nederlands auschwitz c o m i t é

27e jaargang nr. 6, 7, 8 / juni, juli, augustus 1983

Secr : E. Furth, Diemerkade 43, 1111 AC Diemen, tel . 020-905310 bankrek.: AMRO BANK, bijk van Baerlestr 58, 1071 BA Amsterdam, spaarrek 40 01.75 088 Gem giro' 4875500, postgiro. 293087tnv NAC Redaktie E Tas, Amsteldijk 23, tel 020-795716,1074 HS Amsterdam Administratie krant D van Geens, Renkumhof 50, 1106 JB Amster­dam (Zuid-Oost), tel 020-972869

Wij willen leven Crisis met groeiende werkloosheid, vervuilend milieu, onverwerkt en her­levend fascisme: dat alles wordt over­schaduwd door de dreiging van een kernconflict. Het tekent een wereld, de wereld van vandaag. Geen fantasie van ons, geen science fiction. Wel ver­ontrusting bij bisschoppen en werkne­mers, wetenschappers en moeders. De Nederlandse bisschoppen — in na­volging van o.a. de Amerikaanse — wijzen kernwapens af, al leggen zij de accenten onderling verschillend. In Amsterdam waarschuwde een interna­tionaal gezelschap van artsen tegen kernwapens: tegen een kernaanval is geen medisch kruid gewassen. 'Wij willen als artsen onze beroepsma­tige bezorgdheid uitdrukken over de bedreiging van leven en gezondheid door kernwapens,' heet het. Bedrei­ging voor honderden miljoenen men­sen en hulp zal niet mogelijk zijn. Een illusie van militaire leiders in oost en west noemde de Russische cardioloog Chazow het idee dat een kernoorlog gewonnen kan worden. De medici uit 43 landen waren het er­over eens: een kernoorlog zou een 'global holocaust' betekenen, de ver­nietiging van aarde en mensdom, een alomvattend Auschwitz. Een oorlog met kernwapens is wezenlijk onverge­lijkbaar met elke vroegere, ook met de Tweede Wereldoorlog. De verzamelde artsen deden een be­roep op Reagan en Andropow te zor­gen dat er niet nog weer nieuwe kern­wapens komen. De Nederlandse art­sen uitten in een gelijkluidende brief aan onze regering hun teleurstelling over het ontbreken van enige belang­stelling uit Den Haag... buiten de BVD. 'Tot het gevaar van kernwapens en oorlog is verdwenen gaan wij door',

beloofde de Amerikaan Lown. Zowel Amerikaanse als Sowjet-medici dron­gen aan op uitbreiding van de eed van Hippocrates (die artsen al 2500 jaar af­leggen). Alle medici ter wereld zullen worden opgeroepen zich te verbinden tot actie ter voorkoming van kernoor­log. 'De bevolking moet weten dat geen arts kan helpen na een kernaanval,' waarschuwde de Amerikaanse dr. Nu-gent. Enige duizenden Westduitse (natuur)-wetenschapsmensen uitten zich in een demonstratie te Mainz in dezelfde geest tegen plaatsing van nieuwe raket­ten. Ook de tweevoudige, hoogbejaar­de, Amerikaanse Nobelprijswinnaar, Linus Pauling riep daar: stopt de kruis­raketten en Pershings II! In Praag kwamen 3500 personen uit al­ler heren landen dus uit 1ste, 2de en 3de wereld samen 'voor vrede en leven — tegen atoomoorlog'. Men sprak zich o.m. uit tegen de kernwapenwed­loop en voor het bevriezen van de hui­dige voorraad van dit wapentuig in oost en west. Tegen plaatsing van nieuwe kernraket­ten sprak te Oslo het Internationale Verbond van Vrije Vakverenigingen zich eveneens uit. Natuurlijk zijn deze en nog veel dergelijks meer geen loze kreten, maar uitingen van diepe onge­rustheid, van benauwenis. Uit onder­zoek blijkt dat in het bijzonder kinde­ren te lijden hebben van gevoelens van angst en onveiligheid. Een dreigende wereld: Nederland ligt er niet buiten. Het is geen eiland, min­der dan ooit. Eind juni wsas het te merken. Een keuze was gemaakt waar — eventueel — de middellange afstandraketten zouden worden ge­plaatst. In Nederland, het doodsgevaar

in eigen huis dus. Heel wat mensen heeft het geschokt, gewekt, boos ge­maakt. Debat in de Tweede Kamer, een demonstratie per expres, mag je wel zeggen, in Woensdrecht. Een blik op de tv-beelden van de onaf­zienbare stoet op de weg, van het wei­land, waar geluisterd werd naar de sprekers, lieten wel wat anders zien dan de schriele cijfers die sommige me­dia hardnekkig verspreidden. Bussen vol uit Friesland, vroeg weggereden, vertrokken laat. Honderden rozige, kraaiende babies en peutertjes werden in wagentjes voortgeduwd, want het was een overwegend jong publiek en dat gaat in het weekend met de klein­tjes op stap. 'Wij willen leven' stond er op een wagentje, temidden van borden en spandoeken met vaak kernachtige leuzen. 'Wij willen leven, daar gaat het om. Dat drukken die bloemen uit die in het hek van de legerplaats werden gesto­ken. Dat bezielt niet alleen de duizen­den mensen die door Hogerheide trokken, de sprekers en hun achter­ban, de ouderen en hen die in rolstoe­len meereden, maar ook de mensen die thuis of in de camping zaten. Dat be­zielt ons, die massavernietiging hebben meegemaakt en de schoolkinderen, die pas komen kijken. We hebben ons laten zien en horen, maar het is nog pas een eerste begin. Welke problemen en tegenstellingen er

