Maandblad voorOnderwijs in Vlaanderen

Nr.73 • Maart 1997

Hoe breed zijnuw schouders?Hoe breed zijnuw schouders?

(advertentie)

WIJ ZIJN OOK JONGOf de leerkrachten ook geen abonne-ment kunnen krijgen op KLASSE voorOuders en KLASSE voor Jongeren? Graag,maar dat zou de oplage van die bladennog eens met 150.000 exemplaren dehoogte in jagen. Kan dus niet. De mees-te scholen zorgen voor enkele extraexemplaren in het leraarslokaal. Alleonderwerpen komen trouwens ookuitgebreid aan bod in deze eigensteKLASSE. Dat maakt juist de sterkte vanhet concept. Iedereen krijgt de informa-tie die hij nodig heeft, via zijn eigeninvalshoek. Leerkrachten, ouders en leer-lingen kijken soms heel anders tegen dezaak aan. Maar ze hebben wel eengemeenschappelijk belang: goed on-derwijs. De verschillende publicaties vanKLASSE kunnen die betrokkenheid al-leen maar ondersteunen. Wie de driebladen echt thuis wil ontvangen kaneen goedkoop abonnement nemen:200␣ fr. voor de nieuwsbrief ouders en250␣ fr. voor de jongerenkrant. Eén sein-tje volstaat.

Maandblad voor Onderwijsin VlaanderenUitgegeven door het ministerievan de Vlaamse Gemeenschapdepartement Onderwijs

Nr.73 • Maart 1997

Hoofdredacteur Leo BormansProductcoördinator Diana De CaluwéEindredacteur Gaby De MoorRedactie Myriam Paquet, Jan T’Sas, JanVan den Bossche, Michel Van LaereRedactiesecretaris Patrick De BusscherSecretariaat Anny Lecocq

Foto’s Luc DaelemansCartoons CampDesign Marc Herman

Verantw. uitgever Georges Monard,RAC Arcadengebouw, 1010 Brussel

Abonnement (10x per jaar): 900␣ fr.Gunsttarief (studenten, enz.): 450 fr.Alle Vlaamse leerkrachten, PMS-medewerkers enz. (van elk net en van elkniveau) krijgen KLASSE gratis.Adreswijzigingen uitsluitend regelen via deeigen schooladministratie.

Er is ook een Klasse voor Ouders (t.e.m.tweede jaar secundair onderwijs) en eenKlasse voor Jongeren (van het derde tot hetzevende jaar secundair onderwijs) voorscholen die dat wensen.

KLASSE, Koningsstraat 138, 1000 BrusselTel. redactie 02-211 46 60Tel. coördinatie 02-211 46 58Tel. abonnementen 02-211 46 62Tel. publiciteit 02-211 46 58Tel. KLASSE voor Ouders 02-211 45 64Tel. KLASSE voor Jongeren 02-211 45 82Telefax 02-211 46 61E-mail klasse@artefact.beURL www.artefact.be/klasse

IN DIT NUMMER

4-11De gemiddelde leerling bestaat niet

Wie les geeft voor de gemiddelde leerling, geeft les aan een legebank. De gemiddelde leerling bestaat niet. Bovendien vallen er bijzo’n leerkracht telkens leerlingen uit de boot. Een gemiste kans.Toch proberen steeds meer leerkrachten hun blikveld te verrui-men en aandacht te hebben voor élke leerling. De boeiende wegvan zorgverbreding.

12-14Het onderwijsveld

Aandacht voor elke leerling.Vizier p. 4-11

Als ze het in Brussel over uw school hebben, noemen ze dat «hetonderwijsveld». Dat is even wennen voor wie bij zijn beroep niet meteen denkt aan ploegen enpoten. Maar de veldwerkers van KLASSE volgen even nauwgezet wat er in Brussel gebeurt als watdaar de gevolgen van zijn «op het veld». Berichten uit de veldkeuken.

15-16Met de pinguïns mee

De pinguïns hebben een nieuw onderkomen in de zoo. En in Planckendael kruip je vanuit dewortels tot in de kruin van metershoge lindebomen. Duizenden jongeren zullen er weer opverkenning gaan. Maar de leerkrachten krijgen de primeur: u mag er met KLASSE gratis naartoe. Ende educatieve pakketten liggen klaar.

28-29Agressieve leerlingen

Leerlingen worden steeds agressiever. Vooral in de lagere schoolen in de eerste graad secundair onderwijs signaleren de Vlaamseleerkrachten meer geweld. Maar ook bij de kleuters hangt meeragressie in de lucht. Waar komt die vandaan? Maar vooral: watkunnen we eraan doen?

30-31Pedagogisch begeleiders

Ja, er is een verschil tussen inspecteurs en pedagogisch begelei-ders. Maar waarin zit dat verschil precies? Andere taken, andere org

De begeleiders hebben het vertrougrote vraag verkeren ze ook in ade

32-33Beroepsonderwijs

«Iedere leerkracht zou eens in lesgeven. Daar moet je echt een gobetrokkenen. Maar ze krijgen weinEen kijk in de wereld van het bero

• Idee p. 15-26 • Signaal p. 34-35

Deze maand inKlasse voor Ouders:

• Agressieve kinderen: thuis en op school •Zorgverbreding: de gemiddelde leerling bestaatniet • Ouders tellen mee op school

Deze maand inKlasse voor Jongeren:

Kloppen bij het PMS • De onbekende wereld vanberoepsonderwijs • Leerlingen die initiatiefnemen op school

Meer geweld op school.p. 28-29

anisatie, andere bevoegdheid...wen gewonnen maar door demnood. Een reportage.

het beroepsonderwijs moetenede leraar voor zijn», zeggen deig waardering van de collega’s.epsonderwijs.

• Dialoog p. 36-38 •

Lesgeven in beroepsonderwijs.p. 32-33

KLASSE NR.73 3

V I Z I E R

4 KLASSE NR.73

de gemiddeldeZoek de gemiddelde

le

htenandgel

i

40

enten00 V

e Vlan (v stijg

s, hetderw

4

50

46

48

48

le

«Ik geef les aan de gemiddelde leerling», be-

weert een leerkracht van de derde klas lager

onderwijs. «Ik heb geen materiaal om te diffe-

rentiëren en ik heb trouwens te veel leerlingen in

mijn klas om ze apart te volgen. Maar wie bij mij

zijn best doet, komt er wel.»

De gemiddelde leerling zit

natuurlijk enkel in de kromme

van Gauss. Nochtans heb-

ben álle leerlingen recht op

goed onderwijs. Maar om

van het onderwijsaanbod

zoveel mogelijk te genieten,

moeten ze zich eerst goed

voelen op school en zich be-

trokken weten bij al wat er

in de les gebeurt. Want als

het kind zich niet goed voelt,

moet de leerkracht niet ver-

wachten dat er veel resulta-

ten voortkomen uit specia-

le begeleiding op cognitief

vlak. Zorgverbreding wordt

een noodzaak.

Hebben leerkracvijf jaar meer a

leerlingenbe

Klas

se G

rafie

kveel meer meer

0 20

(in procEnquête van KLASSE bij 20

Zo’n 70 procent van dbesteedt de jongste jareleerlingenbegeleiding. Dekleuter- en lager onderwijin het (lager) secundair on

kleuter

lager

lager sec.

hoger sec.

Hobu

30

24

18

22

23

erlingDiffe

Klas

se G

rafie

k

veeme

Enquête

Van diffdair ondspectacu70 à 80(veel) m

kleu

lag

lager s

hoger s

Ho

erling

Schoolmoe«We hadden een leerling die schoolmoe was»,

vertelt Frank Van den Veyver, leerkracht in het

technisch en beroepssecundair onderwijs. «Op school

kregen we enkele uurtjes om leerlingen te begelei-

den. Dat kan gaan van begelei-

ding bij studieproblemen tot ge-

woon luisteren naar leerlingen

die het thuis lastig hebben. We

kunnen geen wonderen verrich-

ten, maar leerlingen vinden het

fijn dat we naar hen willen luis-

teren en dat we ze willen helpen.

Luisteren is al veel waard. Thuis

is dat niet mogelijk, want de tv

staat aan. Die schoolmoeë leer-

ling behaalde nadien zeer goede

resultaten. In zijn vrije tijd ont-

wikkelde hij bovendien een bui-

tengewoon organisatorisch in-

zicht. Bij de leerlingen die we

blijven volgen, vinden we veelal

toch een oplossing. Al is het maar

hun studiemethode bijsturen.»

VelLeerlingenbegeleiding is niet enkel gericht op stu-

die- en beroepskeuze en op sociaal-emotionele

ontwikkeling, maar ook breder op elk leren, elk

kiezen en elk groeien van de leerlingen. Dit vereist

echter een andere aanpak: als leerling Lena niet

leert op de manier waarop u haar onderwijst, kunt

u ze misschien on-

derwijzen op de

manier waarop zij

het best leert.

Deze aanpak is

meer dan kennis

overdragen. Het

is de leerling vol-

gen in de ontwik-

keling van zijn

hele persoonlijk-

heid. Trouwens,

als een leerling

zich gesteund

voelt, zit hij be-

ter in zijn vel en

presteert hij veel-

al beter. ■

de jongste acht voor

eiding?

dem minder(of niet)

60 80 100

)laamse leerkrachten

amse leerkrachten eel) meer tijd aan ing is het sterkst in minst uitgesproken ijs.

4 24

24

30

28

25

2

2

6

2

4

rentiëren leerkrachten meer dan vijf jaar geleden?

l er meer idem minder

(of niet)

0 20 40 60 80 100

(in procenten) van KLASSE bij 2000 Vlaamse leerkrachten

erentiatie is het minst sprake in het secun-erwijs. Daarin kwam de jongste vijf jaar geen laire verandering. In het basisonderwijs wél: procent van de leerkrachten besteedt er

eer aandacht aan dan vijf jaar geleden.

ter

er

ec.

ec.

bu

33

26

7

5

10

46

44

28

31

44

18

26

49

50

32

3

4

16

14

14

KLASSE NR.73 5

6 KLASSE NR.73

De leerling als«Nu zitten we tot ‘s avonds

laat fiches in te vullen

over de vorderingen en

de gedragingen van onze

leerlingen. Door al die

administratieve verplichtin-

gen blijft er op de duur

amper tijd over om een

les voor te bereiden. Eva-

luatiefiches, leerlingvolg-

kaarten, leerlingenbege-

leiding… voor de directie

een vlag en voor de leer-

krachten papieren toestan-

den die veel werk mee-

brengen en de leerling

weinig baat bijbrengen.

Want om echt te reme-

diëren of te differentië-

ren, daarvoor worden we

niet opgeleid of daarover

is bijna geen materiaal te

vinden.» Een vooroordeel?

Veroorzaakt leerlingenbe-

geleiding inderdaad veel

schrijfwerk? Sommige

scholen vinden een doel-

treffend en eenvoudig

systeem uit. Daar is de

leerling een touwgenoot.

«Misschien wordt deleerkracht niet graag

geconfronteerd met deoorzaak waarom een kind

niet graag bij hem zit.»

Aan welke voorwaarden moet een goede schoolbeantwoorden? In de Vrije Basisschool van Boort-meerbeek zoeken directeur Eddy Lamberts en zijnteam daarop een antwoord. Eén van de instru-menten om de doelstellingen te bereiken is leer-lingvolgsysteem.EDDY LAMBERTS: «Aan welke voorwaarden moeteen goede school beantwoorden, vroegen wij onsaf. Onze visie is eenvoudig. De kinderen moetenhier een goede, toekomstgerichte opvoeding mee-krijgen, maar ze moeten vooral graag naar schoolkomen. Maar hoe bereik je die doelstellingen inde praktijk? We opteerden voor een degelijkeleerlingenbegeleiding. Daarvoor ontwikkelden weeen professioneel hulpmiddel, een leerlingvolg-systeem. Nascholing was nodig in het LeuvenseCentrum voor ErvaringsGericht Onderwijs van prof.Ferre Laevers. We keken links en rechts uit wat wevoor onze school, de kleuters en de lagere school-kinderen, konden gebruiken. Zo ontwikkeldenwe ons eigen systeem.»

Gescheiden oudersDe directeur vertelt dat de kleuterleidsters vroe-

ger klassieke observatielijsten van het PMS-cen-trum gebruikten. Daarop moesten ze allerlei itemsaankruisen: psychologische gegevens, sociale enemotionele ontwikkeling, ontwikkeling van de groveen fijne motoriek, ontwikkeling van het ruimtelijkinzicht, denkontwikkeling, ontwikkeling van deauditieve en visuele waarneming, ontwikkelingvan de werkhouding, ontwikkeling van de zelfred-zaamheid, ontwikkeling van spraak en spreken…Op het laatste blad kwam een omschrijving van deontwikkelingsvertraging en de aanpak ervan.

EDDY LAMBERTS: «Veel te uitgebreid en té admi-nistratief. Deze lijsten invullen nam zoveel tijd inbeslag dat er voor echte begeleiding weinig tijdoverbleef. Hoe kon het eenvoudiger en met het-zelfde resultaat? Ons leerlingvolgsysteem steuntop vier belangrijke pijlers: relevante sociale(gezins)gegevens, welbevinden, sociale en emo-tionele ontwikkeling en de betrokkenheid bij klas-activiteiten. We hebben er ook al de ontwikke-lingsdoelen en eindtermen in verwerkt. Hoe gaanwe tewerk, bij de kleuters bijvoorbeeld? Eerstkijken we naar belangrijke sociale gezinsgegevensdie een weerslag kunnen hebben op het schoolspresteren. Het kan bijvoorbeeld gaan om een kindvan gescheiden ouders. Als het daar geen nadelenvan lijkt te ondervinden, vullen we niets in. Daar-na kijken we naar het welbevinden. Komt hetkind graag naar school? Dit lijkt een evidentevraag, maar veel scholen leggen ze niet voor aanhun leerlingen. Misschien wordt de leerkrachtniet graag geconfronteerd met de oorzaak waar-om een kind niet graag bij hem zit.»

KleurenEen volgend kader is de sociale en emotionele

ontwikkeling. Hierin staan 18 items, zoals neemtactief deel aan het klasgebeuren, toont belangstel-ling, kan afspraken naleven, voelt zich thuis in deklasgroep, kan emoties uiten. Twee keer per jaarstellen de leerkrachten een stand van zaken op.Daarvoor gebruiken ze een kleurencode. Groen:alles in orde; oranje: er is twijfel; rood: er zijnproblemen.EDDY LAMBERTS: «Deze kleurencode kun je snelinvoeren en in een oogwenk heb je een overzicht

tt

«We vulden veel

papieren in waar we

niets mee deden»

van de probleemgebieden. Het vierde luik van onsleerlingvolgsysteem geeft informatie over de be-trokkenheid van een leerling bij de klasactiviteiten.Twee keer per jaar komt het multidisciplinair teambijeen. Dat bestaat uit de klastitularis, de directeuren als er problemen zijn ook de ouders en een PMS-medewerker. Als de problemen zo ernstig zijn dater specifieke opvolging nodig is, noteren we deafspraken met de psycho-pedagogische begelei-ding. Dat doen we in overleg met het PMS-cen-trum. Op het einde van het schooljaar evalueren weof die begeleiding nuttig was. Het is belangrijk datde afspraken ook opgevolgd worden. Voor de con-tinuïteit betrekken we eind juni de leerkracht vande volgende klas in het multidisciplinair overleg.Hij krijgt concrete uitleg over een opmerking alszwakke algemene persoonlijkheid. Wat bedoelt menprecies met zwak? Dat de leerkrachten kunnenvoortbouwen op vroegere observaties, dat ze kun-nen terugblikken, dat overleg tussen de verschil-lende leerkrachten vanzelfsprekend wordt, zijn degrote voordelen van ons leerlingvolgsysteem.»

Anti-stempelToen leerkrachten vroeger ellenlange PMS-

observatielijsten invulden, kruisten ze vaak alvastaan wat hun collega’s van de vorige klassen alhadden geobserveerd.EDDY LAMBERTS: «Of een leerkracht laat zich tij-

ouwgenootouwgenootMET EEN ANDERE BRIL OP

«De leerkrachten verstoppen zich vaak achter hun leer- en jaarplannen. Of achtermachteloosheid om verandering te brengen in vaste structuren en gewoonten. Enze roepen haast allen tijdsgebrek in om aan leerlingenbegeleiding te doen.Nochtans kan een leerkracht geen technicus blijven, een loutere kennisoverdrager.Daarom zoeken steeds meer leraars basisonderwijs naar een meerwaarde in hun roldie ze beroepshalve spelen in het opvoedingsproces van een kind. Een leerlingvolg-systeem toepassen kan een meerwaarde genereren.»Aan het woord is Julia Moons. Zij mocht onlangs in naam van alle Vlaamsekleuterleidsters de Prijs van de Vlaamse Gemeenschap in ontvangst nemen. Zij heeftveel ervaring met zorgverbreding en leerlingenbegeleiding. Momenteel is zemedewerkster van prof. Ferre Laevers in het Centrum voor ErvaringsGericht Onderwijs(CEGO).«Wie aan leerlingenbegeleiding wil doen, moet een andere bril opzetten en lerenkijken naar kinderen», zegt Julia Moons. «In de kleuterklas leren kinderen zelfstandigkiezen aan welke activiteit ze zullen deelnemen. De leerkracht kan een kind dat ditnog niet aankan daarin begeleiden. Hij kan het helpen kiezen tussen tweeactiviteiten, zodat het zichzelf loodst naar een plek waar het op dat moment hetboeiendst is voor hem. We moeten leren kijken naar de positieve krachten in eenkind. Daarop bouwen we verder: wat kan dat kind al en hoe brengen we het eentrapje hoger? Dat is een belangrijk element in een kindvolgsysteem. Het zit hemsoms in kleine dingen. De leerkracht ziet bijvoorbeeld dat een kind niet functioneertals er te veel prikkels in zijn omgeving zijn. Het is snel afgeleid. Als hij die praktischetip doorgeeft aan de volgende leerkracht, is die daarbij goed geholpen. Die kan danop zijn beurt de betrokkenheid van het kind verhogen door ervoor te zorgen dat erop de bank niet te veel rommel ligt. Een leerkracht kan zeer concreet doorgeven wathij geprobeerd heeft bij een bepaald kind en welke aanpak effect had om het beterbij de les te betrekken. Als hij van de vorige leerkracht weet dat een bepaald kindtimide is en behoefte heeft aan oogcontact, zal hij het dichter bij hem zetten in eenkringgesprek, zodat hij de concentratie stimuleert. Vroeger zegden we te snel: ‘t iseen zwakke, hou hem in de gaten. Nu geven we concrete informatie door over onzeaanpak.»

dens de koffiepauze ontvallen dat Patrickske ergzwak is. De collega’s horen dat en Patrickske krijgtzo een stempel mee voor de rest van de lagereschool. Het kind wordt intussen niet op zijn waar-de onderzocht en het vooroordeel blijft bestaan.Met ons systeem van leerlingenbegeleiding stimu-leren we daarentegen een anti-stempelgedrag. Ver-schillende leerkrachten leggen immers hun me-ning naast elkaar en er kan een confrontatie ont-staan. De ene leerkracht zal een bepaalde waarne-ming anders of niet ervaren. Voor de lagere schoolhebben we in het luik socio-emotionele ontwikke-ling het item opgenomen de leerling kan ongelijk ofonmacht toegeven. Een rode code in de eerste klaskan evolueren naar een groene in de zesde klas.Met ons leerlingvolgsysteem hebben de leerkrach-ten makkelijker oog voor de ontwikkeling en dekwaliteiten van een kind. Ze kunnen hun waarne-mingen zeer eenvoudig en snel optekenen, zondereerst een bestoft dossier uit de archieven naarboven te halen.»

DetecterenDe permanente observaties helpen de leerkrachten

om gedragingen van bepaalde leerlingen te begrij-pen. Ze zijn ook de basis om gepast te remediëren.De directeur vindt dat vroeger leerproblemen teweinig werden onderzocht en opgelost.EDDY LAMBERTS: «We hadden te weinig oog voorde oorzaken van leer- en gedragsproblemen. Nuproberen we zo vroeg mogelijk na te gaan hoe hetkomt dat iemand aandachtsproblemen heeft. Eenvoorbeeld. Bij het multidisciplinair overleg stellenwe vast dat Evelyn van de derde klas socio-emotio-nele problemen heeft. Ze hebben een weerslag op

haar algemeen presteren op school. Wat zullen weconcreet ondernemen? Observaties geven aan datEvelyn moeite heeft om op te letten. De leerstofgeraakt er niet in. We gaan na of in de vorige jarenen in de kleuterschool dergelijke problemen wer-den gesignaleerd. Was haar betrokkenheid bij aan-dachtsoefeningen al laag? Welke remediëring werd

toegepast? Als blijkt dat de problemenlatent aanwezig waren, maken we af-spraken. Wie houdt met dat kind eenseen serieus gesprek? Betrekken we deouders erbij? We overleggen of psy-cho-pedagogische begeleiding nodig is.Bedoeling is dieperliggende problementijdig te detecteren.

Regelmatig maken de taakleerkrachten en dePMS-medewerkers een volledige checkup van degesignaleerde problemen op heel de school: watzijn ze, waar situeren de meeste zich, wat kunnenwe eraan doen? Soms zijn algemene ingrepennodig. We constateerden moeilijkheden bij deoverstap van werken met concrete voorwerpennaar abstracte bewerkingen. Om de moeilijkhe-den te verhelpen, pasten we een andere rekenme-thode toe. Het leerlingvolgsysteem geeft dus ookaanleiding om het hele functioneren van onzeschool door te lichten. En aan te passen. Doordeze professionele aanpak steeg de arbeidstevre-denheid van het hele schoolteam.» ■

KLASSE NR.73 7

8 KLASSE NR.73

beveiligd?

De huidige leraar secundair

onderwijs is vaak een klassie-

ke lesgever. Kennisoverdracht

staat centraal. Hoewel bijna

de helft van de leerkrachten

de omgang met jongeren als

de meest belangrijke dimen-

sie van hun functie beschou-

wen, besteden ze weinig aan-

dacht aan de begeleiding van

de individuele leerling. Drie

vierde van de leerkrachten

secundair onderwijs besteedt

aan het individuele contact

slechts vier uren per maand

of minder. Kortom, leerlin-

genbegeleiding is in veel scho-

len nog dode letter en de leer-

kracht als lesgever én per-

soonlijke coach is een gezochte

figuur. Hij beveiligt immers

de leerroute.

Isde route beveiligd?

Herman van het vijfde jaar elektriciteit zit in deproblemen. Zijn studieresultaten liggen ver onderhet niveau, zeggen zijn leraars. De ouders wordenop school geroepen. Maar meer dan wat vageuitspraken als Herman is lui en hij geeft zijn takenniet op tijd af kan de klastitularis niet meegeven.Voor remediëring is op school geen structuur.Bijlessen? Daar hebben de vakleraars eigenlijkgeen tijd voor. Misschien wel als ze er extra voorworden betaald… Tja, ze weten ook niet goedmeer wat er met Herman moet gebeuren. Zebeseffen wel dat de oorzaak van zijn slechte resul-taten dieper zit. Maar zij zijn niet bevoegd, vindenze, om dat onderwerp aan te boren. Zij zijn ten-slotte leraars en geen therapeuten. Doorverwijzennaar het PMS dus. En mocht de school een begelei-dingswerkplan hebben gehad?

Johan CruyffIn een andere school klagen ze over het grote

aantal herexamens. Tegelijkertijd werken de vak-leraars weinig actief mee aan het project «lerenleren». Maar ze zijn het erover eens. Eigenlijk zouer meer vakgebonden begeleiding van de studie-methode moeten zijn. Ze zijn van oordeel dat eenvorm van leerlingenbegeleiding een waarde toe-voegt aan de onderwijskwaliteit. Maar zo’n bege-leiding vereist specifieke deskundigheid voor on-der meer foutenanalyse, terugkoppeling en zelf-verbetering. En daar zijn ze nu eenmaal niet vooropgeleid.

«Veel mensen zien dat iets fout gaat. Veelminder zien wát fout gaat. En nog minder zienook wat zij eraan kunnen doen», zegt voetbaltrai-ner Johan Cruyff. Nochtans kan falen van leerlin-gen de leerkracht een dubbele vraag ontlokken:hoe kan deze leerling dit falen vermijden en hoekan ik als leraar deze vergissingen helpen voorko-men? De vakopdracht en de leerlingenbegelei-ding gaan echter zelden samen. Zo is leerlingen-begeleiding niet opgenomen in de leerplannen enin de lerarenopleiding...

Doorschuiven«Ons huidig onderwijs is veel te vakgericht. De

toekomst ligt ondubbelzinnig in de leerlingge-richte school», zegt Geert Devos, socioloog aan deVlerick School voor Management. «In dergelijkeschool is het niet zozeer de leerstof die borg staatvoor latere resultaten. Maar op studiegebied ver-schuift het accent naar leren leren, bijbrengen vaninzicht, kritisch, creatief en probleemoplossenddenken, zelfstandig werken enz. Daarnaast moe-ten we naar een professioneel ondersteunde leer-lingenbegeleiding: helpen bij het studeren, leer-moeilijkheden aanpakken, psycho-sociaal bege-leiden… De leerkracht mag over psycho-socialeproblemen niet heen kijken en de zaak doorschui-ven. Hij kan zelf de eerste stap zetten voor eenoplossing.»

