nederlands auschwitz c o m i t é

a p r i l 1 9 6 4 maandblad nr. 4

secr. r. cheval, volkerakstraat 26' amsterdam-z., postgiro 293078

1 9 m a a l 5 m e i Opnieuw wordt het Bevrijdingsdag: voor de negentiende maal. Als altijd geeft dal stof tot overdenking: dat de jaren '40 —'45 weer een jaar langer achter ons liggen en dat we ze niet. }ü steeds minder kunnen en mogen vergeten. Naasi veel wat ons bedroeft cn wat we in die meidagen niet voor mogelijk hadden gehouden, zijn er ook heugelijke zaken aan de orde: de toe­nemende, aclievc belangstelling van de jeugd voor onderdrukking en ver­zet. Een teken daarvan vindt men iu dit nummer aangekondigd: in het Anne Frankhuis zullen Auschwitzers voor onderwijzers (en anderen) ovvr dat zware verleden spreken. Vandaag willen wij hel hebben over iets dat juisl met het „19" nauw is verbonden en dat is ..20". Volgens de Bondsgrondwet zijn de zwaarste oor­logsmisdaden na twintig jaar verjaard De zwaarste, d.w.z. de moorden. Mis­handelingen etc. tellen al na tien jaar niet meer mee, zodat men o.a. dc Auschwitz-beulen onbekommerd de ergste gruwelen hoort toegeven; alle­maal verjaard . . . Er is veel over te zeggen, dat eerst deze laatste jaren er enige (en werke­lijk nog niet zo erg vele) processen voor Duitse rechtbanken zijn gevoerd. Of de lokkende en nabije verjaring daarbij heiemaai geen rol heeft ge­speeld , . , Hoe het ook zij, de ver­traagde, gebrekkige of tc fragmentari­sche berechting van de oppermisdaad heeft elke herdenking der bevrijding een bittere bijsmaak gegeven. Dit jaar is het onbehagen tot alarm geworden Het internationale Auschwitz Comité heeft, evenals het Joodse Wereldcon­gres en andere organisaties er te Bonn op aangedrongen hier geen verjaring van twintig jaar te laten gelden. Dc Westduitse minister van justitie, Dr. Ewald Bucher, heeft dit verzoek ver­worpen, omdat hel Duitse volk de pro­cessen moe zou zijn.

In Brussel heeft een demonstratie van oud-gevangenen en -gedeporteerden, daaronder uit Auschwitz, al van re­pliek gediend: de Belgische minister van justitie ontving het verzoek bij

zijn Westduitse ambtgenoot het ver­vallen van de verjaring te bepleiten. Het Verbond van Joodse Verzetsstrij­ders in Frankrijk richtte een dergelijk verzoek tot de Franse regering, zoals het ook aandrong op veroordeling van de beulen van Auschwitz in overeen­stemming met hun misdaden. In dezelfde geest uitte zich dr. Van Dairï", namens de Centrale Raad van Joodse gemeenten in West-Duitsland. die tevens waarschuwde tegen de acti­viteiten van neo-nazi's cn oud-S.S.-ers en geregelde publicaties over dc begane misdaden aankondigde.

Men ziet het: niet alleen wij voelen ons bezwaard door dc nadering van dc formele, en voor alle nazi-slachtoffers ongunstige, ja beledigende „stilzwij­gende verzoening'*. Blijkbaar zijn ook kringen van justitie en Bondsdag niet onberoerd gebleven: wij konden ten­minste vernemen, dat men in de ko­mende 5 a 8 jaar nog „minstens 500'* processen kan verwachten, die dan alle in hei nu lopende jaar aanhangig zou­den moeten worden gemaakt. Maar ook dan blijft de vraag, hoe en door wie? Nog steeds vonnissen rech­ters, die even schuldig zijn als de be­rechten en dienovereenkomstig oorde­len.

De negenliende bevrijdingsdag toont tweeërlei late, tragisch late, afwikke-

Stille tocht 4 mei Als elk jaar worden in het ge­hele land op 4 mei de doden uit de tweede wereldoorlog herdacht door gezamenlijk naar een ge­denkplaats te gaan en door over­al, des avonds om acht uur, twee minuten stilte in acht te nemen. Het Nederlandse Auschwitz Co­mité roept alle lezers op in hun woonplaats aan de stille tocht deel te nemen Te Amsterdam zal het comitê bloemen leggen bij hel Natio­nale Monument. De stoet wordt daar opgesteld op dc Nassaukade bij de Bosboom T ou ssaint straat, tussen 18.15 en 18.30 uur. Vertrek: 18 u. 30. Omstreeks 19 u. 45 zal de Dam zijn bereikt. Amsterdammers, laat ons allen onze doden op 4 mei herdenken.

