Maandblad voor Onderwijs in Vlaanderen

Nr.88 • Oktober 1998

Inspectie legtproces blootInspectie legtproces bloot

(advertentie)

Hoe geheim is het inspectie-verslag? p. 4-9

Het probleem: een leraarvinden. p. 10-11

KLASSE NR.88 3

IN DIT NUMMER

4-9Inspectie doorgelicht

Bijna alle Vlaamse scholen zijn nu minstens één keer doorgelichtdoor de vernieuwde inspectie. Maar wat is er met het verslaggebeurd? En hoe zal de tweede doorlichting verlopen? De inspec-tie doorgelicht.

10-11Leraars te kort

Moedeloos worden directies en collega’s ervan. Voor sommigevakken zijn bij het begin van het nieuwe schooljaar nauwelijks

kandidaat-leerkrachten te vinden. Wie werkloos is, kan het nietgeloven, maar leerkrachten vormen een knelpuntberoep.

32-33Een klas vol onthaal

Ze heten «anderstalige nieuwkomers» en ze zitten deeltijds in hettaalbad van de onthaalklas. Welke leerkrachten geven daar les?En hoe doen ze dat? Een reportage.

34-35Ruil je job: lesgeven in de woestijn

De expeditie is weer thuis. Één leerkracht, één ouder en éénleerling mochten met Klasse en 11.11.11 mee naar Senegal. Voor leerkracht Els is de cultuurschokgroot. Maar terranga is heilig en dat helpt.

36-37Prestatieloon voor leraars?

Hoeveel verdienen de collega’s in onderwijs, zowel in binnen- alsbuitenland? Zijn leraars veel slechter af dan werknemers in deprivé? En wat als het voorstel erdoor komt van loon naar werken:het prestatieloon in onderwijs.

n JOURNAAL p. 12-14 met meer geld voor basisonderwijs.

n IDEE p. 15-29 met een tocht door industrieel erfgoed.

n KLASSE p. 31 met een ballonvaart voor uw school.

n SIGNAAL p.38-39 met interesse voor talenonderwijs.

n DIALOOG p.40-42 met brieven over zorgverbreding.

EXTRA BIJLAGE (Nr.2) «FAALANGST»Voor uw persoonlijke map «De Eerste Lijn»,die u gratis bij dit exemplaar van Klasseontvangt.

Deze maand inKlasse voor Ouders:n Wat is een schooldoorlichting? n Hoepakken we samen faalangst aan? n Eenmoeder trok mee naar Senegal n Oudersin actie. n

Deze maand inKlasse voor Jongeren:n Inspecteurs n Faalangst n Maarten inSenegal n Leren voor leraar n Opinternaat n TSO leeft n Cultuur, acties,gekte en actualiteit.

Klasse interactief: www.klasse.be

Maandblad voor Onderwijsin VlaanderenUitgegeven door het ministerievan de Vlaamse Gemeenschapdepartement Onderwijs

Nr.88 • Oktober 1998

Hoofdredacteur Leo BormansProductcoördinator Diana De CaluwéEindredacteur Gaby De MoorRedactie Veerle Devos, Myriam Paquet, Jan T’Sas,Jan Van den Bossche, Michel Van LaereRedactiesecretaris Patrick De BusscherSecretariaat Anny Lecocq

Foto’s Luc DaelemansCartoons CampVormgeving Artefact

Verantw. uitgever Georges Monard,RAC Arcadengebouw, 1010 Brussel

Abonnement (10x per jaar): 900␣ fr.Alle Vlaamse leerkrachten, PMS-medewerkers enz.krijgen KLASSE gratis.Oplage 160.000 exemplarenAdreswijzigingen uitsluitend regelen via de eigenschooladministratie.

Er is ook een Klasse voor Ouders (t.e.m. tweedejaar secundair onderwijs) en een Klasse voorJongeren (van het derde tot het zevende jaarsecundair onderwijs) voor scholen die dat wensen.

KLASSE, Koningsstraat 138, 1000 BrusselTel. redactie 02-211 46 60Tel. coördinatie 02-211 46 58Tel. abonnementen 02-211 46 62Tel. publiciteit 02-211 46 58Tel. KLASSE voor Ouders 02-211 45 64Tel. KLASSE voor Jongeren 02-211 45 82Telefax 02-211 46 61E-mail info@klasse.beURL www.klasse.be

JERRY SPRINGERDit schooljaar praten de kinderen in deklas niet meer over de Simpsons, maarover de vleselijke vechtpartijen van deJerry Springer Show. Die is nu ook al elkedag op een kindvriendelijk uur te zien.Alles wat we op school aan waardenproberen over te brengen, wordt daarinprofessioneel van de kabel geveegd. Be-grip opbrengen is belachelijk, luisterennaar elkaar onmogelijk, problemen los jeop door te vechten en te schelden… Eenmens wordt gereduceerd tot zijn driften.Hij krijgt achter de schermen sporen aan-gebonden en vecht voor het oog van dejoelende supporters het hanengevechtvan zijn leven uit. Ik kan mijn jonge leerlin-gen niet verbieden naar zo’n «show» tekijken. Ik kan proberen hen wél een con-text, achtergrond en gevoel voor waar-den bij te brengen. Maar tegen zo’ndagelijks bombardement van wansmaakkan ik niet op. Wordt u daar ook zomoedeloos van? En hoe lang duurt hetvoor de leerkrachten in een of ander tv-programma weer tegen de muur wordengespijkerd als het over een verloederdesamenleving gaat? Leve alle Jerry Sprin-gers van de hele wereld! Hun toekomsti-ge «gasten» zitten nu op onze banken.Zullen we elkaar ook voor dit schooljaarmaar wat goede moed toewensen? On-danks alles.

