nederlands auschwitz c o m i t é

32e jaargang nr. 4, augustus 1988. Verschijnt 6 x per jaar.

Secr.: E. Furth, Diemerkade 43, 1111 AC. Diemen, tel.: 020-905310 Bankrek.: AMRO BANK, bijk. van Baerlestr. 58,1071 BA Amsterdam, spaarrek. 40.01.75.088 Gem. giro: 4875500, postgiro: 293087 t.n.v. NAC Redaktie: Drs. Eva Tas, Amsteldijk 23, tel. 020-795716, 1074 HS Amsterdam. Administratie krant: D. v. Geens, Renkumhof 50,1106 JB Amsterdam, tel. 020-972869.

Samen bouwen aan de toekomst

'Je was allen één', hoor je vaak van mensen die '40-'45 en dus de bevrijding hebben meegemaakt. Heimwee klinkt erin door, iets onvervangbaars heb je beleefd, iets onherhaalbaars. Hoe vaak hebben klein- en achterkleinkinderen dat van oma gehoord? Die achterkleinkinderen kunnen zich na 26 juni tenminste een voorstelling maken. Niet van honger, massamoord en doodsangst. Wel van een allesoverheersend wij-gevoel, dat ook invaliden, sport-analfabeten en peu­ters meezoog. O f voetbal-scherpschutters voor miljoenen worden aangekocht en uitgewisseld na hui­zenhoge ruzies, het telde niet. Plezierig ook drie kleurige spelers in het winnende team, waaronder de aanvoerder. D e hele EK-weken waren gedenkwaardig. Alleen al de reactie, toen Oranje de Bundesmannschaft versloeg. Een elftal van per definitie onschuldigen tegenover jongemannen die zich niet tot verzet verplicht behoefden te achten: wel, een golf sloeg over Nederland anno 1988. En er speelden evengoed gevoe­lens van 44 als van 14 jaar geleden hier mee.

Goed of niet

Haast als vermaning toonde de ARD-tv op die feestavond laat hoe de Amerikaan Varian Fry in 1940 een reeks 'goede' Duitse kunste­naars via Marseille naar de Nieuwe (en vrije)

wereld heeft weggewerkt en gered. On­danks tegenwerking van het State Depart­ment. Belangrijk dat er eens licht viel op deze vrijwel vergeten man. U vindt in dit blad verscheiden voorbeelden zowel van jongeren als ouderen die eren wie ere toe­komt. Intussen int de zwarte weduwe ver­der haar even zwarte pensioen, al is een voorstel tot wetswijziging in de maak en werd een Goeree gegijzeld: het duistere tweetal heeft geweigerd een belediging, dit­maal van een homo, te rectificeren. Over de grens werd de racist Le Pen bij de Franse Kamerverkiezingen verslagen, maar houdt hij op vele plaatsen een vinger in de pap. Er bestaat trouwens in Frankrijk al heel lang een antisemitische en racistische stro­ming, die wel eens over het hoofd wordt gezien, maai die geregeld de kop weer opsteekt. Z o zijn er in en om Straatsburg Joodse graven geschonden en is de synagoge van Montpellier kort en klein geslagen. Straatburgs aartsbisschop sprak van een 'terugval in beschaving'. In Düsseldorf werd bij het stadion 'Weg met de Joden!' geroepen, zeker wegens het ont­breken van Joden bij het EK. Kras is wel dat een minister van Nedersaksen, deelstaat van de Bondsrepubliek, oud-verzetsstrijders verweet dat zij de grondwet schonden. D e schending bestond in de eis neo-nazipartijen uit te sluiten van de verkiezingen. Dat zou 'grundgesetzwidrig', strijdig met de grond­wet zijn. Dat schaadt immers de grondwet­

telijk voorgeschreven gelijke kansen voor de politieke partijen! De paus bezocht ten tweeden male Oosten­rijk. Hij kuste dit keer niet het Weense beton, maar schudde wel Waldheim de hand. Waarna de Romeinse gast en rabbij­nen aan de Donau enige vriendelijke woor­den wisselden. Wij konden tenminste ander Weens horen, toen het Akademietheater in Amsterdam George Tabori's satire 'Mein Kampf opvoerde.

