BoekenwelpHilde:«Iedereeniseenverhaal»

Nr. 176 • Juni 2007 www.klasse.be

Maandblad voor Onderwijs in Vlaanderen

Het Jaar van de Kleuter

Dyslexie 18+

Het effect van vakantie

Internaat: korte nachten

Scholen in Lapland

START

Je studeerde psychologie aan de uni-versiteit. Niet de meest voor de hand liggende aanloop om te gaan lesgeven in het beroepssecundair onderwijs.

Hilde Vandermeeren: «Dat is mijn chiro-verleden, hé. Ik heb altijd graag met jongeren omgegaan. Bovendien zat de onderwijskriebel al in mijn bloed, daarom heb ik er de aggre-gaatsopleiding bijgenomen. En het zevende beroeps, tja, ik heb gewoon gesolliciteerd en ben er ingevlogen. Het zijn vooral meisjes uit de richting Kinderzorg. Ik heb hen altijd ge-waardeerd.»

Wat trekt je vooral in jongeren aan?Hilde Vandermeeren: «De verscheiden-

heid, de uitdaging. Er zijn jongeren in het beroeps die op een positieve manier voor hun studie kiezen, maar velen zijn er na een negatief schoolverleden in terecht gekomen. Als leraar moet je hun zelfwaardegevoel pro-beren op te krikken.»

Spreekt hier de psycholoog?Hilde Vandermeeren: «Nee, ondanks

mijn diploma heb ik me altijd vooral leraar gevoeld. Ik geef wel omgangskunde, een vak waarin veel aspecten van de psychologie toe-gepast aan bod komen: sociale vaardigheden, ontwikkeling van het kind… De leerlingen nemen dat mee tijdens hun stage in de crèche of bij de onthaalmoeder. Als psycholoog heb ik altijd oog gehad voor de eventuele proble-men bij de leerlingen. Dan probeer ik geen CLB’er te zijn, dat is mijn taak niet. Maar ik kijk en luister en verwijs door, wat elke leraar eigenlijk moet doen. De leerlingbegeleiding in onze school staat trouwens heel sterk.»

Je bent ook auteur, intussen al van een boek of vijftien. Opvallend is dat je bijna uitsluitend schrijft voor vijf- tot twaalfjarigen.

Hilde Vandermeeren: «Gek, hè! Ik ben daar een jaar of zeven geleden mee be-gonnen, dat was echt uit expressiedrang. De verhalen die in me opkomen, richten zich inderdaad altijd op de wereld van jongere lezers, al pikken ook volwassenen er soms hun ding uit.»

❙

❙

❙

❙

En schuilt hier dan de psycholoog?Hilde Vandermeeren: «Mijn interesse

voor de mens, vooral voor mensen die an-ders zijn, kan je daarop terugbrengen. Verder hou ik ervan een tweede laag te brengen in mijn verhalen: het suggestieve, het poëtische. Maar ik schrijf geen psychologische romans, als je dat bedoelt.»

Waar komt je schrijfmicrobe vandaan? Had je inspirerende leraren?

Hilde Vandermeeren: «Met de microbe ben ik geboren, maar de lerares die zo schit-terend de Griekse en Romeinse verhalen kon vertellen, is me altijd bij gebleven. Momen-teel bewerk ik elf verhalen van de Decame-rone voor zestienplussers. Dat sluit daar een beetje bij aan.»

Hoe zou je literatuur geven in de klas, mocht je taalleraar zijn?

Hilde Vandermeeren: «Het aanbod van boeken voor verschillende leeftijden is veel ruimer dan twintig jaar geleden. Ik zou daar zeker gebruik van maken. Er verschijnt veel moois waarop geen leeftijd staat, zelfs prentenboeken. Verder zou ik naast het leesplezier ook literaire uitdagingen geven. En de jeugdliteratuur opvolgen, natuurlijk. Mijn eigen leerlingen leer ik geregeld werken met kinderboeken, het hoort bij hun opleiding.»

Dit schooljaar staan op de cover van Klasse onderwijsmensen met een eerstekeergevoel. Deze maand: Hilde Vandermeeren, voor het eerst als schrijver gelauwerd met een Boekenwelp. Zie ook www.hildevandermeeren.be

❙

❙

❙

«Als schrijver wil je wel naar scholen gaan, maar wanneer schrijf je dan nog?» Hilde Vandermeeren studeerde psychologie, geeft omgangskunde in het beroeps en won met haar prentenboek ‘Van een kind dat tikkertje speelt met de wind’ een pluchen Boekenwelp. Volgende titel: ‘De leeuw en de lerares’?

«De welp en de psycholoog»

Het jaar van de kleuter

De leraar van het jaar is een kleuterjuf. Uit

de honderden nominaties spettert een

beeld naar voor dat elke Vlaming kent

en apprecieert: dat van de veelzijdige

en toegewijde kleuterjuf. Altijd klaar

voor de kleinsten en hun ouders.

Krachtdadig en emotioneel, realistisch

en creatief, duizend ogen, duizend

handen. Vlaanderen staat wereldwijd

aan de top voor het kwaliteitsvol

kleuteronderwijs: vernieuwend, zorg-

zaam en ontwikkelingsgericht. Het

is bovendien gratis toegankelijk voor

iedereen. Dat is in de rest van de wereld

wel even anders.

Toch zijn er nog altijd enkele duizenden

jonge kinderen die niet of erg

onregelmatig naar de kleuterschool gaan.

Daardoor beginnen zij het eerste leerjaar

vaak met een grote achterstand qua

taal en vaardigheden. Die valt meestal

niet meer goed te maken. ‘Het Jaar van

de Kleuter’ zal hier speciale aandacht

aan besteden. De hele samenleving

kan meewerken: welzijnswerkers,

artsen, leraren, ouders, buurtwerkers,

vrijwilligers, allochtonenverenigingen,

kansarmoedebestrijders… Onder het

motto ‘Alle kleuters elke dag naar school’.

We moeten de weerstanden en de sociale

drempels leren kennen én wegwerken.

Er komen bovendien meer juffen en

meer middelen. Zo wordt het hopelijk

ook ‘Het Jaar van de Kleuterjuf (M/V)’.

Zij/hij verdient het. Elk jaar opnieuw.

Leeftijd: 36Opleiding: licentiaat psychologie, KULeuvenJob: lerares omgangskunde, Margareta-Maria-Instituut Kortemark; jeugdschrijverMotto: «Geloof in jezelf!»

op de cover

Luc Daelemans©

� · KLASSE Nr. 176

De eerste Keer

IN DIT NUMMER

«OOk een stuDent met Dyslexie kAn lerAAr wOrDen.»10

44

50

14

Zomer 2007

Win je vakantie!54

4�

46

48

10 DySLExiE Op acHttiEN

14 tESt JE DELibEratiEquOtiëNt

4� iNtErNaat: NOOit MEEr SLapEN

44 aLLE kLEutErS Naar ScHOOL

46 ScHOLEN iN LapLaND: HEt rENDiErgEVOEL

48 HEt EffEct VaN VakaNtiE

50 aLS OuDErS NEDErLaNDS LErEN

4 HEt NiEuWS15 ZEkEr DOEN38 LErarENkaart52 DiaLOOg

KLASSE Nr. 176 · �

16 �09

een kus voor de juffrouwmahmoed Ahmadinejad, de president van iran, geeft op de Dag van de leerkracht zijn voormalige juffrouw uit de basisschool een handkus. Daarop geeft zij hem een warme knuffel. een mooi staaltje van hoe een fijne band tussen leraar en leerling jaren kan voortduren? nee, zo fulmineert de iraanse krant Hezbollah (niet te verwarren met de radi-cale beweging), een man en vrouw die geen familie zijn, mogen elkaar geen affectie betonen. De iraanse president wekte in het verleden al de toorn van strenge moslims met zijn voorstel om vrouwen toe te laten in voetbalstadions. nu glippen velen vermomd als man binnen.

leerlingen gaan naar een methodeschool. Dat is een forse

stijging tegenover 2002. Dat jaar gingen 13 131 leerlingen

naar een steiner-, Freinet- of aanverwante school. Ook

het aantal methodescholen neemt toe. in 2002 waren dat

er 64, nu al 80. Voorlopig lijkt er geen eind te komen aan

de groei van de methodescholen, want vooral het GO!

(gemeenschapsonderwijs) plant er een aantal nieuwe.

Belga©

zestienduizend driehonderdennegen

«Het was God

die me zo mooi maakte.

was ik niet mooi, dan zou ik leraar geworden zijn.»

Supermodel Linda Evangelista

4 · KLASSE Nr. 176

Klasse Nieuws

lerArenDireCtMéér onderwijsnieuws? Abonneer je op de elektronische nieuwsbrief Lerarendirect via www.lerarendirect.be

OnDerzOek VAn De mAAnD

Leraren lopen niet warm voor onderwijsonderzoekJaarlijks lopen er voor vele duizenden euro’s onderzoeken rond onderwijsthema’s zoals gelijke kansen, de schoolloopbaan van allochtone jongeren, participatie op school, het gebruik van leerlingvolgsystemen, bedrijfsstages, het welbevinden van leraren ... wat gebeurt daarmee? Verdwijnen de rapporten ergens in een kast of lezen directeurs, leraren, begeleiders ze? en als ze de rapporten lezen, doen ze er wat mee in de klas, op school, in de scholengemeenschap? Vier conclusies van... het onderzoek.

10 sterren

Zaterdag is voor de meeste academies deeltijds kunstonderwijs een lesdag. De lessen in die academies herbeginnen op zaterdag 1 september 2007.

Steden en gemeenten krijgen meer mogelijkheden om scholen die niet tot het eigen net behoren financieel en logistiek te ondersteunen. Voorwaarde: ze moeten alle scholen op gelijke voet behandelen.

De Vlaamse overheid trekt voortaan ieder jaar 1,5 miljoen euro uit om onderwijsprojecten in de dertien centrumsteden te ondersteunen. In de toekomst krijgen ook niet-centrumsteden 500 000 euro extra.

Kunnen omgaan met verscheidenheid in de klas, kunnen werken met de computer en aandacht hebben voor de taalvaardigheid van leerlingen. Dat zijn enkele verwachtingen waaraan leraren moeten voldoen. Alles wat ze moeten kennen en kunnen, is vastgelegd in een besluit over de basiscompetenties en beroepsprofielen van leraren.

In het secundair onderwijs is 65 procent van de leerlingen tevreden over de contacten met hun leraren. Bovendien meent 66 procent van de leerlingen dat hun leraren bereid zijn met hen te praten als er hun iets niet bevalt. 56 procent van de leerlingen vindt dat ze openlijk hun mening kunnen verkondigen.

Bijna zes op tien studenten zijn tevreden over het contact met hun docenten. Ze vinden dat docenten hen serieus nemen. Meer dan de helft van de studenten meent dat een eigen mening geven mogelijk is.

1 september 2007 starten tien secundaire scholen een proefproject voor meertalig onderwijs. Drie jaar lang experimenteren ze met ‘Content and Language Integrated Learning’ waarbij tot vijftien procent van de lessen in een andere taal aangeboden wordt.

Een scherpe maximumfactuur voor activiteiten tijdens de schooltijd die niet noodzakelijk zijn om ontwikkelingsdoelen en eindtermen te realiseren, één voor verplicht materiaal dat niet nodig is voor ontwikkelingsdoelen en eindtermen en één voor meerdaagse uitstappen. Die maatregelen voor het basisonderwijs gaan vanaf 1 september 2007 in.

Ook de grensbedragen voor andere kosten zijn goedgekeurd. Vanaf 2008-2009 geldt per schooljaar een scherpe maximumfactuur van 20 euro per kleuter en 60 euro per leerling lager onderwijs voor bijkomende activiteiten en materialen. Voor meerdaagse uitstappen komt er een minder scherpe maximumfactuur van 360 euro per leerling voor de volledige duur van het lager onderwijs.

Een goed leraar is relationeel gericht, kritisch ingesteld, leergierig en flexibel. Dat zijn enkele van de acht beroepshoudingen voor een leraar die de Vlaamse regering vastlegde.

Directies en onderzoekers vinden dit echter niet voldoende. Ze pleiten voor een forum, waar onderzoekers en mensen uit de prak-tijk elkaar ontmoeten en communiceren.

4. Onderzoeksinstellingen en scho-len moeten elkaar beter vinden.Uit deze studie blijkt duidelijk dat er meer ruimte moet komen voor onderzoek dat bewijzen van leerwinst kan aandragen. Dat is voor directeurs en begeleiders een heel belangrijke factor, want op die manier komen ze te weten wat werkt en niet werkt op school. Directeurs vinden dit ook cruci-aal voor hun leraren, maar de onderzoekers hebben hun twijfels over de wetenschap-pelijkheid van dit soort onderzoek.

viWTA Dossier 8: ‘Onderzoek in onderwijs. De relatie tussen onderwijsonderzoek en onderwijspraktijk in Vlaanderen’.

Meer info op www.viwta.be

1. Leraren, directeurs, begeleiders enz. gaan erg verschillend met onder-zoek om.Leraren passen ontwikkelde producten of wetenschappelijke kennis niet toe zoals de makers het bedoeld hebben. Ze staan er nogal sceptisch tegenover en hebben de indruk dat onderwijsonderzoek te weinig aansluit bij vragen en problemen uit de klas- en schoolpraktijk. Als onderzoekers en leraren samen aan vernieuwende metho-des e.d. kunnen werken, is de kans groter dat het resultaat niet in de kast verdwijnt. Directeurs zien niet zo’n diepe kloof tus-sen onderzoek en de praktijk. Ze kennen verschillende onderwijsonderzoeken en werken met de resultaten. Als ze een kloof zien, wijten ze die vooral aan het verschil in taalgebruik tussen onderzoekers en ‘het veld’.

2. Scholen met ‘kartrekkers’ doen meer met onderzoek.Scholen die een ‘kartrekker’ in de rangen hebben die vernieuwingen in gang zet of coördineert, zullen meer met onderzoek doen dan scholen die er geen hebben. Hetzelfde geldt voor scholen die ‘antennes’ in huis hebben. Dat zijn leraren of coör-dinatoren die onderzoekswerk in het oog houden en erover communiceren binnen eigen rangen.

3. Onderzoeksresultaten worden via allerlei kanalen verspreid, maar dat is niet voldoende.Dat gebeurt vooral via publicaties in vaktijdschriften, via conferenties en stu-diedagen. Leraren hanteren ook digitale bronnen. Als voornaamste informatiebron noemen zowel leraren als directies Klasse. Ook onderzoekers geven aan dat dit het belangrijkste medium is geworden om zich te informeren over onderwijsonderzoek.

KLASSE Nr. 176 · 5

Klasse Nieuws

reCHtzettinG

Wel nog doktersbriefjes voor spijbelaars

BerOePsPrOFiel

Ben ik een goede leraar?Met deze tien nieuwe vragen moet je daarop zelf het antwoord kunnen geven.

Ja SOMS NEE

1. Ik kan de beginsituatie van de leerlingen en de groep achterhalen. (= ik ben een goed begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen)

2. Ik kan samen met het team een positief leefklimaat creëren voor de leerlingen in klasverband en op school. (= ik ben een goed opvoeder)

3. Ik kan de basiskennis van de leerinhouden, waaronder tenminste de ontwikkelingsdoelen en eindtermen, verbreden en verdiepen. (= ik ben een inhoudelijk expert)

4. Ik kan een gestructureerd werkklimaat bevorderen. (= ik ben een goed organisator)

5. Ik kan vernieuwende elementen aanwenden en aanbrengen. (= ik ben een goed innovator en onderzoeker)

6. Ik kan me op de hoogte stellen van en discreet omgaan met de gegevens van een leerling. (= ik ben een goede partner voor ouders of verzorgers)

7. Ik kan binnen het team over een taakverdeling overleggen en die naleven. (= ik ben een goed lid van het schoolteam)

8. Ik kan contacten leggen, communiceren en samenwerken met externe instanties die onderwijsbetrokken initiatieven aanbieden. (= ik ben een goede partner van externen)

9. Ik kan deelnemen aan het maatschappelijk debat over onderwijskundige thema’s. (= ik ben een goed lid van de onderwijsgemeenschap)

10. Ik kan actuele thema’s en ontwikkelingen onderscheiden en kritisch benaderen op het sociaal-politieke domein. (= ik ben een goed cultuurparticipant)

BeDriJFsstAGe

moeten alle tso- en bso-leerlingen en leraren op stage?

‘Dokters mogen geen dixitbriefjes meer ver-strekken’, stond in Klasse van vorige maand. Dat klopt niet. Dokters mogen dat nog wel. Maar dergelijke doktersbriefjes waarin de dokter aangeeft dat hij de leerling niet on-derzocht heeft, zullen niet meer als medisch attest beschouwd worden door de school. Ook geantedateerde attesten zijn niet lan-ger geldige bewijzen van afwezigheid.

Dixitattesten en geantedateerde attesten hebben mogelijk wel een signaalfunctie voor nog verborgen spijbelgedrag van een leerling. Scholen moeten dergelijke attesten daarom als problematische afwezigheden benaderen. Samen met de CLB’s moeten ze een kwaliteitsvolle begeleiding van de leer-ling opstarten.

30 000 stageplaatsen voor leraren en 75 000 stageplaatsen voor leerlingen: dat willen de Vlaamse bedrijven de tso- en bso-scholen aanbieden. Omgerekend: elke praktijkleraar kan om de drie jaar op stage en elke leerling van het zesde jaar tso of bso kan minstens twee weken op stage. Ward Verhaeghe, woordvoerder van de onder-wijsminister: «De Vlaamse regering heeft samen met de sociale partners dit aanbod afgesproken. Nu moeten we een geschikte manier vinden om die extra stageplaatsen in te vullen. Een verplichting is het niet, maar we vinden wel dat stages bijna vanzelfspre-kend moeten zijn voor praktijkleraren die op niveau willen presteren. En voor leerlingen kunnen de beroepsprofielen die binnenkort goedgekeurd worden ervoor zorgen dat stage wenselijk of zelfs noodzakelijk is. Stages kunnen de kloof tussen school en de snelle ontwikkelingen in het bedrijfsleven helpen dichten.»

Bovenstaande vragen komen niet uit de lucht gevallen, ze zijn de (ingekorte) ver-taling van wat de overheid van een leraar verwacht. Dat staat beschreven in het nieuwe beroepsprofiel dat de Vlaamse regering goedkeurde. Voordien waren er vier beroepsprofielen (voor kleuter-onderwijzers, leraren lager onderwijs, leraren lager secundair en leraren hoger secundair), nu blijft er één gemeenschap-pelijk beroepsprofiel over. Volgens het

beroepsprofiel heeft een leraar tien func-ties (zie de vragen hierboven). Binnen elke functie beschrijft het beroepsprofiel wat een leraar moet kennen en kunnen. Voor begin-nende leraren stelde de Vlaamse regering nieuwe basiscompetenties op. Die lijst is vooral belangrijk voor de lerarenopleiding en mentoren van beginnende leraren. Je vindt hem op de website van Klasse.

http://pdf.klasse.be/KVL/KVL176/beroepsprofielen.pdf

6 · KLASSE Nr. 176

Klasse Nieuws

neDerlAnD

Leraar ziek? Gebruik de webcam

GrOOt-BrittAnnië

kleuterleiders zijn het gelukkigst

in De JunGle

Leerlingen spelen zoals chimpanseesHangen jouw leerlingen soms de aap uit op de speelplaats? De normaalste zaak ter wereld, vindt dr. Pam Jarvis van de Metropolitan University van Leeds. Achttien maanden lang observeerde zij het spelgedrag van jongens en meisjes in de lagere school. Ze vergeleek haar observaties met het spelgedrag van jonge chimpansees. Haar bevindingen:

1. De chimpanseesAls jonge chimpansees spelen, oefenen ze sociale en communicatieve vaardigheden die ze nodig hebben als volwassen aap. Bovendien spelen mannetjeschimpansees anders dan de vrouwtjes. Jonge man-netjeschimpansees houden van ruwere spelletjes, zoals jacht maken op elkaar. Op die manier bouwen ze het interne sociale netwerk uit. Wijfjeschimpansees bouwen

tijdens hun spel meer vriendschap-pen uit. Op die manier bereiden beide zich voor op hun rol in de apenwereld.

2. De kinderenKinderen spelen op een gelijkaardige manier. Het spel van jongens is ruwer en competitiever, met als doel een duidelijke hiërarchie vast te leggen. Meisjes spelen meer in de zorgsfeer. Als iemand de stoute heks is, is dat vaak het jongste en dus minst dominante meisje. Zelfs bij ruw spel zullen meisjes zachtaardiger te werk gaan dan jongens. Zij willen ook wel een hiërar-chie, maar leggen die op subtielere manier vast dan jongens.

ConclusieDe manier waarop we spelen is het pro-duct van onze evolutie, besluit Pam Jarvis. Als kinderen niet voldoende samen spelen, doordat ze bijvoorbeeld steeds meer ach-ter het computerscherm zitten, hebben ze onvoldoende gelegenheid om de ingewik-kelde sociale vaardigheden te ontwikkelen die ze nodig hebben om als volwassene te functioneren in de samenleving. Zulke sociale vaardigheden kan je niet apart aanleren. Volwassenen denken soms dat leerlingen op de speelplaats enkel stoom aflaten of zich vervelen, maar ze doen veel meer dan dat.

enGelAnD

Leraren zijn kampioen in overuren

Leerlingen van de Westhage Scholenge-meenschap in Den Haag krijgen sinds kort les via de webcam. Niet om modern te doen, maar omdat Kimberley Roos, hun lerares Engels, te ziek is om naar school te komen. «Er zijn leraren tekort en we vonden maar geen vervanger voor haar», verklaart direc-teur Peter Wesseling. «En toen viel het woord ‘webcam’ en daar zijn we op doorgegaan…» De leerlingen volgen de les via een groot computerscherm en maken zelf oefeningen en taken op een pc. De zieke lerares houdt de

klas in het oog via een tweede, kleiner beeld onderaan haar computerscherm, maar om in te grijpen loopt er wel een surveillant rond. «Ik ben te ziek om naar school te komen, maar op deze manier ben ik tenminste nog actief», aldus Roos. De leerlingen vinden het vooral fijn niet elke week vervanging te moe-ten krijgen. De webcamverbinding kostte de school precies geteld 50 euro.

Een filmpje van de webcamles vind je op www.kennisnet.nl/nieuwsportal/algemeen

Een studie van 4Children heeft uitgewezen dat mensen die met heel jonge kinderen wer-ken gelukkiger zijn dan mensen die andere beroepen uitoefenen. Meer dan 85 procent van de bevraagde kleuterleiders, kinderver-zorgers e.d. lachen elke dag op hun werk,

Leraren kloppen meer overuren dan dokters, politiemannen, bedrijfsmanagers of brandweerlui. Dat blijkt uit Engelse onder-wijsstatistieken van vorig schooljaar. Als leraren eerst al hun onbetaalde uren zouden doen in het schooljaar en dan hun betaalde, dan zouden ze tot 24 november geen salaris ontvan-gen, becijferden de vakbonden in een reactie. De gemiddelde werknemer zou tot 23 oktober niet worden betaald.

Gemiddeld aantal overuren / week

Leraren 11,1 uur

Politie en brandweer 10,3 uur

Bedrijfsmanagers 9,5 uur

Dokters en verpleegkundigen 7,3 uur

Ambtenaren 5,6 uur

Bouwvakkers 4,4 uur

Bedienden 3,1 uur

dankzij de kindjes. «Jonge kinderen zijn fun-damenteel goed», verklaart prof. Tina Bruce in de Times Educational Supplement. «Als je veel met kinderen werkt, heb je het gevoel dat je meewerkt aan een betere wereld. Kleine kinderen doen je daarin geloven.»

KLASSE Nr. 176 · �

Klasse Nieuws

8 · KLASSE Nr. 176

tOPstOrY

er bestaan in Vlaanderen geen har-de cijfers over het precieze aantal studenten in het hoger onderwijs met functiebeperkingen, maar tus-sen de 2 en de 3 procent van de 160 000 Vlaamse studenten, ruwweg geschat 4 000 in totaal, zou aan dys-lexie lijden. De Hogeschool Gent ziet het aantal dyslectische studenten jaarlijks toenemen en introduceert nu onder meer leessoftware. Ook an-dere hogescholen en universiteiten zien deze functiebeperking groeien

en organiseren begeleiding of ne-men ondersteunende maatregelen. in nederland en Groot-Brittannië zijn er wel cijfers. statistici bereken-den op basis daarvan de Vlaamse situatie. Op basis van de Britse cij-fers zouden in Vlaanderen minstens 8 400 studenten een functiebe-perking hebben. Op basis van de nederlandse cijfers zijn het er meer: 12 800 tot 16 000. Veel hangt af van wat een functiebeperking precies inhoudt en hoe ze omschreven is.

Steeds meer studenten hebben dyslexie

Percentage Vlaamse studenten met een functiebeperking (berekening op basis van de situatie in Groot-Brittannië) ‘Studeren met een handicap. Belemmeringen die studenten met een lichamelijke beperking, psychische klachten of dyslexie in het hoger onderwijs ondervinden.’ Broenink, N., Gorter, K. - Verwey-Jonker Instituut, 2001. www.natdisteam.ac.uk (> Statistics > The percentage of disabled higher education students on UK higher education programmes)

functiebeperking aantal studenten

leerstoornissen (o.a. dyslexie) 2,22 % 3 480

blind/slechtziend 0,15 % 237

doof/slechthorend 0,27 % 427

motoriek 0,22 % 348

geestelijke gezondheidsproblemen 0,23 % 364

chronische aandoeningen (diabetes, epilepsie, ...) 1,08 % 1 708

meervoudige functiebeperkingen 0,53 % 838

andere 0,66 %

KLASSE Nr. 176 · 9

tOPstOrY

«We hebben allemaal wel een vorm van dyslexie»

Steeds meer studenten aan de hoge-school en de universiteit hebben dys-lexie. Vanwaar die stijging?

pieter Depessemier: «Er zijn niet meer mensen met dyslexie dan vroeger, maar er stromen meer dyslectici door en het pro-bleem wordt beter gedetecteerd en ernstig genomen. Vroeger kon enkel een student in een rolstoel of met een geleide hond op begrip en ondersteuning rekenen, omdat zijn ‘probleem’ heel zichtbaar was. Maar we missen nog een goed diagnosesysteem voor dyslexie in het hoger onderwijs. Daar zijn we nu mee bezig.»

in je onderzoek richt je je op 16- tot 21-jarigen. Waarom ga je niet vroeger terug?

pieter Depessemier: «Dyslexie is een hardnekkig probleem, dat je telkens voor nieuwe problemen stelt. In het lager onder-wijs zullen lezen en schrijven moeizaam ver-lopen. In het secundair onderwijs zal dat ver-der blijken, bijvoorbeeld uit een achterstand voor spellen. Toch trekken veel leerlingen zich uit de slag. Maar eenmaal in het hoger on-derwijs vallen ze door de hogere eisen voor lezen en schrijven door de mand. Dat kunnen we niet negeren.»

Hoe uit dyslexie zich bij studenten?pieter Depessemier: « De student leest

traag, maakt veel fouten bij het schrijven, dat zijn de meest duidelijke symptomen. Maar misschien is hij ook onhandig, kan hij moeilijk

❙

❙

❙

op woorden komen, legt hij moeilijk verban-den, weet hij zijn tijd slecht in te delen, vindt hij het lastig structuur te brengen in zijn the-sis, wil hij liever niet voor een groep staan… Dat zijn zogenaamde secundaire kenmerken van dyslexie. Dyslexie is dus meer dan een probleem met lezen en schrijven en kan aan de basis liggen van studieproblemen.»