Zet het bord even in dewoestijn van Dakar. p. 34-35

PH

OTO

ART P

ORTFO

LIO

V I Z I E R

4 KLASSE NR.88

De stad Gent laat als

eerste schoolbestuur de

ouders het inspectiever-

slag lezen. Daarmee krij-

gen ouders informatie

voor de schoolkeuze van

hun kind. Om de anoni-

miteit van het perso-

neel niet te schenden,

krijgen geïnteresseerden

alleen de algemene aan-

bevelingen en het eind-

advies onder ogen. In

Engeland en Nederland

staat het inspectierap-

port al in de krant. Is

het doorlichtingsverslag

van de Vlaamse onderwijsinspectie ook een open-

baar document?

BetwistbaarBetwistbaarBetwistbaarBetwistbaarBetwistbaarOuders krijgen het verslag niet van de school.

Daarvoor moeten ze aankloppen bij de onderwijs-

inspectie van het departement Onderwijs in Brus-

sel. Zij brengt namelijk het advies uit. Het initiatief

van de stad Gent als schoolbestuur is in deze zin

betwistbaar. Maar misschien niet tegen te houden.

Dat de leraars en opvoedend personeel het volle-

dige doorlichtingsverslag op het schoolsecreta-

Inspectie:het proces

van de school

KLASSE NR.88 5

riaat kunnen doornemen, is een blijk van open

schoolbeleid. Leden van de overlegcomités, de

ondernemingsraad en de participatieraad kun-

nen aan het schoolbestuur (inrichtende macht)

een kopie vragen. En het moet in elk geval inte-

graal besproken wor-

den op een perso-

neelsvergadering. In

sommige scholen

gebeurt dat niet.

AuditAuditAuditAuditAuditIn het basisonder-

wijs is nu drie kwart

van de scholen door-

gelicht. In het se-

cundair zal in 2000

elke school een eer-

ste beurt gekregen

hebben. De overheid

blijft op de minimale

kwaliteitsnormen

toezicht houden. Dat

gebeurt nu volgens

het CIPO-model, een afkorting van vier principes.

Bij elke doorlichting houdt de inspectie immers

rekening met specifieke context, input, proces en

output van de school. Toch wachten tal van instel-

lingen niet op de komst van de inspecteurs voor

een externe audit. Steeds meer scholen en PMS-

centra ontwikkelen de jongste jaren projecten en

initiatieven die de eigen werking en kwaliteit van

binnenuit evalueren en stimuleren. Zeker in het

hoger onderwijs is de interne audit of zelfevalua-

tie een trend. Waarom niet zelf een sterkte-zwak-

te-analyse maken en er meteen een actieplan aan

vasthangen? Scholen kunnen zichzelf tot op het

bot doorlichten. En ouders krijgen er een röntgen-

foto van. De inspectie stimuleert dat proces.

Geen geheimGeen geheimGeen geheimGeen geheimGeen geheimHet verslag openbaar? «Dat kan toch niet!» of «Waarom

niet, wij hebben niets te verbergen». Directies reage-

ren bij rondvraag uiteenlopend. Artikel 13 van de

nieuwe Werkingscode zegt hierover het volgende:

«Het verslag van de doorlichting mag niet worden

gepubliceerd, noch gedeeltelijk, noch volledig. Het mag

evenmin aan derden worden bekendgemaakt, tenzij

wettelijke of reglementaire beschikkingen dit toelaten

of opleggen.» Zo’n uitzondering is de wet op de

openbaarheid van bestuur. Een inspectieverslag is

een bestuursdocument en dus openbaar. Vroeger

was daar twijfel over. Toch mogen scholen enigs-

zins gerust zijn. De wet verplicht hen niet het

doorlichtingsverslag eigenhandig aan ouders of

derden te tonen. Wie het wil inzien, kunnen zij

doorverwijzen naar de overheid. Daar denkt men al

aan een gebruiksvriendelijke versie van de versla-

gen. «In een gezond functionerende democratie

heb je niet alleen toegang tot openbare documen-

ten, maar moet je ze ook kunnen begrijpen. Onder-

wijsjargon stoot af», legt inspecteur-generaal Peter

Michielsens uit. «Daarom wil de inspectie de versla-

gen in een taal schrijven die voor iedereen bevatte-

lijk is. Er komt zelfs een verklarende woordenlijst

bij. Zo voelen ouders zich ook meer betrokken bij

wat op school gebeurt.» Het verslag van de inspec-

tie is geen geheim.

De inspecteurs mogenniet alleen het resultaatcontroleren.

Niet dit maar volgendschooljaar kunnen deinspecteurs basisonder-wijs een klas binnenko-men en een toets wis-kunde of moedertaal af-nemen. Dat zou de kwa-liteit van het onderwijshelpen doorlichten. Maardeze toetsen dienen nietom scholen met elkaarte vergelijken. In het se-cundair onderwijs wordthet ook anders. De nieuweverslagen leggen beterde samenhang bloot tus-sen wat in en uit eenschool gaat: het heleproces en de contextvan de leersituatie. Deleraars zullen het ver-schil merken bij eenklasbezoek. «Op pa-pier is alles in orde»,zeggen ze dan.«Maar wie legt deware gang van za-ken bloot?»

Dada«Hij moet hier ergens in een kast steken, die

folder met de erecode van de inspectie», zegtinspecteur-generaal basisonderwijs Roger Staelens,terwijl hij de schijnorde van de stapeltjes docu-menten verstoort. «Mijn secretaresse is er niet,vandaar… Zij weet meteen de hand op het juistepapier te leggen.»