Tegen elke apartheid

Al voor de nationale voetbalvreugde ont­brandde zag het Amsterdamse Museum­plein een massa van 50.000 demonstranten bijeen tegen apartheid. O m de 70ste verjaar­dag van Nelson Mandek te vieren deden wij van het Nederlandse Auschwitz Comité temidden van talloze andere groepen mee, met vlag. Tegelijk kon men per tv meegenie­ten van het grootse concert in het Londense Wembley-stadion dat op onvergetelijke wijze werd besloten door de Amerikaanse zangeres Jessye Norman. In N e w York, Genève o f Brussel, waar men elkaar internationaal ontmoet, komt het Midden-Oostenconflict ter tafel. En spe­ciaal de intifada, de opstand van de Pales­tijnse bevolking op de westelijke Jordaan-oever en in de Gazastrook. Uiteraard vindt deze beweging sympathie bij de Palestijnse

Simon Korper: een rijk leven Simon Korper is er niet meer. Een authentiek stuk Amsterdam is ons ontvallen. Het hem toegekende gouden ereteken van de stad droeg hij dan ook met trots. Simon was een rustige vechtersbaas. Van jongsaf aan zeer betrokken bij de arbeidersbeweging, antifascist van het eerste uur, hoorde hij bij de vroegste 'illegalen'. Zo heeft hij nooit een gele ster gehad, evenmin als zijn vrouw en medestrijdster Eva - die overigens op eigen terrein verzet heeft gepleegd. Beiden waren nl. bij de nazi's al verdacht, toen de persoonsbewijzen moesten worden afgehaald. Simon is tientallen jaren voorzitter geweest van het Februari-herdenkingscomité. Het hooghouden en ten voorbeeld stellen van de Februari-staking is een levensdoel voor hem gebleven. Simon wist van geen discriminatie. Hij onderscheidde bij de mensen onderdrukkers en degenen die zich tegen onderdruking verzetten, waar en wanneer ook. Hij stond aan de kant van de laatsten, altijd. De sappige anecdotes over ontmoetingen en voorvallen uit zijn lang en strijdbaar leven zullen wij voortaan moeten missen. Eva Korper kennen wij - en heel velen met ons - als een van de toegewijdste activisten van het Auschwitz Comité, ook als haar gezondheid dat nauwelijks toelaat. Wij leven met haar mee en hopen haar, net als hun vele andere vrienden, wat steun te kunnen geven. Zij kan terugzien op een rijk leven samen.

E.T.

Miep Gies aan het woord

'Ik ben geen held.' Zo begint Miep Gies haar verhaal. Verzorgster van de familie Frank, 'bewariër' van de acht onderduikers in het achterhuis en van de versies van Anne's dagboek. Haar eigen boek is indrukwekkend van een­voud, eenvoudig indrukwekkend. Het uithongerde Weense kind, dat in 1920 bij een Leids gezin belandt, weet al gauw dat

zij in Nederland zal blijven. Dat heeft zij gedaan en tot in de donkerste dagen de goede kant gekozen. Zij is die meer dan trouw gebleven. Met enkele anderen vormt zij het lichtende tegenbeeld van de 'Donau-club' van haar landgenoot Seyss-Inquart en de zijnen. Een levende waarschuwing te­gen generaliseren! Ook in de zin dat het oer-antisemitisme, de

vooropgezette discriminatie, die haar land­genoten en de nazi's met de paplepel is inge­geven, haar volstrekt vreemd is. Geen ogenblik moet zij 'foute' aanvechtingen hebben gekend, zomin als haar Nederlandse man, die nog ander verzetswerk deed bij zijn hulp aan onderduikers. In de zomer van '41 zijn zij getrouwd. In de vijftiger jaren vestig­den Miep en Jan zich in Canada. Daar hielp de journaliste Alison Lesüe Gold Miep haar herinneringen te boek te stellen, maar we blijven de eigen toon van deze standvastige vrouw horen. Een compliment voor Alison en voor de vertalers. Miep Gies heeft lang de door haar geredde bladzijden niet willen lezen. Achteraf was ze daar blij om: anders had zij het handschrift wegens het gevaar voor met name genoem­de of aangeduide anderen moeten vernieti­gen. Zij heeft Het Achterhuis nu op aandringen van Otto Frank pas in druk gele­zen. Het heeft haar diep ontroerd. 'Bij alles wat verloren is gegaan was Anne's stem bewaard gebleven'. Onmisbaar voor allen die gefascineerd zijn door Anne Frank en de haren en dat zijn wij allemaal. Geen wonder dat er zeven druk­ken in driekwart jaar nodig waren.

E.T.

Miep Gies, Alison Leslie Gold, Herinnerin­gen aan Anne Frank. Vertaald door Molly van Gelder, Rita Vermeer en Frans van der Wiel. Uitgeverij Bert Bakker, 7de druk januari 1988.