lingen van de nazi-tijd. De uitkerin­gen aan nazi-slachtoffers zijn begon­nen, maar voor hoevelen als een droe­ve hoon? De berechting is hervat, dat is beter dan niets, maar staat toch in geen verhouding tot de gepleegde da­den

Hierop past slechts één antwoord, n.1. met meer kracht dan ooit in touw voor ons doel, bevestigd bij elke herden­king: Nooit meer Auschwitz! Deze vijfde mei houdt dat in: geen verja­ring f

Beulen zonder baas? Een dag ooggetuige in Frankfort

„Een Auschwilzcr weet genoeg om ja­renlang te spreken1 \ antwoordt de Beierse getuige Wörl op een vraag van de president of hij nog iets le vertel­len heeft. Later zegt hij: „Schiller en Goethe hadden dat niet kunnen be­schrijven/1 Wij zijn in Goethe's ge­boortestad Frankfort a/M.. waar nog de Degesch voorlbestaat, die het gif­gas maakte en de Degussa, die de honderden kilo's goud uit de dode ge­

bitten verwerkte, jazeker, dezelfde die in Amsterdam kleine kernreactoren laat beproeven . . . Als „verdacht van oproerigheid" is getuige Ludwig Wörl drie van zijn elf kampjaren in de Krankenbau van Auschwitz werkzaam geweest, daarvan enige maanden in Monowitz. In Neu­renberg heeft hij als deskundige ge­tuigd, verklaringen van het I.A.K., warme dankbetuigingen van Joodse

(Vervolg op pag. 2)

(Vervolg van pag. 1)

organisaties draagt hij met zijn Schutz-haftbefenl en zijn foto-in-drievoud uit het kamp in een map bij zich. Hij weet en herinnert zich: hij heeft niet alleen Kaduk, maar ook bij de zwarte muur de beruchte Boger zien schieten en zelfs Klehr het dodelijke phenol inspuiten. Dat laatste een en­kele maal, maar twee weken lang zag hij diens slachtoffers wegdragen, dood. Volgens Klehr waren dat er 2 5 0 . ,,Zet U daar maar twee nullen ach­ter , " raadt W ö r l , zich baserend op het lugubere resultaat van veertien dagen Voor de fusillades geeft hij 2 6 . 0 0 0 slachtoffers op. Klein werk nog allemaal. Klein werk is ook het met pistool in de dood drij­ven van twaalf kleuters, die nog smeekten te mogen werken! Maar — het noemen hiervan brengt de kinder­slachter Kaduk tot razernij. Zijn ge­schreeuw wordt even later langs alle telexlijnen doorgegeven. Zulk een dramatische scène is zeld­zaam. De verdachten zitten onbewo­gen achter hun microfoons, omgeven door de advocaten en jonge agenten. Zij luisteren naar het verslag van door henzelf gezaaide dood en verderf als een winkelier naar de opsomming van zijn voorraad, aandachtig en onaange­daan. Wör l s heldere, zakelijke uiteenzettin­gen zijn nog niet exact genoeg, althans niet voor de advocaten. „Herr Doktor, ik had U een dag in Auschwitz wil­len zien", is zijn reactie. Hij betrekt de handelingen van enkelen op het ge­heel. De hoofdoorzaak van de onder­gang der gevangenen in het kamp zelf acht hij de misdadige ondervoe­ding, waardoor 2 5 0 . 0 0 0 van de 4 0 5 . 0 0 0 niet „geselecteerde" en ver­gaste Auschwitzers de hongerdood stierven. De miserabele dagelijkse 1500 calorieën, die hun officieel toe­kwamen, werden de gevangenen nog ontfutseld door de S .S . , die margarine e.d. stal Om te verkopen. Of om te laten wegrotten. Een meterhoge sta­pel levensmiddelen heeft de getuige gezien en ook allerlei vuiligheid en scheermessen in de eetketels. W a t eni­ge waarde had of een kans op leven bood, stalen de S.S.-ers, die allen on­der één hoedje speelden. Het was een systematische moord. , .In drie maan­den zijn ze allemaal verrekt", zo luid­de de opinie van een der verdachten. Met de geneesmiddelen ging het als met het eten. Deze stal de kamp-apo­theker Capesius. „Juwelen waren hem meer waard dan het leven van de ge­vangenen." Twintig apothekers in Bir-kenau deden niet anders dan de — door artsen meegebrachte en van hen geroofde — geneesmiddelen te sorte­ren. Capesius was allereerst uit op sieraden, die vaak in verpakkingen en celstof verstopt zaten. W a t er over­bleef ging naar Berli jn. Het kamp

