr. De huidige versie isvolledig vernieuwd. Leerkrachten die de vorigeversie hebben, kunnen gratis een actualisatievan hun dossier aanvragen.OIVO - Ridderstraat 18 - 1050 Brussel - tel 02-547 0644 - fax 02-547 06 01 - crioc_oivo@skynet.be

SOLIDARITEIT a• Tot 20 maart kunnen uw leerlingen (vanaf devijfde klas lager onderwijs) individueel, met deklas of met de hele school deelnemen aan de Prijs

Jeugd en Civisme, een organisatie van de Nationa-le Confederatie van Politiek Gevangenen en Rechtheb-benden (NCPGR). De vorm is geheel vrij. Hetthema dit jaar is Solidariteit. De jury bekroontmeerdere werken binnen verschillende leeftijds-categorieën.Naast deze wedstrijdformule bekroont de juryook waardevolle initiatieven die om een ofandere reden niet binnen het kader van de wed-strijd passen. U kunt dergelijke initiatieven signa-leren op het secretariaat van de wedstrijd (Vredes-centrum Antwerpen - tel 03-360 45 25). Daar krijgt uook meer informatie over de wedstrijd.• Alle scholen van het secundair onderwijs (voor-al die met een grafische afdeling) kunnen tot 15maart een affiche ontwerpen voor de Prijs Jeugden Civisme. Bedoeling is de waarden van demo-cratie, tolerantie en solidariteit visueel weer tegeven. Elke school, klas of leerling kan één ofmeerdere affiches inzenden.Prijs Jeugd en Civisme - Vredescentrum - Unolaan 1 -2100 Antwerpen - tel 03-360 45 28 - fax 03-326 48 80

LA TOUR EIFFEL sTot 13 februari kunnen leerkrachten Frans hunleerlingen derde graad secundair onderwijs in-schrijven voor de elfde uitgave van La Tour Eiffel- Concours de Français. Er is een apart klassementvoor Nederlands- en Franstalige deelnemers. Daar-naast zijn er drie wedstrijdcategorieën: HAN voorleerlingen technisch onderwijs met zakelijk Frans;TKB voor leerlingen technisch onderwijs (overigerichtingen), kunst-en beroepsonder-wijs en ASO voorleerlingen alge-meen secundair on-derwijs.Op 13 maart (voor-avond) vinden deselectieproevenplaats in lokalenvan de universitairecampussen vanDiepenbeek (LUC),Gent (UG), Leuven(KUL), Kortrijk (KU-LAK), Antwerpen(UFSIA) en Brus-sel (VUB). De fi-nale volgt op 22 april in Diepenbeek. De vijftigtoplaureaten mogen op 24 en 25 april mee naarParijs voor de plechtige proclamatie op de Eiffel-toren en een receptie op de Belgische ambassade.Het prijzenpakket bestaat uit meer dan 500.000 fr.individuele prijzen voor de deelnemers (o.a. ver-blijven in Quebec, Parijs, elders in Frankrijk, veer-tiendaagse verblijven n.a.v. de wereldbeker voet-bal in Frankrijk enz.) en meer dan 150.000 fr.schoolprijzen (boekenpakketten, abonnementenop Le Français dans le Monde enz.).Nieuw dit jaar: La Tour Eiffel zit ook met een eigensite op Internet. Elk trimester zijn er vier fotoboe-ken over Vlaamse steden te winnen. Snel surfennaar www.surf-inn.be/jouons-francais.Wedstrijdsecretariaat: LUC-LTECF - Maggy Lambrichts- Limburgs Universitair Centrum - Universitaire Campus- Gebouw D - 3590 Diepenbeek - tel 011-26 87 64 -fax 011-26 87 00

INSPECTEUR GEZOCHT sIn vorig nummer (Klasse nr. 80, 26) kon u eenoproep lezen voor de vacature van een inspec-teur groep wiskunde-wetenschappen, subgroepsocio-economische wetenschappen. Voor meerinformatie hierover kunt u terecht bij Petra DeNeve op tel 02-211 45 99.

n e keijt

nnd vktem e

h

ed

d 03

emsaae kusd -

a

ALGEMEEN aDurf innoverenVlamingen zijn inventief, en dat maggeweten zijn. In de nieuwe Durfkrant,een uitgave van de Vlaamse Gemeen-schap, krijgt u via korte berichten eenoverzicht van vernieuwingen in alle sec-toren: industrie, gezondheidszorg, onderwijs,milieu... In het eerste nummer maakt ukennis met het Velo-project voor laagge-

schoolden, de fietskoerier, de elektronische nachtwinkel, telethuis-werken enz. met de nodige verwijzingen voor meer informatie.Vraag uw gratis Durfkrant aan Freddy Colson - ministerie van de VlaamseGemeenschap - departement Wetenschap, Innovatie en Media - admini-

stratie Wetenschap en Innovatie- Boudewijnlaan 30 -1000 Brussel - fax 02-507 60 07

OnderwijszakboekjeDe rechten en plichten van al wie in het onderwijswerkzaam is. Informatie over loon, verlof, ziekte,reaffectatie enz. Het onderwijszakboekje ‘97-‘98 iseen geüpdate uitgave met de nieuwste bepalingenrond het personeelsstatuut, het recht op loopbaan-onderbreking e.d., dit alles in begrijpelijke taal. Loskost het boekje 1433 fr., maar wie zich abonneertkan rekenen op een stevige reductie.

Verkrijgbaar in de handel - Monique Gobeaux - Kluwer Editorial - Kouter-veld 2 -1831 Diegem - fax 02-719 15 19 - monique.gobeaux@wkb.be

Van Abydos tot ZagorskMekka, Gizeh, Palmyra, Delphi, het StenenWoud, Carnac,Thingvellir, Stonehenge, Wu-patki, Machu Picchu, Paaseiland, de Boro-budur, Angkor Vat, de Emeishan, Samar-kand… Waar liggen deze belangrijke en totde verbeelding sprekende godsdienstige plaat-sen, vanuit welke achtergrond zijn ze ont-staan en wat betekenen ze? De Atlas vanheilige plaatsen loodst u via gedetailleerde

kaarten, fraaie foto’s,tekst en uitleg doorde meeslepende ge-schiedenis van impo-sante beschavingen enhun godsdienstige cen-tra. Inclusief verklaren-de woordenlijst en geo-grafisch overzicht(1390 fr.)Verkrijgbaar in de han-

del - uitg. Westland - Th. Van Cauwenberglei101 - 2900 Schoten - 03-658 80 60 - fax 03-658 80 80

BASISONDERWIJS bKriebelbeestjesWormen vrijen urenlang, duizendpoten ver-orberen hun familie, pap met pissebeddenhelpt tegen keelpijn, de tong van een hom-mel is zo lang als zijn lichaam, langpootmug-gen joggen… Dit en meer van dit fraais leertu in Kleine Kriebelbeestjes. Eenvoudige teke-ningen en dito tekst voor kinderen vanaf zesjaar en een boel opdrachten, zoals wormenkijken, een libel laten vliegen, een spinnen-bak maken enz. Prijs: 295 fr.

Verkrijgbaar in de han-del - Standaard Uit-geverij - Belgiëlei 147a- 2018 Antwerpen -tel 03-239 59 00 -fax 03-230 85 50

DadaEen kunsttijdschriftvoor de jeugd? Hetbestaat. Dada ver-schijnt vijf keer per

RELATIES (1)Terwijl kinderen opgrokens wat anders: nieuwlijke veranderingen, Leerkrachten kunnenpraten, maar hoe? Brelaties en seksualiteitsnaar raken bij kindtaboe. Meer om het ldingen (1190 fr. per smateriaal, uitgewerkt ddigen. Kleuters werkegen e.d. rond angst, enz. Bij elk thema vin(prenten)boeken, tipsen materiaal. Voor elschool is er een aparhoud loopt parallel eindtermen. De delenonder de noemers ik zelf, ik en de ander, ikanderen. Thema’s zijn bbeeld mijn lichaam, nie en conflict, commtie. Kant en klare lessnen een algemeen kakunt er onmiddellijk mde slag.Uitg. De Sikkel - Nijverhei8 - 2390 Oostmalle - tel13 30 - fax 03-311 77

RELATIES (2)Hoe pakt u relationelgeïntegreerd en planDe vzw Jeugd en SekVlaams aidscoördinaeen gratis draaiboek adeling van werkvormhandboek: algemeeneen stappenplan en hste exemplaar is grati100 fr. zonder verzenVlaams aidscoördinaat2000 Antwerpen - tel 0248 42 90 - ipac@uia.u

jaar. Elk nummer behandelt een thema in verschillende kunstvor-men: de kleur blauw, heilige kunst, tolerantie, foto- en postkunst…Dada is lezen, kijken, de wenkbrauwen fronsen, mijmeren en doen,zelfs met een kunstspel. Een agenda rondt elke uitgave af. Lossenummers kosten 250 fr., een abonnement: 850 fr.Plint - Lotte Vandeweerdt - Anjelierstraat 77 - 9000 Gent - tel/fax 09-22753 25

PijnstillersCasper wordt door zijn moeder alleen opge-voed. Hij heeft een heel goede relatie met haar.Dan wordt ze ziek. Eerst heeft Casper niet doordat het ernstig zou kunnen zien, zelfs niet als zehem het adres van de ouders van zijn vadergeeft. Dan stort zijn hele wereld in: moeder heeftkanker. Casper kan rekenen op de steun van eengroep vrienden en zijn sympathieke vader. Maarde ziekte is te sterk… Een gevoelig thema inromanvorm aangebracht voor 12-plussers.Carrie Slee, Pijnstillers, 109 blz., 445 fr. - Verkrijgbaar in de handel - uitg.Bakermat - Koningin Astridlaan 160 - 2800 Mechelen - tel 015-42 05 08- fax 015-42 06 71

Tijgers huilen nietAls Siem en Jonie zoals elke dag op hetspeelplein nablijven om kaart te spelen,zien ze voor de eerste keer de jongen metde pet. Brakker heet hij. En hij vertelteigenaardige verhalen. Over verre landenen rare gewoontes. Uit zijn broekzakkenhaalt hij ongewone, intrigerende dingen.

Elke dag, een weeklang, luisteren dejongens naar de ver-halen van de ge-heimzinnige Brak-ker. Ze weten nietgoed of ze het alle-maal wel moeten geloven. En dan verdwijnthij weer.Harm de Jonge, Tijgers huilen niet, 84 blz.,495 fr. - Verkrijgbaar in de handel - StandaardUitgeverij - Belgiëlei 147a - 2018 Antwerpen -tel 03-239 59 00 - fax 03-230 85 50

SECUNDAIR ENHOGER ONDERWIJS sEx-Joegoslavië en RuslandSrebrenica, Servo-Kroatisch, de akkoorden

van Dayton: het klinkt ons ondertus-sen vertrouwd in de oren, maar hoezat het nu weer precies allemaal inelkaar? En hoe groot is Rusland nog?Hoe loopt de weg van tsarisme naardemocratie? In twee lesbrieven (elk50 fr.) worden een aantal feiten, be-grippen en ontwikkelingen duidelijkop een rijtje gezet. Voor gebruik in deklas zijn ook vragen en opdrachtenvoorhanden.Info: Vereniging Vlaamse Leerkrachten (VVL)- Zwijgerstraat 37 - 2000 Antwerpen -

tel 03-238 90 20 - fax 03-248 47 99

Voor uw lectuurlijstWat lezen 14-plussers? Niet veel, zeggenonderzoekers. Toch bestaan er heel watromans voor die leeftijdsgroep, met hoofd-personages die aanspreken en thema’s dieadolescenten na aan het hart liggen. Zichkunnen inleven en identificeren, daar gaathet bij graag lezen namelijk om. In Je bentjong en je leest wat (295 fr. + 50 fr. verzen-dingskosten) vindt u een overzicht, met denodige informatie, van publicaties voor 14-plussers van de jongste vijf jaar.Katholieke Centrale voor Lectuurinformatie enBibliotheekwerk (KCLB) - Van Helmontstraat 29- 2060 Antwerpen - tel/fax 03-272 21 46

beien ontdekken ze tel-e gevoelens, lichame-ieuwe vriendjes enz.hen helpen erover tepaalde thema’s rondunnen een gevoelige

ren of zijn zelfs nogf omvat vier handlei-uk) met concreet les-oor leraars en deskun- via versjes, tekenin-ee zeggen, vriendjest u verwijzingen naaroor de klasinrichting

e graad van de lagere handleiding. De in-et de

vallenn me- en deijvoor-armo-unica-n bin-er. U

ee aan

sstraat3-3099

s en seksuele vormingatig aan op school?

ualiteit en IPAC, hett, bieden u daarvoorn. Geen nieuwe bun-n maar een praktischader, zes subthema’s,lpmiddelen. Uw eer-, bijkomende kosteningskosten. Marnixplaats 16/17 -3-238 68 68 - fax 03-.ac.be

KLASSE NR.81 23

ETm Scet

e

euck Se

is

8eijtr2r e

etan 0

DRUGTOESTANDJES:UITLEENTENTOONSTELLING sOp een ludieke manier informeert Jeugden Stad Antwerpen jongeren over drugs ende toestanden die errond kunnen plaats-vinden. Een dolgek lunapark met stan-den en spelletjes levert de nodige infor-matie over passief en actief druggebruik.Kostprijs: 3000 fr., 20 brochures voor uw leer-lingen inbegrepen. Jeugd en Stad vzw - Bor-

gerhoutsestraat 34 - 2018 Antwerpen - tel 03-272 30 73

MET JOJO NAAR SCHOOL: UITLEENTENTOONSTELLING bJojo van tekenaar André Geerts is eenzeer herkenbaar stripfiguurtje. Vaderis gestorven, moeder moet uit wer-ken en de kleine Jojo verblijft meest-al bij zijn oma. Gelukkig is er deschool: daar beleeft hij allerlei leuke(of minder leuke) avonturen: eenvriendje moet geopereerd worden,een meisje wordt geplaagd, op va-kantie komt hij zijn leraar tegen enz.Het Groenendaalcollege uit Merksemheeft rond Jojo en ander werk van Geerts een tentoonstellinggemaakt die vooral geschikt is voor leerlingen derde graad lageronderwijs. U kunt deze tentoonstelling ook naar uw school halen.U betaalt enkel vervoers- en verzekeringskosten. Vraag meteen degratis voorstellingsmap.Groenendaalcollege - Strips en Cultuur - P. Verstappen - Gagelveldenstraat71 - 2170 Merksem - tel 03-645 74 40 - fax 03-644 25 92