Waarom manifesteert het zich dan vooral bij lezen en schrijven?

pieter Depessemier: «Om de eenvoudi-ge reden dat dit heel moeilijke vaardigheden zijn.»

in je onderzoek noem je vijf mogelijke verklaringen van dyslexie.

pieter Depessemier: «Je kan inderdaad door vijf brillen naar leerlingen of studenten met een dyslexieprobleem kijken. Met lezen en spellen hebben ze allemaal moeite, maar de oorzaak kan verschillen en afhankelijk van de oorzaak moet je ze anders behandelen en begeleiden. Dyslexie heeft een cognitieve oorzaak, het zit in de hersenen. Bij de eerste theorie heb je problemen om fonologische informatie te verwerken. ‘Gele kast’ wordt ‘kele gast’ of omgekeerd. Dan is er dyslexie doordat je informatie moeilijker visueel (of auditief) kan waarnemen: de letters schijnen te dansen voor je ogen. Bij de derde theorie gaat het om moeilijkheden om snel talige in-formatie uit het langetermijngeheugen op te halen. Hierdoor heb je het moeilijk om snel te lezen, om op het juiste woord te komen, en

❙

❙

je haalt begrippen door elkaar… De vierde verklaring is een automatiseringsprobleem: voor dezelfde lees- en schrijfopdrachten moet je steeds weer moeite doen. Ten vijfde kan je werkgeheugen niet optimaal functio-neren. Als ik je de reeks ‘A5C4B8K2’ luidop voorlees en vraag de cijfers en letters apart in volgorde te plaatsen, lukt dat niet. Vergetel-heden, slordigheid enz. horen in deze cate-gorie thuis. Bij dyslectische mensen ziet men vaak een combinatie van meerdere van deze problemen, maar de eerste verklaring wordt verreweg het meest vastgesteld.»

Je hoort soms zeggen dat dyslectici dom zijn.

pieter Depessemier: «Onzin. Dyslexie heeft niets te maken met meer of minder intelligentie. Er lopen snuggere kinderen genoeg rond die toch problemen hebben met lezen en schrijven. Onder dyslectici zijn er heel veel ‘compenseerders’, kinderen en jongeren die met hun dyslexie hebben we-ten om te gaan en ze weten te camoufleren. Vandaar dat dyslectici soms pas in het hoger onderwijs onderkend worden.»

Hoe camoufleer je dyslexie? Leraren zien en horen dat toch?

pieter Depessemier: «Er bestaat een heel arsenaal aan trucs. Als het kind weet dat het morgen moet voorlezen, zal het zijn tekst uit het hoofd leren en doen alsof het voorleest. Dyslectische leerlingen zoeken vertalingen vooraf op, gebruiken meer de spellingchecker

❙

❙

na de lagere en secundaire scholen houden nu ook de hogescholen en universiteiten meer rekening met studenten met een functiebeperking. Vooral ‘onzichtbare’ beperkingen zoals dyslexie worden nu ernstiger genomen. «maar we moeten dringend betere diagnoses kunnen stellen om studenten met dyslexie echt te kunnen helpen», zegt VuB-onderzoeker Pieter Depessemier. «Dyslexie is geen knop die bij de ene mens aan en bij de andere uit staat. we hebben het allemààl.»

10 · KLASSE Nr. 176

tOPstOrY

bij huiswerk, raadplegen in de bibliotheek luisterboeken om te weten hoe je woorden in het Frans uitspreekt, gaan situaties uit de weg waarin hun dyslexie zichtbaar wordt. Of ze concentreren zich heel sterk en weten zo de ergste fouten te vermijden. Dat laatste is een heel krachtige vorm van compensatie, die enkel doorprikt wordt bij tijdsdruk of als de taak erg moeilijk is. Maar dat zijn nu net typische kenmerken van het hoger onderwijs. Vandaar dat goede compenseerders pas dààr echt in de problemen komen.»

Hoe kan een lector of docent het dys-lectische studenten wat gemakkelijker maken?

pieter Depessemier: «Dat begint bij een consistente cursus: goed gestructureerd, so-ber lettertype, geen rechts uitgelijnde tekst, proportioneel correct weergegeven grafie-ken, actieve in plaats van passieve zinnen… Ik hoef je trouwens niet te vertellen dat zo’n cursus voor élke student een bonus is. Verder kan men dyslectische studenten de toestem-ming geven een examen mondeling in plaats van schriftelijk af te leggen, leessoftware introduceren e.d. Maar met dispenserende maatregelen alleen help je een dyslecticus niet vooruit. Hij moet gewapend worden met vaardigheden en hulpmiddelen om met zijn dyslexie om te gaan.»

Zoals?pieter Depessemier: «Begin bij een

juiste diagnose. Een dyslecticus moet precies

❙

❙

weten wat zijn probleem is, dat helpt hem al een eind

verder. Met deze informatie kan hij immers nog beter compenseren. Voorts kan hij tech-nische hulpmiddelen hanteren: de spelling-checker, voorleessoftware, mindmapping… Zolang het maar bij zijn leerstijl past.»

Op de deliberaties in secundaire scho-len krijgen leerlingen soms het advies niet voort te studeren omdat ze dys-lexie hebben. En jongere leerlingen zouden beter geen algemeen secundair onderwijs doen of een studierichting kiezen met veel uren talen. terecht?

pieter Depessemier: «Nee. Als die leer-ling intelligent en gemotiveerd genoeg is, waarom hem dan de kans niet geven? Mits de juiste begeleiding hoeft dat niet slecht af te lopen, integendeel. Zoals ik al eerder zei: dyslectici zijn niet dom. Ze gaan graag een intellectuele uitdaging aan en zullen dan ook hun best doen om niet achterop te ge-raken.»

Maar misschien komt niet elke hogere studie in aanmerking. kan een acht-tienjarige met dyslexie in jouw ogen leraar worden?

pieter Depessemier: «En waarom niet? Ik geef grif toe dat een studierichting met ta-len of veel schrijf- en leeswerk voor dyslecti-sche studenten niet evident is, maar men moet zich in de opleiding afvragen welk doel een student moet bereiken: wat moet een onder-

❙

❙

wijzer cor-rect op het bord

kunnen schrijven? Ik kan je verzekeren dat een dyslectische student meestal op zo’n niveau staat dat hij de leer-stof van het basisonderwijs met wat concen-tratie heus wel foutloos op het bord schrijft. Om dezelfde reden ben ik ertegen dat in het secundair onderwijs de leraar geschiedenis bij een toets punten aftrekt voor dt-fouten. Zo krijg je dyslectische leerlingen wel on-deruit. Je beoordeelt de leerling niet op zijn geschiedkundige kennis maar voor taal. Men vergeet bovendien dat mensen met dyslexie ook evolueren. Kunnen lezen en spellen is geen lichtknop die bij de ene mens aan en bij de andere uit staat. Bij dyslectici staat deze knop aan, maar is het licht in minder of meerdere mate gedimd.»

‘Dyslexie in het secundair onderwijs: meer dan lezen en schrijven alleen’, Depessemier en Andries (2007) in ‘Onderwijsonderzoek: redelijk eigenzin-nig?! Interdisciplinair onderzoek over onderwijs in de academische lerarenop-leiding van de Vrije Universiteit Brussel’, p. 67 - 86, van Van Looy, L., Coninx, M. en Lochtman, K. (Eds) VUB Press, Brussel.

‘Dyslectici: een heterogene groep!’, Depessemier en Andries (2007), Zorgbreed 16.

•

•

pieter Depessemier: «Dyslexie is meer dan een probleem met lezen en schrijven.»

KLASSE Nr. 176 · 11

tOPstOrY

ivo Van Genechten is al heel zijn leven slechtziend. Pas toen hij aan de universiteit handelsingenieur studeerde, werd zijn behoefte aan geavanceerde hulpmiddelen groot. «maar het aanbod was bijzonder klein. Bovendien was het Amerikaanse braillenotitietoestel dat ik kocht bijzonder duur. er was toen nog geen concurrentie.» twintig jaar later zorgt hij met zijn bedrijf integra voor de nodige commerciële wedijver op de markt van hulpmiddelen voor slechtzienden, blinden én dyslectici.

prijzen dalen maar sommige hulpmid-delen blijven bijzonder duur. Hoe komt dat?

ivo Van genechten: «Een scanner die een gedrukte tekst kan voorlezen, kostte in mijn studententijd tienduizend euro en nu heb je zo’n installatie al voor tweeduizend euro. Dus ook in onze sector is alles veel goedkoper geworden, maar heel wat zaken blijven duurder dan in de standaardhandel en dat mag, dat moét ook zo. Als iemand die goed ziet naar een winkel stapt om een laptop te kopen, dan kan die tien minuten later met zijn aankoop onder de arm naar buiten wandelen. Met wat minimale uitleg de beschrijving erbij kan hij aan de slag. Voor mensen die niet goed zien, is dat onmogelijk. Hun pc moet aan huis geleverd worden, het bureau moet vaak nog worden ingericht, en je moet véél meer uitleg geven voor de klant de pc kan gebruiken. In die hoge prijzen zit dus een aanzienlijk deel service.»

Waarom had jij pas aan de universiteit dure hulpmiddelen nodig?

ivo Van genechten: «In het secundair onderwijs behielp ik me met dikke stiften en een mechanische brailleschrijfmachine. Die machine maakt veel lawaai, in een aula zou dat storen. Je kan wel verkondigen dat ie-dereen open moet staan voor gelijke kansen en dat moeten we blijven stimuleren, maar wij mogen het ons ook niet te makkelijk ma-ken. Wij moeten ons blijven aanpassen. Be-grip en medewerking krijgen, is al heel veel.

❙

❙

«Wij moeten ons nog altijd aanpassen»

Reeds als s tudent hielp ik ken-nissen geschikte hu lpmidde len vinden, later ben ik een eigen bedrijf gestart.»

Je verkoopt ook hulpmiddelen voor mensen met dyslexie. Wat is de link met materiaal voor slechtzienden?

ivo Van genechten: «Ze heb-ben dezelfde behoefte: ze willen sneller en comfortabeler een tekst doornemen. Voor een slechtziende is dit bijvoor-beeld een tekst vergroten, bij dyslexie eerder het lettertype en spatiëring aanpassen. Voor beide groepen is spraaktechno-logie een enorme hulp. Dankzij dit soort hulpmiddelen kunnen zij perfect meedraaien in het reguliere onderwijs. Voor men-sen met andere beperkingen of leerstoornissen bestaan er niet altijd even goede hulpmiddelen, zij hangen vaker af van mensen die hen in staat te stellen om te studeren.»

www.integra-belgium.com

❙

Ivo Van Genechten: «Vroeger moest ik me behelpen

met dikke stiften.»

1� · KLASSE Nr. 176

tOPstOrY

met begrippen die ze niet herkennen en re-gels die ze niet vlot kunnen hanteren. Deze evoluties spelen in het nadeel van studenten met dyslexie.»

spelling en grammatica«We merken zowel in Vlaanderen als in-ternationaal dat de groep van studenten met leerstoornissen de sterkst stijgende groep is», vult Vehho-coördinator Gaspar Haenecaert aan. «Hogescholen en universi-teiten besteden er niet alleen meer aandacht aan, recente ICT-ontwikkelingen leveren ook een grote bijdrage aan het opheffen van handicapsituaties. Denk maar aan gespecia-liseerde software en steeds meer spelcorrec-tie in softwarepakketten. Bovendien zijn nu meer belangengroeperingen actief.»

Om zorgcoördinatoren en begeleidingsdien-sten te helpen, ontwierp het Vlehho twee Wegwijzers. De ‘Wegwijzer dyslexie’ geeft aan hoe ze in het algemeen met dyslexie kunnen omgaan (diagnose, attestering, begeleiding). De ‘Wegwijzer dyslexie en vreemde talen’ zoomt in op mogelijke oplos-

singen voor het span-ningsveld tussen het omgaan met leerstoornissen en aanleren van andere talen. Haenecaert: «Deze Wegwijzer bevat veel concrete tips: struikelblokken in gesproken en geschreven taal en hoe je ze te lijf gaat, algemene aandachtspunten bij het lesgeven, tips om woordenschat, spelling en grammatica te leren enz. Pluspunt van deze Wegwijzer is dat ze in samenwerking met de begeleidingsdiensten uit hogescholen en universiteiten tot stand gekomen is.»

Meer weten? Op de website van het Vehho vinden zorgcoördinatoren en begeleiders een gedetailleerd overzicht van een dertigtal mo-gelijke handicapsituaties en hoe ze hiermee in onderwijssituaties kunnen omgaan: ADHD, doofheid, dyslexie, spieratrofie, chronisch ver-moeidheidssyndroom, whiplash, spasticiteit enz. De focus ligt op hoger onderwijs, maar de informatie is op alle onderwijsniveaus bruikbaar.

http://vehho.be (klik op VLAHHO Zoekrobot > Aandoeningen)

meer geld voor studenten met leerstoornissenexamensSinds de diversiteitsverklaring nemen hoge-scholen en universiteiten veel initiatieven. «Wij hebben een stappenplan om studenten met een functiebeperking wegwijs te maken in onze studie- en examenfaciliteiten en hoe ze er een beroep op kunnen doen», aldus studentenpsycholoog Vincent Willemyns van de Hogeschool Gent. «Aan dyslexie besteden we speciaal aandacht omdat die beperking het meest voorkomt. Vorig academiejaar re-gistreerden we 125 studenten met een func-tiebeperking die ook studie- en examenfaci-liteiten genoten. Daarvan waren er 86 met een leerstoornis, waarvan 80 met dyslexie.» Het stappenplan omvat een aanvraagproce-dure, diagnose, individuele begeleiding en remediëring en concrete maatregelen, zoals pc gebruiken tijdens lessen en examens, meer tijd krijgen voor stageverslagen, meer begrip van lectoren en docenten voor spel-

louten enz. «Als elektronisch hulpmiddel introduceren we Sprint, software die jong en oud helpt met lezen, schrijven en spellen.»

meer geldOp 1 januari 2008 wordt de nieuwe basis-financiering voor het hoger onderwijs van kracht. «Nieuw is onder meer dat studenten met functiebeperkingen zwaarder zullen doorwegen bij de financiering», zegt Patrick Willems van het Vlaams onderwijsministerie. «Hogescholen en universiteiten kunnen daar nu meer aandacht aan besteden. Momenteel loopt nog de discussie: welke student wel en welke niet. Tot nu toe tellen enkel die studenten mee die zijn ingeschreven in het Vlaams Agentschap voor personen met een handicap, maar we schatten dat dit maar een vijfde is van het totale aantal studenten met problemen. We moeten dus eerst werk maken van een sluitend registratiesysteem.»

studenten met dyslexie zullen in de toekomst alle hulp kunnen gebruiken. Dat is de boodschap van het Vlaams expertisecentrum voor Handicap en Hoger Onderwijs (Vehho). een werk-groep stelt vast dat de evolutie van de leerplannen en eindtermen voor taal in het nadeel van dyslectici speelt. met wegwijzers probeert ze dat te compenseren.

«Als je naar de evolutie van de leerplannen en eindtermen voor talen kijkt, dan merk

je dat in het basisonderwijs de gram-maticale onderbouw minder expli-

ciet voorkomt dan in de voorbije decennia», stelt de werkgroep. «Dit betekent dat studenten woordsoorten en zinsdelen nu

minder expliciet kennen. In het se-cundair onderwijs ligt bovendien steeds

meer nadruk op communicatieve vaardighe-den. Vooral in technische richtingen wordt nauwelijks nadruk gelegd op de geschreven taal. Bij de taalvakken in het hoger onderwijs worden studenten dan ook geconfronteerd

sinds 31 mei 2005 engageert het hoger onderwijs zich om werk te maken van een diversiteitsbeleid: meer aandacht voor bijvoorbeeld allochtone studenten én voor studenten met een functiebeperking, zoals dyslexie. met de nieuwe financiering voor het hoger onderwijs komt daar ook meer geld voor.

«Ook potentiële studenten met functiebeper-kingen worden nauwelijks of niet bereikt», zegt de onderwijsminister op 31 mei 2005, op het ogenblik dat hogescholen, universitei-ten en andere instanties samen een engage-mentsverklaring ‘Diversiteit als meerwaarde’ ondertekenen. «De samenleving laat hun capaciteiten onbenut en laat dus talent ver-loren gaan. Een kenniseconomie heeft alle redenen om hierin verandering te brengen.»

«Leerplannen en eindtermen benadelen dyslectici»

KLASSE Nr. 176 · 1�

tOPstOrY

1. Hoe interpreteer je het rapport van je leerlingen?

a. De punten spreken voor zich. Cijfers liegen nooit.

b. Er zit meer achter de punten, zoals leerstijl, leerproblemen en thuissituatie.

c. Ik ben vooral geïnteresseerd in de commentaren van mijn collega’s. Die leveren vaak lekkere roddels op.

2. Hoe laat je je stem horen tijdens deliberatie/multidisciplinair overleg?

a. Ik stuur het gesprek bij als het een foute richting uitgaat.

b. Ik maak er weinig woorden aan vuil. Ik heb zo al een droge keel.

c. Ik beperk me tot commentaar over mijn eigen vak of lessen.

3. Vergelijk je de resultaten van de leerlingen met elkaar?

a. Wie vervelend was in de les, mag rekenen op het minst sympathie.

b. Ik behandel elke leerling individueel, vergelijken vind ik unfair.

c. Iedereen is gelijk voor de wet. Is een tekort doorslaggevend voor de ene, dan ook voor de andere.

4. Wat leid je af uit globale slechte punten voor een klas?

a. Loon naar werken: mijn leerlingen hebben duidelijk te weinig gestudeerd.

b. Met zo’n slechte sfeer in de klas is het logisch dat ze allemaal gebuisd zijn.

c. Ik lees mijn eigen slagen af aan de resultaten van mijn leerlingen.

test je deliberatiequotiënt

eind van het schooljaar, tijd voor delibera-tie. Door leerlingen vaak gevreesd, want de ultieme evaluatie. Hou je overzicht in het deliberatiegewoel of overheerst het ik-snak-zo-naar-een-porto-gevoel? Primeert de frus-tratie of het overtuigende argument? test je deliberatiequotiënt.

tel je scores op.1. a = 3 b = 2 c = 1 2. a = 2 b = 1 c = 33. a = 1 b = 2 c = 3 4. a = 3 b = 1 c = 25. a = 2 b = 3 c = 1 6. a = 2 b = 1 c = 37. a = 2 b = 3 c = 2 8. a = 3 b = 2 c = 1

Meer dan 18 punten: resultaatfanaat Punten zijn heilig, je principes liggen vast. Je bent plichtsbewust en correct, maar ook een tikkeltje onbuigzaam. Gevaar: een deliberatie wordt voor jou al gauw een rechtszaak. Tip: zoek de leerling achter de punten.

12-18 punten: rechtvaardige rechterResultaten zijn voor jou de gezamen-lijke inspanningen van leerlingen en leraar. Je betrekt zowel positieve als negatieve aspecten in je eindoor-deel. Een deliberatie is voor jou een kans voor discussie en overleg, geen verdict.

Minder dan 12 punten: deliberatietoeristDeliberaties zijn voor jou een noodza-kelijk kwaad. Je bent tevreden als ze niet te lang duren. Wie zich gedraagt tijdens het jaar, kan op jouw begrip rekenen. Gevaar: oordeel niet te snel. Tip: een zinvolle deliberatie vergemak-kelijkt het volgende schooljaar.

5. Houd je rekening met het standpunt van de directeur?

a. Ik ga met hem in een stevige discussie als hij de situatie fout inschat.

b. Ik leg mij neer bij het uiteindelijke voorstel van de directeur.

c. Nee. Geeft hij les in mijn klas?

6. Hoe gedraag je je tijdens marathonsessies?

a. Ik probeer discussies binnen een aanvaardbaar tijdbestek te houden.

b. Hoe later op de dag, hoe vlugger een discussie voor mijn part mag afgelopen zijn.

c. Ik blijf hameren op mijn punt tot ik gelijk krijg.

7. Wat geeft de doorslag bij de uiteindelijke beslissing?

a. Ik oriënteer leerlingen in functie van hun groei- en slaagkansen volgend schooljaar.

b. Ik denk in functie van mijn lessen: komt mijn hoge standaard niet in gevaar?

c. Ik oriënteer leerlingen zodanig dat hun ouders zeker niet tegen de beslissing in beroep gaan.

8. Hoe ga je om met de zwijgplicht na de deliberatie?

a. Ik hou me er volledig aan. Geen woord buiten de deliberatie.

b. Ik bespreek met de leerling in kwestie belangrijke discussiepunten, ‘maar niet voortvertellen, he.’

c. Ik vertel de sappigste details in geuren en kleuren aan mijn collega’s.

14 · KLASSE Nr. 176

De test

ACtie: sAmen HOsties BAkken

zekerdoen

win een weekend aan zee 37Poëziezomers in watou 39

leonardo: kunst en machines 41

De hele zomer extra tips op

www.klasse.be/leraren

Educatief lager onderwijsSpeciale activiteiten vertalen tien bijzondere collectiestukken naar de bele-vingswereld van kinderen. Slagen ze erin de rubberen poppen te reconstru-eren die een benedictijn, een norbertijn, een cisterciënzer… voorstellen? In een spiegel doen ze de gebaren na waarmee paters communiceren zonder de zwijgplicht te overtreden. Hoe ziet hun naam er uit in middeleeuwse letters? Het doe-boekje ‘Op stap met broeder Jacob’ begeleidt het klasbezoek.

Educatief secundair onderwijsEen abdijquiz voert leerlingen van 12 jaar en ouder door de expo. De touch-screens maken deze quiz laagdrempelig en leuk. Het bordspel ‘Mysterie van de abdij’ heeft Cluedo-trekjes. Het spel leidt hun blik naar religieuze elemen-ten zoals de kleding en activiteiten van monniken.

Aanbod voor lerarenVan dinsdag 25 tot zondag 30 september bezoek je de expo gratis. Je partner en kinderen (6 jaar en ouder) betalen 4 euro per persoon. Je kiest voor een ontvangst om 10, 12, 14 of 16 u. In het Locutorium krijg je een inleiding. Een audiogids vertelt je tijdens het bezoek alle bijzonderheden en anekdotes. Inschrijven gebeurt via www.lerarenkaart.be (rubriek ‘inschrijven’). Je krijgt een persoonlijke uitnodiging per post.Extra: Maximaal 20 personen brengen gedurende dezelfde dagen tussen 14.30 en 15.30 u. een exclusief bezoek aan de Abdij van Park, één van de best bewaarde abdijen uit het Ancien Regime. Wil je door de kloostergangen en –gebouwen wandelen? Dan stip je dit aan op het inschrijvingsformulier.

Bezoek je de tentoonstelling op een andere dag? Dan betaal je op vertoon van je lerarenkaart het kortingstarief (4 i.p.v. 7 euro, audiogids inbegrepen). Hiervoor hoef je niet in te schrijven. Speciale voorwaarden voor de gezinsleden zijn er alleen tijdens de lerarenactie van 25 tot 30 september.

In Godsnaam! 1000 jaar kloosters – Abdij van Park – Abdij van Park 7 - 3001 Heverlee – www.ingodsnaam.be

a Algemeen

B Basisonderwijs

s Secundair Onderwijs

H Hoger Onderwijs

leGeNDe

In GOdSnAAm! 1000 jAAr klOOStErSVroeger was bidden hun belangrijkste activiteit. Nu werken monniken en zusters als straathoekwerkers of ecologische landbouwer. Hun habijt durven ze al eens inwisselen voor een jeans. Van 21 september tot 21 december wandel je in de Abdij van Park (Heverlee) door duizend jaar kloosterleven. Van 25 tot 30 september loopt een speciale lerarenactie. Leraren krijgen gratis toegang en hun gezinsleden betalen het groepstarief (4 euro per per-soon, i.p.v. 7 euro). Kinderen beneden 6 jaar mogen gratis binnen. Voor deze actie is inschrijven verplicht. Dat kan alleen via www.lerarenkaart.be.

SIEN©

SIEN©

SIEN©

Afdeling bakkerijGeen wafel- of tosti-ijzer, maar een hostie-ijzer. Vanaf de middeleeuwen bakken kloosterlingen hosties. Deze stukken ongedesemd brood verwijzen naar het Laatste Avondmaal.

Mystieke bruidLees er het bijbelse Hooglied op na. De bruidegom bezingt zijn bruid als een besloten

hof vol zoetigheden en welriekende kruiden. Het beeld gaat over op Maria, de mys-

tieke bruid bij uitstek. Zusters en begijnen verzamelen in de vijftiende en zestiende

eeuw papieren en textiele bloemen, kruiden en relieken. Ze maken er retabelvormige

kasten mee als symbool voor het paradijs van de maagdelijke en deugdelijke ziel. Het

klooster met andere woorden.

Kloosters verbodenHet Franse bewind sluit in 1796 alle kloosters en abdijen. Goederen worden geconfisqueerd en openbaar verkocht. Nonnen en monniken mogen geen habijt meer dragen en moeten een job in het burgerleven zoeken. Ze krijgen een schadevergoe-ding onder de vorm van ‘Assignats’: papiergeld.

16 · KLASSE Nr. 176 - zekerdoen

actie met Klasse

WAtErExpEdItIENoteer nu al vet in je agenda: op woensdagnamiddagen 19 (lager onderwijs) en 26 september (secundair onderwijs) zijn er lerarendagen in het waterDOE-centrum Hidrodoe in Herentals.Meer info in het septembernummer van Klasse en op www.lerarenkaart.be.

www.hidrodoe.be➠

WEEk vAn dE SmAAkVan 15 tot 24 november biedt de tweede ‘Week van de Smaak’ activiteiten rond eten en eetcultuur. Vijfentwintig teams van smaakspecialisten overval-len de Vlaamse scholen. Elk team bestaat uit laat-stejaarsstudenten van een hotelschool, aangevoerd door een chef, producent of bioboer. Alle Vlaamse smaakactoren (verenigingen, culturele instellingen, scholen, restaurants, bedrijven…) mogen meedoen. Voor smaakvolle educa-tieve acties, vooral met inbreng van kinderen en jongeren, is er zeker plaats. Je kan dus zelf een actie op poten zetten met je klas of school. www.weekvandesmaak.be of info@metsmaak.be - tot 30 juni kan je je eigen acties melden via dezelfde weg

lAAt jE StEm HOrEn Eind oktober organiseert de onderwijsminister open conferenties over ‘WO natuur’ (basisonderwijs) en ‘biologie’ en ‘informatieverwerving en -verwerking’ (secundair onderwijs). De voorbije jaren werd bij duizenden leerlingen gepeild hoe ze de betrokken eindtermen beheersen. Op basis van de peilingresultaten wil de minister de goede punten in ons onderwijs behouden en de minder goede verbeteren. Daarvoor rekent hij op de inbreng van directeurs, peda-gogisch begeleiders, lerarenopleiders, nascholers, ontwerpers van leermid-delen, inspecteurs, leerlingen, ouders, academici, belangengroepen en vooral leraren. Hoe beoordeel jij de peilingresultaten vanuit je eigen praktijkervaring of andere onderzoeksgegevens? Wat zijn mogelijke oorzaken en verklarin-gen? Welke verbeteracties zijn mogelijk? De peilingresultaten en de concrete vragen van de minister vind je op www.ond.vlaanderen.be/dvo (‘peilingen’). Stuur je mening, kritiek, ervaringen, bijkomende gegevens, voorstellen uiterlijk 24 september naar curriculum@vlaanderen.be (met vermelding ‘natuur’, ‘bio’ of ‘IVV’). Later volgt meer info over de conferenties.departement Onderwijs en Vorming - Entiteit Curriculumannemarie.verreyt@ond.vlaanderen.be - 02 553 88 12

lEESlIjStjESTijdens de ‘Dagen van de Literatuureducatie’ (12 en 13/11 in Mechelen) zal Lamot Erfgoedcentrum het fenomeen ‘leeslijstjes’ extra in de verf zetten. Je kent ze wel, aftandse en eindeloos gekopieerde velletjes waarop auteurs prijken die al lang tussen de plooien van literatuurgeschiedenis zijn gevallen. Namen waar liefhebbers van het betere boek stuk voor stuk op afknappen. Oude, nieuwe, vergeelde, opmerkelijke, onleesbare, vooruitstrevende… ze zijn allemaal welkom.Stuur je lijstjes vóór 1 juli naar Lamot Erfgoedcentrum - Van Beethovenstraat 8/10 - 2800 Mechelen - vermeld waar je lijstje vandaan komt, wie het heeft opgesteld, uit welke tijd het dateert enz. Twee inzenders winnen een waardebon van 100 euro.

kuIfjE En HErGé AAn zEEVoor Kuifje, reporter en globetrotter, bestaan geen grenzen. In ‘De krab met de gulden scharen’, stort tekenaar Hergé Kuifje in een adembenemend avontuur op zee en komt voor het eerst kapitein Haddock ten tonele. En tijdens hun zoektocht naar ‘De Schat van Scharlaken Rackham’ krijgen zij het gezelschap van de hardhorende, wereldvreemde geleerde, professor Zonnebloem...De tentoonstelling ‘Kuifje en Hergé aan zee’ zet het belang van de zee in de avonturen van Kuifje in de kijker. Schetsen, originele tekeningen, plan-nen, foto’s en maquettes lichten Hergés klare lijn, zijn zorg voor nauwkeurige documentatie en zijn vertelkunst toe.