Vervolg van pagina 1

bevolking op Israëlisch gebied en in Jeruza­lem. Daartegenover of daarnaast staat wat de Israëlische auteur Yehoshua het 'recht van overleven' heeft genoemd van de over­levenden, vervolgden of bedreigden. Annie Cohen-Solal, de even charmante als bekwame biografe van Sartre, is geboren in Algerije en heeft in Israël gewerkt. Zij spreekt zowel Arabisch als Iwriet en heeft aan beide zijden in Israël met mensen gesproken. Mensen die een dialoog willen, maar weinig hoop koesteren. 'Niet alleen het spreken met elkaar is belangrijk, het luisteren naar elkaar is nog veel belangrij­ker." Aldus Gerard Durlacher (De Groene, 8 juni '88) De Europese topleiders hebben zich in gelijke zin geuit. Moge er ge­luisterd worden. 'Wat moet er van het land worden waar mijn vrienden van de kamptijd een toevluchts­

oord en een toekomst trachtten te vinden?' vraagt Durlacher zich af. En iets hoopvoller laat hij erop volgen: 'Ik wil en kan niet gelo­ven dat twee oude kultuurvolken de geest­kracht missen die nodig is voor vreed­zamer samenleven.'

Gewond door verleden

De wonden van de Tweede Wereldoorlog zijn nog steeds niet geheeld. De tweede, zelfs derde generatie ondervindt niet zelden de weerslag. Verschillende instellingen hou­den zich ermee bezig, zo de Oorlogsgraven­stichting, aktief o.m. in Silezië. Daar bevindt zich ook de Joodse begraafplaats van Pysko-wice, waar een aparte organisatie zich om bekommert.

Verzetsmusea, zoals in Leeuwarden en Amsterdam, trekken groeiende belangstel­ling. Eindelijk werd een kleine correctie aange­bracht in de WUV voor de gehuwde vrouw die in loondienst had gewerkt.

Een plechtige zitting in de Ridderzaal werd gewijd aan het verschijnen van het laatste deel van het grote werk van Lou de Jong. In zijn slotwoord zei deze historicus: 'Bouwen aan de toekomst is een bouwen in het wilde weg, wanner het niet gebaseerd is op een zuivere bezinning op het verleden.' Ter bezinning op dat verleden zal in novem­ber op wereldschaal aandacht worden geschonken aan de 'Reichspogromnacht' een halve eeuw na de eerste geweldgolf tegen de Joden, de inleiding tot de Sjoa. Opnieuw allen één.

Waar begint

Auschwitz eigenlijk?

Toespraak van de 19-jarige leerling uit Neunenhaus, Andreas Pflock.

Haaksbergen, 21 april 1988

Binnen 2 jaar hebben wij - zeven leerlingen en een lerares van het Gymnasium Neuen-haus - dit overzicht over het systeem van de concentratiekampen en van hun gedenk­plaatsen samengesteld. Wij bedanken onze Nederlandse vrienden, die deze tentoonstelling hier laten zien en die met veel moeite de teksten vertaald hebben. Met ons werk willen wij u zakelijk informe­ren over de concentratiekampen en aanto­nen waar men gedenkplaatsen kan vinden en hoe zij zijn aangelegd. Wij, de jonge genera­tie, zijn verplicht om de fouten en misdaden van onze vaders en grootvaders onder ogen te zien en ervan te leren voor een menswaar­dige, vreedzame en tolerante toekomst. De jaren 1933 tot 1945 zijn niet alleen een his­torisch gegeven. Nee! Door hun unieke wrede onmenselijkheid zijn ze deel gewor­den van ons huidige bestaan, en hebben invloed ook nog op ons heden. Wij kunnen wel zeggen 'Nooit meer Ausch­witz!', maar zinvol is dat alleen, als wij erover nadenken, wat men daarmee eigen­lijk zegt. Betekent 'Auschwitz' voor ons alleen maar de vernietiging van Joden of is 'Auschwitz' ook in deze tijd aanwezig, als we een nieuw vijandbeeld opzetten of als we buitenlanders discrimineren?

Waar begint de onmenselijk­heid?

Waar begint 'Auschwitz' eigenlijk? Waar begint de onmenselijkheid? Zulke vragen zijn noodzakelijk, want zonder interpretatie blijft de boodschap 'Nooit meer Ausch­witz!' leeg en zinloos. Wij zijn dit nadenken verschuldig aan de slachtoffers, opdat wij in de toekomst gevaar voor de democratie en de mensen­rechten kunnen herkennen en bestrijden,

