nederlands auschwitz c o m i t é

maandblad

december 1 9 6 3 5 e jaargang no. 12

secr. r. cheval, volkerakstraat 2 6 ' amsterdam-z., postgiro 2 9 3 0 8 7

Kennedv, de vrede en wij . . . Radio en t.v., pers en het praatje op het achterbalcon hadden in de afgelopen tijd één onderwerp: de moord op Kennedy. E r bestond een grote eensgezindheid: ver­ontwaardiging over de misdaad, deernis met een jong gezin, waaraan de vader bij de uitoefening van zijn plicht was ontvallen. Dat trof ieder, ongeacht zijn belang­stelling of sympathie voor Amerika.

Is dit, zal hier of daar iemand zeg­gen, een reden om er nog eens in ons blad op terug te komen? J a , en zelfs juist in ons blad. Kennedy is immers doodgeschoten op het moment, dat een zekere ontspanning in de wereld was ingetreden, waaraan hij had meege­werkt en zeker ook verder had willen bijdragen. E n is werken voor vermin­dering van het oorlogsgevaar, voor uit­bannen van oorlog, niet de taak, het wezen zelf van ons comité? Hoe zouden wij kunnen vergeten, dat de Hitiers en Himmlers, van meet af aan op oorlog uit, pas in de oorlog hun vernietigingskampen in volle ac­tie kregen alleen de oorlog en hun „Siegeszug", in de bezette gebieden, hoe tijdelijk ook, maakte het hun mo­gelijk zoveel mil joenen mensen, bur­gers en militairen, mannen, vrouwen en kinderen te vermoorden. Intussen zijn de mogelijkheden om gehele be­volkingen en zelfs de mensheid uit te roeien nog groter geworden, zoals ver­antwoordelijke staatslieden alom er­kennen. Voor ons spreekt het vanzelf op te komen voor vrede en overeen­stemming tussen de volken en „blok­ken" , allen te steunen, die daar op hun manier naar streven. Kennedy was daar een van; hij is nu dood. E n men vraagt zich af: wie had er bij zijn dood belang? D e Zuidelijke rassenhaters, van eigen superioriteit overtuigd? De profiteurs bij een kou­de of warme oorlog? Zij zullen wel met lede ogen een begin van betere verstandhouding aanzien. Het zullen wel hun kinderen zijn, die dachten, dat ze moesten juichen, toen ze hoor­den, dat de president dood was. Het schot op Kennedy is niet alleen een misdaad, het is een dreigement te­gen alle vredelievende mensen; het is ook een alarm! Het beduidt, dat wij op onze hoede moeten zijn. Zoals wij

allen één zijn in onze afschuw van de moord, zo kunnen wij het ook zijn vóór de zaak, die de afschuw van zijn moordenaars wekte, de zaak van de vrede. Er is sprake van een verdere overeenkomst dan de beperkte kern­stop, die een stap in de goede richting was: een vredespact tussen de ver­schillende bondgenootschappen, die er in Europa en gedeeltelijk ook daarbui­ten bestaan. D e zaak van de vrede, van een NA-VO-Warschau-vredespact is iets heel groots, het lijkt ons te boven te gaan, maar het is onze bloedeigen zaak. W i j oud-Auschwitzers en nabestaanden van Auschwitz-slachtoffers, wij zijn de sprekendste getuigen van wat oor­log betekent. W i j begrijpen dat zelf maar al te goed en wij kunnen het anderen en vooral jongeren doen be­grijpen. Zeg niet: wij zijn met weinigen, een onbetekenend groepje gewone mensen. U hebt uit datzelfde Amerika deze weken nog iets anders vernomen. Iets dat ons ook aangaat, het geval Pres­ton Cobb. Ons comité heeft onmid­dellijk tegen de voorgenomen executie van een jongen geprotesteerd en dui­zenden met ons. Het betrof hier im­mers weer de rassenwaan, die doodt. E n wat hebben wij gezien? Er kwam een beweging in de gehele wereld, in ons eigen land in de breedste kring, de regering maakte zich tot tolk van het verontruste volk — niet omgekeerd. Het succes bleef niet uit. Laat ons dat een voorbeeld zijn. Voor onze rechtvaardige zaak: nooit meer Auschwitz! — en dat houdt in: nooit meer oorlog, dus werken voor de vre­de — zijn allen te winnen. Onze ver­langens? Zij zijn toch vanzelfspre­kend! Bestraffing — te langen leste — van de kampbeulen van Ausch­witz in het proces te Frankfort ; uit-