‘Kuifje en Hergé aan zee’ loopt van 9 juni tot 30 september 2007 in de Venetiaanse Gaanderijen in Oostende - cultuur.oostende.be - www.musicalkuifje.beWin: een gratis rondleiding voor je hele klas, in het gezelschap van Jelle Cleymans (Kuifje in de musical ‘Kuifje en de Zonnetempel’) - ontwerp een cover voor een nieuw Kuifje-album en stuur dat uiterlijk 30 juni naar Medina Factory - Cathy De Wilder - Herrystraat 15 - 2100 Deurne - de winnaar krijgt op 16 juli bericht en kan meteen een afspraak maken voor de rondleiding in september.

5 OktOBEr. ‘SAvEd By tHE BEll’Ontmoet collega’s uit de hele wereldOp de internationale Dag van de Leraar vraagt Studio Globo aandacht voor gelijke onderwijskansen, wereldwijd. Leraren in Noord en Zuid bouwen aan de toekomst en hanteren zo de hefboom voor ontwikkeling. Dat verdient een oorverdovend signaal. Met een educatief pakket bereid je dit symbolische moment voor, samen met de leerlingen. Een posterkalender vertelt welke waardering een Filippijnse leraar geniet. Hoe goed een Senegalese collega rondkomt. Hoe groot Congolese klassen zijn. Met educatieve pakketten, aangepast aan de leeftijd, duiken de leerlingen één tot twee uur onder in het mondiale onderwijs. Leerlingen in het Zuiden verwerken op hetzelfde moment dezelfde lessen. Op het hoogtepunt van de dag gaan bellen luiden in Kuregem, Malaipatti, Casaca, Davao, Ichuña, Bongo... Iedere school ontvangt samen met Klasse voor Ouders 1 poster.Teken in via het formulier op www.lerarenkaart.be (startpagina, rubriek ‘gelezen in Klasse’). Per school kan je nog 5 gratis posters bestellen. Je betaaldt alleen de verzendingskosten. Vanaf de zesde poster betaal je 0,5 euro per poster, plus de verzendingskosten.

StudienamiddagTegelijk nodigt Studio Globo vertegenwoordigers van schoolteams, onderwijs-begeleiders, docenten en ngo-medewerkers uit voor de creatieve studiena-middag ‘Extra Globo’. Die staat stil bij actuele tendensen en modellen voor mondiaal en intercultureel leren. Plaats: Ehsal-hogeschool, campus Nieuwland in Brussel - vrijdag 5 oktober om 13 u. Studio Globo i.s.m. Klasse, de Minister van onderwijs, EHSAL-hogeschool, Broederlijk Delen en 11.11.11 - abonneer je op de nieuwsbrief via www.studioglobo.be/nieuwsbrief

a

a

a

a Gratis

a Gratis

a w!N

Hidrodoe©

zekerdoen - KLASSE Nr. 176 · 1�

actie met Klasse

WOEnSdAG, muSEumnAmIddAG!Tom & Charlotte gaan dolgraag naar het museum. Daarom hebben ze voor jou en je familie een apart programma samengesteld voor elke woensdagnamid-dag van de zomervakantie: in 22 musea kan je deelnemen aan interactieve rondleidingen, spelletjes, workshops... Meestal moet je op voorhand reserve-ren. Schrijf je in bij het museum dat jou interesseert.Prijs: 5 euro/volwassene, 2 euro/kind of 2,50 euro/volwassene, 1 euro/kind op vertoon van de lidkaart van de Gezinsbond of de Ligue des Familles. Sommige musea zijn gratis toegankelijk. Activiteiten meestal tussen 13 en 18 u. Enkel voor kinderen onder begeleiding.www.museavanbrussel.be - Brusselse Museumraad - 02 512 77 80

WWW.102.BEEen telefonerend 13-jarig meisje dat steun vindt bij haar beste vriend(in), dat is het gemiddelde profiel van een jongere die naar de Kinder- en Jongerentelefoon belt. Toch mailen nu ook meer jongens. Steunfiguren spelen nog steeds een belangrijke rol in het leven van kinderen en jongeren. Vrienden komen daarbij op de eerste plaats. Daarnaast geven heel wat oproepers aan bij één van beide ouders, leraar of broers en zussen terecht te kunnen. 28 procent van alle bellers, chatters en mailers geeft aan geen steunfiguur te hebben en dus bij niemand terecht te kunnen. KJT ontving vorig jaar 22 917 telefoongesprekken, 2 286 emails en 305 chatgesprekken.Nu is er ook een nieuwe, toegankelijke en uitdagende website waar kinderen en jongeren informatie opzoeken: van ‘school’ tot ‘kinderrechten’ en van ‘verliefdheid’ tot ‘seks’. Naast deze informatie kunnen ze terecht op het forum waar ze zelf hun vragen en berichten posten. Alle ingestuurde berichten wor-den door medewerkers bekeken voor ze op het forum worden gepubliceerd. Kinderen en jongeren krijgen de kans zelf te reageren op ingestuurde berich-

ten en vragen op het forum. Ze kunnen hun eigen tips met andere forumlezers delen. Krijgen ze er dan nog niet genoeg van, dan kunnen ze zelf teksten of beelden insturen. Op woensdagavond kan je chatten met één van de medewerkers.

www.102.be➠

GrAtIS GAIAAls je met je leerlingen wil praten over dierenmishandeling, kan je daarvoor een beroep doen op een gratis spreker van Gaia. De lezingen zijn aangepast aan de leeftijd van je leerlingen, van 8 tot 18 jaar.veerle@gaia.be - www.gaia.be - 02 505 00 37

GEzOcHtdirecteur BSO/TSO en DBSO voor de Vrije Technische Scholen Sint-Niklaas.im.vts@vtssn.be - 0475 55 65 15leraar met ervaring in praatrondes, contract- en projectwerk voor Freinetschool Villa Zonnebloem (voor een tweede lagere school in Mechelen).Villa Zonnebloem - Berthoudersplein 22 - 2800 Mechelen - villa.zonnebloem@pandora.bevastbenoemde kleuterleid(st)er met interesse voor en ervaring met mondiale opvoeding, bij voorkeur uit (ruime) omgeving Leuven.kandidaturen vóór 21 juni via andre.stroobants@wereldwerkplaats.be - www.wereldwerkplaats.beenthousiaste leraren voor een half/voltijdse detachering bij KlasCement, portaalsite voor en door leraren.www.klascement.net/detachering - info@klascement.netleraren uit het Brussels Nederlandstalig onderwijs of laatstejaars-studenten lerarenopleiding die zich minstens één week willen vrijmaken voor een zomerschool rond taalvaardigheid Nederlands bij anderstalige nieuwkomers.Bop.vgc.be/agenda/zomerschool.html - julie.vanmeckeren@vgc.be - 02 482 05 84docenten biologie, gezondheidskennis, biofarmacologie, milieu & gezondheid en psychologie voor volwassenenonderwijs in Deurne.Europese Academie voor Natuurlijke Gezondheidszorg - europeseacademie@skynet.be - 089 35 52 46vrijwillige lesgevers om buiten de schooluren (gedifferentieerd en erva-ringsgericht) te werken met allochtone kinderen met leerachterstanden.Federatie Marokkaanse Verenigingen - secretariaat@fmv-vzw.be - 03 204 10 10

➜

➜

➜

➜

➜

➜

➜

curSuSSEnZomerfilmcollege 2007 - Widescreen Cinema, Fritz Lang, Henri Alekan: 22 tot 29/7 in Brugge.www.ledoux.be - vdfc@ledoux.be - 02 551 19 44Zomerschool Sterrenkunde: 27 tot 30/8 in Leuven.www.vvs.be/zomerschoolAudiovisuele stage: 20 tot 24/8 in MuHKA_media, Antwerpen.www.aifoon.org - info@aifoon.org - 0494 54 43 91Zomeracademie - intensieve workshopweek rond artistieke disciplines: 16 tot 22/7 in Vormingscentrum Destelheide, Dworp.www.dharts.be - dharts@destelheide.be - 02 380 39 15

Opleiding Autocad Basis: 2-3-6-7/8 in Antwerpen, 9-10-13-14/8 in Oostende en 23-24-27-28/8 in Gent.www.expectra.be/academyLeesvaardigheid in het voortgezet onderwijs: 21/6 in Amersfoort, Nederland.www.cpsacademie.nl - academie@cps.nl - 0031 33 453 43 03Wiskundeonderwijs in Vlaanderen en Europa: een stand van zaken en perspectieven voor de toekomst: 23 en 24/8 in KULeuven.www.kuleuven.be/vliebergh (nascholingen, wiskunde) - dirk.janssens@wis.kuleuven.be

➜

➜

➜

➜

➜

➜

➜

a

a Gratis

a

a

s Gratis

a

Brusselse Museum

raad©

zekerdoen - KLASSE Nr. 176 · 19

Zeker doen

‘vlIEG vErmISt’Vlieg is vermist en niemand weet waar hij uithangt. Van 1 juli tot 23 augus-tus loopt een speurtocht door meer dan 50 musea, 145 bibliotheken en enkele festivals. In elk cultuurhuis kunnen grote en kleine kinderen (0 tot 12 jaar) zoeken naar Vlieg. Aan de balie start de zoektocht. Vlieg gevonden? Dan krijgt de vinder een speurneusdiploma met unieke code. Die moet hij ingeven op www.vliegjemee.be om prijzen te winnen. Elk diploma geeft sowieso al recht op een korting van 2 euro in Standaard Boekhandel. Zzzoem vanaf half juni naar www.vliegjemee.be om te kijken waar er speurtochten zijn. Hoe meer speurneusdiploma’s, hoe meer kans om te winnen! Al kan je met één diploma ook al de hoofdprijs wegkapen.

Op StAp mEt dE muzEnBibberen en griezelen in ons zelfgemaakt spookkasteel. Een ‘luchtschip’ à la Panamarenko laten opstijgen. In de muzische klassen van zZmogh lukt het wel. Kies een spannend thema en duik enkele dagen onder in de kunstzinnige disciplines: muziek, drama, beweging, beeld en nieuwe media. Een nieuwe en bijzondere invulling voor de jaarlijkse meerdaagse van jouw klas. Bij zZmogh kan je gedurende het hele schooljaar terecht voor een muzische meerdaagse van minimum twee en maximum vijf dagen. Je zoekt in overleg een geschikte verblijfplaats en past het programma zo nodig aan. Je kiest voor één van de vaste thema’s of voor een programma op maat.www.zZmogh.be (klik op ‘onderwijs’) - info@zZmogh.be - 016 44 08 04Win: een muzisch spel voor heel je klas - een zZmogh-docent komt een halve dag naar je klas voor een speelse en kunstzinnige activiteit - www.zZmogh.be (klik op ‘wedstrijd’)

trOtInEttE‘Kelu, een meisje uit India’ (eerste graad lager onderwijs) is een interactief en waar gebeurd verhaal rond de bevrijdingsstrijd van het Adivasivolk in Zuid-India. Een brok mondiale vorming, waarbij je leerlingen meedansen, meezingen en muziek maken. ‘Rage’ (tweede graad) werpt een absurde blik op rages die kinderen soms meeslepen. ‘Offline’ (derde graad) vertelt over een elfjarig jongetje dat verslaafd is aan computeren. Nieuw is ‘Romeo en Julia’ (derde graad). Theater Trotinette maakt met deze interactieve voorstellingen steracteurs en -actrices van je leerlingen.Beschikbaar voor alle basisscholen in de provincie Antwerpen - 3 euro per leerling- gratis lespakket bij elke voorstelling.

www.theatertrotinette.be➠

GrOEISpurt‘Groeispurt’ is een nieuw educatief spel om met 10-13-jarigen te praten en te spelen over alles wat verandert vóór en tijdens de puberteit. Het spel is een zoektocht: je leerlingen gaan aan de hand van tips op zoek naar een tiener. Onderweg komen ze vragen, weetjes en spelletjes tegen rond jongens/meis-jes, toekomst, uiterlijk, talenten, relaties enz.‘Groeispurt’ kost 17 euro - het spel duurt één lesuurwww.jeugdenseksualeit.be (klik op ‘begeleiders’) - info@jeugdenseksualiteit.be - 015 20 69 68

tHEAtEr Op ScHOOlDrie theatervoorstellingen op maat van de basisschool. Bij elke voorstelling een uitgebreide lesmap met kant-en-klare tips voor in de klas of voor een heuse projectweek. Alle lesmappen vrij in te kijken op www.foesiemauw.be. Gratis op prospectie. Wat wil je meer?Kindertheater Foesiemauw biedt volgend schooljaar de keuze uit drie voorstel-lingen. ‘Biebie’ (kleuters) werkt met dansende zitzakken rond de vier basisge-voelens. ‘Woeste Willem’ (4 tot 8 jaar) is een brombeer van een zeerover, die toch hunkert naar vriendschap. In ‘De nieuwe kleren van de keizer’ (5 tot 10 jaar) krijgt het bekende sprookje van Andersen een discokleedje aangepast.www.foesiemauw.be - info@foesiemauw.be - 0497 23 38 93Eerst een kijkje nemen? Vraag de speellijst aan. Met je lerarenkaart krijg je gratis toegang

B w!N

B

B

B Gratis

WErEldBurGErSVia inleefprogramma’s en begeleide wereldburgertrajecten ‘leren’ je leerlingen over andere culturen, honger in de wereld, mensenrechten enz. Dat gebeurt met rollenspellen, actief zoeken, educatieve spellen, filosoferen, ontmoeting, schrijven met leeftijdsgenoten in het Zuiden enz.www.dewereldschool.be - mieke@dewereldschool.be - 02 502 63 56

B

vErdrAAId‘Verdraaid’ is een nieuw educatief project rond veilig surfen op het internet, voor leerlingen tweede en derde graad lager onderwijs. Het project combineert een theatervoorstelling door Fabularasa (over twee jongens die verliefd zijn op hetzelfde meisje en haar via het internet proberen te versieren) met een inter-actieve preventieworkshop in de klas én een (avond)lezing voor de ouders.www.actioninnocence.org - 02 626 20 00 - www.fabularasa.be - 0475 70 23 13

B

B w!N

Zzmogh

©

Kathleen Lemm

ens©

�0 · KLASSE Nr. 176 - zekerdoen

Zeker doen

pAk jE pEn En WOrdt BErOEmdLeerlingen tweede en derde graad lager onderwijs kunnen tot 15 november deelnemen aan de twee-jaarlijkse verhalenwedstrijd ‘Pak je Pen’. Het thema van de 11de editie is ‘Beroemd’. Wil je ooit zelf een idool worden? Of ben je al beroemd in je omgeving? Ken je een beroemde uit-vinder? De deelnemers schrijven een origineel verhaal (max. 2 pagina’s) over hun eigen ervaringen, fantasieën of dromen. Je leerlingen nemen deel in twee categorieën (tweede en derde graad). Een professionele jury (met o.a. Marita De Sterck, Sabine De Vos en An Ceurvels) en een jury van kinderen beoordelen de verhalen en kiezen 25 winnaars in elke categorie. Die 50 winnaars krijgen sowieso elk een boek én een boekenpakket voor de klas. Daarnaast zijn er dikke prijzen voor de allerbesten in elke categorie (én voor hun school). De eerste prijs is bijvoorbeeld een laptop plus boekenpakket plus weekendtrip met de familie en de school van de winnaar krijgt een pc mét printer, webcam, scanner en projector.‘Pak je pen’ is een initiatief van ECI, met steun van Stichting Lezen en KidCity.Deelnemen kan met de hele klas of individueel. Je leerlingen kunnen online deelnemen (individueel) via www.kidcity.be of je stuurt hun verhalen in één bundel naar ECI - Pak je pen - antwoordnummer 2000/10 - 2000 Antwerpen 1 (frankeren hoeft niet)

nIEuWE GEzInSvOrmEnEénoudergezinnen, nieuw samengestelde gezinnen, gezinnen met co-ouder-schap, holebi-gezinnen, pleeggezinnen… zowat één kind op vijf leeft in een ‘niet-traditionele’ gezinsvorm, maar op school wordt meestal weinig aandacht besteed aan dit maatschappelijk fenomeen. De afdeling Bachelor in het Lager Onderwijs van de Arteveldehogeschool (Gent) werkt i.s.m. het Ministerie van Gelijke Kansen aan een gratis downloadbaar pakket voor de lagere school om dit thema in de klas bespreekbaar te maken. Dit pakket zal bestaan uit een handleiding, lesvoorbereidingen, werkbladen, achtergrondinformatie en audiovisueel materiaal.Momenteel zoeken de initiatiefnemers kandidaten om aan dit audiovisueel materiaal mee te werken (als personage in korte filmpjes en/of voor getuige-nissen van kinderen en ouders). Je moet wel de laatste week van augustus en de eerste week van september beschikbaar zijn.ethel_janssens@arteveldehs.be - 0477 98 47 96

rEkEnmOEIlIjkHEdEnMet een vragenlijst onderzoekt de Vakgroep Onderwijskunde (Universiteit Gent) rekenmoeilijkheden in het lager onderwijs. Alle leraren lager onderwijs kunnen zo aangeven welke domeinen binnen de wiskunde voor een grote groep leerlingen problemen opleveren én welke problemen de leraren hebben met de gehanteerde wiskundemethode. De vragenlijst invullen duurt twintig minuten. Elke deelnemer krijgt een verslag van het hele onderzoek. Als min-stens vijf leraren van dezelfde school deelnemen, krijg je een feedbackverslag op maat van de school.studwww.ugent.be/~hvsteenb/rekenmoeilijkheden - hendrik.vansteenbrugge@ugent.be

ruBE En rutjEOntdek de wereld van Rube & Rutje. Vorig jaar startte het project ‘Joepie, met Rube & Rutje in de klas’. Nu komt er een starterspakket voor de kleuterscholen en de eerste graad lager onderwijs met educatief en creatief materiaal zoals een dagkalender, weerkalender, leuke stickers, knutselboeken... Bovendien wil Rube & Rutje meewerken aan de verkeersveiligheid voor de kinderen en ontwikkelde het nieuwe veiligheidsvestjes en reflecterende stickers.www.rubeenrutje.be/indeklas - info@rubeenrutje.beWin: 5 starterspakketten of 20 sets reflecterende stickers - bedenk extra leuke tips voor dit project en mail ze vóór 24 juni (met vermelding ‘Rube en Rutje’) naar secretariaat.leerkrachten@klasse.be

B

B

dE BrOOdBArOnnEnDe nieuwe educatieve spelkoffer ‘De Broodbaronnen’ benadrukt dat brood een cruciaal onderdeel is van een gezonde en evenwichtige basisvoeding. Daarbij leren je leerlingen (8 tot 12 jaar) o.a. wat vezels in je lichaam doen, hoe brood wordt gemaakt, wie de warme bakker is, wat er speciaal was aan Romeins brood enz. Het spel zelf speel je op een reuzengroot bord van 4 m², het stratenplan van ‘Broodeghem’, de stad van de Broodbaronnen de Pistolet, de Botram, von Sandwich en de Crâmique.‘De Broodbaronnen’ is ontwikkeld door Impressant+ ProductiehuisP, voor de VLAM (Vlaams centrum voor Agro- en Visserijmarketing) - Meer info via hilde.peeters@vlam.be - 02 552 80 79 - gratis ontlenen (op school bezorgd en weer opgehaald) via info@projectplus.be - fax 015 43 56 97

B Gratis

B w!N

B w!N

VLAM© zekerdoen - KLASSE Nr. 176 · �1

Zeker doen

nIEt vErGEtEn!Bestel nu de leerlingenkaarten van volgend school-

jaar. Surf naar www.lerarenkaart.be! (Hoe raar ook: dit webadres klopt.)

BIOfruIt Op ScHOOlLeerlingen aso, tso en bso kunnen deelnemen aan een wedstrijd rond gezonde en duurzame voeding. Of ze kunnen letterlijk de boer op om seizoensgroen-ten te oogsten en verse, regionale en biologische groenten en fruit op het menu te zetten. Probila, Vredeseilanden en Velt brengen hun expertise, tips en concrete acties samen en begeleiden je school bij het uitwerken van een eigen gezondheidsbeleid en bij je keuze voor eerlijke, ecologische, gezonde maaltijden en tussendoortjes.www.biofruitopschool.be - www.biobuitenshuis.be - op www.biometklasse.be vind je een inschrijvingsformulier om met je school te kiezen voor bio - je kan dit mailen naar jaarrondgezond@velt.be

BlAuWE vEtErS Op ScHOOl‘Mijnenveld’ is een educatief spel rond antipersoonsmijnen. Het spel maakt deel uit van de campagne ‘Blauwe veters op school’, waarmee Handicap International aandacht vraagt voor en actie voert rond antipersoonsmijnen. Op www.blauweveters.be vind je trou-wens nog meer pedagogisch materi-aal om rond dit thema te werken.www.blauweveters.be www.handicap-international.be

kunStzInnIGE StAGESZin in een stage plastische kunst, dans, theater film, muziek... met internati-onaal tintje? Jonge en volwassen beginners én gevorderden combineren hun vakantie met een stage tekenen, zingen, dansen, een film in elkaar steken, juwelen leren maken enz. Je kiest uit 180 stages van één week op diverse plaatsen in het hartje van de Belgische Ardennen, met mensen van over de hele wereld.Win: Twee leraren en twee jongeren (16+) kunnen een gratis stage winnen. Meer info over deze wedstrijd op www.klasse.be/lerarenwww.akdt.be (online inschrijven) - Académie Internationale d’Eté de Wallonie - Inge De Winter - idewinter@akdt - 061 22 54 79

s

s

jOnG & mOEdErWEEkEndVan vrijdag 29 juni tot zondag 1 juli is er in de Lork (Kemmel, Heuvelland) een speciaal weekend voor meisjes tot en met 21 jaar die al moeder zijn (of nog zwanger) en die graag andere jonge moeders willen ontmoeten. De kindjes mogen meekomen. Deelnemen kost 42 euro.www.tienermoeders.be - cRZ - 016 33 69 54

s

Zeker doen

10 GEBOuWEn vErtEllEnEen wandeling langs tien gebouwen vertelt hét verhaal van architectuur in Antwerpen. Bij elk gebouw krijg je het tijdsbeeld en de historische en sociale context waarin het gebouw tot stand kwam en demonstreert de gids architec-turaal-technische aspecten.’10 gebouwen vertellen’ is de nieuwste stadswandeling van Antwerpen Averechts vzw.www.antwerpenaverechts.be - de wandeling duurt 2 uur en kost 80 euro (25 leerlingen)

s

EEn tv-dEBAtSHOW Op ScHOOl‘En nu gij’ is een debatshow rond een maatschappelijk thema naar keuze voor leerlingen derde graad secundair onderwijs. Productiehuis Telesaurus (o.a. ‘Nachtwacht’ en ‘Frontlijn’ op Canvas) strijkt neer op je school met een heuse tv-format, een decor en een professionele licht- en klankinstallatie. Presentator Jeroen Buyse modereert alsof het een televisieprogramma is, met je leerlingen als deelnemers aan het debat. Er is een lessenpakket om je leer-lingen in acht lessen de knepen van het debatteren bij te brengen, waarbij je leerlingen o.a. zelf op pad moeten om filmpjes te draaien met hun interpretatie van het onderwerp van het debat. Dirk Tieleman laat zijn expertise spreken tijdens de achtste les. Daarna volgt het interactief debat, dat volledig wordt opgenomen en waarvan je achteraf de dvd krijgt.‘En nu gij’ is een project van Telesaurus, i.s.m. vzw Open Vizier, Koning Boudewijnstichting en Nationale Loterij. www.telesaurus.be - ennugij@telesaurus.be - Gaël Van Hoeteghem - 02 718 03 10

s

GOEdkOOp nAAr HEt fEStIvAlMet je leerlingen naar het Festival van Vlaanderen in Gent? Serieuze kortingen verlagen de muzikale drempel. ‘Kaffee Zimmerman I - La Caccia’ op dinsdag 18 september (14 u.) kost voor je leerlingen 7 i.p.v. 12 euro. Dat geldt ook voor ‘Kaffee Zimmerman II - Scherzi Musicali’ een week later. Op vrijdag 28 september (14 u.) is er een jongerenhappening (5 euro). Wil je avondvoor-stellingen met je leerlingen bijwonen? Geen probleem, ook hier gelden lage prijzen. Voor het Collegium Vocale (maandag 17 september, 20 u.) betalen je leerlingen 7 i.p.v. 25 euro, voor het Orchestre National de France (dinsdag 18 september, 20 u.) kost het leerlingenticket 7 i.p.v. 35 euro. Troon je je leerlingen mee naar OdeGand (zaterdag 15 september, 14 u.)? Dan betalen zij 7 euro i.p.v. 20 euro.Info en reserveren? Uitbureau - Kammerstraat 19 - 9000 Gent - tickets@uitbureau.be - 09 233 77 88 (Safia El Bodmossi)

s KOrtiNG

tele

saur

us©

s w!N

zekerdoen - KLASSE Nr. 176 · ��

Kanakna©

nAnOtEcHnOlOGIE: fEStIvAl, lESpAkkEt En WEdStrIjdNoteer vrijdag 9 en zaterdag 10 november 2007 al in je agenda. Dan vindt in het Vlaams Parlement ‘Nano Nu’ plaats, een festival met workshops, demonstraties, wetenschapstheater, debatten enz. dat nanowetenschap en technologie, én het debat hierover, onder de aandacht van de Vlamingen wil brengen. 9 november is volledig gericht op scholen en leerlingen (vooral van de derde graad). Kom je met je klas, dan is de lunch op 9 november bovendien gratis. Speciaal voor scholen, leraren en leerlingen voorziet de organisator, het Vlaams Instituut voor Wetenschappelijk en Technologisch Onderzoek, bovenop het gewone programma in een extra aanbod en een essay-wedstrijd.Gratis lespakket nanoMet de gratis brochure kan je een bezoek aan Nano Nu al voorbereiden. De brochure omvat ook een handleiding voor leraren en enkele instructiebladen. Ze is vlot en toegankelijk geschreven, met heel wat beeldmateriaal. Ze vertelt alles over de nanowetenschap en zijn toepassingen.Nano Nu - bestellen doe je via www.nanonu.be - begin september worden alle bestelde pakketten verstuurd naar de scholenEssaywedstrijd Ook leraren Nederlands kunnen hun leerlingen aan het werk zetten. Nanowetenschap en -technologie kunnen onze leefwereld ingrijpend veran-deren. Leerlingen mogen de grenzen van hun fantasie aftasten en hierover reflecteren in een verhalend essay. Voor de beste essays liggen geldprijzen en troostprijzen klaar (jaarabonnementen EOS, toegangstickets Technopolis…).Inspirerend materiaal en het wedstrijdreglement vind je op www.nanonu.be

