nederlant * auschwitz c o m i t é

HERDENKINGSNUMMER

j a n u a r i 1 9 6 3

secr. r. cheval, volkerakstraat 2 6 '

amsterdam-2., postgiro 2 9 3 0 8 7

Waarom Auschwitz-herdenking?

D e Auschwitz-herdenking leeft in ons land. Zij leeft, omdat de directe nabe­staanden — indien nog aanwezig — en vele, vele groepen van ons volk nooit kunnen, nooit zullen vergeten wat daar is gebeurd. Ons nummer ge­tuigt ervan. Auschwitz leeft voort als de plaats, waar vele mil joenen de gruwelijkste, misdadigste, meest zinloze dood von­den. Velen kunnen de naam van het plaatsje in Opper-Silezië, waar het kamp stond, niet meer horen. Maar Auschwitz is geen natuurramp geweest. Het was mensenwerk, werk van onmensen, die er nog zijn. De moordenaars zijn onder ons, soms nog min of meer verstopt: het heeft jaren geduurd voor enkele sluiers wat wer­den opzij geschoven en pas n u wordt een aantal verantwoordelijken ge­bracht voor een gericht, dat toch slechts een flauwe afschaduwing van hun schuld zou kunnen geven. Zulk een gericht was het proces van Neurenberg en zal ook zijn dat van f r a n k f o r t tegen de directe verant­woordelijken voor de maximale moord te Auschwitz — als dit proces ooit doorgaat: er zijn alleen al voor deze

B L O E M L E G G I N G

O p zondag 2 7 januari zullen, zoals gebruikelijk,bloemen wor­den gelegd op de N i e u w e Oos­terbegraafplaats, bij de urn met as, die door oud-kampbewoners uit Auschwitz is meegebracht. Verzamelen om 12 uur precies bij het hek van de N. Oosterbe­graafplaats, Kruislaan, Amster­dam O.

zaak duizend getuigen, de overleven­den van miljoenen slachtoffers, opge­roepen. Er staat een proces op stapel in W e n e n en ook dit is uiteraard al jaren hangende en komt dus wel zeer laat. Alleen, hoe laat het ook is, nog steeds zijn zij , die Auschwitz uitdachten, l ie­ten werken, beschermden en met men­sen bevoorraadden, niet allen als zo­danig in staat van beschuldiging ge­steld. Velen zijn niet slechts op vrije voeten, maar opnieuw op leidende posten te vinden. W i j behoeven slechts het voorbeeld van Globke te noemen. Niet alleen gaat het de daders goed: zij vinden ook helpers. D e generaals, die landen overvielen, de oud-S .S . - en S.A.-l ieden eisen luid de ergste ver­nietigingswapens, die sinds de ovens des doods brandden, zijn uitgevon­den. E n al hebben zij niet hun zin, zij vinden een open oor bij tal van regeerders, wier burgers zelf Ausch­witz en andere kampen en de bedrei­ging daarvan hebben gekend en die dus gewaarschuwd moesten zijn. W i j behoeven niet ver te zoeken. W i j zien het in ons eigen land. Elders in dit blad kan men lezen op welke lichtvaardige wijze de Neder­landse regering heeft gemeend zich te kunnen afmaken van een bijdrage voor het internationale monument te Auschwitz, dat niet alleen een blijven­de waarschuwing voor de mensheid, maar ook een grafsteen voor honderd­duizend weggesleepte en vernietigde landgenoten zou zijn. Laat men niet menen, dat het blijft bij dit gebrek aan piëteit (zacht uitge­drukt) jegens hen, die er niet meer zijn. W a n t zelfs tot de vanzelfspre­kende plicht tot schadeloosstelling aan de levenden — d.w.z. een tegemoet­koming voor een schade, die nooit goed te maken is — werd dit jaar nog maar een aanloopje genomen. Of n a m men een loopje met ons? Aan de Dui t -

Klacht altijd vage beelden, in nevels gehuld, altijd delven in de schachten van een tijd die voorbij is. verstarring van terugzien vertrapt iedere dag bloem en blad. wolken van gisteren verduisteren het licht van het heden. altijd de druk van die duizenden doden. gebaren van handen, brekende ogen. dromen, begeerten, verlangens, gedoofd als een vlam in de wind. verteerd tot as in de oven.

greet van amstel januari 1962

se wensen werd voldaan, zo onderda­nig, dat het ontwerp-verdrag, waarbij de schadeloosstelling eenvoudig was ingelijfd, weer op de helling moest. J a , die Duitse w e n s e n . . . Niet mee­doen aan het monument ( e n dus ook geen opschrift op de voor Nederland bestemde steen) , een „bedongen" ver­goeding, zo schandelijk, dat het b e ­lachelijk mag h e t e n . . . het zal de niet en schijnbaar bekeerde nazi 's en hun hoge trawanten wel smaken. I n

( V e r v o l g op p a g i n a 2 )

Nederlands Auschwitz Comité

Auschwitz herdenking 1963 in het kader van de internationale Auschwitz-herdenking

% Amsterdam, Bachzaal - Bachstraat zondag 2 7 januari, des avonds 8 uur.

Medewerkenden:

V o c a a l D a m e s - t r i o S j i e r a w ' z i m r a o.l .v. m e v r . R i a B l i k A n n i e Delor ie , m e z z o - s o p r a a n ( N e d . O p e r a ) . A a n d e vleugel : M a u r i c e v a n I j z e r Henk v a n U l s e n , toneelspeler H a l i n a Siedzieniewska, pianiste ( P o l e n )

Rotterdam, Aula Museum Boymans dinsdag 2 9 januari, des avonds 8 uur

V o c a a l D a m e s - t r i o Sj iera w ' z i m r a o.l .v. m e v r . R i a Bl ik J u s t u s B o n n , tenor . A a n d e vleugel : L iesbeth R ü m l k e - H o p p e n H a l i n a Siedzieniewska, pianis te ( P o l e n )

Den Haag, Concertzaal Spoor & Voornveld, Plaats 2 2 woensdag 3 0 januari, des avonds 8 uur

V o c a a l D a m e s - t r i o Sj iera w ' z i m r a o.l .v. m e v r . R i a Bl ik J u s t u s B o n n , tenor . A a n d e vleugel : Liesbeth R ü m l k e - H o p p e n H a l i n a Siedzieniewska, pianiste ( P o l e n )

Toegangsprijs ƒ 2 .50 , bel. inbegrepen

E n k e l e t o e g a n g s k a a r t e n zijn grat is verkri jgbaar , ui ts lui tend o p schriftelijke a a n ­v r a a g bij het s e c r e t a r i a a t : V o l k e r a k s t r a a t 26 l , A m s t e r d a m Z .

U kunt kaarten bestellen bij de volgende adressen:

voor A m s t e r d a m :

R. C h e v a l , V o l k e r a k s t r a a t 2 6 1 , A m s t e r d a m , tel . 7 9 9 8 6 2 .

E . Neter , W a t e r l o o p l e i n 4 8 , tel. 3 9 0 6 7 ; m e v r . E . F ü r t h , D i e m e r k a d e 4 3 , D i e m e n , tel. 5 8 8 4 2 ;

m e v r . I. de Z w a r t e , v a n W a l b e e c k s t r . 9 h s . , A m s t e r d a m , tel. 8 3 6 2 2 ;

m e v r . L . de Vries , v a n Speyckstr . 9 2 , A m s t e r d a m , tel . 8 3 6 6 8 ;

m e ) . E . T a s , Amsteldijk 2 3 , A m s t e r d a m , tel. 7 9 5 7 1 6 .

voor R o t t e r d a m :

Ned. Isr . Gemeente , P a e t s s t r a a t 4 0 , R o t t e r d a m ;

Opdenberg , D o e z a s t r a a t 1 8 c , R o t t e r d a m , tel . 8 5 8 2 7 .

voor D e n H a a g :

N e d . Isr . G e m e e n t e , N w e . Mols t r . 1 3 , D e n H a a g ;

fa. M o u w e s , G e d e m p t e G r a c h t 8 5 , D e n H a a g , tel. 6 3 1 1 0 8 .