Kernwapens en nazi-misdaad Resoluties Int. Auschwitz Comité

Het Internationaal Auschwitz Comité is van 23 tot 26 mei te Sofia bijeen ge­weest. Wij hebben al meermalen onze veront­rusting geuit over de enorme kernbe­wapening in de wereld, waardoor zelfs het leven op aarde op het spel wordt gezet. Onze tragische ervaring als oud-ge­vangenen van Auschwitz, waar het Duitse fascisme het grootste uitroei-ingsbedrijf van mensen had georgani­seerd, dwingt ons verbod en oprui­ming te eisen van de wapens voor mas­savernietiging. Wij achten het onmiddellijk stopzetten van elke nieuwe plaatsing van kernwa­pen in Europa onvermijdelijk. Wij wensen het welslagen van de lopende onderhandelingen om vooreerst de overbewapening af te remmen en ver­der geleidelijke, gelijktijdige en gecon­troleerde beperking van kernwapens met garantie voor gelijke veiligheid voor alle landen. Men moet de produktie van massa­vernietigingswapens, waarmee de aar­de reeds al te vol ligt, stopzetten en zo vermijden dat ook de wereldruimte in de militarisering wordt betrokken. Wij, oud-gevangenen van Auschwitz voelen ons nauw verbonden met alle mensen van goede wil die strijden voor vrede en de toekomst van de mens­heid.

Het IAC verheugt zich, zonder wraaklust, over de uitlevering aan Frankrijk van Klaus Barbie, die aan na­zi-gevangenissen, -concentratie en -vernietigingskampen mensen heeft ge­leverd. Het IAC heeft steeds geoor­deeld dat voor de nazi-misdaden tegen de menselijkheid geen verjaring mocht intreden. Het eist op grond van het vonnis van Neurenberg en het inter­nationale recht sinds de Tweede We­reldoorlog: uitlevering van alle nazi-misdadigers en hun berechting in de landen waar zij hun misdaden hebben begaan; verbod van alle organisaties van oud-SS-ers en hun bijeenkomsten, in het bijzonder in de Bondsrepubliek, waar hun misdaden worden gebagatelli­seerd; verbod van publikaties die de racisti-

schen en antisemitische nazi-ideologie verheerlijken evenals hun 'leiders' die de volkerenmoord die in de gaskamer werd begaan loochenen en oorlog als middel ter oplossing van politieke vraagstukken propageren.

vervolg van pag 1 ook mogen bestaan, onder elkaar en op wereldschaal, landelijk, in en buiten Europa, in het Midden- of het Verre Oosten, tussen Oost en West, Noord en Zuid of om en om, ze zijn niet uit te zoeken of op te lossen, als we allemaal dood zijn. Zelfs om met elkaar over­hoop te liggen moeten we eerst leven. De aarde ligt vol conflictstof, aan alle kanten. Er ligt voldoende materiaal om iedere sterveling meermalen de dood in te sturen. Op zichzelf miserabel ge­noeg. Meer mag niet. Nu er moderni­sering, d.i. vermeerdering van het moordtuig op eigen bodem in de lucht hangt, in Woensdrecht, vlakbij Bergen op Zoom en onder de rook van de ag­glomeratie Antwerpen, is de alarmbel gegaan. Van alle kanten, uit alle kringen en groeperingen van welke richting dan ook wordt gewerkt aan de manifestatie die de grootste, de beslissende moet worden op 29 oktober in Den Haag. Tegen plaatsing van atoomraketten in Nederland. Omdat wij willen leven.

Scholieren over fascisme bevat geschreven en getekende commentaren van scho­lieren op de verzetstentoonstelling die in januari in de kerk De H.H. Martelaren van Gorcum in Amsterdam-Oost is gehouden. Twee tekeningen drukken wij af.

In memoriam

Op een vakantiereis in 1960 leerden wij ze kennen. Ina, Sal en Eva Tas, maar liefst drie leden van het reisgezelschap waren geïnteresseerd en voelden zich betrokken bij het Ausch­witz Comité. Ze werden actieve werkers, een geweldige aan­winst! Dat is alweer 22 jaar geleden... Energie en resoluut was onze Ina. Doortastend en recht door zee! Ze had een helder oordeel, had dikwijls briljante ideeën. De trouwe bezoekers van onze bijeenkomsten, reünie's en rei­zen kunnen zich deze bijeen­komsten zonder Ina nauwelijks voorstellen. 'Mevrouw Wolf' was de vraag­baak, de wegwijzer in de zaal en elders. Overal haar spiedend oog, of iedereen wel een goede plaats had, of iedereen wel goed bediend werd. De begroeting en verzorging

Ina Wolf

van de artiesten was bij haar in uitstekende handen. Als een moeder zorgde zij voor hen. Zij was een warmvoelend mens, zelf niet meer één van de jongs-ten, was zij voortdurend op pad om zieken en bejaarden te be­zoeken. Bij vreugde en verdriet was Ina altijd daar om te helpen. Vitaal en energie zó heeft zij ge­leefd, zó is zij gestorven. Plotseling, op 77 jarige leeftijd, is zij uit het leven weggerukt. Bij familie, vrienden en comité­leden laat zij een grote leegte achter. Wij hebben dezer dagen ook aan de groeve gestaan van Sonja, de vrouw van Nico Boeken die sinds kort met ons werkt. Nu wij gehoord hebben wat voor een uitzonderlijk mens zij is ge­weest, hadden wij haar graag beter gekend. Wij wensen Nico sterkte.