kreeg niets. De 65 artsen in Auschwitz moesten elk tabletje met levensgevaar stelen — en deden dat ook. De kamp­artsen enz. wilden de zieken helemaal niet helpen. Capesius, die ook het Zyklon B-gas beheerde, kocht kort na de oorlog in München een apotheek voor 1 0 0 . 0 0 0 D M . „Hoe kan dat" , vroegen enkele slachtoffers aan Wór l , ,,en wij hebben geen cent uitkering gez ien?" Een vriend van de geslaagde apotheker had W ö r l 5 0 . 0 0 0 mark in uitzicht ge­steld, voor een „gunstig" getuigenis . . Drijft de verdediger daarom de getuige ertoe, dat hij niet kan zweren of het bloedgoud uit Canada in de S S.-kas of in een privé-S.S.-zak belandde 7

De president heeft nu wel door, dat de vrachtauto's met „geselecteerde" slachtoffers ( in ondergoed, wegens de kamp-efficiency J regelrecht naar de gaskamer reden. „Een lijk kan men toch niet uitkleden" houdt W ö r l de nazi-vriend mr. Laternser voor. Begin '43, toen de getuige in Mono-witz was, zaten daar drie pas gebouw­de blokken vol met voornamelijk Hol­landers, meestal officieren. Zij gingen op transport naar Auschwitz. Kort

daarop keerde W ö r l naar het Stamm-lager terug en informeerde naar de Hollanders. Zij waren weg, op één na, die Joeks werk genoemd of Joep van Nelle. Hun namen heeft Wörl op de lijsten gezien. Zijzelf waren vergast. Als Lageralteste heeft de getuige ver­scheiden Nederlandse artsen in de Krankenbau te werk gesteld en zo trachten te redden. Een gehele groep joodse artsen, ook meest uit Neder­land, die wegens een (door de S .S . steeds gevreesde) epidemie uit Mono-witz weg moesten, heeft hij inplaats van naar Birkenau naar het Stamm-lager, d.w.z. buiten het gas weten te loodsen. De advocaat probeert de ver­klaring van de Nederlandse kolonel van Velzen uit te spelen, die zou heb­ben gezegd, dat zijn groep van 4 0 0 Nederlandse gevangenen niet naar Birkenau was gestuurd en vergast. Het blijkt dat bij een epidemie de I .G.-Farben het transport der gevangenen uit Monowitz eiste, d.w.z. hun dood. Zo eindigt hier onherroepelijk elk ver­haal. De dood. De dood van zuigelin­gen, van officieren, van jonge meisjes.

(Slot op pag. 5)

tutti b

Warscl iüu s getto

DE EERSTE OPGESTANE STAD „Strijd en ondergang van het getto van Warschau", het standaardwerk van prof. B. Mark, is nu verschenen in ccn Nederlandse vertaling van Wil­lem A. Maijer. (U.M .West-Fries­land', Hoorii) . De heer Maijer stond ons toe zijn inleiding hier al le druk­ken.

In dit werk van professor Bernard Mark wordl de opstand in het getto van Warschau geschetst aan de hand van opgespoorde stukken en getuigen­verklaringen. Voor het eerst wordt de­ze strijd niet getekend als spontaan en scmi-romantisch, maar geanalyseerd op het historische vlak, als een deel van dc algemeen Poolse vrijheidsstrijd cn dc strijd van het gehele vooruit­strevende mensdom tegen het zo ge­hate fascisme. Na een lange periode van passiviteit, waarin de joden van het Warschause getto zich geheel wil­loos mei duizenden tegelijk naar de vernietigingskampen heten jagen, groeide de georganiseerde, gewapende strijd der joodse bevolking, die onder leiding van vooruitstrevende organi­saties, maar vooral van de P.F R (Poolse Arbeiderspartij) aan beide zij­den der gettomuren werd gevoerd. Op 19 april 1943 brak de gewapende op­stand uit. Hij duurde tot 23 septem­ber, tot alles wat nog in de ruïnes van het getto leefde, letterlijk was uitge­doofd.