LeerkansenDe scholen bekommeren zich over het alge-

meen weinig om de ruimere ontwikkelingsbehoef-ten van hun leerlingen. Zij die dat wel doen, ont-wikkelen een systeem voor leerlingenbegeleiding.Dat gaat gepaard met zorgverbreding voor álleleerlingen. Leerlingenbegeleiding mag geen geïso-leerd gebeuren zijn binnen de schoolorganisatie,lezen we in het tijdschrift Welwijs. «Het doel van de

TUSSEN LEREN EN WELZIJNWat valt eigenlijk allemaal onder leerlingenbegeleiding? Wat is de definitie van datwoord? Dat wil de Vlaamse Onderwijsraad weten. Daarom gaf de Raad voor hetSecundair Onderwijs aan de Werkgroep Leerlingenbegeleiding de opdracht eenwetenschappelijk onderzoek te houden. Doel ervan is een operationele definitievoor leerlingenbegeleiding ontwikkelen en de bestaande modellen inventariseren.Het onderzoek begon in november 1996 onder de wetenschappelijke leiding vanMaria Bouverne-De Bie van de Universiteit Gent.Bij de omschrijving van het concept voor leerlingenbegeleiding ziet men de schoolals een opvoedingsgemeenschap rond leren. Leerlingenbegeleiding wordt vanuitdeze keuze gedefinieerd als de waaier van initiatieven die gericht zijn op deontwikkeling van een onderwijsconcept, waarin de wisselwerking tussen leren en welzijnvan elke leerling (en leerkracht) op school centraal staat.De onderzoekers besteden ook aandacht aan de band tussen leerlingenbegelei-ding en schoolcultuur, tussen leerlingenbegeleiding en schaalgrootte en tussenleerlingenbegeleiding en leerkrachtenbegeleiding. Een ander aandachtspunt is deverhouding tussen leerlingenbegeleiding en de leefwereld en schoolbeleving vanjongeren.In een twintigtal Oost-Vlaamse scholen onderzoekt men hoeveel en hoe ze in depraktijk aan leerlingenbegeleiding doen. Met als uitgangspunt dat leerlingen rechthebben op leerlingenbegeleiding, rijzen twee vragen. Hoe kunnen jongeren hunrecht op begeleiding waarmaken? Welke organisaties of instanties worden inge-schakeld om dit recht te verwezenlijken?De Raad voor het Secundair Onderwijs verwacht dat het onderzoek nog vóór dezezomer af is.

De gemiddelde leer-

ling bestaat niet

begeleiding ligt op twee vlakken», schrijft BeaVandewiele. «We kunnen de leerling ten eerste zobegeleiden dat hij zich goed voelt op school endaardoor ook beter functioneert. We kunnen hemten tweede een begeleiding geven waardoor hij alzijn positieve eigenschappen en leerkansen be-nut.» In een planmatige leerlingenbegeleiding staandus zowel het leren als het welzijn van de leerlingcentraal.

Wablieft?Er bestaan verschillende modellen van leerlin-

genbegeleiding. Misschien past u ze al of niet toe opuw school.• De lesgebonden begeleiding omvat de studie- enpersoonlijke begeleiding van leerkrachten tijdenshun lesopdracht. Leerlingenbegeleiding is in ditkader niet meer en niet minder dan goed onderwijsgeven, met zoveel mogelijk differentiatie.• De lesoverstijgende begeleiding is niet direct aande afzonderlijke lessen gekoppeld. Hier gaat hetom aspecten van begeleiding die in verschillendevakken aan de orde zijn of die te maken hebben metde algemene situatie van de leerling en de klas in deschool. Niet alle scholen systematiseren of gevenstructuur aan deze vorm van begeleiding.De volgende modellen zijn varianten en tussenvor-men van lesoverstijgende begeleiding.• In het specialistenmodel laat de directie zichbijstaan door een team van coördinatoren. Datzijn leerkrachten die binnen het schoolwerkplaneen aantal klassen begeleiden. Er is vooral aan-dacht voor begeleiding van de studiekeuze enprobleemgedrag. Voor specifieke problemen doenze een beroep op een externe persoon, zoals eenPMS-begeleider.• In het tutormodel heeft elke leerling een indivi-duele begeleider die hij bij het begin van hetschooljaar zelf kiest uit de volwassenen binnen deschool. Hieronder vallen de groene leraar en devertrouwensleerkracht.• In het klassenraadmodel is de klassenraad despil van de leerlingenbegeleiding. De werking vandit model zou in de praktijk sterk verschillen.Ofwel functioneert hij nauwelijks ofwel is hij eenecht draagvlak voor de interne leerlingenbegelei-ding.

De meeste scholen bouwen hun leerlingenbe-geleiding nog altijd uit via de klastitularis, deklasleraar in geschaafd Nederlands.

LampStaan sommige kinderen niet in de kou? Vallen

er geen uit de boot? Krijgen alle leerlingen genoegstimulans, warmte en zorg? Deze vragen rijzen bijprof. Ferre Laevers (Centrum voor ErvaringsGe-richt Onderwijs - Leuven) als hij het over zorg-breedte heeft.PROF. FERRE LAEVERS: «Zorgbreedte heeft te ma-ken met de vraag of een school genoeg zorg draagtvoor ieder kind. Vaak richt de school zich enkel opeen gedeelte van de kinderen, op de middenmoot,de zogeheten gemiddelde leerling. Als wij het on-derwijs voorstellen door de stralenbundel van eenlamp, moeten wij de bundel breder maken. Eenleerkracht moet niet meteen willen differentiëren.Hij moet eerst weten wie problemen heeft en diekinderen extra zorg geven. Zorgverbreding is meerdan degenen die falen in de tests doorsturen naarde taakleraar. Aan je eigen aanpak, je systeem van

lesgeven wordt dan niet geraakt. De taakleraarheeft beslist een waardevolle functie, maar deklaspraktijk van de klastitularis is belangrijker.Hij moet via zijn aanpak álle leerlingen meetrek-ken. Misschien moet hij dan minder klassikaalwerken en meer leren kijken en analyseren. Waaromzijn bepaalde kinderen moeilijk? Vroeger werdenze gestraft. Een creatieve leerkracht zoekt naar deoorzaak van hun moeilijk doen. En hij vraagt zichaf wat hij eraan kan doen. Niet over enkele maan-den, maar nu.»

EnthousiasmeHet Centrum voor ErvaringsGericht Onder-

wijs ontwikkelde procesgerichte kindvolgsyste-men, voor kleuters en voor leerlingen. Zo’n volg-systeem ondersteunt de leerkracht bij het perio-

disch doorlichten van zijn klasgroepen van individuele kinderen.PROF. FERRE LAEVERS: «Wie snel wilweten of een kind al of niet profiteertvan het onderwijsaanbod, stelt tweevragen: hoe zit het met het welbevin- den van een kind en hoe is de betrokkenheid. Metde antwoorden kan de leerkracht meteen aan deslag. Hij kan zijn aanpak veranderen, zodat hijmeteen effect heeft op het kind. De leerkrachtwordt een probleemoplosser. En hij mag daarbijcreatief zijn. Krullen laten maken met potlood ennog eens krullen laten maken. Trainen en nogeens hetzelfde trainen. Zo helpt men traditioneelkleuters die moeilijkheden hebben met de fijnemotoriek. Maar er zijn honderden andere dingenwaarmee je hetzelfde kunt oefenen en die vooralaangenamer zijn voor de leerlingen. Wie de be-trokkenheid en het welbevinden van het kind kanstimuleren, creëert een positieve spiraal. Het en-thousiasme van het kind slaat over op de leer-kracht. Er ontstaat zelfs een wisselwerking met deouders en de collega’s. Dat geeft de leerkracht destimulans om zijn eigen positie in handen tenemen en om zijn aanpak te verbeteren.» ■

KLASSE NR.73 9

10 KLASSE NR.73

Eenverzekerd

hou

«Als 80 procent van deklas gebuisd is, moetvooral de leraar zich

vragen stellen.»

«Het kan veel beter. Als je voor dit vak nietbeter je best doet, komen je slaagkansen in ge-vaar. Harder werken… Ik kreeg er schoon ge-noeg van altijd dezelfde opmerkingen op derapporten te lezen», zegt André Quinteyn, direc-teur van de Kunsthumaniora in Brussel. «Wantbuiten die opmerkingen van de leraars gebeurde

vast

er verder niets. De leerling moest het maar zelfoplossen en zich inspannen. Maar hoe dat kon,werd er nooit bij gezegd. De leerling werd nietbegeleid. Daar wilde ik verandering in krijgen.»

Begin dit schooljaar richtte de Lokale Raad eencollege van mentoren op. Elke klas kan voortaan dehulp inroepen van een mentor. Hij bereidt deklassenraad voor. Daartoe selecteert en groepeerthij de gevallen die voor bespreking in aanmerkingkomen. De verschillende vakleerkrachten bezor-gen hem hun bevindingen. De mentor stelt aan deklassenraad algemene maatregelen voor om hetstudieklimaat te bevorderen. Hij staat in om deremediëring te organiseren en te bewaken. Reme-diëring bestaat uit concrete individuele of in be-paalde gevallen klassikale maatregelen om de leer-lingen te helpen bij hun studieproblemen.

GoodwillIn de kunsthumaniora werken de leerlingen

vaak in groepen die uit verschillende klassen zijnsamengesteld. Daarom komen de klasmentorengeregeld samen. In dit college van mentorenkunnen ze hun activiteiten coördineren. Doorhun ervaringen uit te wisselen kunnen ze doel-treffender werken.ANDRÉ QUINTEYN: «De klasmentor moet na-tuurlijk een goed contact hebben met de leerlin-gen. Hij is de bemiddelaar tussen de klas en deklassenraad. De mentor is bevoegd om leerlin-gen met studieproblemen te begeleiden. Hij heefteen louter pedagogische opdracht. Voor andereproblemen kunnen de leerlingen terecht bij eenvertrouwenspersoon die zij zelf kiezen. De men-tor maakt met de betrokken leerlingen afsprakenover hun studiemethode, hun tijdsgebruik, zorg-vuldigheid, orde enz. Deze afspraken wordengemaakt na overleg met de vakleerkrachten. Dementor ziet toe of de afspraken worden nage-leefd en rapporteert hierover aan de klassenraad.De voorgestelde remediëring heeft bindende kracht,zowel voor het lerarenkorps als voor de betrok-ken leerlingen. Wanneer één van beide partijen,de leerling óf de leraar, de voorgestelde remedië-ring vrijwillig en opzettelijk niet volgt, zal deklassenraad dit in het voordeel van de anderepartij aanrekenen. Er is dus feitelijk een soortcontract tussen de leerling en de school. Beidepartijen hebben verplichtingen. Trouwens, als80 procent van de leerlingen voor een bepaaldvak gebuisd is, moet vooral de leraar zich vragenstellen. Dan moet hij misschien zijn leerstof

«Als je hulp nodig

hebt, moet je niet

bij een leerkracht

zijn, denken veel

leerlingen. Dat heeft te maken met

ons klassiek imago», zegt lerares Anita

Galle. Zij doet aan leerlingenbegelei-

ding in het secundair onderwijs. Leer-

lingenbegeleiding wordt zeer verschillend

ingevuld: van vader en moeder spelen

voor de leerlingen van de eerste graad

over lastige gevallen begeleiden tot

de studiemethode bijsturen. «Het slorpt

je op van vóór de lessen beginnen tot

lang na schooltijd», getuigt Fred Beckers.

Hij geeft les in een middenschool met

700 leerlingen. «Onze begeleiders hebben

jammer genoeg te weinig uren Bijzon-

dere Pedagogische Taken om de leerlin-

genbegeleiding organisatorisch dege-

lijk uit te bouwen. Maar zelfs met alle

tekortkomingen heeft het erg veel zin.

De leerlingen hebben er een houvast

aan. Echt het proberen waard.»

Volgt u nog?• Leerlingenbegeleiding, Visies vanuithet onderwijsbeleid (1996) - PaulMahieu & Geert van Vooren - uitg.Garant - 108 blz. - 480␣ fr.• Intensieve leerlingbegeleiding,Schoolstrategieën in het voortgezetonderwijs (1994) - P. Ponte & A.F.D.van Veen - uitg. Garant - 223 blz. -665␣ fr.• De klas in de hand, Omgaan meten (bege)leiden van leerlingen (1996)- Eddy Van Mossevelde - uitg. Acco- 223 blz. - 795␣ fr.• Leerlingbegeleiding: wens enwerkelijkheid (1996) - Martha LunaRubio - een studie over de activitei-ten van de leerlingbegeleider - uitg.Garant - 328 blz. - 1280␣ fr.• Een procesgericht kindvolgsys-teem voor kleuters - Een procesge-richt kindvolgsysteem voor leer-lingen - Andere titels vindt u in denieuwe catalogus van het Centrumvoor ErvaringsGericht Onderwijs(CEGO) - Vesaliusstraat 2 - 3000Leuven - tel 016-32 57 90 - fax016-32 57 91.• Leerlingvolgkaart - Monique D’Aes- PMS-centrum Gemeenschaps-onderwijs - Van Hemelrijcklei 81- 2930 Brasschaat - tel 03-651 7911 - fax 03-653 03 14.• Welwijs - eindredactie NicoleVettenburg - Hooverplein 10 - 3000Leuven - tel 016-32 52 37 - fax 016-32 54 68.

«De leerling krijgt

ook complimenten»

aanpassen, zijn manier van lesgeven opnieuwbekijken of in elk geval zorgen voor een zinnigeleerlingenbegeleiding. Of de leraars daarvoor bereidzijn? Het aantal uren leerlingenbegeleiding dateen leerkracht moet geven, is inderdaad nergensbepaald. Maar veel leraars zijn bereid om in dezevorm van remediëring energie te steken. Er komteen dynamiek los. Overigens steunt goed onder-wijs voor een groot deel op goodwill.»

Samen scheepHet Stedelijk Instituut voor Buitengewoon Se-

cundair Onderwijs «Ertbrugge» in Deurne heeftal 19 jaar ervaring met een systeem van leerlin-genbegeleiding. Het is door de jaren heen steedsmeer verfijnd.FRANS FRANS, directeur: «Leerlingenbegeleidingvereist een andere organisatievorm op school. Debetrokkenheid neemt toe als een leerkracht eenbeheersbaar aantal leerlingen toegewezen krijgt.Daarom houden we het bij ons kleinschalig. In deafdeling houtbewerking van opleidingsvorm 3zitten in totaal 28 leerlingen. We geven hier eensociale en beroepsvorming met het oog op inte-gratie in een gewoon leef- en werkmilieu. Voordeze afdeling zorgen vier leerkrachten, drie prak-tijkleerkrachten en een leerkracht algemene so-ciale vorming. Ze komen in geen enkele andereafdeling. Leerlingen en leerkrachten gaan voorlange tijd samen scheep. Zo ontstaat er makkelij-ker een vertrouwensrelatie met elke leerling. Inalle andere afdelingen gaan we op dezelfde manierte werk. Dat brengt rust in de school. Ik beschikover leerkrachten die in een crisissituatie met eenleerling gepast kunnen optreden. Zij kennen im-mers hun leerlingen grondig. Er zijn verscheideneleergroepen van vijf à tien leerlingen. Een leer-groep stellen we samen op basis van observaties.We zetten geen karakters samen die elkaar afsto-ten of extreem aantrekken. Die leerlingen moetensamen kunnen leren. Dat is onze uitgangssituatieen organisatievorm om leerlingenbegeleiding mogelijkte maken.»

Time outIn deze BuSO-school bestaat het tweede jaar

hout niet. Elke leergroep krijgt een letter. Eenvast team leerkrachten brengt de leergroep in xaantal jaren naar de eindstreep. De groep Wbijvoorbeeld kan vijf of zes jaar over de cyclusdoen, in plaats van vier. Maar de leerlingenkrijgen niet het gevoel dat ze een jaar moetenoverdoen. Een leerkracht algemene sociale vor-ming (ASV) is belast met het mentorship over deafdeling hout. Hij kan de activiteiten voor be-roepsgerichte vorming (BGV) bijwonen om daarzijn leerlingen te observeren. De leerkrachtenASV en BGV leerden door de jaren heen hoe zijhun werking op elkaar kunnen afstemmen. Zehebben er steeds minder woorden voor nodig,wat overbodig vergaderen en een te administra-tief fichesysteem vermijdt. Hierin kadert de eer-ste-lijnsbegeleiding.

In leergroep W is er plots heibel met eenleerling. De leerkracht twijfelt. Zal hij tussenko-men? Hij vreest dat hij de zaak enkel erger kanmaken als hij nu ingrijpt.FRANS FRANS: «Op dat moment verwijdert hij deleerling uit zijn groep, want het botert niet meertussen hem en de betrokken leerling. Hij geeft een

time out en stuurt de leerling naar het secretariaat.Dat lokaal heeft een glazen wand en is vrij toegan-kelijk. Hierin zitten de huismeester, twee opvoe-ders en de twee werkmeesters. Net als ik behorenzij tot de tweede lijn. Uit de tweede lijn kiest deleerling een vertrouwenspersoon, zodat er conti-nuïteit is in de opvang. Wat doen we dan precies?We geven geen straf. Dat zou een overwinningzijn voor de betrokken leerling. We maken daar-entegen afspraken met hem. Bij herhaald wange-drag spiegelen we hem telkens aan zijn beloftesdie hij niet nakwam. Dat raakt hem dieper. Vanzodra we een afspraak hebben gemaakt of bijge-stuurd, brengen we de leerling opnieuw naar deeerste lijn. We vertellen bondig aan de leerkrachthoe we het conflict oplosten en welke afsprakenwe maakten. Die kan hij dan ook opvolgen. Uiter-aard herstelt een remediërend gesprek van deleerkracht met de leerling de vertrouwensrelatie.Deze leerlingenbegeleiding is ook een vorm vanconflictbeheersing. Daarvoor moet ik het onder-wijzend en niet-onderwijzend personeel erg flexi-bel kunnen inzetten.»

ComplimentenEen leerling die zijn best doet, krijgt vaak een

blanco evaluatieformulier. Er vallen immers geennegatieve opmerkingen te noteren. Geen aan-dacht krijgen is zowat een straf. Als leerkracht enmedewerker in de ARGO-nascholing gooide Mo-nique D’Aes het over een andere boeg. Ze werktemee aan een begeleidingsprogramma met eenleerlingenvolgkaart.MONIQUE D’AES: «Aanvankelijk was die leerlin-genvolgkaart bedoeld voor heel lastige leerlin-gen. Op dit voorgedrukte formulier staan uit-sluitend positieve gedragingen vermeld: de leer-ling is rustig, beleefd, vriendelijk, vervult op-drachten, leert zijn les, toont interesse, werktzelfstandig… We hebben vooral aandacht voor

het positieve. De leerling krijgt com-plimenten in plaats van een bestraf-fing. Na een tijd wilden ook de ande-re leerlingen, de braven, zo’n kaart.Zij krijgen immers zelden compli-menten, omdat ze altijd hun bestdoen. Nu krijgt iedereen, ook de ouders, positieve feedback. Er komt daarbij een merk-waardig proces op gang. De leerling vormt zichgeleidelijk een duidelijk beeld van hoe hij zichgedraagt op school. Hij leert het verschil tussengewenst en onaanvaardbaar gedrag kennen. Hijschept er plezier in om complimenten te verza-melen. En hij bekijkt zijn leerkrachten anders:blijkbaar heeft hij zich vergist en haten of ver-werpen ze hem niet als persoon. Hij moet enkelhier en daar zorgen voor aanpassingen. Maarook de leerkrachten gaan een leerling op eenandere manier bekijken. Van de moeilijkste ge-vallen zeggen ze: zo’n hopeloos geval was hetblijkbaar niet.» ■

OnderwijsdatabankADIOV, de onderwijsdatabank van het departementOnderwijs, kan u helpen bij uw zoektocht naar meerinformatie over onderwijsthema’s. Zo kunt u bijvoor-beeld gratis een geannoteerde literatuurlijst krijgenvan wat er in Vlaamse publicaties verschenen is overleerlingenbegeleiding. Schrijf of bel naar ADIOV -Onderwijsdatabank - Koningsstraat 71 - 1000 Brus-sel - tel 02-219 93 83 - fax 02-219 77 73

KLASSE NR.73 11

J O

KLEUTERS

Vanaf drie jaarKinderen zullen in de toekomstpas op drie jaar naar de kleu-terklas kunnen. Het Vlaamsparlement stemde met dit prin-cipe in. De huidige instapleef-tijd van 2,5 jaar wordt nogzeker tot het jaar 2000 aange-houden. Er zouden anders groteproblemen ontstaan in de kin-deropvang. Een resolutie vanCVP en VLD vraagt aan de

HOBU 1

VergrijzingHet personeel van de hogescholen uitbetalen wordt steedsduurder. Het aantal dat jonger is dan 35 jaar is veeleer beperkt(14 %), evenals het aantal 55+’ers (15 %). Maar ongeveer 70procent van het hogeschoolpersoneel is tussen 35 en 54 jaaroud. Dat is net de leeftijdsgroep die het meest barema- entweejaarlijkse weddeverhogingen krijgt. Sommige hogescho-len hebben vandaag financiële problemen wegens de finan-ciële vergrijzing. De opvang ervan wordt niet correct verrekendin de enveloppefinanciering. Daardoor moeten de hogescho-len bijzonder omzichtig omspringen met de financiële midde-len voor hun personeel. Als gevolg daarvan werven ze geen of

12 KLASSE NR.73

U R N A A L

permanentevorming

niet-onderwijsniveau gebonden uitgaven

3,6%

7,2%

8.340,5 miljoen

16.981,8 miljoen

BUDGET

Miljoenen in proVorig schooljaar bschikbare betaling44 procent van de

Dit en nog veel medepartement Ondein beeld. Statistiscset van plooifoldeoverzicht geven vDe brochure is besU kunt ze ook aaafdeling begroting 02-210 53 72 - Car

Vlaamse regering te overleg-gen met de onderwijssector,

niet langer jongere tijdelijke krachten aanen worden gepensioneerden niet of niet

de kinderopvang en de ouders,alvorens te beslissen. Zo zou-den er extra middelen moe-ten komen voor de uitbrei-ding van de voorschoolse kinderopvang. Ook zouden dekosten voor de ouders minimaal moeten worden gehou-den.

Extra middelen voorvoorschoolse opvang?

HOBU 2

KineVanaf volgend academiejaar krijgen toekomstige kinesithe-rapeuten een vierjarige opleiding aan een hogeschool. Mo-menteel is er aan negen hogescholen een opleiding van driejaar en aan drie universiteiten één van vier jaar. De onder-wijsminister legt over de nieuwe regeling een ontwerp vandecreet voor aan het Vlaams parlement. Volgens de onder-wijsminister is de opleiding tot kinesitherapeut een beroeps-opleiding en hoort ze daardoor niet thuis in het academischonderwijs aan de universiteit. Intussen denkt hij er ook aande toegang tot de studie te beperken wegens een teveel aankinesisten. De invoering ervan gebeurt met ingang van het

De enveloppe van de hogescho-

volledig vervangen. Dat zegt de Vlaamse Hogescholenraad (Vl-hora). Deze raad verdedigt de belangen van de 29 Vlaamsehogescholen. Ook de uitstapregeling voor personeel ouder van55 veroorzaakt meerkosten. Uiteen rondvraag blijkt dat 20 tot30 procent van het personeelgebruik zal maken van de uit-stapregeling. Dit houdt een meer-kost in van 268 tot 402 miljoenfrank. In de begroting van 1997steekt daarvoor slechts 203 mil-joen in de enveloppe. De Vlhorais niet tegen de enveloppefinan-ciering, maar de raad hoopt opeen herziening om allerlei meer-uitgaven te kunnen betalen. Menrekende uit dat tot 2006 jaarlijks5 procent meer nodig is. Tot nutoe krijgen de hogescholen eenvast bedrag, ongeacht de stij-ging van het aantal studenten.

basisonderwijs

secundair onderwijs

hogeschool-onderwijs

universitaironderwijs

27,3%

44,7%

8,0%9,2%

64.139,3 miljoen

104.862,4 miljoen

18.769,2 miljoen21.581,5 miljoen

len is te krap, zegt Vlhora.

centenedroeg het totale onderwijsbudget (be-skredieten) 234,67 miljard. Dat is bijna Vlaamse begroting.

er staat in een nieuwe brochure van hetrwijs: Het Vlaams onderwijs 1995-1996,he gegevens zijn bijeen gebracht in eenrs, die per onderwijsniveau een grafischan de meest belangrijke basisgegevens.chikbaar in alle openbare bibliotheken.nvragen bij het departement Onderwijs -en gegevensbeheer - tel 02-210 51 27 - faxine.Janssens@Vlaanderen.be

academiejaar 1998-99. De hogescholen zijn best tevredenmet het voorstel, maarze denken al aan de im-pact ervan op toekom-stige discussies over op-leidingen als logopedie,audiologie en verpleeg-kunde. Het NationaalComité van de Universi-teitsprofessoren verwerptdaarentegen het voorstel.Het comité is het er nietmee eens dat men de rolvan de universiteiten zoubeperken tot het verstrek-ken van een bijkomen-de licentievorming ge-richt op wetenschappe-lijk onderzoek in de kine.