Jacques en Eva Fur th

Westerbork, 12 juni 1983

Het kamp Westerbork is een begrip voor allen die de jaren 1940-'45 bewust hebben meegemaakt en dat geldt voor­al voor de Joodse gemeenschap. Ook de na-oorlogse generatie heeft veel over dit dorp in Drenthe gehoord. Het verheugt ons dat zij hier goed ver­tegenwoordigd is. Westerbork, oorspronkelijk een op-vangskamp voor Joodse Duitse emi­granten werd in 1939 door de Neder­landse regering opgericht. Het kamp fungeerde in de oorlogsjaren als door­gangskamp voor meer dan 100.000 Nederlandse Joden, die van hieruit werden dorgestuurd naar de vernieti­gingskampen in Polen. Zoals bekend kwam slechts 5 % van alle gedeporteer­den terug. Men verwijt ons wel eens dat wij ons 'als lammeren naar de slachtbank heb­ben laten voeren.' Niets is minder waar! Zeer veel Joden hebben aan het Natio­nale Verzet deelgenomen; ik verwijs altijd naar de vele Joodse straatnamen in de verzetsbuurten en op erebegraaf­

plaatsen. Er was verzet in vele kam­pen, zo ook in Westerbork. Met behulp van en dankzij moedige Nederlanders buiten het kamp, is het gelukt om nog enkele honderden het kamp uit te smokkelen. Zo zijn dezen de dodendans ontsprongen. Hier dichtbij in de bossen is een gedenkte­ken vopr verzetsstrijders die, voor hulp aan Joden, hun leven veil hadden. Inwoners van het dorp Westerbork en omgeving hebben honderden stukjes papier, met een laatste groet aan fami­lie en vrienden, door gedeporteerden

Paneel Westerbork Foto: Jacques I. Furth

uit de trein geworpen, op hun bestem­ming bezorgd. Vele jaren heeft het Auschwitz Comité gepleit voor de instandhouding van tenminste één barak op het voormalige kampterrein. Het heeft niet mogen ba­te. De barakken verdwenen, de sterren­wacht werd hier geïnstalleerd, het bos werd prachtig wandelgebied... Niets herinnerde meer aan de tragedie van de oorlogsjaren, behalve dit ont­roerend gedenkteken,. gemaakt door Ralph Prins. Alhoewel erg laat ver­heugt het ons dat, 38 jaar nadat de laat­ste trein uit Westerbork vertrokken is, het herinneringscentrum in deze ge­meente geopend is. Dit is een replica van het paviljoen dat 3 jaar geleden in Auschwitz open ging. Wij zijn regering en gemeentebestuur, hier vertegenwoordigd door burge­meester Kuiper en zijn echtgenote, bij­zonder dankbaar voor hun inzet. Het herinneringscentrum achten wij van onschatbare waarde voor de huidi­ge en komende generaties. Tot in lengte van dagen zal het daar staan als een waarschuwing tot welke rampen racisme en antisemitisme kun­nen leiden.

Eva Furth

Bezoek aan Westerbork

Op 12 juni ging de wens van heel velen in vervulling. Ons NAC reed met twee bussen naar Westerbork om het twee maanden eerder geopende Herinne­ringscentrum te bezoeken. Eerst ging de tocht naar het oorspron­kelijke, nu dichtbeplante kampterrein. Eva Furth sprake een enkel woord bij het sobere, maar zo veelzeggende ge­denkteken van Ralph Prins, de omge­bogen rails. Rabbijn Sonny Herman zei het Kaddisj-gebed; diep getroffen verlieten de meesten slechts langzaam deze plek, de laatste in Nederland, waar onze familieleden, onze vrienden hebben gestaan. Menigeen in het gezelschap heeft deze dag voor het eerst het door Dick Elf­fers ontworpen Nederlandse Ausch-witz-paviljoen met teksten van drs. A. H. Paape gezien.

Op initiatief van het toenmalige Ka­merlid Joop Wolff werd de nauwkeu­rige copie van dit paviljoen in een doel­treffend gebouwtje van architect A. Swager opgesteld. De barakken van Westerbork zijn, zoals men weet, alle afgebroken. Voor men het kampter­rein bereikt, in Hooghalen, niet ver van de (gewone) spoorlijn, staat het nieuwe bouwwerk. De met veel in­zicht en begrip samengestelde exposi­tie komt er goed tot zijn recht. De pa­nelen zijn aangevuld met een drietal, een beknopt overzicht van de historie van honderdduizend landgenoten in het kamp Westerbork. Er waren vóór ons al 15.000 bezoekers gepasseerd, die ook documentatie konden raadple­gen-Na alle emoties zette men zich in het dorp aan een uitstekende Drentse kof­

fietafel. Burgemeester en mevrouw Kuiper waren ook hier met ons samen. Mevrouw C. Ch. Uitzinger en de heren de Vries, Kinds en Boerema ont­vingen ons namens de vereniging en begunstigers van het Herinneringscen­trum, dat men van dinsdag tot en met vrijdag kan bezoeken van 9.30 tot 17.00 uur en op zaterdag en zondag van 13-17 uur; 's maandags is het ge­sloten. Het is ook per auto te bereiken.