plAnEEt zEE ‘Planeet Zee’ is een nieuw, ‘stormachtig’ wetenschapsproject voor leerlingen derde graad secundair onderwijs. Het verhaal: een groepje vrienden leent de zeilboot van één van de vaders. Ze stranden op zee, zonder brandstof, voedsel of drinkbaar water. Via de radio krijgen ze hulp van enkele wetenschappers op het onderzoeksschip ‘De Zeeleeuw’. Je leerlingen bestuderen via dit project zeven thema’s: klimaat-oceaan-interacties, biodiversiteit, levende en niet-levende rijkdommen, zee en maatschappij, fysische omgeving, havens en scheepvaart. Op www.planeetzee.org vind je vanaf juli lesmodules en opdrachten. De beste klas wint een heuse expeditie op zee!Het e-learning project ‘Planeet Zee’ is een initiatief van Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ), SHE Consultancy en DAB Vloot, met financiële steun van de Vlaamse overheid (actieplan ‘Wetenschap maakt knap’).www.vliz.be - evy.copejans@vliz.be - inschrijven kan tot 30 november 2007

s w!N

WOrd BAcHElOrZin om een bachelor te worden? Er staat geen leeftijd op, als het van de vzw Bachelor afhangt. In zijn nieuwe brochure geeft de vzw een overzicht van navormingen binnen de studiegebieden ‘gezondheidszorg’, ‘handelsweten-schappen’, ‘ICT’, ‘IWT’, ‘onderwijs’ en ‘sociaal-agogisch’. Ze worden georga-niseerd door de hogescholen. In het studiegebied onderwijs alleen al kan je kiezen uit 73 specifieke navormingen. Wie zich lid maakt van vzw-bachelor.be kan 10 tot 60 procent korting krijgen op een opleiding.Vraag nu al de brochure ‘Leven is ook leren’ aan via info@vzw-bachelor.be (vermeld je naam, adres en school) - tegen 1 september valt ze in je brievenbus - alle navormingen vind je ook op www.vzw-bachelor.be/leren/default.htm

vOOr AltIjdMet het informatief begeleidingsspel ‘Voor altijd’ kunnen je leerlingen (13 tot 15 jaar) op een speelse manier van gedachten wisselen over het rouwproces. Zonder daadwerkelijk met een overlijden te worden geconfronteerd, krijgen de jongeren de kans om over verdriet, verlies en rouw na te denken en te praten. Zo kan je je leerlingen voorbereiden op de dag waarop ze dit werke-lijk meemaken. Het spel bestaat uit enkele korte filmpjes, gespeeld door de acteurs van improvisatietheater Inspinazie vzw. Elk filmpje snijdt één thema aan, gevolgd door een speelse bespreking, onder leiding van een speltrainer van Centrum Informatieve Spelen (CIS).‘Voor altijd’ is een initiatief van Panal vzw, i.s.m. CIS en Inspinazie.Panal - tel. 016 23 91 01 (Ria Vandermaesen) / CIS - tel. 016 22 25 17 -www.spelinfo.be / Inspinazie - tel. 016 25 02 04 - www.inspinazie.com

s

H

dE jEuGd vAn tEGEnWOOrdIGUniformen, lijfstraffen, Latijnse gezangen, op zijn minst merkwaardig eten op tafel, ’s zaterdags in hetzelfde water een bad nemen als je medeleerlingen… een internaat in de jaren ’50 was echt (?) de hemel op aarde. Van half juli tot half augustus is het weer zover: jongeren vanaf 16 jaar (liefst zij die in september naar het vijfde jaar gaan) krijgen de kans om zich in te leven in het kostschoolleven in de jaren ’50. Weg met iPod, gsm, internet, fastfood én ... je ‘vrijheid’. Productiehuis Kanakna zoekt ook een directeur, een matrone en leraren om deze leerlingen het strenge onderwijsregime van de jaren ’50 te helpen ondergaan.Kandidaten die zich 100 procent willen inleven surfen naar www.kanakna.com - je kan inschrijven tot 30 juni - meer info op 02 464 18 11 - het programma wordt in het najaar uitgezonden op VT4 - www.vt4.be

s

s

vliz© zekerdoen - KLASSE Nr. 176 · �5

Zeker doen

SjApO: HEt InSpIrErEndE vOOrBEEldWat is lesgeven? 90% transpiratie en 10% inspiratie? En waar haal je die inspiratie? Waarom niet hier? Elke maand sturen tientallen col-lega’s hun ideeën, verhalen en projecten naar Klasse. Elk van hen verdient een ‘sjapo’. Wie volgt hun inspirerende voorbeeld?

mIjn drOOm vOOr dE Eu«Elke ochtend gaat mijn wekker af op hetzelfde uur, onmenselijk vroeg. Na een ontbijt dat ik in recordtempo binnenspeel, rep ik mij naar school. Na zeven lesuren storten we ons op de vele groeps-werkjes, taken en toetsen, de overblijvende tijd brengen we voor de televisie of de computer door wegens totale uitputting. Tijd om te dromen over de EU is er niet. Misschien is het gebrek aan tijd echter een excuus waarachter we ons verbergen. Misschien weten we te weinig over de EU om erover te dromen.»Zo begint de droom die Arnoud in het Vlaams Parlement voorleest. Het is de droom van zijn klas 65 van het Lyceum OLV van Kortrijk. Zij gaven hun visie over Europa voor de ‘Junior State of the European Union’, een scholen-wedstrijd die het Vlaams Parlement en Stichting Ryckevelde organiseerde. Klas 65 wint en mag twee dagen naar Straatsburg. Ook de tweede prijs was voor een klas van het Lyceum OLV van Kortrijk. «Zo’n wedstrijd is een unieke kans om het thema ‘Europa’ op een andere manier te benaderen», weten Mia Sierens en Nicole Pannier, leraren geschiedenis aan het Lyceum in Kortrijk. «Alle klassen van het zesdejaar hebben meegewerkt. En er is hard gewerkt: opzoekingen via het internet, groepswerk, discussies… Dat twee van onze klassen de eerste en tweede prijs hier zouden wegkapen, hadden we nooit gedacht. Dat is natuurlijk leuk, maar dit project heeft ons echt overtuigd dat jongeren wel warm lopen voor het thema Europa. Tenminste als je theoretische uiteenzettingen vermijdt.»www.vlaamsparlement.be (tik ‘Junior State of the European Union’ in de zoekbalk)

StudEntEn mAkEn vErkEErSOEfEnplAAtSWerk een sensibiliseringsproject uit. Met die vage opdracht moesten Leen, Pieter, Joost (verstopt op de foto), Bart en Tom aan de slag. Het vijftal volgt het eerste jaar Handelswetenschappen aan de Brusselse Ehsal. Met de moeder van Joost die lesgeeft in het buitengewoon basisonderwijs van type 2-school De Horizon in Aalst, was de keuze snel gemaakt: een verkeers-oefenplaats uitwerken voor én met de leerlingen.De verkeersoefenplaats blijft permanent op de speelplaats van de school. De leerlingen hielpen mee. «Die opdracht past perfect in de ontwikkelings-doelen leren leren, leren samenwerken en leren taken afwerken», vertelt juf Karine Heymans. «En ze kunnen fier zijn op het resultaat». Eerst werd het parcours grondig schoon gemaakt. Stap twee was palen schilderen voor de verkeerslichten. Daarna was het de beurt aan meester Antoine om de lijnen te schilderen. Met een beetje hulp van een elektricien werden de verkeerslichten geïnstalleerd. Als afsluiter verklaart ‘burgemeester’ Marchand plechtig het parcours voor geopend. Daarmee is het project van de studenten afgerond, maar de school heeft nog plannen: de leerlingen van het secundair breiden het parcours verder uit, inclusief zebrapaden.www.ibsodehorizon.be

tWIStEn Op dE SpEElplAAtS«Vandaag twisten we!» De 125 leerlingen van basisschool De Vlieger in Heffen hebben een kleine speelplaats met véél spelmateriaal. Om de paar seconden duikt een leerling in een speelkoffer. Per thema, zoals ‘werpen en vangen’, ‘springen’ … werd materiaal verzameld en in één koffer gestopt. Alle koffers staan in een tuinhuisje op de speelplaats. Om de week krijgt elke klas een andere koffer waarmee de leerlingen tijdens de voormiddag-speeltijd mogen spelen. «De leerlingen doen dat heel graag», zegt turnjuf Agnes Pauwels. «Ze bewegen voortdurend én hebben het gewoon te druk voor pesterijen.» Ook tijdens de andere speeltijden vervelen de leerlingen zich geen seconde. De ouderraad zorgde voor een budget om de speelplaats te verfraaien. Met een twisterspel, een hinkelparcours, een knikkerkuil, een mens-erger-je-niet-bord … op de grond geschilderd ziet die er heel kleurrijk uit. En nodigt uit tot creatief spel. Dit schooljaar stapte de school over van ‘sportieve’ naar ‘fitte’ school. Naast bewegen staat nu ook gezonde voeding op het programma. Basisschool De Vlieger in Heffen kreeg voor haar gezondheidsproject 1 000 euro van de Vlaamse Onderwijsraad. Daarmee zal de school een basketbalpaal aankopen. Hoe begin je aan een ‘gezonde school’? Lees meer op www.gezondopschool.be/

sJaPO!

�6 · KLASSE Nr. 176 - zekerdoen

lEErlInGEn HOutBEWErkInG BOuWEn ElEktrIScHE GItAArGitaarklanken zijn misschien geen unicum in een schoolgebouw maar dat leerlingen Houtbewerking zelf een elektrische gitaar bouwen is waarschijn-lijk wel een primeur. Eind februari startte leraar houtbewerking Pierre Debrauwer in zijn klas-sen (het vierde en vijfde jaar Houtbewerking) met de gitaarbouw. «Ik ben zelf bassist en gitarist. Vanuit die persoonlijke interesse heb ik een voorstel ingediend om de leerlingen een gitaar te laten bouwen. Na drie jaar is het project goedgekeurd. Het is voor de leerlingen een unieke kans om naast de traditionele houtbewerking een initiatie in de gitaarbouw te krijgen.»Het project is vakoverschrijdend. «De leerlingen houtbewerking maken de gitaarbody’s. In de lessen elektronica pluizen ze de elektrische schema’s uit en ze solderen de gitaarelementen in de body. En later op het jaar werken ze de gitaar af in de lessen airbrush van onze afdeling carrosserie. De jaren ’50-Telecaster is het model, maar we streven niet naar exacte kopieën. We stimuleren de leerlingen om vooral creatief te zijn en een gepersonaliseerde gitaar te maken.» Meer dan veertig leerlingen werken mee. «We hebben de jongeren meegenomen naar de opnamestudio’s, en dat vonden ze de max. Het is een ideaal moment om gitaar te leren spelen: ze beginnen met een goedkope gitaar van een redelijke kwaliteit die ze bovendien zelf gemaakt hebben.»Het project krijgt steun van buiten de schoolmuren. Belgische rocklegende Paul Couter schudt een bluesje uit zijn mouw, terwijl singer-songwriter Bruno Deneckere en Gorki-bassist Erik Van Biesen goedkeurend toekijken. Zij zijn muzikale peters van het project en komen langs om de leerlingen te motiveren en hun tips te geven. Gitarist-gitaarbouwer Jean-Luc Stockman: «Ik heb de gitaren afgeregeld: de hoogte van de snaren, de helling van de hals. De leerlingen hebben mooi werk geleverd. Vanzelfsprekend zitten er nog schoonheidsfoutjes op. De afwerking kan beter, maar de klank van de gitaar zit goed.»

StErrEn Op dE dAnSvlOErHedendaagse dans voor twaalfjarigen? Niet vanzelfsprekend. Via het project ‘In Transit’ van basisschool De Wegel in Eeklo ontdekken tieners dat dans eigenlijk veel dichter bij hun eigen leefwereld staat, dan ze zelf vermoeden. «In dit Dynamo²-totaalproject zien de leerlingen wat hun klasgenoten wél of net niet kunnen en ze leren daar respect voor hebben», zegt directeur Mieke Meire. «Hoofdrolspelers zijn er niet, of beter, dat is elke leerling.» Twee dansdocenten van vzw Cacao Bleu bewegen de leerlingen ertoe hun inspiratie de vrije loop te laten. Resultaat? Een verrassende voorstelling met dans, muziek, beeld en tekst van… sterren op de dansvloer. «‘In Transit’ is vooral een totaalproject voor onze zesdejaars», zegt directeur Mieke Meire. «In zo’n project hoop je natuurlijk op een geslaagd optreden voor de ouders en een breed publiek. Maar dat is geen doel op zich, alleen het resultaat van weken samenwerken en oefenen. De leerlingen doorlopen een creatief proces. Bovendien leren ze zichzelf en hun klasgenoten beter én op een andere manier kennen en dat anders-zijn ook respecteren.» De titel ‘In Transit’ verwijst naar transitzones, plekken waar of tijdstippen waarop je afscheid moet nemen en het nieuwe tegemoet komen. «Net zoals de leerlingen binnenkort in een transitzone terechtkomen», vertelt dansdo-cente Anne-Lore Baeckeland van vzw Cacao Bleu. «Afscheid van ‘de Grote Wegel’, een andere school tegemoet. Of … deze jongvolwassen jongens en meisjes komen in een overgangszone tussen kind zijn en de wereld van de volwassenen.»Voor ‘In Transit’ kreeg basisschool ‘De Wegel’ financiële steun van DynaMo², een initiatief van Canon Cultuurcel van het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming www.canoncultuurcel.be Basisschool ‘De Wegel’ in Eeklo - www.dewegel.beCacao Bleu vzw - www.cacaobleu.be

zekerdoen - KLASSE Nr. 176 · ��

Augustus

JuniA

prilM

eiM

aartJuli

za

1

zo

2

ma

3

di

4

wo

5

do

6

vr

7

za

8

zo

9

ma

10

di

11

wo

12

do

13

vr

14

za

15

zo

16

ma

17

di

18

wo

19

do

20

vr

21

za

22

zo

23

ma

24

di

25

wo

26

do

27

vr

28

za

29

zo

30

ma

31

di

1

wo

2

do

3

vr

4

za

5

zo

6

ma

7

di

8

wo

9

do

10

vr

11

za

12

zo

13

ma

14

di

15

wo

16

do

17

vr

18

za

19

zo

20

ma

21

di

22

wo

23

do

24

vr

25

za

26

zo

27

ma

28

di

29

wo

30

do

1

vr

2

za

3

zo

4

ma

5

di

6

wo

7

do

8

vr

9

za

10

zo

11

ma

12

di

13

wo

14

do

15

vr

16

za

17

zo

18

ma

19

di

20

wo

21

do

22

vr

23

za

24

zo

25

ma

26

di

27

wo

28

do

29

vr

30

za

31

zo

1

ma

2

di

3

wo

4

do

5

vr

6

za

7

zo

8

ma

9

di

10

wo

11

do

12

vr

13

za

14

zo

15

ma

16

di

17

wo

18

do

19

vr

20

za

21

zo

22

ma

23

di

24

wo

25

do

26

vr

27

za

28

zo

29

ma

30

di

1

wo

2

do

3

vr

4

za

5

zo

6

ma

7

di

8

wo

9

do

10

vr

11

za

12

zo

13

ma

14

di

15

wo

16

do

17

vr

18

za

19

zo

20

ma

21

di

22

wo

23

do

24

vr

25

za

26

zo

27

ma

28

di

29

wo

30

do

31

vr

1

za

2

zo

3

ma

4

di

5

wo

6

do

7

vr

8

za

9

zo

10

ma

11

di

12

wo

13

do

14

vr

15

za

16

zo

17

ma

18

di

19

wo

20

do

21

vr

22

za

23

zo

24

ma

25

di

26

wo

27

do

28

vr

29

za

30

zo

31

2007-2008366 d

ag

en

m

et Klasse

FebruariD

ecember

Oktober

Novem

berm

a1

di

2

wo

3

do

4

vr

5W

erelddag van de leraar

za

6

zo

7

ma

8

di

9

wo

10

do

11

vr

12

za

13

zo

14

ma

15

di

16

wo

17

do

18

vr

19

za

20

zo

21

ma

22

di

23

wo

24

do

25

vr

26

za

27

zo

28

ma

29

di

30

wo

31

do

1

vr

2

za

3

zo

4

ma

5

di

6

wo

7

do

8

vr

9

za

10

zo

11

ma

12

di

13

wo

14

do

15

vr

16

za

17

zo

18

ma

19

di

20

wo

21

do

22

vr

23

za

24

zo

25

ma

26

di

27

wo

28

do

29

vr

30

za

1

zo

2

ma

3

di

4

wo

5

do

6

vr

7

za

8

zo

9

ma

10

di

11

wo

12

do

13

vr

14

za

15

zo

16

ma

17

di

18

wo

19

do

20

vr

21

za

22

zo

23

ma

24

di

25

wo

26

do

27

vr

28

za

29

zo

30

ma

31

di

1

wo

2

do

3

vr

4

za

5

zo

6

ma

7

di

8

wo

9

do

10

vr

11

za

12

zo

13

ma

14

di

15

wo

16

do

17

vr

18

za

19

zo

20

ma

21

di

22

wo

23

do

24

vr

25

za

26

zo

27

ma

28

di

29

wo

30

do

31

vr

1

za

2

zo

3

ma

4

di

5

wo

6

do

7

vr

8

za

9

zo

10

ma

11

di

12

wo

13

do

14

vr

15

za

16

zo

17

ma

18

di

19

wo

20

do

21

vr

22

za

23

zo

24

ma

25

di

26

wo

27

do

28

vr

29

za

1

zo

2

ma

3

di

4

wo

5

do

6

vr

7

za

8

zo

9

ma

10

di

11

wo

12

do

13

vr

14

za

15

zo

16

ma

17

di

18

wo

19

do

20

vr

21

za

22

zo

23

ma

24

di

25

wo

26

do

27

vr

28

za

29

zo

30

Septem

ber

2007-2008366 d

ag

en

m

et Klasse

Januari

1. prijzen voor eindwerkenKan een bachelorstudent in de prijzen vallen met zijn eindwerk? Begeleid je studenten die hun eindwerk maken en wil je ze extra stimuleren? Op de website van vzw bachelor vind je zowel een verzameling van alle mogelijke prijzen voor eindwerken en/of scripties als een hall of fame van de winnaars.

www.vzw-bachelor.be/afstudeerprijzen

2. linux servers installerenHoe je op eenvoudige manier en stapsgewijs een linux server (Clarkconnect) kan installeren? «Ik gebruik dit systeem in mijn scholen en ben daar enorm tevreden over», mailt collega Michaël Martens. «Mijn eerste idee was om dit op mijn website te zetten, maar er zijn al zoveel websites dat je bijna door het bos de bomen niet meer ziet.» Op Clarkconnect lees je hoe je eenvou-digweg een internet-inhoudsfilter installeert, messengers en P2P-software tegenhoudt enz.

www.clarkconnect.com/solutions/edu.php

3. Gratis verkeerslessenMeer aandacht voor het verkeer in het secundair onderwijs? Deze site helpt je met de up-to-date theorie voor de rijbewijzen A3 (bromfiets), B (auto), A (motorfiets), G (landbouwwerktuigen) en C (vrachtauto). Daarbovenop vind je er oefenvragen, een helpforum voor jongeren, een gratis nieuwsbrief die je informeert over wijzigingen aan de wegcode, info over het praktijkexamen GOCA enz.

www.gratisrijbewijsonline.be

➠

➠

➠

weBtiPs

GOyA’S GHOStSSpanje, 1792. Het land wordt op meedogen-loze wijze onder de duim gehouden door de dienaren van de Inquisitie. Ines, de muze van kunstenaar Goya, wordt vals beschuldigd van ketterij en in de gevangenis gegooid. Ze komt terecht bij broeder Lorenzo, een belangrijke man binnen de katholieke kerk en een meedogenloze inquisiteur. Goya smeekt zijn vriend Lorenzo om Ines genade te schenken... Pas jaren later, als het Franse leger Spanje binnenvalt en de Inquisitie wordt afgeschaft, komt Ines vrij. Ze zoekt Goya op. Hij zoekt vervolgens de confrontatie op met Lorenzo, en dan lijken de rollen omgekeerd... Niemand minder dan Milos Forman (‘Amadeus’, ‘One flew over the cuckoo’s nest’) brengt het leven dan deze maatschappij-kritische kunstenaar op het witte doek, met onder meer Nathalie Portman en Javier Bardem in de hoofdrollen. Vanaf 30 mei in de Vlaamse bioscoop.Win: 25 x duoticket (enkel geldig op weekdagen) - mail vóór 15 juni (met vermel-ding ‘Ghosts’) naar secretariaat.leerkrachten@klasse.be

IntErnEt In dE klASOp www.mijnklasonline.be kunnen leraren hun klas gratis registreren. Elke geregistreerde klas krijgt vervolgens zijn eigen website met o.a. een ouder-hoekje, gastenboek, een klasnieuwtjespagina, een fotopagina enz. Het hoofd-doel van de site is dat leerlingen en klassen onderling met elkaar kunnen communiceren aan de hand van gastenboeken en online info. De leerlingen leren werken met (veilig) internet en ontdekken dat het niet enkel een commu-nicatiemiddel maar ook een werkmiddel is. Een lespakket en handleiding voor de leraar maken de instap en verdere activiteiten gemakkelijk. Het project werd de voorbije maanden getest door enkele scholen in Geel en Rijkevorsel en nu is heel Vlaanderen aan de beurt. Aspirant-onderwijzer Eefje Truyens van de Katholieke Hogeschool Kempen vervolledigt er haar eindwerk mee.

www.mijnklasonline.be➠

GEzOndE ScHOOlHoe begin je aan een gezondheidsbeleid op school? Vanaf 1 september is dat namelijk verplicht. Met wie werk je daarvoor samen? Wat is de rol van leerlingen en ouders? Op de gratis dvd ‘Gezond op school’ vind je alvast inspiratie voor een duurzaam gezondheidsbeleid, op maat van de leerlingen. Zes scholen leggen uit hoe zij zo’n beleid hebben uitgewerkt, met voedsel en beweging als centrale thema’s. Deskundigen geven duiding bij de ervaringen en getuigenissen.www.gezondopschool.be - ‘Gezond op school’ is een initiatief van het Ministerie van Onderwijs en Vorming - alle scholen kregen een gratis exemplaar toegestuurd

GrEnzEn AAn OOrlOG‘Grenzen aan oorlog’ is een lespakket rond internationaal humanitair recht voor leerlingen tweede en derde graad secundair onderwijs. Na een algemene inleiding over gewapende conflicten, krijg je info over gel-dende regels, specifieke wapens, gerechtigheid in oorlog en personen vermist bij gewapende conflicten. Je kan dit pakket gratis downloaden op www.rodekruis.be (verder via ‘mediatheek’). Het Internationale Rode Kruiscomité lanceerde daarnaast www.ehl.icrc.org, een virtuele (Engelstalige) versie van het lespakket ‘Exploring Humanitarian Law’ rond internationaal humanitair recht, met lesmodules, workshops, trainingsvideo’s en een online discussieforum.www.rodekruis.be - www.ehl.icrc.orgvia humanitair.recht@rodekruis.be of 015 44 35 34 kan je een papieren versie bestellen van ‘Grenzen aan oorlog’ - 12 euro (vido of dvd inbegrepen)

GISLeraren aardrijkskunde derde graad kunnen met de gratis lessenreeks ‘RO & GIS’ de thema’s ruimtelijke ordening en GIS (Geografische Informatie Systemen) vanuit een andere invalshoek benaderen. De lessen zijn géén pure theorie. Je leerlingen kunnen daadwerkelijk GISsen en ontwerpen. Het lespak-ket is een initiatief van Intercommunale Leiedal, i.s.m. lerares aardrijkskunde Hilde Christiaens.gratis downloaden op www.leiedal.be/rogis - gratis cd-rom via info@leiedal.be

Cinéart-Cinélibre©

B

s

a Gratis

s Gratis

s w!N

�0 · KLASSE Nr. 176 - zekerdoen

Multimedia

cHAntAl AkErmAn‘Je tu il elle’, ‘Jeanne Dielman’, ‘les Rendez-vous d’Anna’ en ‘News from Home’: met deze vier films verwierf de jonge Brusselse cineaste Chantal Akerman midden jaren 70 onmiddellijk en definitief haar plaats in de filmgeschiedenis. Je vindt de vier films nu in één box, aangevuld met haar langspeelfilmdebuut ‘Hotel Monterey’. Van meetaf aan hebben haar films een herkenbare stijl: fragmentair, documentair, experi-menten met vorm en taal…www.twinpics.be - overal verkrijgbaarWin: 5 x ‘Jeanne Dielman’ - mail vóór 24 juni (met vermelding ‘Jeanne Dielman’) naar secretariaat.leerkrachten@klasse.be

dE vlAScHAArdIn de zomer van 1942 draaide een Duitse filmploeg in en rond Kortrijk de film ‘Wenn die Sonne wieder scheint’, de Duitse versie van ‘De Vlaschaard’ van Stijn Streuvels. Streuvels zelf werkte nauw samen met de regisseur, speelde zelfs een klein rolletje, maar kreeg wegens deze controversiële samenwerking met de bezetter na WO II heel wat kritische vragen te verwerken. Op de dvd vind je de gerestaureerde, originele Duitstalige versie én de Vlaamstalige, nagesynchroniseerde versie, plus een boel extra’s, met archiefbeelden én hedendaagse commentaren.www.filmarchief.be/dvd - dvd.filmarchief@ledoux.be - 12,50 euro - overal verkrijgbaarWin: 5 x ‘De Vlaschaard’ - mail vóór 24 juni (met vermelding ‘De Vlaschaard’) naar secretariaat.leerkrachten@klasse.be

Ook nieuw bij het Koninklijk Filmarchief is de dvd ‘Zoölogie’, met ruim 150 minuten historisch filmmateriaal (fictie, reportages, documentaires, bioscoop-journaals, amateurbeelden enz.) over de Antwerpse dierentuin in de periode 1910-1960. In de box vind je ook een boekje met commentaren van o.a. Bart Moeyaert, Jef Geeraerts, Robbe De Hert en Ramsey Nasr.www.filmarchief.be/dvd - dvd.filmarchief@ledoux.be - 19 euro - overal verkrijgbaarspeciaal voor Klasse-lezers: op www.filmarchief.be/dvd vind je alle bestelgegevens - vermeld bij je betaling het codewoord ‘Klasse’ en je krijgt 2 euro korting: je betaalt dan 10,50 euro voor ‘De Vlaschaard’ en 17 euro voor ‘Zoölogie’

zOmEr In jE dvdMet ‘Fierce People’ (Griffin Dunne) kijk je even mee in het excentrieke wereldje van de superrijken, gezien door de ogen van een zestienjarige antropoloog-in-spe. Halfweg evolueert de film van sociale satire tot don-kere misdaadfilm. ‘Perfect Creature’ (Glenn Standring) is een leuke mix tussen actiefilm, horror en thriller. In een soort parallelle aarde is er een broos evenwicht tussen mensen en vampiers. Tot dat evenwicht wordt verstoord… Veel luchtiger is de verzamelbox van het eerste seizoen van politieserie ‘Dempsey & Makepeace’ (10 afleveringen), waarin je steeds weer kan genieten van het samenspel tussen een degelijke Engelse po-litieagente en een flamboyante ‘cop’ uit New York. In de reeks klassieke Oosterse gevechtsfilms ‘Hong Kong Legends’ bracht Dutch Filmworks onlangs een tiental nieuwe titels die drie generaties overspannen. Naast de legendarische Bruce Lee in ‘the Big Boss’, vind je in deze reeks ook ‘the Drunken Master’ en ‘the Dragon Lord’ met Jackie Chan en ‘the Master’ met Jet Li, de geestelijke ‘zonen’ van Bruce Lee.www.dfw.nl - overal verkrijgbaar