SUSKE EN WISKE: PERMANENT bIn de voormalige woning van striptekenaar Willy Vandersteen huistvoortaan ook het Provinciaal Suske en Wiske Kindermuseum. Detekenstudio zelf bevindt zich op de eerste verdieping. Benedenkrijgen de leerlingen een video over het maken van een strip, eententoonstelling over werk van Vandersteen (met originele voorwer-pen en tekeningen), een reconstructie van de werkkamer van detekenaar en ten slotte een interactief spelgedeelte rond beeldmani-pulatie. In de galerij exposeert het Kindermuseum werken vankinderen: na de rondleiding gaan uw leer-lingen aan de slag in de ateliers. U hebtdaarbij de keuze uit het basisprogrammaStriptekenen of workshops als Geluiden in destrip, Portretschilderen, Fimo-figuren of eenTheaterworkshop.Het museum is voorlopig enkel toegankelijk voorschoolgroepen én op afspraak. Zo’n bezoek duurt3 uur en kost 50 fr. per leerling (max. 24 leerlin-gen per groep).Provinciaal Suske en Wiske Kindermuseum - Beau-voislaan 98 - 2920 Kalmthout - tel 03-666 6485 - fax 03-666 64 8

VAN EEN ANDERE WERELD:TOT 1/3 sZo’n 150 onbekende ikonen en Byzan-tijnse kunst zijn voor het eerst bij elkaar

gebracht. Ze zijn vanzeer uiteenlopende ori-gine (Rusland, Grieken-land, Klein-Azië, Ita-lië, Balkan) en date-ren vooral uit de pe-riode tussen de 13deen de 17de eeuw. Uvindt er de klassiekethema’s terug (Chris-tusportretten, Maria,feestdagen, engelen enheiligen), maar ook bij-zondere thema’s (bij-voorbeeld Russischeikonen met scènes uithet paradijs of een voor-

DOSTOJEWKSI - BONBEKEND: 24/1 Het Dostojewskimuseu(beide uit het Russischeeen aangrijpende evoki’s leven, werk en wprimeur een tentoonsstelling met voorheennuscripten met originschrijver zelf. Verder oling zo’n 150 voorwscripten enz. van de aten, schilderijen en ssche kunstenaars. Oovan de resultaten van(zie CANON met KLADe toegang is gratis. Dopgesteld in het Stadhuis daar toegankelijk op w12.30 u. en van 14 uweekend van 14 u. tot 1dag. Gratis rondleidingwel vooraf aanvragen bCentrum Belgica - Kerksmonde - tel 052-20 26 Speciaal voor geïnteten en studenten isjanuari om 11 u. epland met Dimitri Dterkleinzoon van dmoeting vindt plaatrum Belgica. Daarneen bezoek aan de teaf inschrijven op tel

24 KLASSE NR.81

stelling van het Onze Vader). De tentoonstelling bekijkt ook dewisselwerking tussen de ikonenkunst en de westerse schilderkunst:de westerse religieuze beeldvorming heeft de ikonenschilderkunstimmers herhaaldelijk beïnvloed.De toegangsprijs bedraagt 250 fr. Reductiehouders betalen 200 fr. Jonge-ren tot 18 jaar betalen 100 fr. en kinderen tot 12 jaar hebben gratistoegang. Een audiogids is inbegrepen in de toegangsprijs. Een geleidbezoek kost 2500 fr. (volwassenen) of 1000 fr. (schoolgroepen; max. éénklas per gids). Er is een mooie catalogus (1250 fr.) en de NMBS heeft eencombinatieticket trein-tentoonstelling.Koninklijk Museum voor Schone Kunsten - Educatieve Dienst - Plaatsnijders-straat 2 - 2000 Antwerpen - tel 03-238 78 09 - fax 03-248 08 10

WAAR KOMEN DE BOEKEN VANDAAN?: TOT 30/4 aEen leerrijke tentoonstelling maakt duidelijk welke weg wordtafgelegd vooraleer een boek mooi in de boekhandel ligt. Er zijnaangepaste geleide bezoeken (met bijhorende educatieve pakket-ten) voor leerlingen van de tweede graad lager onderwijs tot deeerste graad secundair onderwijs.De toegangsprijs bedraagt 50 fr. Een geleid bezoek duurt twee uur en kost900 fr. (max. 25 leerlingen). Zo’n bezoek bestaat uit een rondleiding doorde tentoonstelling, een aanvullende video en een didactische verwerking.De tentoonstelling is open van woensdag tot en met zaterdag, van 14 u. tot17 u. en (voor school- en andere groepen) ook op afspraak.Literair Museum - Bampslaan 35 - 3500 Hasselt - tel 011-26 17 87 -fax 011-23 22 97

MET RECHT EN REDE - WAANZIN TUSSEN WET ENKABINET: TOT 30/4 sJozef Guislain (1797-1860) was Belgiës eerste psychiater. Hij werkteeen systematische leer van geestesziekten uit, ijverde voor eenmenselijke omgang met patiënten en lag aan de basis van de eerste«wet op de krankzinnigenzorg» in ons land. Het naar hem genoemdemuseum herdenkt de 200ste verjaardag vanzijn geboorte met een tentoonstelling over zijnleven en werk. De tentoonstelling geeft eenbeeld van het leven in de eerste «gestichten».Hoe brachten de bewoners hun tijd door? Hoewerden ze verzorgd? Aan welke behandelingenwerden ze onderworpen? Wat is een keisnij-ding? Waarom smoorde men dullen?

De toegangsprijs bedraagt100 fr. Reductiehouders enschoolgroepen betalen 50 fr.per persoon. Rondleidingenzijn mogelijk na afspraak.Museum Dr. Guislain - J.Guislainstraat 43 - 9000Gent - tel 09-216 35 95 -fax 09-216 35 51

HERMAN TEIRLINCK -EEN WANDELING: TOT 28/2 sDeze tentoonstelling stelt u in de gelegen-heid te wandelen door het rijk geschakeer-de oeuvre en leven van Herman Teirlin-ck. Zijn literair en dramatisch werk, zijngrafische bezigheden en allerlei aspectenvan zijn leven worden getoond d.m.v. hand-schriften, foto’s, tekeningen en schilderijen,affiches enz. De Teirlincktentoonstelling staattrouwens opgesteld midden in de perma-nente tentoonstelling 200 jaar cultuurle-ven in Vlaanderen. Hierdoor worden Teir-lincks activiteiten meteen gesitueerd in hunVlaamse cultuurhistorische context.De toegangsprijs bedraagt 100 fr. Reductiehou-ders betalen 50 fr. Inwoners van Antwerpen énschoolgroepen hebben gratis toegang. Het uit-voerige, rijk geïllustreerde Herman Teirlinck Bre-viarium (door Clement Caremans, die ook teken-de voor de samenstelling van de tentoonstelling)kost 500 fr.Archief en Museum van het Vlaamse Cultuurle-ven (AMVC) - Minderbroedersstraat 22 - 2000Antwerpen - tel 03-232 55 80 - fax 03-231 9310 - amvc@lib.ua.ac.be

KEND -OT 1/3 s en het Poesjkinhuis

t. Petersburg) brengenatie van Dostojews-reld, met als wereld-elling in de tentoon- nooit getoonde ma-le tekeningen van demvat de tentoonstel-rpen, foto’s, manu-teur en foto’s, pren-ulpturen van Russi- te zien: een selectiede scholenwedstrijdSE, KLASSE nr. 78). tentoonstelling staat van Dendermonde eneekdagen van 10 u. tot. tot 18 u. en in het u. Gesloten op maan-

n met uw klas moet u co-organisator Cultuuraat 24 - 9200 Dender-6- fax 052-20 25 70.esseerde leerkrach-er op zaterdag 24n ontmoeting ge-ostojewski, de ach- schrijver. De ont-s in Cultuur Cen- brengt u in groeptoonstelling. Voor-52-20 26 26.

t

ndn2annt

CDee

kke . irb nle

na a mei d

t

ALGEMEEN aToekomst van het onderwijs: 19/2 inKunstcentrum Vooruit, Gent.Debat met leerkrachten, leerlingen, be-leidsmakers, oudercomités, directies... overde rol van de leerkracht, als scharniertussen de 20ste en 21ste eeuw.Perspectief vzw - Gelbergenstraat 52 - 3471Kortenaken - tel 016-77 92 03 - fax 016-7700 60 - perspectief@tornado.be

Theater kijken: negen sessies vanaf 15/1.Cursus voor leerkrachten (in opleiding) overde complexiteit van processen die theater-makers aangaan: wat gebeurt er allemaal bijhet kijken naar theater. Deelnemen kost5000 fr. voor leerkrachten en 2500 fr. voorstudenten lerarenopleiding.Speelteater - De Kopergietery - Blekerijstraat 50 -9000 Gent - tel 09-266 11 44 - fax 09-224 2980Educa+: 11 tot 14/2 in Flanders Expo, Gent.Vakbeurs, forum voor dialoog, workshops,entertainment enz. rond de thema’s audio-visuele middelen, klasmeubilair en -in-richting, leerpakketten, schoolreizen, ca-tering, uitgeverijen, veiligheidssystemenenz. De beurs is gratis toegankelijk voor iedereen die een functieheeft in het onderwijs. Andere bezoekers betalen 200 fr.Educa+ - p/a Flanders Expo NV - Maaltekouter 1 - 9051 Gent - tel 09-24192 11 - fax 09-241 94 75 - com.expo@pophost.eunet.beKinderen met gedragsproblemen (22/1); Handicap in het gezin(17/3).Vormingsdienst Stichting Integratie Gehandicapten vzw - Kerkham 1 bus 2- 9070 Destelbergen - tel 09-238 31 25 - fax 09-238 31 40Spelen met je lichaam en lichaamstaal (zes sessies vanaf 5/2);Polyritmisch slagwerk: initiatiereeks djembé (tien sessies vanaf23/1 of acht sessies vanaf 24/4; in Centrum Ros Beyaerd, Gent);Oriëntaalse dans (19/1 of 16/2; in Danscen-trum Polariteit, Gent).Vlied vzw - Gebr. Vandeveldestraat 68 - 9000Gent - tel 09-223 20 64 - fax 09-233 04 59Als kinderen niet luisteren (tien sessiesvanaf 19/1); Filosoferen met kinderen (vijfsessies vanaf 21/1).Elcker-Ik Provincie Antwerpen vzw - Breughel-straat 31-33 - 2018 Antwerpen - tel 03-218 6560 - fax 03-281 02 45Vernieuwing van het deeltijds onderwijsin Vlaanderen: een bijdrage vanuit deWaldorfpedagogie?: 17/1 in Hof Van Wa-tervliet, Brugge.Rondetafelgesprek met ouders, leerkrach-ten en andere geïnteresseerden over de mo-gelijke inbreng van de Waldorfpedagogie(Steinerpedagogie) in de vernieuwing vanhet deeltijds onderwijs.Chris Deleu - L. De Bruynestraat 19 - 8310 Brugge(St. Kruis) - tel 050-35 69 58

BASISONDERWIJS bNavorming kinderdans: 11/1.Voor zeer snelle beslissers: navorming kinder-dans over theorie, bewegingslessen, liedjesen versjes, volksdansen en dansexpressie.Atelier 21Bis - Marijke Ceunen - V. Nonnemans-straat 21Bis - 1600 St. Pieters-Leeuw - tel 02-377 97 84

SECUNDAIR EN HOGER ONDERWIJS sDe euro in de praktijk: 29/1 in auditoriumASLK, Brussel.Studienamiddag voor leerkrachten econo-mie en toegepaste economie secundair on-derwijs en HUBO. Inschrijvingsformulierenvindt u op school.Vereniging van Leraren in de Economische We-tenschappen - E. Gistelinck - Antwerpsesteenweg589 - 9040 Gent

KLASSE-MENTHet volstaat om eveneen veelgeplaagd iemkaartjes stromen biantwoord. De schoolVijf inzenders wordeeen boekenbon van door Standaard Boekhkunt u weer uw kawagen. We verwachteuw antwoorden ten laaste op 30 januari.Winnaars opgave 43:hoven), Jean-Pierre Isabelle Vanfleteren (Voline (Hove) en KarinOplossing opgave 44Opgave 45: We zoetwaalf letters dat leeronnodig overigens) zorgt. De letters vindtopgaven op te lossen• de vijfde, achtste ennaam van de Koningdoor de beroemde Gheld van haar gordel • de tweede, vierde enmooie woord dat de behoudt voor een 1daarachter;• de derde, zesde en wetenschappelijke nazou kunnen oplopente veel moet pijnigen• de tweede, zevende de naam van de Dupessimisme, die hetheeft uitgehouden inVorstellung.KLASSE-Ment - Koningss- 1000 Brussel

Het aanbod is gróót. Uiteraard kan dezepagina enkel een selectie bieden. Vraagmeer informatie bij de pedagogische be-geleiding van uw school.

Talen: Taaldag 1998 voor taalleerkrachten secundair onderwijs allegraden: 24/1.Nederlands: Poëzie (18/2); Nederlands als instructietaal (4/3); Pe-dagogische dag van de Jeugdboekenweek: Magie (18/3); Literairlezen (29/4).Engels: De poëzie van Philip Larkin (11/2); Evaluatie van luisterenen lezen (29/4).Frans: Leren (leren) met Internet: 19 en 26/1 en 2 en 9/2.Duits: Übungsformen in der Kommunikative Grammatik: 11/3.Geschiedenis: Integratie Griekse en Romeinse geschiedenis (7/2);

Cultureel component van ontwikkelingswerk (14/3).Economie: Het ESER, ook voor u begrijpelijk (10/2); Degevolgen van de invoering van de EURO voor de jaarrekening(17/2); De betalingsbalans (3/3); Economie in de 3de graadTSO (5/3).Recht: Rechten van samenwoners (18/2); Welzijn op hetwerk en preventie (12/3); Zesde Dag Docenten Recht H.O. -Lunchcauserieën Bewijsmiddelen in het recht: 5/2.Mechanica: Hoe op eenvoudige wijze meetresultaten ver-werken?: 31/1 en 7 en 14/2.Sanitair/CV: Kunststoffen in de sanitaire installaties (kiezenuit 28/1, 4 of 11/2); Afstellen van gasbranders (kiezen uit 4,11, 18 of 25/2); Verwarmingslichamen (kiezen uit 22 of 29/4of 6/5).Industriële Chemie: Pomptechnologie - beginnerscursus(11/2); Nieuwe technieken bij Janssens Farmaceutica (11/3).