Buffers in Westerbork Foto: Joop Waterman (in Westerbork geboren).

Ook na vrijspraak processen zinvol

Het was weer hoogseizoen in de oor­logsmisdaad. Of, zoals het juister heet: de nazi-misdaad. Opnieuw had in Nederland een derge­lijk proces plaats wegens misdaden te­gen de menselijkheid eigenlijk. Het be­trof een man die, als politiek gevange­ne kampoudste geworden, van een aantal moorden is beschuldigd. De bij­zondere strafkamer te Maastricht acht­te de misdaden wel, maar de eigen deelneming van deze Talens niet bewe­zen en sprak hem vrij. Er volgde een reeks van protesten van verzetslieden en slachtoffers, zoals van het COVVS (Centraal Orgaan van Verzets- en Ver-volgingsslachtoffcrs). Het NAC drong er per telegram bij de officier van justitie te Maastricht op aan om alle mogelijkheden tot cassatie, d.i. beroep bij de Hoge Raad, aan te wenden. Tevergeefs, naar wij inmid­dels vernamen. M T . Nabben verklaar­de dat hij niet in cassatie zal kunnen gaan. Onwillekeurig doet zo een vrijspraak denken aan overeenkomstige proces­sen in de Bondsrepubliek. Al zijn de getuigen hier geensizns geschoffeerd, maar integendeel met veel zorg om­ringd, vooral dankzij Joods Maat­schappelijk Werk, dat zich hierbij zeer verdienstelijk heeft gemaakt. Volgens de directeuren Rosegg en Stein heeft het getuigen de oud-gevangenen van Kaufbeuren (bij Dachau) goed gedaan; juist dat ze eindelijk konden uitspre­ken wat hun was aangedaan. Het pro­ces vonden zij belangrijk en zij wen­sten zelf hun getuigenis af te leggen. Toch moeten deze mensen, onze lot­genoten, bitter zijn gestemd. Zij heb­ben een verre en vaak moeizame reis (uit Israël en de VS) ondernomen om zich vrijwillig te laten confronteren met de man aan wiens willekeur zij op het nippertje zijn ontkomen. Zij heb­ben het ondraagbare weer opgehaald, het onzegbare onder woorden ge­bracht als enig mogelijk eresaluut aan mede-gevangenen die veertig jaar niet meer kunnen spreken en opdat de we­reld wete. Daarom zullen die misdaden niet ver­jaren, daarom hebben wij gezamenlijk niet-verjaring in de Bondsrepubliek bevochten. Het moorden en martelen in Kaufbeu­ren en in andere kampen staat het klei­ne en steeds slinkende getal ooggetui­

gen/overlevenden in het hart gegrift, tot hun laatste dag. Een datum, het ge­tal van doodgeslagen onschuldige, zul­ke dingen raken na een mensenleven op de achtergrond en kunnen tot te­genspraken leiden. Hebben wij dan ongelijk, wij die nazi­misdaden nooit willen laten verjaren? Verzetten wij ons tegen democratische rechtsregels? Simon Wiesenthal, de ex­pert in het vangen van nazi-misdadi­gers, heeft op een persconferentie in Rolduc processen tegen deze misdadi­gers nog steeds heel zinvol genoemd. 'Een waarschuwing voor moordenaars van morgen', zei hij. Wiesenthal re­kende de vrijspraak van Talens (die als toppunt van gotspe overigens schade­vergoeding heeft gevraagd!) tot de te­genslagen van de laatste tijd. Evenzo de niet-uitlevering door Canada van de Nederlandse misdadiger Luitjens en de met-uitlevering, annex vrijlating, van de oud-SS-er Pattist in Spanje. Ook in Argentinië heeft Wiesenthals bureau een Nederlander — die in de oorlog misdrijven beging — opge­spoord en aan de justitie doorgegeven. 'Ook al woont een oorlogsmisdadiger heel ver van hier, wij mogen hem niet in rust laten sterven', meent Wiesent­hal.

Roman Kramsztyk, Joods gezin in het getto, 1940-'42. Tekening.

HERDENKING ORANJEHOTEL

Op zaterdag 15 oktober a.s. Toegangskaarten gratis verkrijg­baar bij het sekretariaat: Willem de Zwijgerlaan 114, 2582 EV Den Haag, tel.: 070-55.30.18.

'Geredde cultuur' heette de grote tentoonstelling in het Nationaal Museum te Warschau, die gewijd was aan Joods leven en werk van Joodse kunstenaars. De Warschause schilder Roman Kramsztyk maakte voor de oorlog dit schilderij 'Zuidelijk landschap'.