Durven sommige inspecteurs hun boekje tebuiten gaan?

STAELENS: «Het lijkt me onwaarschijnlijk dateen onderwijsinspecteur een leerkracht in hetopenbaar blameert. Maar de naam inspectie is nietexclusief. Leden van de onderwijsinspectie zou-den als enige deze titel mogen dragen. Toch blij-ven in de koepels ex-kantonnaal inspecteurs dietitel gebruiken, terwijl ze nu pedagogisch begelei-der zijn. Ik weet natuurlijk dat de ene inspecteurminder vriendelijk optreedt dan de andere. Bij eenschooldoorlichting opereren onze inspecteurs inteam. Zo bewaken ze elkaars optreden tamelijk

6 KLASSE NR.88

«Een doorlichting is niet duister of geheimzin-nig. Bovendien is het fout als de hele school opstelten staat vanaf de aankondiging van de door-lichting. Een doorlichting is het meest betrouw-baar en valide als de school normaal werkt». Datstaat in het Verslag over de toestand van het onder-wijs - 1997 - inspectie basisonderwijs. Nochtans iser argwaan. Volgens een enquête van Klasse stondtwee jaar geleden nog één op vijf leerkrachtennegatief (13␣ %) tot zeer negatief (7␣ %) tegenoverde doorlichting van de school door de inspectie.De grootste groep had een gematigd oordeel (39␣ %).Eén op drie leerkrachten bekeek de zaak positief(28␣ %) tot zeer positief (7␣ %). Een kleine groephad geen mening (6␣ %).

In een brief aan Klasse klaagt een ouder overhet optreden van de inspectie op de school vanhaar dochter. «Voor het oog van de hele klas weesde inspecteur de juf verscheidene keren terecht.»Machtsmisbruik?

«Onze school blinkt uit op papier»

goed en is er veel minder kans op misbruiken danvroeger. Ze kunnen hun eigen dada niet meeruitspelen.»

Briefjes doorgevenIndividuele klasbezoeken en persoonlijke le-

raarsbegeleiding horen eigenlijk niet meer tot deopdrachten van de inspectie. Hebben de leer-krachten intussen door dat de school nu als eengeheel wordt doorgelicht?

STAELENS: «Velen zijn niet mee. Ze hunkerennet als bij de vroegere individuele inspectiebezoe-ken naar zelfbevestiging. Doe ik het wel goed? vraagtde leerkracht zich telkens af. Officieel mag de in-spectie die zelfbevestiging niet meer geven, maar ja,als je twee uur bij een leerkracht in de klas zit… Deinspecteurs stellen weliswaar hun doorlichtings-verslag op meso-niveau op. In het basis- en secun-dair onderwijs lichten ze de school door, niet deindividuele leerkrachten. Toch doen ze de meesteindrukken in de klas op. Zeventig procent van debasisscholen krijgt alvast een positief advies na eeneerste schooldoorlichting. De inspectie formuleertaltijd een aantal aanbevelingen om de kwaliteits-zorg door de school te ondersteunen.»

Scholen die een voorwaardelijk advies krij-gen, sturen soms een verweerschrift op. Watstaat daar in?

STAELENS: «Ze vechten opmerkingen aan, maarhun verdediging is soms zwak. In ons verslag krij-gen bijvoorbeeld de toiletten en de speelplaats eennegatief advies. De school argumenteert nadien datze de jongste jaren al 27 miljoen investeerde en zomeer. Maar dat zijn geen argumenten. De toiletten moeten properzijn. In een andere school stelt de inspectie vast dat er geencommunicatie is onder de leerkrachten. Personeelsvergaderingenbestaan er niet. De directeur geeft alleen briefjes door. In hetverweerschrift beweert de directeur dat er wel communicatie is. Ikgeloof mijn inspecteurs, want vóór ze iets schrijven, bespreken zehun bevindingen in team.»

OverdrijvenIs elke basisschool nu al doorgelicht?STAELENS: «Ongeveer een kwart moeten we nog doen. Om de

zes jaar een school doorlichten halen we voorlopig niet. We warenjaren onderbemand. Toen we in 1995 begonnen met de inspectie-nieuwe-stijl moesten we ook leren doorlichten met een analyseka-der volgens het CIPO-model (zie kader). Nu stellen we vast dat dewenselijkheid die daarin beschreven staat te normatief is. De inspec-teurs evalueren daardoor tamelijk streng. Misschien leggen we delat te hoog. Een inspectie mag niet ontmoedigen.»

Wordt de volgende doorlichting anders?STAELENS: «Ja, maar niet alle leerkrachten zullen er iets van

merken. Misschien zijn er intussen verschuivingen in hetteam, andere inspecteurs. En ook de school zal wel veranderdzijn na de eerste doorlichting. Ze maken allemaal werk vanonze aanbevelingen. Als ik de opvolgingsverslagen naast el-kaar leg, moeten we zelfs té optimistisch zijn. Over tien jaar zittenwe met ideale scholen. We moeten weliswaar het positieve zien,maar niet overdrijven, hé.»

Een lezer vindt de manier waarop men vandaag de basis-school doorlicht dubieus. De inspectie zou maar een fictiefbeeld van het schoolteam krijgen.

STAELENS: «We moeten eerlijk zijn. Hoewel de inspectie een heleweek op school blijft, kan ze niet alles zien. Gesprekken metpersoneelsleden kunnen een verkeerd beeld geven. We kennen datgevaar. Als twee leerkrachten een slechte relatie hebben met hundirecteur, zullen ze hem aan ons niet bepaald positief voorstellen.Daarom gaat de inspectie niet af op één uitspraak. Verschillendebronnen moeten de uitspraak bevestigen.»