Dc joodse strijders, voor het meren­deel jonge mensen, zijn allen tot de laatste man in de strijd omgekomen, geen van hen heeft zich overgegeven. Een heldhaftige strijd, die in dc ge­schiedenis haar weerga niet kent, werd door een pover bewapende groep ge­voerd tegen een overmacht van uit­stekend bewapende Duitse soldaten, die met meedogenloze wreedheid tegen de inwoners van het getto oprukten. Dat dc strijdende.Joden zo lang heb­ben standgehouden was 'tc danken aan hun morele kracht, zij streden hun strijd voor een rechtvaardige aange­legenheid. Tenslotte moesten zij voor de geweldige overmacht zwichten. Dit heldenepos der Poolse Joden ver-wetk bij de lezer een diepe ontroering, maar vervult tevens met bewondering en erkentelijkheid voor de heldhaftige Joodse strijders, die ook voor zijn vrij­heid cn geluk zijn gesneuveld. De opstand in het Warschause getto, die op 19 april 1943 uitbrak en in zijn verschillende vormen vele weken duurde, was geen wonder, noch een wanhoopsdaad van mensen, die niets meer hadden te verliezen. Het was een nationale, antifascistische vrijheids­strijd, dc bekroning van langdurige voorbereidingen en goed ontworpen plannen, het resultaat van dc gemeen­

schappelijke pogingen van alle anta­gonisten van het nazidom in het get­to. De Joodse opstandelingen hadden een goed gefundeerd program, dat m vier tc vervullen taken was ingedeeld: de Joodse bevolking te benouden voor verbanning en vernietiging, actief ver­zet tc plegen regen het volkcnmoord-programma van de fascistische bezet­ters; de nationale waardigheid cn dc men­selijke waardigheid van de getto-ge­vangenen, tc verdedigen; deel te nemen aan de algemene vrij­heidsstrijd van het Poolse volk en alle \ redelievende volken, die ondanks dc door de bezetters opgeworpen moeilijk­heden voor de bevrijding van de fas­cistische onderdrukking streden, het geloof in een onherroepelijke over­winning op het fascisme, in dc ver­nieuwing van de wereld en van het Joodse volk te verstevigen en tenslotte dc overtuiging van een toekomstige: wereld van vrede, van scheppende ar-t)eid en vriendschap onder de volken tc verbreiden. Dit geloof bleek de stoot, die de getto­historicus Dr. Emanuel Ringelblum er toe bracht de stukken van het marte­laarschap, van de misdaad en het ver­zet te vergaren, om deze in de om­woelde aarde van het Joodse stadsdeel van Warschau te begraven. De Joodse opstandelingen hadden bo­vendien een nationale en gemeen­schappelijke stnjdtraditic. Deze tradi­tie is gegroeid uit het veelvuldig ver­zet der Joden: de oudhistorische strijd der Maccabeeërs, de grote opstand van de Joodse Zeloten en Bar Kochba te­gen Rome, de deelname van de Poolse Joden aan de vrijheidsstrijd van het Poolse volk in de J9de eeuw, dc offer­vaardige barricadegevechten van het Joodse proletariaat in Warschau. Lodz, Bialystok en andere steden tij­dens de revolutie van 1905, de zelf­verdediging tijdens de pogroms ïu het tsaristische Rusland en tenslotte dc staking in antwoord op de antisemiti­sche politiek der Poolse reactie tijdens de periode tussen de beide wereldoor­logen. In deze traditie werd zowel dc arbeider als de schooljeugd van het Warschauer getto opgevoed. Daar­naast bestudeerden zij de beste boe­ken der wereldliteratuur, waardoor zij werden gesterkt in hun verzet tegen de nazipoltüek, die tot doel had de Joden uit dc beschaafde wereld en dc cultuur te verdrijven.

De opstand in het Warschause getto moet dus tot de verzetsbewegingeii worden gerekend cn neemt hierin een vooraanstaande plaals in. De op 19 april in het Warschause get­

to begonnen stiijd, die een zo tragisch einde nam als de geschiedenis nog niet kende, was de eerste opstand van een stad m het bezette Europa. Alle overige opstanden in steden (in War­schau, Praag, Parijs, in Noord-Italiè) braken in 1944 uit. De auteur had slechts één doel voor ogen, dit historisch, ongewone gebeu­ren tot leven te wekken, zowel het martelaarschap ais het verzet der Warschause Joden met als achtergrond de Poolse en internationale toestand van die tijd te schetsen cn dit in ver­band met de Poolse en internationale verzetsbeweging, om o.m. langs deze weg de bekende en onbekende getto­strijders met een gedenkteken te hul­digen, evenals hen wier as in de brandhaarden, bossen en kampen is verpulverd en door de wind wegge­blazen, maar wier herinnering in on­ze harten zal voortleven, en tenslotte om tenminste ten dele de nalatenschap van de helden cn martelaren uit te dragen, om voor alle volken der we­reld hun stem de profundis uit het brandende getto te laten weerklinken, om de ernstige waarschuwing tegen nieuw onheil, nieuwe volkenmoordcii, nieuwe agressie-oorlogen, een nieuw Auschwitz uit te schreeuwen cn nog eens de lugubere waarheid over de na­zi-misdadigers die nog steeds in hun hoofden rondspoken, mede tc delen.