UNICEF

Twaalf frank per dagDagelijks zijn in Firozabad (Indië) 50.000 kinderen in deweer om glazen armbanden te maken. Ze verdienen daar 12frank per dag mee. In Maleisië zwoegen kinderen meer dan17 uren per dag op rubberplantages. Dichter bij ons, inGroot-Brittannië, zou 15 tot 26 procent van alle schoolplich-tige 11-jarigen werken. En in de VS ontdekte het ministerievan Arbeid in drie dagen tijd 11.000 kinderen die illegaalwaren tewerkgesteld in de landbouw. Volgens Unicef, hetKinderfonds van de Verenigde Naties, verrichten wereldwijd250 miljoen kinderen slavenarbeid.

ONDERZOEK

Spieken, een vak apartAcht op tien Vlaamse leerlingen spieken. Dat zeggen tweeonderwijzers, Bart Demyttenaere en Wouter Kersbergen. Zij hiel-den een enquête bij meer dan 10.000 leerlingen en leerkrach-ten. De resultaten zijn gebundeld in Spieken, een vak apart.Twintig procent zegt nooit tespieken, 69 procent doet hetslechts af en toe, 8 procent re-gelmatig en 3 procent veel. Devijftien- en zestienjarigen blij-ken het meest te spieken. Meis-jes laten zich minder betrap-pen dan jongens. Afkijken bijde buurman is de meest ge-bruikte methode. Daarvoormaken de scholieren afspra-ken met elkaar. Anderen ge-bruiken spiekbriefjes. Sommi-gen steken die zelfs tussen hunboterhammen. De spiekmetho-den evolueren. Naast balpen-nen met draaisystemen enopengesneden gommen komennu ook de walkmans in trek.Leerlingen nemen een bepaal-de leerstof vooraf op cassette op. Ze verstoppen cassetterecor-der en luisterapparatuur handig onder een trui. Voorts zijnook nog afkijken uit het boek, de volgeschreven meetlat en deboodschap in de pennenzak nog in gebruik. Intussen doet deGSM zijn intrede bij de spiekers.

BIJ DE BUREN

Opvallende vernieuwingenEen niet-gemengde school wordt onwettelijk. Tenminste alshet Franstalige parlement het ontwerp van decreet over deopdracht van het onderwijs goedkeurt. Het ontwerp bevatnog een aantal vernieuwingen. In Franstalig België zal menbij een Raad van Beroep deliberatiebeslissingen van deklassenraad kunnen aanvechten. In Vlaanderen kan eenberoep enkel binnen de school worden behandeld. Het Fran-stalig beroepsonderwijs krijgt een modulaire structuur. Deleerlingen moeten niet langer een heel schooljaar afwerkenom een diploma te behalen. Ze kunnen een getuigschriftkrijgen voor onderdelen van de leerstof. De multi-culturali-teit krijgt een bijzonder accent. De leerlingen zijn verplichtkennis te nemen van andere culturen. Documenten uitwisse-len en gezamenlijke activiteiten organiseren, moeten deovergang van de basis- naar de secundaire school makkelij-ker maken. Voor de begeleiding van een studiekeuze hogeronderwijs mag de secundaire school twee weken uittrekken.Leerlingen krijgen een plaats in de participatieraad van eenschool. Bij ons is dat geen verplichting. En ten slotte moeten descholen elk jaar in een jaarverslag verantwoording afleggen.

Meisjes laten zich minder be-trappen dan jongens.

Niets gemist?n Het Vlaams parlement keur-de het ontwerpdecreet op hetbasisonderwijs goed. Hierinis ook de hogere instapleef-tijd voor kleuters opgenomen.n Voor het academiejaar 1995-1996 werden er in de Vlaam-se gemeenschap 30.578 stu-dietoelagen hoger onderwijsuitbetaald, waarvan 11.981aan spoorstudenten. Het be-drag van de maximumtoe-lage varieert naargelang vande categorie: 58.300 frank vooragglomeratiestudenten,63.900 frank voor spoorstu-denten en 98.400 frank voorkamerstudenten.n Tussen 1984 en 1993 be-haalden 2370 Belgische vrou-wen méér een einddiplomaaan de Belgische universitei-ten. Hun totaal komt daar-mee op 9615. Daarmee zijnde Belgische mannen (9914einddiploma’s) bijna inge-haald.n Elke leerling van tien jaaren ouder moet op kosten vande overheid een laptop, eencomputer, op school gebrui-ken. Dat is een voorstel vanvertegenwoordigers uit hetNederlands bedrijfsleven, hetonderwijs en de overheid.n Vanaf dit jaar krijgen jaar-lijks minstens 6000 laagge-schoolde langdurig werklo-

Werk maken van studiebegeleiding.

SCHOOLSECRETARIAAT

Geen sinecureIn het Vlaamse basis- en se-cundair onderwijs zijn dage-lijks honderden mensen be-zig met de personeelsreglemen-tering. Ze behandelen de ad-ministratieve dossiers van allepersoneelsleden professioneel.Wie enigszins vertrouwd is metde personeelsreglementeringweet dat dit geen sinecure is.Schoolsecretariaten hebbenbovendien vaak een advise-rende taak over de loopbaan-planning in het onderwijs.Sinds kort sturen heel watschoolsecretariaten de nodi-ge gegevens elektronisch doornaar het departement Onder-wijs. Op 1 september 1997 zaltrouwens meer dan helft vande schoolsecretariaten dit doen.Op het departement in Brus-sel is ook een groot gedeeltevan de verwerking van diemassa gegevens geïnformati-seerd. Door deze automatischeverwerking is het meer danooit van belang dat het secre-tariaat meteen correcte envolledige gegevens doorstuurt.Om de personeelsleden die depersoneelsreglementering uit-voeren te ondersteunen orga-niseert het departement eenopleidingsprogramma. Dit isspecifiek gericht op de scho-

zen de kans om door middelvan 12 maanden werkerva-ring, gekoppeld aan oplei-ding, begeleiding en sollici-tatietraining, hun kansen opde arbeidsmarkt gevoelig teverbeteren. Ze kunnen hunkwalificaties verbeteren doormaatschappelijk zinvolle ta-ken te verrichten op driekwart-basis. Tijdens de openstaan-de tijd volgen ze gerichte op-leidingsmodules.n Om seksueel misbruik vanleerlingen te voorkomen, moeter een gedragscode voor le-raars komen. Hierin staat hoezij dienen om te gaan methun leerlingen. Op langeretermijn wordt de gedragsco-de onderdeel van een beroeps-code voor de leraar. Dit voor-stel ligt alvast op tafel in Ne-derland.n Momenteel gaat 23 procentvan de kinderen in ontwik-kelingslanden niet naarschool. Afrika staat bovenaanmet 47 procent afwezigen enZuid-Azië komt op de tweedeplaats met 34 procent.

len die volgend schooljaar inhet Edisonproject stappen. Naanderhalf jaar ervaring metelektronische personeelsdos-siers stelde het departementvast dat heel wat technischeproblemen veroorzaakt wor-den door een verkeerde inter-pretatie van de reglemente-ring. De netoverschrijdende op-leidingen worden gehoudenin de periode april-juni op ver-schillende plaatsen in de vijfVlaamse provincies. Er zijnaparte opleidingen voor ba-sis- en secundair onderwijsen voor beginners en gevor-derden. Het departementneemt de kosten van dezeopleidingen voor zijn reke-ning. Informeer eens op hetdepartement bij Jeroen De-poortere - tel 02-210 53 71.

KLASSE NR.73 13

14 KLASSE NR.73

Vleeskippen fokhennen

D

MET HO

(uitgedrukt in b

Vastbe

Gewoon basis 3

Buitengewoon basis

Gewoon secundair 4

Buitengewoon secundair

Hobu

OSP - secundair onderw.

OSP - Hobu

Deeltijds kunstonderwijs

TOTAAL 9

In het schooljaar 1990-1991 obudgettaire voltijdse ambten ofaantal is een vijfde tijdelijk. Zestvrouwen. In het gewoon basipedagogisch korps neemt 4,8 p

Wist u dat er voor de helft organisch materiaalin een Vlaamse huisvuilzak zit? In vergelijkingmet 1985 is het aandeel van glas, papier en kartongedaald. Dat is het gevolg van de selectieve inza-melingen. En dit: twee jaar geleden registreerdende plaatselijke of centrale openbare bibliotheken1.538.228 leners. Hiervan was 32 procent jonderdan 14 jaar. In vergelijking met 1990 steeg hetaantal leners met meer dan een kwart. Of nog:meer dan een kwart van de bevolking zegt bijnadagelijks een praatje te slaan met de buren. Min-der dan vijf procent zegt nooit contact te hebbenmet zijn buren. Een vijfde van de bevolking be-weert bijna dagelijks vrienden te ontmoeten. Mannenscoren hier hoger dan vrouwen.

EerbaarheidNaar aanleiding van de aantasting van de licha-

melijke integriteit van minderjarigen speelden in1995 de politiediensten in Vlaanderen 1583 proces-verbalen aan het parket door. De helft van de geval-len betrof slagen en verwondingen en de andere helftseksuele delicten. Slagen en verwondingen komenhoofdzakelijk voor buiten het gezin. De seksuelemisdrijven bestaan voor één op drie van de gevallenuit verkrachting en voor twee op drie uit een anderevorm van aanranding van de eerbaarheid.

EVEEL GEVEN WE LES?

udgettaire voltijdse jobs - 1995)

noemden Tijdelijken Totaal

0.610 8.423 39.033

3.308 836 4.144

4.377 8.604 52.981

3.344 680 4.024

5.981 2.194 8.175

1.174 969 2.143

168 251 419

2.106 592 2.698

1.068 22.549 113.617

mvatte het onderwijzend personeel 111.891 meer dan 150.000 «koppen». Van het huidigig procent van het onderwijzend personeel zijnsonderwijs zelfs meer dan 77 procent. Hetrocent van de beroepsbevolking in.

Dit en nog veel meer staat in de nieuwe editievan Vlaamse Regionale Indicatoren (VRIND). VRINDhangt een veelzijdig beeld van Vlaanderen op engeeft aan hoe het met de regio en zijn mensen isgesteld. Hoe leeft de gemiddelde Vlaming, wathoudt hem bezig, hoe kijkt hij tegen de toekomstaan, in welk milieu leeft hij? Hoe staat Vlaanderener economisch voor, welke kenmerken typerenhet Vlaams sociaal-cultureel weefsel het meestenz. Alle gegevens zijn gebundeld volgens achtsporen: leefbaar, creatief, werkend, zorgzaam, toe-gankelijk, internationaal, goed bestuurd en na-tuurlijk ook lerend Vlaanderen.

DuurderVlaanderen besteedt gemiddeld 43 procent van

het onderwijsbudget aan het secundair onder-wijs, tegenover gemiddeld 24 procent aan hetbasisonderwijs. Eén van de oorzaken voor hethoger gemiddelde van het secundair onderwijs isde leerling/leerkracht-verhouding en het onder-ling salarisverschil. Hoe hoger het leerjaar, hoehoger de specialisatiegraad en hoe kleiner de klas-sen. Bovendien biedt het secundair onderwijs inVlaanderen een grote waaier van studierichtin-gen, waardoor de kosten voor het personeel duur-der uitvallen. ■

Zowel de hoeveelheid

pluimvee (vleeskippen,

leg- en fokhennen) als

de varkensstapel werden

de afge-

l o p e n

tien jaar

fors uit-

egebreid, respectieve-

nlijk met 56 en 39 pro-

cent. Wellicht heeft een

doorsnee-leerkracht in zijn

O C U M E N Tlessen weinig boodschap

aan het aantal varkens

in Vlaanderen. Maar toch,

veel leerkrachten zijn

constant op zoek naar

actueel cijfermateriaal en

achtergrondinformatie

over de meest diverse

onderwerpen om in hun

lessen te verwerken. Van

de pluimveeteelt tot het

aantal gevallen van kin-

dermishandeling. U vindt

al die gegevens in de nieu-

we VRIND.

VRIND 1996 telt 315 pagina’s en 467 grafieken entabellen. Het boek kost 500␣ fr. en u kunt het schriftelijkbestellen bij de administratie Planning en Statistiek vanhet ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Betalinggebeurt na ontvangst. Boudewijnlaan 30 - 1000 Brussel- tel 02-507 58 03 - fax 02-507 58 08. U kunt VRINDook elektronisch bestellen: www.vlaanderen.be

Klas

se G

rafie

k(afgerond in procenten, 1995)

Welk deel van de taart krijgt elk onderwijsniveau?

24 %

5,5 %

43 %

8 %9,5 %1,5 %

1,5 %7 %

basisonderwijs

buitengewoon onderwijs

secundair onderwijs

HobuUniversiteit (inclusief wetenschapsbeleid)

Deeltijdskunstonderwijs

Onderwijs Sociale Promotie (OSP)

niet verdeeld

IDEE

BEESTIG MET KLASSEU hoeft niet uw koffers te pakken,zoals deze reisgierige pinguïns. Hetvolstaat dat u de weg vindt naar deAntwerpse Zoo. 1997 wordt immershet jaar van de pinguïns en de zee-otters. Maak kennis met de dierenuit de koude zeeën. Of u kunt deboom in, letterlijk dan, in het Me-chelse domein Planckendael. Veer-tien meter boven de grond ziet hetleven er echt heel anders uit. Wordthet Antwerpen of Mechelen? Aan ude keuze. Speciaal voor leerkrach-ten organiseren Zoo en Plancken-dael tijdens de paasvakantie enkeleinformatiedagen. Maak kennis metde talrijke mogelijkheden voor klasen school. Tientallen lesthema’s ver-kennen in Zooklassen en computer-klas, lessen over sterren en planetenzien in het planetarium, fauna enflora observeren hoog in de lindebo-men, het Afrika bezoeken van debonobo’s… Bovendien krijgt u er eengoed gevuld documentatiepakketbovenop. Een beestig aanbod, niet?

BEESTIG MET KLASSµ JA, ik wil graag kennismaken met d

mogelijkheden die de Antwerpse ZoDierenpark Planckendael aan scholeden hebben.

NAAM: ............................................

ADRES: ............................................

.................................................

SCHOOL: ........................................

Ik sta in het

□ basisonderwijs (… leerjaar)

□ secundair onderwijs (vak(ken): .....

.................................................

□ andere: ......................................

Geef deze bon volledig ingevuld af aan devan de Antwerpse Zoo (5-8 april 1997) ofpark Planckendael (11-13 april 1997). Ovan de bon betalen vergezellende gezinslekassa het groepstarief. Niét opsturen a.u.

16 KLASSE NR.73

Ee talrijkeo of hetn te bie-

............

............

............

............

............

............

............

inkombalie het dieren-p vertoon

den aan deb.

MET KLASSE NAAR DE DIEREN aIn mei krijgen de zestig Antwerpse pinguïns enenkele zeeotters een splinternieuw gebouw waarde bezoeker kennismaakt met dieren uit dekoude zeeën. U verneemt er alles over via deEducatieve Dienst van de Ant-werpse ZOO. En niet alleen daar-over. De dienst heeft namelijkmeer dan dertig lesthema’s klaar-liggen waar u met uw klas kuntvoor intekenen. Vijf Zooklassenen een computerlokaal makenvan uw Zoobezoek meer danenkel beestjes kijken. In het pla-netarium - sterren kijken bij klaar-lichte dag - komen afhankelijkvan de leeftijd van uw leerlin-gen verschillende onderwerpenaan bod. Voorts komt u in heteducatief centrum meer te we-

ten over het com-binatiebezoek Zoo-Imax: een educa-tief bezoek mét de pinguïns ge-koppeld aan de natuurfilm Survi-val Island op reuzegroot scherm.Een aanrader, zeker voor wie ditevenement gemist heeft. In hetcentrum ligt ook een volledig do-cumentatiepakket voor u klaar:Zoo, Flandria, toerisme Antwer-pen, Imax/Kinepolis. Zoekt u in-spiratie voor een uitstap…?Van zaterdag 5 tot en met dins-dag 8 april gooit de Antwerpsedierentuin haar deuren open tij-dens speciale informatiedagenvoor leerkrachten. Voor de bio-logie- en aardrijkskundeleraarsen leerkrachten die mee de in-houd van een studiereis bepalenis dit een niet te missen gelegen-heid. U hoeft enkel de origineleen volledig ingevulde bon af tegeven en u kunt gratis binnen.Vergezellende gezinsleden krij-gen de groepskorting. In het edu-catief centrum (open: 10-12 uuren 13.30-15.30 uur) ligt een lijvig

documentatiepakket voor u klaar.Acrobatische toeren hoeft u niet uit te halen,maar de ontdekkingstocht Wandelen door bo-men is er enkel voor de durvers. De kennisma-king met het leven in en rond de bomen begintop twee meter boven de grond en eindigt naeen klauterpartij op veertien meter boven hetaardoppervlak. Welkom in de kruinen van delindebomen. Heel wat voorwerpen, modellenen informatieborden geven u zicht op het rijkeleven tussen hemel en aarde. U moet er welvoor naar Muizen, bij Mechelen, want dit isPlanckendael, het dierenpark waar u zelfs eencompleet Afrikaans dorp vindt.In de Zooklas en op verschillende andere plaatsenin het park vertellen medewerkers van de edu-catieve dienst over het rijke aanbod voor uwleerlingen. En ook hier liggen de uitgebreidedocumentatiemappen al klaar.Vier thema’s komen zeker aan bod:• Afrika en de bonobo’s (voorstelling van heteducatieve pakket Bonobobox)• Het wateronderzoek bij de waterzuiverings-installatie

a = algemeen, b = bas

• Het prettig proper park plan (Planckendaelen het afvalstoffenplan)• andere rondleidingen per leeftijdscategorieWie vreest door al het pinguïngeweld in deAntwerpse Zoo te zeer herinnerd te worden

aan de voorbije winterdagen,kan meer naar het zuiden trek-ken, en wel naar het Dieren-park PLANCKENDAEL. Van vrij-dag 11 tot en met zondag 13april vinden ook daar specialeinformatiedagen voor leerkrach-ten plaats. Ook hier geldt: boninvullen en binnen. Vergezel-lende gezinsleden krijgen degroepskorting. Haal uw docu-mentatiepakket op in het edu-catief centrum (open: 10-12 uuren 13.30-15.30 uur) en steek uwlicht op bij de educatief mede-werkers.Gie Robeyns - Koninklijke Maatschappijvoor Dierkunde van Antwerpen - Ko-

ningin Astridplein 26 - 2018 Antwerpen - tel 03-20245 73 - fax 03-202 45 86

MONUMENTENMARKT aInfostands, voordrachten en workshops rond hetthema kinderen/jongeren en monumentenzijn de belangrijkste onderdelen van een Monu-mentenmarkt voor leerkrachten basis- en secun-dair onderwijs. Die zal eind oktober plaatsvin-den en wordt georganiseerd door de StichtingVlaams Erfgoed. Uiteraard kunt u op de marktook kennis maken met bestaande of nieuwejongerenprojecten. Hiervoor komen niet alleende verschillende (bekende) monumentenvereni-gingen in aanmerking, ook u kunt úw projectvoorstellen. Hebt u zelf een activiteit, les ofproject rond monumenten op touw gezet en wilu deze ervaring delen met uw collega’s? Stuur offax dan een briefje naar onderstaand adres metuw persoonlijke gegevens én met een korte be-schrijving van het project.Stichting Vlaams Erfgoed - Monumentenmarkt -Bergstraat 72 - 1000 Brussel - tel 02-512 22 72 - fax02-512 36 67

UILTJES KNAPPEN sJongeren delen prijzen uit bij de Jonge GoudenUil. Dat is het jongere broertje van de «oude»Gouden Uil, een literaire prijs voor het besteboek (zowel fictie, non-fictie als jeugdlitera-tuur) van het voorbije jaar in ons taalgebied.Twintig Vlaamse scholen en tien Nederlandsewerden geselecteerd om deel te nemen. De jury-leden, tussen 14 en 19 jaar oud, lezen de vijfgenomineerde boeken in één categorie en kie-zen daaruit hun beste boek. Op zaterdag 15maart wordt het Gouden Uiltje uitgereikt aan dedrie winnaars. De Vlaamse departementen Cul-tuur en Onderwijs werken voor dit project samenmet de Nederlandse Taalunie en het departementCultuur/Stichting Lezen in Nederland.Op 9, 11 en 13 maart ziet u op BRTN eenprogramma over de genomineerden en dejurering, telkens per categorie. De uiteindelijkewinnaars van beide Gouden Uilen worden be-kendgemaakt in het halfacht journaal van 15maart. Nadien volgt op TV2 een avondvul-lend programma.Kabinet van de Vlaams minister van Onderwijs -Christel Op de beeck - Martelarenplein 7 - 1000Brussel - tel 227 27 19 - fax 02-277 27 05

isonderwijs, s = secundair en hoger onderwijs

g Datum# Dagen Prijsantie)

5/4-12/4 8 10.000s Vignes 29/3-6/4 8 15.000

1/7-6/7 6 45001/7-8/7 8 50008/7-15/7 8 50001/7-15/7 15 90005/7-12/7 8 500012/7-19/7 8 50005/7-19/7 15 90005/7-19/7 15 12.0003/7-17/7 15 12.0003/7-17/7 15 12.00011/7-31/7 21 19.0006/7-26/7 21 19.0006/7-26/7 21 21.0006/7-26/7 21 21.00010/7-30/7 21 22.000

6/7-25/7 20 39.000Sport Sport + Sport +

computer Frans6/7-11/7 6 6500 8500 850013/7-18/7 6 6500 8500 850027/7-1/8 6 6500 8500 85003/8-8/8 6 6500 8500 8500

10/8-15/8 6 6500 8500 8500

VAKANTIE VOOR UW KINDEREN aLeerplichtige kinderen van alle onderwijs-netten en kinderen van personeelsledenvan de Vlaamse Gemeenschap kunnen meeop vakantiekamp met het departement On-derwijs. U moet wel snel reageren. Het aan-tal deelnemers aan Vak.O. is beperkt.De vakantiecentra voor 7-9-jarigen bevin-den zich in internaten of vakantieverblijvenaan de Belgische kust en in Duitsland. Er zijnkorte verblijven in De Panne, Oostende enBensberg (Duitsland), maar uw kinderen kunnenook 15 dagen naar Oostende of Bensberg.De 10-12-jarigen kunnen kiezen tussen Stou-mont (Ardennen), Berck (Franse kust) of hetbosrijke St. Mihiel (Frankrijk). De vakantie-centra zijn bewust zeer kleinschalig gehou-den en aangepast aan de leeftijd van dekinderen.De vakantiecentra voor leerlingen secun-dair onderwijs liggen in Frankrijk, ver van dedrukte van de traditionele vakantiebestem-mingen. Ook deze centra zijn aangepast aande leeftijd van de deelnemers en directeur enmonitors hebben een ruime ervaring. De acti-viteiten worden in gemeenschappelijk over-leg gekozen.Voor de 13-14-jarigen is er Chambéry (Savoie)en Vannes (Bretagne).De 15-jarigen trekken naar Embrun (grensProvence & les Hautes Alpes) en de 16-jari-gen naar Apt (Zuid-Frankrijk).De 17-jarigen logeren zoals steeds in Six-Fours les Bains voor een actieve vakantie.Naast deze vakantiekampen organiseert Vak.O.opnieuw een taalvakantie Engels in York

(advertentie)

Leeftijd Nr. BestemminTaalvakantie Frans (paasvak1ste graad SO1 Stoumont2de graad SO 2 Saint-Ouen leZomervakantie7-9 jaar 3 De Panne

4 Oostende 15 Oostende 26 Oostende 37 Bensberg 18 Bensberg 29 Bensberg 3

10-12 jaar 10 Stoumont11 Berck-plage12 Saint-Mihiel

13-14 jaar 13 Chambéry14 Vannes

15 jaar 15 Embrun16 jaar 16 Apt17 jaar 17 Six-FoursTaal: Engels16-18 jaar 18 YorkSport - Computer - Frans

7-16 jaar 19 Meulebeke 120 Meulebeke 221 Meulebeke 322 Meulebeke 423 Meulebeke 5

(Engeland) en com-binatievakantiessport, sport + com-puterinitiatie (ookmultimedia) en sport+ Frans. De combi-natievakanties vindenallen plaats in Meu-lebeke.Nieuw zijn de taal-vakanties Frans (tij-dens de paasvakan-tie) voor leerlingeneerste graad secundaironderwijs (in Stou-mont) en voor leer-lingen tweede graad(in de Loire-vallei).Verschillende mutua-liteiten en sommigewerkgevers verleneneen tegemoetkomingin de verblijfskostenvan kinderen in devakantiecentra. Depersoneelsleden vanhet ministerie van deVlaamse Gemeen-schap kunnen ze aanvragen bij de SocialeDienst. Attesten die een deelname aan zo’nvakantiekamp bevestigen, kunt u aanvragenbij Vak.O. nádat uw kind op vakantie is ver-trokken.Inlichtingen en inschrijvingen: Vak.O. vzw - RACArcadengebouw - verdieping 2/3 - lokaal 109 -1010 Brussel - tel 02-210 51 53

KLASSE NR.73 17

18 KLASSE NR.73

WIEBELS EN KRIEBELS bOp de cd Kriebels 2 van Walter & de Wiebels vindt u 15Nederlandstalige kinderliedjes in alle muzikale stijlen: meren-

gue, swing, tango, rock, hip hop,polka, Afro... De liedjes van de cdvindt u ook terug in de Kriebelshow,een familiespektakel met 15 kinde-ren, 4 mentaal gehandicapte jonge-ren en enkele volwassen begeleiders.U kunt de show nog live meemakenin CC De Werf Aalst (15/3), CC TerRivieren Deurne (22/3) en Zaal Thea-trium Mechelen (23/3), telkens om 15u. Kaarten bestellen kan bij WakaDans vzw - Walter Verbruggen - Venne-borglaan 121 - 2100 Deurne - tel en fax03-324 59 77.