GepalaverIn Engeland verwijt men de inspectie dat ze haar bezoeken te

lang vooraf aankondigt. Sommige scholen zouden er een schouw-spel voorbereiden. Ook bij ons doen sterke verhalen de ronde. «Bijons op school komt de klassenraad gemiddeld een keer per maandsamen om de vorderingen van leerlingen, cijfers van het rapport,problemen van allerlei aard enz. te bespreken», vertelt een leraarsecundair onderwijs. «Daarvan maken we een verslag, dat deinspectie trouwens kan opvragen. Omdat onze directeur de versla-gen met onze aanbevelingen of verzuchtingen nooit leest, vullen weze aan met recepten van taarten en versnijmethodes van karkassen.Ook hierop komt nooit reactie. Ze gaan dus recht de kast in. Onzeschool blinkt uit op papier: veel vergaderen, veel verslagen, veelgepalaver maar weinig actie. Zolang het administratief maar in ordeis. Zo’n doorlichting door de inspectie is ook zo’n papieren draak,die een vertekend beeld van de school geeft. Of in het beste geval eenmomentopname die min of meer klopt.»

Een leerling van een middenschool vertelt dat het elke dag feestwas op school tijdens de doorlichting. «De leraars waren zelfs super-

vriendelijk tegen ons. Dagen ervoor moesten we wel tijdens demiddagpauze alle rommel opruimen. De speelplaats heeft ernog nooit zo netjes bijgelegen. En de leraars gaven allemaal devolle 50 minuten les. We wisten niet wat er gebeurde.»

VernederendPeter Michielsens, inspecteur-generaal van het secundair onder-

wijs, grinnikt eens bij deze verhalen. Van opleiding is hij filosoof.Maar zijn werkruimte beantwoordt niet aan het clichébeeld vanverwarde filosofen. Hij praat zoals de ordening in zijn kantoor, datprobleemloos elke doorlichting kan doorstaan.

Kan een school de inspectie wat voorspiegelen?MICHIELSENS: «Een aangekondigde doorlichting kan de school

onrustig maken. We creëren een onnatuurlijke toestand en deschool doet extreem haar best om er beter voor te komen dan ze inwerkelijkheid is. Maar onderschat het effect niet. De leerlingenhebben nu eens gezien hoe het anders kan. Ze zullen het onthou-den. En als ze mondig zijn, zullen ze er hun leraars op wijzen dat het

KLASSE NR.88 7

Receptenvan taartenen versnij-methodes

MOOIPRATERIJ DOORPRIKKEN MET CIPOOm een school door te lichten gebruiken de inspecteurs het CIPO-model. Dat is eenanalysekader om verbanden te leggen en te beschrijven. In hun doorlichtingsverslaghouden de inspecteurs rekening met Context, Input, Proces, Output. In het secundaironderwijs past de inspectie het CIPO-model pas vanaf dit schooljaar helemaal toe. Maar hetinformatiedossier waarmee ze gegevens van een school opvraagt, is al twee jaar gestructu-reerd op dit model. In het basisonderwijs gebruikt de inspectie voorlopig CIPO zonder O.• Contextgegevens omvatten onder andere de belangrijkste demografische, sociale,structurele en materiële gegevens van een school, maar ook de pedagogischeomkadering en de didactische uitrusting. Bovendien beslist een school nu eenmaal nietwaar ze zich inplant. Het sociaal milieu kan de kwaliteit van de school beïnvloeden.• Inputgegevens heb je voor een deel in handen: de instroom van leerlingen, deprofessionaliteit van de leerkrachten, de leiding van de school. De instroom kan doorslecht of goed beleid veranderen.• Procesgegevens slaan op wat er in een klas of school gebeurt. De inspecteurs zoekennaar de meerwaarde van een school. Welke resultaten bereikt ze met de leerlingen?Levert het team genoeg inspanningen om de gestelde doelstellingen na te streven en/of te bereiken?• Outputgegevens zijn de resultaten van de kinderen, onder meer door observatie entoetsen verzameld. Voor het basisonderwijs vult de inspectie nu de O van CIPO in. Tweewetenschappers, de professoren Daems en Verschaffel, werken voor het basisonderwijstoetsen voor moedertaal en wiskunde uit. Die zouden geen vorm van centrale toetsingzijn. Er komt ook geen openbare rangschikking. Dit is alleen een middel om naarkwaliteit te peilen. En om mooipraterij van het schoolteam te doorprikken, geeft deinspectie toe. In het secundair onderwijs is het aantal uitgereikte A-, B- of C-attesten eenbelangrijke outputindicator.In tegenstelling tot een doorlichting in teamverband gedurende zowat een week inbasis- en secundaire scholen, verloopt de inspectie van PMS, OSP en DKO gespreid. Eenwisselend inspectieteam bezoekt over een periode van twee jaar een instelling. «Om dedrie, vier maanden bekijken ze er een ander aspect. Dat is een permanente kwaliteits-bewaking», argumenteert algemeen inspecteur-generaal René Laumen. «Ze kunnen

daar geen twee jaar lang komedie spelen.»

medewerking. In de gang klampen de leerlingen jeaan om het je eens te vertellen. De leerkrachten zelfzeggen je vaak dat er een nummertje wordt opge-voerd. Je hebt trouwens nooit met een korps temaken dat als een blok achter de directie staat. Wevermijden wel leerlingen in een klassituatie te on-dervragen over de leerstof. Of we leggen de vrageneerst aan de leraar voor, zodat hij niet schrikt. Als deleerlingen niet kunnen antwoorden, kan dat im-mers vernederend zijn voor de leraar.»