In de verzamelboxen ‘De Vijf 1’ en ‘De Vijf 2’ vind je de 24 afleveringen van de jeugdserie ‘Famous Five’ (1996), naar de boeken van de Engelse jeugdschrijfster Enid Blyton. De serie plaatst alle avonturen in het Engelse platteland van 1953, wat meteen zorgt voor een mooi, nostalgisch kader. In de reeks ‘Pilot Guides’ van Globe Trekker verschenen in mei vijf nieuwe delen, met bestemmingen als Australië, Chili (en Paaseiland), India, Italië en Parijs. De reeks brengt stevig onderbouwde documentaires, met bij-voorbeeld voor Australië en India liefst 220 min. beelden. Zijn jouw koffers al gepakt?www.videofilmexpress.nl - overal verkrijgbaar

Liefhebbers van de betere jeugdfilm kunnen terecht in de ‘Quality Film Collection Junior’ van het Nederlandse A-film. In mei verscheen een reeks Scandinavische toppers, met ‘We Shall Overcome’ (Niels Arden Oplev), ‘Zozo’ (Josef Fares), ‘De verloren schat van de tempelridder’ (Kasper Barfoed) en ‘Sven en de Rat’ (Magnus Martens). ‘Zozo’, het verhaal van een Libanese jongen in Zweden, is in Vlaanderen ook uitgebracht door Jekino (www.jekino.be).www.a-film.nl - overal verkrijgbaar

➜

➜

➜

s w!N

as w!N

zekerdoen - KLASSE Nr. 176 · �1

Multimedia

jOnGErEn OvEr dEmOcrAtIEIs participatie de motor binnen jouw school? En wil je jongeren actief bij de werking betrekken? Start samen met hen én met gelijkgezinden van over de grens je eigen participatieproject. ‘Youth in Action’ zet je op weg met centen én frisse ideeën. ‘Youth in Action’ is een subsidieprogramma van de Europese Commissie voor internationale buitenschoolse activiteiten. Voor je participatieproject werk je samen met minstens één Vlaamse partner en één partnerduo uit een Europees land. Minstens 16 jongeren tussen 13 en 30 jaar doen mee. Geen kortstondige bevlieging, maar een langetermijn-project van 6 tot 18 maanden. Broed je liever in buitenlands gezelschap op een project? Neem deel aan het internationaal seminarie ‘Youth Democracy and Participation’ van 3 tot 8 juli in Antwerpen. Inschrijven kan tot 15 juni. Je betaalt 50 euro voor je deelname. Projectvoorstellen moeten binnen zijn tegen 1 september (voor projecten tussen 1 december en 30 april) of 1 november (voor projecten tussen 1 februari en 30 juni). JINT, het Vlaamse Agentschap voor Youth in Action, is je aanspreekpunt. Info op www.youthinaction.be – www.jint.be (klik op ‘JeugdwerkpuntBuitenland’, ‘Kalender’, ‘Flash’) – inschrijvingen seminarie via ann.daniels@jint.be – 02 209 07 20

vlAAndErEn@EuJongeren het verhaal van de Europese Unie brengen. Dat is het opzet van het didactische pakket ‘Vlaanderen@EU’. De impact van de Europese integratiegeschiedenis op onze Vlaamse leefwereld krijgt hierin een centrale plaats. In het pakket vind je een brochure, powerpointpresentatie en handleiding voor leraren. De brochure gaat in het eerste deel dieper in op de verschillende mijlpalen van de Europese samenwerking. In het tweede deel lees je wat Europa met Vlaanderen te maken heeft en omgekeerd, hoe Vlaanderen zich positioneert binnen de Europese Unie. Concrete voor-beelden tonen aan dat Europa allesbehalve een ver-van-ons-bed-show is. En wil je de kennis van je leerlingen testen? Probeer dan de kwisvragen en kruiswoordraadsels uit. De powerpointpresentatie en handleiding voor de leraar/begeleider vullen de brochure aan. De Vlaamse minister van Buitenlands Beleid en Centrum Ryckevelde ontwikkelden het didactisch pakket ‘Vlaanderen@EU’ om de 50ste verjaardag van de Verdragen van Rome te vieren. Download het didactisch pakket ‘Vlaanderen@EU’ op www.vlaanderen.be/europeseunie

EurOpA-nIEuWSVolg je graag de Europa-activiteiten op de voet? Schrijf je in voor de ‘Nieuwsbrief Educatieve Projecten’ van het Informatiebureau van het Europees Parlement in Brussel. Deze nieuwsbrief brengt hot news over interessante sites, ‘Europa’-evenementen, didactische pakketten… Mail naar epbrussels-edu@europarl.europa.eu of klik op www.europarl.be bij ‘Jeugd’, ‘Nieuwsbrief Educatieve Projecten’.

OntmOEt duItSE cOllEGA’S frAnSMotivering voor de lessen Frans: dat is het thema van het seminarie dat je als leraar Frans gedurende twee dagen kan meevolgen met je Duitse col-lega’s Frans. In de workshop ‘Communicatie’ van het Animatiecentrum voor Talen leer je technieken om de luistervaardigheid en de mondelinge expres-sie bij je leerlingen te verbeteren. Je krijgt tijdens deze ontmoetingssessie ook uitvoerig uitleg over ‘Formacom’, een vernieuwende aanpak om Frans te onderwijzen. Centrum Ryckevelde en Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming organiseren de Frans-Duitse bijeenkomst op 27 en 28 september in Brugge. Deelnemen is gratis (inclusief maaltijden en 1 overnachting), maar het aantal inschrijvingen is beperkt. Info bij Centrum Ryckevelde – 050 35 27 20 – www.ryckevelde.be - voor inschrijvingen, mail je naam, adres, e-mail en naam van je school naar info@ryckevelde.be

BEStEmmInG düSSEldOrfJe bent leraar Duits en je wil graag je talenkennis aanscherpen. Zet dan een nascholingscursus in Düsseldorf (Duitsland) op je agenda. Je werkt er 5 dagen rond het thema ‘Didaktisch-methodische Anregungen im Fremsprachenunterricht und Landeskunde’. De Vlaamse Gemeenschap en de Duitse PAD in Bonn betalen je verblijf en dat van 14 Vlaamse collega’s. De cursus vindt plaats van 4 tot 10 november. Kandidaten sturen voor 30 juni hun motivatiebrief (in het Nederlands) én een in het Duits ingevuld aanvraagfor-mulier naar de afdeling Internationale Relaties van het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming in Brussel. Heb je deze cursus nog niet gevolgd, dan krijg je voorrang bij de selectie.Meer weten? Mail of bel met de afdeling Internationale Relaties in Brussel - 02 553 98 77 - natalie.vangysegem@ond.vlaanderen.be

Op kAmpSurvival in Finland. Terug naar de natuur in Hongarije. Of je kunstenaarsziel op de planken zetten in Letland. Met een PEJA-zomerkamp zit je als jongere goed. Je leeft één of twee weken samen in internationaal gezelschap. Je kiest uit 11 bestemmingen in Europa met verschillende thema’s zoals out-door, muziek of avontuurlijk taalkamp. De kamporganisatoren zorgen voor een slaapplek, eten en een programma met begeleiding. Jij regelt je vervoer heen en terug. Inschrijven kan tot 22 juni via JINT vzw, het coördinatieorgaan voor Internationale Jongerenwerking. Je vindt een overzicht van de PEJA-zomerkampen in de brochure ‘Avonturen over de grens’. Die download je op de site van JINT vzw.Info op www.jint.be (klik op ‘JongerenpuntBuitenland’, ‘nieuwe website’) – inschrijvingen via katrien.vanbelle@jint.be - 02 209 07 20

frAnS vOOr BEGInnErSDrie vliegen in één klap: gratis Frans leren, vakantie doorbrengen over de taalgrens én hobby’s delen met een leeftijdgenoot. Dat biedt Alfa Club vzw aan jongeren van 8 tot 18 jaar via de taaluitwisselingen tussen Vlaamse en Waalse jongeren. Een Waals en Vlaams leeftijdgenootje verblijven tijdens de schoolvakantie om beurt een paar dagen tot een week in elkaars gezin om er zo spelenderwijs de andere taal te leren. Alfa Club vzw zoekt 2 kandidaten die echt bij elkaar passen. De families nemen eerst met elkaar contact op en plannen een eerste bezoek. Pas na dit eerste contact beslissen ze of de uitwisseling plaats vindt of niet. Indien nodig, zoekt Alfa Club vzw een ander gezin. Het inschrijvingsgeld bedraagt 30 euro per kind.Info op www.alfa-club.be – 03 236 96 00

WOrd GAStGEzInEen goede refresh van je talenkennis, een exotische maaltijd tussendoor, internationale vriendschap en je eigen cultuur herbekeken. Dat zijn slechts enkele extra’s die je terugkrijgt als gastfamilie van een buitenlandse uitwisse-lingsjongere. ASF Interculturele Programma’s vzw, een Vlaamse jongerenuit-wisselingsorganisatie, selecteert de vrijwilligers en begeleidt de gastfamilies. De grootste groep jongeren komt aan einde augustus. Zij lopen een jaar school in Vlaanderen via het ASF-schoolprogramma en zijn tussen 16 en 18 jaar. In februari arriveren de 18-plussers. Zij draaien 6 maanden tot een jaar als vrijwilliger mee in een Vlaams ecologisch, sociaal of educatief project of lopen hier stage. Info bij AFS – Griet Labee - 015 79 50 10 - www.afsvlaanderen.be

s Gratis

s Nieuw

a

a

s

a

s Gratis

s Gratis

zekerdoen - KLASSE Nr. 176 · ��

internationaal

de Bezetting na 1945De Britse zone, de Franse zone, de Russische zone… Heeft België wel een rol gespeeld in de geallieerde bezetting van Duitsland na WO II? Toch wel. Van 1945 tot 2000 verbleven honderdduizenden Belgen als actieve of dienstplich-tige militair of in andere functies tijdelijk in Duitsland. Vooral in de beginjaren waren de relaties met de Britten erg moeilijk en de Duitsers sloegen daar munt uit… Dit boek vertelt over het wat, waarom en hoe.‘De Belgische Bezetting in Duitsland, 1945-49, over moeilijke bezettingsjaren’, Walther Rotsaert - www.proxess.be. Stort 30 euro op rek. nr. 001-0957255-38 op naam van Walther Rotsaert - Koning Boudewijnlaan 5 - 9840 De Pinte, met vermelding van je naam en adres.

Stappen tegen agressie‘Agressie op school aanpakken’ schenkt je een stappenplan als je wordt geconfronteerd met fysische en relationele agressie. Het boek gaat in op wat je beter wél en niet doet, en helpt je gevoelens van angst en onmacht om te zetten in weerbaarheid.‘Agressie op school aanpakken - Reactiestrategieën voor de praktijk’ (24,50 euro), Hilde Leonard - uitg. Wolters Plantyn. Verscheen ook als aflevering in de losbladige uitgave ‘Handboek Leerlingenbegeleiding’

aWereldoriëntatie, lukt dat?De overgrote meerderheid van de leerlingen (82 %) beheerst de eindtermen over ecosystemen. Ze beheersen ook de eindtermen over het menselijk lichaam (80 %) en gezondheidszorg (81 %). Leerlingen presteren minder goed voor milieuzorg (65 %). Slechts iets meer dan de helft van de leerlingen beheerst de eindtermen over niet-levende natuur (56 %) en organismen (54 %). Dat blijkt uit de peiling natuur (wereldoriëntatie) van het onderwijsminis-terie in het basisonderwijs in mei 2005. De resultaten en voorbeeldvragen staan nu in een brochure. ‘Peiling natuur (wereldoriëntatie) in het basisonderwijs’ - je school ontving al een exemplaar, download je eigen brochure via www.ond.vlaanderen.be/publicaties

Op pad met de bosfeeAkkerpaardenstaart, gewoon duizendblad, het lelietje-van-dalen… Wandel mee met Caranella en leer spelenderwijs over de goede, minder aangename en soms ook giftige planten in de Vlaamse natuur. Een geïllustreerd kinder-boek geschreven en geïllustreerd door een echte bosfee.‘De boswandeling’(19,95 euro), Caranella de bosfee - verkrijgbaar in de handel - uitg. Agora

Onhandig. En dan?Elke leraar heeft ooit zo’n leerling in zijn klas: Jeroen of Lien beweegt onhandig, stuntelig, moeizaam, minder gecoördineerd… De oorzaak kan het Developmental Coordination Disorder (DCD) zijn, de Ontwikkelingsstoornis van de Motorische Coördinatie. Daarmee bedoelt men kinderen die thuis of op school problemen hebben met taken die motorische vaardigheid vereisen. DCD treedt vaak op in combinatie met ADHD, dyslexie of autisme. Dit boek vertrekt van concrete voorbeelden van kinderen met DCD om de problemen te verduidelijken. Bijzondere aandacht gaat naar de schrijfmotorische problemen en je krijgt praktische tips voor thuis en op school. ‘Kinderen met Development Coordination Disorder’ (25 euro), Hilde Van Waelbeke en Barbara De Mey - verkrijgbaar in de handel - Standaard Uitg.

Scheuren en lezenJe leerlingen leren lezen met een scheurkalender, het is weer eens wat anders. De kalender vervangt geen methode, maar vult ze aan. Elke dag/pagina vind je er een puzzel, een knutsel, een spelletje, recept of gewoon iets leuks om te lezen. De kalender telt ook mee af tot sommige feestdagen. Start op 1 september, einde 31 augustus.‘Maan roos vis scheurkalender’ (13,95 euro) - verkrijgbaar in de handel - uitg. Zwijsen

B

WIEt WAtErlAndErSWiet Waterlanders komt in Gandamme wonen. De tweede dag al gaat hij met de klas naar het Gravensteen, valt daar in een oude waterput en ontdekt er het lijk van een jongen uit de middeleeuwen. Acteur, zanger en schrijver Mark Tijsmans situeert ‘Wiet Waterlanders en de kleine Caroluscode’ in een soort parallelle wereld, die heel veel op de onze lijkt, maar toch net iets anders, waarbij Tijsmans voortdurend switcht tussen heden en verleden. Deze meeslepende klepper van 440 pagina’s is meteen ook het eerste deel van een trilogie.‘Wiet Waterlanders en de kleine Caroluscode’ (18,95 euro) - verkrijgbaar in de handel - uitg. ManteauWin: 5 x ‘Wiet Waterlanders’ - mail vóór 24 juni (met vermelding ‘Wiet’ naar secretariaat.leerkrachten@klasse.be

a w!N

crEAtIEf ScHrIjvEnIn de huid kruipen van een spion, een sappig verhaal brengen, een ronkende reclameboodschap bedenken, een walgelijk recept schrijven… De drie boekjes uit de reeks ‘Creatief schrijven’ geven leerlingen tweede en derde graad lager onderwijs concreet uitgewerkte ideeën en sprekende illustraties rond fantastische verhalen (‘Hoe verzin je het?’), informatieve teksten (‘De vliegende reporter’) en spannende verhalen (‘Avonturen in Letterland’). Elke fase van een verhaal komt aan bod, vanaf de beschrijving van de plaats en de schets van de personen en hun karakter tot de schets van een probleem of conflict en de oplossing daarvan. Voor leraren is er een handleiding met tips en kant-en-klaar oefenmateriaal.‘Creatief schrijven’ (12,50 euro per boekje; 10 euro per handleiding) - verkrijgbaar in de handel - uitg. AbimoWin: 5 x pakketje met één boek plus handleiding - mail vóór 15 juni (met vermel-ding ‘Creatief schrijven’) naar jef@abimo.net

B w!N

�4 · KLASSE Nr. 176 - zekerdoen

lectuur

nieuwe schoolboeken nederlandsTijd voor een nieuw schoolboek Nederlands? Het tijdschrift Vonk van de Vereniging voor het Onderwijs in het Nederlands biedt je een kritisch over-zicht van de nieuwste methodes voor de eerste graad. Jury’s van leraren en didactici analyseerden Markant, Nedweb, Nieuw Netwerk, ToTaal, Vitaal enz. en laten hun oordeel op je los: vakinhouden, didactische aanpak, gebruiks-vriendelijkheid, vormgeving, multimedia…Vonk, themanummer Beoordeling Totaalmethodes, jg. 36, nr.4 (10 euro, jaarabonnement 5 nrs. 24,5 euro) - Von-secretariaat - Eeklostraat 149 - 9030 Mariakerke - www.von.be

verkiezingenZal politiek jongeren echt worst wezen? Dit boek geeft de resultaten weer van het Belgisch jeugdonderzoek 2006 van de KULeuven. Daaruit blijkt o.a. dat kleinere projecten zoals kranten in de klas en het aankaarten van maatschappelijke problemen en politieke thema’s in de lessen, helpen om de burgerschapsvorming van jongeren te ontwikkelen. Maar het is vooral de school zelf die met een open schoolklimaat zijn leerlingen aanzet tot kritisch engagement. En ook jeugdbewegingen hebben impact...‘Jongeren, school en politiek - Opvoeden tot burgerzin’ (23 euro), Marc Hooghe - verkrijg-baar in de handel - uitg. Wolters Plantyn

s

muzEWIjzErHet driemaandelijkse tijdschrift ‘Muzewijzer’ biedt telkens didactische modellen en lessuggesties voor muzische vorming, nieuw liedmateriaal, besprekingen van nieuwe publicaties en informatie over vzw Musicerende Jeugd, de uitgever.www.musicerendejeugd.be - info@musicerendejeugd.be - een jaarabonnement kost 15 euroWin: 5 x jaarabonnement op ‘Muzewijzer’ - mail vóór 30 juni (met al je gegevens) naar info@musicerendejeugd.be

a w!N

zEppEZebra wil dat alle kinderen en jongeren die gekwetst raken in een verkeersongeval, van een ongeval getuige zijn of een dierbaar iemand verliezen in het verkeer, kunnen reke-nen op de beste zorgen en steun. Vaak zoeken jonge verkeersslachtoffers naar (h)erkenning van wat ze voelen en mee-maken. De Zeppe-reeks biedt boeken voor en over jonge verkeersslachtoffers in samenwerking met Clavis uitgeverij. De auteurs Stefan Boonen, Kristien Dieltiens en Betty Mellaerts gingen voor. Nu is er het boek ‘Een draak op de weg’ van Katrien Vandewoude. Voor lezers vanaf 9 jaar en voor te lezen vanaf 5 jaar.www.zebraweb.be - www.clavis.be - info@clavis. be - verkrijgbaar in de handelWin: 10 x ‘Een draak op de weg’ - mail vóór 24 juni (met vermelding ‘Een draak op de weg’) naar wedstrijd@clavis.be

B w!N

dOlOrESDolores, een uitbundige en ongeremde dwerg die al als zevenjarige nar wordt bij landheer Don Pedro en Johanna, de waanzinnige dochter van Koning Ferdinand van Spanje zijn de hoofdpersonages uit een spannende jeugdroman over de wereld van hofdames, Moorse kamermeisjes, paleizen, brandstapels enz. van het Spanje van de 15de eeuw. Noëlla Elpers maakt van ‘¡Dolores!’ een historische roadmovie voor lezers vanaf 14 jaar.‘¡Dolores!’ (13,95 euro) - verkrijgbaar in de handel - uitg. ManteauWin: 5 x ‘¡Dolores!’ - mail vóór 24 juni (met vermelding ‘Dolores’ naar secretariaat.leerkrachten@klasse.be

prAAGS dAGBOEkPetr Ginz, zoon van een Joodse vader, hield vanaf 19 sep-tember 1941 een dagboek bij over het dagelijkse leven van zijn gezin en zijn vrienden in Praag. Het dagboek eindigt in oktober 1942, als de dan 14-jarige Petr naar Theresienstadt wordt gedeporteerd. In september 1944 wordt hij verplaatst naar Auschwitz en daar omgebracht. Dit boek is de per-soonlijke getuigenis van een jonge schrijver (gedichten, novellen, romans à la Jules Verne) en tekenaar.‘Praags dagboek 1941-1942’ (19,95 euro) - verkrijgbaar in de handel - uitg. ManteauWin: 5 x ‘Praags dagboek’ - mail vóór 24 juni (met vermelding

‘Praags dagboek’ naar secretariaat.leerkrachten@klasse.be

mOnStEr‘Monster’ is een Japanse manga die alles heeft om ook Westerse lezers te bekoren. Een spannend verhaal, herkenbare situaties (vaak zijn die manga’s voor ons een beetje ‘ver van ons bed’), sterke karakters, knap getekend, een stevig tempo… In het eerste deel introduceert Naoki Urasawa een jonge Japanse dokter, Kenzo Tenma, die als neurochirurg werkt in een ziekenhuis in Düsseldorf. Op een dag in 1985 opereert hij Johann, een jongen van een jaar of tien, het zoontje van een Oost-Duitse overloper. De ouders werden doodgeschoten, de jongen heeft een kogel in het hoofd, enkel tweelingzusje Anna bleef ongedeerd. In het tweede deel zitten we negen jaar later en de jongen blijkt nu een seriemoordenaar te zijn. Kenzo Tenma gaat op zoek naar het meisje in de hoop samen dit ‘Monster’ te stoppen.‘Monster’ (7,50 euro per deel) - verkrijgbaar in de handel - uitg. KanaWin: 10 x ‘Monster’ - mail vóór 24 juni (met vermelding ‘Monster’) naar secretariaat.leerkrachten@klasse.be

s w!N

s w!N

Naoki Urasaw

a © Kana, 2007

©

s w!N

zekerdoen - KLASSE Nr. 176 · �5

lectuur

WIn: EEn WEEkEnd AAn zEEHier kan je je basiskennis testen van de bekende schoolse vakken, met als inspiratiebron de eindtermen eerste graad secundair onderwijs. Het systeem is een-voudig: zet de 10 antwoorden in het rooster en je krijgt in de ingekleurde kolom, van boven naar beneden, een naam die verband houdt met de eindtermen die we deze maand testen: Aardrijkskunde.

Stuur het woord vóór 25 juni naar Klasse (Weekend aan zee) - Koning Albert II-laan 15 - 1210 Brussel - secretariaat.leerkrachten@klasse.be. Begin juli vind je de oplossing en de winnaar op www.klasse.be/winnaars. Je wint een reischeque van 250 euro voor een trip van Holidayline. Daarmee kan je bijvoorbeeld met twee een weekend naar zee. Het super reisaanbod van Klasse vind je op www.lerarenkaart.be (commercieel aanbod / reizen). In april won Liane Adriaensen uit Sint-Amandsberg de reischeque. Koffers klaar!

w!NHOE GOEd BEn jE vOOr AArdrIjkSkundE?

CANON CULTUURCEL Jan Staes • Dirk Terryn • Jan Luyten • Brecht Demeulenaere Koning Albert II-laan 15 • 1210 Brussel • tel. 02 553 96 63 • canon@ond.vlaanderen.be • www.canoncultuurcel.be

ScHOOlprOjEctEnBOEk Leraren (en directies) van alle onderwijsniveaus krijgen in het najaar de kans om hun cultuurprojecten voor te stellen aan collega’s van andere scholen. Canon Cultuurcel publiceert dan een schoolprojectenboek, vol frisse, cre-atieve projecten. Hebben jullie op school zo’n project uitgevoerd, al dan niet in het kader van DynaMO2? Waren collega’s, leerlingen en ouders wild enthousiast? Genoten je leerlingen van creatieve impulsen of bijzondere ontmoetingen? Surf naar www.canoncultuurcel.be en reserveer meteen je plaatsje in deze praktische projectengids.

www.canoncultuurcel.be➠

culturElE vErWEnAvOnd Alvast noteren met stip: dinsdag 25 september. Dan zijn alle Vlaamse leraren uitgenodigd voor een culturele verwenavond. Uitvoerders, locatie en organi-satie blijven nog even een goed bewaard geheim. In het septembernummer van Klasse zal je er alles over lezen. Als je je via www.canoncultuurcel.be aanmeldt als ‘cultuurgangmaker op school’ krijg je half augustus een per-soonlijke uitnodiging in je (elektronische) brievenbus. Meteen doen dus.

www.canoncultuurcel.be➠

IS kunSt tOf?In ‘Is kunSTof?’ beschrijft journaliste Jelle Van Riet acht verhalen over de samenwerking tussen leraren en kunstenaars, met creativiteit als motor. Hoe pakt die kunstenaar het lesonderwerp aan? Hoe ervaren de leraren en leerlingen de sessies? Het is de recentste publicatie uit een reeks van zeven denkdocumenten waarmee Canon Cultuurcel de discussie rond kunst, cul-tuur en onderwijs stimuleert. Denkdocumenten zijn geen vaste visies, ze roepen vragen en reacties op. Antwoorden misschien, of nog meer vragen.De denkdocumenten zijn enkel verkrijgbaar via www.ond.vlaanderen.be/publicaties (zolang de voorraad strekt)

a

a

kunSt IS tOf 84 schoolteams, leraren (wiskunde en/of exacte wetenschappen, maar ook wel andere vakken) stelden hun kandidatuur voor de achtste editie van ‘kunSTof’. Onder hen heel wat scholen uit buso, bso en tso. Zij legden de voorbije maanden allemaal een kunstzinnig mini-trajectje af, samen met een kunstenaar. Externe verslaggevers volgden de projecten op de voet. De verslagen, foto’s en filmpjes vind je op www.kunstenaaropschool.be. Lees de ervaringen van je collega’s, geef je eigen commentaar, wie weet krijg je zelf de smaak te pakken voor zo’n project.

www.kunstenaaropschool.be ➠

s

s

Elisabeth Broeckaert©

1. Natuurgebied aan de Belgische kust

2. Dier op 23° 26’ 22” NB

3. Badstad, met deelgemeenten Stene en Zandvoorde

4. Stad op 50° 50’ 48” NB, 4° 21’ 17” OL

5. Vlaams cartograaf (1512-1594)

6. Rivier die Nete en Dijle verbindt met Schelde

7. Vlaamse havenstad vòòr de verzanding

8. Voormalige mijnstreek in de provincie Henegouwen

9. Grote staande steen, door mensen opgericht

prAktIjkprOjEctEn GEzOcHtOp 12 (basisonderwijs) en 13 november (secundair onderwijs) zijn er de ‘Dagen van de Literatuureducatie’ in de Mechelse Lamotsite. Op het pro-gramma staan workshops, lezingen, ontmoetingen enz. rond poëzie en onderwijs, school versus bibliotheek, literatuur en muzische vorming enz. De dagen zijn een organisatie van Canon Cultuurcel, Stichting Lezen en VCOB.Voor de infomarkt met praktijkideeën zoekt Canon Cultuurcel bibliotheek-, boek-, literatuur-, poëzieprojecten uit basis- en secundair onderwijs. Kom als ambassadeur van je school je project voorstellen aan je collega’s van andere scholen.Meld je meteen aan via www.canoncultuurcel.be of jan.luyten@ond.vlaanderen.be

a

zekerdoen - KLASSE Nr. 176 · ��

Canon Cultuurcel

StEmmEn OndEr dE StErrEnVocaal kunstwerk weerklinkt op 23, 24 en 25 augustus tussen de ruïnes van de abdij in Villers-la-Ville (Waals-Brabant). Zes muzikale gezelschappen treden op in de sfeervol verlichte kapel, tussen resten van kloostergebouwen en in tuinen. Je geniet van heldere stemmen onder een dito sterrenhemel.

Het Koor van de Universiteit van Oxford vertolkt vocale Engelse muziek van de 16de tot de 20ste eeuw. Ook originele filmsoundtracks vormen voor hun kelen geen probleem.Uit Frankrijk komt het Polyfonisch Koor van de Alpen. Het hedendaags vocaal gezelschap Pow woW deelt de Franse roots. Zij brengen hits en nieuwe liederen. De ‘Kleine Mozarts van Wenen’ verrassen met opmerkelijk pure stemmen. De Amerikaanse Negro Spiritual Gospelgroep ‘Golden Gate Quartet’ is intussen wereldbekend en trad op met o.a. Jacques Brel, Gilbert Bécaud en Jean Ferrat.Een hele troep jonge dames en twee heren: Scala treedt op met de Kolacny Brothers.