zodat de jaren 1933 tot 1945 zich hier nooit meer zullen herhalen. In verband daarmee wordt het werk van de gedenkplaatsen steeds belangrijker. Als er geen ooggetuigen meer zijn, moeten de gedenkplaatsen ervoor zorgen, de volgende generaties te informeren en te sensibiliseren voor nieuw onrecht. Moge onze tentoonstelling de bezoekers -vooral leraren en leerlingen - aansporen om eens een gedenkplaats te bezichtigen. Gaat u bijvoorbeeld eens naar Westerbork in het herinneringscentrum! Net als Ausch­witz, Vught en al die andere kampen lag Westerbork niet op een vreemde planeet. Deze plaatsen zijn na 1945 niet helemaal verdwenen en bestaan vandaag nog. Helaas zijn er in beide grote kampen die de nazi's in Nederland oprichtten, nog geen grote gedenkplaatsen. In Amersfoort en Vught zijn alleen maar zwijgende monumenten, die geen antwoord geven op de vragen van de bezoekers. Maar ook daar zal wel verandering in komen. In Vught zal op initiatief van de Stichting Nationaal Monument Kamp Vught een bezinningscentrum met museum naast het vroegere kampcrematorium ontstaan. Wij wensen dit plan het verdiende sukscs toe en hopen op een dergelijk initiatief ook voor Amersfoort. Als er vandaag mensen eisen, dat men die 'oude verhalen' moet vergeten, moeten wij antwoorden: 'Nee!' Daarom heet de tentoonstelling 'Tegen het vergeten' - want de herinnering aan deze wrede tijd, het dieptepunt van menselijk heid, mag niet worden verdrongen. Het wakker houden van de herinnering mag evenwel niet alleen de taak van de overle­venden zijn en met hun dood beëindigd worden. Het is nu onze taak, het legaat over te nemen en iedereen kan zijn deel ertoe bij­dragen. Als onze tentoonstelling daartoe opwekt, dan is ons werk niet voor niets geweest.

Tevergeefs

En tevergeefs zoek ik en blijf zoeken diep in mijn hart stil.

Heel dicht is mijn denken soms, met begeleidende muziek.

En daar achter weer die jeugd herinneringen, duidelijk zichtbaar.

Achterblijvers sterven ook, maar op een kaal landschap zie ik hen terwijl ik onder een blauwe hemel sta.

Met de geurende bloesem rond om mij, denk ik weer aan die vernietiging omdat wij uitverkoren waren.

Bep Nof

Wie kende Beata?

Wie heeft een jonge vrouw gekend met de voornaam Beata, die voor de oorlog in Den Haag en Utrecht heeft gewoond, die in Auschwitz was en later in Bergen-Belsen? (C-Lager) Zij was bevriend met mevrouw dr. Blanka Friseh-Pikkel. Wie iets over Beata weet wordt verzocht dit te schrijven aan: Dr. Friseh-Gotteshan Simtat Hagilboa 27/6 Beer Sheva 84746 Israël

Vrijheid moet altijd verdedigd

Op 20 mei j.l. werd in de gemeente Dinx-perlo aan de Nederlandse Oostgrens het feit herdacht dat 50 jaren geleden de Neder­land-Duitse grens dichtging voor vluchte­lingen. Vluchtelingen Werk, een overkoepelend orgaan dat zich voor de hedendaagse vluch­telingen inzet, organiseerde deze bijeen­komst en bood de gemeente een gedenk­steen aan. Deze werd onthuld in bijzijn van de Burgemeester en vluchtelingen o.a. uit de jaren 30. De tekst op de steen spreekt voor zich­zelf. 'Voor wie vluchten moet wordt vrijheid herwonnen in gastvrijheid. Geen gesloten grens kon 50 jaar geleden moedigen weerhouden dit metterdaad te bewijzen. Mei 1938-1988. Vluchtelingen Werk.'

Verschillende mensen uit Dinxperlo hielpen in die jaren vóór de oorlog mensen over de grens te vluchten. De heer J.N. Scholten, voorzitter van Vluchtelingen Werk, wees op het hedendaagse beleid ten opzichte van vluchtelingen en verklaarde dat geschiede­nis ertoe dient, mensen van nu te waar­schuwen. 'De moed om anders te zijn' zal aangemoe­digd moeten worden. Le Pen in Frankrijk is een duidelijk voorbeeld van wat er kan gebeuren als wij niet oppassen.

Verbleekte gastvrijheid

Een deel van de film 'Ongewenste elemen­ten 1938-1988', die op 1 juni door de NOS werd uitgezonden, toonde o.a. een inter­view met de journalist Herman Bleich, zelf een vluchteling uit die vooroorlogse ja­ren. Hij verklaarde dat de gastvrijheid in Neder­land van toen en nu er 'verbleekt' uitziet, 'er is weinig geleerd en veel vergeten' waar­schuwde hij.

Niemand vlucht voor niets

'Nederland mag vooral niet aantrekkelijk zijn en moet diegenen die vluchten afschrik­ken.' aldus de heer Asmelash.