Automechanica: Het E-gassysteem - elektronisch gaspedaal (kie-zen uit 11, 18 of 25/3 of 1/4); Autoairconditioning (kiezen uit 22 of29/4 of 6 of 20/5); Waterverdunbare serielakken (kiezen uit 4, 11, 18of 25/3).Bouw: Veiligheid en verantwoordelijkheid tijdens stages en prak-tijk (18/3); Dakopbouw platte daken (1/4).Centrum voor Didactiek - IDEA/UFSIA - Prinsstraat 13 - 2000 Antwerpen -tel 03-220 46 80 - fax 03-220 46 79Internationale seminaries in Groot-Brittannië: Quality assuran-ce in higher education in the UK (22-28/3 in Glasgow); Choosingand using educational multimedia (22/3 tot 3/4 in London); Re-

search in education: aims, methods andapplications (29/3 tot 4/4 in Edinburgh).The British Council - Liefdadigheidstraat 15 - 1210Brussel - tel 02-227 28 44 - fax 02-227 08 49

VERHALEN SCHRIJVEN sJongeren tussen 15 en 25 jaar kunnen deel-nemen aan een cursus Verhalen schrijven.De cursus omvat lees- en schrijfoefeningen,huistaken, begeleiding door een ervarenschrijver, gesprekken met gastschrijvers enz.De cursus is bedoeld voor een 45-tal jonge-ren in Vlaanderen en Brussel, in eerste in-stantie jongeren die financieel minder mo-gelijkheden hebben of voor wie Nederlandsde tweede taal is (migran-tenjongeren). De cursus loopttussen februari en mei indrie parallelle circuits: inAntwerpen (Meisjeshuis),Gent (Integratiecentrum DePoort-Beraber) en (afwisse-lend) in Brussel (Foyer) enLeuven Brabants RegionaalIntegratiecentrum). Vier jeugd-auteurs staan borg voor deinhoud van de cursus: BartMoeyaert in Antwerpen, Daniël Billiet in Genten Marita De Sterck en Els Beerten in Brusselen Leuven. Deelnemen aan de cursus kost750 fr.Koning Boudewijnstichting - Verhalen schrijven -Ann De Mol - Brederodestraat 22 - 1000 Brussel- tel 02-549 02 14 - fax 02-511 52 21 of MaritaDe Sterck - tel 03-664 61 41

ajes te verwijzen naarand en honderdennen met het juisteirecteur, inderdaad. alvast beloond met000 fr., geschonkenndel. Ook deze maands

-

hristina Gevers (Zon-e Mulder (Ninove),urne), Suzanne Lam- Dens (Averbode).

: Schooldirecteur.en een woord van

rachten soms (totaalen stevige kater be-u door onderstaande

negende letter uit den van de Amazones,iekse (en tekenfilm-)eroofd;egende letter uit hetraar wiskunde voor-

met liefst 24 nullen

egende letter van dem van de kwaal die uls u uw grijze massaet deze opgaven;

n twaalfde letter vantse wijsgeer van hetdesondanks 72 jaarie Welt als Wille und

raat 138 - kantoor 802

KLASSE NR.81 25

de expo

Daar had u al lang van gedroomd: een bezoek aan de laatste wereldtentoonstel-ling van deze eeuw, de expo ’98 in Lissabon. Maar hoe moet ik aan kaartjesgeraken? Zitten de hotels al niet overvol? Ga ik daar mijn weg wel vinden zonderal te veel tijd te verliezen? Zou ik ook nog iets van Lisssabon zelf kunnenmeepikken? Het kan allemaal.

In samenwerking met een grote touroperator heeft Klasse voor alle Vlaamseleerkrachten een uniek aanbod uitgewerkt. Het is geldig tijdens elk weekend van deexpo (tussen 22 mei en 30 september ’98). Het is op maat gemaakt van onze (wateigenzinnige?) lezers. Dit betekent dat alles voor u is geregeld, dat u hartelijk wordtontvangen, maar dat u ook voldoende tijd hebt om zelf op ontdekking te gaan.

U kunt uw hele gezin, vrienden of familie meenemen. Maar de inschrijving moetwel gebeuren door eenlezer van Klasse. Daar-om moet u ook het num-mer opgeven dat bovenuw naam op de adres-strook van dit tijdschriftstaat.

Uw expo-weekendVrijdagU vertrekt met een ochtendvlucht in Brussel. De vlucht duurt ongeveer twee uuren half. In Lissabon wacht onze (Nederlandstalige) gids u aan de luchthaven op enhij brengt u meteen naar de expo. Uw toegangsticket is al gereserveerd en in deprijs begrepen. Deze eerste dag blijft de gids tot uw beschikking om u wegwijs temaken op de expo. Ondertussen wordt uw bagage al naar het hotel gebracht.Daar hoeft u zich dus geen zorgen over te maken.‘s Avonds brengt de gids u naar uw driesterrenhotel. Een rustig en goed hotel,centraal gelegen in de stad, in de buurt van het Marques de Pombal-plein envlakbij een metrostation (kamers met badkamer, televisie, airconditioning enz.).Het hotel heeft ook een klein zwembad met terras.Het avondmaal is facultatief: u neemt het waar u wil.ZaterdagWe brengen u wel naar de expo, maar we willen u niet betuttelen. U hebt dus dehele dag om vrijuit op ontdekking te gaan. Uw ticket is uiteraard gereserveerd enin de prijs begrepen. ‘s Avonds pikken we u weer op en brengen we u naar hethotel. Tijd om op te frissen. Daarna hebben we voor u plaatsen gereserveerd vooreen typisch Fado Diner in de stad. We brengen u daar naartoe en pikken u ookweer op. De maaltijd is in de prijs begrepen.ZondagWie wil, kan uitslapen. Maar u kunt natuurlijk ook al meteen de stad in. Echtecultuurliefhebbers trekken op eigen houtje naar het beroemde Gulbenkianmu-seum (enkele metrohaltes van uw hotel). Op zondag is de toegang daar gratis.‘s Middags pikken we u op aan het hotel voor een lunch in een typischPortugees restaurant. De maaltijd is in de prijs begrepen. Nadien neemt eengids u mee voor een citytrip door de stad. Zondagavond doet u waar u zin inhebt. Lissabon by night.MaandagNa het ontbijt brengen we u naar de luchthaven en rond de middag bent u weerin Brussel.

naar

26 KLASSE NR.81

Wat zit er in de prijs?De vlucht en drie overnachtingen in het hotel (kamer met ontbijt). Alle

transferten, zowel naar het hotel en de restaurants als naar de expo (ook van uwbagage: de eerste dag meteen naar het hotel). Uw toegangskaarten voor tweedagen expo. Een Nederlandstalige gids de hele eerste dag tot uw beschikking.Het Fado diner op zaterdagavond, een typisch Portugese lunch op zondagmid-dag, de citytrip op zondagnamiddag.

U verliest geen tijd, alles is vooraf geregeld en u hebt toch voldoende vrijheidom de stad en de expo op uw eigen manier te ontdekken.

Uw prijsHet aanbod is alleen geldig voor lezers van Klasse. U kunt wel uw familie,

collega’s en vrienden uitnodigen, maar voor de inschrijving hebt u het nummer nodigdat op de adresstrook van dit aan u gericht exemplaar van Klasse staat. Voor het helepakket betaalt u in juli en augustus 23.240 fr. per persoon (op basis van eentweepersoonskamer). Wie toevallig in mei, juni of september kan gaan, betaalt 900frank minder.

U bepaalt zelf welk weekend u kiest. Beslis liefst vóór eind januari en houdbij uw boeking ook een reserve-weekend achter de hand, want het aantalplaatsen is beperkt. Meer inlichtingen, toeslag eenpersoonskamer, korting voorkinderen, enz.: bel 070-233 663 (maandag tot zaterdag van 9 tot 21 uur).Vermeld duidelijk KLASSE.

Klasse is geen reisbureau. We hebben dit exclusief aanbod uitgewerkt insamenwerking met een grote touroperator die garant staat voor de kwaliteit van dereis. Alle praktische regelingen, verzekeringen enz. regelt u zelf rechtstreeks metorganisator Holidayshop (licentie cat. A 5629). Klasse kan niet aansprakelijkworden gesteld. Voor het aanbod gelden de wettelijke regelingen.

U schrijft telefonisch in. Bel 070-233 663 (maandag tot zaterdag van 9 tot21 uur).

expo ’98 in Lissabon

m

Een expo aan het waterPortugal heeft iets met de zee. Vijfhonderd jaar geleden domineerde de vloot

van Vasco Da Gama de oceanen en bouwde Portugal over de zeeën heen eenwereldrijk uit met koloniën in Azië, Afrika en Amerika. Ze hebben in Lissabondan ook niet lang moeten zoeken naar een thema voor de wereldtentoonstelling:de oceanen, een patrimonium voor de toekomst. Daarmee wil Portugal op eenwetenschappelijke, ludieke en artistieke manier het belang onderstrepen van ditnatuurlijk en cultureel erfgoed.

Daarom ligt de hele Expo aan het water, op een strip van tweekilometer langs de rivier Taag, die enkele kilometers verder in de oceaanstroomt. De tentoonstelling is gebouwd rond twee grote, parallelleverkeersaders: de waterweg (de belangrijkste verkeersader overdag,want hij geeft toegang tot alle thematische paviljoenen en internationalezones) en de kustweg (de ruggegraat langs de Taag voor het avondlijkvertier tot drie uur ‘s nachts).

Utopia en Jules VerneDe expo is opgedeeld in drie grote delen.1. De thematische paviljoenen

• Het paviljoen van de oceaan. Dit is het grootste oceanarium van Europa.Met reconstructies van de ecosystemen van de Atlantische, Pacifieke,Antarctische en Indische Oceaan.• Het Portugees Nationaal Paviljoen. Dit is het architecturaal en thematischreferentiepunt van de hele tentoonstelling. Alle ceremonieën vinden hier plaats.• Het paviljoen van de Kennis van de Zee. Hier ziet u hoe de mens de zeeënleerde kennen en bevaren. Maar ook hoe het besef groeide om de oceanente beschermen.• Het paviljoen van de toekomst. U komt terecht in een heuse menselijkeonderwaterkolonie. Hier staat het wetenschappelijk onderzoek centraal dater moet toe leiden de rijkdom van de zee te bewaren.• Het Utopia paviljoen. Met alles wat de mens ooit dacht over de oceanen:visies, dromen, mythes en legenden. Op het terrein van de expo dwalentrouwens overal vreemde zeemonsters rond.

FOTO

’S EXPO

‘98 LISSABO

N

et Klas

2. De internationale zoneMeer dan honderd landen stellen zich hier voor. Ze zijn verspreid over eennoordelijke en een zuidelijke zone. Benieuwd naar het Belgisch paviljoen. De helenoordelijke zone wordt na de expo de nieuwe internationale handelsbeurs vanLissabon.3. Kunst, cultuur en ontspanning• Een wereldtentoonstelling van schepen. Boten en vaartuigen uit de helewereld, van de meest moderne tot de meest traditionele.• Het Jules Verne Auditorium. Het grootste auditorium van de expo. Hiervinden de grote manifestaties plaats, gebracht door de deelnemende landen.• Watertuinen en de tuinen van Garcia De Orta.• Er zijn de hele dag shows voor de hele familie. Overal duiken zeemonsters open elke namiddag trekt de grote pelgrimstocht uit met 160 reizigers en veertienbizarre vaartuigen. Daarnaast worden op tien verschillende podia constant live-acts vertoond door Portugees talent en internationale artiesten.• Er zijn 12 luxe restaurants, 13 familierestaurants, 5 self-servicerestaurants, 7take aways en 45 fast food restaurants en snackbars.• Elke nacht om 23.30 uur kunnen 20.000 toeschouwers zich vergapen aaneen multimediashow met licht, laser, sound, vuurwerk en waterspektakel aan de

oevers van de Taag.• Een indrukwekkende kabelbaan zorgtvoor transport over de hele expo. Boven-dien hebt u vanuit dit vervoermiddel schit-terende panoramische vergezichten op deexpo, de Taag en de stad Lissabon.

De expo loopt van 22 mei tot 30 september. Het terrein is elke dag open van 9 uur‘s morgens tot 3 uur ‘s nachts. Tussen 10 en 20 uur zijn de thematischepaviljoenen open. Tussen 20 uur en 3 uur is er plaats voor shows en entertainment.

En de stadAls u toch in Lissabon bent, zou het zonde zijn niet even te genieten van de

stad. Lissabon is een kruispunt van culturen, op zeven heuvels aan de Taag. Overalgetuigen van een rijk verleden en bruisende signalen van een levendige stad:monumenten, parken, belvederes, typische buurten en gevels vol kleurrijkeazulejos. Bezoek de oude stadswijk Alfama met nauwe straatjes en authentieketrammetjes (zeker tram 28 nemen!), de versterkte burcht Castelo de Sao Jorge, de12de-eeuwse kathedraal, het mooie klooster van Jeronimos en de verdedigings-toren van Belem. Lissabon is een bekoorlijke stad met uitstekend openbaarvervoer. U hebt tijd om er rond te dwalen, u krijgt een begeleide citytrip en wenemen u mee uit eten in twee typisch Portugese zaken. Op zaterdagavond krijgtu er de bekende fado-gezangen extra bij. Een cultuurtip voor zondagvoormiddag:het Gulbenkianmuseum met een bijzonder rijke verzameling kunstwerken uit heel

de wereld. Van elke periode zijner slechts enkele stukken te zien,maar dat zijn dan wel echte mees-terwerken, die op zo’n manierzijn tentoongesteld dat ze ten-volle tot hun recht komen. Opzondag is het museum gratistoegankelijk. In twee uur tijd kuntu het helemaal zien, al kunt u ernatuurlijk ook langer ronddwa-len. Maar er is nog veel meer tebeleven in Lissabon. Overtuig uzelfen spring nu al binnen in uwplaatselijke bibliotheek voor eentoeristische gids van de stad.

se

KLASSE NR.81 27

R E P O R T A G E

28 KLASSE NR.81

brtf

«De school diehet laatst met busof auto langskomtom mijnkinderenop te ha-len, krijgtze», zegtvader Thijs tegen deleerkrachten die ophuisbezoek zijn. Ze ko-men kijken of Sandra,die volgend jaar naarhet eerste leerjaar gaat,geen klant voor hunschool is. Een dag laterkrijgt Thijs al telefoonvan de directeur. «Kijk,meneer Thijs, u zegt wan-

neer u wil dat uw kindwordt gehaald en wijzorgen daarvoor. Een le-raar zal met de autolangskomen. Als Sandravoor ons kiest.»