Wat wij deden Waar wij waren

Joop Voogd plant op 14 april 1983 de eerste boom in het naar hem genoemde park in Afoela, Israël. Een steen vemeldt naam en bijzonderheden. De bomen zijn door Nederlanders ter ere van Joop Voogd geschonken. Naar een dia van Jacques I. Furth.

Onze lezers/vrienden zullen wel niet menen dat het NAC tussen het ver­schijnen van twee nummers van dit blad stilzit. Het tegendeel is dan ook het geval. Uiteraard hebben wij aan alle herden­kingen in de meidagen deelgenomen. Daarenboven woonden wij de onthul­ling bij van het verzetsmonument in Amsterdam-Noord (waarin ook woorden van Krijn Breur zijn opgeno­men) en van de steen voor hen die vie­len voor de illegale Waarheid. Wij waren vertegenwoordigd zowel bij de viering van de bevrijding in de Grote Kerk te Arnhem als in Wage-ningen ter herinnering aan de Duitse capitulatie. Ook aan de jaarlijkse sa­menkomst van de Expogé op de Ere­begraafplaats in Bloemendaal namen wij deel, evenals later aan het Expogé-congres te Rolduc. Het afscheid van burgemeester Polak lieten wij uiteraard niet ongemerkt passeren. Wij boden deze goede vriend van ons werk een passend souvenir aan. Medewerkers van ons comité zijn ook verder van huis gegaan. In Israël woonde op 14 april o.a. het echtpaar Furth de opening bi| van het Joop Voogdwoud. Eva Tas, redactrice van dit blad, was op 19 april in Warschau, 50 jaar na de opstand van het getto en bracht Hollandse bloemen naar het monument. Een bezoek aan Treblinka volgde. De voorzitster van het NAC nam als lid van het presidium van het int. Auschwitz Comité deel aan de verga­dering van dit lichaam in de Bulgaarse hoofdstad Sofia.

t '

Op onze herdenking heeft staatssecre­taris van der Reijden al contact met ons opgenomen; dit is voortgezet, in het bijzonder over de WUV. U vindt hier elders iets naders over. Zoveel mogeli|k bezochten wij ten­toonstellingen, discussie-avonden, enz. met betrekking tot ons 'werkter­rein'. Wij namen deel aan menig forum over fascisme in verschillende scholen. Velen van onze medewerk(st)ers gaven interviews aan allerlei persorganen in het bijzonder over de vrijspraak van Talens (zie b.v. het NIW van 3-6-'83). 'Kolenoe', blad voor Joodse vrouwen, plaatste een uitgebreid interview over het NAC met de voorzitster, Annie Fels-Kupferschmidt. Uiteraard hebben zich ook in eigen kring vreugdevolle en treurige gevallen afgespeeld waarop telkens ook door onze vrienden wordt gereageerd. Re­den tot dankbaarheid.

N A C

Tekeningen van Ro Mogendorff (gest. 1969), te zien in het Joods Historisch Museum te Amsterdam. Daar in de Waag is werk van een negental Neder­landse kunstenaars geëxposeerd: por­tretten of impressies uit Israël.

Verzet geëerd in Jeruzalem Wereldbijeenkomst oktober 1983

Van 2 tot 6 oktober vindt te Jeruzalem een wereldbijeenkomst plaats ter her­denking van Joods verzet en strijd tij­dens de Tweede Wereldoorlog. Niet-Joodse verzetsmensen zijn eveneens uitgenodigd. Het programma omvat o.a. plechtigheden in Jad Wasjem, Massada en bij de Klaagmuur en be­zoek aan de strijdkrachten en de 'vesti­gingen in Judea en Samaria'. Erevoor­zitter is premier Begin en ook presi­dent Herzog zal spreken. Het inschrijfgeld bedraagt tot 2 augus­tus $125, daarna $145. Zonder bezoek aan een legerkamp $25 minder. Er zullen enige medewerkers van het N A C heengaan. Er zijn verschillende manieren om deel te nemen. De Near East Tours (NET) organiseert een lOdaagse reis die na de bijeenkomst inhoudt twee vrije dagen in het Sonestahotel, Jeruzalem en een

dagtocht naar Galilea en een nacht in hotel Astoria, Tel Aviv. Terugreis dinsdag 11 oktober. Prijs vliegreis, 10 overnachtingen en 2 excursies ƒ 1275,— toeslag 1-persoonskamer ƒ 362,—. Eden Tours Holland biedt het volgen­de programma: Voor deelnemers die accomodatie bij familieleden vinden is het mogelijk om op iedere dinsdag, zowel de heen- en terugreis te maken naar en van Israël met een chartervlucht. Verder voor ƒ 785,— per persoon voor verblijf van 1 tot en met 4 weken. Langer verblijf tegen geringe bijbetaling is mogelijk. Voor diegenen die Israël wensen te be­zoeken met de nadruk op het congres-bezoek het volgende: — vliegreis Amsterdam — Tel Aviv

v.v. met KLM of El Al lijndienst. — 6 overnachtingen in Jerusalem op

basis logies/ontbijt Jerusalem To-

wer hotel (dicht bij de Oude Stad) — 3 overnachtingen in Tel Aviv op

basis logies/ontbijt Astoria hotel (gelegen aan zee, richting Jaffa)

— 1 overnachting in Galilea in kib­boets (Kfar Blum) of Nes Ammim op basis logies/ontbijt

— 2 dagen airconditioned bus. — 2 dagen Nederlands sprekende

gids. — toegangskaart Nationale parken. — luchthavenbelastingen Nederland

en Israël. — transfer bij aankomst en vertrek in

Israël.