Ook a a n de zaal .

Geen "Overva l " ! O m de w e r k z a a m h e d e n v a n het Neder landse A u s c h w i t z - C o m i t é mogelijk te m a k e n is m e e r geld nodig, d a n door de jaarl i jkse bijdragen bijeengebracht wordt, o n d a n k s het feit d a t de leden v a n het C o m i t é a l h u n werk b e l a n g e ­loos verr ichten . Ik doe d a a r o m hiermede een beroep op i e d e r ­een die d a a r t o e in s taat is , om een e x t r a bijdrage te storten e n d a a r m e e zijn w a a r d e ­ring en d a n k b a a r h e i d te ui ten voor de w e r k ­z a a m h e d e n v a n het Comité . Velen v a n ons v e r w a c h t e n binnenkort een uitkering voor schadevergoeding e n hoe groot of klein dit bedrag ook m o g e zijn, w a t we o n t v a n g e n d a n k e n wij toch voor een groot deel a a n de bemoeiingen v a n het Auschwitz C o m i t é . M e t een e x t r a s tort ing dient U niet al leen U w eigen belang, doch ook het a l g e m e e n b e ­lang en niet o p de laats te p l a a t s s t imuleert U het A u s c h w i t z C o m i t é onze belangen v e r ­der met e n t h o u s i a s m e te behar t igen . Stort d a a r o m nog heden een bedrag op r e ­kening 2 9 3 0 8 7 t .n .v . N . A . C .

R U D O L F M E Y E R

Onze programma's

Zoals de regelmat ige bezoeker v a n onze h e r ­denkingen gemerkt zal hebben, p laa tsen wij o p t o e g a n g s k a a r t e n e n p r o g r a m m a ' s geen a d ­vertenties , hoewel d a a r verschil lende m a l e n o m verzocht is. W i j willen op d e herdenking geen enkele oproep o m geld doen. W e l v e r ­strekken wij iedere bezoeker een uitstekend verzorgd p r o g r a m m a . D i t is duur , al o n t ­v a n g t U het grat is . Zorgt U d a a r o m , dat e r een a a r d i g bedrag k o m t te liggen op het schoteltje v a n de d a m e , die U het p r o g r a m m a aanbiedt !

( V e r v o l g van pag ina 1)

De zin der herdenking Een herdenking van de bevrijding van Auschwitz op 27 januari 1945 kan in de stilte van de binnenkamer gebeuren. Gebeurt zij in het open-gaar en collectief, dan heeft een dergelijke herdenking uitsluitend zin, wanneer zij iets anders betekent dan een bevrediging van de persoon­lijke sentimenten en emoties, die deze herinnering opwekt. Zij heeft alleen zin, met andere woorden, wanneer zij een nuttig resultaat heeft voor de gemeenschap. W i j moeten dus deze bevrijding herdenken met een scherp gevoel voor de actualiteit en met het diepe besef, dat het gevaar van openlijk of geheim fascisme in onze tijd, ook internatio­naal gezien, waarlijk niet zo veel geringer is dan het was in de jaren, die tot Auschwitz geleid hebben.

Wanneer wij dit diep beseffen en ons hiervan rekenschap geven; wan­neer wij te allen tijde waakzaam blijven en verenigd in ons actief ver­weer tegen een herleving van wat toen tot stand is gekomen, dan eerst heeft een gezamenlijk herdenken van dit verleden en van deze bevrij­ding een gerechtvaardigde betekenis.

V I C T O R E . V A N V R I E S L A N D

Schadeloosstelling nazi-slachtoffers

Parlement ontstemd . . . wij verontwaardigd

Mijn gesprek met dr. Gerstenfeld heeft opnieuw aangetoond hoe waar het is, dat de rij van nazi-slachtoffers met ontzettende snelheid slinkt. Al achttien jaar is het recht op schade­loosstelling oud en het resultaat is, dat de oud-nazi's in hun vuistje lachen.

De regering, die van het begin af de zaak heeft verknoeid, wil haar fout niet inzien en zal het parlement prac-tisch dwingen een overeenkomst te aanvaarden, die een slag in het ge­zicht is van de slachtoffers. Het is niet aan te nemen, dat het aan­vaarden van een voor Nederland na­delige overeenkomst het prestige van ons land goed zal doen.

Wanneer men in regeringskringen van mening is, dat deze overeenkomst moet worden aanvaard, dan zal een bijbetaling uit eigen middelen — en die zijn er — het bewijs kunnen leve­ren, dat zij de ernstige toestand, waar­in de Bondsregering de nazi-slachtof­fers heeft gemanoeuvreerd, heeft be­grepen.

Het willen vrijlaten van de grootste moordenaars aller tijden en de weige­ring om ook maar één cent voor het monument te Auschwitz te geven doet bij velen de mening postvatten, dat er in regeringskringen opvattingen be­staan, die niet stroken met die van de mensen die het fascisme en de bezet­ting van ons land als een ernstige aanranding van de menselijke waar­digheid hebben gezien.

W i j adviseren de volksvertegenwoor­diging om deze overeenkomst niet te aanvaarden en van de regering te eisen, dat opnieuw onderhandelingen zullen plaats vinden op basis van het Bundesentschadigungsgesetz ( B E G ) . W i j willen meer.

Wanneer de parlementsleden het goed met de nazi-slachtoffers menen, laten zij dan van de regering directe uitbe­taling uit eigen middelen verlangen. W a n n e e r zij dat bereiken, kunnen wij inderdaad vaststellen, dat Nederland een vrij, onafhankelijk land is, dat zijn naam hooghoudt.

J O S S L A G T E R

het nieuwe jaar werd het drieluik com­pleet. Twee de regering zeer welge­zinde geleerde juristen bepleitten in hun blad de vrijlating van de vier zware Duitse oorlogsmisdadigers, met een beroep op . . . de edelmoedigheid van de Nederlanders! W i j laten het graag aan onze lezers over de edel­moedigheid af te wegen, die enerzijds een maximum-uitkering stelt voor ma­teloze verliezen van gehele families en anderzijds de trouwste dienstknechten van de dood met een bemoedigend schouderklopje naar ;de Heimat wil sturen.

Toen Eichmann zijn helse transport­machine in werking stelde, konden weinigen misschien voorvoelen of ver­moeden waar deze heen leidde. Men wist het echter niet. Nu weet men het wel. Men weet wat Himmler en Lages, Hoess en Aus der Fünten, Baer en Eichmann hebben aangericht.

Is er een eind gemaakt aan de macht en invloed van Hitier en zijn dode paladijnen niet alleen, van een Eich­mann, die hun achterop ging, maar ook van die hen financierden en be­gunstigden? D e vraag gaat allen aan, Joden, die overgebleven zijn, verzets­strijders, alle weimenenden. Het ant­woord erop vormt de zin van de Auschwitz-herdenking.

D e bouwers van de crematoria, de le­veranciers van de gifgassen pronken nog met hun ervaring . . . Nog zeer onlangs is op het terrein van Ausch­witz 7 0 0 kg van ten zwaar vergif ge­vonden, bestemd voor ons. W i j heb­ben het net niet meer kunnen inade­men, maar het is nu, achttien jaar na de bevrijding, nog steeds werkzaam. Men zou haast zeggen: was het maar het enige. Nazigif als rassenhaat b.v. ligt nog her en der en het wordt ge­bruikt. D e fascisten hebben niet ont­wapend. W i j moeten nu, meer dan ooit, waakzaam zijn.