Januari - hardenkingsmaand Ieder jaar herdenken wij in ja­nuari de bevrijding van het kamp Auschwitz. Ditmaal orga­niseert het Nederlands Ausch­witz Comité een reeks manifes­taties in het midden van deze maand. Daarom noemden wij januari 1964: herdenkingsmaand. Boris Goetnikow, de violist, die het laatste Tsjaikowski-concours won, zal meewerken aan alle avonden, die zullen plaats vin­den. Op 11 januari te Amsterdam in het Kon. Instituut voor de Tro­pen. Op 12 januari te Den Haag, in Diligentia. Op 15 januari te Rotterdam, Palace, Zomerhofstraat 15. Houdt deze avonden vrij! Bestelt tijdig Uw plaatsen! Brengt Uw vrienden en beken­den op de hoogte! Bijzonderheden vindt U op pag. 3. Eind januari verschijnt onze her­denkingskrant, waar nu al, blij­kens het grote aantal adverteer­ders, naar uitgekeken wordt. Door deze krant kunt U een nog groter kring van mensen met ons werk bekend maken. Stuurt ons hun namen en adressen.

betaling — eindelijk — en op een be­hoorlijke manier van het smartegeld, dat zo lang met smart verwacht is en geen fooi mag zijn. E n dan: oprich­ting van het monument te Auschwitz met steun ook van de Nederlandse re­gering. Dat is ons aller vaste wil en daar zul­len ook de hoogst geplaatsten naar moeten luisteren. W i j verheffen onze stem tegen de moord op volken en presidenten, wij komen op voor vrede en recht.

Het leed van de Joden een fooi waard

Eindelijk zijn de uitkeringen van smartegeld aan nazi-slachtoffers dan een feit geworden. Is er nu reden tot juichen? Het tegendeel is waar. Meer en meer bekruipt je het gevoel ,,de goede gevers" de fooi in hun gezicKt te moeten werpen. Zeker, duizend gulden is voor wie niets heeft een heleboel geld, maar wanneer je dit bedrag vergelijkt met uitkeringen, die via het B E G aan Duitse nazi-slachtoffers zijn uitbe­taald, dan rijst de vraag, waarom aan de tienduizenden slachtoffers buiten het „ R e i c h " niet precies zo een uit­kering is verstrekt. Stellig, het aantal nog levende Duitse nazi-slachtoffers is klein te noemen tegenover die in de toenmalige bezette gebieden. In tegenstelling tot het Duitsland van Hitier, waar het over­grote deel van de bevolking, als het al niet meehielp, dan toch onverschil­lig stond tegenover de vernietiging der Joden, zijn in de bezette gebieden ve­len, dank zij de verzetsbeweging, ont­komen aan de beulsklauwen ( i n Duitsland zelf lukte dit slechts een

klein groepje) . Een soort schaamtege­voel voor deze vernietiging schijnt de Bondsregering ertoe gebracht te heb­ben de eigen landgenoten met enige égards te behandelen, als gebaar te­genover de buitenwereld. Toch was het B E G oorspronkelijk op­gezet om alle nazi-slachtoffers op de­ze basis uit te betalen. De grote in­vloed van de oud-nazi's op het gehele leven in West-Duits land en de nog niet verleerde antisemitische opvattin­gen zullen aan de verandering in de­ze wel niet vreemd zijn. Dat er geen geld zou zijn is niet aan­vaardbaar voor een ieder, die iets weet van de vooraanstaande economische positie, die de Bondsrepubliek be­kleedt. W i j blijven het standpunt in­nemen, dat de uitbetaling van het smartegeld moet plaats vinden op ba­sis van het B E G (Bündesentschadi-gungsgesetz); niet om het gewin, maar om de zin, als U begrijpt wat ik be­doel.