Reissom per persoon ƒ 1715,— toeslag 1 pers. kamer ƒ 350,—. Dit bij minimaal 20 deelnemers.

Wilt u mee? Geeft u dan zo vlug moge­lijk op bij ons secretariaat Diemerkade 43, Diemen, tel. 020-905310. U kunt daar ook nadere inlichtingen krijgen. Het vertrek voor de verschillende groepsreizen is gepland op zondag 2 oktober.

N A C

Smerig spel Aangaande de W U V Gesprek met staatssecretaris van der Reijden

Op 28 maart j.1. heeft het Nederlands Auschwitz Comité, op uitnodiging van staatssecretaris J. P. van der Reij­den, een gesprek gehad op het ministe­rie van WVC, waarbij de problematiek van de Joodse oorlogsslachtoffers cen­traal stond. In een tweede gesprek dat op 22 juni j.1. plaats vond werden vooral enige knelpunten van de WUV besproken. In verband met de overschakeling van de uitbetalingen via de Stichting '40-'45 naar het Algemeen Burgerlijk Pen­sioenfonds bestaat de verwachting dat daarmede de al te lange wachttijden binnen afzienbare tijd tot het verleden zullen behoren. Een tweede onderwerp was de drasti­sche verlaging van dieetkosten. Daar hebben wij duidelijk ons ongenoegen over uitgesproken. De toelichting daarover is aan de be­trokkenen medegedeeld in een schrij­ven van 25 september 1981. Desondanks zijn .zulke verlagingen voor ons moeilijk te aanvaarden. Ten overvloede wijzen wij erop dat herhaling van vergoedingen voor extra voorzieningen steeds opnieuw binnen

de daarvoor vastgestelde termijn die­nen te worden aangevraagd. Voor zover de uitkering een aanvul­lend karakter heeft bestaat er geen ge­vaar dat, indien eventueel in de toe­komst, een verlaging van alle sociale voorzieningen zal plaats vinden, de WUV-uitkeringsgerechtigden 'dubbel gepakt' zullen worden. Natuurlijk zullen wij blijven ijveren dat deze 'Ereschuld' zoals de staatsse­cretaris het in een interview uitdrukte, buiten de algehele bezuinigingen zul­len vallen. Beide Kamers hebben de wetswijzi­ging aanvaard waarbij het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP) de betalingen voor de WUV doet inplaats van de Stichting '40-'45. Men heeft ons verzekerd dat de begeleiding, voorzo­ver aanwezig, van de cliënten gelijk blijft. De uitkeringsraad werkt ge­woon door. Gezien het grotere appa­raat van het ABP zouden er minder vertragingen optreden. Geen achteruitgang, naar wij hopen een verbetering.

N A C

In Zweibrücken in de Palts, in Hom­burg aan de Saar, maar ook in de Bondshoofdstad Bonn is dit voorjaar een gruwelijk 'spel' aan Joodse burgers toegestuurd. Het heet 'Jood, erger je niet', heeft een Davidsster als speelvlak en is een variant op 'Mens, erger je niet'. Elke punt van de ster staat voor een vernietigingskamp, elke figuur voor een miljoen doden. Gewonnen heeft wie zes miljoen dode Joden heeft bereikt. Engelhardt, Bondsminister van justi­tie, zegt dat dit door rechtsradicalen uitgedachte en verbreide 'spel., alles overtreft wat totnutoe van neo-nazi-kant viel te beleven.' Wel vond hij dat met harde hand moet worden opgetre­den, als maar eerst een leemte in de wet gevuld is. Maar 'ophitsing tegen een volksgroep' en 'smaad van overlede­nen' zijn al strafbaar, dus wat let de ju-sititie van Bonn. Grote onrust is gewekt in Joodse ge­zinnen; de voorzitter van de Joodse ge­meente van Bonn vroeg in het bijzon­der onderwijs-gevenden en geestelij­ken de jongeren voor te lichten over het 'onzalige Duitse verleden om hen te wapenen tegen de invloed van neo­nazi's en van onverbeterlijken.'

Een verborgen herinnering

Dunya Breur

met tekeningen uit Ravensbrück van Aat Breur

Op 28 april j.1. vond een bijzondere bijeenkomst plaats in het Rijksmu­seum te Amsterdam. De zaal was te klein om de vele belangstellenden te herbergen. Vrienden uit het verzet, fa­milieleden en voornamelijk oud-ge­vangenen van het vrouwenkamp Ra­vensbrück waren aanwezig bij de pre­sentatie van Dunya Breur's boek 'Een verborgen Herinnering'. Dunya werd samen met haar moeder Aat gearresteerd toen zij 4 maanden was, waarscchijnlijk de jongste ge­vangene in de Utrechtse gevangenis in november '42. Haar vader Krijn ws reeds gearres­teerd, gemarteld en zou enige maanden daarna worden gefusilleerd. Een ouder broertje van 2 jaar werd bij de groot­ouders achter gelaten. Toen Aat Breur naar het vrouwenkamp Ravensbrück werd gedeporteerd, als N . N . gevange­ne, kon zij gelukkig Dunya bij haar ouders achterlaten. Jaren en jaren hield Aat Breur haar kampervaringen ver van haar dochter. Slechts enkele jaren geleden kon zij er over spreken. Dankzij de gesprekken met haar moeder en met de kamp­vriendinnen van haar moeder in Ne­derland en in andere landen wist Du­nya de stukjes van de legpuzzle aan el­kaar te passen en kon zij haar schok­