Een spetterend vuurwerk met een muzikale apotheose stuurt je verrukt huiswaarts.

Redenen genoeg om vóór 22 augustus een ticket te reserveren via 02 736 01 29. Vermeld codewoord ‘klasse_ndc 07’ en je krijgt 4 euro korting. Je betaalt 31 euro + 1 euro admi-nistratieve kosten.Via www.lerarenkaart.be maak je kans op één van de tien duotickets voor donderdag 23 augustus. Het wedstrijdformulier vind je op startpagina. De winnaars krijgen om en bij 30 juni hun duotickets thuisgestuurd.

www.stemmenonderdestemmen.be.

➜

➜

➜

➜

➜

➠

dAG vAn dE nIEuWE muzIEkWat is nieuwe muziek en hoe komt ze tot stand? Hoe klikt ze met andere kunstvormen? Je ontdekt het op 8 juli in Tongeren. Op deze ‘Dag van de Nieuwe Muziek’ van Artuatuca-Festival van Vlaanderen betaal je een reductietarief voor de concerten en krijg je gratis rondleidingen waarbij je in dialoog gaat met artiesten en componisten. Afspraak om 13.30 u. aan het parochiecentrum van Sint-Jan. Het programma start om 14 u. in de neogo-tische kapel van ‘Het Convent’ en eindigt om 21 u. in de Sint-Janskerk. Je maakt kennis met in totaal vier creaties.

Klankinstallaties van Hans Van Koolwijk en improvisatieconcert met organist Jan Hage. Je verneemt er meer over de initiatieven van het Festival rond hedendaagse muziek in het deeltijds kunstonderwijs.Ensemble 88 (Jos Kamp) brengt een programma dat volledig gewijd is aan vrouwelijke componisten van vandaag.In de vooravond geniet je van een drankje of een hapje op een van de terrassen van de Grote markt, terwijl je luistert naar nieuwe muziek voor beiaard, door Arie Abbenes.Avondconcert door Champ d’Action o.l.v. Jaan Bossier.

Je wordt bovendien rondgeleid in vier groepjes langs de kunstwerken en installaties van Artuatuca.

50 leraren (met partner of collega) schrijven in via www.lerarenkaart.be voor de rondleiding en concerten. Zij betalen de speciale reductieprijs van 7 euro p.p. Let wel, je inschrijving is pas definitief na betaling (vooraf!) met vermelding ‘Actie Klasse’. Je krijgt het reke-ningnummer per mail nadat je inschreef. Wat het festival nog meer biedt, verneem je op www.festival.be/limburg. Info en reservatie: Basilica-Festival van Vlaanderen - Vlasmarkt 4 - 3700 Tongeren – 012 23 57 19 - info@basilica.be (voor de lerarenactie kan je alleen via www.lerarenkaart.be inschrijven)

➜

➜

➜

➜

SOlIStEn Op HEt dOmEIn

Op zaterdag 8 september verwacht de prestigieuze Abdij Ter Kameren (Brussel) jou vanaf 18 u. voor een muzikale wandeling. Meester José Van Dam daagt Roger Hodgson (Supertramp) en Maurane uit om onder leiding van een filharmonisch orkest hun lyrische stemmen het publiek in te sturen. Ook sopraan Hendrickje Van Kerckhove en tenor Michael Fiscki zijn van de partij, evenals Dirk Brossé, Le duo en Découvertes. Je kuiert van het ene optreden naar het andere. Om 23.30 u. sluit het evenement af met een reeks beroemde operamelodieën en een reusachtig vuurwerk. Alle vocale gezelschappen staan dan samen op het hoofdpodium.Maak kans op één van de tien duovrijkaarten. Duik naar www.lerarenkaart.be. Op de startpagina staat een doorklik naar het wedstrijdformulier. De winnaars krijgen uiterlijk op 30 juni bericht per post. Ben je niet bij de gelukkigen dan kan je tot 31 augustus op het nummer 02 736 01 29 reserveren. Vermeld bij reservatie het codewoord ‘klasse_sol 07’ en je krijgt een korting van 6 euro. Je betaalt 39 euro + 1 euro administratieve kosten.Solisten op het Domein – Abdij Ter Kameren – Brussel - www.solisten.be

Tour des Sites©

a KOrtiNG

a KOrtiNG

w!N

a KOrtiNG w!N

�8 · KLASSE Nr. 176 - zekerdoen

lerarenkaart

nAAr dE pOëzIEzOmErS In WAtOuVan 1 juli tot 9 september kan je naar Watou, voor de 27ste Poëziezomer. Onder de versregel ‘Een lek in het zwijgen: noise-‘ van de Nederlandse dichter Hans Faverey zoeken 25 hedendaagse beeldende kunstenaars en evenveel dichters naar de manier waarop beeld en woord nieuwe creaties vormen met klank en geluid. Naast de Nederlandstalige poëzie beluister je gedichten in de klankrijke Romaanse talen (Frans, Italiaans, Spaans en Portugees met vertaling in het Nederlands).Interesse? Voor 100 Vlaamse leraren, hun partner en hun kinderen (5-14 jaar) slaat de Poëziezomer 2007 zijn dichtbundels wagenwijd open. Kom op vrijdag 24 augustus naar Watou. Van 10.30 tot 17 u. krijg je een cultureel dagprogramma met muzische workshops en rondleidingen voor volwas-senen en kinderen. Je krijgt interactieve rondleidingen op het parcours en ontmoet dichters (o.a. Joke van Leeuwen) die voorlezen uit eigen werk en die met de bezoekers in dialoog gaan. Kinderen volgen in twee leeftijdsgroepen een poëzie- en klankworkshop o.l.v. docenten van zZmogh, vzw voor kunst-educatie. Aan het eind van deze vipdag krijgen alle leraren een didactisch pakket en de vierkleurencatalogus ‘Poëziezomer 2007’. De kinderen krijgen een literair cadeau. Tijdens de pauzes en bij de receptie is er koffie en een streekgebonden drankje en hapje. Omdat de omgeving tal van mogelijkhe-den biedt, loont het zeker de moeite om je lerarendag uit te breiden tot een paar dagjes Westhoek (meer info en logies: www.toerismewesthoek.be).

Hoe schrijf je in?Deze actie is gratis voor 100 leraren met lerarenkaart. Vergezellende partners betalen het reductietarief van 6 euro en voor het programma voor kinderen (5-14 jaar) betaal je 3 euro per kind. Inschrijven doe je voor 30 juni via www.lerarenkaart.be. Rond 10 juli ontvangen 100 gelukkigen via de gewone post een persoonlijke uitnodiging met wegbeschrijving. Breng deze uitnodiging mee en leg ze, samen met je lerarenkaart, voor aan de infokiosk ‘lerarendag’ op het Watouplein.Info: maria.haerynck@poeziezomerswatou.be - www.poeziezomerswatou.be

OdeG

and©

fEStIvAl vAn vlAAndErEn, vlAAmS-BrABAnt, mét WItSELeuven verwelkomt veertien concerten van het Festival van Vlaanderen. Twaalf keer krijgen leraren 25 % korting op vertoon van hun lerarenkaart 2007. Het dertiende en veertiende concert zijn gratis toegankelijk. Zeven concerten brengen onder de naam NOVECENTO muziek uit de twintigste eeuw. TRANSIT programmeert muziek uit de eenentwintigste eeuw.

NOVECENTO vangt op maandag 24 sep-tember aan met een concert van wereld-klasse. De Noorse pianovirtuoos Leif Ove Andsnes laat zich leiden door de inspiratie van het moment. Het tweede pianoconcert van Brahms is een innige muzikale dialoog. Andsnes’ gesprekspartner is Philippe Herreweghe. Hij leidt deFilharmonie. Achteraf brengt deFilharmonie de tweede symfonie van Sibelius.

Op 1 oktober monteert Margaret Leng Tan schroeven, bouten en rubber tussen haar pianosnaren om John Cages ‘Sonatas and Interludes for Prepared Piano’ te spelen. De omge-bouwde kapel van het Iers college is een uiterst geschikt kader voor dit intieme concert.

8 oktober brengt met ‘Rapsodie voor viool en piano’ (Béla Bartók) de sfeer van Roemeense en Hongaarse volksmuziek naar het Iers college. Op 11 oktober vertolkt acteur Hubert Damen de hoofdrol in Igor Stravinsky’s ‘Geschiedenis van de soldaat’. Hij verkoopt zijn viool (ziel) aan de duivel voor een magisch boek dat de toekomst voorspelt. Het jonge Emanon Ensemble bespeelt ondertussen viool, contrabas, klarinet, fagot, trompet, trombone en slagwerk. De legerkazerne van Heverlee is de geknipte locatie. Op 17 okto-ber begeleidt Bl!ndman [4x4]sax live Buster Keatons stille film ‘Steamboat Bill Jr’. Hilarisch en teder. Dit concert is gratis toegankelijk.

Verder: 18 oktober - Prometheus Ensemble brengt Mauricio Kagel en 25 oktober - Zehetmair Quartett voert Paul Hindemith, Robert Schumann en Béla Bartók op.

Voor de TRANSIT-concerten begeef je je naar het STUK. Die beginnen op 26 oktober met Danel Kwartet en Jan Michiels (piano). Geef alvast het jonge-renproject van zondag 28 oktober een flinke veeg in je agenda. Dat project is gratis toegankelijk, maar reserveren is verplicht.

Het volledige programma van Novecento en Transit met uurregeling, prijzen en locaties vind je op www.festival.be. Je kan er ook een brochure en/of e-zine aanvragen.

a KOrtiNG

a ViPDaG

OdEGAnd: muzIEk Op En lAnGS HEt WAtErGent dompelt je op 15 september onder in volkse gezangen, heerlijk klassiek, opzwepende Afrikaanse beats, hartverscheurende flamenco en nog veel meer. De bootjes die klaarliggen voor OdeGand brengen je naar tientallen concertlocaties. Plan die dag geen vroege thuiskomst, want ook het spektakel ‘s avonds op de Graslei - met spetterend vuurwerk - wil je niet missen!OdeGand is na vijf edities nu al een klassieker. Vorig jaar waren alle tickets vooraf al de deur uit! Als leraar betaal je voor je eigen ticket in voorverkoop 18 euro (i.p.v. 20 euro). Tickets reserveer je bij Uitbureau (Kammerstraat 19 – 9000 Gent, 070 77 00 00). Met je ticket krijg je toegang tot meer dan 30 concerten en kan je met de bootjes van de ene locatie naar de andere. Je stippelt je eigen parcours uit en beleeft dus een heerlijk dagje op eigen tempo.Volledig programma vanaf 15 augustus op www.odegand.be of www.festival.be/gent

a KOrtiNG

zekerdoen - KLASSE Nr. 176 · �9

lerarenkaart

lESSEn uIt HEt vErlEdEn«Onderlegde gidsen gaven ons op (te) korte tijd een volledig overzicht van de Slag van Passchendaele», schrijft Raoul Vercaigne naar aanleiding van de lerarendag in het Memorial Museum Passchendaele 1917. «Zowel de heroïek van de ‘overwinnaars’ als ‘de moegestreden Duitse troepen’ kreeg nadruk. Indien ik leraar secundair was, ik schreef me onmiddellijk in voor ‘een dag in de huid kruipen van een geallieerd soldaat’. Eigenlijk moet elke jongere hier deze bloedige bladzijden uit onze geschiedenis beleven. Alles gaat nu in korte tijd verloren. Een volk dat zijn geschiedenis niet meer kent, verliest zichzelf. Vind ik. Het museum is heel goed ingericht. Ik kom er zeker terug. Geef ons nog van die dagen!»Memorial Museum Passchendaele 1917 – Ieperstraat 5 – 8980 Zonnebeke. Zelf je mening geven over een museum, natuurpark, wetenschappelijke instelling? Surf naar www.lerarenkaart.be, tik in de zoekfunctie (een deel van) de naam in van de bezochte instelling en klik onderaan op ‘Geef hier je mening’.

HAnG dE BOEBOEk uIt De schminktent transformeert jou in een ‘Boeboek’. In de theatertent leest een rasverteller voor uit de boeken van Marc de Bel. Voor je het weet draai je potten, knutsel je met ‘papier-maché’ of dans je op zijn Afrikaans. Op het podium swingt de Ketnet Band. Het Marc de Belfeest op zondag 8 juli in Deinze (13-18.30 u.) is – om het met de woorden van de meester te zeggen – een keutelleuk familie-evenement. Jonge reporters interviewen Marc de Bel of de Ketnetters. Krieltje Kakelbont schudt handen. Kinderen tussen 3 en 16 jaar betalen 5 euro, begeleidende volwassenen krijgen gratis toegang. Lerarengezinnen met een hoge de Bel-factor maken kans op een duoticket. 10 dergelijke kaartjes gaan naar de winnaars van de wedstrijd op www.lerarenkaart.be. Een doorklik naar het wedstrijdformulier staat op de startpagina.Bij goed weer: Recreatiedomein De Brielmeersen Deinze (ingang Stadionlaan) – bij slecht weer: Brielpoort Deinze – wie zijn kaarten op voorhand koopt, krijgt een gratis Boeboekstripverhaal - VTB Cultuur – Osystraat 35 – 2060 Antwerpentel. 03 224 10 52www.marcdebelfeest.be

klEutErS kOnInG(In) BIj cOlIBrO Word je van lezen groot en sterk? Zeker het proberen waard. Daarom maken uitgeverij Clavis en de CoLibro-boekhandels van juni de peuterboe-kenmaand. Veel kleuters ontdekken boeken pas in de klas, met dank aan de kleuteronderwijzers. Speciaal voor hen heeft CoLibro een cadeau: een vierkleuren-poster van Liesbeth Slegers. 2 000 gratis exemplaren liggen te wachten in de CoLibro-kids-boekhandels. Vraag vandaag nog een bon aan op www.lerarenkaart.be (startpagina, rubriek ‘gelezen in klasse’) en ga de poster ophalen. Aanbod geldig zolang de voorraad strekt, één per kleuteronderwijzer.Alle CoLibro kids-boekhandels vind je op www.colibro.be. Steden: Aalst, Antwerpen, Borgerhout, Brugge, Brugge Sint-Kruis, Brussel, Deerlijk, Genk, Gent, Gent-Ledeberg, Hasselt, Ieper, Kortrijk, Leuven, Lier, Mechelen, Mol, Mortsel, Oudenaarde, Roeselare, Sint-Niklaas, Sint-Truiden, Tienen, Turnhout en Zedelgem.

mEt HEt GEzIn nAAr dE kAASBOEr‘Zo de streken, zo de kazen.’ Wil je achter de huppelende paters uit de televisiespot aan? Op zaterdag 1 september krijg je samen met je gezin een gratis rondleiding in de Oude Kaasmakerij (Passendale). Jouw wel-komstgeschenk bestaat uit de brochure van De Oude Kaasmakerij, educatieve bladen en handleidin-gen. Nadien nemen speciaal opgeleide gidsen je mee van melk naar kaas. Kinderen luisteren naar het verhaal van de Vos en de Raaf. Je verneemt welke melk voor kaasproductie deugt en hoe het proces verloopt. Hoe komen er gaatjes in de kaas? Is zuivel echt zó gezond? De antwoorden komen eraan gekarnd. Voorts breng je een bezoek aan het interactieve kaascentrum en gebruik je al je zintuigen om kaas te ‘proeven’. Want om te weten, moet je proeven. Elke deelnemer krijgt een kaasbordje met vier typische streek-kazen: Passendale, Père Joseph, Oud-Brugge en Chevagne. Geen muizenis-sen! Ga snel naar www.lerarenkaart.be en schrijf je in voor deze lerarendag. Vermeld aan welke rondleiding je deelneemt: 10, 12, 14 of 16 u.De Oude Kaasmakerij – ’s Graventafelstraat 48A – 8980 Passendale – www.deoudekaasmakerij.be

Op vISItE BIj OOm tOOn Klets. Boem. Botsing tussen het inter-nationale modernisme en de katholieke Vlaamsnationale idealen! Rieks Swarte meet na tachtig jaar de blikschade op. Zijn opa Jos is de schoonbroer van toneelschrijver Anton Van de Velde. Tussen de Eerste en de Tweede Wereldoorlog schrijven ze elkaar gere-geld brieven. Die bulken oorspronkelijk van idealisme, maar stilaan raken de beide heren verbitterd en ontgoocheld. Tot ze elkaar niet veel meer te vertellen hebben. In ‘Oom Toon, waar gebeurd’ gaat Rieks Swarte uit van Van de Veldes theaterstuk ‘Tijl’. Onder andere Lukas Smolders en Tania Van Der Sanden spelen. 40 leraren mogen met collega of partner gratis naar de try-out op donderdag 28 juni om 20 u. in de KVS (Brussel). Surf naar www.lerarenkaart.be (startpagina, rubriek ‘gelezen in Klasse’). Daar vraag je je gratis duoticket aan. Wie zo’n ticket krijgt, komt ook.KVS_BOX & BOL – Arduinkaai 7 – 1000 Brussel – Info en tickets: 02 210 11 12 – www.kvs.be

VTB©

CoLibro©

a ViPDaG

a w!N

B Gratis

B w!N

Oude Kaasmakerij©

40 · KLASSE Nr. 176 - zekerdoen

lerarenkaart

lEOnArdO: tOvEnAAr Of EurOpEES GEnIE?Leonardo da Vinci verenigt de titels ‘groot kunstenaar’ en ‘European Genius’. Bij de vijftigste verjaardag van de ondertekening van het Verdrag van Rome, draait de prestigieuze tentoonstelling in de al even bijzondere Nationale Basiliek van Koekelberg rond dit genie. 3 000 m2 originele documenten, maquettes, codex, uitvindingen verdeeld over vier luiken.

Het leven van leonardo da vinciLeonardo studeert in Firenze, gaat als schildersgezel werken bij Andrea Del Verrochio en verblijft ten slotte in ‘Clos Lucé’, in dienst van de Franse koning.

zijn kunstwerkenZijn schilderijen en bijzondere schildertechniek maken Leonardo da Vinci heel bekend. Aan de hand van de replica van ‘Het Laatste Avondmaal’ ontdek je zijn werkwijze. Je kan een vergelijking maken met ‘laatste avond-malen’ geschilderd door andere kunstenaars. Animatiefilms tonen zijn andere meesterwerken als de Mona Lisa en de Annunciatie. De maquette van zijn beroemde ruiterstandbeeld weerspiegelt anderzijds zijn werk als beeldhouwer.

zijn geschriftenVerbaas je over Leonardo’s notitieboeken. Het spiegelbeeldschrift blijft speci-alisten over de hele wereld intrigeren. Aan de hand van animaties analyseer je Leonardo’s werkwijze.

zijn machinesVeelzijdig als hij was deed Leonardo da Vinci een aantal revolutionaire uitvindingen. Als tekenaar van o.a. een helikopter, een valscherm, machine-geweren, een bepantserde tank, een 240 m lange brug… ontpopt hij zich als de eerste moderne ingenieur. Het vierde luik van de expo toont exacte replica’s van Leonardo’s machines, uitgeleend door bekende wetenschap-pelijke instellingen uit Firenze, Rome, Milaan en Ambroise.

Aanbod voor leraren: gratis van 15/09 tot 14/10De tentoonstelling blijft zes maanden en is toegankelijk vanaf 15 september 2007. Van 15 september tot 14 oktober 2007 bezoek je als houder van de lerarenkaart de tentoonstelling gratis. Je hoeft niet in te schrijven, je leraren-kaart 2007 tonen volstaat. Daarna betaal je de gewone tarieven.

Nationale Basiliek van Koekelberg – Brussel – www.expo-davinci.eu – info@cp-expo.be

Collections & Patrimoines

©

a Gratis

zekerdoen - KLASSE Nr. 176 · 41

lerarenkaart

«Ik ken het nachtelijk

gekraak van elke kamerdeur»

4� · KLASSE Nr. 176

De COlleGa

De week VAn tOm BruylAnDt (min. 46 uur OP internAAt)mAAnDAG DinsDAG wOensDAG DOnDerDAG VriJDAG

15.00u. - 24.00u.

(studie, eten, studie, ontspanning, ...)

00.00u. - 09.00u.15.00u. - 22.00u.

(idem maandag)

12.00u. - 24.00u.

(eten, studie, ontspanning, avondeten, ...)

00.00u. - 09.00u

Bijslapen!

«Eens om de vier weken doe ik de aankomst (maandag tussen 07 en 09u) en de sortie (vrijdag tussen 15 en 18u). Tijdens de examens voorzien we ook studie vanaf ’s middags 12u.»

speelt zelf mee. Spelverdeler. De heenwed-strijd wonnen ze met 7-1 en ook vandaag gaat het vlot. De Antwerpse internaatploeg verliest met 4-1. Wanneer de spelers van Tom naar de kleedkamers stappen, fluiten ze tussen de tanden: «Waw, mijnheer, hier heb-ben ze twee refters.» «Hé, jongens, het gras is hier nochtans niet groener, hoor.» Enkele jaren geleden was er een heuse internaat-competitie met verschillende ploegen. «Nu zijn we maar met twee meer. Andere inter-naten merkten dat sommige leerlingen het jaar nadien overliepen naar ons internaat. Ja, in Dendermonde hebben we aangename gebouwen.»

Waarom trekt een jonge gast met een regen-taatsdiploma als begeleider naar het inter-naat? «Ik heb enkele jaren interims gedaan en eventjes in een computerbedrijf gewerkt. Een interim in een internaat viel enorm mee, tegen de aanbieding voor een vast contract hier zei ik dus niet nee.» Tom heeft ervaring als chiroleider, was monitor op speelpleinen en mutualiteitsreizen. «Omgaan met jonge-ren blijft het voornaamste plezier van deze job. Nog geen enkele dag ben ik met tegen-zin naar het werk vertrokken. Kan iedereen in het onderwijs dat zeggen?»

skeletLesgeven doet Tom niet meer, maar tijdens de studietoezichten worstelt hij met leerstof van zowat alle vakken. «Ouders hopen dat hun kind op internaat persoonlijke studie-begeleiding krijgt, maar dat is een utopie. Ik reken erop dat jongens uit de hogere jaren zelfstandig kunnen leren. Hoogstens con-troleer ik eens of ze taken hebben gemaakt en lessen geleerd. Met de jongere leerlingen ben ik intensiever bezig.»

Op de kast in zijn slaapkamer (met één bed voor hem en één voor zijn collega die de an-dere nachten doet) staat het skelet van de kop van een konijn, een koe en een nerts. «Naast lichamelijke opvoeding heb ik ook biologie gestudeerd. Elk jaar opnieuw haal ik ze eens naar de studiezaal om iemand bij zijn biologieles te helpen.»

Politieagent«Mijnheer, mag ik nog eens naar het toi-let?» De voetbalmatch is afgelopen. De jongens zijn spontaan teruggekomen. «Leg jullie matjes maar voor de deur.» Een achttal matjes vliegen de gang op. «Even tellen of iedereen er is, ze durven soms voor de grap iemand die voor televisie in slaap is geval-len, achterlaten.» Iedere behoeftige komt om beurt de sleutel voor het toilet halen. «Met mijn matjessysteem weet ik wie al geweest is en wie nog moet.» Is Tom sympathiek? De leerlingen steken spontaan de duim op. Toch dwingen de omstandigheden hem om strikt te zijn: «Wie dat niet kan, kiest beter een an-der beroep. Soms wringt het om politieagent te spelen. Gelukkig zijn er mogelijkheden genoeg om een vertrouwensrelatie met de gasten op te bouwen. Vooral tijdens de stu-diemomenten. Tijd vrijmaken om te luisteren gaat dan voor op lessen controleren. Je bent nu eenmaal een vervangpapa.»

Elf uur en alles is rustig in het internaat van het Gemeenschapsonderwijs in Dendermonde. Collega Annick, die over de meisjes waakt, komt nog even naar het nieuws op tv kij-ken. Dan rinkelt haar gsm. Haar echtgenoot wenst haar goeienacht. Ook Tom belt naar vrouwlief. «In juli krijgen we ons eerste kind-je. Goed dat ik de eerste weken thuis ben. Zal ik die nieuwe thuissituatie met mijn job kunnen blijven combineren?» Meer dan zes-tig slapende kinderen kennen het antwoord op die vraag.

* collatie: internaats voor de versnapering en drankje die de internen rond halfnegen ’s avonds krijgen; een samentrekking van cola + traktatie?

«Mijnheer, krijgen we onze collatie*?» Tom telt de chocoladen koeken en de jetons voor een drankje uit de automaat. Achttien. Voor elke ‘grote’ jongen één. «De kleintjes zijn er vannacht niet.» Vier jongens vertrekken al naar de televisiezaal beneden: Champions League. «De eerstejaars mogen de eerste helft kijken, de anderen heel de match.» Tom blijft boven. «Mijnheer, mijn lavabo is verstopt.» «Mijnheer, ik heb geen verbinding met mijn laptop.» Om de zes seconden vuurt een jongen een verzoek af. Tom antwoordt kordaat en handelt snel. «Als je dit werk het eerste jaar doet, tolt je hoofd na een dag. Zovéél zaken die je moet onthouden - wie moet medicatie krijgen, wie plast in bed - en zoveel onverwachte zaken die er elke dag bijkomen. Na zeven jaren heb ik dat beter onder de knie.»

VrachtwagenspiegelTom kijkt door het raam naar de voetbaltoe-schouwers beneden. «Ze zijn kalm. Kruipen ze over de zetels, dan schijn ik eens met mijn zaklamp, dan weten ze dat ik hen ge-zien heb.» Het bureau van Tom is strategisch gelegen. Recht voor zich ziet hij elke kamer van de grote jongens, zij slapen in individu-ele kamers. Rechts van hem staat een grote vrachtwagenspiegel. Daarmee houdt hij de gang van de kleintjes in het oog.

Om negen uur sommeert Tom iedereen naar beneden. AC Milan staat 1-0 voor. De jon-gens zijn opvallend rustig. Deze namiddag hebben ze zelf een wedstrijd gespeeld.

Groener gras«Mijnheer, wat is de opstelling?» Dertien jongens kijken nieuwsgierig naar de positie die Tom hen op het veld zal geven. «Koen in het doel, achteraan Bram en Jeroen.» Tom

«met meer dan zestig kinderen in het internaat kan ik me geen diepe slaap veroorloven.» studiemeester-opvoeder tom Bruylandt moet polyvalent als een papa en alert als een nachtwaker zijn: «Als er ’s nachts een deur open gaat, weet ik precies van wiens kamer dat is.» Hoe houdt hij overdag de ogen open?

steeDs meer internen

Vlaanderen telt 134 internaten met 11 128 leerlingen. Dat is fors meer dan het jaar voordien (10 572 leerlin-gen) en het jaar daarvoor (10 264 ). Voorheen bleef het leerlingenaantal vrij stabiel.

KLASSE Nr. 176 · 4�

iNterNaat

In sommige culturen apprecieert men het enorm als de leraar op huisbezoek komt.

Bijna drie procent van de Vlaamse kleuters gaat niet of nauwelijks naar de kleuterklas. zij lopen onmiddellijk een belangrijke achterstand op. Het Jaar van de kleuter wil daarom iedere kleuter naar school doen gaan.

Het jaar van de kleuter

«Ik merk een groot verschil tussen kleuters die wel naar de kleuterklas zijn geweest en kleuters die dat niet hebben gedaan», zegt juffrouw Linda. Ze geeft les in het eerste leer-jaar van de basisschool Stadspark in Lier. «In de kleuterschool hebben ze al leren omgaan met opdrachten. Ze weten wat hoekenwerk is en ze kunnen veel zelfstandiger werken. Kinderen oefenen er hun fijne motoriek. Die moeten ze onder de knie hebben om te leren schrijven. Ook hun taalontwikkeling is van groot belang. Niet de woordenschat op zich, maar de schooltaalwoorden. Voor migranten-kinderen vormen ze vaak een groot struikel-blok. Of de wiskundige taal. Hoe leg je ‘het meeste’ of ‘het minste’ uit?»