CENTEN VOOR NASCHOLING aVijftien nascholingsprojecten krijgen geld van de ministervan Onderwijs in het kader van het nieuwe decreet (16 april‘96) over de lerarenopleiding en de nascholing. Een kortoverzicht (volgens de prioritaire thema’s):• Ontwikkeling van een school(nascholings-)beleid: Vannavormingsstrategie tot effectief schoolbeleid; Op weg naareen nascholingsbeleid in de eigen school; Het nascholings-plan als onderdeel van het schoolbeleidsplan.• De eindtermen «sociale vaardigheden» en «leren leren»:Sociaal vaardig in het onderwijs; Leren leren door spel enbeweging; Eindtermen «sociale vaardigheden»; Ondersteu-ning «sociale vaardigheden».• Vorming van mentoren voor aanvangsbegeleiding vanjonge leerkrachten: Mentoren voor beginnende leerkrach-ten; Vorming mentoren aanvangsbegeleiding beginnendeleerkrachten basisonderwijs; Aanvangsbegeleiding van jongeleerkrachten: een schoolgestuurde benadering; Beginnendeleerkrachten coachen; Aanvangsbegeleiding in het basis- en

secundair onderwijs (gewoon enbuitengewoon onderwijs); Introductieen inwerking van nieuwe leerkrachten.• Zorgverbreding (voor scholen dieniet deelnemen aan het experimen-teerproject zorgverbreding): Zorgver-breding in de eerste graad van hetlager onderwijs; Naar een school,solidair met elk kind (zorgverbre-dend school houden).Een extra kans bovenop het budgetwaarover uw school beschikt omaan een eigen nascholingsbeleid tewerken. Alle informatie over de vijf-

tien projecten is op uw school beschikbaar.Ook op school beschikbaar: het Nascholingsrepertorium voorhet onderwijspersoneel. Weldra vallen de Aanvullingen 1997 inuw schoolbrievenbus. Extra exemplaren van basisdocument(300␣ fr.) en aanvullingen (200␣ fr.) kunt u bestellen bij afdelingInformatie en Documentatie - Koningsstraat 71 - 1000 Brussel - tel02-219 18 00 - fax 02-219 77 73.

ZORGVERBREDING bZorgverbredend schoolhouden in de kleuterschool (zes sessies vaneind maart tot oktober) en Zorgverbredend schoolhouden in deeerste graad van de lagere school (zes sessies van begin mei totoktober) zijn twee nascholingsprojecten van het Donchecen-trum (Lerarenopleiding Vorselaar) en het Centrum voor Erva-ringsgericht Onderwijs (CEGO). Bedoeling is om de kennis envaardigheden van de deelnemers (twee per school) te onder-steunen en te ontwikkelen om van hun school en klas een leer-en leefomgeving te maken die aansluit bij zoveel mogelijkkinderen, in het bijzonder kansarme kinderen. De nascho-lingssessies vinden plaats op vijf locaties: Vorselaar, Aarschot,Antwerpen, Lommel en Turnhout. Deelnemen is gratis.Inl. en inschrijvingen: Donchecentrum - Lepelstraat 2 - 2290 Vorse-laar - tel 014-50 93 42 of 014-50 93 06 - fax 014-50 93 44

C A N O N MET KLASSECultuurcel van het departement OnderwijsGeïnteresseerd in Cultuur en Onderwijs? Voortaan vindt u indeze rubriek bijzondere smaakmakers, mooie tips, wedstrijdjesenz. Zeker vindt u hier de vruchten van wat de CANON Cultuur-cel op maat van het onderwijs kan aanbieden, haar initiatieven,haar samenwerkingsverbanden.

DYNAMO2 ANDERS GEKLEURD aDe vijfde DynaMo2 catalogus ligt begin deze maand in uwschool. De map is dunner geworden, projecten hebben deplaats geruimd voor organisaties en de informatie is zo ver-werkt dat een vakoverschrijdende aanpak sterker wordt on-dersteund. De stuurgroep heeft de krijt-lijnen uitgetekend vanuit het besef dateen dynamische school géén vorm krijgtdoor éénmalig of zelfs regelmatig éénproject uit de catalogus in de school tebrengen. Bij deze vijfde editie is geko-zen voor een accentverschuiving.In de vorige edities werden de organisaties gevraagd creatief-,actief- aantrekkelijke projecten in te dienen. Vanaf de 5de editieligt het zwaartepunt bij de school. De cover verwijst al naardeze nieuwe aanpak: een gereedschapskist met al het nodigemateriaal om je eigen project te bouwen, timmeren, metselen,voegen... Vanaf nu vragen wij aan de school om een actief-,creatief-, kunstzinnig project in te dienen. De naam van dezeaanpassing komt niet echt uit de lucht gevallen. De vroegereOPEN RUIMTE is nu de énige mogelijkheid om op DynaMo2 inte spelen. Op basis van uw motivatie kunt u financiële onder-steuning krijgen.In de catalogus krijgt u een waaier van organisaties waarmee ukunt samenwerken, de cement, de lijn, de bouwstenen... netjesgerangschikt rond de stilaan ingeburgerde werkvelden: de be-drijvige school, de democratische school, de gezonde school, degroene school, de muzische school, de sportieve en de veiligeschool. Bij elke organisatie vindt u op maat van het onderwijsgesneden informatie over hun deskundigheid, inhouden enwerkvormen. Niets belet u echter in deze nieuwe formule zelf opzoek te gaan in uw eigen dorp, gemeente, stad of regio naarmensen, organisaties, instellingen die uw ideeën helpen uitwer-ken, ondersteunen en waarmaken. U kunt contact opnemen metéén of verschillende organisatie(s) van uw keuze om te kijken inhoeverre zij mee UW Open Ruimte-project kunnen invullen.Ten slotte zijn de inschrijvingsformulieren aangepast, is er eenbladzijde bij met criteria waarnaar u zich kunt richten en vindtu ook een omschrijving van de werkvelden.

WERK- EN VERWENDAGEN MUZISCHE VORMING bBij het ter perse gaan van dit nummer zijn er voor zowel verwen-als werkdagen nog enkele plaatsen vrij. U staat in het basison-derwijs, u bent er directeur, u bent student of docent aan eendepartement lerarenopleiding? Lees dan vlug alle informatie inhet februarinummer van Klasse (p.22) en schrijf als de bliksem inmet de inschrijvingsformulieren op diezelfde pagina.

LIBERNADE bVindt u ook dat kinderen vanaf 4 jaar op het gebied vanpodiumkunsten een beetje verwaarloosd worden? Dat veelal degekende verhaaltjes verteld worden in voorstellingen voor dezeleeftijd? Zou het u boeien een voordeze leeftijd merkwaardige voor-stelling te bekijken met een heeleigen klank waarin moderne dansen luchtmatrassen de voor zichzelfsprekende beelden zijn en verderde fantasie de vrije loop wordt ge-laten? Blauw Vier geeft 2 x 5 vrij-kaarten weg voor hun nieuwe pro-ductie Libernade op zondag 9 en woensdag 12 maart (telkensom 15 u.) in de Kopergietery te Gent. Bel snel 02-211 45 62. Faxof stuur ons kort uw bevindingen.Eén adres voor CANON met KLASSE: CANON - Cultuurcel - LydiaAsbestaris - Koningsstraat 138 - 1000 Brussel - tel 02-211 45 62 - fax02-211 45 52

(advertentie)KLASSE NR.73 19KLASSE NR.73 19

20 KLASSE NR.73

V-DAGEN 1997 aZo’n 15.000 leerlingen (én hun leerkrach-ten) staan alweer te trappelen om deel tenemen aan een schier eindeloze reeks edu-catieve vredesactiviteiten. De V-Dagen 1997lopen van 14 april tot 8 mei met activiteitenover heel Vlaanderen. Deelnemen is gratis,want het departement Onderwijs neemt dekosten voor zijn rekening. U betaalt enkelde reis.Het aanbod is groot en gevarieerd: geleidebezoeken, film en video, podiumactivitei-ten, tentoonstellingen, voordrachten enz.Ieder programma mikt op een eigen doel-groep. Gemeenschappelijk aan al de activi-teiten is de aandacht voor de fundamentelerechten van de mens. Elke activiteit wordtdeskundig begeleid én er is steeds een di-dactische map beschikbaar. De V-Dagenmikken vooral op leerlingen uit het secun-dair en de derde graad lager onderwijs. Deperiode van de V-dagen komt u slecht uit?Geen probleem, tal van de aangeboden ac-tiviteiten kunt u het hele jaar door beleven,want ook dat is één van de doelstellingenvan V-Dag: het promoten of kenbaar ma-ken van didactische activiteiten rond herin-neringseducatie. Het aantal deelnemers aanelke activiteit is wel beperkt, dus snel in-schrijven is de boodschap. U vindt meerinformatie, adressen en een inschrijvings-formulier in de map die begin deze maandop uw school toekomt.Eerst krijgt u een overzicht van activiteiten dieop verschillende plaatsen worden georgani-seerd. Daarna schetsen we de programma’s opvaste locaties in heel Vlaanderen.

REIZENDE ACTIVITEITEN• Van Algebra tot Pyjama. Uw leerlingenontdekken in deze tentoonstelling de groteinvloed van de Arabische cultuur op onzeWest-Europese samenleving (wetenschappen,taal, kledij, muziek enz.). Anderzijds zien zehoe wij de Arabier bekeken/bekijken in strips,film, kinderliteratuur, media enz. Doelgroep:12 tot 18 jaar.Plaatsen en data: Breendonk (CC Puurs): 14/4 tot25/4; Ieper: 28/4 tot 7/5.• Een boek vol dromen. De Anne Frank Stich-ting maakt een korte film over heden en verle-den, waarin de dertienjarige Martin het Ach-terhuis bezoekt en het bekende dagboek leest.Doelgroep: 10 tot 14 jaar.Plaatsen en data: Antwerpen: 5/5 tot 7/5; Ieper:14/4 tot 18/4.• Regine Beer: Herinneren voor de Toekomst.Twee videofilms (gevolgd door een nabespre-king) vertellen over de levensgeschiedenis vanRegine Beer en haar verblijf in Auschwitz-Birke-nau. Doelgroep: 14 tot 18 jaar.Plaatsen en data: Breendonk: 28/4 tot 7/5; Antwer-pen: 21/4 tot 25/4; Ieper: 14/4 tot 25/4.• De laatste getuigen. Het eerste deel van dezedocumentaire reeks van Lucas Vandertaelenbeschrijft het Fort van Breendonk, met getuige-nissen van overlevenden. Doelgroep: 14 tot 18jaar.Plaatsen en data: Breendonk: 28/4 tot 7/5; Ieper:14/4 tot 25/4.

LOKALE ACTIVITEITEN• Breendonk. Van 14 april tot 7 mei kunt u uwleerlingen zelf rondleiden in het Nationaal

Gedenkteken van het Fort van Breendonk.Na inschrijving krijgt u een nagelnieuwe bro-chure om uw bezoek voor te bereiden. Via hetVredescentrum Antwerpen, Auschwitz-Stichting enz.(adressen in de brochure) kunt u gidsing dooreen «laatste getuige» vragen. Het bezoek isbedoeld voor leerlingen van 14 tot 18 jaar.Ook in Breendonk. Jan Van Calsteren (14 tot18 jaar) is een videodocumentaire van leer-lingen van het Antwerpse Stedelijk Instituut voorSierkunsten en Ambachten (SISA) over deze oud-leerkracht van hun school en zijn verblijf inBreendonk (28/4 tot 7/5).• Ieper. Elk jaar bezoe-ken tienduizenden jon-geren Ieper en omge-ving wegens de histori-sche rol in de oorlogs-geschiedenis. Het me-rendeel hiervan komtuit Engeland. Misschienzijn de V-Dagen een sti-mulans voor Vlaamsejongeren om ook eens die richting uit te gaan.Er zijn drie geleide programma’s: een bezoekaan het herinneringsmuseum + stadswande-ling en de Battlefieldstour (twee busrondritten;u zorgt zelf voor een bus). De Noordelijkerondrit brengt u naar de kerkhoven St. Char-les de Potyze, Tyne Cot Cemetery, het Solda-tenfriedhof en het Belgisch kerkhof in Hout-hulst en ten slotte naar de Flanders Fields vanSteenstrate. De Zuidelijke rondrit voert u langsHill 60, Bedford House Cemetery, Wijtschate,Mesen, Ploegsteertbos, het Nieuw-ZeelandsHerinneringsbos enz. Deze bezoeken nemeneen volledige dag in beslag en zijn geschiktvoor jongeren van 11 tot 18 jaar (aangepastegidsing).Ook in Ieper. Een ochtend bij dageraad (15tot 18 jaar) is een busrit o.l.v. Piet Chielens metals thema: deserteurs in WO I (15 tot 18/4).Evacuatie gewonden (10 tot 14 jaar) combi-neert een busrit langs de frontlinies van WO Imet een rollenspel over de evacuatie van ge-wonden (14 tot 18/4). Leerlingen van de Woord-afdeling van de Stedelijke Academie voor Muzieken Woord brengen een programma met he-dendaagse teksten voor leerlingen eerste graadsecundair onderwijs (14/4, 23/4, 24/4) en eenprogramma met teksten van (meestal) onbe-kende soldaten en burgers uit WO I voortweede en derde graad secundair (15/4, 17/4,22/4, 25/4). In de Literaire Salient (14 tot 18jaar) brengen dichter-verteller Wim Chielens enmusicus Alfred den Ouden WO I terug tot leven(21/4). De rondreizende autobus Gewoon-VreemdExpress (10 tot 14 jaar) vertelt aan de handvan een interactief spellencircuit over hetfenomeen zondebok (14 tot 18/4). Vier speel-films blikken terug op beide wereldoorlogen:Hope and Glory (John Boorman), Johnny gothis gun (Dalton Trumbo), Paths of Glory (Stan-ley Kubrick) en All Quiet on the Western Front(Delbert Mann). Twee fietstochten (12 tot 18jaar) van elk 50 km (Noordelijke rondrit enZuidelijke rondrit) voeren de leerlingen langsde historische sites. Onderweg krijgen ze enke-le opdrachten. (Data zelf te kiezen).• Mechelen. Het nieuwe Joods Museum voorDeportatie en Verzet (Kazerne Dossin) is vierweken lang enkel toegankelijk voor klasgroe-pen. U kunt uw klas zelf rondleiden (dan komt

GRATIS NAARDE V-DAGENDe V-Dagen worden gelan-ceerd op donderdag 27 maart(14 u.) in zaal Vooruit in Gent.Niet alleen de pers is hieropuitgenodigd, schoolverantwoor-delijken zijn zeer welkom (evenverwittigen op 03-360 45 28).De V-Dagen eindigen op woens-dag 7 mei in de AntwerpseArenbergschouwburg met deproclamatie van de wedstrijdJeugd en Civisme (een initiatiefvan de confederatie van oud-politiek gevangenen).Het aanbod van de V-Dagenis zeer uitgebreid, zeer diversen bovendien gespreid overvele lokaties. Overal staan des-kundige begeleiders klaar enkrijgt u aangepast didactischmateriaal. Iedereen kan dusaan zijn trekken komen. Tenminste: als u tijdig inschrijft!Elke school krijgt deze maandeen volledige map met allenodige informatie, een bro-chure en een inschrijvingsfor-mulier. Dan is het kwestie omsnél te reageren en zeker vóórde paasvakantie in te schrij-ven. Als u rond 10 maart noggeen brochure op school hebtgezien, kunt u alsnog een gra-tis exemplaar aanvragen. Vooruw inschrijving hebt u de bro-chure immers zeker nodig. Vooralle informatie belt u naarVredescentrum Antwerpen -03-360 45 28 of 29.U kunt inschrijven bij:• Vredescentrum Antwerpen -Unolaan 1 - 2100 Deurne - tel03-360 45 28 of 29 - fax 03-32648 80 voor de programma’s inBreendonk, Ieper en Antwer-pen;• Vredeshuis Gent - St. Margriet-straat 9 - 9000 Gent - tel 09-23342 95 - fax 09-225 73 79 voorde programma’s in Gent;• Joods Museum voor Deportatieen Verzet - Kazerne Dossin - Gos-win de Stassartstraat - 2800 Me-chelen - tel 015-29 06 60 - fax015-29 08 76 voor de program-ma’s in Mechelen.Als u uw keuze hebt gemaaktbelt u meteen naar het juis-te telefoonnummer. U hoortdan of dit programma nogvrij is. Uw boeking wordtmeteen genoteerd, maar umoet nog wel de inschrij-vingsstrook uit de brochureinvullen en opsturen.

u het beste eerst eensop verkenning) of be-geleiding van een plaat-selijke gids vragen. Nadeze rondleiding kun-nen uw leerlingen kennismaken en praten metenkele «laatste getui-gen». Dit programmaduurt een halve dag.Ook in Mechelen. Eenspeciaal dagprogram-

ma (14 tot 18 jaar) bestaat uit een bezoek aanJoods Museum + middagmaal (te betalen) +fietstocht naar Breendonk (20 gratis fietsenbeschikbaar) + bezoek aan Breendonk (datazelf te bepalen na telefonische afspraak).• Vredescentrum Antwerpen. U kunt met uwleerlingen (vanaf 10 jaar) een geleid bezoekbrengen aan de permanente tentoonstellingover oorlog, conflict en vrede van middel-eeuwen tot WO II.Ook in Antwerpen. De Pestpost (10 tot 14jaar) is een educatief tentoonstellingsproject.Tien thematische opdrachten en een software-

pakket belichtenalle facetten vanhet pestfeno-meen. Meedoenduurt één uur (5/5, 6/5, 7/5). Vre-de voor de Sah-raoui-kinderen

(10 tot 14 jaar) toont foto’s en voorwerpen overhet dagelijks leven in vluchtelingenkampenen over de cultuur van dit volk, waarvan demeesten al meer dan 20 jaar in zo’n kampenleven (21 tot 29/4). Het Unicef spelcircuitRechten van het kind (9 tot 13 jaar) leidt deleerlingen door het ganzenbord (met foto’s,rebussen enz.) van de kinderrechten (14 tot 18/4). Een interactief CD-Rom spel (12 tot 18 jaar)daagt uw leerlingen uit om aan de hand van

tientallen bewerin-gen hun eigen op-vattingen te onder-zoeken over grond-rechten, discrimina-tie enz. (14/4 tot 7/5). «Laatste getui-ge» Sonia Kogan ver-telt haar verhaal (12tot 18 jaar; 24/4,29/4, 5/5). De wan-deling Mensenrech-ten (14 tot 18 jaar)loopt door het oudestadscentrum én

door de geschiedenis van de mensenrechten(14/4 tot 2/5). In de Unicef-animatie over con-flict en conflictoplossing (10 tot 16 jaar) verteltMia Versmissen over ontstaan en oplossing vanconflicten (14 tot 18/4).• Vredeshuis Gent. Vreemd is anders heelgewoon (10 tot 14 jaar) is een unieke reizendetentoonstelling over vooroordelen, discrimi-natie en de multi-culturele samenleving. Het isgéén traditionele tentoonstelling, wél een edu-catief spelcircuit met acht modules die wor-den opgebouwd in een klein dorpje.Ook in Gent. De themawandeling Gent tij-dens de oorlogsjaren ‘40-’45 (14 tot 18 jaar)brengt uw leerlingen langs plaatsen die een rol

speelden tijdens WO II.De gidsen putten daar-bij uit eigen ervaring (8wandelingen tussen 15/4 en 6/5). Migratie na-der bekeken (10 tot 18jaar) is een tentoonstel-ling van het StedelijkMigrantencentrum inGent. In Gent is de ge-schiedenis van de mi-gratie nauw verbondenmet de textielindustrie.De leerlingen onderne-men een spelreis die ge-lijkenissen en verschil-len van beide culturenbenadrukt. (14/4 tot 7/5).

LESMATERIAAL• Schiet op Belo (een uitgave van Bakermat, PaxChristi en BDJ-Jeugd en Vrede) is een prenten-boek (met begelei-dingsmap) voor kin-deren van 4 tot 8 jaar.Het thema: omgaanmet macht en on-macht, conflicthan-tering enz. V-Dagschenkt 350 exem-plaren van dit boek-je weg. De aanvraag-strook vindt u in debrochure.• Pesten (een uitga-ve van BDJ-Jeugd enVrede) is een educatieve set (boek, werkbla-den, educatief spel, diskette met softwarepak-ket, rollenspel en instructievideo voor de leer-kracht) voor leerlingen van 9 tot 14 jaar. Uvindt er tal van tips en mogelijkheden om metuw leerlingen rond het thema pesten te wer-ken. V-Dag geeft 150 pakketten gratis weg.De aanvraagstrook vindt u in de brochure.• Ten slotte zijn er ter gelegenheid van de V-Dagen nieuwe brochures verkrijgbaar bij hetJoods Museum voor Deportatie en Verzet in Me-chelen (brochure over Kazerne Dossin; bro-chure om bezoek aan Joods Museum voor tebereiden; brochure over negationisme); bij hetFort van Breendonk (om een bezoek voor tebereiden) en bij het Vredescentrum Antwerpen(brochure Mensenrechtenwandeling). Wie voorde betreffende programma’s inschrijft krijgtdeze brochures gratis toegestuurd.

VORMINGSDAG VOOR LEERKRACHTENMijn agenda voor de vrede is een vormings-pakket voor jongeren (uitgewerkt door PaxChristi). Thema’s zijn omgaan met conflicten,omgaan met pesten, geweld in de media, ver-bondenheid, democratie, omgaan met men-sen uit andere culturen. Leerkrachten die methun klas zo’n project willen uitwerken krijgennu de kans om deel te nemen aan een voorbe-reidende vorming. U leert er hoe u zo’n pro-ject efficiënt kunt voorbereiden, hoe u de leer-lingen kunt betrekken en u krijgt actiemodel-len om de agenda op V-dag uit te werken.Dit vormingsprogramma duurt 2,5 uur enwordt vijf maal gratis aangeboden. Telkenskunnen 60 leerkrachten deelnemen. Snel rea-geren.Plaatsen en data: Vredeshuis Gent (16/4 en 7/5);Vredescentrum Antwerpen (23/4, 26/4 en 30/4).

KLASSE NR.73 21

(advertentie)

(advertentie)

EUROPA MET KLASSETAALBAD FRANS bU wilt uw didactische aanpak van de lessenFrans opfrissen? Het departement Onder-wijs organiseert twee stages voor telkenseen twintigtal onderwijzers in Frankrijk. De stage (tien da-gen) is zeer praktijkgericht en actualiseert uw pedagogische endidactische vaardigheden.De administratie Basisonderwijs betaalt alle kosten (cursus,verblijf en reis). De stages vinden plaats in Vichy (3 tot 13augustus) en Toulon (17 tot 27 augustus).U kunt vooraf deelnemen aan voorbereiden-de cursussen Taalverwerving, georganiseerddoor de administratie Basisonderwijs en hetBureau pédagogique van de Franse am-bassade. Zo kunt u nog meer voordeelhalen uit de stages. Inlichtingen bij JefVan Thielen - departement Onderwijs - ad-ministratie Basisonderwijs - Koningsstraat138 - 1000 Brussel - tel 02-211 44 96 - fax02-211 45 03. Op dit adres kunt u ookinschrijvingsformulieren aanvragen.

BASISONDERWIJS GAAT INTERNATIONAAL bEen opsomming van alle Europese projecten voor het basison-derwijs vindt u in de omzendbrief van 31 januari. Een kortoverzicht:• Klavertje Drie organiseert uitwisselingen (klassen en leerkrach-ten) tussen de Vlaamse, Franse en Duitstalige Gemeenschap, insamenwerking met de Koning Boudewijnstichting.• GROS (GRensOverschrijdende Samenwerking) bevordert desamenwerking tussen scholen, leerkrachten en leerlingen uitVlaanderen en Nederland (een initiatief van het departementOnderwijs).• Socrates/Comenius (Europese Unie) ondersteunt Europese On-derwijsprojecten (EOP), waarbij scholen een project uitwerken ineen internationaal partnerschap van minstens drie scholen uitdrie verschillende landen (actie 1); activiteiten voor intercultu-reel onderwijs (actie 2) en bijscholing voor docenten en anderonderwijspersoneel (actie 3).Voor informatie over een bepaalde actie of voor de omzendbrief van 31januari neemt u contact op met de administratie Basisonderwijs -Koningsstraat 138 - 1000 Brussel - tel 02-211 44 96 (Jef Van Thielen)of 02-211 45 07 (An Declercq).