Hij wees erop dat niemand zijn land voor niets verlaat. De kranten hebben hier de vrijheid te schrijven over schendingen van Mensenrechten. Maar eenmaal geconfron­teerd met de resultaten van die schendin­gen, worden de grenzen gesloten. 'Heeft de politiek ons dan niets geleerd sinds 1938?'

De heer Groen, voorzitter van het 'Inter­provinciaal Opperrabbinaat' sprak over het gevecht dat nodig was voor iedere vluchte­ling van toen. Terwijl heden ten dage de dic­taturen toenemen, neemt de tolerantie hier af. Het redden van mensenlevens is afhanke­lijk van de rapportages van autoriteiten. De heer Roos hekelde het gemak waarmee men mensen beschuldigt uit 'ekonomische belangen' hier naar toe te willen komen. De kerken van toen hebben gezwegen, vandaag nemen vele kerken deel aan vluchtelingen­werk. Hij besloot met de woorden 'onge­wenste vreemdelingen zijn er niet'. Ir. N.F.I. Schwarz pleitte voor meer onder­zoek naar solidariteit en tolerantie. Hij zei dat terugzenden altijd onaanvaardbaar is. De heer Mulugera Asmelash, zelf gevlucht uit Ethiopië, sprak over een Nederland dat de nood van zovelen ontkent. Voor hem is de 5e mei, die hij hier te samen met ons herdenkt, niet alleen een herden­king, maar tevens een tijd van bezinning over het nu. De vrijheid moet altijd verdedigd worden, vooral ook voor die vluchtelingen die hier, in de stad Hoorn, in een gevangenis worden vastgehouden. Diegenen die op Schiphol hun kamers niet

mogen verlaten, en onder droevige omstan­digheden moeten wachten of ze wel of niet geaccepteerd zullen worden, horen zich als volwaardige mensen in vrijheid te kunnen bewegen. Tenslotte sprak de heer Van der Leek namens Vluchtelingen Werk. Ook hij wees op de overeenkomsten van toen en nu. Er heerst (e) werkloosheid, er was (is) een eko­nomische crisis, de angst van toen en nu voor overbevolking en toenemende vreem­delingenhaat! Allemaal redenen voor de overheid de grenzen te sluiten. Een breder draagvlak aan de basis is een noodzaak,' zo zei hij. Een internationale aanpak van lastenverde­ling zou ontwikkeld moeten worden. Een goede analyse van de Noord-Zuid verhou­ding is nodig. Laten wij scherp letten op de mensenrechten. Spreker had veel geleerd van zijn vader, die in de oorlog als verzets­strijder is gefusilleerd. In de pauze speelde de Westafrikaanse muziekgroep Soundiata heel verfijnde volksmuziek. Een goede en leerzame bijeenkomst.

Ruth Waterman

Reis naar Polen 1988 Er zijn nog enkele plaatsen beschikbaar. Van woensdag 5 tot maandag 10 okto­ber 1988 organiseert het Nederlands Auschwitz Comité opnieuw een vlieg­reis naar Polen, waar wij de kampen Auschwitz, Birkenau, Trebünka en Sobibor zullen bezoeken. Wij verzoe­ken degenen die aan deze reis willen deelnemen zich d.i. zonder verplichting op te geven, uitsluitend schriftelijk. U kunt dit doen door een briefje aan ons secretariaat met links boven buiten op de enveloppe 'Reis Polen'. Wij zenden u dan zo spoedig mogelijk nadere gegevens en een aanmeldings­formulier. De kosten voor deze reis zul­len de ƒ 1000,- niet te boven gaan. Voor telefonische inlichtingen 020 - 158572 t.n.v. Mevr. Fels.

Ergens in Nederland

Herinneringscentrum Westerbork voorziet in een behoefte: meer dan 200.000 mensen hebben het al in zijn vijfjarig bestaan bezocht, daaronder steeds meer schoolklas­sen. D e lokaliteit werd uitgebreid, kinderen kunnen er hun bevindingen kwijt op grote plakborden. Opnieuw heeft het Centrum een goed werk gedaan. Het bezorgde een fascimile-uitgave, een uitgave in kopieën van een zeven vellen lange brief van Bob Cahen, op 1 november 1942 geschreven. Cahen overleefde de oorlog via Westerbork, Theresienstadt en Auschwitz. Hij werkte daar op de Drentse hei in het ziekenhuis, het dodelijk waanzinnige systeem in een note-dop. Deze brief wist hij naar zijn zuster te smokkelen. Het relaas van enige weken Durchgangslager was bedoeld als waarschu­wing en als raad om onder te duiken, 'want wat ik schreef was de waarheid'.