Gaat u op zoek naar de mensen achter depapieren dossiers?

MICHIELSENS: «We proberen dat te doen. Nietom die mensen in het vizier te krijgen, maar om teweten te komen hoe de werkelijkheid is. Voorafmoet de school trouwens een analyse-dossier, eensystematische data-verzameling invullen. Dat ishet basisdocument waarop we de feitelijke door-lichting uitwerken. De manier van bevragen sluittegenstrijdigheden uit. Dit geeft ons een eerstebeeld van de school, wat een aantal werkhypothe-sen mogelijk maakt. Zo vallen we, bij manier vanspreken, de school aan.»

In het jongste verslag over de toestand vanhet onderwijs krijgt een kwart van de doorge-lichte secundaire scholen in 1996-1997 een po-sitief advies. Zijn er dan maar een kwart goedescholen? Of is de inspectie secundair onderwijsstrenger geworden?

MICHIELSENS: «Na het eerste trimester van hetschooljaar 1999-2000 zullen we alle secundairescholen doorgelicht hebben. In afwachting bezin-nen we ons over al of niet strenger worden. Ditschooljaar al zullen we onze bevindingen ietsmeer relativeren. Elke leraar kan tenslotte weleens een foutje maken.»

MeetbaarMeer dan 70 procent krijgt een «negatief

advies dat positief wordt op voorwaarde dat…».Ook niet de meest kernachtige formulering.

MICHIELSENS: «We verplichten de school vooréén of meer onderdelen bij te sturen. Deze formule-ring zegt niet alles over de kwaliteit van de school.De werkelijkheid is veel genuanceerder. Een voor-beeld. Nogal wat scholen voldoen niet in strikte zinaan alle veiligheidsvoorschriften. De inspectie kandaar moeilijk de ogen voor sluiten. Verondersteldat er brand uitbreekt en de nooduitgangen vol-doen niet, terwijl de inspectie positief adviseerde.In wellicht 30 procent van de scholen met eenvoorwaardelijk negatief advies gaat het om ditsoort praktische dingen. Misschien weigert de brand-weer advies te geven. Of is er geen geld meer vooraanpassingen.»

De inspectie gaat na wat leerlingen uiteinde-lijk meedragen van het onderwijs op hun school.Krijg je dan niet automatisch een indeling vangoede en slechte scholen? Zo ligt de weg voorlijsten van beste scholen, ranking (zie ookKlasse nr. 86) toch open.

MICHIELSENS: «Als we bij de outputgegevens(zie kader) te strikt de klemtoon leggen op eindtermenbereiken en leerplannen realiseren, zouden wedaarvoor een toetsenbatterij kunnen ontwikke-len. En dat kan een uitnodiging tot ranking zijn.Zulke gegevens mag je zeker niet veralgemenen.Je moet ze in hun context plaatsen. Outputgege-vens zijn bijvoorbeeld resultaten van toetsen. Diesitueer je in de omstandigheden waarin leerkrachten

toen wel ging, in de les een video tonen of met decomputer werken.»

Dreigt het niet vaak een papieren doorlich-ting te blijven?

MICHIELSENS: «We zijn ons daarvan bewust.Maar als de inspectie zich niet opstelt als een ontoe-gankelijk bastion, krijgt ze bij een doorlichting spontaan

8 KLASSE NR.88

ANTI-RECLAME OP STRAAT«De school werd in het verleden op een autocratische manier geleid waarbij er zeer weinigruimte was voor participatie of mogelijkheid tot samenwerking. (…) Een sterk punt voor deschool is de sociale bekommernis van het team voor de kinderen uit kansarme gezinnen, samenmet de grote aandacht naar een positief klas- en schoolklimaat, waarbij kinderen zich goedvoelen en zich geaccepteerd weten. (…) De interne communicatie was in het verleden eenmoeilijk punt in de school. Er was weinig participatie aan het beleid. Leerkrachten namen deelaan de formele overlegmomenten, maar hadden volgens hen geen inspraak. Zij voerden uitwat hen opgelegd werd. Dit heeft tot gevolg dat er op dit ogenblik nog geen eigenlijkeoverlegcultuur is en dat het bespreekbaar stellen van de eigen klaspraktijk aan elkaar voor eendeel leerkrachten nog zeer moeilijk ligt.»Dit komt letterlijk uit het syntheserapport van een schooldoorlichting in het basisonder-wijs. Het Gentse stadsbestuur beslist om de ouders daarin inzagerecht te geven. Zekrijgen een synthese van het meest recente doorlichtingsverslag van de scholen van hetstedelijk onderwijs. Ze mogen ook het eventueel daarop geformuleerde antwoord vanhet schoolbestuur lezen. In dit geval is dat de stad.School kiezen«Wij menen een primeur voor Vlaanderen te hebben», beweert Fientje Moerman,schepen van onderwijs van de stad Gent. «Met de synthese bedoelen we desamenvatting, achteraan het vrij lijvig beschrijvend doorlichtingsverslag, de aanbeve-lingen en het eindadvies. De inspectie moet zich geen zorgen maken. Wij veranderendaar geen jota aan. Als de openbaarheid van bestuur geldt voor elk document dat vaneen bestuurlijke overheid uitgaat, dan is dat volgens ons ook zo voor de doorlichtings-verslagen. We stellen de synthese ter beschikking van ouders om ze met kennis vanzaken een school voor hun kind te laten kiezen. Veel ouders gaan af op eigen informatievan misschien dertig jaar geleden, toen ze zelf op die school zaten. Of op de mond-aan-mond-reclame of anti-reclame die ze op straat horen. Dat is voor zo’n belangrijkebeslissing als de schoolkeuze te summier. Of de taal van het verslag toegankelijk is voorde ouders? Het is mijn taak niet om het bevattingsvermogen en de intelligentie van deouders te beoordelen. Voor ons is de inhoud van die verslagen een externe audit. Nietalle doorlichtingsverslagen zijn in superlatieven opgesteld. Toch hebben ouders als

belastingbetaler het recht om te weten wat de kwaliteit is van een school.»