Dea

Danny wil niet met zijn echte naam in Klasse.Hij is leraar in het vijfde leerjaar, rijdt al tienjaar met zijn eigen auto leerlingen van ennaar school. Dit jaar zijn er dat elf. Datbetekent ‘s morgens en ‘s avonds telkenstwee ritten. Zonder enige vergoeding. «Ja, afen toe krijg ik wel eens een fles wijn van eenouder, of een briefje van tweehonderd frank.Maar dat is alles. Ik rijd 15.000 km per jaaren zelfs de benzine betaal ik zelf. Mijn autois slechts vijf jaar oud, maar je moest hemzien! Kinderen worden ziek, snoepen in deauto. Ik hoef er geen tekening bij te maken.De meeste ouders denken dat de school mehiervoor betaalt. Was het maar waar.»

CornflakesDe kleine school van Danny is afhankelijk

van de goodwill van de ouders. «Dit soort leer-lingenvervoer is goede reclame natuurlijk», zegthij. «In onze school halen ze de leerlingen aan dedeur af en op woensdagnamiddag worden ze naaroma gebracht. Er was sprake van dat er een subsi-die zou komen. Niet van de gemeente, want als diedat doet, moeten ze het voor elke school doen.Eventueel zou het oudercomité via feestjes of zogeld kunnen inzamelen. Maar het hele plan werdafgevoerd. Er gebeuren natuurlijk af en toe onge-lukken. De jongste tijd krijgen we nu tochonze verzekering terugbetaald. Dat geldt ech-ter alleen voor stoffelijke schade.

Ik haal kinderen af die nog geen twee kilo-meter van de school wonen en van wie deouders twee auto’s hebben. Maar ja, onze job hangtervan af. Dat zegt de directeur tenminste. Als weleerlingen verliezen, verliezen we uren. En ik benniet benoemd, dus... Ik krijg ‘s morgens soms tele-foon: ‘Ons Lies is nog maar net op, kan u iets laterlangskomen?’ Of erger. Soms sta ik al aan de deur enzegt de vader of de moeder: ‘Steven heeft zijn cornfla-kes nog niet op, kan u even wachten?’»

De jode lehangvan a

uto vo leerlin

CarpoolingHet gebeurt vaker dat een leerkracht een leerling

of leerlingen meevoert naar de school. Meestal gaathet dan om leerkrachten die er toch al langs moes-ten. «Wij hadden op onze school ook zo’n persoon-lijk leerlingenvervoer. Maar ik heb dat zo’n vijf jaargeleden afgevoerd», zegt een directeur. «De oudershebben langzamerhand dat vervoer onderling gere-geld. De leerkrachten deden dat uiteraard niet graag.Ze kregen er wel een kleinigheidje voor, een vergoe-ding voor de benzine. Die kwam uit de opbrengstvan feesten en dergelijke. Maar er waren heel watmoeilijkheden. Ze moesten uit eigen zak een per-soonlijke verzekering nemen. Er waren misbruiken

door enkele ouders. Als het regende vroegen oudersom hun kind af te halen. Nochtans woonde hetslechts een paar straten van de school. Dit soortdingen brengt wrevel mee. Daarna hebben we datsysteem afgeschaft. De kinderen kunnen hier opschool terecht in de opvang tot zes uur en de oudersspreken nu zelf onderling af voor carpooling. Weverloren daar geen leerlingen door. »

Sponsors«De verste leerlingen halen we amper drie kilo-

meter hier vandaan op», vertelt een directeur basis-onderwijs. «En toch komen 50 van de 300 leerlin-gen met onze bus. Daar betalen ze 500 frank permaand voor, maar daar komen wij lang niet mee

toe. Daarom staan er nu namen van sponsorsop de bus en verhuren we de bus tijdens vrijedagen aan allerlei verenigingen. We zoudende bus ook kunnen afschaffen, maar dansnoept de concurrentie onze leerlingen af. De

meeste ouders maken het zich graag gemakkelijk:ze staan nog in hun pyjama als de bus stopt.»

«Dag Rita! Dag Willy!» klinkt het van alle kanten.Bus 16 staat klaar. Het is 17 u. Chauffeur Willy helpt derolstoelen op de lift, terwijl begeleidster Rita de andereleerlingen op de bus laat stappen.«‘s Morgens vertrekt debus hier al om 6.15 u.», vertelt Rita. «Dat betekent vroegop. Elke heeft vanmorgen geen aanval gehad.» Elke is

vanaars er-

lgen

GRATIS VERVOERIedereen moet naar de dichtstbijzijnde school van zijn vrije keuze kunnengeraken. Daarom organiseert het departement Onderwijs leerlingenvervoer.Daarnaast zijn er ook scholen die zelf de financiële middelen hebben om een busaan te schaffen of het vervoer uit te besteden aan een vervoerfirma.«Het departement Onderwijs organiseert zelf, of in opdracht van de school collectief ofindividueel vervoer», verklaart Nicole Janssens van de afdeling leerlingenvervoer Oost-Vlaanderen. «Onder collectief vervoer verstaan wij verplaatsingen georganiseerd in groepal of niet van leerlingen uit eenzelfde of uit verschillende scholen. Individueel vervoerbetekent dat de kinderen gebruik maken van een openbaar vervoermiddel. Het vervoer isgratis voor rechthebbende leerlingen. Het criterium rechthebbende leerling wordt bepaalddoor de kortste afstand tussen de woonplaats en de school van keuze. Leerlingen uit hetbasisonderwijs hebben recht op gratis vervoer als ze op minstens 4 kilometer van dedichtstbijgelegen vrije of officiële school wonen. Rechthebbende leerlingen van het lageren hoger secundair onderwijs betalen een remgeld als zij op minstens 12 of 20 kilometervan de dichtstbije confessionele of niet-confessionele school wonen. Voor het buitenge-woon onderwijs gelden deze afstanden niet. Daar heeft men meestal behoefte aanspeciale middelen zoals liftbussen voor rolwagens. Naast het departement organiseert ookde Autonome Raad voor het Gemeenschapsonderwijs vervoer naar gemeenschapsscho-len. De taak van begeleiders en chauffeurs bestaat erin de kinderen veilig naar school tevervoeren. De begeleiders moeten in alle omstandigheden toezicht uitoefenen. Ze staanin voor orde en tucht in het voertuig. Indien nodig helpen ze bij in- en uitstappen ofoversteken van de straat. Momenteel werken we op het departement aan een kwaliteits-verbetering van het hele leerlingenvervoer. Daarin is onder andere ook een opleiding voorbusbegeleiders gepland. De voertuigen controleren we één tot twee keer per jaar. Als erernstige tekortkomingen zijn, kunnen er sancties komen, gaande van financiële

inhoudingen tot verbreking van het contract.»

e betaal ik zelf»

drie jaar. Ze heeft geregeld epilepsie-aanvallen. Bege-leidster Rita weet goed wat ze moet doen bij zo’n aanval.

In slaap«Mijn belangrijkste contact met de school is

eigenlijk de schoolbus en de begeleiders», beweertHilde Van Dijck, moeder van Renée, drie jaar. Vorigjaar was ze onthaalmoeder. Via de buren wist ze vande busdienst van de gemeenteschool. «Dat was voormij een doorslaggevend argument om voor dieschool te kiezen. Ik zag anders niet hoe ik Renée opschool moest krijgen.» Er is een rittenkaart, voor240 frank per 20 ritten. Om 8.10 u. staat de bus voorde deur. Om 16.30 u. is Renée weer thuis. «Dat zijn

natuurlijk lange dagen voor zo’n kleuter. Zelfs al ligtde school eigenlijk niet zo heel ver van hier. Opwarme zomerse dagen ligt ze in slaap als ik haar vande bus haal. De klusjesman van de school of depoetsvrouw gaat mee als begeleider. En de kinderenhebben die twee duidelijk graag. Ze doen dat ookgoed. Ze controleren nauwkeurig of alles mee is,boekentassen, sportzakken. Houden de kinderenwat rustig. Dat kan anders niet zo simpel zijn, metkleuters vanaf 2,5 jaar tot lagere-schoolkinderen.»

«Ik ken de leerlingen wel goed. Ik zie aan hun ogenals het hun niet meezit», zegt Rita. Ze helpt een aantalleerlingen die slecht te been zijn op het nauwe trapje.We zijn gestopt bij een tweede school, waar nieuweleerlingen opstappen. 17.20 u. Glen, Steven en Sam-my zijn even gaan plassen. «Als er één moet, moetenze allemaal», lacht Willy. Toon en Sabine hebben opvier banken afstand van elkaar een geluidloze conver-satie in gebarentaal.«Ik volg nu al een jaar een cursusgebarentaal», vervolgt Rita. «Ik doe dit werk omdat ikgraag kinderen zie. Voor het geld moet ik het nietdoen. Ik krijg zelfs geen onkosten terugbetaald.»

Een mens van goede wil«Ik breng onze Tone zelf naar school», zegt

een ouder. «Die gaat niet mee met de schoolbus.Nochtans komt die hier langs. Hij is een paarweken meegereden. Maar ze hadden zijn snoep

«Ons Lies is nog maarnet op, kan u iets later

terugkomen?»

gepikt en ten slotte zijn boekentas vertrappeld. Ikheb gebeld naar de directeur, maar die kon daarniet veel op zeggen. Als ik klaag over gebrek aandiscipline, dan val ik eigenlijk de begeleider aan.Dat is iemand van goede wil. Maar ja, wie wilzoiets nog doen? Iemand die iets wil bijverdienen,dat zijn dan toch geen leerkrachten of opvoeders.Het zal wel niet veel opbrengen?»

GetimedIn Wakken organiseert een vzw het busvervoer

voor de leerlingen van zowel de gemeentelijke alsde vrije school. De respectieve oudercomités orga-niseren dat. In de vzw zitten van beide scholentelkens één leerkracht, de directie en ouders. «Datloopt echt goed», zegt directeur Rudi de Jonghe.«Ook financieelkunnen we hetnog aan. Al is hetnatuurlijk een dure zaak. We krijgen een subsidievan de gemeente, bovendien staat er reclame op debus. De leerlingen betalen het tarief van de Lijn: 20frank per rit. Extra inkomsten krijgen we dan viaeen bloemenverkoop en feestjes. Per dag makenzo’n vijftigtal leerlingen gebruik van de dienst. Enals begeleider hebben we een PWA’er. Toevallig demoeder van één van de leerlingen.»

18.50 u. Eén voor één zijn bijna alle leerlingenafgestapt. Willy zorgt telkens voor de rolstoelen.«Dat is mijn taak: de veiligheid. Ik vind zo’n school-rit wel levendig. Heel wat anders dan wat ik straksnog doe: slapende arbeiders vervoeren.» Sabine is delaatste. «Ik moet ‘s morgens om 7.05 u. klaarstaanen om 18.55 u. ben ik weer thuis. Dan ben ik welmoe.» Rita legt uit: «Die ritten zijn erg getimed.Daarom is het zo erg als iemand te laat is. Wij metenzorgvuldig die rit uit, zodat we zo spoedig mogelijkiedereen van of naar huis krijgen.» Het is 18.57 alsSabine vrolijk zwaait: «Dag Willy! Dag Rita!» ■

«Zelfs de benzin

KLASSE NR.81 29

L E E R P L I C H T

30 KLASSE NR.81

s rm

De meestengaan tot 18naar school.Maar zowat eenvijfde van de 18-jarige schoolver-laters behaalt geenenkele kwalificatie.Aan hen is de leer-

plicht niet besteed. Eengrote groep jongerenvindt zijn weg niet inhet onderwijs. Ze zwer-ven van de ene schoolnaar deande-re. Zerakengede-motiveerd en spijbelensteeds meer. Moeten wedie schoolmoeë leerlin-gen blijven verplichtenom zich in de klas tevervelen of er de orde teverstoren? Kort voor hende leerplicht maar in,vinden sommigen. Zon-der diploma hebben zezeker geen kans op eenjob, zeggen anderen.Er scheelt alvast ietsaan het opleidingssys-teem.

Des e

.

Hij was al eens blijven zitten in het algemeensecundair. Dan maar kunstsecundair gepro-beerd. Ook dat lukte niet. Weer naar eenandere school. Voor een opleiding bijzonderejeugdzorg dit keer. «De praktijk vind ik weltof», vertelt Marc, «maar al die theorie gaat erbij mij niet in. De directeur zegt dat ik school-moe ben. Van hem moet ik naar het deeltijdsonderwijs. ‘t Zal wel meevallen. ‘t Schijnt dat jedaar geld verdient. En vrije tijd heb je er ookgenoeg.» Zijn vriendin beaamt dat. Zij kent ie-mand die in een centrum voor deeltijds onder-wijs zit. «Marc moet zich nu niet langer vervelenop die klereschool. Blokken deed hij toch nooit.Nee, hij is meer een lekker fuifnummer», knip-oogt ze.

ShoppingMeer dan een kwart van de leerlingen in de

tweede graad beroepssecundair onderwijs (BSO)verlaat tijdens of na het schooljaar de onderwijs-instelling om het in een andere opnieuw teproberen. Ze doen aan schoolshopping. Nochtansvindt twee derde van hen leren belangrijk,ook als dat tot 18 jaar moet. Ze vinden deschool noodzakelijk, vooral om later aan een jobte geraken. Alleen vinden ze er hun weg niet in.Worden ze daardoor schoolmoe? Leerkrachtenvan de beroepsschool schatten het aantal school-

Hij ilekkenum

choo duurt t

moeë leerlingen op een derde. Schoolmoeheidkomt, volgens onderzoek, vooral voor in de twee-de graad van alle onderwijsvormen. Maar de jon-geren van het BSO uiten hun schoolmoeheidmeer via hun gedrag. Ze spijbelen of gedragenzich onaangepast in de klas en op school. Noch-tans zijn ze niet zozeer leermoe, vinden onder-wijsdeskundigen, maar veeleer systeem-moe. Zijmissen de nodige succeservaring in het voltijdsonderwijs om gemotiveerd verder te gaan. Kun-nen deeltijdse systemen hiervoor een oplossingbieden?

WrakkenZe hebben een specifieke didactische aanpak.