GRATIS WELVAART sVooruit met Welvaart is het verhaal van Desiré Welvaart die al meerdan twintig jaar eerlijk zijn brood verdient in de autofabriek. Hij iser opgeklommen van stuurovertrekaanhechter tot stuurvastvijzeren uiteindelijk tot chefstuurvastvijzer. Op een dag wordt hij ontsla-gen. Voor Desiré een uitermate bevrijdende ervaring. Een nieuwleven vol uitdagingen lacht hem tegemoet! Vooruit met Welvaartbrengt een zeer wit-zwart-verhaal over arbeid, werkloosheid, vak-bonden, politiek, rolpatronen, consumptie enz. Hierdoor is decabaretteske solo-voorstelling van Peter Ritzen geschikt als discus-sie-materiaal voor laatstejaars secundair onderwijs.Het stuk is beschikbaar voor schoolvoorstellingen tot juni 1998. Devoorstelling duurt één uur voor max. 100 leerlingen. De prijsbedraagt 15.000␣ fr. + 15␣ fr./km. Een nabespreking is altijd moge-lijk (vooraf bespreken met de acteur).Leerkrachten secundair onderwijs kunnen (mét collega ofpartner) gratis kennismaken met dit stuk op woensdag 16april in CC Gildhof Tielt (200 plaatsen), woensdag 23 april inCC Markthallen Herk-de-Stad (200 plaatsen) of maandag 5mei in Museumtheater St. Niklaas (120 plaatsen). De voorstel-ling begint telkens stipt om 20 u. Inschrijven kan tot en metvrijdag 28 maart op onderstaand adres. De gelukkige win-naars ontvangen per kerende post een uitnodiging voor tweepersonen voor de voorstelling van hun keuze.LRV- Producties vzw - Kuringersteenweg 243 - 3500 Hasselt - tel en fax011-87 37 43

KUNST MET DE K VAN BOEK bKunst. Dat is het thema van de Jeugboekenweek die dit jaar looptvan 5 tot 19 maart. Het actieboek dat kunst voor kinderen van 9tot 12 jaar aantrekkelijk wil maken, heet Uit de doeken. Het is eenlees-, kijk- en doe-boek rond kind en kunst. Paginagrote schilde-rijen vertellen hun origineel verhaal en worden aangevuld metkleinere afbeeldingen uit de reclamewereld, foto’s of strips. Metopdrachten voor de leerlingen en een uitgebreid schoolvoorbeeldmet tips voor leerkrachten. Te koop in de boekhandel voor 125␣ fr.In de boekhandel ligt ook De Boekentrommel 1997, een boekenma-gazine over de nieuwste kinder- en jeugdboeken uit Vlaanderenen Nederland. Er is een indeling in vier leeftijdscategorieën, be-kroonde auteurs krijgen extra aandacht en u vindt ook biografi-sche gegevens van tal van auteurs en illlustrators. De boekentrom-mel is bedoeld voor de leerlingen, maar is ook aanbevolen lectuurvoor leerkrachten en ouders. Tijdens de jeugboekenweek gratis bijaankoop van een jeugdboek.Vereniging ter Bevordering van het Vlaamse Boekwezen - Hof ter Schrieck-laan 17 - 2600 Berchem - fax 03-281 22 40Speciaal voor KLASSE-lezers liggen er 100 bons klaar voor eengratis exemplaar van Uit de doeken. Stuur gauw een kaartjenaar KLASSE - Uit de doeken - Koningsstraat 138 - 1000 Brussel. Eenonschuldige hand pikt er de winnaars uit. Die krijgen hun bontoegestuurd. Tijdens de jeugdboekenweek kunt u de bon inruilenin een boekhandel in uw buurt.

GEZOCHT a• Vastbenoemde leerkrachten met interesse voor natuur- enmilieueducatie (NME) kunnen solliciteren naar een functie alsgedetacheerde bij de NME-centra van AMINAL in Kalmthout enGrimminge (bij Geraardsbergen). Ook op de hoofdzetel in Brusselis een vacature voor een gedetacheerde (universitair diploma) metinteresse voor beleidsvoorbereidend, coördinerend, redactioneelen ondersteunend werk. Kandidaturen vóór 31 maart bij AMINAL- afdeling Algemeen Milieu- en Natuurbeleid - ir. M. Cherretté, bestuurs-directeur - Belliardstraat 14-18 - 1000 Brussel - tel 02-507 67 34(Antoon Ovaere) - fax 02-507 67 65.• Leren leren in de 3de graad en het hoger onderwijs is eennavormingspakket van het Centrum voor de Ontwikkeling vanStudiemethodiek (COS). Het COS zoekt leerkrachten om (na gron-dige opleiding) trainingen rond dit pakket te geven of leerkrach-tenteams om deze methodiek in de eigen school te verspreiden.Kandidaturen met CV en beknopte motivering bij COS - Tramlaan117 - 1933 Sterrebeek - tel 02-731 41 40 - fax 02-731 92 64.• Vastbenoemde leerkrachten (max. 36 jaar) kunnen solliciterennaar een functie als gedetacheerde voor begeleiding en coördi-natie van initiatieven voor jongeren en jonge zelfstandigen.

Kandideren met CV bij NCMV-Jonge Ondernemers - Spastraat 8 -1000 Brussel - tel 02-238 07 35 - fax 02-238 07 34.• Interimleerkrachten Bouw kunnen zich melden bij BUSO-Levens-lust (adolescenten tussen 13 en 18 jaar met leer- en gedragsmoei-lijkheden) uit St. Martens-Lennik - tel 02-569 23 01.

AAN/UIT aHoe introduceren we de nieuwe informatie- en communicatie-technologie in onze school? Hoe gebruiken we ze in ons onder-wijs? Welke meerwaarde kunnen ze leveren? De conferentieAAN/UIT in de Ancienne Belgique van 28 tot 30 april besteedtconcreet aandacht aan de gevolgen van de introductie van denieuwe media voor school, klas, leerinhouden en de relatie leer-kracht-leerling. Organisator departement Onderwijs licht haar nieuwemediabeleid toe en lanceert met 150 scholen een experimenteer-project rond Internet-gebruik. Zij krijgen speciale steun (nascho-ling, technische en financiële ondersteuning voor Internet-aan-sluiting enz.). Meer hierover op de conferentie.De conferentie wordt drie keer georganiseerd: op maandag 28april voor directies en leerkrachten basisonderwijs (maximumtwee deelnemers per instelling); op dinsdag 29 april voor directiesen leerkrachten secundair onderwijs en volwassenenonderwijs(idem) en op woensdag 30 april voor docenten lerarenopleiding,inspecteurs en begeleiders, beleidsverantwoordelijken en inrich-tende machten. Alle deelnemers ontvangen een uitgebreid infor-matiepakket.departement Onderwijs - afdeling Beleidscoördinatie - Vera Van Renther-gem - RAC Arcaden - 3de verdieping - 1010 Brussel - tel 02-210 51 45 - fax02-210 51 77

KLASSE NR.73 23KLASSE NR.73 23

d

o

oe

esr

5b

sn

t

l opd 5

efl,f-

ZEKERLEZEN

ALGEMEEN aVAKTIJDSCHRIFTEN (19)De schoolpraktijk in Nederland, onderzoek enervaringen uit de onderwijswereld, nieuwe pu-blicaties, actualiteit en lezersvragen. Dat vindtu in het tijdschrift Didaktief & School, eennieuw fusieblad van tweegekende Nederlandse on-derwijstijdschriften. Bij heteerste nummer van 1997vindt u een extra bijlage

over voeding en leerlingen - gezond op school.Geïnteresseerden kunnen een introduc-tieabonnement nemen voor zo’n 1170␣ fr.(9 nrs.). Wie 1800␣ fr. neertelt, krijgt er eenelektronische organizer bovenop.Bel naar Didaktief & School - Myriam Worst -postbus 1064 - 7940 KB Meppel - Nederland- tel 00-31-52-22 54 442

WEERBAARPreventie van seksueel geweld, weerbaarheid. Hoe pakt u het aanop school? Hoe kiest u uit het aanbod vandidactisch materiaal? Een overzicht vaninformatie en documentatie, vorming, ba-sisopleidingen en trefpuntdagen vindt u inNégligé (1996 nr. 2), de nieuwsbrief vanhet CGSO Trefpunt Seksualiteit RelatiesGeboorteregeling.Info: Erica Frans - CGSO Trefpunt - Meersstraat138 B - 9000 Gent - tel 09-220 65 22 - fax 09-220 84 06

VLEES EN VISDe gekke-koeienziekte, rauw vlees eten ofniet, hormonen, hoe gezond vis wel is, decontrole van binnen- en buitenlands vleesenz. Wilt u antwoord op al uw vragen overvlees, vis, gevogelte, wild, konijnen…? In50 vragen voor de consument vindt u ze.Instituut voor Veterinaire Keuring - Wetstraat56 - 1000 Brussel - tel 02-287 02 11 - fax 02-287 02 00

BASISONDERWIJS bOLYMPISCHE SPELLETJESCitroenhockey, pindatennis, paalschieten,knopenestafette… Organiseer uw eigen Olym-piade. Al wat u nodig hebt, is vrije ruimte eneen aantal enthousiaste kinderen, al washet maar om mee het eenvoudige materi-aal in elkaar te knutselen en te verzamelen.Olympische spelletjes, 298␣ fr. - uitg. Westland- Th. Van Cauwenberglei 101 - 2900 Schoten- tel 03-658 80 60 - fax 03-658 80 80

OUDE VROUW HOLLEOude vrouw Holle’s hond verkleedt zich,speelt, doet aan sport en moet naar dedokter. Vier leesboekjes (98␣ fr. het stuk)voor de eerste graad. De illustrator van dejeugdboeken van Roald Dahl zorgde voormooie tekeningen. Verkrijgbaar in de handel.Uitg. Westland - Th. Van Cauwenberglei 101 -2900 Schoten - tel 03-658 80 60 - fax 03-65880 80

TECHNIEKWat doet een bliksemafleider precies? Hoewerkt een radar? Hoe ziet een versnel-lingsbak er vanbinnen uit? Wie was Mar-coni? De antwoorden staan op de cd-romKijk, zo werkt het (2350␣ fr.): 300 anima-ties, 1000 illustraties, veel geluidseffecten

PLEZANT KAN OO(Metend) rekenen, (kwoordenschat, woorniet elk kind met evkinderen met leerm

verleners. Van al het u onder meer een bminpunten en info aPrijs: 195␣ fr. + 80␣ fr. vDienst voor Opvoeding(DOLM) - ZwijvegemstMuizen - tel 015-42 02

EUROFLOPEen dik elektronischDat is Euroflop (12en een begeleidende sche informatie overreizen in het buitenlaMaastricht, het bestuEuropese organisatiema’s, geschiedenis eelk land van de Eurolijk; een Euroquiz meEU, sociaal en gezondlende landen, het moren in Europa; een adressen. Euroflop isbruikersvriendelijk, ojongeren en een hanelke leerkracht. VoorMJA - Sint Jansstraat 32515 02 52 - fax 02-51- www.mja.be

GRATIS SOFTWARVijf lezers kunnen ekrijgen van de Eurobij de gelukkigen zijnen stuur ons een brieKLASSE (Zeker lezen) 1000 Brussel

24 KLASSE NR.73

en vlot geschreven tekst over machines, uitvindingen en tech-niek. Met hyperlinks om zelf op ontdekking te gaan.Verkrijgbaar in de handel - Standaard Uitgeverij - Belgiëlei 147a - 2018Antwerpen - tel. 03-239 59 00 - fax 03-230 85 50

SECUNDAIR EN HOGER ONDERWIJS sZUIVER WATERWie een waterzuiveringsinstallatie wil bezoe-ken, kan dit voorbereiden aan de hand vaneen nieuwe brochure van Aquafin. U leest hoede waterzuivering in Vlaanderen gebeurt, watde resultaten en de knelpunten zijn enz.Vraag de brochure (of een bezoek van max. 25personen) aan bij: Aquafin - Afdeling Communica-tie - Dijkstraat 8 - 2630 Aartselaar - tel - 03-458 3020 - fax 03-450 44 53

GENEESMIDDELENWat is een geneesmiddel en hoe werkt het? Hoe moet je eenbijsluiter lezen? Wat zeggen reclame en verpakking, arts enapotheker? Gebruik van en informatie over geneesmiddelen iseen werkdocument voor de eerste graad (60 blz.), met vermeldingvan doelstelling, methode, leerstof en leermiddelen. Voor 12- tot

16-jarigen is er Eat it or beat it! Dit dossier+ video + folder wil jongeren beter doenomgaan met reclame in het algemeen enpublicitaire boodschappen over gezond-heid in het bijzonder. Lespakketten van hetOnderzoeks- en Informatiecentrum van de Ver-bruikersorganisaties (OIVO), dat overigenseen heel arsenaal van didactisch materi-aal te bieden heeft. Vraag de gratis catalo-gus.OIVO - publicaties - Riddersstraat 18 - 1050Brussel - tel 02-547 06 04 - fax 02-547 06 01

VOOROORDELENWaar of niet waar, feit of mening, veral-gemeningen, vooroordelen, grondrech-ten en discriminatie. Enkele tientallenbeweringen dagen 12- en 13-jarigen uitom hun eigen opvattingen te onderzoe-ken. Een spel van 15 minuten op cd-rom.Met beknopte handleiding voor de leer-kracht. Met zowel Nederlandse als Bel-gische invalshoek. Prijs: 20 NLG + verz.Stichting Vredeseducatie - Veeartsenijstraat165 - 3572 DJ Utrecht - Nederland - tel 00-31-30-27 23 500 - fax 00-31-30-27 23 563- propeace@worldaccess.nl - www.xs4all.nl/@vrede - rek.nr. België 645-1334970-91

VAKTIJDSCHRIFTEN (20)Ons Erfdeel biedt al veertig jaar lang eenwaaier van informatie over het artistie-ke, algemeen-culturele en maatschap-pelijke leven in Nederland en Vlaande-ren. Ook de concrete samenwerking tus-sen Nederlandssprekenden, de versprei-ding in het buitenland van de Neder-landse taal en cultuur enz. staan op hetprogramma. Nummer 1 van jaargang40 is net verschenen. Daarin een balansvan Vlaams-Nederlandse culturele samen-werking (enquête), bijdragen over o.a.poëzie, schilderkunst, Nederlandstaligepopmuziek, architectuur enz. Voorts re-censies en filmbesprekingen.Een abonnement (5 nummers) op Ons Erfdeelkost 1980␣ fr. (postrekening: 000-0907100-53) - U kunt een proefnummer aanvragen bijStichting Ons Erfdeel - Murissonstraat 260 -8931 Rekkem - tel 056-41 12 01 - fax 056-4147 07 - erfdeel@pophost.eunet.be

K! blok)lezen, schrijven,vorming enz. leert

enveel gemak. Wieeilijkheden wil hel-

pen, vindt assis-tentie in de vormvan Plezant kanook!, een catalo-gus met leerspel-len voor ouders,(taak)leerkrachtenen andere hulp-

efenmateriaal krijgtschrijving, plus- enls prijs en spelduur.rzendingskosten. en Leermoeilijkhedenaat 29 bus 19 - 2812 57

aboek over Europa.␣ fr.). Twee diskettesrochure met prakti-werken, studeren ofnd, het Verdrag vanur van Europa enz.,, jongerenprogram-z.; informatie over

pese Unie afzonder- 250 vragen over de Europa, de verschil-netair stelsel, jonge-ange reeks nuttigeverzichtelijk en ge-

maat gesneden vanig naslagwerk voor

486-pc’s.- 1000 Brussel - tel 02- 02 07 - Info@MJA.be

En gratis exemplaarop-software. Wilt u waag dan uw kanskaart. Koningsstraat 138 -

1o

.

.

.

.

.

R

.

nnaat 2 - 2000 Antwerpen

T

2 F

mhi

v

eger. me0sol

p dt no

o

ZEKERZ I E NZEKERZ I E N

GRATISVLAAMSE M

µ JA, ik wil graag op de opendeurdag v

□ Ik kom om j 13

NAAM: ...................

ADRES: ....................

..............................

TEL.: .......................

SCHOOL: ................

FUNCTIE EN LEERJAA

..............................

Stuur dit bonnetje meteelijk Museum voor SchoDienst - Plaatsnijdersstr

VLAAMSE MINIAVORSTEN EN BUR1550: 11/4 TOT Na St. Petersburg enAntwerpen genietenlectie van Vlaamse kament, vaak voor Pronkstuk is het BrevBergh (1510). Precies1475 ontwikkelden dminiaturisten een codie door generaties tenlandse illustrato-ren werd nagevolgden verder uitgewerkt.De toegangsprijs be-draagt 200␣ fr. Groepen(vanaf 15 personen),60+ en studenten be-talen 150␣ fr. Jongeren(tot 17 jaar) betalen100␣ fr. en kinderen tot12 jaar hebben gratistoegang. Er is een uitgebren een handig wandelcatieve Dienst organisu.; max. 15 deelnemewassenen en 1000␣ frHet Studiecentrum VlaaLeuven) zorgt voor esecundair onderwijs (2speciale trein/toegangKoninklijk Museum vEducatieve Dienst - P2000 Antwerpen - tel 0248 08 10Op woensdag 16 aopendeurdag voorvan KLASSE. U kunde tentoonstelling éhet educatieve aanbven met bijgaand b

DE KUNST VAN HET VERZAMELEN:TOT 25/5 aRuim 150 werken uit de 20ste-eeuwse collec-tie van vijf grote, Nederlandse musea vindt unu in één tentoonstelling. Veertien Nederland-se kunstenaars staan in confrontatie met inter-nationale stijl- en tijdge-noten.Een individueel ticket kost250␣ fr. Groepen (10 tot 15deelnemers) en seniorenbetalen 200␣ fr. Jongeren (12

tot 25 jaar) betalen 150␣ fr. Schoolgroepen(ongeacht leeftijd; 15 leerlingen plus leerkracht)betalen 100␣ fr. per leerling (leerkracht gratis).Rondleidingen (aangepast aan leeftijd leerlin-gen) duren 1,5 uur en kosten 1500␣ fr. (max.12 leerlingen lager onderwijs en max. 15leerlingen secundair).Paleis voor Schone Kunsten - Educatieve Dienst- Koningsstraat 10 - 1000 Brussel - tel 02-50784 68 - fax 02-511 05 89

ANTON PIECK: 11/4 TOT 4/5 bOrigineel werk (uit een privé-verzame-ling) van de Nederlandse grootmeester

Anton Pieck: reisschet-sen, stadsgezichten,straat- en binnenhuis-taferelen in zijn geheeleigen stijl. Meest bekendwerd hij met zijn ont-werpen voor sprookjes-park De Efteling.Er is gratis toegang (14 u.tot 18 u.; niet op dinsdagen zondag). Schoolgroe-pen kleuter- en lager on-derwijs kunnen deelnemen

aan een aangepast geleid bezoek (1,5 u.;1500␣ fr.; 9 u. tot 18 u.).Gemeenschapscentrum De Rinck - Johan He-selmans - Kapittelstraat 11 - 1070 Brussel(Anderlecht) - tel 02-524 32 35 - fax 02-52234 87 - rinck@tornado.be

IN HET SPOOR VAN DEKRUISVAARDERS: TOT 30/4 sEen uitgebreide fotocollectie van Charlesen Paulette Henneghien legt het verbandtussen de middeleeuwse Kruistochten ende hedendaagse actualiteit, zoals de Hei-lige Oorlog in het Midden-Oosten en derecente oorlog in ex-Joegoslavië. Al onzehedendaagse conflicten en oorlogen blij-ken immers bepaald door gebeurtenissenuit het verleden.De toegang is gratis. Een geleid bezoek duurt1,5 u. en kost 1300␣ fr. (max. 30 deelnemers).Het accent ligt op middeleeuwse krijgskunst(want de tentoonstelling staat in de zaal vande middeleeuwen). Na de rondleiding kunnende leerlingen in de Audiovisuele zaal kijkennaar twee videofilms over harnassen en zwaardenin de middeleeuwen. Bij uw bezoek hoort eengratis didactisch document. U kunt dit voorafaanvragen (voor voorbespreking) of ter plaat-se in ontvangst nemen (voor naverwerking).Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgs-geschiedenis - Educatieve Dienst - Jubelpark 3- 1000 Brussel - tel 02-733 44 93 - fax 02-73454 21 - www.rma.ac.be/KLM-MRA -Christine.VanEverbroeck@cbit.rma.ac.be

NAARINIATUREN6 april deelnemen aanor leerkrachten.

.30 u. j 15.30 u.

..............................

..............................

..............................

..............................

..............................

: ...........................

..............................

terug naar het Konink-e Kunsten - Educatieve

UREN VOORGERS 1475-2/6 sirenze kunt u nu in

van een ruime se-iniaturen op per-

et eerst hier te zien.arium Mayer van denin de periode vanafe Zuid-Nederlandsempleet nieuwe stijl,an binnen- en bui-

ide catalogus (1200␣ fr.)idsje (20␣ fr.). De Edu-ert rondleidingen (1,5s): 2500␣ fr. voor vol-voor schoolgroepen.se Miniaturisten (KU-

n lespakket voor het0␣ fr.). De NMBS heeft-tickets.or Schone Kunsten -aatsnijdersstraat 2 -3-238 78 09 - fax 03-

ril is er een gratisriehonderd lezers

een kijkje nemen in kennis maken metd. Meteen inschrij-

nnetje!

NATURE MORTE??: 13/4 TOT 23/5 aDe titel verwijst naar stillevens en de relatie tussen kunst ennatuur. U legt een parcours af door Leuven waarbij de tentoon-gestelde sculpturen, installaties, fotowerken en schilderijen (vanruim 35 Belgische en Nederlandse kunstenaars) een relatieaangaan met hun locatie (van kruidtuin en stadspark tot

universiteitsbibliotheek en Predikheren-kerk).Rond de tentoonstelling: een publicatie,voordrachten en rondleidingen, een twee-daags symposium (21 en 22 maart), di-verse randtentoonstellingen en speciaalvoor leerkrachten en directies basis- ensecundair onderwijs een studiedag op 19april over Kunst & Ecologie.Een ticket kost 200␣ fr. Kortinghouders beta-len 150␣ fr. Groepen en scholen (vanaf 15deelnemers) betalen 100␣ fr. per persoon. Eenrondleiding kost 2500␣ fr. (boeken op tel 016-22 45 64 - fax 016-29 12 15). Schoolgroe-pen die een geleid bezoek boeken, betalenvoor hun toegangsticket slechts 50␣ fr. perleerling.De Kunstbank - Vaartstraat 30 - 3000 Leuven- tel en fax 016-23 31 23

MAAKT KUNST STAAT?:TOT 23 MAART bLeerlingen maken op een speelse manierkennis met hedendaagse kunst, in con-creto met de meest recente aankopenvan de Vlaamse Gemeenschap. Na eeninleiding trekken ze met educatief spel-materiaal op ontdekkingstocht in hetmuseum. Kijkvragen reiken een struc-tuur aan en met het educatief materiaalkunt u dieper ingaan op het werk van zeskunstenaars: Guy Rombouts, Monica Dros-te, Ria Pacquée, Thierry De Cordier, Pana-marenko en Peter Rogiers. Er is een peda-gogische map voor de leerkracht.Deelnemen aan dit project kost 1500␣ fr. perklas (drankje inbegrepen). Het duurt 1,5 u.Provinciaal Centrum voor Beeldende Kunsten(i.s.m. Rasa vzw) - Steven Dusoleil - Zuivel-markt 33 - 3500 Hasselt - tel 011-21 02 66 -fax 011-23 23 49

CONCERT VOOR JONGEREN: 13/3sZeker horen, dit keer. Jongeren van 15tot 26 jaar worden vergast op een spe-ciaal concert van het Koninklijk Filhar-monisch Orkest van Vlaanderen (voor éénkeer onder leiding van de jonge pianistKoen Kessels). Op het programma: Verdi,Rossini en Stravins-ky. Mevr. Germai-ne De coeur Brisépraat het gebeu-ren aan elkaar.Het concert start stiptom 20 u. in de Ko-ningin Elisabethzaal(naast de AntwerpseZoo). Tickets kos-ten 250␣ fr.Koninklijk Filhar-monisch Orkestvan Vlaanderen -Britselei 80 - 2000Antwerpen - tel 03-231 37 37 - fax03-231 91 26

KLASSE NR.73 25KLASSE NR.73 25

Het aanbod is gróót. Uiteraard kan dezepagina enkel een selectie bieden. Vraagmeer informatie bij de pedagogische be-geleiding van uw school.

2

uz

lk

ieu ao

n kalesnnem

e1

a

mk

.

.

.

...............................

...............................