«Ouders hebben het recht omte weten wat de kwaliteit isvan een school.»

• Inspectie en begeleiding - 60␣ fr. -Zicht op schooldoorlichting door deonderwijsinspectie in het basison-derwijs - 50␣ fr. - afdeling Informatieen Documentatie - cel Publicaties -Koningsstraat 71 - 1000 Brussel - tel02-219 94 36 - fax 02-219 77 73 -publicaties.onderwijs@ond.vlaanderen.be• Adiov, de afdeling Informatie en Do-cumentatie Onderwijs Vlaanderen, ver-zamelde een pakket teksten en artikelsover de inspectie en de schooldoorlich-ting. Wie interesse heeft, krijgt gratiseen overzichtslijst van titels met even-tueel een korte beschrijving van de in-houd. In de onderwijsbib kan u artikelsinkijken of ter plaatse kopiëren. Adiov -Koningsstraat 71 - 1000 Brussel - tel02-219 79 99 - fax 02-219 77 73• Scholen op zoek naar hun kwali-teit (zelfevaluatie), Peter Van Pete-gem - 1750␣ fr. - Universiteit Antwer-pen - departement Didactiek en Kri-tiek - Universiteitsplein 1 - 2610 Wil-rijk - tel 03-820 29 65 - fax 03-820 2962 - vpeteg@uia.ua.ac.be

HORIZONTALEVERBANDEN

Is een schooldoorlichting vande onderwijsinspectie duisterof geheimzinnig voor oudersen leerlingen? In Klasse voorJongeren en Klasse voor Oudersvolgen we inspecteurs in actieen leggen we de (voor velennieuwe) werkwijze van de in-spectie uit. U kan ook reage-ren: Klasse (Dialoog) - Konings-

straat 138 - 1000 Brussel

Niet alle inspecteurs

zijn inspecteurs

KLASSE NR.88 9

ze afnemen van een bepaald leerlingenpubliek. Jemoet dan ook kijken hoe het leerproces verliep.»

Komt het cognitieve aspect niet te veel aanbod als de output louter afgaat op toetsen?

MICHIELSENS: «Toetsen steunen inderdaad opcognitieve aspecten. Daarom mogen de inspec-teurs zich niet vastpinnen op resultaten van toet-sen, maar grondige gesprekken voeren met deleerkrachten. Stukken van de realiteit zijn meet-baar, maar het meetbare is niet helemaal de volle-dige realiteit. En je moet heel goed weten hoe jehet meetbare meet.» Was dat de filosoof die sprak?

WerkingscodeIn de gang holt inspecteur-generaal Staelens

ons na met papieren in zijn hand. «Ik heb defolder gevonden, het Charter van de onderwijsin-spectie van de Vlaamse Gemeenschap. Elke schoolkreeg intussen een exemplaar van deze erecode.Daarin staat duidelijk wat de opdracht en dekerntaken van de onderwijsinspectie zijn. Voortsmoet de inspectie altijd rekening houden met dewaardigheid van alle onderwijsparticipanten enalle scholen gelijk behandelen. En wie klachtenheeft op de naleving van dit charter kanterecht bij het college van inspecteurs-generaal en eventueel bij de minister.»

Met een charter en een deontologi-sche code profileert de onderwijsin-spectie zich als eerste onderwijsinstan-tie duidelijk tegenover haar klanten. De vraag rijstof ook de schoolbesturen, de scholen en PMS-centra, de directies en de leerkrachten geen deon-tologische code zouden uitwerken die de contac-ten met derden beter zou sturen.

Intussen liggen de handelingen van de inspec-tie in juridische regels vast. Het besluit van deVlaamse regering betreffende de wijze waarop som-mige bevoegdheden van de onderwijsinspectie van deVlaamse Gemeenschap worden uitgevoerd, treedtna de bekrachtiging eerlang in werking. De over-heid bedoelt hiermee gewoon een werkingscode.Die is nieuw. Ze regelt de rechten en plichten vande onderwijsinspectie tegenover de onderwijsin-stellingen, met procedures, termijnen en werkaf-spraken. Niet alleen de school maakt een procesdoor, ook de inspectie. ■

«VAAK OVERLAPPENLERAARS ELKAAR»