Daarmee zijn de deeltijdse systemen een zinvolleoplossing voor jongeren die in het voltijds onder-wijs vastliepen, stellen onderwijsdeskundigen vast.Deeltijds onderwijs richt zich ook tot alle jonge-ren die anders willen leren, die een beroep op dewerkvloer willen leren. Zij willen niet leren vissen

op het droge.Ook laaggeschoolden hebben behoefte

aan meer arbeidservaring die dicht aanleuntbij het gewone arbeidscircuit. Intussen vra-

gen deze maatschappelijk kwetsbare jongeren specialeaandacht voor hun eigen problematiek. Het pro-ject Velo geeft hun die kans. Velo (Veilig enEcologisch in Leuven Op de fiets) werkt samen

een fuif-er.

l lang

70 procent van wiedeeltijds leert en óókdeeltijds werkt, vindtnadien een echte baan

• (1) Toekomstgerichte reflectieover de deeltijdse leerplicht - Ko-ning Boudewijnstichting in copro-ductie met uitgeverij Garant - 340 fr.,exclusief verzendingskosten• Tal van verenigingen en bedrijvenzetten zich dagelijks met steeds meerdeskundigheid in voor jongeren uithet deeltijds onderwijs. De KoningBoudewijnstichting wil bedrijvenaanmoedigen jongeren uit het deel-tijds onderwijs en jongeren met leer-overeenkomsten nog meer kansente geven in hun onderneming. Eenjury van experts selecteerde al 12laureaten voor de «Trofee Tewerk-stelling Deeltijds Jongeren» en gaftwee projecten een eervolle vermel-ding. Over de bekroonde projectenleest u alles in de brochure (2) Deeltijdsleren - deeltijds werken - Het eer-ste exemplaar is gratis, vanaf hettweede kost het 200 fr.• Bestellen (1) (2): distributiecen-trum van de Koning Boudewijn-stichting - Postbus 10 - AnderlechtErasmus - 1070 Brussel - tel 070-233 728 - fax 070-233 727 -KBSFRB@sitel-be.com of (1) uitge-verij Garant - tel 016-25 31 31 - fax016-25 13 14

rs op, van 14 tot 18 jaar. Maar nietwillen gaan werken. Daarom is def tot 15 jaar voor wie de eerste tweetijdse leerplicht tot men 18 wordt.n ingaan op het aanbod van de

opleiding volgen in het deeltijds Er zijn ook nog initiatieven van de

l lang. Jongeren die een opleiding patroon sluiten een leerovereen-rbindt de patroon zich ertoe ompaalde vakkennis aan te leren. Eénor vorming van zelfstandigen enleiding te volgen.

wil het deeltijds beroepssecundairn, hun actieve deelname aan het

g bevorderen. De jongeren krijgenol en werken de overige drie dagenper de helft slaagt er effectief in hetijds werken. Het deeltijds werken isleiding niet gegarandeerd.

aan de deeltijdse leerplicht telde jongeren.

leren wel,

werken niet

deerd

ko

rden

met drie centra voor deeltijds onderwijs: Het Tref-fen en het Redinghof in Leuven en het Damiaanin-stituut in Aarschot. Jaarlijks toveren de in hetproject werkende jongeren zo’n 750 gevondenwrakken om tot volwaardige fietsen. Geleerdestudenten doen een beroep op de fietstechni-ci van Velo. Dat stimuleert het gevoel vaneigenwaarde van deze deeltijds lerenden. Hetstuwt hun motivatie om te leren en te wer-ken de hoogte in. Van schoolmoeheid is hiernauwelijks sprake.

Maffe regeltjes«Schoolmoeheid heeft vaak te maken met ver-

keerd opgelegde regels. Elke school kan zijn leer-lingen motiveren en het leerklimaat verbeteren»,vertelt Guido Coeck, gewezen coördinator van eencentrum voor deeltijds beroepssecundair onder-wijs in Boom. «Jongeren ervaren bijvoorbeeld hetschoolreglement als een ondoorzichtig geheel vanmaffe regeltjes. Dat zijn afspraken die zij zelf nietbeleven. Daarom maken wij in het centrum eenjongerenovereenkomst. Via een groepsgesprek ma-ken we een lijstje op van hun gemeenschappelijkeverwachtingen. Wat verwachten ze van het cen-trum en de lesgevers? We vragen hetzelfde aan deleerkrachten. Uit beide lijsten groeit een consen-sus. De overeenkomsten en afspraken die hieruitontstaan, omvatten zowel sancties als wederzijdseengagementen. Ze maken ook de dialoog makke-lijker. Zo vonden de leerlingen de speelplaats ergsaai. In wederzijds overleg onderzochten we hoewe ze aangenamer konden maken. We organi-seerden een themaperiode rond graffiti. De leer-lingen maakten ontwerpen. Samen met een pro-fessional bespoten ze de grote muur van de speel-plaats. Voor dit gezamenlijk graffitiwerk hebbenze respect. Dit is hún werk.»

TekortJongeren moeten hun opleiding kunnen com-

bineren met een opleiding on the job. Alle deeltijd-se systemen geven daarom de voorkeur aan hetconcept alternerend leren. De opleiding op schoolof in een vormingscentrum en het begeleid wer-ken sluiten inhoudelijk op elkaar aan. Zo’n for-mule zou zowel de motivatie om te leren als dekansen op werk vergroten. Voor de leertijd van demiddenstandsopleiding (zie kader) is deze com-binatie vanzelfsprekend. Bij de twee overige deel-tijdse systemen, deeltijds beroepssecundair on-derwijs (DBSO) en deeltijdse vorming (zie ka-der), is dat echter geen evidentie. Een deeltijdsejob aangeboden krijgen, gebeurt niet automa-tisch. In het DBSO is slechts meer dan 42 procentvan de jongeren deeltijds tewerkgesteld. In decentra voor deeltijdse vorming ligt dit percentagenog lager (37 procent). Wat zijn hiervan de oorza-ken? Een tekort aan geschikte arbeidsplaatsen,problemen met het statuut, het profiel van som-mige jongeren en concurrentie tussen de verschil-lende alternerende systemen. Een positieve evo-lutie evenwel: ongeveer 70 procent van de deel-tijds leerplichtigen, die effectief deeltijds kunnenwerken, vindt nadien ook een echte baan.

ValsEen commissie van de Koning Boudewijnstich-

ting dacht na over de toekomst van de deeltijdseleerplicht. De discussie over het al of niet inkorten

Wraomtren towaafiets

ervan vindt de commissie vals. Welke baten heeftmen bij het inkorten, vragen de leden zich af, als deinstroomkansen op de arbeidsmarkt op jonge leef-tijd quasi nul zijn. Door de leerplicht in te kortendreigen juist de meest kwetsbare jongeren in een

niemandsland terecht te komen. De commis-sie vindt dat men veeleer de zorgbreedte moetaanpassen. Zo pleit de commissie voor eenbetere en meer transparante opleidingsstruc-tuur van het onderwijs. Op zijn minst hetberoepsgericht onderwijs modulair maken

(zie Klasse 79) biedt de mogelijkheid om een peda-gogiek van succes en slagen in te bouwen in deschoolloopbaan. Daarbij moet elke deeltijds leer-plichtige op elk moment in zijn schoolcarrièreduidelijk weten welke leerwegen voor hem openliggen. Trajectbegeleiding is hierbij noodzakelijk.Deze begeleiding vertrekt vanuit de vraag en deleefwereld van de werkzoekende en pas in detweede plaats vanuit de vraag van de arbeidsmarkt.

GelijkwaardigEen erg nijpend knelpunt voor deeltijds leer-

plichtigen is hun statuut. Zij kunnen met eenveelheid aan statuten tewerkgesteld worden. Ditmaakt het niet makkelijk, noch voor de jongerenen hun ouders, noch voor de opleidingsinstan-ties en werkgevers. De ondoorzichtigheid van deverschillende regelingen, de extra financiële kostenén de administratieve rompslomp worden aan-geklaagd. De commissie geeftde voorkeur aan een oplei-dingscontract in plaats vaneen arbeidscontract. Een een-vormig opleidingscontractmoet leiden tot gelijkwaar-dige opleidingsvergoedingen,dezelfde fiscale implicaties,dezelfde sociale rechten voorhet behoud van de kinderbijslag en de aanslui-ting bij een ziekenfonds via de ouders. (Zie ookJournaal p. 12-13) ■

AL DOENDEDe wet van 29 juni 1983 trok de leerplicht in België foalle jongeren willen zo lang naar school. Sommigen leerplicht aangepast. Er is voltijdse leerplicht tot 16 jaar ojaren secundair onderwijs heeft gevolgd. En er is deelWie kiest om zijn leerplicht deeltijds te vervullen, kaleertijd van de middenstandsopleiding of hij kan eenberoepssecundair onderwijs (4814 leerlingen dit jaar).deeltijdse vorming.De leertijd van de middenstandsopleiding bestaat awillen combineren met een praktijkervaring bij eenkomst af. Naast een maandelijkse leervergoeding vegedurende vier dagen per week aan de leerling een bedag in de week gaat de leerling naar een centrum voKMO om er aanvullende cursussen op de praktijkopZonder garantieVia het concept van deeltijds leren-deeltijds werken onderwijs (DBSO) de beroepskansen van de leerlingemaatschappelijk leven en hun persoonlijke ontplooiingedurende twee dagen per week een opleiding op schoin een bedrijf. Zo leren ze al doende een job. Maar amdeeltijds leren te combineren met een vorm van deeltin tegenstelling tot de leertijd van de middenstandsopOok het vormingswerk biedt mogelijkheden om

voldoen. Het richt zich vooral tot laaggeschoo

Deeltijds

deeltijds

gegaran

kenve-

t vol-ige.

KLASSE NR.81 31

O U D E R C O N T A C T

32 KLASSE NR.81

rliet

e

Het is donder-dagavond half-tien. Diana zitin de eetzaal. Zeis moe. Nog vierouderparen schui-ven aan. Het gesprekmet de ouders vanValerie zal wel mee-vallen. Maar strakskomen die van Joeri.Hij heeft zware stu-dieproblemen, maarwerkt hard. Zonderextra-hulpbuiten deschool komthij er niet. Hoezullen zijn ouders rea-geren? Tom is een an-der geval. Hij stoort voort-durend de les, is ongeïn-teresseerd en heeft vaakruzie met klasgenoten.Zijn schoolresultaten zijnnavenant. En dan is ernog Dirk. Hij redt het

niet op school en moetuitkijken naar een an-dere onderwijsvorm.Diana ziet op tegende gesprekken. Ze gaatop het puntje van haarstoel zitten. Voorhaar wordt elk ge-sprek een gevecht.

Als

Wie zich sterk voelt, kan zich meeropenstellen in het contact metouders. Om verscheidene rede-nen voelt Diana zich niet echt sterk.Misschien is ze bang dat ouderskritiek zullen hebben op de ma-nier waarop ze Joeri heeft gehol-pen. Ook al weet ze dat ze heeftgedaan wat ze kon. Ze stelt zichnu al defensief op. Hoe moet zereageren als de ouders van Tomhaar aanpak in vraag stellen? Enhoe vertelt ze het slechte nieuwsaan de ouders van Dirk? Het ge-voel van incompetentie speelt eenrol in de gesprekken die Diana dieavond nog zal voeren. Het kanook anders.

Wigwam«In hun communicatie met

ouders zien leerkrachten een aan-tal processen niet», zegt MauritsWijsmans van het vrij PMS vanSint-Truiden. Hij geeft commu-

nicatietrainingen op school. «Mensen hebbeneen binnenkant en een buitenkant. De binnen-kant zijn de gevoelens, maar ook de bedoelin-gen, de gewaarwordingen, de belevingen enverwachtingen. Iedereen kiest zelf of en aanwie hij die binnenkant toont. Wat we waarne-men van de ander is de buitenkant. Dit is zoweltaal (verbaal) als niet-verbale taal of lichaams-taal. Dat speelt allemaal mee in een ge-sprek tussen leerkracht en ouder.

Als leerkrachten bereid zijn om meerrekening te houden met de binnenkantvan ouders, voelen ouders zich meer ophun gemak en zijn ze makkelijker bereid huneigen gevoelens en verwachtingen te uiten. Somsverlamt de buitenkant (afstandelijk, moeilijktaalgebruik) van de leerkracht de ouder. Of in-terpreteert de leerkracht via de buitenkant vaneen ouder (niet aanwezig op het oudercontact) tevlug zijn binnenkant («Die ouder is niet geïnte-resseerd in zijn kind»). Vaak hebben ouders ookal een beeld van de leerkracht die ze nog moetenspreken. Via hun kind («De leraar economie iseen eikel»), andere ouders («Onze Thomas moeter ook niet van hebben») of een collega leerkracht(«Ik zou het in zijn plaats wel anders aanpak-ken»). Maar ook leerkrachten laten zich beïn-vloeden. «Ik heb gehoord dat de ouders van Tomnet gescheiden zijn, en dat zijn vader drinkt.»Onbewust speelt het allemaal mee.

Pluimen«Vorig jaar mocht ik tijdens het oudercontact

de toetsen van mijn zoon inkijken. Ik kreeg hetgevoel dat ik mee mocht ontdekken waar mijn

Ouderen van dkrachhet b

prateve

kind het moeilijk mee had. Nu zie ik alleen hetrapport en hoor ik wat de leraar voor aanpakbedacht heeft», vertelt een ouder. Leerkrachtenduwen ouders soms onbewust in een rol dieouders zelf niet willen. Zo bekijkt de ene leer-kracht de ouder als een mede-opvoeder. Hij ziethem als een bondgenoot met wie je samen een lijn

uitstippelt. Hij wil zijn werk ook afstemmenop het thuismilieu. Voor hem zijn regelmati-ge en open contacten met de ouders belang-rijk. Zijn collega bekijkt het anders. De schoolis een centrum van deskundigheid. De ouderslaten het onderwijs over aan de leerkrach-

ten. Die houden hen regelmatig op de hoogte vande vorderingen van hun kind.

De rol van mede-opvoeder roept bij ouders hetgevoel op dat ze kunnen meedenken over eenaantal dingen. Ouders voelen dat in de manierwaarop leerkrachten zich opstellen. Dat kan welproblemen opleveren als ouders daarin verderwillen gaan dan de leerkracht zelf. Andere oudersdan weer zullen geen raad weten met deze ver-wachtingen. Zij horen liever van de leerkracht wathet beste is voor hun kind.

RoosMAURITS WIJSMANS: «Misschien hebben we oudersaltijd geleerd dat leerkrachten allesweters zijn, datzij de verlossers zijn bij problemen. Toch kunnenleerkrachten signalen uitzenden die tonen dat zebeter sàmen op zoek kunnen gaan. Wie zegt datAndy lui is, vervelend en de les voortdurend stoort,legt de nadruk op een toestand. Wie de opvoedings-of gedragsproblemen in de klas in concrete termen,in observeerbaar gedrag, vertaalt («Hij is drie keer

s ho-ever leer- watste is

nchten

VREDES-PIJP

Vaak houden leerkrachten eenvervelend gevoel over aan hetoudercontact. En soms ein-digt ook voor de ouder hetgesprek in een ontgooche-ling. Dat hoeft niet. Uiteinde-lijk is het doel van zo’n ge-sprek de begeleiding van deleerling te optimaliseren.Een gesprek met een oudermoet geen gevecht worden.Even over het muurtje kijken,in elkaars huid proberen tekruipen. Dat is wat Klasse dezemaand probeert. In Klasse voorLeerkrachten en in Klasse voorOuders. Met praktische tipsvoor een goed gesprek. Voorleerkrachten én ouders.U hebt ideeën, tips of een indi-anenverhaal over uw contac-ten met ouders. Schrijf uw briefnaar Klasse (OUDERCONTACT)- Koningsstraat 138 - 8ste ver-

dieping - 1000 Brussel.

eb thuis ook

puber zitten.»