De school is de vijandVan de 200 000 Vlaamse kleuters zijn er ongeveer 5 000 niet in een kleuterschool ingeschreven. Daarbovenop komen een hele-boel kinderen nauwelijks of niet naar school. Nochtans bouwt elke dag in de kleuterklas mee aan een basis voor de verdere school-loopbaan van het kind. «Kansarme ouders hebben zelf negatieve ervaringen met de school», zegt Céline Luyten, ervaringsdes-kundige in de armoede bij kansarmenorgani-satie De Link. «Ze voelden er zich vaak zelf veroordeeld. Voor hen is de school een vijand, een element van de maatschappij die kansar-men uitsluit. De ouders beschermen hun kind soms door het niet naar school te laten gaan. Ze denken: welk voordeel biedt naar school gaan? Géén één. Het helpt mijn kinderen toch niet vooruit.»

HeimweeKinderen die niet naar de kleuterklas gaan, komen vaak uit kansarme of laaggeschoolde allochtone gezinnen. Toch is men zich ook in allochtone kringen bewust van het belang van regelmatig naar de kleuterschool te gaan. «De eerste generatie Turken dacht dat ze hier maar tijdelijk zou blijven. Dat ze de mijnen op een dag weer zouden achterlaten», zegt Selamet Belkiran van de Unie van Turkse Verenigingen. «De huidige generatie beseft dat ze hier zal blijven en wil graag investeren in integra-tie en in scholing. Maar Turkse ouders zijn vaak laaggeschoold, ze zien het belang van de kleuterschool niet in en als hun kind dan heimwee heeft, zijn ze sneller geneigd om het thuis te houden.»

zonder autoToch krijgen ouders van instappende kleuters soms tegenstrijdige signalen van de school. De juf of meester is niet altijd even blij met de extra kleuter: hij moet nog veel slapen, is niet echt schoolrijp, nog niet zindelijk... «Begrijp je dat ze dan ontmoedigd worden?», stelt Kathleen Vandenput van het schoolopbouw-werk in Heusden-Zolder. Volgens haar hebben sommige ouders het ook moeilijk om hun kind los te laten. Bepaalde doelgroepen maken minder gebruik van de kinderopvang. Naar school gaan is dan de eerste keer loslaten. «Zeker voor iemand die al zijn eigenwaarde haalt uit de zorg voor dat kind. In sommige culturen verwacht men van de vrouw dat zij voor het kind zorgt. Anderen zijn werkloos en hebben niet veel anders om handen. In beide

gevallen voelt het aan alsof ze het kind moe-ten ‘afgeven’ aan de school. We mogen hen dus niet zomaar beschuldigend aanspreken over de afwezigheid van hun kind. Bovendien is het soms praktisch moeilijk om zonder auto een kind naar school te brengen.»

In Heusden-Zolder geven ze daarom in alle kleuterscholen het boekje ‘Wannes gaat naar school’ mee bij de inschrijving. Het boekje ver-telt over de eerste schooldag van Wannes en introduceert een aantal schooltaalbegrippen bij anderstalige ouders. «Het boekje zegt: de verantwoordelijkheid voor de schoolloopbaan ligt zowel bij de ouders als bij de school. Het kind inschrijven wordt op deze manier méér dan een administratief moment», verklaart Vandenput.

stuur een sms«De harde kern van niet-overtuigde ouders is eigenlijk vrij klein», zegt Kathleen Vandenput. «Een bezoekje thuis kan wonderen doen.» «Als een leraar thuis langskomt, wordt dat enorm geapprecieerd in de Turkse gemeenschap», zegt Selamet Belkiran. Johan Boucneau, staf-medewerker bij de cel Educatieve projecten

44 · KLASSE Nr. 176

sCHOOl&tHuis

In sommige culturen apprecieert men het enorm als de leraar op huisbezoek komt.

van de stad Genk, gelooft dat je allochtone ouders uiteindelijk wel mee krijgt. «Je moet bijna denken: ‘Wij willen jou op onze ouder-avond, of je nu zelf mee wil of niet.’ Je moet ze laten merken dat je hen niet loslaat. En je moet je boodschap herhalen. Niet enkel in het begin van het schooljaar een lijstje meegeven met de datums van de activiteiten van het hele jaar op, maar de week vóór een activiteit nog eens opbellen en als het kan de dag zelf nog een sms’je sturen.»

Achterlaten«Om kansarme ouders te overtuigen van het belang van de kleuterschool, bestaat geen pasklare werkwijze», zegt Céline Luyten. «Wél moet je de ouder in zijn waarde laten. Doe niet alsof je beter weet wat goed is voor het kind. Elke ouder wil immers het beste voor zijn kind. Kansarmen zijn het vaak beu dat anderen beslissingen in hun plaats willen nemen. Werk via de ouder aan de toekomst van het kind. Toon niet enkel interesse voor wat van het kind verwacht wordt op school, maar informeer ook hoe het thuis is en hoe het met de ouders gaat.» Johan Boucneau: «Vraag ook eens aan de ouders wat het voor

hen betekent om hun kindje achter te laten die eerste schooldag.»

Fiets gestolenNiet in elke school is er een traditie van huis-bezoeken. En leraren hebben niet altijd tijd voor een grondige inleving in de thuissituatie. Daarom is een verankering in de buurt nodig. Scholen zoeken naar verschillende mogelijk-heden om contacten met ouders te leggen. Kathleen Vandenput: «Een school vergaderde in lokalen of rustige cafés in een volksbuurt in de schoolomgeving. Een leraar liet haar fiets liever niet buiten staan, omdat ze bang was dat hij daar gestolen werd. Zo leven er nog altijd tweestrijd en vooroordelen bij de benadering van kansarme of allochtone ouders. Kansen kan je vergroten met een goed samenspel tussen onderwijs en welzijndiensten.» «Toch gebeurt er al veel in de scholen», zegt Johan Boucneau. «Er zijn heen-en-weerschriftjes, er is overleg met Kind en Gezin of de gemeente, er zijn vertalingen van het schoolreglement enz. Allemaal met het doel om enkele basis-cognities tussen de oren te krijgen. «Maar leraren kunnen het niet alleen», besluit hij. «It takes a whole village.»

zeVen tiPs Om kleuters VrOeGer in De klAs te BrenGen (en te HOuDen)

1. Zorg voor éénduidige commu-nicatie met ouders. Benadruk dat hun kleuter welkom is maar wijs op de instapvoorwaarden (rijpheid, zindelijkheid...);

2. Herhaal actief je uitnodigingen voor infosessies, instapdagen of oudercontacten, via verschil-lende vormen van communicatie: gesprekje, briefje, uitnodiging…;

3. Wissel op gelijke voet in-formatie uit, inschrijven is een ‘wij-moment’;

4. Investeer in het sociale weef-sel dat in de buurt leeft;

5. Zoek uit waarom ouders hun kind niet naar school sturen. Informeer ze over wat hun kind doet in de kleuterklas;

6. Laat de ouder in zijn waarde, doe niet alsof je beter weet wat goed is voor zijn kind;

7. Bouw een positieve relatie op. Neem niet enkel contact op als er iets fout loopt.

ViJF nieuwe mAAtreGelen

Het schooljaar 2007-2008 wordt het Jaar van de Kleuter. Vijf maatre-gelen moeten het kleuteronderwijs versterken.1. Scholen zullen sneller bijko-

mende lestijden krijgen voor de instappende kleuters;

2. Scholen krijgen extra gOk-lestij-den (157 voltijdse equivalenten);

3. De scholengemeenschappen krij-gen extra zorguren (78 voltijdse equivalenten) om een actief be-leid rond kleuterparticipatie uit te stippelen;

4. Er komt intensieve begelei-ding voor kleuteronderwijzers die veel niet-Nederlandstalige kleuters in hun klas hebben;

5. Vanaf 2008 moeten alle ouders hun kleuter minstens één jaar in het kleuteronderwijs in-schrijven voor hij naar de lagere school mag.

KLASSE Nr. 176 · 45

sterKe start

op de luchthaven. «De opleiding is zwaar», zegt Louise. «Ik moet heel veel studeren. Voor onze pilootopleiding krijgen we meteorologie, vliegtuigtechniek..., voor de wetenschaps-opleiding talen en wetenschappen.» Of de leerlingen veel de lucht ingaan, hangt af van

LOUISE IN THE SKYIn Zweden kunnen leerlingen van hun zes-tiende tot hun twintigste naar het hoger secundair onderwijs. Ze kiezen uit zeventien nationale programma’s die drie jaar duren. De meeste opleidingen zijn vergelijkbaar met de Vlaamse: sociale wetenschappen, kunst, kapper, elektricien... Maar leerlingen met een erg uitgesproken interesse kunnen ook een ‘bijzondere’ beroepsopleiding volgen, zoals een vooropleiding tot auto-ingenieur of een opleiding tot piloot van een éénmo-torig vliegtuig. Eén van de twee scholen in Zweden die een pilotenopleiding aanbieden is de Sandbackaskolan in Arvidsjaur, waar de achttienjarige Louise Petré les volgt. De school werkt samen met de ‘Scandinavian Air Academy’. De leerlingen volgen de ene week les in de richting wetenschappen in de Sandbackaskolan in de stad, de andere week krijgen ze praktijk- en theorielessen

in de scholen van laplandhet weer. De leerlingen vliegen drie dagen per week, zo’n twee à drie keer per dag. Als het weer slecht is, krijgen ze theorie. Louise vliegt soms met, soms zonder leraar: «Als ik alleen vlieg, houd ik via de radio contact met mijn leraar en de verkeerstoren. Ik ben nog nooit bang geweest, je moet je vliegtuig vertrou-wen.» Net als je leraar? «Ja», zegt ze, «maar toch komt die speciale band vooral door onze gemeenschappelijke interesse: vliegen.» Deze opleiding is niet alleen een goedkope manier om een ‘commercial pilot license’ te halen - de gemeente van waar de leerling komt be-taalt de kosten -, het zet ook de deur open naar een opleiding tot verkeerspiloot. Louise mikt op een plaats in de pilotenhogeschool van Västeras. «Twee jaar geleden wist ik en-kel dat een vliegtuig twee vleugels had en als ik afgestudeerd ben, zal ik mensen de wereld rond vliegen», lacht ze. Go, Louise!

wat is lapland? rendieren en elanden. noorderlicht en middernachtszon. en lappen natuurlijk. klasse reist naar de scholen van Arvidsjaur in het uiterste noorden van zweden en ontdekt dat directeurs en leraren er ontspannen en blije mensen zijn en leerlingen er heel graag naar school gaan. importeren we meteen wat laplandgevoel?

Louise: «Alles wat je leert, heb je nodig om te vliegen.»

46 · KLASSE Nr. 176

rePOrtaGe

62 KLEINE LERARENLerares Gudrun is ziek vandaag. Maar dat veroorzaakt geen chaos: collega’s Kerstin en Laila nemen probleemloos over. De drie col-lega’s verdelen de leerlingen van de eerste drie leerjaren van de Ringelskolan al vijftien jaar in drie ‘familiegroepen’. Elk hebben ze zo’n twintig zeven-, acht- en negenjarigen in de klas. Dat systeem werkt al vijftien jaar. Wat is het geheim? De samenwerking tus-sen de drie leraren is cruciaal. «We bespreken elke week wat de leerlingen zullen leren. We maken weekplannen, bespreken problemen met leerlingen en overleggen met zorgleraar Liss-Mari,» zegt Laila. «Ook al zitten de leer-lingen in een andere klas, ze krijgen allemaal dezelfde leerstof. Maar we geven die wel op onze eigen manier.» Soms mengen de lerares-sen de leerlingen van de drie klassen en geven ze bijvoorbeeld een les op basis van het lees-niveau. Op die manier kennen ze alle leerlin-gen zeer goed. Ook de ouders weten dat: «Als ouders iets willen bespreken over hun kind, dan bellen ze naar één van de drie. We kun-nen gegarandeerd antwoorden, we kennen onze leerlingen allemaal», zegt Laila. Ouders vragen bijna nooit om hun kind bij één be-paalde lerares in de klas te zetten. Het zijn de leraressen die de groepen verdelen: ongeveer evenveel jongens als meisjes in één klas, geen ‘partners in crime’ samen, maar ook de relatie leraar-leerling speelt een rol. Kerstin en Laila zijn het erover eens: «Wij willen nooit meer al-leen werken. We voelen ons goed zo. Eigenlijk zijn we meer vriendinnen dan collega’s.»

Voor de leerlingen heeft het systeem van de leeftijdsgemengde klassen niets dan voorde-len. Ze hebben niet alleen veel meer vriendjes, ze krijgen ook onderwijs op maat. «We wer-ken erg individueel», zegt Laila. «We starten bij wat de kinderen kunnen en ze werken aan waar ze goed in zijn. Ook in een gewone klas heb je verschillen: de éne schrijft drie regels, de andere een heel verhaal. In ons systeem komt dat nog sterker tot uiting: ze kunnen op

hun eigen tempo vooruit gaan.» De jongste leerlingen pikken heel wat op van de oudste. «De nieuwkomertjes in de klas zijn nieuws-gierig, ze willen hetzelfde doen als de grote kinderen. Als ze zelf starten met bepaalde leerstof, zijn ze er al mee vertrouwd en leren ze gemakkelijker», zegt Kerstin. Maar ook de oudste leerlingen varen er wel bij. «De ou-dere leerlingen leren veel aan de kleintjes. Ze zorgen voor hen en krijgen zo verantwoorde-lijkheidsgevoel», zegt Laila. «Klopt!», lacht Kerstin. «Eigenlijk lopen hier 62 kleine leraren rond.»

BIJZONDERE ONDERNEMING

Trots tonen zes leerlingen van het ‘speciale nodenklasje’ van de Fridhemsskolan voor ge-woon lager secundair onderwijs de producten die ze verkopen in hun mini-onderneming: glazen theelichtjes en juwelen in rood, groen en blauw en een streepje geel - de traditio-nele kleuren van Lapland. Ondanks hun lichte mentale handicap runnen ze hun onderne-ming zelf, van het ontwerp tot de productie en de verkoop. Zweden heeft een zeer sterke traditie van geïntegreerd onderwijs. In het leerplichtonderwijs - van zeven tot zestien jaar - volgen alle leerlingen met een lichte mentale handicap of met een fysieke handicap les in het gewoon onderwijs.

Ook in het hoger secundair onderwijs is dat mogelijk. Enkel kinderen met een zware handicap gaan naar een speciale school. Daarnaast bestaan er ook scholen voor blinde en dove leerlingen. Leerlingen die geïnte-greerd onderwijs volgen, krijgen les samen met de andere leerlingen met de hulp van een zorgleraar of in een afzonderlijke klas in een gewone school. In de Fridhemsskolan krijgen zes leerlingen tussen veertien en zestien jaar les in hun eigen klas van drie leraren - die elk een paar vakken geven - en enkele assisten-ten. Ulrica Hedman is één van hen. Zij geeft

haar eerste jaar les in deze klas. «Ik wou per se voor de klas staan en schoolde me daarom om tot lerares voor leerlingen met speciale noden.» Nu begeleidt Ulrica mee de mini-onderneming. «Onze leerlingen hebben het beheer van de onderneming in eigen handen. Zo leren ze spreken voor publiek, moeten ze schrijven, met de computer werken, rekenin-gen maken … Dat doen ze allemaal zonder dat ze beseffen dat ze ‘leren’.» De mini-on-derneming geeft de leerlingen zelfvertrou-wen: hun producten hebben succes en ze maken veel winst. Zo veel, dat ze nu sparen voor een studiereis naar Cyprus. «Ik ben fier hun leraar te zijn», zegt Ulrica. «Ze kunnen zoveel leren. We staan ook heel dicht bij hen. Mijn leerlingen zitten drie of vier jaar bij mij in de klas. Je leert ze dus heel goed kennen en ze vertrouwen mij ook.» Ook de andere leer-lingen in de school kijken niet meer op van de ‘zorgkinderen’. Aan activiteiten, sportdagen... nemen alle leerlingen van de school deel. En zo speelt Jens, die een groot sporttalent is en autisme heeft, basketbal met de andere leerlingen. En vooral daar is het in het geïnte-greerd onderwijs om te doen. «Als onze leer-lingen naar een speciale school zouden gaan, dan worden ze iets speciaals, waar anderen op neerkijken», zegt Ulrica. «Hier hebben ze meer aanzien en voelen ze zich beter.»

Klasse nam deel aan een studiereis naar Lapland/Zweden georganiseerd met de financiële steun van de Europese Commissie in het kader van het Socrates/Arion-programma.

OP De lAPPen?Wil je samenwerken met een school uit Arvidsjaur of ervaringen uitwisse-len? Mail dan in het Engels naar Maria Lavander, medewerker bij de dienst Onderwijs van de stad Arvidsjaur via maria.lavander@arvidsjaur.se.

ulrica: «Kinderen met een handicap kunnen zoveel leren.»

Laila en kerstin: «Nooit meer alleen werken.»

KLASSE Nr. 176 · 4�

iNsPiratie

Padresابآلا

ParentsJaarlijks willen tienduizenden anderstalige vaders en moeders nederlands leren. «Velen wonen al langer hier, maar merken dat ze niet genoeg nederlands kennen om hun kinderen te helpen bij huiswerk of om te communiceren met de school», zegt kim willems van het nederlands Huis in Brussel. De Vlaamse Huizen doen nu een oproep aan alle scholen: «Verwijs anderstalige ouders naar ons door.»

«Stuur ons anderstalige

ouders»

40 000 kAnDiDAten Per JAAr

Sinds 2004 zijn in Vlaanderen acht Huizen van het Nederlands actief: een in elke Vlaamse provincie en een in de steden Antwerpen, Brussel en Gent. Bij de Huizen van het Nederlands kunnen anderstalige volwassenen terecht voor informatie over het cursusaanbod Nederlands als tweede taal (NT2). Daarnaast staan de Huizen in voor de coördinatie van de intake, de testing en de oriëntering naar het meest gepaste aanbod. Zelf geven ze geen cursussen. Acht Huizen, zes tendenzen:

1. In 2006 meldden zo’n 40 000 an-derstaligen zich aan om Nederlands te leren. Dat aantal neemt bijna overal toe. De provincies Limburg en Vlaams-Brabant en de stad Antwerpen noteren een stijging met een derde of meer vergeleken met vorig jaar. De drukste periode is het najaar.

2. Globaal genomen melden meer oud-komers (allochtonen die al meer-dere jaren in ons land verblijven) dan nieuwkomers zich aan. De verkla-ring daarvoor ligt in meer wettelijke verplichtingen om Nederlands te leren, maar ook de stadsvlucht, o.a. vanuit Brussel.

3. Voor één Huis op de drie zijn ouders van schoolgaande kinderen een prioritaire doelgroep.

4. Sommige Huizen werken intensief samen met scholen: ze stellen hun werking voor op oudercontacten of tijdens schoolfeesten, ze pakken er uit met een concreet project rond huiswerkhulp. Andere promoten zich via folders, stuurgroepen, LOP’s en oudergroepen.

5. Dankzij de Huizen komen anderstali-gen beter en sneller in de gepaste Nt2-cursus terecht. De klasgroepen zijn daardoor homogener, wat de cur-sussen zelf ten goede komt.

6. Sommige Huizen werken ook projec-ten uit voor allochtonen die een hogere studie willen aanvatten. Ze krijgen kansen om het vereiste ‘academisch Nederlands’ te leren.

moet ik geen kinderen opvoeden.» Hoe snel de cursisten vorderen? Sibel uit Turkije kijkt naar het televisiejournaal op VTM, Bilgin leest na een jaar cursus haar eigen kinderen uit Nederlandstalige kinderboekjes voor en Rhimou kijkt met haar jongste naar Ketnet. «Nederlands is een officiële taal in België, dus moet ik het leren», vindt Sükriye.

screeningsNormaal gezien organiseren de Huizen van het Nederlands zelf geen cursussen Nederlands, maar in Brussel lanceerden Kim Willems en Jozefien Lecluyse het project ‘School en Ouders’. Al twintig Brusselse basisscho-len doen mee. Kim Willems: «Anderstalige ouders die hun kind inschrijven in een Nederlandstalige school ondervinden com-municatieproblemen. Ze kunnen hun kind niet helpen bij huiswerk, begrijpen niet wat er in de brieven van de school staat. Ze willen vooral het Nederlands van de school leren. Sommige scholen willen dat in eigen huis organiseren, maar dat is niet altijd haalbaar. Sinds drie jaar organiseren wij met enkele Brusselse Centra voor Volwassenenonderwijs daarom zelf beginnerscursussen voor ouders op centrale locaties. We zoeken scholen die willen meewerken aan het project, vervol-gens werven de scholen geïnteresseerde ouders. Als die er zijn, organiseren we ter plaatse screenings om te bepalen wat voor cursus het best bij ze past.»

«Ik leer Nederlands om mijn twee kinderen te helpen met hun huiswerk», zegt Rukije. Ze komt uit Kosovo en is nu negen jaar in België. «De woordenschat en de grammatica zijn niet gemakkelijk, maar de uitspraak vind ik het moeilijkst», voegt Samira toe. Zij komt uit Marokko en woont nu drie jaar in Brussel. Samen met een tiental andere vrouwen volgt zij de basiscursus Nederlands in het Centrum voor Volwassenenonderwijs in Schaarbeek. Speciaal aan de cursus is dat hij volledig ge-richt is op de taal van de school. Het initia-tief komt van het Huis van het Nederlands in Brussel. In totaal telt Vlaanderen acht Huizen van het Nederlands (zie kader). Ze wijzen anderstalige volwassenen de weg naar de gepaste cursus Nederlands. De Huizen zijn nog maar een tweetal jaren op kruissnel-heid, maar ze vullen duidelijk een behoefte in. Steeds meer anderstaligen komen er aankloppen.

ketnet«De meesten zijn echt gemotiveerd om Nederlands te leren», zegt lerares Griet Hubrechts (45) tussen twee oefeningen over sporttermen door. «In deze lessen werken we met authentiek materiaal uit de school: brie-ven, agenda’s, rapporten, wat je in de gym-zaal vindt… Ik doe het nu vier jaar. Voordien heb ik twintig jaar in het lager onderwijs lesgegeven. Qua leerstof is er verrassend veel overeenstemming, (lacht) maar hier

48 · KLASSE Nr. 176

treND

Anababa

父母

Parents

«In plaats van Nederlands leren te verplich-ten kan je er beter voor zorgen dat er kin-deropvang is», zegt Philippe Vangeneugden van het Huis van het Nederlands Brussel. «Als mensen geen Nederlands leren of afha-ken, is dat bijna altijd om familiale of sociale redenen.» Vangeneugden vertolkt daarmee de reserves die zowat alle Huizen hebben bij het nieuwe inburgeringsdecreet en de soci-ale wooncode. Die maken Nederlands leren voor een grotere groep anderstaligen in Vlaanderen verplicht. De Huizen vrezen ook dat ze hun service-imago zullen verliezen. Hoe reageert het beleid?

Jeroen Backs, kabinetsmedewerker Onder-wijs en Vorming: «We zijn geëvolueerd van een vrijblijvende service naar een verhaal van rechten en plichten. Er waren lange wachtlijsten om Nederlands te leren, die hebben we weggewerkt door tachtig mil-joen euro per jaar extra te investeren in het NT2-aanbod. Dan kan het niet dat op som-mige plaatsen tot een derde van de cursisten halverwege afhaakt, een probleem dat de Huizen zelf erkennen. Het kan zeker niet dat sommigen blijven weigeren om Nederlands te leren. In het verleden zijn we te noncha-lant geweest. Het volstaat duidelijk niet om mensen te motiveren om Nederlands te le-ren, er is een stok achter de deur nodig.»

«Voor de samenwerking tussen de Huizen van het Nederlands en de Vlaamse scholen zijn er twee denkpistes: het Centrum Taal en Onderwijs werkt momenteel een model uit om het opleidingsprofiel NT2 te vertalen naar de praktische behoefte van de cursist. De algemene doelen van dat onderwijs wor-den vertaald naar contexten: het ziekenhuis, de winkel, de school… Wat anderstaligen leren, moet zo functioneel mogelijk zijn. Verder denken we eraan ouders die NT2 leren in de schoolcontext vrij te stellen van inschrijvingsgeld. Experimenteerprojecten met dit model in Antwerpen en Brussel zijn veelbelovend.»

www.ond.vlaanderen.be/permanente_vor-ming/huizen.htm - Alle info over de Huizen van het Nederlands

www.huisnederlandsbrussel.be/nl/pijler2-projecten-school-en-ouders.html - Het project School en Ouders in Brussel

www.nt2.be/startpagina - Centrum voor Taal en Onderwijs: vorming, onderzoek en lesmateriaal

Heen-en-weerschrift«In een module over schooltaal volgen vooral moeders de cursus», stelt Griet Hubrechts vast. «Maar we geven dan ook les tijdens de schooluren.» Een beginnerscursus duurt 120 uren per schooljaar. Dat komt neer op der-tig weken, met twee keer twee uur per week. De werkwijze van het project School en Ouders is telkens dezelfde. Jozefien Lecluyse: «De cur-sisten krijgen veel concrete opdrachten: vraag informatie via het heen-en-weerschrift van je kind, beantwoord een bericht in zijn agenda… Dat wisselen we af met praktijkmomenten: ge-sprek met een CLB’er, een voorleesproject in de bibliotheek, een directeur secundair onderwijs die over studierichtingen komt praten… De ouders tonen zich altijd heel geïnteresseerd.»

mondelinge reclameWat anderstaligen het moeilijkst vinden aan Nederlands? «Durven spreken», antwoordt Griet Hubrechts. «Zeker in Brussel is dat niet zo evident. Verder zijn er de meer typische strui-kelblokken, zoals zinsconstructie, lidwoorden, specifieke woordenschat…» Toch merken de scholen dat ouders minder terughoudend wor-den. Kim Willems: «In het algemeen durven de ouders na de cursus meer communiceren met de leraren. Bovendien appreciëren de scholen het dat de ouders Nederlands leren. We pro-beren wel realistisch te zijn: Nederlands leren is moeilijk, ouders mogen daar niet alles van verwachten.»

«we ziJn te nOnCHAlAnt Geweest»

griet Hubrechts: «In de les werken we met authentiek materiaal uit de school: brieven, agenda’s, rapporten, wat je in de gymzaal vindt...»

KLASSE Nr. 176 · 49

VOlwasseNeN

meer dan een miljoen Vlaamse kinderen zitten weldra twee volle maanden thuis: grote vakantie! zijn ze nadien niet te veel vergeten? is deze periode puur tijdverlies? zijn er andere mogelijkheden? klasse speurt naar het effect van vakantie op de leerlingen. en wat kan de school daaraan doen?

Het effect van vakantie

«Onlangs is beslist dat kinderen een jaar naar de kleuterschool moeten vóór ze zich in het eerste leerjaar mogen inschrijven. Een goede maatregel voor sociaal zwakkeren waarmee je benadrukt dat naar school gaan een po-sitief effect heeft. Trek die redenering door naar de zomervakantie en de indeling van je trimester. De koppeling van de lentevakantie met Pasen is absurd. Soms duurt het tweede of derde trimester daardoor maar vijf weken. In mijn voorstel korten we de zomervakantie in maar verlengen tussentijdse vakanties tot twee weken. Dat geeft leerlingen de kans om sommige tekorten te remediëren.»