Gelukkig staan wij niet alleen. Er is een groeiende stroom van mensen, ook en vooral onder de jeugd, die ont­waakt zijn ook door het lot, dat ons trof en die de fascistische barbari j en de dreiging met nog verwoestender oorlogsavonturen afwijzen. W i j hebben meer dan wie ook het recht en de plicht te herinneren aan wat het nazidom met zijn oorlogsge­weld bracht. E n wij doen dat met gro­te klem, temidden van de spanningen en conflicten van de huidige wereld in januari , als wij terugzien op de dag, dat het oord der verschrikking bevrijd werd. Een herinnering en een oproep, dat bedoelen wij met onze bijeenkom­sten te Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. Gedenken om actief te blijven. Daarom herdenken wij Auschwitz.

A d a heette zij . E e n klein k o r d a a t vrouwtje v a n veertig. Z e w a s een belangrijke getuige in het proces tegen Adolf E i c h m a n n w a n t ze h a d de hele b a r r e misère in P o l e n m e e g e ­m a a k t . V a n getto n a a r getto, v a n k a m p n a a r k a m p w a s zij gesleept, r u i m vijf j a a r lang. E e n v a n de ze ldzame overlevenden.

D e Duitsers w a r e n nog m a a r nauwelijks in h a a r Poolse dorp , in september 1 9 3 9 , toen de v o o r a a n s t a a n d e joodse m a n n e n werden weggehaald . H a a r v a d e r ook. Z o n d e r enig besef voor het g e v a a r d a t ze liep, ging ze hem zoeken. Z e vond hem t u s s e n al die a n ­dere m a n n e n in een veld een e ind buiten het dorp. Doodgeslagen, net als de a n d e r e n . „Mijn schoonzuster en ik hebben vader 's nachts teruggehaald . W e hebben hem een nette begrafenis g e g e v e n " .

W a a r o m uit a l die vreselijke getuigenissen m e dit ene zinnetje steeds w e e r voor de geest komt, weet ik zelf niet goed. O m het g r u ­welijk b i z a r r e ? O m d a t je m i d d e n in de hel vasthoudt a a n de regels v a n het gewone l i e ­ve l e v e n ? O m de w a a n z i n n i g e moed v a n die twee jonge meisjes , die alles riskeerden om te k u n n e n voldoen a a n h u n n o r m : als je v a ­der dood is, geef je h e m een fatsoenlijke b e ­grafenis . . . ? M a a r ze hebben h u n eigen

Herinnering aan Jeruzalem

moed niet eens beseft; ze deden alleen m a a r wat ze meenden te moeten doen.

A d a is een v a n de honderden h e r i n n e r i n ­gen die voor mij s a m e n h a n g e n m e t de t w e e ­de wereldoorlog en met die onvoorste lbare moord op zes miljoen mensen die n i e m a n d iets h a d d e n gedaan . Veel mensen v a n onze genera t ie hebben van die her inner ingen. Zij zullen met ons sterven.

D e oudere E u r o p e s e journal is ten, die in de oorlog gewoond hadden in bezette landen en die alles hebben zien gebeuren, konden het de A m e r i k a n e n bij het proces in J e r u z a ­lem al niet duidelijk m a k e n : hoe dat a l l e ­

maal heeft k u n n e n gebeuren. W i j k o n d e n het ook niet duidelijk m a k e n a a n de agressieve Israël ische jeugd, die niet begreep w a a r o m er niet gevochten w a s e n die veel meer b e ­langstell ing heeft voor het levende Israël d a n voor de dode joden v a n E u r o p a .

K u n n e n wij het d a n doorgeven a a n de g e ­nerat ies die n a ons k o m e n ? Ik heb er geen illusies over . D e tijd wist veel uit ; het zal historie worden, zoals het s lagveld v a n V e r ­dun, de Boerenoorlog, A l v a . Het is het al voor de jonge m e n s e n v a n n u . E n k e l e n v a n h e n zullen nog boeken lezen, misschien ook de boeken die over levenden v a n de k a m p e n geschreven hebben. Zij zullen proberen er iets v a n te bevat ten en dat zal niet zo best l u k ­ken, w a n t zij hebben geen persoonlijke h e r i n ­ner ingen.

E n misschien is het wel goed zo, misschien moeten wij d a a r v r e d e mee hebben. J e kunt i m m e r s niet leven m e t a l de m i s d a d e n v a n vor ige g e n e r a t i e s ?

W a t wij d a n doen moeten om — grootste zorg v a n onze g e n e r a t i e — „het nooit weer te la ten g e b e u r e n " ? P r o b e r e n te voorkomen dat aperte schoften m a c h t k u n n e n ui toefenen. Het klinkt heel simpel , et is zo moeilijk, dat ik niet weet of het ooit h e l e m a a l zal lukken.

G E R D A B R A U T I G A M

' D e twee minuten Het is h i e r stil in de duinen . Allerlei k l e i ­

ne geluiden, die je als kind zo dikwijls h o o r ­de en die je al l a n g vergeten bent, keren terug. J e hoort de vogels z ingen, de bijen zoemen e n je herkent zelfs het nietige, bijna n a a m l o z e gerucht v a n de w i n d door het w u i ­vende helm. J e hoort ook het gemompel v a n mensen, die s a m e n zachtjes p r a t e n . J e v e r ­s taat h u n w o o r d e n niet , w a n t ze fluisteren slechts, m a a r bij e l k a a r is het toch een g e ­luid. J e kijkt eens o m e n ziet a c h t e r je de eindeloze s langenri j v a n m e n s e n , die zich in l a n g e lussen tegen het duin opwindt . M o e i ­z a a m schuifelen we omhoog n a a r het kleine kerkhof op de top, w a a r de geval lenen l i g ­gen. H e t is de e r e - b e g r a a f p l a a t s a a n de Z e e ­weg, h a l v e r w e g e tussen H a a r l e m en Z a n d -voort . E n het is de vierde m e i .

B o v e n wordt het n o g stiller. D e aanblik v a n de kleine zerkjes , die d a a r z o nietig l i g ­gen in de m a t e l o z e wijdte v a n het d u i n l a n d ­schap, doet de m e n s e n v e r s t o m m e n . H i e r l i g ­gen ze dus . D e hoeden g a a n af . Het wordt steeds stiller. W e w a c h t e n , tot iedereen er is . E n w e denken: n u k a n het niet stiller m e e r worden. M a a r dit is niet zo . E r klinkt een t rompetstoot . E n opeens weet ie, wat stilte is Z o n d e r o v e r g a n g val t er een zwijgen z o diep, dat je de h a r t s l a g in de e igen keel hoort H o p ­pen. D i t is dus wat e r gebeurt , als e r w e r ­kelijk n i e m a n d w a t zegt . E n het d u u r t twee m i n u t e n .

E e r s t let je op de fijne geluiden, die e r toch nog blijken te zijn. Zij m a k e n zich pas n a een tijdje los, o m d a t je niet wist dat ze werkelijk bestonden. Z e zijn er altijd geweest, m a a r h u n geringheid reikte nooit tot h o o r ­b a a r h e i d . E r is een krekel, die t j irpt en er is een vlieg die gonst . Hoog in d e lucht zingt de stip v a n een vogel . D e n a t u u r spreekt door, zij heeft geen schuld a a n w a t h i e r g e ­beurde . H e t zijn kleine, l ieve geruchten, a l ­tijd verdronken geweest in een z e e v a n g e ­

luid en opeens, d a a r spoelen ze a a n op het s t rand v a n ons al ler zwijgen. A a n de g e v a l ­lenen denk ik niet. Ik word zo nadrukkelijk veronderste ld m e met h e n bezig te houden, dat zij mij o n t g a a n . Mijn gedachten cirkelen om de doden heen, m a a r in het c e n t r u m d r i n ­gen ze niet door .