Jos Slagter No. 1 7 9 6 9 6

de m e n s de m e n s e e n wolf

Voorlichting voor de studerende jeugd

Onder de titel „Homo homini lupus" (De mens de mens een wolf) is tussen Sinterklaas en Kerstmis in het Am­sterdamse Maagdenhuis aan het Spui (een der gebouwen van de Gemeente-Universiteit) een vrij kleine, maar heel verhelderende tentoonstelling ge­houden over bezetting en verzet, con­centratiekampen en Jodenvervolging tijdens de tweede wereldoorlog. Deze expositie was speciaal bestemd voor studenten — al had ieder er vrij toe­gang en is tot stand gekomen door toedoen van de Vriendenkring van voormalige gevangenen van Sachsen­hausen. Aanleiding was het ,,Dachautje spe­len", dat aan het begin van het vorige studiejaar zoveel stof heeft doen op­waaien en waaruit bleek, dat de stu­derende jeugd (evenals nog zoveel an­deren, helaas) vaak te weinig weet van de verschrikkingen, die wij hebben on­dervonden en daardoor dus ook niet waakzaam genoeg zou zijn tegen een herleving van de fascistische barbarij. Uit de verzameling van de Vrienden­kring Sachsenhausen, het Rijksbureau voor Oorlogsdocumentatie en aange­vuld door enkele panelen en het album van het Nederlands Auschwitz Comité werd een reeks foto's bijeengebracht, die een bescheiden beeld konden bie­den van wat de S.S.-wolven het Ne­derlandse volk hebben aangedaan. Speciale aandacht was gewijd aan hun opleidingscentrum, het kamp Sachsen­hausen. Als contrast hiermee enige treffende modellen en ontwerpen voor verzets-monumenten van vooraanstaande Ne­derlandse beeldhouwers. De tentoonstelling werd geopend door de rector-magnificus prof. Kók in aan­wezigheid van genodigden, waaronder ons comité. Gelijktijdig met de tentoonstelling werd dagelijks de Sachsenhausen-film kosteloos in theater Kriterion voor de studenten vertoond.

N.A.C. vroeg Kennedy nog om gratie Op 2 1 november, dadelijk na het bekend worden van het voornemen de als 15 -jarige in Georgia veroordeelde negerjongen Preston Cobb na ruim twee jaar als­nog ter dood te brengen, verzond het N.A.C. het volgende telegram:

Aan J. F. Kennedy, president van de V.S., Witte Huis, Washington.

Het Nederlands Auschwitz Comité, allen overlevenden van vernietigingskampen en op grond van ras vervolgden zijn ten zeerste verontrust door het besluit van de voorgenomen executie van Preston Cobb. Verzoeken U tussenbeiden te komen om deze moord op een kind te beletten.

Nederlands Auschwitz Comité

Onmiddellijk na het overseinen van dit telegram werd president Kennedy ver­moord. Protesten en gratieverzoeken bleven binnenstromen bij zijn opvolger: uit Nederland o.a. van de Orde van advocaten, de hoogleraren in het strafrecht, hon­derden leerkrachten, het Humanistisch Verbond en nog vele anderen. Middelbare scholieren hielden een demonstratie te Amsterdam en minister Luns verklaarde in de Kamer de verontrusting onder het Nederlandse volk te Washington te zullen overbrengen. Op 5 december werd bekend gemaakt, dat een reizend federaal gerechtshof in Georgia de executie voor onbepaalde tijd had opgeschort.

AUSCHWITZ - HERDENKING 1964 O p 2 7 januari 1 9 4 5 bereikte het Sow-jet-leger Auschwitz en hield het ver­nietigingskamp op te bestaan. Ieder jaar wordt dit feit in tal van landen herdacht. Die bevrijding, die voor mil­joenen te laat is gekomen, is een reden tot gedenken, maar ook ter waarschu­wing voor de overlevenden, voor de nieuwe generatie. De herdenking is de gelegenheid, waarbij de eed „Nooit meer Ausch­w i t z ! " sterker dan ooit doorklinkt tot ver buiten de kring van de slacht­offers en die hun na staan. Het Nederlands Auschwitz Comité heeft binnen het kader van de inter­nationale Auschwitz-herdenking al sinds jaar en dag een traditie gevestigd door omstreeks de bevrijdingsdag van het kamp een groot aantal van onze vrienden bijeen te brengen op een avond, die gewijd is aan wat ons aller gedachten blijft vervullen. Het is ons een grote eer en, menen wij , geheel in overeenstemming met de be­tekenis van wat wij herdenken, dat grote kunstenaars aan deze manifesta­ties zullen deelnemen. Wederom mogen wij een buitenlandse

gast begroeten: de violist Boris Goet-nikow uit de Sowjet-Unie, die de eer­ste prijs won op het internationale Tsjaikowski-concours dat in 1 9 6 2 te Moskou werd gehouden en die in de zomer van dat jaar al in het Kurhaus te Scheveningen is opgetreden. Naast hem zal te Amsterdam het Kunstmaandorkest optreden, dat op het ereconcert voor de ghettostrijders in het voorjaar een onvergetelijke in­druk achterliet. Eveneens te Amsterdam zal de beken­de actrice Henny Orri een speciale op­voering voor ons geven van de ver­maarde scène van Bertolt Brecht, die zij op de planken en voor de t.v. tot zulk een bezielend leven heeft ge­bracht. Den Haag beleeft iets unieks: Boris Goetnikow speelt hier met Theo Olof en Wil lem Hielkema. E n Char-lotte Kohier zal het Hooglied voordra­gen. T e Rotterdam zullen wij naast onze buitenlandse gast een gerenommeerd Nederlands musicus horen, de pianist Fel ix de Nobel. Ook hier zal het muzikale gedeelte

worden afgewisseld door voordracht en wel van Enny Mols-de Leeuwe. Wi j twijfelen er niet aan of de Ausch­witz-herdenking zal ook in 1 9 6 4 weer een belangrijke gebeurtenis in het openbare leven der drie grote steden zijn.