Daarbij horen de tekeningen van Leo Kok, wiens tekenwerk uit Westerbork al eerder was tentoongesteld. Kok stierf kort na de bevrijding. Bij elkaar is 'Ergens in Nederland' een aan­grijpend document en tevens vanwege de schitterende uitvoering een waardevol be­zit. Inleiding en kanttekeningen zijn van D . Mulder.

E.T.

J. Cahen, Ergens in Nederland. Brief uit kamp Westerbork 1 november 1942. Met tekeningen van Leo Kok. Herinneringscen­trum Kamp Westerbork, Hooghalen 1988. Prijs ƒ 13,50. Donateurs Stichting Voorma­lig Kamp Westerbork betalen ƒ 8,50.

Alle tekeningen uit dit blad zijn van Leo Kok uit de publikatie 'Ergens in Nederland'.

Verzonken heimwee

Duizenden jaren oud is de diaspora, de ver­strooiing van de Joden over de aarde. Even oud is het antisemitisme. Vier eeuwen wonen er Joden in Nederland in iets grote­ren getale. Er zijn wat gegevens over Joden (en hun verdrijving) uit Middeleeuws Nederland. Maar sinds 400 jaar zijn er suc­cessievelijk groepen Joden het gebied van het huidige Nederland binnengekomen en hier gebleven onder de doeltreffende be­scherming van wet en overheid. Het jaar 1940, de bezetting, betekende de brute omkering van dat beleid en leidde tot het einde van het overgrote deel van de Joodse gemeenschap. D e Sjoa, de uitroeiing van het merendeel van de Europese Jodenheid, gaf de stoot tot de oprichting van de staat Israël, die Joden van overal opriep tot alija, terug­keer naar Jeruzalem. Uit aller heren landen, soms al in de vorige eeuw, zijn Joden naar het 'Heilige Land' getrokken. Ook uit Nederland. Een deel van de enkele tienduizenden overlevenden heeft zich na 1945 tussen Middellandse en Dode zee gevestigd, een klein deel. D e rest

woont, zoals meestal hun ouders, groot-, over- en betovergrootouders in Nederland en voor een nog groter deel dan voor de oorlog in Amsterdam. Een originele, zij het niet verwonderlijke gedachte hadden Yael Koren en Constant Vecht met hun interviews van in Nederland geboren Joden 'Joods hier, Israëlisch daar'. D e meerderheid bleef hier. De auteurs heb­ben gezocht naar inzicht in de 'complexe relaties' tussen Joden in Israël en elders. Complex, zegt u dat wel. Meer Nederlands o f meer Israëlisch? Elk van het twintigtal geïnterviewden heeft zich dat wel afge­vraagd. En verschillend geantwoord. Maar het dilemma blijft. 'Ik wilde mijn kinderen het antisemitisme besparen', verklaart een van de ex-Neder­landse Israëli's. Hij ontmoette minachting voor Europese Joden, evenals het waanidee dat de Nederlanders alle Nederlandse Joden zouden hebben gered. Uiteraard ontstond een heel bijzondere band met het nieuwe/oude land bij hen die een kind hebben verloren in een van de vijf

gevoerde oorlogen. Onbedoeld geeft deze bundel ook een sociologische schets van de Amsterdamse Jodenbuurt in de jaren '30. Menigeen kende er geen niet-Joden - tot men moest onder­duiken. Aan de andere kant: twee mannen in Israël hebben een niet-Joodse vrouw. Verschillende malen komt het idee om de hoek kijken: wij moeten de weg wijzen. Ook: wij zijn een universeel volk, wij willen de wereld veranderen. Het meest realistisch inzake Israëls kern­vraagstuk is de 'radicaal-zionist' Ja'acov Arnon oftewel de oud-Amsterdammer Jaap van Amerongen. 'Mijn idee is dat de Joden en de Arabieren elkaar eens net zo zullen haten als de Belgen en de Nederlanders elkaar haten.'

Boeiende lectuur. Er zal nog heel wat over worden nagedacht. En gepraat.

E.T.

Aan de voorzitster van het Amsterdam, 6 juni 1988 Nationale 4 en 5-mei Comité drs. Judith Belinfante