Ik denk a a n de Duitser , die hen heeft doodgeschoten. Hij woont n u ergens in Beieren en rookt een pijpje voor zijn huis . Befehl ist Befehl . D e ander , die het g e n a d e ­schot gaf, leest in F r a n k f u r t de k r a n t en schudt het hoofd o v e r de baldadigheid v a n de jeugd. Ook de melk is weer d u u r d e r g e ­worden. E e n dikke m a n denk ik, m e t een steenrood gezicht . Hij is het a l lang v e r g e ­ten. D e derde, die n a afloop misselijk werd en moest overgeven, s taat in zijn tu in te w i e ­den. Het is een bleke m a n , met iets s c h i c h -

I

G O D F R I E D B O M A N S

Uit de bundel N o t e n K r a k e n ( E l s e ­

vier, A m s t e r d a m ) . M e t welwillende

toes temming v a n schrijver en uitgever

overgenomen.

tigs in zijn ogen. Voor de oorlog w a s hij anders . So ein lust iger K e r l . T o e n hij t e r u g ­k w a m w a s hij veranderd . Soms schreeuwt hij in zijn s laap . Zijn v r o u w heeft het h e m eens g e v r a a g d . W a s ist denn los, H e r m a n n ? M a a r

H e r m a n n heeft het niet gezegd. Zeg ook m a a r niets , H e r m a n n . B e w a a r die bekentenis voor later , a ls ook jouw tijd gekomen is . Het zal je m i s s c h i e n vergeven worden, w a n t het heeft je leven vergift igd.

Ik kijk n a a r de m e n s e n om mij heen. Iedereen ziet s trak v o o r zich uit in de e n o r ­m e stilte, die getrotseerd m o e t worden. E i n ­deloos duurt de tijd. H o e lang s t a a n we hier a l ? E r is toch zeker een kwart ier v e r l o p e n ? M a a r ook de t r o m p e t t e r s taa t k a a r s r e c h t en m a a k t geen enkele beweging. E r zijn hier veel jonge m e n s e n . W a t g a a t er i n h e n o m ? Ik kijk n a a r h u n gezichten. H e t is a l les d i e ­pe ernst , w a t ik zie. E e n meisje v a n zestien trekt even met de m o n d , de jongere broer n a a s t h a a r slikt moeilijk en kijkt tersluiks omhoog n a a r zijn vader . H e t is of hij b i j ­s t a n d v r a a g t in zijn verschrikkelijk isolement. D e oudere m a n sluit even bemoedigend de ogen en s taat da n weer n e u t r a a l voor zich uit

Dit kleine gebaar v a n vers tandhouding heeft mij ontroerd. O p e e n s begreep ik, dat dit k ind niets wist . Het h a d alles v a n horen zeggen. Het w a s nog niet geboren, toen dit gebeurde e n het moest worden meegetrokken. Het kon alleen dat duin niet op en zijn v a ­der gaf h e m even de h a n d en trok h e m o m ­hoog. D e z e m i n i e m e gebeurtenis , die le t te r ­lijk in een o o g w e n k voorbij was , trof mij d a a r o m zo diep, o m d a t het een herhal ing was v a n wat hier vijftien j a a r geleden heeft p laatsgevonden.

D e twintig T w e n t e n a r e n , die op deze plek gefusil leerd werden, moesten een v o o r een het steile d u i n op. B o v e n trof he n de kogel. E e n v a n hen, de jongste , bijna een kind nog, bleef h a l v e r w e g e s t a a n . Hij kon niet verder . E e n o u d e r e m a n verliet toen het gelid, sloeg zijn a r m om de jongen heen en hielp h e m l a n g z a a m n a a r boven. S a m e n ging het . T o e n de jongen geval len w a s , voegde de m a n zich in het gelid en w a c h t t e zijn beurt . „Hij kon het niet a l l e e n " , zij hij nog, „hij moest g e ­holpen w o r d e n " .

E n zie, n a vijft ien j a a r h e r h a a l d e het zich. W i j , ouderen, trekken de jeugd met ons m e e n a a r een leed, d a t zij op eigen k r a c h t niet bereiken k u n n e n .

D e zoon kijkt n a a r de vader op. E n de vader sluit e v e n d e ogen. E n als hij dadelijk de ogen v o o r goed gesloten heeft, zal die zoon d a a r s taan , al leen.

Het monument te Auschwitz In den Haag zegt men wel eens dat een ambtenaar bang is om een precedent te scheppen, maar blij is als hij er een vindt. De voorzichtige, fantasieloze ambte­naar, die wij met dit grapje op het oog hebben, zou de motivering geschreven kun­nen hebben voor de weigering van Minister-President de Quay, om een bijdrage te geven voor het Auschwitz-monument. Deze motivering luidt immers:

„Op gelijksoortige aanvragen is tot heden door de Nederlandse Regeringen steeds afwijzend beschikt".

I n Auschwitz zijn meer dan vier mi l ­joen mensen, daarheen gedreven uit 2 4 Europese landen, als dieren omge­bracht. Daaronder waren honderd­duizend Nederlanders. Een tragedie zonder precedent in de geschiedenis. Op die plek wil men een monument oprichten, een fanaal , een teken om aan te geven waar de grootste geno­cide in de geschiedenis dtr mensheid heeft plaats gevonden. Frankri jk en België hebben hiervoor reeds belang­rijke bedragen toegezegd. Ook andere landen uit het westen hebben zich hierover positief uitgelaten. D e Ne­derlandse Regering kan daartoe ech­ter niet besluiten, want zij heeft op „soortgelijke aanvragen" steeds afwij­zend b e s c h i k t . . .

W i j , het kleine groepje dat uit Ausch­witz is teruggekeerd, hadden geen an­dere beslissing verwacht. Het besluit past geheel in de rij van gebeurtenis­sen die het ons moeilijker heeft ge­maakt dan nodig was, om ons weer te hechten, om weer te wortelen. W i j , en met ons alle anderen die nog de ken­tekenen van hun slavernij aan het l ichaam meedragen, hebben geen be­hoefte aan een monument. Maar geldt dit voor Nederland als geheel? Geldt dat voor de jonge generatie die in steeds grotere getale aan de dodenher­denkingen deelneemt? E n ten slotte, wat zullen andere landen hiervan den­ken? W i j hebben naar verhouding niet alleen een groot aantal slachtof­fers te betreuren, maar voor miljoe­nen in de wereld zijn wij het land waar het dagboek van Anne Frank ontstond.

O p de aanvrage van het Comité is een ambteli jk geformuleerde beslissing gevolgd, alsof de oprichting van ten monument in Auschwitz geen belang­rijke politieke facetten heeft. Uit de verstrekte formulering blijkt niet dat de beslissing van de regering is be-invloed door het feit, dat het monu­ment zal verrijzen achter het ijzeren gordijn, noch dat aan de tot standko-ming daarvan ook kommunistische landen deelnemen. Mochten deze fei­ten een rol gespeeld hebben, dan had de Regering er beter aan gedaan hier­van in de motivering te doen blijken. Dat zou minder pijn gedaan hebben dan de dorre, gevoelloze motivering die wij thans hebben gekregen. Di t wil niet zeggen dat de motivering daardoor meer aanvaardbaar zou zijn geworden. Naar mijn mening zou dt

kommunistische deelneming aan het tot standbrengen van het monument eerder een aansporing dan een belet­sel hebben moeten zijn. Velen vragen zich in deze tijd van een dreigende nucleaire oorlog immers met bezorgd­heid af of de mensheid nog een toe­komst heeft. Het antwoord op deze vraag hangt o.a. af van onze gezind­heid, en van onze bereidwilligheid om — met behoud van onze waarden — een oplossing te zoeken voor de pro­blemen die ons gescheiden houden. Alles wat wij samen kunnen doeri met kommunistische landen, zouden wij moeten doen om die geest van sa­menwerking te bevorderen, die nood­zakelijk is om de gevaren van het nucleaire tijdperk af te wenden. In dit licht bezien had de Regering de gelegenheid moeten aangrijpen om in samenwerking met westelijke en oos­telijke landen een monument op te richten om toekomstige generaties te laten zien waartoe de aantasting van vrijheid en menselijke waardigheid kan leiden. Laten wij beseffen dat het verlangen naar vrijheid en menselijke waardigheid niet een westers mono­polie is, maar gelukkig in elk mens leeft.