ACT MET OUDERS wilt u kwijt? Hoe vertaalt u die?elke rol willen ze spelen in het

ve kanten.geen winnaar.uders begint, draagt die spanning

sprek is geen machtsspel, maar

t de ouders niet bij een mogelijkm. voor ieder probleemsituatie eens.aar in het gesprek en respecteer ze.n oplossing te vinden, niet eenk dan een nieuwe afspraak.serveerbaar gedrag. Zo nodigt u

k afspraken die u in een volgend

w

van zijn plaats gegaan, heeft dit of dat gedaan. Ik hebhem toen gezegd dat…»), gelooft in een proces. Hijnodigt de ouders uit om met de leerkracht mee tebeleven, mee te denken en te voelen.

Wil de leerkracht zich echt wel openstellen voorouders? Vaak doen mensen alsof ze luisteren, maarsluiten ze zich in feite af van de anderen. Omdat zezich vervelen, ze vinden de spreker onsympathiek,ze zien het gesprek als een wedstrijd waarbij diegenedie het laatste woord heeft de wedstrijd wint. Wieactief luistert wil zo goed mogelijk begrijpen wat deandere zegt, denkt en voelt. Hij laat de andere uit-spreken, is alert voor non-verbale boodschappen.»

RooksignalenIn een gesprek met ouders heeft een leerkracht

vaak de neiging om zichzelf in het middelpuntvan de communicatie te plaatsen. Hij leidt hetgesprek. De vragen en antwoorden lopen via hem.Het kan ook anders. Circulair communiceren bij-voorbeeld. De leerkracht beheerst dan niet hetgesprek met zijn vragen en antwoorden. Er vol-gen geen nieuwe vragen op gegeven antwoorden,maar de leerkracht speelt ze door aan anderegesprekspartners (vader, moeder of het kind zelf).«Herkent u dat ook, kunt u nog andere voorbeel-

den noemen, wilt u hierop reageren?»Op die manier ontdekt de leerkracht vaakde dynamiek van het gezin. Meekleurenis iets wat vaak spontaan gebeurt. Oprelationeel vlak past de leerkracht zich inzo’n gesprek aan bij de stijl en toon vande ouders. Inhoudelijk gezien geeft hij

met informatie over zichzelf («Ik heb thuis ookzo’n puber zitten») aan dat hij ook maar eengewoon mens is.

«Wilt uh i e r o peens rea-g e r e n ,a l s j e -blief?»

Soms zijn ouders enleerkrachten vreemdewezens voor elkaar

ordt

Totems«Vorig jaar kon ik de leerkracht gewoon aan-

spreken, om vier uur, na de les. Nu krijg ik hetgevoel dat ik eerst een afspraak moet maken»,klaagt Maria, moeder van twee kinderen. «Hetoudercontact is geen puur persoonlijke aangele-genheid», zegt Maurits Wijsmans. «De manier waaropeen school met ouders communiceert is de uitingvan de communicatiecultuur op school. Hoe ge-beurt de informatie-uitwisseling daar? Wordt ie-dereen, leerkrachten, hulpopvoedend en admini-stratief personeel, daarbij betrokken? Is er nage-dacht over ieders rol? Het is belangrijk om een visieop communicatie uit te bouwen. En waarom zou-den ouders en leerkrachten niet rond de tafel gaanzitten om het school-ouder-contact te bespreken.Het kan echt een facet zijn van het pedagogischproject van de school.» In een school met eencommunicatiestrategie of -beleid kunnen leerkrachtenbij moeilijke beslissingen en gesprekken de hulpinroepen van een collega: de taakleraar, de coördi-nator, de PMS-medewerker, de directeur. De meer-waarde ligt in het team. Dat schenkt ouders ver-trouwen. ■

• Omgaan met verschillen: adaptief werken aan basis-onderwijs - Fernanda De Hoop - maakt leerkrachtenbewust van hoe ouders en leerkrachten verschillen. Aande hand van een KLOOF-model wordt een analyse ge-maakt van de relatie met ouders. Het boek kost 595 fr. enis uitgegeven bij Intro Baarn.• In gesprek met ouders - Ard Nieuwenbroeck - overmeervoudige loyaliteit, de gezinsregels, hoe u kan mee-kleuren in een gesprek met ouders of hoe u bijvoorbeeldcirculair communiceert. U kan het boek bestellen bij hetKPC in ‘s Hertogenbosch - tel 00-31-73-624 72 47. Hetboek kost 264 fr.• Kijklijst - Boudewijn Hogeboom - is eenzeer bruikbaar instrument voor ouders enleerkrachten (kleuteronderwijs) in een ge-sprek over de ontwikkeling van het kind.Een scholenset met handleiding en een setformulieren voor 25 leerlingen kost ongeveer 30 guldenen kan u bestellen bij CPS - Plottersweg 30 - 3821Amersfoort - tel 00-31-33-453 43 43 - fax 00-31-33-45343 53.

«Ik h

zo’n

10 TIPS VOOR EEN GOED CONT1. Bereid het gesprek goed voor. Welke boodschapWelke verwachtingen hebt u van de ouders en wleerproces? Ook moeilijke leerlingen hebben positie2. Vermijd het conflict. Bij een conflictsituatie is er 3. Ontspan u. Wie gespannen aan een gesprek met ovaak over op de ouders.4. Erken de deskundigheid van de ouder. Een geverloopt tussen twee evenwaardige partners.5. Stel u open op. Wie zich defensief opstelt, betrekprobleem of laat zich niet betrekken bij hun problee6. Stel u luisterend op. U moet als leerkracht nietoplossing bedenken. Ga mee op zoek met de ouder7. Elk gezin heeft ongeschreven gezinsregels. Peil ern8. Bij moeilijke gesprekken komt het erop aan eeschuldige. Is een tien-minuten-gesprek te kort, maa9. Formuleer opvoedingsproblemen in concreet obouders uit even in uw huid te kruipen.10. Zorg voor een follow-up van het gesprek. Maa

gesprek kan toetsen.

KLASSE NR.81 33

■ SCHOOLVERKEER

Een zootje geregeldIn Hasselt regelt de politie sinds een aantal jaren niet langer hetverkeer in de buurt van scholen. Wat deels een economischemaatregel was, blijkt nu een positief effect te hebben. «Tussenacht en halfnegen verloopt het verkeer chaotischer en trager,maar ook veiliger dan vroeger», zegt adjunct-commissaris Jean-Pierre Blocken. «Door de chaos is de automobilist zo voorzichtiggeworden dat we sinds 1993 geen enkel ongeval met lichamelijkletsel meer hebben geregistreerd in de buurt van een school.Vroeger, toen onze agenten de verkeersstroom soepeler lietenverlopen, veroorzaakte de hogere snelheid meer ongevallen. Nustellen we nog enkel sporadisch en goed zichtbaar een agent op.Hij houdt toezicht, maar grijpt enkel in in noodgevallen.» De lagesnelheid van het ochtendverkeer maakt het vooral voor fietsersen voetgangers makkelijker om heelhuids in hun school aan tekomen. Voor meer specifiek verkeerstoezicht kunnen leerkrach-ten een opleiding krijgen tot gemachtigd opzichter. Daar blijktvooral in lagere scholen behoefte aan. De leraar-opzichter kanbijvoorbeeld het verkeer stilleggen om een klas veilig de straat telaten oversteken op het zebrapad. Jaarlijks volgen in Hasselt zo’n75 leerkrachten de opleiding. De leraars doen het blijkbaar goeden de zogeheten chaos aan de schoolpoort blijkt veiliger dan dedoor de politie georchestreerde snelstroom. Hasselt telt 80 scho-len. Het politiecorps is er 150 man sterk.

■ SITE-SEEING

Net op InternetHet aantal Vlaamse scholenmet een homepage op Inter-net is in een jaar tijd verveel-voudigd tot enkele honder-den. Een lijst daarvan vindtu bijvoorbeeld op EduNet(www.smic.be/edu), maar bijArgo of VSKO krijgt u eenmeer gedetailleerde opsom-ming per net, met e-mail-adressen. Van de elektroni-

sche netten en koepels is Argo (www.argo.be) het langst actiefen het verst gevorderd. Op deze site vindt u allerlei informatie:van structuur en ligging over vacatures tot pedagogisch project,ouderwerking enz. Voor de jeugd legt de rubriek Het Web linksnaar sites rond vrije tijd, media en kunst. Scholen die zelf eenhomepage willen maken, maar daar geen specialist voor in huishebben, biedt de Webstekgenerator een leidraad. U vindt die in deNieuw-pagina, samen met info over projecten, nieuwsgroepentot een spellingchecker toe. De site wordt geregeld geüpdated ener is een online helpfunctie. Relatief jong is de site van het VSKO(het katholiek onderwijs, www.vsko.be). U vindt er het raam-werk van de verschillende verbonden en diensten, maar demeeste daarvan zijn nog niet ingevuld. Bij hoger onderwijsvindt u wel Hoge-Lijn, een korte nieuwsbrief, als aanvulling opzijn driemaandelijks verschijnende grote broer met dezelfdenaam. De pagina van het secundair onderwijs bevat onder meerde lijst van scholen, maar er is ook een luik Internetprojectenper vak (info en hyperlinks). Onder Pedagogisch Bureau ten slottevindt u de complete nascholingskalender. Het Onderwijssecreta-riaat van de Steden en Gemeenten (OVSG) en de Cel voor het VlaamsProvinciaal Onderwijs (CVPO) hebben voorlopig nog geen home-page, maar wel een e-mailadres (ovsg@planetinternet.be encvpo@glo.be).

U vindt allerlei onderwijssites onder HotLinks op de Klasse-site:www.artefact.be/klasse

■ ONDERZOEK

Voorgoed op achterstandQua lees- en rekenvaardigheden staan de Vlamingen op zowatgelijke voet met Nederland, Duitsland en Canada. We scorenbeter dan Zwitserland, Groot-Brittannië en de Verenigde Sta-ten, maar minder goed dan koploper Zweden. Relatief veelVlamingen kunnen goed om met teksten en formulieren.Rekenen gaat hun zelfs nog beter af. Maar wie tijdens z’nleerplicht de basisvaardigheden van taal en rekenen niet heeftverworven, haalt nadien zijn achterstand nooit meer op.Hoe geletterd is de Vlaming? Men schat het aantal vollediganalfabeten, mensen die niet kunnen lezen of schrijven, op 0,27procent. Ter vergelijking: vlak na WO II waren dat er ruim elf keerzoveel. Meer Vlamingen zijn echter functioneel ongeletterd. Zekunnen moeilijk(er) functioneren in de samenleving. Kranten-artikels of nieuwsberichten kunnen ze onvoldoende begrijpen,verwerken en gebruiken. Idem voor sollicitatiebrieven, kaarten,grafieken, loonlijsten enz. Ze hebben het bovendien moeilijk metrekenkundige bewerkingen: een fooi berekenen, een bestelfor-mulier invullen, de hoeveelheid intrest bepalen... Vaak bereikenfunctioneel ongeletterden dan ook hun doel niet. Ze slagen ervoorts minder goed in hun kennis en potentieel te ontwikkelen.

In de bootHoeveel Vlamingen zijn precies functioneel ongeletterd? Sommi-ge onderzoekers spreken van 4, andere van 9 procent. Functionelegeletterdheid blijkt echter moeilijk te definiëren. In 1994 starttedaarom een internationaal onderzoek, gecoördineerd door deOESO. Een jaar later stapte Vlaanderen mee in de boot. In niet

34 KLASSE NR.81

minder dan 14 landen legden onderzoekers vergelijkbare taal- enrekentaken voor aan duizenden mannen en vrouwen van 16 jaaren ouder. Er werd een opsplitsing gemaakt in drie factoren vangeletterdheid: teksten lezen, met formulieren omgaan en rekenen.Op basis van hun resultaten kwamen de proefpersonen terecht invijf niveaus, van 1 en 2 (slecht, onvoldoende) over 3 (redelijk) totde combinatie 4-5 (goed tot zeer goed presterend). Een team onderleiding van prof. Dirk Van Damme van de Universiteit Gent nam hetVlaamse luik van het onderzoek voor zijn rekening.

KnobbelsVlamingen kunnen alvast goed rekenen, besluit Van Damme inzijn onderzoeksrapport. Ruim 22 procent rekent zeer goed endaarmee hoort Vlaanderen bij de internationale koplopers. Maar eris een keerzijde: niet minder dan 17 procent bevindt zich op hetlaagste niveau. Er zijn dus veel Vlamingen met een relatief lagerekenvaardigheid. In Nederland is dat maar 10 procent, in Duits-land zelfs geen 7 procent. Over de plas ligt dat aantal dan weerhoger, met bovenaan Groot-Brittannië (23 %). Er zijn in Vlaande-ren dus veel rekenknobbels, maar ook veel reken-onkundigen.Landen als Nederland hebben daarentegen een groot middenveld.

PilHoe goed begrijpen en verwerken Vlamingen krantenartikels,nieuwsberichten, gedichten en fictie? Met 14 procent van deondervraagden op het hoogste niveau blijven we ver achterZweden (32 %) en de Verenigde Staten (21 %) en ook achterNederland (15 %). Bovendien nemen we met meer dan 18 pro-cent van de ondervraagden op het laagste niveau een niet benij-denswaardige derde stek in achter Zwitserland en Groot-Brittan-nië. Dat een relatief groot percentage Vlamingen redelijk goed

presteert (niveau 3), verguldt de pil een beetje. Met sollicitatie-brieven, kaarten, tabellen, loonlijsten enz. doet de Vlaming hetbeter, al is dat opnieuw te danken aan het aantal redelijk goedpresterenden. 17 procent van de ondervraagden scoort hierbijzeer goed, maar landen als Zweden (35 %), Canada (25 %) enNederland (20 %) doen duidelijk beter.

ExtreemSamengevat kenmerkt Vlaanderen zich door meer extreme resulta-ten dan de meeste andere landen. Er zijn dus een groot aantalVlamingen voor wie omgaan met teksten, documenten of cijferseen acuut (niveau 1) of latent (niveau 2) probleem moet zijn. In demeeste andere landen liggen die aantallen lager. Daartegenoverstaat dat Vlaanderen ook heel wat mensen telt die het op de drie

onderzochte gebieden heel goed doen,beter dan veel andere landen. Ophet vlak van rekenen zijn de extre-men het meest uitgesproken.