De toestand van het Vlaams onderwijs: zes vast-stellingenBasisonderwijs1. De doelstelling van een les of activiteitvooraf duidelijk maken aan de kinderen isnog geen dagelijkse onderwijsstijl. Dat is eengewoonte in 18 procent van de scholen. In 8procent gebeurt het meestal of soms, in 44procent zelden of nooit.2. In het kleuteronderwijs zijn de kleuters in 93procent van de scholen ingedeeld in leeftijds-groepen (wat niet verplicht is). In het lager onder-wijs past 98 procent het leerstofklassensysteem (ookniet verplicht) integraal toe. Dit betekent dat elkewisseling van schooljaar een ingrijpende verande-ring meebrengt voor elk kind. De kinderen wordenjaarlijks geconfronteerd met andere leefregels, ei-gen aan elke klas. Ook de stijl van de leerkrachtenverschilt vaak erg: onderwijzers die uitsluitend fron-taal lesgeven wisselen af met leerkrachten diestarten met contract- en hoekenwerk.3. De laatste jaren begon 62 procent van descholen met een kindvolgsysteem, met daaringeïntegreerde observatie- en evaluatiegegege-vens.Secundair onderwijs4. Meestal spelen de lessen Nederlands zich af ingrote lesgroepen, al of niet het gevolg van samen-zetten. Vaak overlappen de leraars elkaar: zegeven dezelfde leerstof. Daarom is een leerlijn pervakcomponent aanbevolen. Zo zullen leraars huntijd efficiënter gebruiken.5. De toetsen en examens zijn vooral gericht opde evaluatie van kennis en niet van vaar-digheden. Reproductievragen blijven domine-ren voor de vakken aardrijkskunde, geschiedenis,wetenschappen en wiskunde.6. De inspectie stelt een groot engagement vastbij leerkrachten. Het administratief en organisato-risch beleid van de scholen is goed. Toch ontbre-ken veelal een breed concept voor leerlingbegelei-ding en een globale visie op het nascholingsbeleid.Verslag over de toestand van het onderwijs - 1997 -Inspectie basisonderwijs; secundair onderwijs; hogeronderwijs; deeltijds kunstonderwijs, volwassenen-

onderwijs en PMS-centra - Informeer op uw

«Het besef dat modern taalonder-wijs nu eenmaal meer nodig heeftdan een boek, een bord en wat krijtdringt zeer langzaam door.»

«Ik hou mijn hartnu al vast voor deeerste zieke leraar»,vertelt een directeur.«Vorig schooljaar zijnwe een jaar lang opzoek geweest naar eenleraar elektriciteit.Nooit hebben we een

goede oplossing gevon-den.» «Vijftig telefoonsen vier volledige werk-dagen heeft het ons ge-

kost om een vervangerte zoeken voor een zie-ke leraar wiskunde»,zucht een meer fortuin-lijke collega. Als het omeen tijdelijke job gaat,is er geen leerkrachtmeer te vinden. Danstaat hij op het lijstjevan de knelpuntbe-roepen.

secundair Latijn-wiskunde had gestudeerd. Zijheeft dan wiskunde gegeven. We waren er nietgelukkig mee, maar dat was voor ons de enigemogelijke oplossing.»

Bij de schoolbegeleidingsdiensten kent men hetprobleem. Het is onmogelijk om een top tien op testellen van de meest gezochte leerkrachten, zegtmen daar. Vooral voor de praktijkvakken en ookvoor wiskunde, economie en informatica zijn erproblemen. Alles hangt af van de regio, maar ook vanhet moment waarop je iemand zoekt. Na nieuwjaaris er een probleem voor om het even welk vak. Jongeleerkrachten die in september niet aan de slag kun-nen in de klas, kiezen voor werk buiten het onder-wijs, desnoods met het statuut van gesubsidieerdecontractuele. Zo hebben ze werkzekerheid voor éénvol jaar. Vaak kunnen de scholen dat niet aanbieden.

Beter betaaldBij de VDAB is het aantal werkaanbiedingen voor

tijdelijke of deeltijdse banen in het onderwijs tussen1995 en 1997 met dertig procent toegenomen. Voorbijna één op vier aanvragen is geen kandidaat gevon-den. «Nochtans volstaat het aantal afgestudeerdenin de pedagogische richtingen om aan de vraag in het

«Het is erg moeilijk om licentiaten wiskunde,informatica, natuurkunde, economie en Franste vinden», zegt Frank Verstraete, directeur vanhet Koninklijk Atheneum in Brugge. «Zowelvoor een openstaande betrekking als voor eentijdelijke. Maar als ASO-school heb je nog ge-luk. Hier willen ze nog komen lesgeven. Voorwiskunde, natuurkunde en informatica krijg iksoms ingenieurs over de vloer met een getuig-schrift van pedagogische bekwaamheid. Vaakstaan ze al enkele jaren in de privé en kiezen zebewust voor het onderwijs. Een extreem geval:de leerkracht islamitische godsdienst. Die kun-nen we hier in West-Vlaanderen blijkbaar nietvinden. Leerlingen hebben zoiets vlug door enkiezen zelfs voor dat vak omdat ze weten dat ertoch geen les wordt gegeven.»

Na nieuwjaar«Wij hebben een dramatische zwerftocht achter

de rug om een regent wiskunde te vervangen diemet zwangerschapsverlof ging», vertelt Marc DeSmedt van de Middenschool in Maldegem. «Wevonden niemand tot we hoorden van een werk-zoekende regentes Nederlands-Engels die in het

10 KLASSE NR.88

R E P O R T A G E

Geen geschikte kandidaatWERKAANBIEDINGEN BIJ DE VDAB

ONTVANGEN IN '95 ONTVANGEN IN '96 ONTVANGEN IN '97 VERVULD IN '95 VERVULD IN '96 VERVULD IN '97leraar hso 1411 1607 1861 1035 1242 1489leraar lso 2459 2676 3051 1894 2090 2317onderwijzer 548 725 922 470 613 754kleuterleider 503 520 370 451 440 330ander onderwijs 170 218 400 120 112 246

In 1997 ontving de VDAB 6604 werkaanbiedingen voor jobs in het onderwijs. Dat is 29 % meer dan in 1995. Meestal ging het om tijdelijk of deeltijds werk. Voor veel directeurs is de VDAB dan de laatste toevlucht. 22 % van die aanvragen wordt niet door de VDAB ingevuld. Soms omdat de directeur in extremis via een ander kanaal een kandidaat heeft gevonden, maar meestal omdat er geen geschikte kandidaat is.(Cijfers uit het Jaarverslag Arbeidsmarkt Vlaanderen 1997, VDAB)