Boris Goetnikow

Auschwitz-herdenking 1964 Amsterdam

Aula Koninkli jk Instituut voor de Tropen, Mauritskade zaterdag 11 januari , 's avonds 8 uur

Ter herinnering aan de bevrij­ding van het kamp Auschwitz

optreden van de violist Boris Goetnikow, winnaar van Tsjaikowski-concours 1962

met medewerking van het Kunstmaandorkest o.l.v. Anton Kers jes

Henny Orri vertolkt „ D e Jood­se vrouw" van Bertolt Brecht toespraak: J . G. Renes

K a a r t e n a ƒ 3 . — en ƒ 2 . — a. i . v e r ­kri jgbaar bij de secretaris R . Cheval , Volkerakst raa t 2 6 1 , t e i . 7 9 9 8 6 2 ; mevr . I. de Z w a r t e , v a n W a l b e e c k s t r a a t 9hs . , tel. 8 3 6 2 2 , A ' d a m W . ; J . Slagter , V a -leriusstraat 2 4 0 2 , A ' d a m Z . , tel . 7 9 8 0 3 6 ; D. v a n Geens , Or te l iuss t raa t 1 7 6 * , A ' d a m W . , te l . 8 5 5 7 2 ; m e v r . E . F u i t h -H a l v e r s t a d , Diemerkade 4 3 , Diemen, tel . 5 8 8 4 2 ( n a zes u u r ) en Ned. T h e a ­ter Centr . , Singel 1 8 6 . Tel . 2 3 0 2 0 1 .

Auschwitz-herdenking 1964 Den Haag

Diligentia, Lange Voorhout 5 zondag 12 januari 1964 , s avonds 8 uur

Ter herinnering aan de bevrij­ding van het kamp Auschwitz

optreden van de violisten Boris Goetnikow, win­naar van het Tsjaikowski-con­cours 1962 Theo Olof

de pianist Wil lem Hielkema

Charlotte Kohier zal het „Hoogl ied" voordragen

toespraak: Ds . P. Lugtigheid K a a r t e n a ƒ 3 . — en ƒ 2 . — verkrijg­b a a r bij: Dil igentia , L a n g e Voorhout 5 , tel . 1 1 7 6 4 7 ; N e d . Isr . Gemeente , N . Mols t raa t 1 3 ; Muziekhandel Smith , Nieuwstraa t 2 5 , tel . 1 1 2 8 8 3 ; Muziekhandel Smith , L a a n v a n M e e r -dervoort 2 7 3 .

Auschwitz-herdenking 1964 Rotterdam

Gebouw Palace Zomerhof straat 15 woensdag 15 januari , 's avonds 8 uur

Ter herinnering aan de bevrij­ding van het kamp Auschwitz

optreden van de violist Boris Goetnikow, winnaar van het Tsjaikowski-concours 1 9 6 2

tezamen met de pianist Fe l ix de Nobel E n n y Mols-de Leeuwe draagt voor toespraak: Drs E . Tas

K a a r t e n a ƒ 2 . 5 0 verkri jgbaar bi j : de R o t t e r d a m s e Kunstkr ing , W i t t e de W i t h s t r a a t 3 5 , tel . 1 2 3 0 3 3 ; N e d . Is r . Gemeente , P a e t s s t r a a t 4 0 ; E . B e n j a m i n s , Grote M a r k t 1 ; m e v r . F . S c h a a p - d e L e v i e , P r o v e n i e r s ­s t raat 1 1 b , tel. 4 2 3 2 1 ; m e v r . E . Herrewegen, T a a n d e r s t r . 8 8 ; M . v a n D a m , Beatr i jss traat 9 a .

Alle schriftelijke aanvragen om kaarten te richten tot mevr. I. de Zwarte, van Walbeeckstraat 9hs, Amsterdam W . , met ver­melding van de stad, waar men de herdenking wil bijwonen. Men wordt verzocht het verschuldigde bedrag over te maken op de postrekening N . A . C , 2 9 3 0 8 7 , onder vermelding van „Kaarten Auschwitz-herdenking Amsterdam, Den Haag of Rot­t e r d a m . "

Kaarten voor alle drie herdenkingen indien nog voorradig 's avonds aan de zaal.