EindtermenWat beïnvloedt geletterdheid of hetgebrek daaraan? Ook dat gingen deonderzoekers na. Blijkt dat Vlaan-deren een erfenis meedraagt uit hetverleden. Zo zijn er grote verschil-len tussen mannen en vrouwen ener-zijds en tussen jongeren en oude-ren anderzijds, meer dan in de meesteandere landen. Concreet wijst VanDamme op een grote achterstandbij vrouwen en ouderen. Dit gaat

terug op de lage scholingsgraad die vroeger zo kenmerkend wasvoor deze groepen. «Aangezien de verschillen in vaardigheden bijde jongere generaties tussen jongens en meisjes echter vrijwelverdwenen zijn, kan men aannemen dat dit probleem zichzelfgeleidelijk oplost», relativeert Van Damme. Bovendien speelt ookde scholingsgraad mee. Laaggeschoolden hebben veel kans ooklaaggeletterd te zijn als volwassene, is een eerste vaststelling. Eenlage scholingsgraad kan echter gecompenseerd worden doordagelijkse activiteiten waarin men die vaardigheden oefent, up-to-date houdt en aanscherpt. In die zin stijgt de geletterdheid nogtussen 26 en 35 jaar.

EindtermenDe Vlaamse 17-jarigen vormen een apart luik in het Vlaamseonderzoek. Zij kregen dezelfde taken te verwerken als de andererespondenten. Qua moeilijkheidsgraad zouden die binnen deeindtermen secundair onderwijs vallen. Blijkt dat slechts 30procent van deze jongeren een voldoende functionele taal- enrekenvaardigheid bereikt (de onderzoekers hadden op 80 procentgerekend). «Natuurlijk leren veel jongeren na hun 17 nog bij opschool», stelt Van Damme. «Maar belangrijk is de vaststelling datjongeren die na hun leerplicht slechts taken van niveau 1 aan-kunnen, zich nadien niet meer kunnen verbeteren. Heeft menmet andere woorden de basisvaardigheden van taal en rekenenniet geleerd in de leerplichtperiode, dan haalt men dit later ookniet meer in.»Hoe geletterd/gecijferd is Vlaanderen? - Dirk Van Damme, Luc Vande Poele, Els Verhasselt (100 blz., 390 fr.) is verkrijgbaar in de handel -Uitgeverij Garant - Tiensesteenweg 83 - 3010 Kessel-Lo - tel 016-25 3131- fax 016-25 13 14

■ VERRASSING

Wiskunde voor baby’sBaby’s geregeld voorlezen bezorgt hen een ideale start om laterwiskunde te leren. Dat zeggen Britse onderzoekers in de TimesEducational Supplement. Vijf jaar lang volgde prof. Barrie Wade vande universiteit van Birmingham twee groepen gezinnen. In de enelazen de ouders hun kind vanaf eenleeftijd van negen maanden boekjesvoor. De andere groep deed dat niet.Toen de kinderen van de eerste groephun intrede deden in de kleuterklas,bleken ze zich er veel beter te kunnenconcentreren en hun aandacht erbijhouden dan die van de andere groep.Vooral op de beginnende wiskunde wa-ren de kinderen goed voorbereid. «Veleboekjes voor peuters bevatten een veel-eer wiskundige inhoud», verklaart prof.Barrie, toch wel enigszins verrast doordit effect. «Er zitten tel- en rijmspelle-

tjes in, cijfers en figuren enz. Dat helpt.» Maar niet enkel inwiskunde scoren de kinderen beter. Enkele jaren later, tijdens huneerste maanden in het eerste leerjaar bleken ze ook beter te spreken,luisteren, lezen en schrijven.

■ COMPUTERGEWELD

Hakken maar!Geweld in computerspelletjes maakt kinderen agressief. Dat heb-ben Nederlandse onderzoekers experimenteel aangetoond. Zelieten een groep kinderen het pc-spelletje Streetfighter spelen, eenandere groep deed een geweldloos spel. Nadien werden de leerlin-gen van beide groepen zogezegd elektronisch in contact gebrachtmet een medeleerling. Die mochten ze vragen stellen. Fouteantwoorden mochten ze - ook via de pc - bestraffen met eenstorend elektronisch geluid. De ondervraagde leerling zou dit danvia een hoofdtelefoon te horen krijgen. De ondervragers kondenzelf het volume regelen. Een waarde van vijf of hoger werd hunals pijnlijk en slecht voor de oren voorgespiegeld. Het resultaatmocht er zijn: de Streetfighters dreven het volume snel op tot 9,terwijl de andere groep het bij 1 of 2 hield.

■ REMEDIE

Klas met traliesU kent ze wel, leerlingen die onafgebroken de klas op steltenzetten, voortdurend in elkaars haren vliegen en klasgenoten lastigvallen. Geen enkel middel helpt. In North-Carolina (VS) denkt mende oplossing gevonden te hebben. Daar bestaat sinds kort eenspeciale klas waarin directeur Dodson de hevigste onverlaten kanonderbrengen. Het lokaal bevindt zich op amper twee meter van deomheining rond de plaatselijke gevangenis. Zo hoeven de leer-krachten bij onrust enkel met de vinger naar het raam te wijzen omde klas duidelijk te maken welke mogelijke toekomst hen wacht.Momenteel telt het klasje ongeveer 25 leerlingen. Zij krijgen naasteen ander verblijf ook aangepaste leerstof. Vreedzaam leren om-gaan met conflicten en het kunnen indijken van woedeaanvallenstaan centraal. De plaatselijke politie treedt vrijwillig op als men-tor. Indien een jongere zijn boekje opnieuw te buiten gaat, zal hijeen tijdje tussen de echte gevangenen verblijven. «Iedereen moet

leren wetten te aanvaarden en te respecteren. Dat is de bood-schap», aldus Dodson. Dat het project succes kent, staat inmiddelsbuiten kijf. Volgend jaar opent de school een tweede lokaal met hetoog op nog eens 25 scholieren. Ondertussen hebben scholen vanover het hele land al geïnformeerd naar het concept.

■ HOGERE STUDIE

Praeses met reumaVeertig jaar al zit een 61-jarige man aan de universiteit van Freiburgen na tachtig zittijden heeft hij nog altijd geen diploma gehaald. Ditwerkte de unief zodanig op de heupen dat ze hem niet langer wouinschrijven. Het argument was dat de man te weinig enthousiasmeaan de dag legde voor zijn studie en zich vooral liet motiveren doorde sociale voordelen van het student-zijn. De zaak kwam voor derechtbank en die gaf de overjaarse student gelijk. «Er staat nergensin de wet dat men een studie moet volgen met het doel ze metvrucht te beëindigen», luidde de motivatie van de rechter.

KLASSE NR.81 35

D

De leraars hebben het• Hebben de leraars de klas nietmeer in de hand? Klasse voor Jon-geren vroeg het aan de jongerenzelf. Meer dan 2000 leerlingen uitde tweede en de derde graadsecundair onderwijs werkten aande enquête mee. Eén leerling opvier (23 %) vindt dat de meesteleraars de klas niet goed in dehand houden. De meesten (44 %)vinden echter van wel. BSO (50 %)en ASO (45 %) scoren hierbij ho-

ger dan TSO(38 %). De

jongens beoordelen de leraars ookiets kritischer dan de meisjes (be-halve in BSO).• De leerlingen vinden zichzelfook niet zo bijzonder lastig in deklas. Gemiddeld noemt slechts 8procent van de leerlingen zicheen lastige leerling. 23 procentvindt zichzelf matig lastig, 31 procentnoemt zich niet lastig en 32 pro-cent vindt zichzelf in de meestelessen zeker niet lastig. Meisjesvinden zichzelf minder lastig danjongens (behalve in TSO). In ASOen TSO noemen twee keer zoveelleerlingen zich lastig dan in BSO.• De resultaten komen overeenmet de mening van de leerkrach-ten die we in de vorige Klassepubliceerden. Daaruit bleek ookal dat er minder leerkachten (34 %)zijn die zeggen dat het de jongstejaren moeilijker is geworden omde klas in de hand te houden, danleerkrachten die het tegenover-gestelde beweren (41 %).• Klasse voor Ouders vroeg aan6000 ouders (van leerlingen toten met de tweede graad van hetsecundair onderwijs) of de kinde-ren volgens hen thuis lastiger zijndan op school. 63 procent denktvan niet, 20 procent zegt vol-mondig ja en 17 procent ant-woordt «gematigd».

Eigen kind (1)Met dit schrijven wil ik reagerenop een artikel in dialoog (KLASSEnr. 79). Daarin beweert een pre-fect dat ouders meestal in eenoudercomité zitten om de belan-gen van hun eigen kind(eren) teverdedigen. Ouders zijn eerste-lijnsparticipanten in het school-gebeuren. Wij hebben vertrou-wen in het pedagogisch projectvan het onderwijsnet en in debekwaamheid van de schoollei-ding en het personeel.Doch dit vertrouwen is niet blind.Als voorzitter van de oudervereni-ging spendeer ik heel wat tijd enenergie aan het welzijn van «al»de leerlingen van de school. Daarom

I A L O O G

36 KLASSE NR.81

ben ik ook lid van de Lokale Raad,de beheerraad van Rogo en vaneen werkgroep in de Vlor.Onze oudervereniging is een groe-pering van alle ouders die hunkinderen toevertrouwen aan dezeschool, met de bedoeling de op-voeding van de kinderen te bevor-deren. De school zorgt nu een-maal niet alleen voor het onder-wijs, maar staat ook in voor detotaalopvoeding van het kind. Ouderszijn doorgaans geen specialistenwat onderwijskunde betreft, maarze zijn wel verantwoordelijk voordie totaalopvoeding. Ze zijn be-voegd voor allerhande opvoed-kundige terreinen die in verbandstaan met de school. Als ouders enschool samenwerken, komt dattenslotte ook het kind ten goede.Zo maken ouders mee school.Deze toestand verschilt ongetwij-feld van de ene ouderverenigingtot de andere.Oudervereniging KA2-Sporthuma-niora - Hasselt

Eigen kind (2)Wij willen graag even reagerenop het artikel Eigen kind in Dia-loog (KLASSE nr. 79). De redactieontvangt maandelijks postzakkenvol brieven. Toch worden slechtsvijftien brieven uitgekozen, waar-onder deze -voor oudercomités-vernietigende aanklacht vanwe-ge een schooldirectielid (prefect).Is alleen maar «nieuws» datgenewat veel goed werk ondermijnt ofanderen moet choqueren? In allegeval bent u in uw opzet ge-slaagd, want wij reageren!In ons oudercomité kan over AL-LES wat de school aanbelangt,gediscussieerd worden -behalveover het eigen «schoon» kind. Weproberen het schoolbeleid wél tevolgen en bieden waar mogelijkeen helpende hand aan. Alsof oudersniet in staat zouden zijn het school-beleid te overzien, terwijl leerlin-genraden wél positieve invloedzouden hebben. Waarvandaan haaltde auteur-prefect het meervoudvandaan: leerlingenraden? Wordtde eigen problematiek niet teveelveralgemeend?In elk geval zien we uit naar veelmeer goed en positief nieuws bijuw keuze uit de vele brieven.Oudervereniging Don Boscocollege- Zwijnaarde

Diploma volgt leerlingMijn dochter gaat vanaf dit school-jaar naar het eerste middelbaar.Haar nieuwe school vroeg onso.a. het originele getuigschrift vande lagere school. Moet ik dit ori-gineel echt afgeven? Een door de

gemeente gewettigd duplicaatwillen ze namelijk niet aanvaar-den. En die gewettigde duplica-ten zijn toch evenwaardig, of niet?Naam en adres bekendHet is inderdaad wettelijk bepaalddat een leerling zijn origineel ge-tuigschrift of diploma aan de schoolmoet overhandigen. De school be-heert de documenten en het heledossier. Mocht de leerling bijvoor-beeld van school veranderen, dan

volgt dat dossier hem naar die nieuweschool. De hoofdreden waarom deschool alles beheert, is precies omonder meer verlies van het diplomate voorkomen. Omdat dit systeembewezen heeft perfect te werken,ziet men op het departement On-derwijs geen reden om het te veran-deren. Aan het einde van het se-cundair onderwijs ontvangen de leer-lingen een nieuw diploma én krij-gen ze hun getuigschrift lager on-derwijs terug.