...............................

ar Events House vzw50 Heusden-Zolder -

ZEKERDOEN

CURSUSSEN EN STUDIEDAGENALGEMEEN a• Slotdag Schoolmanagementwedstrijd ‘96-’97: 19/4.Lezing door prof. dr. Herman Van den Broeck(Opvoeden in de klas) + uitroeping laureaatSchoolmanagement 1996-1997 (interne en ex-terne communicatie van het schoolbeleid).Vlerick School voor Management - Fannie Debussche- Bellevue 6 - 9050 Gent (Ledeberg) - tel 09-210 9782 - fax 09-210 97 00 - fannie.debussche@rug.ac.be

• De kracht van leren door een informatief spel: 12, 19 en 26/4.Centrum Informatieve Spelen - Ilse De Ruyter - Naamsesteenweg 164 -3001 Heverlee - tel 016-22 25 17 - fax 016-29 50 99 - CIS@Tornado.be- www.edu-web.be• Jeugd tegen onverdraagzaamheid: 15/3.Symposium over racisme en onverdraagzaamheid; voorafge-gaan door een Loop tegen onverdraagzaamheid op 12 maart(Osseghempark-Heizel).VUB - faculteit Geneeskunde en Farmacie - Laarbeeklaan 103 - 1090Brussel - tel en fax 02-477 45 28• Pleegzorg of hoe je ouders in moeilijkhe-den kunt steunen door tijdelijk hun kindop te vangen: 19/3.Open Haard, dienst voor Pleegzorg vzw - Beek-straat 46/3 - 9031 Gent (Drongen) - tel 09-216 82 22 - fax 09-216 82 20• Leerstoel Migratie- en Migrantenrecht:8 sessies vanaf 11/3.Centrum voor Beroepsvervolmaking in de rech-ten - UIA - Universiteitsplein 1 - 2610 Wilrijk - tel03-820 29 38 - fax 03-820 29 08• Studiereis Auschwitz-Birkenau: 2 tot 7/4.Stichting Auschwitz vzw - Studie- en Documen-tatiecentrum - Nadine Praet - Huidevetters-straat 65 - 1000 Brussel - tel 02-512 79 98 - fax02-512 58 84

BASISONDERWIJS b• Geïntegreerde Werkperiode (GWP): 19/4 in Stoumont.Enthousiasme - Steenweg op Deinze 88 - 9880Aalter - tel 09-375 15 45 (ma tot za 9 u.-12 u.)- fax 09-374 73 06• Individuele cursus Gitaar binnen hand-bereik (gitaarbegeleiding) - 15 lessen, start-datum op afspraak.J. Willems - Rozestraat 19 - 9910 Ursel - tel 09-374 11 79• Circus op school: op aanvraag.Initiatie in circustechnieken tijdens les-sen LO, sportdagen en -kampen (eenwie-ler, rolla-bolla, kabellopen, jongleren, stelt-lopen, diabolo, ballopen enz.). Door ledenvan de Federatie van Circusscholen. Voorkinderen van 6 tot 8 jaar en 9 tot 12 jaar.Info: Paula Wieërs - Stevoortse Kiezel 434 -3512 Hasselt - tel en fax 011-59 12 14

SECUNDAIR EN HOGER ONDERWIJS s• Vakoverschrijdend: Basiscursus socio-emotionele begeleiding (15, 23 en 28/4);Socio-emotionele begeleiding: geïntegreerdschoolbeleid (17/4); Communicatie tus-sen directies, leerkrachten en leerlingen(16, 23 en 30/4).Centrum voor Beroepsvervolmaking Leraren -UIA - Universiteitsplein 1 - 2610 Wilrijk - tel 03-820 29 60 - fax 03-820 22 49• Economie: Programma Bedrijfsbeheer(22/3); De geïntegreerde proef in de studie-richtingen TSO en BSO met handelska-rakter (23/4).

KINDERPRET 97:Meer dan 60 flitsenattracties bereiden 12 jaar) voor op de 23 tot 27 juni staanlandhallen vol springmini-auto’s, hypermspellen én oude votheaters, een echteren, workshops, kinden de leerlingen kunmeerijden met politgens. Dit alles vindt pret. Misschien eenreisbestemming? De t300␣ fr. per leerling.Stuur vóór 1 april otje ingevuld terug. Upret Informatief Krmet daarin alle uiten andere schoolreikunt u in de prijzetor Events House ebonnetjes uit en digen met hun klas (lingen) gratis een hepret 97.Events House vzw - BHeusden-Zolder - tel 085 00 25

GRATIS NAAR Kµ JA, stuur mij de gr

Informatief Krant.Met dit bonnetjevan de vijf gratis Kinderpret 97.

NAAM: ...................

ADRES: ....................

..............................

SCHOOL: ................

ADRES: ....................

..............................

Meteen terugsturen na- Begonialaan 35 - 35fax 011-85 00 25

26 KLASSE NR.73

LUC - Faculteit Toegepaste Economische Wetenschappen - DidactischeWerkgroep Lerarenopleiding - Universitaire Campus - 3590 Diepenbeek- tel 011-26 87 33 - fax 011-26 87 00• Milieu-Educatie: Milieuzorg op school (12/3); Milieu-infrastruc-turen in tuin PIME (16/4); Natuureducatie in tuin PIME (14/5);Opendeur PIME - Dag van de Aarde - thema: Landschap (20/4).Provinciaal Instituut voor Milieu-Educatie (PIME) - Mechelsesteenweg365 - 2500 Lier - tel 015-31 95 11 - fax 015-31 58 80

CONGRESSEN EN COLLOQUIASECUNDAIR EN HOGER ONDERWIJS s• International Seminar on Environmental Care and Envi-ronmental Management Systems in Schools and Universi-ties, a transatlantic Comparison: 16/4.VUB - faculteit Geneeskunde en Farmacie - departement MenselijkeEcologie, project Groene School - Veronique Vens & Sofie Van Volsem -Laarbeeklaan 103 - 1090 Brussel - tel 02-477 42 86 - fax 02-477 49 64- vvens@meko.vub.ac.be & svvolsem@meko.vub.ac.be• Wie boetseert het leren van morgen?: (di)lemma’s van envisies over de ‘nieuwe’ leerkracht: 26/4 in Brussel.

Stichting-Lodewijk de Raet - Stuurgroep On-derwijs - Liedtsstraat 27-29 - 1030 Brussel - tel02-240 95 00 - fax 02-242 26 10

KLASSE-MENT aGelezen in Van Dale: «Puzzel: raadsel,moeilijke opgave enz., die men als tijd-verdrijf tracht op te lossen. Puzzelaar:iemand die zich bezighoudt met hetoplossen van puzzels. Puzzelprijs: voorde oplossing van een puzzel uitgeloof-de, resp. daarmee gewonnen prijs.»Onze puzzelprijs bestaat uit vijf boe-kenbons van 2000␣ fr., geschonken doorde Standaard Boekhandel. We verwach-ten uw antwoorden vóór 28 maart.Winnaars opgave 35: Petra Van Meer-beeck (Keerbergen), Guy Bosmans (Booi-schot), Eric Peeters (Lommel), L. Saver-Viaene (Gullegem) en Lutgart Steenacker(Melle).Oplossing opgave 36: Petra.Opgave 37: Een «eenvoudig» rekensom-metje. U telt op: het aantal heuvels waaropRome is gebouwd + het aantal wereld-wonderen bekend uit de oudheid + hetrangnummer van het element stikstof inde tabel van Mendelejev + het aantalsymfonieën gecomponeerd door Ludwigvon Beethoven. Zo bekomt u getal 1.Vervolgens telt u op:het aantal Belgischeprovincies + hetaantal lettergrepenuit «hottentottenten-tententoonstelling» + het aantal verschil-lende echtgenoten van actrice ElisabethTaylor. Zo bekomt u getal 2. Nu maakt ude aftrekking getal 1 - getal 2. Zo bekomtu een getal, dat momenteel in ons onder-wijs fel ter discussie staat. Welk getalzoeken we?KLASSE-Ment - Koningsstraat 138 - 8ste ver-dieping - 1000 Brussel

3 TOT 27/6 bde en sensationelew leerlingen (5 totomervakantie: vande Hasseltse Grens-kastelen, snorrendeoderne computer-sspelen, meespeel-paracommandoto-eranimatiegroepennen zelfs een stukje- en brandweerwa- op de 10de Kinder-lternatieve school-

egangsprijs bedraagt

derstaand bonne-rijgt dan de School-nt gratis in de busg over Kinderpretideeën. Bovendien vallen. Organisa- KLASSE loten vijf leerkrachten mo-

aximum 30 leer-le dag naar Kinder-

gonialaan 35 - 35501-85 00 20 - fax 011-

INDERPRET 97tis Schoolpret

aak ik kans op éénlasbezoeken aan

..............................

..............................

..............................

(advertentie)

28 KLASSE NR.73

R E P O R T A G E

Agressieveleerlingen

Ruim een derde van de

Vlaamse leerkrachten

merkt de laatste vijf jaar

meer geweld op school.

De toename is het sterkst

in het kleuter- en het la-

ger onderwijs, maar ook

in het secundair is er een

stijging. Sommige leer-

krachten voelen zich zelfs

niet meer veilig in en rond

de school. Agressie, met

woorden of met daden,

wordt het vaakst van al

gesanctioneerd. Het is de

belangrijkste reden waar-

om leerlingen van school

worden verwijderd. Maar

vaak schijnen sancties

agressie veeleer in de hand

te werken. Hoe gaat men

agressie te lijf? Leraars

getuigen - velen anoniem

- maar vragen om een

antwoord.

Leerlingen worden nietmet agressie geboren. Zeleren het aan.

«Er lopen hier altijd agressieve leerlingen rond»,zegt een leerkracht wiskunde, «maar enkele jarengeleden hadden we een klas waarmee echt elkeleerkracht problemen had. Daarin zat een kern vandrie of vier leerlingen van 16 à 17 jaar, bandieten,die echt agressief waren tegenover iedereen. Zepersten andere leerlingen af en bedreigden ze syste-matisch. Ze vernielden de wagens van leraars (au-tobanden stuksnijden, spiegels afrukken…) en stondenze met gebalde vuisten uit te dagen. Het ging zo verdat één collega na een half jaar totaal gedeprimeerdmoest stoppen met lesgeven. Die gasten kwamen aleens bij de directie terecht, maar dat leverde alle-maal niet veel op. Buitenzetten kon men ze niet. Zewaren heel leep en slaagden erin anderen de schuldte geven van hun schurkenstreken. Een poging omiets via het PMS te doen, kaatste af op hun onwil.Uiteindelijk is er niets ondernomen. Niemand hadde moed.»

HorrorfilmsSommige jongeren zijn agressief. Ze roepen in

de klas of slingeren leerkrachten grofheden in hetgezicht. Buiten klas of school gaan ze soms nog eenstap verder en gebruiken ze meer hardhandigemiddelen om zich te uiten of om hun zin te krijgen.De meesten zijn al agressief van in het basisonder-wijs. Scholen kennen wel de verhalen van leerlin-gen die al vroeg in hun schoolcarrière uitblonkendoor agressief gedrag. «Je wordt ermee geboren»,zegt men dan, maar dat blijkt een ernstige misvat-ting te zijn.

Onderzoek wijst uit dat agressie niet aangebo-ren is, maar aangeleerd wordt. Het ontwikkelt zichvooral in de opvoedingsrelaties. Veel hangt af vande manier waarop ouders met hun kinderen om-gaan. Zijn ze consequent in hun opvoeding? Trek-ken ze duidelijke grenzen? Hoe is de algemenesituatie thuis? De opvoeding is dus cruciaal. Van-daar dat kinderen uit kansarme milieus - in onsland één op vijftig - vaker agressief gedrag zullenvertonen dan andere. Daarentegen kunnen facto-ren als echtscheiding, geldproblemen, horrorfilms…

agressief gedrag wel bevorderen, maar niet auto-matisch veroorzaken.

HersenschuddingMisschien kent u wel de ouder die u tijdens een

ouderavond toefluistert: «Pak hem maar flink aan,want thuis hebben we er niets meer aan te zeggen.»Hoe onkundiger ouders zijn in hun opvoeding, hoeagressiever kinderen worden, zeggen onderzoe-kers. Agressie is gemakkelijk, het loont vlug. Hetwordt een huisstijl en die neemt de leerling meenaar school. En daar komt het probleem boven.Agressieve kinderen zijn minder sociaal vaardig.Ze leren hun gedrag niet bijsturen. Ze hebben hetmoeilijk met de eisen die de school stelt. Mogelijkzullen ze minder goed presteren, minder goedvrienden maken, gedragsproblemen etaleren. Uit-eindelijk zullen ze voortdurend normen overschrijden.De bestraffingen die daarop volgen, maken hennog agressiever.

«Ik ga elke dag met veel plezier naar school. Inveertien jaar onderwijs was ik precies geteld één dagafwezig. Maar mochten wij hier video-opnamenmaken en die tonen aan leerkrachten van buiten deschool, ze zouden niet geloven wat ze zagen», zegtWilfried Borgonjon, die in het buitengewoon onder-wijs staat. Enthousiaste leerkrachten als hij zijn erongetwijfeld nog, maar hij wordt dagelijks gecon-fronteerd met soms verregaand verbaal en fysiekgeweld van leerlingen. Zo zit een collega al enkeleweken thuis met een hersenschudding. Ze had eenleerling terechtgewezen die iets op een poster aanhet schrijven was en had slaag gekregen. «Zelf voelik me nooit bedreigd», zegt Wilfried. «Hun agressieis gericht tegen het schoolsysteem, tegen de maat-schappij. Ze zijn overal afgewezen, ook thuis. Demeesten komen uit sociaal ontwrichte of kansarmegezinnen. Vaak zijn ze alle normen en waardenkwijt. Zodra ze twaalf jaar oud zijn, kan je dateigenlijk niet meer rechttrekken. En toch werken weer hard aan. We volgen cursussen. Elke maandag-morgen hebben we klassenraad, mét psycholoog.Maar op langere termijn boeken we weinig resulta-

AGRESSIE TE LIJF GAAN1. De slachtoffersIndividuele slachtoffers van agressie (pesten) kan men niet aan hun lot overlaten.Opvang en begeleiding zijn nodig. Zo kan men de leerlingen leren hoe zij zich kunnenverdedigen. Pesterijen moeten worden gesignaleerd en gesanctioneerd. Als een helegroep onder agressie lijdt, dan moet zij de kans krijgen haar ongenoegen daarover teuiten in een open gesprek, bij voorkeur met de agressor erbij.

2. De agressorenAgressieve leerlingen moeten precies weten wat kan en niet kan, via een open (nietnormerend of bestraffend) gesprek na de les met verschillende leerkrachten apart.Ze hebben feeling voor eerlijkheid, weten dat ze lastig zijn, maar weten niet goedwie wat kan verdragen. Andere mensen, andere normen, dat is wat de agressieveleerling vaak niet beseft. Sanctioneren mag, ook al zal het nauwelijks helpen, maarlaat het niet te pijnlijk zijn voor de leerling. Het “eens goed laten voelen” helpt niet.

3. De meelopersMeelopers zullen meer onder de indruk zijn van een sanctie of bolwassing danagressoren, maar ook hier moet men naar een effect op lange termijn streven.

4. De agressieve groepVolstaat het de leider van de groep te verwijderen? Nee, die wordt gauw vervangen.Maar misschien helpt wel de volgende drie-stappenstrategie:•␣ een open gesprek waarin de groep zijn grieven kan uiten, ook al zijn ze somsvolkomen onterecht;• oplossingen zoeken voor die grieven;• de leerlingen zelf initiatieven laten voorstellen om hun problemen op te lossen;hen iets constructiefs laten doen.

Meer geweld

Klas

se G

rafie

k

Veel meer Meer Idem Minder Veelminder Niet

0 20 40 60 80 100 %

Heel wat Vlaamse leerkrachten merken de jongste vijf jaar meer geweld op school. Die toename valt het meest op in het basisonderwijs (ook bij kleuters!). Ongeveer de helft signaleert méér geweld. Ook in het lager secundair is er een sterke stijging. Toch zijn er ook leraars die het geweld op school zien afnemen. Eén op vier wordt niet of minder met geweld geconfronteerd. Enkel het lager secundair vormt hierop een uitzondering.

(Exclusieve enquête van KLASSE bij 2000 leerkrachten)

Kleuter

Lager

Lager secundair

Hoger secundair

Gemiddeld

17

12

5

5

10

27

33

40

28

32

25

32

38

40

34

6

8

5

12

8

7

4

5

5

5

18

11

7

10

12

«Pak hem maar

eens flink aan»

ten. Extra begeleiding is nodig, en liefst van al eenoplossing van hogerhand.»

VioollesAf en toe verschijnen in de media alarmerende

berichten over geweld op school. In ons land valthet blijkbaar nog mee, maar toch merken ruim vierop tien Vlaamse leraars de laatste vijf jaar meergeweld op school. Vooral bij de jongste leerlingenen de kleuters. «Ik heb de agressiviteit onder kleu-ters zien toenemen», bevestigt juffrouw Veerle uitMechelen. «Kinderen die met z’n tweeën een anderekleuter aanpakken en hem met het hoofd tegen debank slaan en zo. Maar die toename verbaast meniet. Enerzijds is de druk op het kind gestegen. Zehebben te weinig tijd om kind te zijn. Ouders eisenmeer van hen. Een kind van vier dat naar de turnlesmoet, een kind van vijf dat vioolles volgt… Ander-zijds zijn er de kinderen uit kansarme gezinnen.Die zijn sowieso agressiever.»

Een lerares uit Eeklo raakte zelf gekwetst toen zetwee vechtende leerlingen wilde scheiden. Ze wa-ren niet ouder dan twaalf. «Op de speelplaatszullen sommige leerlingen altijd andere leerlingenaanvallen», vertelt ze. «De geringste aanleiding is alvoldoende. Dat begint vanaf tien jaar; bij de zes- totnegenjarigen komt dit nauwelijks voor. Nu hebbende tien- tot twaalfjarigen bij ons wel heel strengeleerkrachten, die heel weinig door de vingers zien.In de lagere klassen staan leerkrachten die kunnenomgaan met die agressie. Leerlingen zijn soms ookfysiek agressief tegenover leerkrachten. Zelf heb ikooit een spierscheur opgelopen door twee vechten-de leerlingen te willen scheiden.»

DreigtelefoonAgressie lokt agressie uit. Veel leerkrachten be-

seffen niet dat agressieve leerlingen sociaal mindervaardig zijn, ze laten zich vangen door het bravou-remasker dat deze leerlingen dragen. Het is dikwijlsde zaak kalm te blijven. «Ik ben gestopt met roe-pen», zegt een leerkracht. «Ik probeer altijd kalm teblijven. Ik zeg tegen de leerling: ‘Ik begrijp je wel,laten we erover praten.’ Ik probeer open te staanvoor wat ze te zeggen hebben. Ook neem ik eenagressieve leerling altijd apart.»

«Sinds 1 september werken we met de helekleuterstaf met aandachtspunten», zegt juffrouwVeerle. «Elke maand is er een aandachtspunt, bij-voorbeeld niet slaan of vechten op de speelplaats,geen takken van de bomen afrukken… We pratendaarover, maken een tekening die mee naar huisgaat (de ouders zijn dus op de hoogte), spelenpoppenkast enz. Maar in elke klas hangt ook eengroot blad met de namen van de kinderen erop.Wie binnen een maand vijf overtredingen begaat,krijgt een zwart vakje naast zijn naam. Wie er geenheeft, krijgt - letterlijk - een pluim. Dat blad en diepluim, daar is natuurlijk wat tegen in te brengen:het blad stigmatiseert kinderen, de pluim zou nietde echte drijfveer mogen zijn om braaf te zijn. Maarhet is een begin en we hopen dat met de pluim ookstilaan een besef meegroeit.»

«Wij werken met een contractsysteem», zegt eenleraar secundair uit Gent. Hij kreeg zelfs dreigtele-foons van een ouder, die het niet pikte dat zoonliefeen standje had gekregen. «Leerlingen die het al tebont hebben gemaakt, tekenen een gedragscode. Zemoeten zelf de consequenties dragen als ze die naastzich neer leggen. Wie zich niet schikt, gaat eruit.»

Zwart schaapAgressie op school heeft drie gezichten. Zo zijn

er de individuele agressoren, die men meestal aljaren kent. Dan zijn er de meelopers, die de agres-sor in zijn rol bevestigen en meedoen, maar die

zelden het initiatief zullen nemen. Ookdie kent men wel. Ten slotte is er demoeilijker definieerbare agressie: van-dalisme, groepsagressie, lastige klas-sen, leerkrachten die duidelijk meerworden gepest dan andere. Vaak maakt een school de fout deze groep te willen herleidentot één van de vorige categorieën: men zoekt eenzwart schaap. Dat groepsagressie een groepsgebon-den aanpak vraagt, komt men pas met scha enschande aan de weet. ■

Wie meer wil weten, vindt informatie, tips en referentiesin de map Probleemgedrag op school van het ComitéBijzondere Jeugdzorg in Brugge - tel 050-45 41 05

KLASSE NR.73 29

30 KLASSE NR.73

P B

V

Schoolwerkplan, doorlichting, eindtermen, nieuweleerplannen, geïntegreerde proef, functioneringsge-sprekken, interculturele initiatieven, nascholings-beleid… De school als organisatie lijkt meer en meerop een octopus die armen te kort heeft om aan deeisen van modern onderwijs te voldoen. Kan eenschool nog wel zonder extra steun en begeleiding?WIM VERTOMMEN, directeur Algemene Pedagogi-sche Begeleidingsdienst VSKO: «Er zijn sterke scho-len, vaak grote, die zichzelf bedruipen. Ze regelenhun begeleiding intern en kunnen daar ook gemak-kelijk de mensen voor vrijstellen. Ze vragen zeldenom hulp. De meeste scholen vragen begeleiding opbasis van een concrete aanleiding, het doorlichtings-verslag bijvoorbeeld. Nog andere scholen willenondersteuning voor bepaalde initiatieven, zoals star-ten met een werkgroep voor sociaal-emotionele be-geleiding. De pedagogische begeleiding speelt in opproblematieken waarmee scholen zich geconfron-teerd zien: de opvolging van het inspectieverslag, dein- en uitvoering van nieuwe leerplannen… Voorsommige scholen is dat niet zo evident, vooral debasisscholen zijn blij met wat hulp. Maar er zijn ookscholen die om verschillende redenen begeleidingafwijzen.»

WeerstandBegeleiding is geen verplichting, maar een servi-

ce. In 1991 stemde de overheid een decreet waarinde inspectie en de pedagogische begeleiding elk huneigen bevoegdheden kregen. «Om de realisatie vanhaar pedagogisch project te ondersteunen», zo lezenwe in Inspectie en begeleiding, «kan elke schoolvoortaan een beroep doen op netgebonden pedago-gische begeleidingsdiensten. Deze hebben een advi-serende en ondersteunende functie, geen controle-rende bevoegdheid.» Dat laatste is namelijk groten-deels toevertrouwd aan de onderwijsinspectie, dedoorlichtingsteams. Ieder zijn taak dus. Maar in debeginjaren bleek dat niet zo duidelijk.

E G E L E I D I N G

ertrouwen en

RAPHAËL DE WISPELAERE, adviseur-coördinatorpedagogische begeleiding ARGO: «Aanvankelijk zagenleerkrachten en directies de pedagogisch begeleiderals inspecteur. Veel begeleiders kwamen trouwensvoornamelijk uit de rijksinspectie. We doken vaakongevraagd op in de scholen, wat tot speculatiesleidde, en legden de nadruk op individuele, vakdi-dactische begeleiding. We volgden lessen, hieldenfunctioneringsgesprekken en gaven veel persoonlijkadvies. Dat is veranderd. Nu brengen we de directiealtijd vooraf van onze komst op de hoogte en werkenwe veel meer op vraag van de school zelf.»

CrisismanagementHet aantal pedagogisch begeleiders is beperkt.

Velen hebben een actieterrein van tientallen scho-len. Het is één van de redenen waarom men vanindividuele begeleiding is afgestapt. De school is eenorganisatie en dus wordt ze als een organisatie bena-derd. Sleutelbegrippen zijn onder meer systeembe-geleiding, teamwerk, zelfstandigheid en vertrou-wensrelatie. Elke koepel legt specifieke accenten inzijn begeleidingsopdracht, maar de voornaamste

overkoepelende klemtonen zijn momenteel het school-werkplan, vakwerkgroepen, eindtermen en leer-plannen, de geïntegreerde proef, onderwijsvoorrangs-beleid, nascholing en de doorlichtingsverslagen.HUGO VANNESTE, directeur CVPO: «Scholen reage-ren soms paniekerig op doorlichtingsverslagen. Dekleinste bemerking is een aanleiding om een projectte vragen. Of dat een oplossing is? Het schoolwerk-plan ontwikkelen, daar draait alles om. Alle projec-ten die wij aanbieden, dragen bij tot de vorming enontwikkeling van de schoolorganisatie in zijn ge-heel. Vroeger waren we meer bezig met deelfacetten.Onze missie is die van de lerende organisatie. Eenvoorbeeld: momenteel is één van onze begeleiders ineen school met een werkgroep bezig rond klassen-raad en leefregels. Het moment nadert om er het helecorps bij te betrekken. Zoiets kan moeilijk zijn. Weleerden dat we niet zozeer een afgewerkt productmoeten afleveren, maar met een flexibel productwaarover discussie mogelijk is, waaraan kan wordengesleuteld, waaruit men leert. De lerende organisatiedus.»ANDRÉ DE GIETER, hoofdadviseur pedagogischebegeleiding secundair onderwijs OVSG: «De peda-gogische begeleiding ondersteunt het zelfstandigbeleid van onze scholen, bijvoorbeeld bij de aan-maak van een schoolwerkplan. We leggen nogal watnadruk op teamwerk, communicatie en overlegbinnen de school. De pedagogisch begeleider is hiereen katalysator. In het begin kan hij ook de motorzijn, maar die rol moet de school op termijn overne-men. We pakken de zaken systematisch aan. Zolegden we bij de ontwikkeling van de nieuwe leer-plannen voor de eerste graad de eindtermen vanaardrijkskunde, geschiedenis, biologie enz. naastelkaar en zochten we naar verbanden. Op basisdaarvan bezorgen we de scholen materiaal om pro-jecten te ontwikkelen. Een voorbeeld: het begriplandkaart komt aan bod in geschiedenis, aardrijks-kunde en kan ook een toepassing krijgen in Neder-lands. Goed, we bieden een project aan waarbij dedrie vakleerkrachten als team samenwerken rond

Argwanend. Zo bekeek

men pedagogisch bege-

leiders wel eens als ze de

school binnenstapten.