OliecrisisVolgens Glorieux is de lange zomervakantie op maat gesneden van een landbouwers-samenleving: «Kinderen moesten tijdens de zomer helpen op het land. Zij konden niet naar school. Achter die vakantieregeling zitten geen grote pedagogische principes. Evenmin achter de lesvrije zaterdag. Begin jaren zeventig was er de oliecrisis en om energie te besparen sneuvelden de lessen op zaterdag.» Wat als de schoolkalender toch niet verandert? Is er dan niks aan het zomer-verlies te doen? Ignace Glorieux: «Toch wel. Welke kinderen gaan nu naar de muziek-school, de sportclub, de jeugdbeweging,…? Overwegend de kinderen en jongeren die het beter hebben. Waarom kan de school deze activiteiten niet aanbieden of coördineren? Bijvoorbeeld op woensdagnamiddag. Hoe

meer je een arm thuismilieu kan neutralise-ren via de school, hoe beter dat is voor so-ciaal zwakkeren. Je kan als leraar jongeren stimuleren om zinvolle vakantieactiviteiten te hebben. Eventueel in samenspraak met de ouders. De school mag een plaats worden waar ook sociaal zwakkere ouders welkom zijn voor cursussen of andere verrijkende ervaringen. Nu associëren zij de school te vaak met hun negatieve ervaringen uit het verleden.»

School heeft een positief effect op leerlin-gen. «De ongelijkheid tussen leerlingen uit een kansenrijk milieu en leerlingen uit soci-aal zwakkere groepen neemt af door naar school te gaan», zegt VUB-socioloog Ignace Glorieux. Tien jaar geleden al onderzocht hij het effect van de jaarlijkse onderwijstijd op de kwaliteit van het onderwijs. Wat blijkt? Een lange zomervakantie zorgt voor het zogenaamde ‘zomerverlies’ bij sociaal zwak-kere groepen. «De leerwinst die ze boekten op school zijn ze begin september weer kwijt. Die kinderen en jongeren hebben geen boeiende zomervakantie. In hun thuismilieu horen ze enkel dialect of een andere taal, ze gaan niet op taal- of sportkamp, pakken nooit een boek vast... Leerlingen uit een kan-senrijk milieu doen dat allemaal wél.»

loch nessIgnace Glorieux stelde tien jaar geleden een alternatieve schoolkalender (zie kader) voor: «Die blijft me als een monster van Loch Ness achtervolgen. Elk jaar duikt die net voor of net na de grote vakantie op. Nooit heeft de overheid serieus nagedacht over dit voorstel. Enerzijds begrijp ik dat wel. Mensen veran-deren hun routines niet graag. Leraren heb-ben nu negen weken zomervakantie. Oei, oei, wat gebeurt er als daar twee weken vanaf gaan. Nochtans kan het doorbreken van routines ook verrijkend werken.» De alternatieve schoolkalender leidt tot betere leerresultaten voor leerlingen, stelt Glorieux:

eFFeCt 1SLEcHT vOOR ZwAKKERE LEERLINGEN

VOOrstel: ScHOOLKALENDER MET KORTERE ZOMERvAKANTIE

1ste periode 8 weken

Herfstvakantie 2 weken (+1)

2de periode 7 weken

kerstvakantie 2 weken

3de periode 7 weken

krokusvakantie 2 weken (+1)

4de periode 7 weken

Lentevakantie 2 weken

5de periode 8 weken

Zomervakantie 7 weken (-2)

50 · KLASSE Nr. 176

ONDerZOeK

Soms heeft een kamp met de jeugdbeweging een positiever effect op de democratische ge-voelens van jongeren dan de lessen burger-schapsvorming op school. Ellen Claes van het Centrum voor Burgerschap en Democratie van de KULeuven: «Of jongeren wel of niet lessen burgerschapsvorming op school heb-ben gekregen, maakt niet uit. Ze staan even wantrouwig tegenover anderen en denken evenzeer dat mensen weinig hulpvaardig zijn.» Wél een effect op de democratische ideeën van jongeren heeft een open klas- en schoolklimaat: «Een school waar jongeren zich vrij voelen om zich te uiten, waar leraren in dialoog gaan met hun leerlingen, waar dus een algemene democratische sfeer heerst, zo’n school heeft een positieve invloed op het vertrouwen van leerlingen in anderen.» De gemiddelde score voor jongeren in scho-len zonder open klas- en schoolklimaat is 33 procent, voor jongeren in scholen mét een open klas- en schoolklimaat klimt het ver-trouwen in anderen naar 38 procent.

topsportersLukt het niet binnen de schoolmuren, dan snelt de jeugdbeweging vaak te hulp. In de vakantie trekken tienduizenden jongeren

naar jeugdbewegingen en activiteiten met sport- of andere hobbyclubs. Duizenden jongeren engageren zich actief in de lei-ding. Ellen Claes: «Jongeren die lid zijn van een vereniging hebben vaak wél democrati-scher ideeën.» Die bevinding verleidde Marc Hooghe (een onderzoekscollega van Ellen Claes) ertoe om te pleiten voor een apart sta-tuut voor jongeren die actief zijn binnen een jeugdbeweging, een beetje naar analogie met topsporters. Ellen Claes vindt dit geen goed idee: «Dat wekt wrevel bij wie geen lid is van een jeugdbeweging. Ik pleit wel voor een verregaande dialoog tussen school en jeugdbeweging. Zorg ervoor dat de jeugdbe-wegingen de kans krijgen om hun werking op school voor te stellen, zodat meer jonge-ren zich kunnen aansluiten, ook de sociaal zwakkeren die vaak de weg naar de jeugd-beweging niet vinden. Hou als school ook rekening met het extra werk van de leiders in het plannen van toetsen en taken.»

Later dit jaar volgt het rapport van Jeugdonderzoek 2006 door Ellen Claes, Yves Dejaeghere, Stefaan Fiers, Marc Hooghe en Ellen Quintelier (KU Leuven)

eFFeCt 3EEN vAKANTIEJOB BRENGT HEN KORTER BIJ DE REALITEIT

Ongeveer de helft van de tso-leerlingen die ouder zijn dan veertien jaar hebben een va-kantiejob. In het aso heeft bijna de helft (45 %) van de leerlingen een baantje. In het aso en kso hebben 34 % van de leerlingen een bijverdienste. «Die jobs hoeven geen nega-tieve invloed op hun studieloopbaan te heb-ben, integendeel», denkt socioloog Ignace Glorieux. «Te weinig jongeren komen tijdens hun schooltijd in contact met het arbeidsmi-lieu. Hoe kan je een goede studiekeuze maken als je nooit gewerkt hebt? Mijn studenten be-studeren arbeidssociologie zonder ooit op de werkvloer te hebben gestaan. Absurd, niet? Is het een onzinnig idee om opnieuw een bur-gerdienst in te voeren? Liefst meteen na het secundair. Zo kunnen jongeren ervaring op-doen en hebben ze tijd om over hun studie-keuze of verdere loopbaan na te denken.»

weekendwerkVakantiejobs zijn een prima idee om sociale en professionele vaardigheden op te doen. Evenveel jongens als meisjes klussen bij. Van de veertien- en vijftienjarigen heeft 12 pro-cent een baantje, alle twintig- en eenentwin-tigjarigen die nog in het secundair zitten, hebben een bijbaan. Acht op tien verdient bij tijdens de zomervakantie, 16 procent tijdens de andere schoolperiodes. Eén op drie werkt tijdens het weekend en vijf procent zelfs op weekavonden.

‘Jongeren in cijfers en letters’, N. Vettenburg, M. Elchardus en L. Walgrave – verkrijgbaar in de handel – LannooCampus.

Het effect van vakantie

eFFeCt 2:EEN vAKANTIEKAMp vORMT HEN SOMS MEER DAN DE ScHOOL

Drie tiPs VOOr meer eFFeCt

óHelp gezinnen de brug slaan tussen school- en thuiscultuur. Ook tijdens de vakantie. Zo geeft Klasse voor Ouders elke dag zinnige zomertips voor elk gezin. www.klasse.be/oudersóCreëer een open en democra-tisch schoolklimaat. Haal de jeugd-beweging en het verenigingsleven naar school. Stimuleer leerlingen er actief aan deel te nemen.óLeg de link tussen school en arbeid. Geef leerlingen de kans om over hun vakantiejobs te vertellen en de geleerde vaardigheden toe te passen.

KLASSE Nr. 176 · 51

aNDers lereN

werkVOrmenIn de school van mijn zonen ontbreekt het niet aan ‘active-rende werkvormen’, maar wel aan BEGELEIDING tijdens deze zelfstan-dige leeractiviteiten. De situatie nu is bijvoorbeeld ‘Maak een film over ...’en trek voor de rest jullie plan. De leerlingen krijgen geen enkele introductie en begeleiding in bijvoorbeeld methodiek van het groepsoverleg, structuur van een goede presentatie, het leren zoeken naar kwalitatief goede informa-tiebronnen enz. Op geen enkel moment doorheen het leerproces van deze zelfstandige activiteiten is er enige vorm van begeleiding of tussentijdse evaluatie door de le-raren. De activiteiten moeten door de leerlingen ook buiten de lessen worden voorbereid. Mijn zoon uit het vierde jaar secundair heeft vijf volle dagen van de kerstvakantie moeten besteden aan groepstaken voor school! In het hoger onderwijs houdt men voor zulke activiteiten rekening met de studiebelasting (als men als lector opdrachten geeft, dan moet men als lector de contacturen met de leerlingen verminderen). In het secundair doet men dat niet. Eigenlijk zitten we

met ‘zelfstandige leeractiviteiten’ in een omgekeerde wereld: in het la-ger en secundair onderwijs krijgen de leerlingen enkel de opdracht en moeten ze voor de rest hun plan trekken (en hopen op hulp van de ouders). In het hoger onderwijs krijgen ze een opdracht met daarbij een promotor die hen adviseert en stuurt. Daarom: geef leerlingen in het secundair eerst voldoende kennis over het maken van zelfstan-dige opdrachten en presentaties, BEGELEID de leerlingen doorheen het proces van de zelfstandige leeractiviteit, laat de voorbereiding gebeuren tijdens de lessen en zorg met zelfstandige leeractiviteiten dat de studiebelasting binnen de perken blijft, bijvoorbeeld een taak IN PLAATS VAN een examen.

Lieve Devos, lector Katholieke

Hogeschool Kempen, maar ook

MOEDER van twee aso-zonen

PestenMijn dochter is van kindsbeen af het middelpunt van pesten. Tot het zesde leerjaar leerde ze daar zo goed als het kon mee omgaan. Tot het op een dag helemaal uit de hand liep: ze is buiten de school bedreigd geweest met als

gevolg dat ze hier echt een trauma aan heeft overgehouden. Ze kon niet meer eten, braakte, kon niet meer slapen en wou niet meer naar school. Ik heb al mijn moed bijeengeraapt en ben toch naar de school gestapt ook al is het buiten de school gebeurd. Ik ben ontzettend blij dat ik dat gedaan heb want de medewerking en het medeleven die ik van de directeur en de leraren heb gekregen, is met geen woord te beschrijven. Ik denk dat de directeur een hele dag met mijn dochter bezig is, niets is hem te veel. Krijg ik mijn dochter ‘s morgens niet naar school, dan belt hij haar op en probeert haar te kalmeren en zodoende slaagt hij er telkens in om haar naar school te krijgen. Heeft ze het onder de les moeilijk, geen probleem, ze kan altijd bij hem terecht voor een babbel. Mijn dochter vertrouwt hem dan ook volledig. Samen met de psycholoog werken we aan haar zelfvertrouwen en hopen we dat ze sterker in de maatschappij zal staan. Met deze zou ik dan ook de directie van de school en de leraren willen bedanken voor de onvoor-waardelijke steun.

Marina Van Laeken

liCHtJAArGelieve de tekenaar van Klasse erop te wijzen dat lichtjaar een af-standsmaat is en geen tijdseenheid.

J. Jacobs

PAPAVerklArinGDe papaverklaring is een fijn initia-tief van Klasse. Spijtig genoeg is de papa van mijn kinderen vorig jaar overleden toen ze 11 en 9 waren. Het was pijnlijk voor hen die Klasse te krijgen. Natuurlijk zijn er nog kinderen in hun situatie.

Anneke Van den Bussche

zwAnGerOmdat mijn rechtvaardigheidsge-voel in opstand komt, wil ik jullie toch van een discriminerend feit in het onderwijs op de hoogte stellen. Wie weet, brengt dit toch eens ‘zo-den aan de dijk’. Mijn dochter, 30 jaar, verwacht een eerste baby over 3 weken, maar na 6 jaar is ze nog altijd niet vast benoemd in dezelfde school. En ieder jaar kans op ‘geen werk’. Zelf uit een onderwijsfamilie stond ik 34 jaar in het onderwijs en was maar al te blij toen ze (na een tweede keuze die haar niet lag ) voor het onderwijs koos. Een goede keuze, zoals achteraf bleek ,want ze is een enthousiaste onderwij-zeres. Nu ze zwanger is, merkt ze dat ze voor uitkeringen overal uit de boot valt, o.a. heel wat minder betaald voor ouderschapsverlof; zelfs voor borstvoedingsverlof is geen premie beschikbaar, wat bij vastbenoemden wel het geval is. En dan maar reclame maken voor het beste voor baby en moeder: borstvoeding. Ze begrijpt niet dat zij, die evenveel werk verzet heeft als een vastbenoemde, nu ‘gestraft’ wordt, omdat ze maar niet kan vast benoemd worden. Dat is toch niet haar schuld.

Cecile Vernac

yOusseF en sAmirA (1)Ik hou niet zo van de titel ‘Wat houdt Youssef en Samira uit de Hogeschool’ in Klasse 175. Studenten komen uit alle wereldstreken... Maar belangrij-ker: in de analyse mis ik iets wat volgens mij onderzoek verdient.

wOrDen sCHOlen suPernAnny’s?Volgens de britse onder-wijsminister Jim knight hebben jongeren een ge-brek aan ouderlijk gezag en autoritaire figuren en moet de school daarom de sociale en emotionele aspecten van leren bena-drukken. Scholen worden supernanny’s, zeggen de critici. Hoe zit dat hier? Moeten Vlaamse scholen ook steeds meer opvoe-dende taken overnemen van de ouders? Drop je mening op www.klasse.be/poll

VMM

A©

5� · KLASSE Nr. 176

DialOOG

mAG DAt?

Ouders weigeren om hun kind mee te laten gaan op een driedaagse schooluitstap.

Dat mag, onder bepaalde voorwaarden. Die staan in een omzendbrief (2004). In principe moeten alle leerlingen aan de ‘extra-muros activiteit’ - de schoolreis - deelnemen. Alleen als de volgende drie voorwaarden ver-vuld zijn, kunnen leerlingen de toestemming krijgen niet deel te nemen:

• het gaat om een meerdaagse schoolreis;• het schoolreglement verplicht de leerlingen niet om deel te nemen;• de ouders hebben de school vooraf verwittigd en hun beslissing

gemotiveerd.Op schooldagen moeten leerlingen die niet meegaan, opgevangen wor-den in de school, met activiteiten die bij de schooluitstap passen.

Een school organiseert op het einde van het schooljaar onverwacht een extra schooluitstap. Ze rekent daarvoor aan de ouders 20 euro aan.

Dat mag niet. De onderwijsregelgeving voorziet dat er over de kosten die ouders moeten betalen, vooraf overlegd wordt. Ouders, personeel en school kunnen in de schoolraad bespreken of bepaalde uitgaven wense-lijk zijn en of een bepaalde schoolbijdrage correct is. De directeur moet daarna de ouders – als ze hun kind inschrijven of bij de start van het schooljaar – schriftelijk en duidelijk op de hoogte brengen van de verschil-lende soorten bijdragen. De ouders moeten voor de start van het school-jaar een zicht hebben op de kosten van het volledige schooljaar, inclusief de schoolreizen. De school kan wel in het begin van het schooljaar een minimum en een maximum meedelen aan de ouders: bijvoorbeeld tussen 40 en 60 euro voor het volledige schooljaar. Zo oordeelt de Commissie Zorgvuldig Bestuur in een aantal recente advie-zen. Ouders, leraren of leerlingen mogen bij de Commissie een klacht neer-leggen als ze denken dat de school haar boekje te buiten gaat. Specialisten onderzoeken de klacht en brengen advies uit. De adviezen vind je op www.ond.vlaanderen.be/zorgvuldigbestuur/adviezen.htm.

❙

❙

Het klinkt wel niet mooi. Er zijn in sommige scholen leraren met xenofobe en soms zelfs racistische gevoelens ten opzichte van hun eigen leerlingen. Daar komt van hogerhand zelden een antwoord op. Diversiteitstraining is bijna onbestaande in het secundair on-derwijs. Stel je dat voor in Brusselse scholen. Vlaams-nationalisme speelt ook een rol als leerlingen Nederlands niet als eerste taal heb-ben. Tijdens lunchpauzes worden onder leraren soms beledigende moppen verteld over de godsdienst of nationaliteit van hun eigen leerlingen. Kan de doorlichting daar bijzondere aandacht aan besteden? Welk effect heeft deze attitude van leraren op hun klaspraktijk, en daardoor op de studieresultaten van hun leerlingen?Andere voorbeelden: wie krijgt op een school de GOK-uren, iemand die van diversiteit houdt, of een xenofobe collega? Welke voor-beelden worden gebruikt tijdens taallessen, “Joke en Kevin”, of ook “Carmen, Yuri, Milton, Agniezska, Bilal, Gina”? Discrimineren we als leraren alleen tussen meisjes en jongens (cf. p.2 van dezelfde Klasse), of gaan we ook anders om met verschillende nationaliteiten? Ik vermoed dat deze zaken weinig aandacht krijgen van de diverse inspecties, maar hopelijk heb ik het helemaal mis.Sigrid Van Eepoel, leraar Engels, Brussel

JOnGe DireCteurMet veel interesse las ik het verhaal van de jonge directeur op de cover van Klasse 175. Ikzelf werk niet in het onderwijs maar ben wel ge-trouwd met Suzy Van den Haenaut (33 jaar). Suzy heeft bijna haar eerste jaar als directeur van de vrije basisschool Sint-Lievens Kolegem uit Mariakerke (Gent) achter de rug.

Als jong gezin kijken we tevreden maar zeer moe terug. Met vallen en opstaan heeft ze zich als jonge directeur ingewerkt in haar nieuwe job. Via deze weg willen we haar een hart onder de riem steken.

Ward, Merel, Stan en Rein

yOusseF en sAmirA (2)Graag reageer ik op het artikel ‘Wat houdt Youssef en Samira uit de hogeschool?’ (Klasse 175). Het verwondert me dat mevrouw Lacante zulke uitspraken doet over de islam (islamgroep, islamregio, is-lamallochtonen…..). De geschiede-nis vertelt ons dat de Arabieren (en ja dat waren moslims) belangrijke bijdragen hebben geleverd aan de wetenschap. Wat zegt de islam over kennis/studie? Het vergaren van kennis is een plicht voor iedere moslim. De islam is de weg waarbij de zoektocht naar kennis begint vanaf de wieg en eindigt bij de dood. De moslims waren het meest succesvol op het gebied van wiskunde, astronomie, geografie, mechanica, optica, scheikunde, farmacie en geneeskunde. Ik kan hier nog heel veel voorbeelden opsommen. Maar het belangrijkste is dat ik de theorie (over de islam) van mevrouw Lacante onderuit wil halen. Islam houdt Youssef en Samira zeker niet uit de hoge-school, integendeel islam moedigt het verwerven van kennis aan, een heel leven lang. Ik ga zeker niet beweren dat het hele onderzoek niet klopt maar jammer mevrouw Lacante dat u (en al diegenen die aan dit onderzoek hebben meegewerkt) niet eerst hebben onderzocht wat islam inhoudt. Jammer genoeg krijgen nu –voor de zoveelste maal- veel mensen een verkeerd beeld van de islam.

Horiya

www.klasse.beKLASSE Nr. 176 · 5�

DialOOG

binnen zonder bellenEen selectie uit lezersbrieven, faxen, e-mails en reacties via internet vind je op deze pagina’s. Naamloze brieven of manifesten komen er niet in. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de brieven. Schrijf a.u.b. korte brieven van maximum 25 regels. Wat te lang is, moeten we inkorten. Vermeld je naam en adres. Enkel uitzonderlijk op gemotiveerd verzoek laten we die weg. We kunnen eventueel brieven doorsturen naar betrokken afdelingen voor een deskundig antwoord. Klasse publiceert ook brieven die de redactie bereiken via yeti, Maks! en klasse voor Ouders. Kan voor iedereen interessant zijn.

Jouw vragen?

Leraren, ouders, leerlingen en studenten met vragen of proble-men rond onderwijs kunnen terecht op het gratis nummer van de Vlaamse Infolijn: 1700 (iedere werkdag van 9 tot 19 uur). Je kan ook faxen naar 02 553 96 55 of surfen naar www.ond.vlaanderen.be/infolijn.Alle informatie over rondzendbrieven en wetgeving staat op edulex.vlaanderen.beRecent nieuws vind je op www.lerarendirect.be en www.schooldirect.be

•

•

•

Jouw mening?

mail naar redactie.leerkrachten@klasse.beschrijf naar Klasse (Dialoog) – Koning Albert II-laan 15 – 1210 Brussellaat iedereen meelezen op www.klasse.be

••

•

en de kinderen? uitstap! reizen?

De schatkist van Klasse

50 mensen in de zomer van hun leven

Hoe zou het zijn met de jonge Turk die aan de unief ging studeren? Wat is er veranderd in het leven van ‘De Leraar van het Jaar 2004’? En hoe is het afgelopen met de begin-nende leraar, de spijbelaar, de krasser en de dromer? Wie de bluts en wie de buil?

Klasse brengt een zomer lang élke dag een sterk verhaal uit de schatkist van de archieven. Met het verhaal van toen én de update naar de zomer 2007.

Win je vakantieIn elk zomerverhaal zit bovendien een codewoord verborgen dat je dich-

ter bij de échte schatkist brengt: een reischeque van 1 000 euro

voor een vakantie naar keuze. Je dagelijkse ontspanning tijdens de vakantie: www.klasse.be

extra zomer 2007

Elke dag toffe tips voor leraren met vakantie

www.klasse.be/leraren

Elke dag het leukste zomeridee voor

het hele gezin www.klasse.be/ouders

Elke dag de origineelste agenda met extra

voordelen voor leraren www.lerarenkaart.be

Op zoek naar een verrassend adres-met-

lerarenkorting in binnen-of buitenland?

Reis met Klasse www.lerarenkaart.be

54 · KLASSE Nr. 176

Klasse Xtr

Maandblad voor Onderwijs in Vlaanderenuitgegeven door het Vlaams ministerie van Onderwijs en Vorming

Nr. 176 • juni 2007

klasse is teamwork. De hele ploeg vind je op www.klasse.beHoofdredacteur Leo Bormansredactie klasse Wim De Jonge en Jan T’Sas (eindredactie), Nele Beerens, Wouter Bulckaert, An Gabriëls, Leen Leemans, Veerle Vanbuel, Michel Van Laere en Bert Vermeulen

redactiesecretariaat en katern Zeker Doen, lerarenkaart en leerlingenkaartPatrick De Busscher, An Declercq, Geert Neirynck, Anne Siccard, Jo Val-vekens, Sonja Van DroogenbroeckHet hart van klasse Sabrina Claus, Diana De Caluwé, Hannah El-Idrissi, Souadia El-Moussaoui, Anny Lecocq, Ann Nevens Vormgeving Mieke Keymis, Peter MuldersSites & Multimedia Michel Aerts, Toon Van de PutteVerantwoordelijke uitgever Jo De RoHendrik Consciencegebouw, 1210 BrusselAlle Vlaamse leraren, CLB-medewerkers (elk net, elk niveau) krijgen Klasse gratis. Adreswijzigingen regel je uitsluitend via je eigen school-administratie.abonnement (10 nrs.): 28 euroGepensioneerden, ter beschikking gestelde leraren en individuelestudenten krijgen een abonnement tegen halve prijs.

Groepsabonnementen voor alle studenten in de lerarenopleiding zijn gratis. (bel 02 553 96 84 of mail naar secretariaat.leerkrachten@klasse.be).

Voor scholen die dat wensen, is er ook yeti (derde graad lager on-derwijs), klasse voor Ouders (kleuteronderwijs t/m tweede jaar secundair onderwijs) en Maks! (derde t/m zevende jaar secundair onderwijs). Lees meer op www.klasse.be

klasse, koning albert ii-laan 15, 1210 brusselredactie.leerkrachten@klasse.beTel. Redacties 02 553 96 86Tel. Secretariaat 02 553 96 84Tel. Advertenties 02 553 96 94Tel. Lerarenkaart 02 553 96 95Tel. Leerlingenkaart 02 553 96 88

Advertentie

Afgiftekantoor Gent XVlaams ministerie van Onderwijs en VormingRedactie KLASSEKoning Albert II-laan 151210 Brussel

TIJDSCHRIFTverschijnt maandelijks(behalve in juli en augustus)

België - Belgique

PB/PP3/9156

zijn voorliefde voor groenten kreeg hij van thuis mee. en ook een beetje in thailand. «Het was het labo of de keuken, want in beide kan je creatief omgaan met producten», vertelt groentekok Frank Fol. klasse ontmoet hem tijdens een smaakbombardement in Campus De wingerd in Overpelt. 540 ‘bommen’ smeet hij daar neer. wat voor knal geven die?

«Ik ben opgegroeid in het Hageland, dat barst van witlof, asperges, kersen, aard-beien… Mijn vader was een wijnbouwer en we hadden een heel grote tuin. Op een dag zat ik naar schooltelevisie te kijken, over de bakker. Toen mijn ouders ’s avonds thuiskwa-men, had ik een brood gebakken. En met mijn broer speelde ik soms restaurant: ik maakte slaatjes, hij diende op. Zo ging dat, de keuken zat me in het bloed.»

«In de lagere school gingen de meisjes ko-ken, wij figuurzagen. De meester keek wel op toen ik vroeg of ik ook mocht koken… in het secundair onderwijs was mijn lievelingsvak chemie. Dat creatieve com-bineren van producten tot steeds nieuwe dingen vond ik fantastisch.»

«Mijn praktijkleraar Dirk Moens uit de ho-telschool blijft me bij. Hij was een bijzonder professioneel ingestelde man, die op het gebied van gastronomie heel ver stond. Van hem heb ik veel vakkennis en enthousi-asme meegekregen... Ik liep stage in het toprestaurant Villa Loraine en mocht er met-een komen werken. Tijdens mijn vakanties ging ik op buitenlandse stage. Thailand werd voor mij een culinaire openbaring. De Thaise keuken is licht, evenwichtig en bulkt van de groenten, die krokant en vol aroma’s op tafel komen. Wat een contrast met de Franse, de Belgische keuken. Twintig, dertig jaar gele-den, kreeg je in onze restaurants hooguit een slablaadje en een stukje tomaat of geraspte

worteltjes, als garnituur bij de steak met frie-ten. De kant-en-klaar bereide maaltijden in de supermarkten waren caloriebommen en vegetarisch eten was wel gezond maar ver-plicht niet lekker... Ik begreep het niet. Ons land staat wereldwijd aan de top met zijn spruitjes, asperges, witlof. Ik moest en zou bewijzen dat groenten lekker zijn en dat je er als kok creatief mee kan omspringen.»

«Ik bezocht schoolkeukens en bleef er eten. ik dacht: een bolognaisesaus met meer groenten en minder vlees, dat smaakt toch even goed. Rijst met groenten erin is toch lekkerder dan pure rijst. Maar groen-ten blijken duurder te zijn dan vlees. Er is

namelijk meer werk aan. Daarom vind ik dat de overheid meer in schoolmaaltijden moet investeren.»

«Een smaakbom is een groentemix met een saus in een potje, een gezond tussen-doortje. We hebben er nu meer dan 12 000 geïntroduceerd in een vijftigtal Vlaamse scholen. Ik heb ze ter plaatse samen met leerlingen en ouders klaargemaakt en uit-gelegd waarom ik dit doe. Gratis. Ik ben er gerust in: bij de leerlingen lopen de percen-tages voor ‘heel lekker’ op tot 80 procent. Gezond eten vindt iedereen vandaag be-langrijk. Nu nog zien wat de pot schaft.» www.degroentekok.be - www.smaakbom.be

«ik wou mee gaan koken met de meisjes»

frank fol: «Meer investeren in schoolmaaltijden.»