Zeer geachte Mevrouw Belinfante,

Ook het Nederlands Auschwitz Comité, dat vanouds veel waarde hecht aan de alge­mene dodenherdenking op 4 mei en steeds oproept en deelneemt aan de stille tocht naar de Dam, is verontrust over het verloop van die herdenking op 4 mei j.1. Het streven om één nationale manifestatie op de Dam te houden is ons sympathiek. D e uitvoering van dit goede voornemen was zo ongelukkig dat vele van onze vrienden, uiteraard van gevorderde leeftijd, niet meer naar de Dam zouden willen komen. Wij gaan naar de Dam om daar samen met onze verzetsvrienden, kinderen en kleinkinderen stil te staan en bloemen te leggen. Dit laatste na de twee minuten stilte en een enkel woord. Daarop dient de organisa­tie te zijn gericht, zodat de ouderen, die toch de eerst betrokkenen zijn, niet een uur en meer behoeven te staan wachten. Militair vertoon en officiële afkondigingen horen beperkt te blijven. Wij stellen zeer veel prijs op het voortzetten en verbreden van de traditie van de 4de mei. Wij verwachten dat deze waardevolle traditie niet door onhandige organisatie of zelfs desorganisatie van goede bedoelingen ongedaan wordt gemaakt. Anders kan men het geheel beter nalaten. Het doet ons verdriet tot deze klacht te zijn gedreven, maar die moet ons van het hart.

Met vriendelijke groet, E. Furth

secretaresse

Erfurt Van de Jüdische Landesgemeinde Thürin-gen in de DDR, gevestigd te Erfurt, ontvin­gen wij een brief met foto's. Dit ter aanvulling van het artikel Joden in de DDR' in ons meinummer. D e voorzitter van genoemde gemeente, Raphael Scharf-Katz, meldt ons dat de Joodse gemeente te Erfurt 31 leden telt, waaronder zeven kinderen. Op de plaats van de synagoge die door de nazi's is verwoest is een nieuwe, door de staat gesubsidieerde synagoge gebouwd.

Er zijn in de D D R 350 leden van Joodse gemeenten; de grootste is Berlijn, verder Dresden, Leipzig, Maagdeburg en zoals gezegd Erfurt. Het doet ons genoegen dat ons blad ook voorbij de Elbe nauwkeurig wordt ge­lezen. Onlangs verschenen er berichten in de pers dat er in de D D R nu ook Wiedergutma-chung komt voor Joodse burgers, die uiter­aard in de nazi tijd vervolgd waren.

ICODO maakt u wegwijs, als u een (destijds) ver­volgde o f andere oorlogsgetroffene bent. U kunt met uw vragen terecht bij de stichting ICODO, Informatie- en Coördinatieorgaan Dienstverlening Oorlogsgetroffenen, Wil­lem Barentszstraat 31c, 3572 PB Utrecht, tel. 030-730811. Spreekuren: maandag, dinsdag, donderdag 10.30 - 12.00 uur o f na telefonische afspraak. 'Onderduikouders en hun Joodse kinderen', over de onderduikperiode is de laatste uit­gave van ICODO.

Expogé in Rolduc Het hele jaar door onderhoudt ons comité contact met onze verzetsvrienden in het C O W S (Centraal Orgaan Verzets- en Ver­volgingsslachtoffers) en daarbuiten. Zij komen in groten getale op onze herdenking en reünie, wij gaan graag naar hun bij­eenkomsten. Z o was het N A C uitgenodigd en vertegen­woordigd bij de opening op 16 juni van het congres van de Expogé, de Vereniging van Ex-Politieke Gevangenen uit de bezettings­tijd, in het Limburgse Rolduc. Wij hebben met hen de omgekomen mensen van dat seminarium herdacht en deelgenomen aan de korte, treffende plechtigheid in Margra­ten, waar vele honderden jonge Ameri­kaanse militairen, onze bondgenoten in de Tweede Wereldoorlog, zijn begraven. Een aangename verrassing was het optreden van het Brunssumse Mannenkoor, inmid­dels huiskoor van de Expogé geworden. Het gaf een voortreffelijke uitvoering van oud-Slavische, Servische, Italiaanse, Franse, Duitse en Amerikaanse liederen en Neder­landse bewerkingen. Dit programma paste uiteraard geheel in het kader van een con­gres van verzetsmensen. Dirigent, solisten, begeleider en leden zorgden voor een uit­muntend concert. En nog wel in Kerkrade, het koorparadijs. Hartelijk dank!

E.T.

Kiddoesj bij het 35jarig bestaan van de nieuwe synagoge te Erfurt op 10 Elloel 5747 (4 sep­tember 1987). V.r.nl: gazzan Estrongo Nachama uit West-Berlijn, rabbijn Henry G. Brandt (Hannover) en de Erfurter Joodse kinderen.

Gegevens over de reis naar Auschwitz in oktober a.s. komen in ons najaarsnummer.