kend en indrukwekkend document over leven en dood in het beruchte concentratiekamp schrijven. Doorzetttingskracht, moed en solida­riteit van de vrouwelijke gevangenen spreken uit elke bladzijde, uit elk ge­sprek, uit elk getuigenis. Met scherpe opmerkingsgave tekende Aat Breur, illegaal, soms op vodjes pa­pier en met groot gevaar voor ontdek­king en dus voor straf, haar lotgenoten en de weinige, in lompen geklede en uitgehongerde, kampkinderen. Deze tekeningen zijn het kamp uitge­smokkeld en waren van april 1982 tot april 1983 tentoongesteld in het Rijks­museum te Amsterdam. De realisti­sche en ontroerende tekeningen vor­men een prachtige illustratie voor dit uitstekende boek, dat in elke boeken­kast thuis hoort. Dankzij Dunya is het niet langer een 'verborgen' maar een 'levende' herin­nering aan een verschrikkelijk verleden en een aanklacht tegen de honderden kampbeulen en oorlogsmisdadigers, die ook nu nog vrij rondlopen.

Eva Furth

Een verborgen herinnering, Uitgeverij Tiebosch Amsterdam, 1983 Prijs: ƒ 29,50.

Aat Breur-Hibma, meisje uit Rotter­dam

Aat Breur-Hibma, Marie-Jeanne. De tekeningen zijn opgenomen in het boek van Aats dochter Dunya Breur: De verborgen herinnering.

f f 1 * ' ' ï'ÊÊÊÈÊ

Een ware geschiedenis van 30 jaar Op 5 september 1946 werd de geboor­te van een meisje aangegeven door ie­mand die door het WG gestuurd was. De moeder, een gescheiden Joodse vrouw, die de vijf oorlogsjaren ge­mengd gehuwd was geweest, zou gaan hertrouwen. Dat is natuurlijk een ge­wone zaak, want er waren meer van dergelijke gevallen. Maar de moeder van het meisje kon niet hertrouwen voordat alle papieren van haarzelf en de vader in orde waren. De vader had in Auschwitz gezeten.

Zijn vrouw en een drie maanden oud dochtertje waren in Sobibor omgeko­men. De papieren waren zoek, vertelde het Rode Kruis; dus konden zij nog niet hertrouwen. Het meisje werd daarom aangegeven op naam van de eerste (ge­scheiden) man van de vrouw. Zij had van deze eerste man ook een zoon. Ook dat is niets bijzonders. Toen de kinderen eraan toe waren naar Rosj Pinah te gaan was dat voor die school een gewone zaak en konden

broer en zus onder de naam van de Joodse tweede man doorgaan. Na veel informatie kon het meisje de naam van haar moeder aannemen: dat was in 1952. Maar vader en moeder vonden dat voor de toekomst van het meisje niet genoeg. Na veel geloop naar het kantongerecht aan het Kleine Garmtanplantsoen werd de moeder verteld dat het kind de naam van haar echte vader op een pa­piertje kon krijgen voor ƒ 100,—. Dat werd graag gedaan — na zes jaar.

Gezakt Grote beroering is in wijde kring ont­staan over het schriftelijk eindexamen geschiedenis, n.b. op 4 mei afgeno­men. Het onderwerp voor het laatste deel, dat ruim een jaar tevoren ter be­studering wordt opgegeven, was het Joodse vraagstuk, een naziterm, zoals drs. S. Bloemgarten met reden op­merkte. Maar de examenvragen! Binnen het ge­schiedenisonderwijs is men nooit erg tuk geweest op schriftelijke examens, maar wat er nu en nog wel door afgrij­selijke correctievoorschriften van ge­maakt is! En dat, zoals rabbijn H. Ro-drigues Pereira in het NIW schreef, 'in een tijd waarin zovelen geen raad meer weten met hun oorlogsverleden, waar­in helaas het antisemitisme geen ge­schiedenis is'. De bovengenoemde geschiedenisleraar aan het Amsterdamse Spinozalyceum, die het 'als Jood niet opbracht aan deze operatie mee te werken', vond bereid­willige collega's om zijn taak als exami­nator over te nemen. Aangenaam voor hem. maar dit verandert niets aan de zaak zelf. Natuurlijk zijn wij het eens met de heren Kohnhorst en Buitenkant, resp. rector en geschiedenisleraar aan het Barlaeus-gymnasium, dat de Tweede Wereldoorlog met de volkerenmoord op de Joden in het voortgezet onder­wijs en vandaar in de examenstof thuis hoort. Maar of men die stof ook en ze­ker op deze manier examineert is een tweede. En dit jaar is het onderwerp weer voorgeschreven. Een lichtvaardige werkwijze bracht de examencommissie tot buiten verband citeren, zoals Henriëtte Boas aantoon­de dat gebeurd is uit het dagboek van Etty Hillesum. Waarom in een vraag suggereren dat bij Joden een noodlots­gedachte zou leven? Hoe haalt men het in zijn hoofd om het opsommen van de fasen van de Endlösung, wegvoering en moord op onze mensen, met een rood potlood te bestraffen en met pun­ten te belonen? Zelfs de anders gebruikelijke kans op herbeoordeling van de antwoorden op deze bij uitstek pijnlijke vragen was uitdrukkelijk buitengesloten! Tenslotte m.i. de hoofdzaak. Wij kun­nen en moeten ons een oordeel vormen over eigen reacties en die van de ver­schillende instanties van destijds, over het gedrag van Nederlandse ambtena­ren, verzetsmensen en verraders. Ook