Sommigen doken onver-

wachts op en observeer-

den ongevraagd lessen.

Zij die vroeger nog in-

specteur waren geweest,

hadden soms zelf moei-

te niet in die rol te her-

vallen. Maar sinds 1991,

het jaar waarin de peda-

gogisch begeleider bo-

ven de doopvont werd

gehouden, is er veel ver-

anderd. Scholen worden

E D A G O G I S C H Enu in hun geheel be-

geleid, de aandacht

gaat naar schoolwerk-

plan, vak- en werk-

groepen en na een door-

lichtingsverslag door de

inspectie werkt de bege-

leider actief mee om pro-

blemen op te lossen…

Scholen vragen op alle

niveaus naar zijn (of haar)

deskundigheid. De peda-

gogisch begeleider heeft

hun vertrouwen gewon-

nen, maar hij raakt stil-

aan in ademnood.

a

In Inspectie en begeleiding vindt uduidelijk en beknopt het hoe en waar-om van inspectie en pedagogische be-geleiding, inclusief de nodige adres-sen en telefoonummers. U kunt dezebrochure krijgen door 60␣ fr. te stortenop rekeningnummer 091-2203006-68 van ministerie van de VlaamseGemeenschap - OND verkoop publi-caties - 1000 Brussel met de vermel-ding bestelnummer 152.2

«Kom eens naar Brus-

sel», zeiden we vroeger

dat ene begrip landkaart.»«In het begin begeleidden wij schooloverstij-

gend», zegt Wim Vertommen. «Begeleiding voor hétbasisonderwijs, voor hét secundair, voor hét buiten-gewoon onderwijs. ‘Kom eens naar Brussel’, zeidenwe, ‘of naar het bisdom’, en we organiseerden eenstudiedag. Nu begeleiden we meer schoolnabij metschoolgebonden initiatieven, ondersteuning van heteigen opvoedingsproject e.d. De laatste tijd vraagtmen trouwens specifieke ondersteuning bij de aan-pak van socio-emotionele problemen, drugpreven-tie, pesten en geweld op school.»ROGER BILLIAU, hoofdadviseur basisonderwijs ARGO:«Eventueel doen wij zelfs aan crisismanagement. Encrisissen zijn altijd mogelijk: een kleine school valtop een bepaald moment zonder directie of ziet viervan haar zes leerkrachten in september niet terug,een secundaire school die veel opties aanbiedt, raaktin de knoei met het lesurenpakket enz.»

FeestVraag en aanbod. De begeleidingsdiensten heb-

ben een ruim aanbod voor hun scholen: een projectklassenraad of leren leren, een studiedag over drug-preventie, teamwerk rond het schoolwerkplan, lan-ge-termijncontracten... Scholen moeten het enkelvragen. Er wordt hen niets opgedrongen. Maar tochis de begeleiding niet vrijblijvend.WIM VERTOMMEN: «We engageren ons op langeretermijn. We werken stilaan meer contractueel. Eennieuw idee is bijvoorbeeld de schooldiagnose. Wewerkten een instrument uit waarmee scholen zich-zelf kunnen evalueren. De resultaten worden geana-lyseerd, we trekken conclusies en bespreken die metde school in kwestie. Als die zich in de conclusieskan terugvinden, weerspiegelt zich dat in prioritei-ten in het schoolwerkplan en eventueel ook hetnascholingsplan. Scholen die om zo’n diagnose vra-gen, gaan een engagement aan.»ANDRÉ DE GIETER: «Een directeur belt met eenvraag. Daarop volgt op korte termijn een intakege-sprek, er wordt een stappenplan uitgewerkt. Zo

demno«Scholen reageren somspaniekerig op doorlich-

tingsverslagen.»

helpen we scholen in een aantal stappen door deinplanting van de geïntegreerde proef heen: infor-meren, afspraken maken, leerlingenbegeleiding, ex-terne jury’s… Procesbegeleiding heet dit. Dat doenwe veel meer dan vroeger.»

Een onvoldoendeEnkel als de pedagogisch begeleider een vertrou-

wensrelatie kan opbouwen met directie en leer-krachten, kan hij zijn werk in optimale omstandig-heden doen. Maar vanzelfsprekend is het niet. «Vanhet inspecteursimago zijn we niet volledig verlost»,weet Wim Vertommen. «Het ebt wel weg, vooralonder impuls van de directeurs. Die nemen het nietals een ex-inspecteur, nu begeleider, te nadrukkelijkeen stok van achter de deur bovenhaalt.»ALEX DE SCHUTTER, hoofdadviseur secundair on-derwijs ARGO: «Bij ons wordt in bepaalde gevallende pedagogisch begeleider evaluator. Dat is natuur-lijk niet ideaal voor een vertrouwensrelatie, maar wezoeken altijd de beste oplossing. Al bij al staan descholen veel positiever tegenover de pedagogischbegeleiders dan enkele jaren geleden.»HUGO VANNESTE: « Je bezoekt tien scholen enoveral verwachten ze dat je op de hoogte bent van destand van zaken. Je kunt niet elke week twee dagenin dezelfde school doorbrengen. Dat houdt eenknelpunt in: de directie moet intern kunnen delege-ren of zelf het schip sturen. Het kan niet dat al watnaar pedagogische begeleiding ruikt op de begelei-der wordt afgewenteld. Vandaar het toenemendbelang van communicatie en communicatieve vaar-digheden binnen de school. En vandaar ook het

belang van de vertrouwensrelatie.»

InktvisIn alle koepels stelt men vast dat de vraagnaar pedagogische begeleiding toeneemt.

Het gebrek aan mankracht wordt voor alle koepelsdan ook steeds meer een probleem. Is de pedagogi-sche begeleiding het slachtoffer van zijn eigen succes?HUGO VANNESTE: «Binnen het kader van een pro-

od

ject wil men nu opmeerdere niveaus be-trokken zijn: directie,middenkader, leer-krachten, studiemees-

ters... Het werk wordt complexer. We krijgen meertelefoons voor problemen die niet met een specifiekproject te maken hebben. Werken aan een school-werkplan is werken als een inktvis. Overal zijn erraakpunten. Het overzicht bewaren is het credo.»ANDRÉ DE GIETER: «Er moet ook ruimte blijven omvernieuwend te werken. Uitdagingen zijn er genoeg,maar de beperkte mankracht verplicht ons de priori-teiten uiterst scherp te stellen. Voor kwaliteit is ergeen alternatief.»ROGER BILLIAU, hoofdadviseur basisonderwijs ARGO:«Als u bijvoorbeeld weet dat we zeven pedagogischbegeleiders hebben voor 330 basisscholen en dat denieuwe leerplannen meer dan vijftig procent van onzetijd in beslag nemen, dan weet u dat het een hele klusis in goede en continue begeleiding te voorzien.»WIM VERTOMMEN: «Door een maatregel van deoverheid speelden we in één klap 110 gedetacheerdemedewerkers kwijt. Voorts zijn de werkingsmidde-len sinds 1991 niet meer geïndexeerd. Dat vang jeniet zomaar op, zeker niet nu de vraag almaartoeneemt. Ook voor de scholing van de overblijven-den blijft steeds minder tijd over.» ■

KLASSE NR.73 31

32 KLASSE NR.73

B

Mijn verstandzit in mijn

handen

Het is frustrerend,vinden de leer-krachten in het

beroepsonderwijs,dat ze zo weinig

waardering krijgenvan collega’s in hetASO bijvoorbeeld.

Kim wil de klas niet in. Ze staat tussen dewinterjassen in de gang en staart koppig naar degrond. Twee leerkrachten proberen haar te over-tuigen toch binnen te gaan, maar dat lukt niet.Dikke ruzie in de klas en ze is bang.

«Dit soort situaties hebben we hier elke dag

I J S

wel», zeggen beide leerkrachten. Erdoet zich wel altijd iets voor dat het

lesgeven onderbreekt. Mijn kat werd vannachtoverreden of mijn lief heeft het afgemaakt, enlesgeven wordt weer even onmogelijk.

In het BSO ben je als leerkracht minder metlesgeven bezig dan met opvoeden. Je moet veelmeer leerlinggericht zijn, jezelf constant in vraagstellen, steeds alert zijn en inspelen op situaties diezich voordoen en vooral kunnen relativeren. WantBSO-leerlingen kunnen zich moeilijk inleven enhun angsten steken ze weg achter een stoere ofagressieve houding. Ze zijn spontaner, zeggen hetvlak in je gezicht als iets hen niet bevalt. «Je moethier niet met mijn voeten spelen.» Positief of nega-tief blijkt direct uit hun houding. Als ze de leer-kracht graag hebben of de les zien zitten, dan latenze dat duidelijk blijken. Eigenlijk vragen ze: «Res-pecteer me zoals ik ben.» Onderling respect is desleutel. De leerkracht belooft: ik help jullie, ik zaljullie niet belachelijk maken. Dan is samenwerkenmogelijk. Ze weten dat er afspraken en regelsmoeten zijn, maar ze willen eerst en vooral alsvolwaardig mens behandeld worden.

Het is frustrerend, vinden de leerkrachten, datze zo weinig waardering krijgen van collega’s in hetASO bijvoorbeeld. Je komt toevallig in het BSOterecht en dat is persoonlijk al een hele aanpassing.

Tenslotte kom je tijdens je studie of in je vrienden-kring niet in contact met diezelfde groep. En danhoor je: «Het is een goede leerkracht, maar alleen inhet beroeps», terwijl het zou moeten zijn: «Dat iseen goede leerkracht, die geeft les in het beroeps.»De lerarenopleiding zou daar meer aandacht aanmoeten besteden, meer ondersteuning geven aande latere beroepsleerkrachten.

TeugelsBeroepsleerlingen moet je anders aanpakken.

Ze hechten vaak belang aan materiële zaken, spie-gelen zich trouwens aan de vedetten van soaps enactiefilms, want die hebben ze allemaal gezien. Zewillen nu - concreet - resultaat zien van wat zedoen of leren. Daar moet je als leerkracht reke-ning mee houden. De leerstof moet bruikbaar zijnen bevattelijk.

Praktijkleraars hebben het daarom iets gemak-kelijker, de leerlingen merken het directe nut vandie vakken. «Je moet zo concreet mogelijk zijn, ietsabstracts kunnen ze niet bevatten. Zuivere mecha-nica bijvoorbeeld: ze beseffen soms de verbandenniet tussen de theorie en de praktijk. Waarommoeten wij dat kennen? Het is goed zolang ze dedirecte zin inzien van iets. Voor praktijkvakken isdat uiteraard evidenter dan bij algemene vakken»,zegt Wilfried Haverals, leraar mechanica.

«Je moet dat directe nut ook inbouwen in deandere vakken», zegt Jos Van Steen, leraar Neder-lands. «Waar vind ik wat? Solliciteren, telefone-ren enzovoort. Het moet levensecht zijn. Puretheorie heeft geen zin. Je moet dat inkleden, jemoet zoeken naar nieuwe manieren om hen teinteresseren. Het vergt veel energie en je moet hetzien zitten, maar het is tegelijk verrijkend. Eigen-lijk zou men ervoor moeten zorgen dat leerkrach-ten in zowel ASO, TSO en BSO lesgeven. Je moetafwisseling hebben om goed te kunnen functione-ren.» Hij vergelijkt lesgeven met paardrijden: inhet BSO trek je constant aan de teugels, in het TSOmag je het paard al eens laten galopperen.

«Iedere leer-

kracht zou eens

in het beroeps-

onderwijs moeten lesge-

ven», vindt Chris Van Im-

schoot, lerares Frans. «Om

het vak te leren.» Dat

beamen alle leerkrach-

E R O E P S O N D E R Wten in de leraarszaal. «In

het ASO en ook TSO heb

je meestal goede resul-

taten. Daar denk je: nu

ga ik hen dat en dat le-

ren, en het gebeurt. In

het BSO gaat dat niet

zomaar. Je mag je ook

niet bezighouden met wat

fout is, je moet altijd blij-

ven zoeken naar wat goed

is.»

AANTAL LEERLINGEN IN HET BEROEPSSECUNDAIR ONDERWIJS (BSO) ENIN HET AANVULLEND BEROEPSSECUNDAIR ONDERWIJS (ASBO)

BSO ASBO

Jongens Meisjes Totaal Jongens Meisjes Totaal

1985-86 36.876 41.424 78.300 545 5.273 5.818

1990-91 38.220 37.007 75.227 370 3.569 3.939

1995-96 39.071 36.116 75.187 500 3.827 4.327

Steeds minder meisjes en meer jongens in het beroepsonderwijs.

ere leerkracht

zou eens in het

beroeps moeten

staan»

ZelfverdedigingBeroepsleerlingen hebben het moeilijk. Meest-

al kiezen leerlingen niet echt voor het BSO. Jekomt er terecht, meestal na een aantal omzwer-vingen, omdat je niet zo theoretisch bent aange-legd of minder kansen hebt gehad. Zelf vertalen zedat in dom of voor niks goed. In deze maatschap-pij betekent dat inderdaad vaak zoveel. Dat ze daneen agressieve of arrogante houding aannemen, isalleen maar zelfverdediging. Ze zijn zich maar alte goed bewust van het negatieve vertrekpunt.Iedereen weet wel dat wie goed is in het beroeps-onderwijs, zijn weg maakt, maar op dit momentzitten ze met al die opgekropte frustraties.

«Ze zeggen wel dat beroepsleerlingen agressie-ver zijn dan andere, maar dat hangt af van wat jebedoelt met agressie», vindt Wilfried Haverals.«Er is overal agressie, maar een leerling uit deLatijnse zal een geraffineerde vorm gebruiken eneen beroepsleerling een brutalere vorm, die roe-pen en tieren, maar verder is dat hetzelfde.»

«Het is normaal dat die jongens en meisjesagressief zijn», zegt Christine Stevens. «Ze zitten alvan in de lagere school met frustraties. Het niet zoverstandig zijn wordt hen telkens weer onder deneus geschoven. We zijn in het onderwijs te vaakbezig met wat slecht is, niet met wat goed is.» Zijis onderdirectrice in een beroepsschool en deberoepsleerlingen zijn haar zorgenkinderen. «Diegroep leerlingen is erg heterogeen, met verschil-lende leeftijden en sociale milieus. Vaak hebbendie leerlingen al twee of drie onderwijssystemenmeegemaakt. Ze zijn al veel gekwetst door teleur-stellingen allerhande. Ze voelen zich aan hun lotovergelaten en hebben een erg negatief zelfbeeld.We moeten ze daarom in de eerste plaats zelfred-zaamheid bijbrengen. Om goed te doen moet je jeeerst goed voelen.»

«Ze hebben ook meer behoefte aan regels enafspraken», vindt directeur Nevens. «Vaak krijgenze die nergens anders aangeleerd. Ze aanvaardenregels, zelfs straffen, als ze begrijpen waarom, alsze zien dat ze consequent en realistisch zijn. Zezijn even gemotiveerd als anderen om zich be-leefd te gedragen, als ze inzien waarom. En als zezelf correct behandeld worden. Men zegt wel datde mentaliteit in het beroepsonderwijs slechterwordt, maar dat heeft vooral te maken met het feitdat deze mensen ergens onderaan het waterval-systeem terecht gekomen zijn en dat ze zich volle-dig gedesoriënteerd voelen.»

Zakken«Ik maakte niet graag huiswerk en zo geraakte inhet beroeps. Soms heb ik wel het gevoel dat ikminder ben dan de anderen. Soms schaam ik mewel een beetje. Het is niet leuk als je vrienden inhogere afdelingen zitten, want als ze dan over ietspraten dan snap je er niets van.» (Jirka)«Voor de strevers of die van de moderne zijn wijniets. Ze beschouwen ons als dommeriken.» (Kimmy)«Ik heb veel spijt dat ik ben moeten zakken, maarja, TSO was te zwaar. Er zullen veel belangrijkedingen zijn die ik nooit zal weten.» (Ilse)«Ik denk dat de meeste ouders er zich voor scha-men te moeten zeggen dat hun kind in het be-roeps zit.» (Eva)«Ik wou eigenlijk altijd al turnlerares worden.En ik was er te dom voor. Vind ik. Zo werd ik inde aanpassingsklas gestoken waar ik alleen in

het eerste jaar graag zat. Nu begin ik school tehaten, dat merk je aan mijn resultaten en hetgedrag van mijn ouders. Maar als er iemandtegen mij zegt: je zit maar in het BSO, dan zoumij dat niet storen, want de school interesseertme niet.» (Fanny)«De leerkrachten zijn hier losser tegenover deleerlingen. Dat bevalt mij wel.» (Annelies)«Ik vind het plezant om hier te zitten», beweertSophie. «Maar één ding vind ik niet leuk. Als menvraagt in welke afdeling zit je en ik zeg beroeps,dan bekijken ze me zo van wat een domme is dat!Maar later gaan wij gemakkelijker werk vinden.Zij hebben verstand en wij zijn goed met onzehanden. Laat ze maar denken. Wij zijn niet dom-mer. Mijn verstand zit in mijn handen.»«Ik heb de leerkrachten graag en de leerstof is tof.Ik ben blij, want alles gaat nu veel gemakkelijker.Mijn ouders zijn ook blij. Ik ben trots als ik mijnresultaten zeg. Toch zeg ik niet graag in welkeafdeling ik zit.» (Jan)

Als je met de leerlingen praat, zeggen de mees-ten dat ze in het beroeps terechtgekomen zijndoor te «moeten zakken». Velen schamen zichomdat ze in «zo’n lage afdeling» zitten. Maaranderen voelen zich nu veiliger, beter. Omdat zede studie aankunnen of omdat leerkrachten enleerlingen veel losser met elkaar omgaan.

Hoofd «Ied

Beroepsleerkracht zijn is een roe-

ping, zeggen de leerkrachten unaniem.Het is een sociaal engagement. Je komtop voor de zwakken, soms ook dekansarmen. Je moet erin blijven gelo-ven. Het is een hele opgave, maaranderzijds geeft het ook veel voldoe-ning. Leerkrachten zijn enorm belangrijkin het beroepsonderwijs. Het persoonlijk

contact tussen leerling en leraar is veel essentiëlerdan elders: je maakt de leerlingen ervan bewustdat ze waardevol zijn, dat ze kwaliteiten hebbendie anderen niet hebben, je bent hun voeling metde buitenwereld. En als ze voelen dat je ze respec-teert, dan krijg je veel terug. Soms moet je sterkzijn, want ze maken het je niet gemakkelijk. «Zevinden zichzelf slecht of lelijk of dom», zegtWilma David, lerares kleding. «Het is hen al zove-le jaren naar het hoofd geslingerd. Wij hebben zesjaar nodig om ze dat weer uit hun hoofd te pra-ten.» ■

Positieve modellen in het BSO. Ervaringsuitwisselingtussen scholen die werken aan de sociale weerbaarheidvan leerlingen - 250␣ fr. (excl. portkosten) - KoningBoudewijnstichting - Brederodestraat 21 - 1000 Brus-sel - fax 02-511 52 21.

KLASSE NR.73 33

S I

MOTIVATIE

Alle middelen zijn goedEen secundaire school in Frankrijk deelt premies uit voor goedgedrag. Wie ervoor in aanmerking wil komen, mag nietongewettigd afwezig geweest zijn en mag ook niet veelvuldiguit de les zijn verwijderd wegens verbale of fysieke agressie.Bovendien worden bij ernstige gedragsproblemen de oudersvan de leerling voor een onderhoud uitgenodigd op het…gemeentehuis. Van de 265 leerlingen van het Collège duValoon waren er na een schooljaar 25 zonder premie, diebestaat uit een pakket met schriften en schrijfgerei. Volgensdirecteur Alain Magniez werkt de methode. «Bij de start vanhet schooljaar waren alle leerlingen aanwezig. Vroeger ont-

34 KLASSE NR.73

G N A A L

braken er altijd een stuk of veertig.» Mag-niez’ school ligt in een probleemgebied in het

oosten van Frankrijk. Men heeft er te kampen met toenemendgeweld en groeiende demotivatie van leerlingen.

COMBINATIEKLASSEN

Niet op een rijLeerlingen in combinatieklassen, klassen waarin bijvoorbeeldkinderen van het eerste en het tweede leerjaar samen leskrijgen, presteren even goed als leerlingen in enkelvoudigeklassen. Dat besluiten Nederlandse onderzoekers in Didaktief.De leerprestaties en vorderingen van beide types leerlingenzijn zo goed als identiek. Ook de manier van werken in de klasverschilt niet echt. In de meeste combinatieklassen wordt erafwisselend instructie gegeven aan de ene en de andere groepen doen leerlingen die daar niet bij betrokken zijn individueelwerk. Aan rekenen, lezen en taal wordt in de combinatieklasen de enkelvoudige klas evenveel tijd besteed. Er zijn welduidelijke verschillen in de aanpak van de leerkracht. Zobesteden leerkrachten in combinatieklassen minder tijd aanindividuele leerlingen en werken leerkrachten in enkelvoudi-ge groepen vaker klassikaal. Daarbij komt dat in combinatie-groepen de leerlingen vaker zelfstandig materiaal nemen ende klasopstelling minder vaak uit rijen bestaat. Maar totverschillen in effectiviteit leidt dit allemaal niet. De eventuelenadelen die een combinatieklas met zich meebrengt, vangt

de leerkracht op door een goede voorbereiding een efficiënteklassenorganisatie.Het onderzoek van M. Kral, Effecten van Schoolgrootte, is verkrijg-baar bij het ITS in Nijmegen - tel 00-31-24-36 53 500

FIETSVERDRIET

«De situatie is alarmerend»In Denemarken is naar school fietsen bijzonder populair.Afhankelijk van de regio gaat tot 65 procent van de Deensescholieren met de tweewieler naar school. Toch ligt hetongevallenpercentage er laag, twaalf keer lager dan inEngeland en ook lager dan bij ons. Mogelijk ligt dat aan destaat waarin de gemiddelde Vlaamse fiets verkeert. Meer dande helft (54␣ %) schijnt namelijk technisch niet in orde te zijn,zo blijkt uit een grootscheepse fietscontrole van de VTB-VABbij 60.000 leerlingen uit 600 lagere scholen. Dat gaat vanbellen die niet rinkelen (12␣ %), over kapotte lampjes (40␣ %)tot niet functionerende remmen (13␣ %). Voorts is een derdevan de fietsen niet uitgerust met de verplichte reflectoren opde wielen, trappers, stuur en zadel. Dat vele jongeren hunfiets geen regelmatige poetsbeurt geven, was al eerder geble-ken. Nieuw is dat de Vlaamse fiets er erger en erger aan toeis. De VTB-VAB wijt dit onder andere aan het toenemendealternatieve gebruik van de fiets. Er wordt meer mee geravotdan vroeger en daar zit de mountainbikerage ongetwijfeldvoor iets tussen. Volgens VTB-VAB is de situatie alarmerend,zeker als men weet dat de groep fietsende jongeren tussennegen en achttien jaar het grootste risico lopen op eenongeval. Welke school neemt een initiatief?Een gratis overzicht van lesmateriaal over verkeerseducatie voor basis-en secundair onderwijs is verkrijgbaar bij het VerkeerspedagogischInstituut - Spinnersstraat 29 - 8800 Roeselare - tel 051-21 04 17

PH

OTO

DISC

ONDERZOEK

Biocoupe, Zoo... eenvoudigBiocoupe, Body Works, Eetmeter, Pascal, Zoo... eenvou-dig. Chinees voor de één, handig lesinstrument voor deander. Vlaamse scholen gebruiken steeds meer computeren cd-rom, video en cd-i. Vooral de computer. Dat is alvasteen positieve conclusie van twee Leuvense onderzoekers.Maar toch blijken het vaak individuele leerkrachten tezijn die met computergebruik in hun les aan de digitalekar trekken. Gebrek aan nascholing en geld, drempel-vrees en de prioriteiten van het vak informatica blijkenknelpunten. Toch niet Zoo... eenvoudig?Het vak informatica staat al een aantal jaren op het pro-gramma van het secundair. Het wordt vooral gegeven in detweede graad. Meer dan de helft van de leerkrachten infor-matica is regent, al betekent voor 71␣ % het vak informaticaminder dan de helft van hun opdracht. Dit blijkt uit een pasgepubliceerd onderzoek bij 273 scholen waarin prof. HenkOlivié en dr. Luc Gheysens van de KULeuven peilden naar hetinformatica-onderwijs en computerapparatuur in het Vlaamssecundair onderwijs.SimulatiesAls de computer in andere vakken dan informatica opduikt,dan gebeurt dat in de eerste plaats om nieuwe leerstof aan tebieden, geziene leerstof in te oefenen of ter illustratie. In dewetenschapsvakken gebruikt men de pc vaak voor simula-ties. Van systematisch gebruik buiten de lessen informatica isechter weinig sprake. Het initiatief gaat uit van individuele

leerkrachten. Toch integreert al in 44␣ % van de scholen tenminste één wiskundeleraar de pc in de les. Ook fysica (34␣ %)en chemie (27␣ %) scoren behoorlijk. Als taalvak zit Frans met26␣ % mee vooraan. Een opvallend verschil met bijvoorbeeldNederlands (3␣ %).Alle scholen beschikken over computers. Acht scholen heb-ben er zelfs meer dan honderd in huis. Eén TSO/BSO-schoolmet meer dan 1500 leerlingen spant de kroon met 150toestellen. Meer dan de helft van de scholen kocht zijn eerstecomputers aan in de periode 1982-86. Die blijken stilaan toeaan vervanging, want tussen juni en december 1996 alleen alplanden 65 scholen nieuwe aankopen (samen 581 compu-ters).InternetWie nieuwe pc’s zegt, zegt Pentiums. Nu al maken zij 22␣ % vanhet schoolcomputerbestand uit. Ter vergelijking: 28␣ % van decomputers in de scholen is een zogenaamde 486, 21␣ % een386, 16␣ % een 286 en 11␣ % een XT. 44␣ % heeft een werkpcvoor de leerkrachten opzij staan, één op tien een mobiele pcen één op twaalf een draagbare pc. Iets meer dan 1␣ % werktmet Macintosh-computers. Bij de nieuwe aankopen horen ookveel cd-rom drives en modems. De opkomst van Internet heeftdaar ongetwijfeld mee te maken. Voorts plannen 29 scholende inrichting van een (extra) computerklas en 15 de installa-tie van een netwerk (een derde heeft al een netwerk). Demeeste printers die men in scholen gebruikt, zijn nog matrix-printers (52␣ %), u weet wel, het soort afdrukapparaten dat uwgehoor danig op de proef kan stellen. Maar de quasi geluidlo-

TOCH NIET MET UW KLASSE?