J . K O O P M A N

Het monument in het parlement

Het debat over bui tenlandse zaken in de Tweede K a m e r is door prof. C. L . Pa t i jn de kwestie v a n het m o n u m e n t te Auschwitz e n de houding v a n de Neder landse regering a a n de orde gesteld. Het lid d e r E e r s t e K a m e r m r . G. J . P . C a m -melbeeck stelde schriftelijk v r a g e n a a n de minis ter over de weigering der regering om een bijdrage te storten. Hij wees o.a. op het voorbeeld v a n Frankr i jk en België, die wel toezegden.

Van het Nederlandse Monumenten Comité

Het Internat ionale Comité voor het M o n u ­ment te Auschwitz heeft kortgeleden een dringende oproep gericht tot alle landelijke comité 's zich opnieuw, n a al het werk dat d a a r v o o r reeds werd gedaan, in te s p a n n e n voor de inzamelingsact ies , omdat de tot n u toe binnengekomen gelden nog niet t o e r e i ­kend zijn, n u de voorbereidende w e r k z a a m ­heden werden afgesloten (goedkeuring v a n het ontwerp ; gereedmaken v a n de terreinen w a a r het m o n u m e n t zal verr i jzen) om met

Dit schreef Prof. de Quay Prof . A. Vondeling, voorzit ter v a n de

P . v . d . A . - f r a c t i e in de T w e e d e K a m e r , heeft

de minis ter -pres ident , prof . de Q u a y , s c h r i f ­

telijk g e v r a a g d n a a r zijn s tandpunt inzake

een bijdrage voor het internat ionale m o n u ­

ment te Auschwitz . D e minister antwoordde ,

dat hij op de brief dd. 3 oktober 1 9 6 1 v a n d e

secretaresse v a n het In ternat ionale A u s c h ­

witz Comité , M a d a m e Odette E l i n a , te L e -

v a l l o i s - P e r r e t ( S e i n e ) , op 2 3 oktober 1 9 6 1

o.a . heeft geantwoord:

,,Je regrette d'avoir a vous informer que le Conseil des Ministres a décidé de ne pas y contribuer. Cette décision a été prise conformément d des réso-lutions antérieures dans des cas ana-logues". (Het spijt mij U te moeten mededelen, dat de Ministerraad heeft besloten er niet aan bij te dragen. Dit besluit is genomen overeenkomstig vorige beslissingen in soortgelijke ge­vallen. ) Op gelijksoortige aanvragen is tot he­den door de Nederlandse Regeringen steeds afwijzend beschikt, zoals blijkt uit de woorden ,,résolutions antérieu­res". Op 9 maart 1962 heb ik aan den heer J. Slagter, voorzitter van het Neder­landse Auschwitz Comité te Amster­dam, die door Mevrouw Odette Elina van de afwijzing van de Nederlandse Regering op de hoogte was gesteld, en die in zijn brief van 6 februari 1962 verzocht alsnog een bijdrage ter be­schikking stellen, geantwoord, dat de Regering ,haar standpunt moet hand­haven om geen bijdrage te geven voor het op te richten monument op het terrein van het voormalige kamp Auschwitz'." Aldus de minister-pre­sident.

het construct ieve werk te beginnen. D e tot n u toe a a n het Internat ionale C o m i t é afgedragen bedragen zijn v a n tweeërlei a a r d te weten: bijdragen v a n de bevolkingen v a n de landen der medewerkende comité 's e n b i j ­d r a g e n v a n een a a n t a l regeringen v a n v e r ­schillende E u r o p e s e en buiten E u r o p e s e l a n ­den.

O v e r de bijdragen v a n de laats te groep z u l ­len wij U in een volgend n u m m e r v a n dit blad inlichten. W i j bepalen ons deze keer tot een overzicht van de bijdragen v a n de na t ionale comité 's . De v o o r n a a m s t e zijn, omgerekend en a f g e ­rond in guldens : I ta l ië ƒ 2 7 . 0 0 0 , N e d e r l a n d iets meer, F rankr i jk iets m i n d e r d a n ƒ 1 3 . 5 0 0 , Polen r u i m ƒ 1 7 . 0 0 0 en J o e g o ­slavië bijna ƒ 9 . 0 0 0 . N o g niet v e r a n t w o o r d zijn de ba ten v a n O i s t r a c h s ga laconcer t t e Brussel , die waarschijnlijk in de buurt v a n de Neder landse afdracht zul len komen. O n z e twee grote act ies , perspublicat ies en televisieuitzendingen b r a c h t e n respectievelijk ƒ 7 0 0 0 en ƒ 5 0 0 0 op.

U ziet: Neder land s t a a t niet a ls onderste in de rij wat het to taal der a fgedragen gelden betreft . M a a r het is niet genoeg, nog l a n g niet genoeg.

U begrijpt wel wat wij g r a a g v a n U zouden willen. Vraagt ook allen die U k e n t . . .

W. D E V R I E S

O n s g i r o n u m m e r is 1 5 7 0 0 0 t .n .v . de penningmeester v a n het Nederlands C o m i t é M o n u m e n t te

Auschwitz : E . Bennink Bolt te A m s t e r d a m .

Wel, laat ons edelmoedig zijn

M e n pleegt — en terecht — een grote w a a r ­de toe te kennen a a n het oordeel v a n de hoogleraren, die i m m e r s belast zijn met de vorming en opvoeding v a n de generat ie , die straks leiding zal g a a n geven a a n het N e ­derlandse volk. W a n n e e r dus hoogleraren in de r e c h t s w e t e n ­schap een beroep doen op het Neder landse volk en zijn regering, m a g m e n v e r w a c h t e n dat dit beroep doordrongen zal zijn v a n het besef dat h u n woorden gezag en invloed h e b ­ben en dat het Neder landse volk en zijn r e ­gering gevoerd zal worden tot het inzicht in achtergrond en samenhang , zoals dat bl i jk­b a a r tot n u toe ontbrak en pijnlijk werd g e ­mist .