over de Joodse Raad. Daarbij komen gewetensvragen aan de orde die de meesten van ons tot op heden niet heb­ben opgelost, noch zelfs geheel kun­nen bevatten of overzien. Wij zijn ver­plicht die vragen steeds weer te stellen, vooral ten behoeve van het nageslacht. Dat zijn gewetens- geen examenvra­gen. Laat ieder, ook de jongere die la­ter verantwoording zal moeten dra­gen, die onder het oog zien. Maar niet in vakjes, om later a, b, c en d in de juiste volgorde op straffe van punten­verlies te vermelden. Zo verloopt de geschiedenis niet. Maar zo worden slachtoffers van eens opnieuw slacht­offers. Daarvoor dient het eindexamen niet. De commissie is dit jaar gezakt.

drs. Eva Tas

Niet verleerd Van T-shirts met nazi-leuzen tot een interfascistisch zonnewendefeestje bij de weduwe Rost van Tonningen — het is er allemaal, net als antisemitisch wangedrag in het voetbalstadion. Ter opvoeding stuurde een rechter een knaap naar het Anne Frankhuis en een ander naar Westerbork om te bekijken wat er van antisemitisme is gekomen. Hakenkruisen waren te zien in Franse steden en in overvloed in Bad Hers-feld, waar SS-divisies als de Standarte Adolf Hitier een 'Treffen' hielden. Protesten uit binnen- en buitenland werden door burgemeester en Bonds-minister eerst brutaal en zg. met een beroep op democratie afgewimpeld. Daarna volgde uit Hessen een toezeg­ging dat het de laatste maal was ge­weest. De actrice Eva Renzi, die met de Duti-se antifascisten meegedemonstreerd heeft, werd op staande voet ontslagen als deelneemster aan het festival ter plaatse. De Vlaamse Militanten Orde is ten langen leste verboden: de Yserbede-vaart, die toch al in een kwade reuk staat, was dit jaar vergeven van de oude en nieuwe nazi-elementen. Dat was ook het geval te Velp, waar de weduwe Rost niet alleen alte Kamera­den, daaronder ook uit de buurlanden en Frankrijk en Centrumpartijleden ontving, maar ook een Nederlandse Ku Klux Klan bepleitte. Contacten had zij al. Het zou geen kwaad kunnen dit slag activiteiten in het oog te houden. Ook in Velp.

vervolg van pag. 7

Er zat wel een maar aan vast: in het trouwboekje stonden geen kinderen vermeld. Maar allen waren gezond en zij lieten het zo. Tot in 1978 de moeder 65 werd en er­aan gedacht werd een testament te la­ten opmaken — ook al bezit je niet veel! Als je twee kinderen hebt die niet in je trouwboekje staan is het verstan­dig voor een testament naar een notaris te gaan. O p het notariskantoor hoorde zij het volgende: sinds 1972 bestaat er een nieuwe wet, waardoor kinderen met een dergelijke achtergrond erkend en in het trouwboekje van hun ouders bij­geschreven kunnen worden zonder verdere formaliteiten of onkosten. Toen wij twee dagen later op het be­volkingsregister een kind gingen aan­geven (want op die afdeling moesten wij zijn), vroeg de ambtenaar die ons te woord stond wie wij kwamen aange­ven. Wij wezen op onze dochter en zeiden: deze vrouw van dertig jaar die hier staat. De mensen op het bureau keken vreemd op naar die dertigjarige vrouw: zij heeft zelf al twee kinderen. De man die ons hielp vroeg of wij pa­pieren bij ons hadden. Toen het trouwboekje te voorschijn kwam, was het in vijf minuten gebeurd! En daar hadden wij dertig jaar op gewacht.

Esther van Geens-Flora

Een nieuwe 'Auschwitz-Lüge' is opge­doken. Heiner Gaissler, Bondsminis-ter voor het gezin, heeft in de Bonds­dag verklaard dat het pacifisme van de dertiger jaren Auschwitz mogelijk heeft gemaakt. Hij doelde zowel op de pacifisten in de Weimar Republiek als op de houding van de Europese mo­gendheden tegenover nazi-Duitsland. Het oude liedje: niet de daders, de slachtoffers zijn schuldig. 'Het pacifisme heeft Auschwitz niet mogelijk gemaakt, het pacifisme is in Auschwitz afgemaakt', zei Horst Ehmke, vice-voorzitter van de SPD-fractie. Zijn collega Putzrath sprak van een nieuwe variant van de zg. Ausch­witz-Lüge. Deze fractie eist, evenals de antifascistische en verzetsorganisa­ties het aftreden van minister Geissler.