Willem A. Maijer

Telegram naar Moskou Dit voorjaar werd een boekje bekend, ,Jodendom zonder opschik", geschre­ven door T. Kitsjko cn uitgegeven door de Academie van Wetenschap­pen der Oekrajine tc Kiëw, waarvan alleen al de tekeningen (o.m. gerepro­duceerd in de Jewish Chronicle te Londen) een antisemitisch karakter droegen Het Nederlands Auschwitz Comité heeft zich derhalve op 26 maart ge­richt tof dc regering der U.S.S.R. tc Moskou met een telegram van de vol­gende inhoud: „Alarmed over antisemitic symptoms ask for explanations and steps to be laken s— Nederlands Auschwitz Co­mité". (Zijn verontrust door antisemitische uitingen verlangen opheldering en hel nemen van maatregelen — N A.C.). Intussen is in de pers een verklaring uit Moskou verschenen, waarin wordt gezegd, dat er „foutieve uitlatingen . en illustraties . . in de brochure voor­komen . . die kunnen worden uitge­legd in de geest van anti-semitisme." De uitgeverijen werd aanbevolen „op­merkzamer te werk te gaan." Van de bevrijders van Auschwitz ver­wachten wij meer.

Ondergedoken babys en peuters Wij vervolgen hierbij de serie artike­len over de gevolgen van kamp en on­derduik van kinderen. Deze artikelen zijn het resultaat van een aantal gesprekkeji die onze mede­werkster mevrouw A Fels mocht heb­ben met de Amsterdamse zenuwarts mevrouw R, Swelheim-de Boer.

In ons vorige artikel hebben wij in grote lijnen een indeling gemaakt van kinderen die op enigerlei wijze te lij­den hebben gehad van kamp of on­derduik. Tijdens onze verdere gesprekken bleek ons hoe langer hoe duidelijker, dat een indeling in scherp afgebakende groepen eigenlijk niet te maken valt. Wij kwamen dan ook tot dc slotsom dat wij het best op enige van de vele mogelijkheden wat dieper in kunnen gaan. In dit artikel willen wij dan ook eens die kinderen bekijken welke als baby of peuter de onderduik in­gingen, het geluk hadden in een goed pleeggezin terecht te komen en beide ouders mochten behouden. Deze kinderen wisten in de regel niet beter of de onderduik-ouders waren hun eigen ouders, terwijl zij zich van de eigen ouders niets of bijna nieis herinnerden. Vond dan de scheiding van de pleegouders te abrupt plaats met onvoldoende uitleg en verklaring, dan betekende de hereniging met zijn eigen ouders voor het kind een onbe­grijpelijke en pijnlijke zaak; bij het kind was er heimwee naar en verdriet om de pleegouders en boosheid op de eigen ouders die voor hem „vreemde indringers" betekenden en hem „ge­roofd" hadden. Voor de ouders, die zelf aan grote psy­chische spanningen hadden blootge­staan, zij het in kamp of onderduik, voor wie vaak de hoop op hereniging met hun kind bij uitstek de prikkel was geweest om vol te houden en door te zetten en die zich vele malen de vreugde van het weerzien voor ogen gehouden hadden, leverde de confron­tatie met het kind veelal een smarte­lijke teleurstelling op. Het kind her­kende hen niet en zeker niet wanneer het als baby bij hen was weggegaan. Het reageerde begrijpelijkerwijze op hen als op vreemden. Maar ook de ouders herkenden hun kind niet en hadden een irreëel beeld met zich mee­gedragen dat door de tijd was achter­haald. Voorts werd in vele gevallen de situa­tie nog geladener door de gecompli­ceerde gevoels-relatie tussen ouders en pleegouders. Er waren pleegouders die, naarmate zij zich meer aan het