W a a r u i t blijkt dit g e m i s ? U i t het feit dat vier misdadigers , die de doodstraf verdienen ( e n ten dele als vonnis ook gekregen h a d ­d e n ) in afwijking v a n het in N e d e r l a n d g e l ­dende gebruik, niet gelijkgesteld zijn m e t g e ­wone misdadigers . In p l a a t s v a n de h u n v e r ­leende grat ie voor levenslang, zijn zij nog a l ­tijd niet, v ia een tweede grat ie , op jaren g e ­steld en vrij gelaten. O v e r de misdaden v a n de vier behoeft in de kring v a n de lezers v a n dit blad niet te w o r ­den gesproken. M a a r a a n g e z i e n wij behoren tot het Neder landse volk, doen de h o o g g e l e e r ­den een beroep op ons . Ook ons verwijten zij hardheid en wreedheid en ook v a n ons v e r ­langen zij edelmoedigheid. D e vier misdadigers z u c h t e n i m m e r s nog a l ­tijd tussen de m u r e n . Zij behoeven niet l a n ­ger gestraft te blijven, w a n t i m m e r s voor een herhal ing v a n de door h en bedreven m i s d a ­den behoeft niet m e e r te w o r d e n gevreesd. Bovendien zullen zij niet l a n g e r in N e d e r ­land zijn, dus w a a r o m moeten zij nog langer v a n de vrijheid w o r d e n beroofd? D e hoogleraren weten dat vrijheid een b i j ­zonder kos tbaar goed is, ja , dat velen d a a r ­voor goed en bloed hebben geofferd en dat het N a z i - b e w i n d velen volkomen o n s c h u l d i -gen niet a l leen v a n de vrijheid, m a a r ook v a n goed en bloed heeft beroofd. D a t gebeurde door het N a z i - b e w i n d e n d a a r v a n w a r e n , a l ­dus de hoogleraren, de vier genoemde m i s ­dadigers nu e e n m a a l de gehoorzame a m b t e ­naren . Zij w a r e n geen l a n d v e r r a d e r s , w a n t zij volgden de bevelen v a n h u n wett ige regering op. E n hoewel de hoogleraren het bijzonder betreuren dat het zo verschrikkelijk mis is gelopen en alle begrip hebben voor het leed, dat d a a r v a n het gevolg w a s , wel : l aa t ons n u edelmoedig zijn en niet l a n g e r k w a a d met kwaad vergelden.

M e n wrijft z i c h even de ogen uit en moet

Heine zou het mij , denk ik, niet kwalijk n e ­men, dat ik v a n zijn „ D e u t s c h l a n d ' in mijn gedachten „ A u s c h w i t z " g e m a a k t heb .

Het was in de ochtend v a n de 5 d e mei , o m ­streeks 1 9 5 0 . E e n beetje mopperend, o m d a t lijn 9 weer eens zo lang weg bleef, s tapte ik v a n de vluchtheuvel in de P l a n t a g e M i d d e n ­l a a n n a a r het trottoir . O n d e r een uitsteeksel in de gevel v a n de Joodse S c h o u w b u r g vond ik wat beschutting tegen d e drui ler ige regen. Ik keek n a a r beneden en z a g in een hoek

d a n wel zeggen: zijn wij d a n niet edelmoedig geweest? N e e n ? W i j hebben de o o r l o g s m i s ­dadigers niet doodgeschoten; we hebben ze niet opgehangen, w a n t zij zijn nog altijd in leven. W i j hebben ze niet gemarteld! W i j hebben geen hersenspoeling toegepast ! W i j hebben ze zelfs niet op appèl la ten s taan , een uur of t ien, in de kou v a n de afgelopen week! W i j hebben ze niet la ten verhongeren! W i j hebben ze niet h u n eigen graf laten g r a ­ven! W i j hebben niets gedaan met h u n v r o u ­wen e n kinderen; ze niet eens op de p i j n ­b a n k gelegd om te weten te komen w a a r E i c h m a n n zat of w a a r h u n a n d e r e vrienden w a r e n ! K o r t o m : we hebben niets g e d a a n v a n al die dingen, die zij meer dan h o n d e r d d u i -zendvoudig gedaan hebben. W i j hebben slechts één ding g e d a a n : gewoon deze m e n ­sen, die een keer de a d e m boven deze vrije landen met een giftige w a l m hebben verpest , opgesloten en op één m a n i e r laten m e r k e n dat ook een a m b t e n a a r soms neen moet z e g ­gen als hem wordt opgedragen te doen, a l wat zij hebben g e d a a n . W i j zijn onbegr i jpe­lijk e n mateloos edelmoedig geweest, w a n t zij hebben niet al leen bevelen opgevolgd; e r zijn dossiers vol v a n alle dingen, die zij uit pure machtswel lust en sadisme hebben gedaan z o n ­der enig bevel ; a l le dingen, die niet geboet zijn en nooit geboet zullen worden. E n d a a r ­voor zullen zij het gezin voor altijd moeten ontberen en de vr iendenkring en de huiselijke h a a r d , het gewone werk e n het gesprek met m e n s e n .

Als zij gewone misdadigers waren geweest, dan zouden zij n a verloop v a n tijd alle v o o r ­rechten terug hebben gekregen, op grond v a n het feit dat m e n a a n n e e m t , dat zij tot i n ­keer zouden zijn gekomen. V a n inkeer of b e ­rouw hebben deze vier misdadigers nooit blijk g t g e v e n . H u n leider, E i c h m a n n , heeft tot op het laatste ogenblik volgehouden dat hij o n ­schuldig was en de hoogleraren v a n B e m m e -len en P o m p e vonden het nodig om zo lang n a het E i c h m a n n - p r o c e s nog eens als zijn advocaten op te treden.

M a a r zij zijn geen gewone misdadigers . De mensen, die de wetboeken m a k e n , ( d e h o o g ­leraren kennen de geschiedenis d a a r v a n b e ­ter dan i k ) hebben nooit rekening gehouden met dc misdaden, die zij hebben bedreven De fantas ie schoot tekort ; zulke afzichtelijke w a n d a d e n kon m e n niet bedenken en het b u i ­tengewone v a n de m i s d a a d vroeg om een w i j ­ze v a n bestraffing, die ook nooit eerder was bedacht . T o e n het geen doodstraf m e e r mocht zijn, werd het : levenslang zonder grat ie . Het is juist dat wij deze straf niet kennen. Het

Denk' ich an Auschwitz in der Nacht, dann bin ich um den Schlaf

(gebracht. Ich kann nicht mehr die Augen

(schliessen Und meine heiszen Tranen fliessen.

Uit „ N a c h t g e d a n k e n " v a n H e i n r i c h Heine

tegen één d e r dichtgespijkerde verval len d e u ­ren een bos witte b loemen liggen. A a n een s m a l lint w a s een briefje bevestigd. E r stond wat op geschreven. Ik bukte en l a s :

„ T e r herdenking v a n mijn m a n en mijn vijf k i n d e r e n . "

Hoeveel negens ik voorbij heb la ten g a a n weet ik niet meer , m a a r ik moet heel lang nog heen en weer hebben gelopen langs de ruïne in de P l a n t a g e M i d d e n l a a n .