Het N.A.C. ontving de volgende brief:

Binnenkort zal mij geld toegestuurd worden (CADSU), waar een bittere smaak aan zit, bitter, omdat het heet een vergoeding te zijn voor een niet onder woorden te brengen behande­ling (ster, kamp of onderduik), die ik en honderdduizend andere Nederlan­ders ondergingen onder de bezetting. Deze vergoeding zal ons niet helpen de eenzaamheid te verjagen, die zich steeds weer bij ons meldt, als ouders, kinderen, broers of vrienden, die het niet overleefden, ons weer in gedach­ten komen.

„Probeer toch te vergeten!" Mij lukt het niet. Van het komende smartegeld zal ik U f 100. — sturen voor het monument voor hen, die te Auschwitz omkwamen en f 30. — voor Uw krant, die mee­helpt om het heus niet fictieve, dan hier, dan daar weer opduikende fas­cisme te bestrijden. Voor mij neemt dit iets van de bittere smart weg.

Z., semi-rijksambtenaar

De auto voor iedereen

TRiBMT vanaf

f 3 5 7 5 . -

Hoofddealer voor Amsterdam en omstr

Garage LEEH

l»te Jac. v. Campenstr. 31 tel. 726426 en 726545

Een nog groter bedrag wil het N e d e r l a n d s Auschwitz C o m i t é k u n ­

nen o v e r m a k e n a a n het I n t e r n a t i o n a l e C o m i ­

té M o n u m e n t te Auschwitz uit de verkoop

v a n het al leen bij het N . A . C . te verkrijgen

a l b u m K L A U S C H W I T Z , w a a r v a n de o p ­

brengst bestemd is voor de oprichting v a n het

internat ionale m o n u m e n t op het terrein v a n

het voormal ige vernie t ig ingskamp.

Als U o n d e r s t a a n d e c o u p o n uitknipt e n o p

een briefkaart plakt of in open envelop, g e ­

frankeerd s tuurt a a n de voorzit ter v a n het

N . A . C . , J . S lagter , V a l e r i u s s t r a a t 2 4 0 * , A m ­

s t e r d a m Z . en ƒ 1 0 . — of een veelvoud d a a r ­

v a n o v e r m a a k t , ontvangt U een of meer e x e m ­

plaren v a n het a l b u m thuis .

Verzoeke om toezending van

exempl. K L . Auschwitz a ƒ 1 0 . - . Betaling geschiedt op Postgiro­rekening 2 9 3 0 8 7 t.n.v. N.A.C.

naam

adres

Bestellingen kunnen eveneens per giro-overdracht plaats vin­den.

Onderschrift der redactie: Een voor­beeld ter navolging!

Alles op het gebied van Televisie, Radio en

electrische apparaten

RAF Algemeen Technisch Bureau

I. R A F A L O W I T C H , R i j n s t r a a t 158

Te le foon 7 1 3 5 9 7 - 7 9 2 0 6 7

Gereedschappenhandel

P Gebr. Tertaas

Oude Schans 73 Amsterdam tel. 37123

aruóo U W P L A T E N - L E V E R A N C I E R

Groots uitgebreide collectie; opera-,

operette-, dans en klassieke platen

Altijd voorradig grote sortering

Joodse platen

dealer van G A R R A R D motoren

en wisselaars

jan Evertsenstraat 126

A m s t e r d a m Tel . 87271 S. Swart

WIE HELPT ONS AAN EEN

MACHINE?

E l k e m a a n d eist het adresseren v a n duizenden kranten e n o r m veel tijd en inspanning v a n de leden v a n ons comité . Al geschiedt het a d r e s ­seren op primitieve wijze, het lukt toch steeds het blad op tijd bij de lezers te krijgen. M a a r het zou gemakkelijker k u n n e n , zelfs moeten, omdat ons lezerstal (gelukkig) steeds toeneemt . W i e is bereid ons met r a a d en d a a d bij te s t a a n , hetzij door het b e ­schikbaar stellen v a n een a d r e s s e e r m a c h i n e , bemiddeling bij v o o rde ­lige a a n s c h a f of f inanciélëe h u l p ? Lezers , wij wachten op U w telefoontje of briefkaart ! W i e inlichtingen heeft wende zich tot m e v r . I . de Z w a r t e , v a n W a l -beeckstraat 9 h s . , A m s t e r d a m W . , tel . 8 3 6 2 2 .