kind gingen hechten en naarmate het duidelijker werd dat dc kans op terug­keer der ouders steeds kleiner werd zich vertrouwd maakten met de ge­dachte, dat het kind ook na de oorlog voorgoed bij hen zouden blijven, soms zich betrapten op de wens dat de ouders maar niet zouden terugkeren, een wens waarover zij zich uiteraard heel schuldig voelden, maar toch een wens die in de sterk emotioneel gela­den confrontatie met de eigen ouders begrijpelijker wijze een enorme verbit­tering en woede opriep. Ook gebeurde het herhaaldelijk dat de pleegouders met schrik reageerden op de terugkeer der ouders, hetgeen dezen heel goed voelden en waardoor zij pijnlijk wer­den getroffen. De gevoelens* der eigen ouders t a.v. de pleegouders waren vaak zeer tegen­strijdig, dankbaarheid voor hun zorg, naast jalouzie op hen, die zulk een be­langrijke plaats in het leven van het kind waren gaan innemen. Het was zowel voor de ouders als voor de pleegouders een enorme opgave om de overgang van het kind uit het pleeg­gezin naar dal der eigen ouders zo ge­leidelijk mogelijk en met een minimum aan psychische schokken te laten plaats vinden. Een aantal ouders meenden dat hun kind de pleegouders wel gauw zouden vergeten nu alles weer „gewoon" was; hierbij was de wens de vader der ge­dachte. Immers de ouders trachtten met man en macht dc ellende van de achter hen liggende oorlogsjaren te vergeten. Waar zij er in de eerste in­stantie zelf in slaagden een deel van hun rampzalige ervaringen weg te dringen uit hun geheugen, dachten zij dat dit ook met het kind het geval zou zijn. „Hij denkt nooit meer aan hen" zeiden zij „want hij praat nooit meer over ze" — en vele kinderen praatten inderdaad nooit meer over hun pleeg­ouders, maar niet omdat zc hen ver­geten waren, maar omdat ze voelden dat zij hun eigen ouders boos of ver­drietig zouden maken indien ze wel over hun pleegouders zouden spreken. Welke psychische gevolgen nu kan een dergelijk in het leven van het kind zo ingrijpend gebeuren als scheiding van de pleegouders en hereniging met dc eigen ouders in het latere leven hebben?

Wij zien zo heel vaak dat deze kin­deren een wel haast panische angst houden voor iedere scheiding van ge­liefde personen of vertrouwde omge­ving. Zij missen immers de zekerheid en het vertrouwen dat hun leefsituatie ongewijzigd zal blijven. Men zou kun­nen zeggen dat deze kinderen leven met op de achtergrond een permanente dreigmg van onheil en vage verwach­

ting dat er weer iets ergs zal gaan ge­beuren, n.1. dat zij ook deze (hun eigen ouders) aan wie zij zich gehecht hebben weer zullen verliezen. Kinderen aan wie onvoldoende moge­lijkheid geboden werd om de boosheid over de scheiding der pleegouders af te reageren of te verwerken bleven zit­ten met een stuk onverwerkte woéde, een vaak voor hunzelf onduidelijke wrok. Dit uitte zich in hun latere le­ven vaak als b.v. een vage wrok tegen de maatschappij in het algemeen, een slechte relatie met een of beide ouders ca autoriteits-figuren, een onvermogen om met hun gevoelens van boosheid in het algemeen om te gaan. Dit kan dan blijken uit oen „de dingen niet of met de allergrootste moeite uitpraten",-mei andere woorden, zich van de omge­ving af sluiten wanneer hun woede door het een of ander gewekt is. Ju het bovenstaande hebben wij ge­tracht een beeld te geven van de pro­blematiek, teweeggebracht door de onderduik, bij de jonge kinderen en hun ouders. Het betrof hier dan nog de meest gunstige situatie die helaas zeer weinig is voorgekomen, n.1. èn goed pleeggezin èn beide ouders te­ruggekeerd. Men zal zich kunnen voorstellen dat het niet terugkeren van een der ouders de problematiek van het kind extra verzwaard heeft en een belangrijke be­lastende rol gespeeld heeft in zijn ver­dere ontwikkeling. Wij hopen dit punt in ons volgende artikel verder uit tc werken.

WIESENTHAL OVER

FRANKFORT

„In Frankfort had een week lang de achtergrond, het systeem, de opvoe­ding tot moord behandeld moeten wor­den," zegt ir, S. . Wicscnthal togen ons, na zijn rede ter herdenking van Warschau's getto-opstand. „Van de bijna 6000 SS-ers van Auschwitz kent men maar 900 namen: 200 zijn in Polen direct terechtgesteld, van 245 kent men het adres, van 60 zijn er ge­tuigen, daaronder de 23 van nu. En dan komen er nog een stuk of 15. En dat geldt dan allemaal zg. „onmiddel­lijk schuldigen". Wij zijn niet quitte met dit proces, maar het komt recht en opvoeding ten goede. Miljoenen horen en lezen er­van, vooral onder de jeugd. De kloof tussen de jonge, nieuwe generatie en de oude, medeschuldige in Duitsland wordt erdoor verdiept. Dat is een winstpunt.