Aan de voorzitster van het Amsterdam, 6 juni 1988 Nationale 4 en 5-mei Comité drs. Jud i th Belinfante

Zeer geachte Mevrouw Belinfante,

Ook het Nederlands Auschwitz Comité, dat vanouds veel waarde hecht aan de alge­mene dodenherdenking op 4 mei en steeds oproept en deelneemt aan de stille tocht naar de Dam, is verontrust over het verloop van die herdenking op 4 mei j.1. Het streven om één nationale manifestatie op de Dam te houden is ons sympathiek. De uitvoering van dit goede voornemen was zo ongelukkig dat vele van onze vrienden, uiteraard van gevorderde leeftijd, niet meer naar de Dam zouden willen komen. Wij gaan naar de Dam om daar samen met onze verzetsvrienden, kinderen en kleinkinderen stil te staan en bloemen te leggen. Di t laatste na de twee minuten stilte en een enkel woord. Daarop dient de organisa­tie te zijn gericht, zodat de ouderen, die toch de eerst betrokkenen zijn, niet een uur en meer behoeven te staan wachten. Militair ver toon en officiële afkondigingen horen beperkt te blijven. Wij stellen zeer veel prijs op het voortzet ten en verbreden van de traditie van de 4de mei. Wij verwachten dat deze waardevolle traditie niet door onhandige organisatie of zelfs desorganisatie van goede bedoelingen ongedaan wordt gemaakt. Anders kan men het geheel beter nalaten. Het doet ons verdriet to t deze klacht te zijn gedreven, maar die moet ons van het hart.

Met vriendelijke groet, E. F u r t h

secretaresse

Erfurt Van de Jüdische Landesgemeinde Thürin-gen in de DDR, gevestigd te Erfurt, ontvin­gen wij een brief met foto's. Di t ter aanvulling van het artikel Joden in de D D R ' in ons meinummer. De voorzit ter van genoemde gemeente, Raphael Scharf-Katz, meldt ons dat de Joodse gemeente te Erfurt 31 leden telt, waaronder zeven kinderen. O p de plaats van de synagoge die door de nazi's is verwoest is een nieuwe, door de staat gesubsidieerde synagoge gebouwd.

Er zijn in de D D R 350 leden van Joodse gemeenten; de grootste is Berlijn, verder Dresden, Leipzig, Maagdeburg en zoals gezegd Erfurt. Het doet ons genoegen dat ons blad ook voorbij de Elbe nauwkeurig wordr ge­lezen. Onlangs verschenen er berichten in de pers dat er in de D D R nu ook Wiedergutma-chung komt voor Joodse burgers, die uiter­aard in de nazitijd vervolgd waren.

ICODO maakt u wegwijs, als u een (destijds) ver­volgde of andere oorlogsgetroffene bent. U kunt met uw vragen terecht bij de stichting I C O D O , Informatie- en Coördinatieorgaan Dienstverlening Oorlogsgetroffenen, Wil­lem Barenrszstraat 31c, 3572 PB Utrecht , tel. 030-730811. Spreekuren: maandag, dinsdag, donderdag 10.30 - 12.00 uur of na telefonische afspraak. 'Onderduikouders en hun Joodse kinderen' , over de onderduikperiode is de laatste uit­gave van I C O D O .

Expogé in Rolduc Het hele jaar door onderhoudt ons comité contact met onze verzetsvrienden in het C O W S (Centraal Orgaan Verzers- en Ver­volgingsslachtoffers) en daarbuiten. Zij komen in groten getale op onze herdenking en reünie, wij gaan graag naar hun bij­eenkomsten. Z o was het N A C uitgenodigd en vertegen­woordigd bij de opening op 16 juni van het congres van de Expogé, de Vereniging van Ex-Politieke Gevangenen uit de bezettings­tijd, in het Limburgse Rolduc. Wij hebben met hen de omgekomen mensen van dat seminarium herdacht en deelgenomen aan de korte , treffende plechtigheid in Margra­ten, waar vele honderden jonge Ameri­kaanse militairen, onze bondgenoten in de Tweede Wereldoorlog, zijn begraven. Een aangename verrassing was het opt reden van het Brunssumse Mannenkoor , inmid­dels huiskoor van de Expogé geworden. He t gaf een voortreffelijke uitvoering van oud-Slavische, Servische, Italiaanse, Franse, Duitse en Amerikaanse liederen en Neder­landse bewerkingen. Di t programma paste uiteraard geheel in het kader van een con­gres van verzetsmensen. Dirigent, solisten, begeleider en leden zorgden voor een uit­muntend concert. En nog wel in Kerkrade, het koorparadijs. Hartelijk dank!

E.T.

Kiddoesj bij het 35jang bestaan van de nieuwe synagoge te Edurt op 10 Elloel 5747 (4 sep­tember 1987). V.r.n.l.: gazzan Estrongo Nachama uit West-Bed ijn, rabbijn Henry G. Brandt (Hannover) en de Edurter Joodse kinderen.

Gegevens over de reis naar Auschwitz in oktober a.s. komen in ons najaarsnummer.

NAC