is juist dat wij h a a r invoerden; invoerden a l ­leen voor het geval dat ooit i e m a n d het w a ­gen zou de basis v a n het menselijk bes taan , v a n de verhouding d e r m e n s e n , zo a a n te tas ten als deze vier misdadigers het hebben gedaan . Als zij u i tdrukkingen geweest zijn v a n een systeem en h u n m i s d a a d het s y m ­bool v a n het systeem is , d a n moet h u n b e ­straff ing uitdrukking zijn v a n o n s gewond zijn en h u n straf het symbool v a n onze pijn. D a n is het ons verboden om hen ooit weer rustig in een h u i s k a m e r te la ten zitten, w a n t al de verwoeste h u i s k a m e r s , alle vermoorden , alle w e d u w e n en wezen verzet ten zich d a a r ­tegen. Het moet duidelijk zijn wat dit s y ­steem teweeg heeft gebracht e n het moet a a n hen, die het deden, worden gedemonstreerd. W i j s l a a n ze de vingers niet beurs , D a t is onze edelmoedigheid. M a a r wij la ten ook niet toe dat deze h a n d e n ooit weer eenvoudig het werk der h a n d e n zullen doen in vrijheid. D e grijns, w a a r m e e zij de boeien om onze polsen hebben gesloten, de grijns en de schorre k r e ­ten, w a a r m e e ze hebben geslagen en getrapt , die heeft ze beroofd v a n het recht om ooit de h a n d v a n vrije m e n s e n te m o g e n drukken. W i j zijn werkelijk edelmoedig, hooggeleerde heren, veel edelmoediger da n u denkt. W a n t op de dag voor K e r s t m i s hebben wij Aus der F u n t e n niet ui tgenodigd om op ons b u r e a u te komen, zoals hij het een a a n t a l v a n mijn vrienden heeft gedaan . N a die ui tnodiging stond er een blikken bus m e t as op tafel , de as v a n een zoon, die de N a z i s hadden v e r ­moord. D e grijns, w a a r m e e hij vertelde dat de jongen a a n de een of a n d e r e ziekte g e ­storven was, de wellust, w a a r m e e hij de m a n in e lkaar zag zakken, is onvergetelijk. To ch hebben wij A u s der F ü n t e n niet la ten komen. O p de dag voor K e r s t m i s heeft hij gewoon een pakje gekregen en br ieven v a n thuis . D e v r o u w v a n E i c h m a n n mocht i m m e r s h a a r m a n ook eenvoudig bezoeken. Vindt u niet, hooggeleerde v a n B e m m e l e n en P o m p e , dat wij edelmoedig zi jn? W e l , laat ons edelmoedig zijn, m a a r niet jegens u. L a ­ten alle s tudenten een duidelijk protest laten horen tegen docenten, die door een dergelijk optreden tonen dat zij niet in staat zijn om te doceren wat waarli jk recht is. L a t e n zij d a a r m e e tonen dat zij handelen in de geest v a n h u n col lega 's , die in de zwarte jaren g e ­s t a a n hebben tegenover de vier o o r l o g s m i s d a ­digers en door he n werden vervolgd, g e f o l ­terd en vermoord .

H o e edelmoedig wij ook zijn, n i m m e r m a g de gevangenis m e e r open g a a n voor de vier m i s ­dadigers . Laat hen in stilte Wijven daar , waar zij zijn. E e n stil te , die ook heersen m o g e r o n d o m het woord v a n degenen, die ten o n ­rechte hebben gesproken, onrecht hebben a a n g e p r e z e n en die z o zeer hebben getoond dat h u n dernis de verkeerden geldt.

J . S O E T E N D O R P

D e hele ellende leefde weer op. A l de m e n ­sen die m e zo n a h a d d e n ges taan . Mijn m a n , mijn ouders en andere familieleden, t i e n t a l ­len vr ienden, meisjes e n jongens met wile ik w a s opgegroeid, geheel mijn oude v e r t r o u w ­de omgeving. E n het w a s m e of ik mijn b u u r ­v r o u w v a n het Afr ikanerple in weer hoorde roepen a a n de t r a p : „ M e v r o u w Teeboom, kom eens kijken, mijn c l ivia krijgt twee b l o e ­m e n ! "

l ie t moet ook in de lente zijn geweest . W a a r is ze gebleven, mijn lieve, moederlijke b u u r ­v r o u w v a n 1 1 1 - h o o g ? Ach , w a a r zijn ze a l l e m a a l gebleven? T e r u g d e n k e n a a n die ochtend v a n de 5de mei doet opnieuw pijn. Z o a l s iedere her inner ing a a n al dat leed pijn doet . M a a r toch! Die pijn is een w a a r s c h u w i n g . W a t h a d d e n ze m i s d a a n , de werkloze d i a ­m a n t b e w e r k e r s in de T r a n s v a a l b u u r t en v a n het A f r i k a n e r p l e i n ? W a a r o m zijn ze, n a een leven v a n sappelen en v a n armoede m e t h u n vrouwen, h u n kleine en h u n grote kinderen weggevoerd n a a r de hel v a n A u s c h w i t z ? Zij deden n i e m a n d k w a a d . Integendeel . D u i z e n d e n v a n hen h a d d e n n a

V e r v o l g op pag . 7

Denk' ich an Auschwitz in der Nacht. . .

Oistrach speelde voor het monument

Een galaconcert in Brussel is niets bijzonders. Maar de 22ste december was wel een gedenkwaardige avond in de Belgische hoofdstad. Toen gaf n a ­melijk de vermaarde violist David Oistrach, begeleid door de pianiste Frieda Bauer, een concert in het P a ­leis voor Schone Kunsten, ten bate van het Internationale Monument te Auschwitz, Het werd een zeer groot succes; de totaal uitverkochte zaal — dezelfde, waar de jonge Oistrach 2 5 jaar geleden het Ysaye-concours won — weergalmde van het applaus. Men liet de violist niet gaan zonder een drietal toegiften en zijn handtekening

op de hoes van een der in de hall ge­kochte grammofoonplaten. Koningin Elizabeth, die voor België zitting heeft in het Internationale Ere-comité en zeer veel ertoe heeft bijge­dragen, dat deze avond kon plaats vinden, kon jammer genoeg door ziek­te niet aanwezig zijn, maar liet zich vertegenwoordigen. David Oistrach was zo vriendelijk voor de lezers van ons blad zijn hand­tekening te plaatsen op het program­ma. Ons zustercomité in België heeft eer van zijn werk: een aanzienlijk be­drag kan aan het Internationale M o ­numentencomité worden overgemaakt.

„ V o o r de krant v a n het Auschwitz Comité te A m s t e r d a m v a n D a v i d O i s t r a c h " leest m e n links

n a a s t de tekening. R e c h t s s taa t ; „ O p onze v r i e n d s c h a p ! F r i e d a B a u e r " .

D e tekening voor het p r o g r a m m a v a n het concert ten bate v a n het Internat ionale M o n u m e n t te

Auschwitz is v a n C l a u d e Creuz .

V A N H E T S E C R E T A R I A A T

D o o r drukke bezigheden v a n de h e e r E . N e -ter is het secre tar iaat v a n het Neder lands Auschwitz Comité v a n W a t e r l o o p l e i n 4 8 overgebracht n a a r de heer R . Cheval , V o l -kerakst raat 26>, A m s t e r d a m Z .

O n s mededelingenblad

O n s blad verschijnt ( n o g ) niet iedere m a a n d . Het is dus niet nodig ons te schrijven: „ik heb U w blad deze m a a n d niet o n t v a n g e n . " W e l is het de bedoeling v a n ons bulletin een m a a n d b l a d te m a k e n . O f dit k a n d o o r ­gaan h a n g t voora l a f v a n U w financiële steun!

Naar Budel T a l l o z e Neder landers hebben evenals wij h u n verontwaardiging betuigd over het heilloze plan v a n het dorp Budel , w a a r d o o r in de oorlog een „weg n a a r de vr i jheid" liep, w a a r verzetsmensen vielen, een nieuwe W e h r -machtsbasis te m a k e n . O p zaterdag 2 6 j a n u a r i , o m 1 1 . 3 0 u u r , z u l ­len de let terkundigen M a r g a M i u c o en prof . m r . dr . W . H . N a g e l ( J . B . C h a r l e s ; op het eregraf voor de geval lenen te B u d e l een k r a n s leggen, n a een stille tocht n a a r Budel , waarbij ieder zich ka n aans lui ten O n d e r hen, die tot deze tocht oproepen treft m e n temidden v a n zeer vele anderen a a n de Leidse hoogleraren W . den Boer , S . Dresden, A. G. H . B a c h r a c h en A. J . C. R ü t e r , de t o ­neelspeler K o v a n Dijk, de schrijver B e r t Voeten en uit het onderwijs o .m. de d a m e s E . T a s , D é de H a a s en W . W e s t e r w e e l -Bosdriez, de weduwe v a n een bekend v e r ­zetsstrijder. I n het gehele land, v a n B u d ï l zelf tot in al le universi tei ten leeft s y m p a t h i e voor dit eerbetoon.