Mr. S i e thof f . . . de oudjes wachten

Wanneer Mr. Siethoff het nodig vindl om regelmatig de pers in ie schakelen om de wachtenden tot rust aan te ma­nen, dan hapert hei ons inziens er­gens. Administratieve moeilijkheden? Valse opgaven? Tekort personeel? Er kun­nen rustig nog enige argumenten wor­den aangevoerd om aan te tonen dat de langzame uitbetaling daarvan het gevolg is. Wij geloven daar niet aan. zeker niet wanneer het onze mensen betreft. Eer­

stens is het bijna 20 jaar na de be­vrijding en ook bijna 20 jaar nadat Duitsland verplicht werd zijn smarte­geld aan ons te betalen. Bijna 20 jaar hebben de regeringsautoriteiten dc tijd om alle gegevens te verzamelen die no­dig waren voor de uitbetaling van he­den. Wanneer zij 20 jaar geleden hiermede waren begonnen dan hadden dc cijfers nu een lugubere klank gekregen. Want dan zouden wij precies weten, hoeveel slachtoffers en nabestaanden nooit cén

cent smartegeld zullen ontvangen. Het aantal doden zou het aantal levenden ver hebben overschreden De joodse slachtoffers en nabestaan-den die de grootste groep vormen in deze materie, zijn administratief geen probleem. Erger wordt het nog, wan­neer het dc oudjes betreft. Tientallen s o.s.-brieven hebben ons bereikt van mensen van 70 tot 85 jaar, die nog geen cent uitkering hebben ontvan­gen. Het is een schande dat admini­stratieve of welke andere rompslomp de oorzaak is, dat deze oudjes nog steeds moeten wachten.

Jos. Slagter

Prof. Sehns boek

gebruikt bij proces

Hoe belangrijk het materiaal van het Int. Auschwitz Comité is. wordt men eerst ten volle gewaar op het proces te Frankfort, waar men de rechters liet hoek van prof Sehn kan zien raad­plegen.

Onze lezers kunnen in het bezit ko­men van dit materiaal. Voorlopig be­schikken wij nog over ccn voldoende voorraad albums, maar ook deze ver­mindert, (prijs ƒ 10.— ) Van het boek ,,Konzcntrationslager Auschwilz-Blrkcnau" door prof Jan Schn is nog slechts een beperkt aantal ex. aanwe­zig. De prijs is ƒ 3 — (plus 3b cent voor toezending per post, dc tekst is in liet Duits.

De tekst van het foto-album „KL Auschwitz" is in het Frans. Duits en Engels afgedrukt

Dia's uitverkocht Sinds wij de aanbieding van dia's over Auschwitz plaatsten, is de — kleine — voorraad films bij het I.A.K. Ie Warschau uitverkocht Het geld dat wij reeds ontvingen ( ƒ 15 .— per be­stelling ) wordt onmiddellijk terugge­stort op de rekening der aanvragers. Wij bieden dezen onze verontschuldi­ging aan, omdat wij hen moesten te­leurstellen. Zodra er nieuw matcrian! beschikbaar komt, zullen wij dit he­kend maken.

VRIENDEN IN HET BUITENLAND . . EN HIER

Het verheugt ons, dat ook in het bui­tenland de belangstelling voor het werk van het N A C . toeneemt. Dit blijkt uit de S 169, die wij van mevr. R. Soyer en de >} 10, die wij van de heer K. Peres mochten ontvangen Ook uit Zuid-Afrika en Suriname zond men ons bijdragen. Dat toont aan, dat er ..muziek in zit". Wij wek­ken onze vrienden op. waar zij zich ook in het buitenland bevinden, hun meeleven te blijven bewijzen, of door overmaking op onze postrekening of op de Amsterdamse Bank, van Baer-Icslraat, Amsterdam, telkens t.n.v. N A.C., Amsterdam. Vrienden in Nederland, die nog niet gireerden . . . neemt U hier nota van? Voor hen, die al gireerden, maar toch werden aangeschreven: onze excuses. En . . vergeet U niet ons adressen van Uw cn onze vrienden op te ge­ven'

Auschwitzavond in Anne Frankhuis Op woensdagavond 29 april a.s , 8 uur, zal in het Anne Frankhuis, Prin­sengracht 263, een forumavond wor­den gehouden, waar overlevenden van het kamp Auschwitz, allen leden van het Nederlands Auschwitz Comité, vragen zullen beantwoorden. De Stich­ting Anne Frankhuis heeft alle hoof­den van scholen te Amsterdam aan­geschreven en alle leerkrachten uitge­nodigd om vlak voor de bevrijdings­dag van de oud-gedeporteerden zelf te horen hoe en wat de kampen waren.