Vliegen (1)Mijn situatie is lang niet zo schrij-nend als die van de collega’s in

Hebt u de megafoon gehoordvan Klasse voor Ouders?

uw artikel (KLASSE nr. 78). Tochkan ik sinds dit schooljaar mee-spreken over tewerkgesteld zijnin twee verschillende scholen. Ikleefde nochtans in de waan datdit qua lesroosters makkelijk teregelen viel: 12 uur in de eneschool (waar ik reeds achttien jaarwerk) en 8 uur in de nieuwe school.Dus drie weekdagen in school Aen twee in school B, dacht ik. Nublijkt echter dat men dit liefst zo-veel mogelijk over de week spreidtzodat ik driemaal per week tijdensde middagpauze 20 km langs deBrusselse ring mag rijden.Sommige directies scheppen erblijkbaar genoegen in om u zo-veel mogelijk over en weer te la-ten rijden. Een collega die van verkomt, vroeg om één uurtje teverplaatsen omwille van het file-probleem en kreeg als wedervraagte horen of hij wel wist wat debouwgrond naast de school kostper vierkante meter. Sommigedirecties willen 100 % over u kun-nen beschikken, terwijl je tochmaar 60 % bent tewerkgesteld.Van het mobiliteitsvraagstuk heb-ben zij blijkbaar nooit gehoord.En hun uitleg, dat het didactischniet kan dat leerlingen twee uurper dag hetzelfde vak krijgen, geldtwél voor collega A, maar niet voorcollega B. Kwestie van willekeur...Als de overheid echt iets wil doenaan het mobiliteitsprobleem, datzou ze zich eerst eens moetentoeleggen op het vermijden vanniet noodzakelijke verplaatsingen.Misschien ware het zelfs mogelijkom de scholen hieromtrent con-crete richtlijnen te geven. Dat ditten nadele zou zijn van de leerlin-gen is een idee-fixe. Integendeelzelfs, waar we nu op van de zenu-wen van de ene plaats naar deandere rijden, zouden we dezeenergie werkelijk in de omgang

Ondanks allesBoze telefoon van een schooldirecteur. «Dat artikel over gezond etenvoor de leerlingen. De school heeft het natuurlijk weer gedaan! Wijproberen gewoon wat geld in het bakje te krijgen met een drankauto-maat. En wat is de rol van de ouders die hun kinderen alleen maar chipsen cola meegeven?» De directeur heeft (zoals altijd) gelijk. Maar weproberen hem toch ook (voorzichtig, zoals altijd) uit te leggen dat je dezwarte piet niet eeuwig kan doorschuiven en dat iedereen zijn verant-woordelijkheid kan nemen. De school moet dus nadenken over degezondheid van de leerlingen en er zo mogelijk iets aan doen. Gezond-heidseducatie is een van de nieuwe vakoverschrijdende eindtermen. Ennatuurlijk moeten de ouders meewerken. Daarom behandelt Klassevoor Ouders nu net hetzelfde probleem maar vanuit die hoek bekeken:het ontbijt, de brooddoos enz. «Neen, dat blad delen wij niet uit opschool», snuift de directeur aan de telefoon. Ja, wat kunnen wij danmeer doen? Ook de leerlingen zelf van het probleem bewust maken,bijvoorbeeld. En dat doet Klasse voor Jongeren. Ook al horen dejongeren dergelijke boodschappen soms niet graag. Het is wat leukerom, zoals in veel andere publicaties, alweer aangemoedigd te wordenmeer (en ongezond) te consumeren en minder na te denken.

met onze leerlingen kunnen stop-pen. Maar voorlopig zal daar welniet aan worden gesleuteld.Mijn naam niet vermelden, a.u.b.,zoniet krijg ik volgend schooljaarnog een extra traject...Naam en adres bekend

Vliegen (2)Jaren ben ik boventallig geweestals onderwijzer. Wij hebben na-melijk een Lorgo met vijf vesti-gingsplaatsen. Ik werd als jongste,

(advertentie)

vastbenoemde leerkracht boven-tallig. Zo moest ik dus in de diversescholen de resturen opvullen. Wei-geren? Dat kon niet. Indien ik urenweigerde, zou ik nooit meer eenvolledig lesrooster krijgen. Econo-mische gevolgen waren er tot enmet, want ik had een tweede autonodig. Achteraf gezien wogen dieproblemen echter niet op tegende morele. Bepaalde schooljarenwas ik leerkracht van vijf verschil-lende leerjaren (lager onderwijs),stel je voor. Ik was titularis van drie

klassen (dus rapporten, oudercon-tactavonden en... met alle gevol-gen vandien) maar ik had ook noggemiddeld twaalf uren toezicht perweek. Toen ik daarvan één op-dracht weigerde (in samenspraakmet de vakbond) heb ik van be-paalde directies vier persoonlijkefiches gekregen. Sommige tijdelij-ken werden zo bang dat ze soms50 km aflegden om 25 minutenles te geven in een andere vesti-gingsplaats.Gans dat gedoe heeft mij uitein-delijk vijf depressies bezorgd. Watmijn gezin daaronder geleden heeft?Onvoorstelbaar. Ik was 45 jaar:kapotgemaakt door het telkensweer proberen jezelf te bewijzen.Elke dag opnieuw: t.o.v. de leer-lingen, de collega’s, de ouders,de directie... Dit jaar (na 28 jaaronderwijs) heb ik voor het eerstéén klas en één school. Wat eenluxe. Nu begrijpt u waarschijnlijkwel waarom ik mij volledig kaninleven in de situatie van de colle-ga’s die u beschrijft. In de «privé»zou dit onmogelijk zijn, in het«onderwijs» kan blijkbaar alles.Naam en adres bekend

Ik praat, dus ik denkIk kan er volledig achter staan datde filosofische vraagstelling en het

bijhorende denkproces een plaatskrijgen in het onderwijs, en nietalleen in het basisonderwijs, maarook in het secundair en hogeronderwijs (KLASSE nr. 79). Leer-en leefhoudingen als openheid,verwondering, samen zoeken enconstructieve kritische zin zijn be-slist waardevol als ze worden na-gestreefd in overeenstemming metde bevindingen uit ontwikkelings-psychologie en moraalpedagogiek.Van Gils stelt dat kinderen en jon-geren heel wat vreugde kunnenervaren in het proces van vragen

Klasse voor Jongeren (decem-ber) geeft lokale schoolkrantengratis een professionele coach.Nu inschrijven.

Het is maar één van de voorbeelden hoe Klasse met de verschillendepublicaties samenwerking, verantwoordelijkheidszin, betrokkenheiden communicatie op school probeert te bevorderen. («Communica-tie? Alleen dat woord op zich is blijkbaar bij ons op school al bedreigendgenoeg», schrijft een leraar ons.)Ook deze maand behandelen de drie Klasses enkele gemeenschappelij-ke onderwerpen: sociale vaardigheden, het oudercontact (van tweekanten bekeken) enz. Klasse voor Jongeren geeft leerlingen die watmeer vaart in hun eigen schoolkrant willen steken, voor een bepaaldeperiode een professionele coach. Die begeleidt hen om op lokaal vlakwerk te maken van efficiënte communicatie. Op het aanbod van deKoning Boudewijnstichting om ook de leerlingenraad van de grond tekrijgen, gingen eerder al vijftig secundaire scholen in.«Elke vorm van efficiënte informatie en communicatie leidt tot veranderingen vernieuwing. Dat stoot uiteindelijk ook altijd op weerstanden», zo legteen professional ons uit. «Daar moet je dus niet over verbaasd zijn. Hethoort er gewoon bij. Het gaat er alleen om hoe je daarmee omgaat.»Waarschijnlijk is dit niet alleen een hart onder de riem voor Klasse maarook voor de duizenden enthousiaste leerkrachten, directies, ouders enleerlingen die er elke dag opnieuw tegenaan gaan. Ondanks alles?

KLASSE NR.81 37

Voor al uwvragen over

onderwijs beltu de Infolijn

van hetdepartement

Onderwijs: tel02-219 18 00

Nu op internetNu al meer dan 40.000 raadplegingen per maand voor KLASSE opInternet. Interessant voor leerkrachten en leerlingen: de driepublicaties doorbladeren, hyperlinks volgen, dossiers raadplegen,zoeken in archieven, ontdekken wat nieuw is, aansluiten bij eendiscussiegroep, cartoons versturen, feedback geven, een gasten-boek invullen, persberichten lezen en... deelnemen aan een prijs-vraag waarmee elke week 1000 fr. valt te winnen. U bent welkom opwww.artefact.be/klasse.

en zoeken. Toch meen ik dat kin-deren en jongeren ook en vooralvreugde moeten kunnen vindenin het resultaat, dat -in termenvan het artikel in Klasse- aan dewij-kant van de opvoeding ligt.Het filosoferen haalt m.i. ook envooral zijn zin uit het verbeterenvan de kwaliteit van het samenle-ven vanuit de inbreng van elkeen,eerder dan uit het filosoferen alsproces van vragen en zoeken. Fi-losoferen is in deze context tebegrijpen als een positieve actiet.a.v. een democratisch maatschap-pijmodel waarin het nastreven vanrechtvaardigheid en redelijkheidvoor/door allen, bij uitstek de zwak-sten, centraal staat. In het artikelwordt filosofie té sterk geargu-menteerd als instrument voor con-flicthantering en versterking vande bekwaamheid tot dialoog. Fi-losofie moet eerder worden voor-gesteld als een weg om gemeen-schapsgerichte perspectieven alszorg, rechtvaardigheid en vrede,die de som van de individuelebelangen overstijgen, een kans tegeven.Ward De Boe - docent PHO - Oost-akker

InspectieMijn dochter was gisteren zeerboos over het optreden van deinspectie in haar school. Voor deganse klas werd de juf (volgensmijn dochter een uitstekende leer-kracht die naast het geven van deleerstof ook oog heeft voor denoden en zorgen van de leerlin-gen) verschillende malen terecht-gewezen.Zou het niet wenselijk zijn dat deinspectie tijdens de les uitsluitendobserveert en achteraf samen metde leerkracht de gegeven leerstofoverloopt en beoordeelt?A. Nietvelt - Antwerpen

PerspectiefAls schooldirecteur ben ik een re-gelmatig lezer van KLASSE. Ookalle ouders van mijn school ont-vangen maandelijks de voor henbestemde uitgave. Uw tijdschriftwordt in ons midden bijzondergewaardeerd.Wat mij bijzonder aanspreekt, isdat onderwijs door u steeds wordtbenaderd vanuit een breder per-spectief. Steeds worden de on-derwerpen geplaatst in een rui-mer kader van achtergronden,theorieën en historische ontwik-keling. Lang voor de eindtermenworden opgelegd, worden ze inuw visie ten volle geïntegreerd.Theo Linthout, directeur - Lokeren

38 KLASSE NR.81

Mijnheer de MinisterIk ben een meisje van 14 jaar envandaag was ik ooggetuige vaneen ongeluk tussen een fietser eneen auto. Ik ben tot het zieligbesluit gekomen dat er niemandweet hoe hij juist moet handelenin een situatie als deze. Dat zelfsde simpelste dingen verkeerd lo-pen en belangrijke zaken gewoonvergeten worden.Ik vind dit verschrikkelijk erg. Ikschaam mij er diep over dat ikzelfs niet weet hoe je correct dehulpdiensten verwittigt en hoe jehet best reageert na een ongeval.Helaas ben ik niet de enige.U moet weten dat ze ons nooitzoiets hebben aangeleerd. Een100 bellen is toch iets wat iederkind zou moeten kunnen. Ik vindhet van essentieel belang dat zo-iets op een school wordt aange-leerd, het gaat hier tenslotte ommensenlevens. Niet alleen hoe jemoet handelen bij een ongeval,maar ook in andere noodsitua-ties als brand, zware kwetsuren,breuken en dergelijke. Ik vindhet afschuwelijk dat er hierdoormensen sterven, omdat niemandweet wat hij moet doen en erdaardoor zware fouten gemaaktworden. Ik kan er niet bij dat erniet zoiets bestaat als een ver-plichte cursus EHBO op scholen.Dank u voor uw begrip.Katleen Vandist - 4LaWi - Berchem

Klare taalKlasse voor Ouders werd genomi-neerd voor de eerste «Wablieft-prijs voor klare taal». «Omdathet blad begrijpelijk schrijft vooralle ouders, zodat iedereen kanvolgen wat er in de wereld van descholen gebeurt», zo luidt het.We zijn echt fier op deze nomina-tie. Wablieft is een veertiendaagsekrant die een overzicht geeft vande actualiteit in eenvoudig Ne-derlands, maar wel op een vol-wassen niveau. Een heel jaar langzocht de krant naar wie in Vlaan-deren duidelijke en juiste taal ge-bruikt. En Klasse voor Ouders zatin goed gezelschap. De anderegenomineerden waren BRTN Te-letekst (voor hun eenvoudige nieuws-berichten), Escapo (voor de een-voudige bijsluiters bij de genees-middelen), de plaatselijke tv-zen-ders (omdat ze het nieuws dichterbij de kijkers brengen) en FrankDe Boosere (voor zijn begrijpbareweerberichten en wetenschappelijketelevisieprogramma’s), die de prijswon.Klasse voor Ouders is er voor àlleouders van kinderen tot en met

de eerste graad secundair onder-wijs. Precies daarom maakt hetblad veel werk van klare, duidelij-ke en begrijpbare taal.Klasse voor Ouders is een gratisblad dat ouders maandelijks krij-gen via de school van hun kind. Dieschool moet dan wel ingeschrevenzijn. Wie het blad niet via de schoolkrijgt, kan een abonnement aan-vragen voor 200 fr. Bel of schrijfKlasse voor Ouders - Koningsstraat138 - lokaal 508 - 1000 Brussel - tel02-211 45 64Meer inlichtingen over Wablieft: Frank-rijklei 64 - 2000 Antwerpen - tel 03-213 81 70

Valse notenIn het decembernummer van Klassestelt u terecht de vraag of devorming tot kunst ontdekken enbegrijpen, los van kunst beoefe-nen, wel in het deeltijds kunston-derwijs (DKO) thuishoort. Volgens

mij niet. Kunst heeft immers eeningrijpende en vormende waardeen hoort dan ook thuis in hetalgemeen vormend onderwijs.Schoonheid is in staat om edelegevoelens en gedachten op tewekken en kan op die manierbijzonder bijdragen tot de ge-voelsontwikkeling van de leerling,die vandaag erg tekort schiet. Wijhebben dit blijkbaar nog steedsniet ingezien en blijven een onre-delijke voorrang geven aan loutermentale vakken, carrièredrang,struggle for life en keiharde busi-ness... zelfs in scholen die zich debeste achten. De gevolgen zijnzichtbaar: het huwelijk tussen Marsen Venus is verstoord en de agres-siviteit weet met zichzelf geen blijf.Van innerlijke verfijning, Liefde enWijsheid is in de meeste gevallenal lang geen sprake meer. Quovadis?Jo Haazen - directeur KoninklijkeBeiaardschool (DKO) Mechelen

(advertentie)

(advertentie)

België – B

elgique

PB

/PP

B 331

Afgiftekan

toor Gen

t XM

inisterie van

de V

laamse G

emeen

schap

Dep

artemen

t On

derw

ijs - Red

actiesecretariaat KL

ASSE

Kon

ingsstraat 138 - 1000 B

russel

TIJD

SCH

RIF

Tversch

ijnt m

aand

elijks (behalve in

juli en

augu

stus)

VANEIGENS«Je geeft dus les. Interims, zeg je. Die rammelden we vroeger altijd met hunvoeten, interimarissen. Veel lol mee gehad. En je staat dus op drie scholen.Waarom doe je nu zoiets? Is één school niet genoeg? En hebben ze daar nunog altijd zoveel vakantie in ‘t onderwijs? Toch een schoon leven, vergelekenmet iemand die wérkt. Zolang je ze maar de baas kunt. Je bent ze toch welmeester, zeker? Daar komt het op aan. Ze moeten weten wie de baas is. Dat isoveral hetzelfde. Maar ik denk niet dat het nog zo gemakkelijk is met de jeugdvan tegenwoordig. Niet gemakkelijk denk ik. Je probeert het toch niet op zo’nhalfzachte manier? Dat is vragen om ellende. Zo hebben wij er vroeger genoegde klas buitengedragen. En jij bent dus het nieuw lief van ons Anja. Awel, zedoet maar. Ik heb er al lang niets meer aan te zeggen. Wat drink je?»(Ik ga niet graag naar nieuwjaarsfeesten)

S O M S Z I T H E T I N D E K L E I N E L E T T E R T J E S

e e n g e l u k k i g n i e u w j a a r . K L A S S E .

ondanks ALLES