Vervo lg van pag . 6

de eerste wereldoorlog gestreden voor vrede en voor ontwapening. W a s het gebroken g e ­weer niet ook h u n insigne g e w e e s t ? H a d d e n niet vele, vele joodse arbeiders m e e ­gestreden en gewerkt a a n de oprichting v a n m a c h t i g e vakbonden als bijvoorbeeld de Algemene Nederlandse D i a m a n t b e w e r k e r s B o n d ?

W a s het misschien juist d a a r o m , dat ze u i t ­geroeid moesten w o r d e n ? Vreesden de n a z i ­moordenaars het vredelievende, het v o o r u i t ­s trevende in onze joodse bevolking? Hebben de grüne honden misschien d a a r o m mijn oude zieke moeder m e t de kolf v a n het geweer in h a a r zij de gruweltrein n a a r A u s c h ­witz ingeduwd? W a s het angst voor de groeiende eenheid v a n de arbeidersklasse d a t ze de zieke oude v a k v e r e n i g i n g s - b e s t u u r d e r v a n de A . N . D . B . , Joseph T e e b o o m in Auschwitz vergast en de s o c i a a l - d e m o c r a t i s c h e weethouder de M i r a n ­d a vertrapt , vernederd en tenslotte vermoord h e b b e n ? J a , deze her inner ingen doen pijn. E n te m e e r voor diegenen, die er zelf zo n a u w bij b e ­t rokken zijn geweest. M a a r het is nodig dat wij het ons blijven her inneren en dat wij de bevrijding v a n Auschwitz blijven gedenken. Studenten s p e ­len D a c h a u t j e en la ten e e r s t e j a a r s - s t u d e n t e n o n d e r bedreiging m e t mishandel ing a n t i s e -miet ische „ l i e d e r e n " zingen. E e n a a n t a l zg. geleerden pleit voor vri j lat ing v a n een stel v a n de ergste m a s s a m o o r d e n a a r s uit de hitlerperiode! E n o p de achtergrond v a n dit alles komt de dreiging v a n een oorlog m e t a t o o m w a p e n s . Moet soms opnieuw dat wat vredelievend, dat wat vooruitstrevend is verniet igd w o r d e n ? L a t e n de vijanden v a n de mensheid wel b e ­denken: het is de n a z i ' s niet gelukt, o n d a n k s m a s s a m o o r d e n in Auschwitz en a n d e r e v e r ­niet igingskampen om de stem v a n de vrede zelfs m a a r te zwakken. O n s t u i m i g groeien de k r a c h t e n voor vrede en voor rechtvaardigheid in de wereld! L a a t ons ook in Neder land in eenheid d a a r a a n meewerken. O m d a t wij ons A u s c h w i t z h e r ­inneren.

E S T H E R M U L L E R — V A N W E S T

Textielhandel „DE HAL'9

*t Grote sortering wollen en zijden stoffen

Damesmantels van eigen atelier

M . R O O D E N B U R G & Z n . A lb . C u y p s t r a a t 2 2 4 , A m s t e r d a m - Z .

Administratiekantoor J. HAAN

Administraties

Belastingzaken (ook belastingaangiften

voor particulieren, bill. tarieven)

Alle verzekeringen

Molenmakersstraat 1 9

Zaandam, telefoon 0 2 9 8 0 - 6 6 4 9 1

ff 11

aruóo U w p l a t e n - l e v e r a n c i e r

Groots uitgebreide collectie; opera-, operette-, dans en klassieke platen

Altijd voorradig grote sortering Joodse platen

dealer van GARRARD motoren en wisselaars

Jan Evertsensraat 126 A m s t e r d a m , tel , 87271 S. Swart

I s r a ë l - P h i l a t e l i e is de geschiedenis v a n L a n d en Volk v a n Is raë l !

R u i m e v o o r r a a d postfr isse e n gebruikte zegels m e t a a n h a n g s e l s — e n F . D . C . ' s ( E e r s t e D a g - E n v e l o p p e n )

B e d e n k v a n d a a g e n besluit m o r g e n l a a t R o s U w Nieuwtjes verzorgen!

H E R D E N K I N G S T R I J D W A R S C H A U G E T T O 1 9 4 3 ƒ 1 . 2 5

W a t w e e r v e r s c h e e n : P o s t f r / G e b r . F . D . C .

2 5 j a a r C e n t r . I s r a ë l Act ie ƒ 0 . 3 5 ƒ 0 . 5 0 D r . J a n u s z K o r c z a k , de grote P o o l s e kindervr iend, v e r g a s t in 1 9 4 2 ƒ 0 . 5 0 ƒ 0 . 6 5 R o d e Z e e Vissen 4 w a a r d e n ƒ 0 . 5 0 ƒ 0 . 6 5

J . P . R O S , R i j n s t r a a t 7, A M S T E R D A M - Z . T e l . 71.12.19 G i r o 4 8 9 4 8 5 G e m . G i r o R 3 3 2

Hoofdagent „ T h e H o l y L a n d P h i l a t e l i s t " L t d . T e l - A v i v . I s r a ë l - P h i l a t e l i e W a a r d e v o l - W a a r d e v a s t !

SUNNY HOME Moderne Interieurverzorging Ontwerpen Adviezen Meubelen

Beethovenstraat 10 Amsterdam-Z. Stoffen telefoon 720036 Kunstnijverheid

Fa. J. Keiler Levensmiddelenbedrijf en comestiblesartikelen O.R.T. Maasstraat 1 0 1 , 7 1 39 46 Roeterstraat 4 , Tel. 54 36 7

Zaterdags en Israëlitische feestdagen gesloten. Zondags geopend

E. DINGSDAG Regenkleding

D i r k v. Hasseltsteeg 5-7

Steeds voor rad ig Regenkleding van

de meest bekende fabrieken

voor m inde r dan de halve prijs

Lage kosten, laagste prijzen

Tok Lavino LADIES AND 'GENT TAILOR

Moderne Coupe en prima afwerking Keuze uit de beste binnen en buitenlandse

stoffen

K r i b b e s t r a a t 3 1 ' , A m s t e r d a m - Z .

T e l . 7160 48 B . G . G . 12 3 1 2 3

Alles op het gebied van Televisie,

Radio en electrische apparaten

R A F Algemeen Technisch Bureau

I. R A F A L O W I T C H R i jns t raa t 158

Te le foon 7 1 3 5 9 7 - 7 9 2 0 6 7

Gereedschappenhandel

Gebr. Tertaas

Oude Schans 73,

Amsterdam, telefoon 37123

VAN TOP TOT TEEN GEKLEED

NIEUWENDIJK

HO en 61 A M S T E R D A M

Tip-Top SPECIAALZAAK HERENKLEDING

m

i 1 r m %

I I

V A C T I I I I M K A M G A R E N

1) RÜJI UUFI OF T E R L E N K A

2 ) REGENJAS d r i - s i l

3) OVERHEMD n o p o n 4) STROPDAS T E R L E N K A

C n W C U S T R E T C H

5 ) iUMVtN N Y L O N

'lil

D E Z E 5 A R T I K E L E N

T E Z A M E N V O O R 125.-WINTERJAS of DEMI met kleine bijbet. in plaats regenjas

H e t DUMPPALEIS Nieuwendi jk 153, tel . 248617

Nieuwendi jk 71, te l . 246248

Kampervest 1, H a a r l e m

de grootste zaak in Nederland op het gebied van

R E G E N - , SPORT- en W E R K K L E D I N G

H.H. Emigranten naar Israël genieten bij

al hun aankopen 1 0 ° / 0 korting