Alle belangstellenden zijn op deze avond hartelijk welkom.

(Slot van pag. 2)

De dood in miljoenenvoud waart door de gloednieuwe zaal van het Gallus-Gemeinsehaftshaus, maar stuit blijk­baar af op de verdachtentnbune Daar herinnert Mulka zich niets (hij, Bacr's adjudant, moordde per tele­foon ), was Hofmann afwezig, schoot Bogcr nooit, heeft Neubert voor het eerst van „abspritzen" gehoord, waar Hantl naar eigen zeggen juist toe was „bcstimmt". Maar Hantl is nu weer zo goed geweest voor een Italiaanse rabbijn cn ccn „Jude aus der Tsche-chci". Daar weet Capesius niet meer, dat hij getuige Vera Alcxander naar een „Erholungsheim" wilde brengen cn dat met een juist (natuurlijk clan­destien ) bevallen vrouwtje ook liet doen. Dat Heim, ook de president weet het, was de dood.

Hoe zei die getuige het ook weer 9

,,Dic Juden mussten sterben, die Po­len sollten sterben, die Dcutschen konnten sterben "

In een pauze wijst een journalist op een man, die de trap afgaat: ,,Schlage, van de bunker." Van de „Stehbunker" ook. waaruit men m de nevencellen verhongerenden dagenlang om water hoorde gillen Schlage kon gaan en staan, eten en drinken, waar hij wilde Hij is nu pas in arrest Dat is maar amper de helft dezer gepatenteerde moordenaars, en geen van hun oude bazen Ecu dezer, dc Buna-chef Bute-fisch, die destijds de slaven afbeulde en de zieken ter dood verwees, kreeg onlangs een onderscheiding uit Bonn, die hij, na een koor van protest der slachtoffers, moest teruggeven. Toch was dit heer veroordeeld in Neuren­berg, samen met zijn baas, Ambros. Nog eisen de doden rekenschap, van de beulen cn hun bazen.

Eua Tas

De auto voor iedereen

T R A B A N T vanaf

f 3575.-Hoofddealer voor Amsterdam en omstreken

Garage LEEH 1ste Jac, v, Campcnstr. 31 Amsterdam tel. 7 2 6 4 2 6 eti 7 2 ó > i 5

ff a r u ó o

UW PLATEN-LEVERANCIER

Groots uitgebreide collectie; opera-,

operette- , dans en klassieke platen

Altijd voorradig grote sortering

J o o d s e platen

dealer van G A R R A R D motoren

en wisselaars

Jan Evertsenstraat 126

Amsterdam Tel. 87271 S. Swart

Gereedschappenhandel

Gebr. Tertaas Oude Schans 73

Amsterdam

tel. S7123

M. Verdoner Van Baerlestraat 8-1 Amsterdam

Tel. 7 2 2 6 0 8

te Damestassen

te Handschoenen

te Koffers

te Al le luxe lederwaren

in bijpassende

fleurige voor jaar skieurm

banketbakkerij

„Oldenburg"

De zaak voor

mensen met een

verfijnde smaak

F i r m a O l d e n b u r g

Beethovenstraat 17

Telefoon 72 5 5 2 0

De sensatie van rotterdan:

N I E U W

snackbar-restaurant

'n overvloed van verrukkelijke belegde

broodjes, snacks en exquise salades.

9 w i n k e i v e r k o o p fijne vleeswaren, delicatessen, binnen- en buitenlandse

kaassoorten

K O R T E L I J N B A A N 9 R O T T E R D A M

Telefoon 1 1 7 7 1 0 - 1 1 0 8 1 0

Kampf - Tod - Anden ken Zum 20 . Jahrcstag des Aufstandcs im W a r s c h a u er Getto. 1 9 4 3 - 1 9 6 3 . hen bijzonder gedenkboek in dc Duitse taal over de jodenvervolging i n Polen en in bet bijzonder over de opstand in bet gelto van W a r ­schau. 188 blz. foto's, groot formaat, linnen band: f 2 0 , 0 5

De vrijheid sterft niet Een verzameling afscheidsbrieven van ter dood veroordeelden uit bet turopees verzet tegen het fascisme.

4 0 4 blz . linnen band £ 8 ,90

Julius Fucik Met de strop om de nek Een bijzonder verzorgde heruitgave van het sedert 1 9 4 8 uitverkochte boek van Julius Fucik. 129 blz , linnen band f 5,2*5

Boekhandel Pegasus

D h N H A A G Hobbemastraar 57

R O T T E R D A M

Hoogstraat 1 4 3

A M S T E R D A M Ijeidsestra.il 25 Postrekening 173"! 27