KleverigKnippen en plakken. Veel kleuters zijn er dol op. Kleuterlei-ders leggen krantenpapier op de tafels om ze netjes tehouden, maar dat volstaat niet altijd. Het papier kreukt,scheurt en de wetten van Murphy indachtig vindt de lijmalsnog zijn weg naar vloer en meubilair. «Krantenpapier isoké, maar leg voor elk kind ook nog een oud tijdschrift

open», raadt ChristinaBowskill aan in Times Edu-cational Supplement. «Zo-dra het papier wat kleve-rig wordt, volstaat het eenbladzijde om te slaan ende kinderen hebben weereen schone ondergrond.Als het tijdschrift op diemanier opgebruikt is, gooije het gewoon weg.»

EVEN NAAR SCHOOL:

Neem de bootKevin Pepper is vermoedelijk één van de jongste pendelaarsvan zijn land. De tien jaar oude Britse knaap neemt dagelijksde boot van Graemsay, het eiland waar hij woont, naarStromness, waar hij school loopt. Tot voor kort kon hij nogterecht in het schooltje van zijn woonplaats, maar omdat hijdaar nog de enige leerling was, heeft men het uiteindelijkopgedoekt.

EEN GLIMLACH, EEN KAART…

Binnen zonder bellen«Bedrijven hebben zo’n veiligheidssysteem. Waarom scholendan ook niet?» Aan het woord is Ian Bowles, directeur van eenschool van 1350 leerlingen in Bradford, Groot-Brittannië. Alshet van hem afhangt, krijgen zijn leerlingen binnenkortenkel toegang tot school en klaslokalen door een persoonlijkemagneetkaart door een gleuf te halen. Meteen registreert een

centrale computer hun handel en wandel. «Als iemand z’nkaart kwijtspeelt of het ding wordt gestolen», aldus Bowles,«maken we gewoon een nieuwe. De code van de oude kaartwordt vernietigd. Misbruik is uitgesloten.» Op elke kaarthoren niet enkel persoonlijke gegevens maar ook een fotovan de eigenaar. De leerlingen gebruiken nu al zo’n kaart omhun maaltijden te betalen. Sinds de wilde moord op zestienschoolkinderen in Dunblane gaan meer en meer Britse scho-len op zoek naar een sluitend beveilingssysteem.

WEG MET DE POPSTER

De moraal(ridders)Wie geeft het goede voorbeeld? Als u het aan de Britsejongeren vraagt, dan zijn dat in de eerste plaats de leraars.Dat rapporteert de Times Educational Supplement. 569 jonge-ren gaven hun mening in een waardenonderzoek in de Britsescholen. In het onderzoek werden waarden geformuleerd invier domeinen: zichzelf, relaties, de gemeenschap en hetmilieu. Voorbeel-den zijn eerlijk-heid, respect vooranderen en integri-teit, maar evengoed succes, rijk-dom en ambitie.Voor 78 procentvan de jongerengeven de leraarshet goede voor-beeld. Atletenstaan op de twee-de plaats (73␣ %).Achteraan in hetrijtje vinden wepolitici (17␣ %) enpopsterren (15␣ %).Met 48 procenthangen religieuzeleiders ergens inhet midden.

Klasse Grafiek

0 %

10 %

20 %

30 %

40 %

50 %

60 %

70 %

80 %

90 %

100 %

< 80 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96

Tien procent van de Vlaamse secundaire scholen kocht zijn eerste computers vóór 1980. In 1986 had zeventig procent een eerste aanschaf gedaan. Tien jaar later beschikt nagenoeg elke school over computers.

ze inkjet- en laserprinter zijn aan een inhaalbeweging begon-nen. Voorts bezit één school op vijf al een kleurenprinter.Bijna de helft van de scholen beschikt over LCD-projectiepla-ten, waarmee men computerbeelden op groot scherm kanweergeven.Windows95Tot zover de hardware, maar hoe zit het nu met de software?Naast vakspecifieke programma’s merkt men duidelijk deopmars van het Microsoftgamma: WordPerfect ruimt baanvoor Word, Dynamic Environment buigt voor Works, Lotus 1-2-3gaat eruit ten voordele van Excel. Andere toppers zijn deprogrammeertaal Pascal, Derive en Mathcad (wiskunde) enEventail (Frans). Eén op drie scholen werkt daarmee. OokPowerpoint, een programma waarmee men visuele presenta-ties kan maken, scoort hoog. Fans van Windows95 kunnen alop 24␣ % van de scholen hun hartje ophalen, al staat Win-dows 3.x met 63␣ % nog bovenaan.FobieEen sterke groei vindt men ook in de telematica: e-mail-,BBS- en WWW-faciliteiten verdubbelden tussen juni en de-cember. Er is vraag naar Internet, al zijn er nog veel ondui-delijkheden. «We hebben behoefte aan goed geschoold per-soneel», zegt een directeur, «vooral voor het beheer van eennetwerk en de beveiliging van de computers.» En ook alvolgen reeds veel leerkrachten nascholing, toch kan menvolgens de onderzoekers niet spreken van een systematischeintegratie van de computer in de lessen. Te vaak blijft hetcomputerlokaal het domein van de leerkracht informatica.

Extra computers staan op het verlanglijstje. Maar er zijn nogobstakels die de computer uit school en klas houden: hetprijskaartje is te hoog, de broodnodige nascholing is te duurof niet geïntegreerd in de school, veel collega’s lijden aancomputerfobie, er bestaat geen evaluatieteam van software,waarop men kan terugvallen enz. Eén leerkracht suggereertzelfs de aankoop van hard- en software fiscaal aantrekkelijkte maken. «Hoe wilt u dat de leerkracht anders de stuw-kracht kan zijn voor de leerling?»H. Olivié en L.Gheysens, Enquête over het informatica-onderwijsen computerapparatuur in het secundair onderwijs - departe-ment Computerwetenschappen - KULeuven - Celestijnenlaan 200A -3001 Heverlee - tel 016-32 75 38 - fax 016-32 79 96 - e-mailolivie@cs.kuleuven.ac.be

KLASSE NR.73 35

D

Uw brievenUw brieven en reacties (per post,fax en via Internet) zijn steedswelkom. Een weerslag hiervanvindt u elke maand op dezepagina’s. U begrijpt dat we eenselectie moeten maken. Enkelespelregels daarbij: geen ano-nieme brieven, geen persoon-lijke aanvallen, houd het kort enkrachtig. De redactie behoudtzich wel het recht voor om uwbrieven eventueel in te korten.KLASSE (Dialoog) - Koningsstraat138 - 8ste verdieping - 1000Brussel

Leren lezenMijn zoontje zit in het tweedeleerjaar en leest, schrijft en re-kent met moeite... Hij werd in

I A L O O G

de grote vakantie bijgewerkt,maar de problemen waren nietopgelost en de school steldevoor hem terug naar het eer-ste leerjaar te sturen. Dat leekmij niet ideaal (hij zou dansamen met zijn zus zitten),dus liet ik hem in het tweede.

Zijn zus (eerste leerjaar) kanvandaag nog altijd niet lezen(gaat zij dezelfde weg op alshaar broer?)! Zij heeft veel extrabegeleiding nodig en voorlo-pig kan de school haar nog oppeil houden. Maar zal dat vol-doende blijven? Op de schoolis geen taakleerkracht, er isimmers geopteerd om groteklasgroepen te splitsen. Kin-deren die extra steun nodighebben, krijgen wekelijks (opvrijwillige basis) een uur bij-werkklas. Mijn kinderen blij-ven in de na-schoolse opvangen ik kan hen pas na 18.30 u.helpen. Maar kinderen van dieleeftijd zijn dan al te moe omnog te lezen, rekenen of omextra-taken te maken. Ik hebal (zonder succes) gezocht naareen privé-leerkracht. Waar kanik nu nog hulp zoeken? Ik bentoch niet de enige werkendemoeder met deze problemen?Ik vind dat alle scholen onge-

36 KLASSE NR.73

acht het aantal kinderen rechtmoeten hebben op een taak-leerkracht. Kunnen hogereinstanties hieraan niets doen?Maria Dalle - Wenduine

VervoerkostenZijn er eigenlijk ook wel leer-krachten die hun vervoerkos-ten krijgen terugbetaald? Hoe-veel dan wel? Ikzelf ben do-cent hoger onderwijs. Heb-ben wij hier ook recht op?Maarten V. - LeuvenVoor wie van cijfers houdt. In hetschooljaar 1994-1995 hebben554 leerkrachten basisonderwijsen 1296 leerkrachten secundaironderwijs een aanvraag inge-diend voor de terugbetaling vanhun vervoerkosten. Dat warener een pak meer dan het school-jaar voordien (resp. 379 en 826leerkrachten). Ook het uitgekeerdebedrag is dus flink gestegen:2.923.875␣ fr. voor het basison-derwijs (1.818.983␣ fr. het jaarvoordien) en 10.785.807␣ fr. voorhet secundair onderwijs(6.795.243␣ fr. het jaar voordien).Vanaf het begrotingsjaar ‘96betalen de hogescholen de ver-voerkosten van hun personeels-leden zelf. Daarover zijn dusgeen cijfers beschikbaar. Perso-neelsleden van het onderwijsvoor sociale promotie, deeltijdskunstonderwijs en PMS-centrakunnen niet genieten van dezetegemoetkoming.(Vlaams Parlement - Vragen enAntwoorden - Vraag nr. 187van 6 juni 1996)

Tijdelijke leerkrachtenOok tijdelijke leerkrachtenhebben recht op hun gratisexemplaar van KLASSE. Vaak(vooral voor tijdelijken in eenniet-vacant ambt) loopt datechter niet van een leiendakje, daar zij frequent vancontract veranderen. Daar-om hebben wij voor heneen apart bestand ontwor-pen. Dus aan alle tijdelijkenin Vlaanderen deze bood-schap: als u op dit momentKLASSE nog niet op regel-matige basis ontvangt, stuurons dan meteen op een brief-kaart uw naam, adres enstamboeknummer. Wij zor-gen er dan voor dat u KLAS-SE elke maand in de buskrijgt. Zegt u het even dooraan uw tijdelijke collega’s?KLASSE - Tijdelijken - Konings-straat 138 - 1000 Brussel

SamenlevingherdenkenProficiat KLASSE voor Ouders.Een hart onder de riem voorouders met schoolgaande kin-deren. Wat mij trof was dattussen 1990 en 1996 het aan-tal kinderen dat buitengewoononderwijs volgt steeg met 17␣ %.Kan de oorzaak niet liggen bijde stijgende veeleisendheid vanhet onderwijs? En is deze nogwel verantwoord? Ook het aantalkinderen met psycho-somati-sche klachten en psychischeproblemen neemt toe, waar-van de ergsten: depressies (reedsbij jongere kinderen), zelfmoord(ook steeds jonger). Rugklachtenzijn niet steeds te wijten aande boekentas, vaak hangen zesamen met stress.Wie wordt er eigenlijk betervan wanneer we ambitieus aanzoveel mogelijk verwachtingenproberen te (blijven) voldoen?Moeten we niet dringend hethele samenlevingsgebeurengrondig evalueren? Het on-derwijs, meer dan het gezin, isin staat hierin een voortrek-kersrol te spelen.Yvette Schols - Maasmechelen

Lesgeven aan Fatimaen Ahmed (1)Lesgeven aan allochtone leer-lingen is heel anders werken,maar in de loop der jaren hebik veel bijgeleerd. Het is nietaltijd gemakkelijk omdat ermeestal weinig medewerkingis van de ouders, wat de kinde-ren soms erg onverschillig doetoverkomen. Wat me ook somsveel pijn doet, is dat bepaaldevaders geen ziertje respect heb-ben voor ons, vrouwelijke leer-krachten, iets wat ik reeds meer-maal heb ervaren.Marie-Claire Anthuenis-De Wil-de - Lokeren

Lesgeven aan Fatimaen Ahmed (2)De meeste allochtone leerlin-gen in onze school passen zichaan en werken onopvallend mee.Met een vijftal hebben we pro-blemen. Ze dulden geen op-merkingen, zeker niet van vrou-wen. Straffen en opmerkingenworden vertaald als racisme,een woord waar ze heel ge-makkelijk mee schermen. Huninzet, werktempo en ijver lig-gen duidelijk beneden het peilvan de groep. Ze missen struc-

tuur, kunnen zich heel moeilijkhouden aan afspraken, willensteeds hun eigen zin doen enreageren heel agressief. Zij zijnnooit de oorzaak, het zijn altijdde anderen. Integratie is heelmoeilijk. Steeds heb ik de in-druk dat ze eerder willen datwij ons aanpassen aan hen danzij aan ons.Greta Wynant - Denderhoutem

Lesgeven aan Fatimaen Ahmed (3)Het is erg spijtig te moetenvaststellen dat deze leerlingenons geduld in de klas ervarenals slapheid. Ook onze instel-lingen («Uw koning heeft nietste zeggen») en instanties (rijks-wacht, politie...) wordt dikwijlslankmoedigheid verweten. Ookde kwestie eer en schande iseen vals probleem, want diebegrippen gelden ook voorons... De grootste troost putik uit het feit dat de leraarislamitische godsdienst met dezeleerlingen minstens even veelmoeilijkheden heeft als wij.Robert Van der Elst - Muizen

Witte ballonnenTelkens blij verrast om wat KLAS-SE elke maand brengt, moe-ten mij toch enkele dingenvan het hart. Allerlei onder-zoekingen leren ons hoeveelkinderen mishandeld of mis-bruikt worden. Waar blijvenwij met onze onderwijsmetho-den als de kinderen thuis geennestwarmte voelen? Moetenwij blijven toekijken tot wij alsinstituut van het onderwijs metde vinger worden gewezen?Verplichte lessen voor álle leer-krachten, een kinderpsycho-loog in elke school zijn moge-lijke oplossingen. Laat ons alsonderwijsmensen niet naar destoet van de witte ballonnenkijken, maar er vooral als eer-sten in meestappen. Dat zijnwij de kinderen verschuldigd.Diane Vandenbossche - Knok-ke-Heist

AttitudesBij de beoordeling van eenleerling houden we reeds lan-ge tijd rekening met de volle-

(advertentie)KLASSE NR.73 37

Voor al uwvragen over

onderwijs beltu de Infolijn

van hetdepartement

Onderwijs: tel02-219 18 00

dige persoon, de attitude vande leerling (beleefdheid, stipt-heid, sociale gerichtheid, net-heid enz.). Dat blijkt nu onvol-doende te zijn: we moetendeze attitudes ook meten envertalen in punten. Zijn atti-tudes meetbaar? Zijn ze welzo belangrijk? Kunnen we zelosmaken van het lesgebeu-ren? Sociaal gedrag, mede-werking, samenwerking, inzet,initiatief... persoonlijk durf ikdaar geen cijfer op te zetten.Een «initiatiefnemer» zou ho-ger scoren alhoewel ook een«meeloper» een even belang-rijke bijdrage kan leveren inhet groepsgebeuren. Attitudesmaken trouwens onlosmake-lijk deel uit van het lesgevenen kunnen toch moeilijk daar-van losgekoppeld worden. Eenleerling die een taak onvolle-dig uitvoert zal automatischminder hoog scoren. Is hetdan echt nodig afzonderlijkpunten werkzaamheid of watdan ook te noteren?Hugo De Vooght - Tielt

Kosteloos onderwijsMag een school geld vragenom leerlingen kleuter- en lageronderwijs te laten turnen ineen accomodatie die geen ei-gendom is van de school? Moetonderwijs niet gratis zijn? Zoumen dit niet kunnen beschou-wen als een laakbare praktijk?Peter Van Petegem - DuffelDe toegang tot onderwijs is kos-teloos tot het einde van de leer-plicht, dat zegt de Grondwet(Artikel 24, $ 3). Ook de zgn.Schoolpactwet zegt dat bewaar-school-, lager en secundair on-derwijs kosteloos zijn. De over-heid betaalt hiervoor alle kos-ten voor personeel en werkings-middelen. Ouders betalen geeninschrijvingsgeld en in het kleu-ter- en lager onderwijs moetenze ook niet betalen voor hand-boeken, schriften en noodzake-lijk schoolgerief. Dát betekentechter niet dat ze helemaal nietsmoeten betalen. Ouders moe-ten inderdaad bijdragen in dekosten voor extra-murosactivi-teiten zoals het bijwonen vanculturele manifestaties of hetdeelnemen aan openluchtklas-sen, zeeklassen, toegangsprijstot het zwembad enz. Een lage-re school is trouwens niet ver-plicht om zelf over een uitgerus-te turnzaal te beschikken.Ook het nieuwe decreet over hetbasisonderwijs zal de kosteloos-

38 KLASSE NR.73

heid van het onderwijs bevesti-gen. Nieuw is wel dat dit decreetde mogelijkheid schept om pre-cies over deze kosteloze toegangklacht in te dienen bij de Com-missie Laakbare Praktijken (RACArcadengebouw - 1010 Brus-sel). Ouderverenigingen, maarook individuele ouders zullen vandit recht gebruik kunnen maken.(Guy Janssens, waarnemend di-recteur-generaal basisonderwijs)

OpvoedingWie komt nu op het idee dathet de taak is van de leer-krachten om een deel van deopvoeding van kinderen overte nemen? De kinderen zijnnatuurlijk een hele tijd onderde hoede van bijvoorbeeld leer-krachten of kinderjuf. Ik vinddat de kleuterleidsters of leer-krachten al genoeg aan hunhoofd hebben om al de leer-stof bij te brengen aan dekinderen. Vooral omdat de klasjestegenwoordig redelijk grootzijn. Ik vind het soms al zwaarals de kinderen tijdens de va-kantie thuis zijn.Mariette Swinnen - Bocholt

SamenwerkenOnze kinderen zijn vier en zesjaar. Via de school hebben wekennis gemaakt met KLASSEvoor Ouders. De informatiedie je erin vindt is interessanten leerrijk, zowel voor ouders,leerkrachten als kind. Dingendie we als vanzelfsprekendaanvaarden komen hier aanbod, en dan lees je dat nietiedereen die zo vanzelfspre-kend vindt. Vele ouders ver-wachten dat leerkrachten alhun werk doen voor hen: op-voeding, leren lezen, schrij-ven, rekenen... Zodat ‘s avondsiedereen lekker in de zetel kanzitten en tv kijken. Aan de handvan jullie blad maken jullie dui-delijk dat iedereen moet sa-menwerken aan de opvoedingen ontplooiing van het kindzodat het op kan groeien toteen evenwichtige volwassene.Het kind moet het gevoel heb-ben dat het zowel op schoolals thuis terecht kan met vra-gen, opmerkingen en proble-men. En dat vinden wij alle-maal terug in KLASSE. Kinde-ren zijn de toekomst en wijmoeten hen helpen om er ietsvan te maken.Fréderic & Martine Vandenplas-Dewitte - Knokke

PluimIk ben zelf leerkracht Engelsen ontvang dus KLASSE (gro-te pluim!). Sedert de herfstva-kantie heb ik nu ook een (klei-ne) kleuterdochter en... zij brengtKLASSE voor Ouders nu in haarrugzak mee (pluim!). Sugges-tie: ik hoop dat zowel mijn alshaar directeur deze tijdschrif-ten lezen, want voor ons zijnvéél artikels herkenbaar.Fam. Catteeuw - Roeselare

BemoeialsIk heb met plezier KLASSE voorOuders gelezen en wens julliehiervoor van harte te felicite-ren. Wel spijtig vind ik dat hetvan de school afhangt of jeKLASSE thuiskrijgt. Als PMS-medewerkster hoor ik van eenaantal directies dat ze bewustniet voor KLASSE kiezen om-dat «die ouders van nu zich nutoch al teveel bemoeien methet reilen en zeilen van deschool». Ik voel ook de onze-kerheid bij directies in hunverhouding tot ouders. In debasisschool wordt het klimaatvan de school bepaald doorde directie en helaas is dezesoms niet in staat de vernieu-wingen in onderwijs te bege-leiden en de communicatiemet ouders aan te gaan.Diane Paeme - Binkom

Zware boekentassenIn het artikel De boekentassenzijn te zwaar (KLASSE 70) slaanjullie de bal mis wanneer jullievergeten het aandeel van deuitgeverssector hierin te on-derkennen. Ik geef al 18 jaarles en heb het volume van dehandboeken (taalboeken) aan-zienlijk zien groeien. Een hand-boek met een redelijk formaat,dat gemakkelijk in boekentasof schoolbank kan, vind je nietmeer. De boeken vullen eente groot deel van de opper-vlakte van de bank. Boven-dien worden er nog altijd bij-

zonder dikke werkboeken vandezelfde onpraktische omvanguitgegeven. De vroegere hand-boeken met oefeningen dieapart in een schrift werdengemaakt, waren in dat op-zicht veel gebruiksvriendelij-ker. Het huidige systeem isbepaald spilziek en ik meendat deze tendens in grote mateis bepaald door de papierin-dustrie en de uitgeverssectordie ieder jaar zijn werkboekenmoet kunnen afzetten. Dat isnog eens actiemateriaal voorde groene beweging!Johan Muyldermans - Wezem-beek-Oppem

Haat en liefdeVooreerst wil ik u feliciterenmet uw schitterend nummervoor jongeren. Eindelijk! Ik volg-de KLASSE reeds jaren via mijnvader, die onderwijzer is, maarer bestond toch een kloof tussende jongeren en KLASSE. Ikhoop dat deze gedicht wordtdoor dit «magazine». Eén puntvoor verbetering vatbaar mis-schien: ik vind de lay-out tégewaagd: één woord verde-len over een hele regel nodigtzeker niet uit tot lezen. Maarvan inhoud: perfect! Heel goedvind ik die «test» om je haat-liefde-verhouding met je schoolbloot te leggen. Hopelijk wordtdit een vaste rubriek voor devolgende uitgaven.Daan De Moerloose - Herzele

(advertentie)

Afgiftekan

toor 8500 Kortrijk 1

Min

isterie van d

e Vlaam

se Gem

eensch

apD

epartem

ent O

nd

erwijs - R

edactiesecretariaat K

LA

SSEK

onin

gsstraat 138 - 1000 Bru

ssel

TIJD

SCH

RIF

Tversch

ijnt m

aand

elijks (behalve in

juli en

augu

stus)

België – B

elgique

PB

8500 KO

RT

RIJK

1

4281

DOLLE PRET OP HET NETHebt u KLASSE nog niet be-zocht op Internet? Tijd om kenniste maken dan. Surf binnen inonze fraaie homepage, maaku kenbaar in het gastenboeken doe meteen uw groeten aancollega-surfers. Of laat een bood-schap achter, een vraag, eenoproep. U bent niet alleen:honderden lezers wandelen viahet net KLASSE binnen. Ver-huis met een muisklik naarde Wat is nieuw? pagina. Daarvindt u de jongste nummers

digitaal terug: KLASSE voor Leerkrachten,voor Ouders, voor Jongeren. Kunt u

meteen nagaan hoe hetzelfdethema in de drie publicatieswordt uitgespit. Via het Feedback-ka-naal kunt u er ook uw mening overkwijt. Zappen naar Flash enu valt misschien op een bood-schap die u aanbelangt. Ofbent u op zoek naar oudermateriaal? De Archieven hel-pen u verder. Tik een trefwoordin en onze zoekrobot zet u ophet juiste spoor. Momenteelzijn alle nummers van KLAS-SE gearchiveerd vanaf septem-ber 1996. En de site blijft groeien.Binnenkort openen we ook eenpagina met hyperlinks en dis-cussieforums. Blijven surfen dus.Het adres is www.artefact.be/klasse en we spreken zowelNederlands als Engels.U wilt meer weten over denieuwe informatie- en com-

municatietechnologie? Het departe-ment Onderwijs lanceert met 150 scholen

een experimenteerprojectrond Internet-gebruik. Af-spraak voor de conferentie AAN/UITop maandag 28 (basisonderwijs), dinsdag29 (secundair en volwassenen-onderwijs) en woensdag 30 april(docenten lerarenopleiding, in-specteurs, begeleiders, beleids-verantwoordelijken en inrich-tende machten). Meer infor-matie hierover in dit num-mer.