Gezocht: leerkracht (m/v)

onderwijs te voldoen», stelt Paul Poels van de studie-dienst van de VDAB. Voltijdse vacante betrekkingenopvullen in het onderwijs is meestal geen probleem.Vaste aanwervingen in het onderwijs gebeuren viaandere kanalen dan de VDAB. «Maar de jobaanbie-dingen die wij binnenkrijgen, zijn meestal van ergtijdelijke aard of deeltijds. Vaak zijn ze moeilijk tecombineren met andere activiteiten en dus moeilijkop te vullen. Door een gebrek aan voltijdse jobs inhet onderwijs stromen jonge mensen met een peda-gogisch diploma door naar de administratie. Zodraze daar zitten, zetten ze nog moeilijk de stapnaar het onderwijs. In het vaste circuit gerakenvooral de vacatures voor leraren informatica enelektronica moeilijk ingevuld. Vaak gaat hethier om deeltijdse leeropdrachten. Die zijn na-tuurlijk minder interessant dan de beter betaal-de alternatieven in het bedrijfsleven. In hettijdelijk circuit is de vraag naar alle soorten onderwij-zend personeel erg groot. Meestal gaat het om ver-vangingstewerkstelling, dringend en voor een be-paalde periode.» In die zin staat de leerkracht op hetlijstje van de knelpuntberoepen. Een beroep waar-voor de vacatures meestal niet zo gemakkelijk kun-nen worden vervuld als voor het gemiddelde beroep.

Tussen Oostende en GenkVorig schooljaar moest Arie Van Caneghem,

directeur van het Vrij Technisch Instituut Sint-Laurentius in Lokeren, drie leerkrachten techni-sche vakken vervangen en zes leerkrachten alge-mene vorming. Allemaal langdurig ziek. «Ik hebnooit een goeie oplossing gevonden voor het vakelektriciteit», geeft hij toe. «Niemand van Oost-ende tot in Genk scheen geïnteresseerd in die job.Via de VDAB bood zich iemand aan uit de privé.45 jaar en werkloos. Hij wou het proberen. Maarna anderhalve maand is hij komen smeken of hijalsjeblief mocht stoppen. Een specialist in zijnvak, lang in een bedrijf gestaan, maar een klasmanagen is blijkbaar nog een vak apart. We pro-beerden het dan op te lossen met interne vervan-gingen. Iedereen neemt er enkele uurtjes bij. Datis goed voor even, maar kan niet blijven duren.»

Niemand heeft scherp zicht op de omvang vande problemen in het technisch en beroepsonder-wijs. Het blijkt er erg moeilijk om praktijkleer-krachten te vinden: lassen, bouw, carrosserie, auto-mechanica, hotel, houtbewerking, textiel… Zekerals het gaat om interimopdrachten van korte duur.«Een leerkracht met een technisch diploma die nietin het onderwijs staat, heeft meestal een definitievebeslissing genomen», zegt Van Caneghem.

Beter dan niemand«Drie maanden zonder leerkracht zitten voor

een welbepaald vak is een drama voor scholen endan grijpt men soms naar noodmiddelen», waar-schuwt Roger Coenen, hoofd van de pedagogischebegeleidingsdienst van Argo. «Een ingenieur in dechemie die in de privé niet goed aan de bak komt,geeft wiskunde. Bij de praktijkvakken gebeurt het-zelfde. Vaak kiest men iemand met een lager niveaudan echt vereist. Maar het is beter dan niemand,denkt men. Zo devalueert ons onderwijs.»

Om het probleem van het tekort aan classici opte vangen, kregen de vakbonden intussen het voor-stel om bereidwillige gepensioneerden weer in dienstte nemen. «Statutair kan het eigenlijk niet», zegtGeorges Van Sweevelt van het ACOD. «Men vroegmij officieel of we de pensioenwetgeving niet kun-nen aanpassen om bijvoorbeeld Latinisten opnieuw

les te laten geven. Weliswaar misschien ondercontractuele voorwaarden wat duur betreft of metbegrenzing van het beroepsinkomen.»

BijverdienenLeerkrachten die het werk van hun zieke collega

erbij nemen en er ook extra voor betaald worden, zietdirecteur Frank Verstraete niet zitten. «Een meer-prestatie wordt eerst en vooral heel weinig vergoed.Bovendien heeft elke leerkracht naast zijn lesop-dracht ook toezicht, administratie, begeleiding en

correctiewerk te doen. Als je je werk goed wildoen, kan cumulatie echt niet.» Toch gaan erzowel bij de vakbonden als bij de schoolbegelei-dingsdiensten stemmen op om te mogen cumu-leren. In noodsituaties zou het een oplossingkunnen bieden en zeker voor de heel tijdelijke

vervangingen waarvoor je toch niemand kan vinden.Niet als regel dus, maar als noodoplossing. Gust VanDongen van de Christelijke Onderwijs Centrale bena-drukt dat scholen meer ruimte zouden moeten krij-gen in hun urenpakket. «Als de klassen al groot zijn,is het moeilijk om er nog enkele leerlingen van eenzieke leerkracht bij te nemen», meldt hij.

«Er is ooit sprake van geweest dat men eenwerfreserve zou aanmaken», beweert Wim Vertom-men van de pedagogische begeleidingsdienst van hetVSKO. «Niet alleen werklozen, maar wie bereid isom interims te doen, of mensen die iets mogenbijverdienen, kun-nen zich daarvooropgeven. Zo’n da-tabank voor werk-willige leerkrachtenvoor interims lijkt me wel een oplossing. Directeursweten vaak niet van welk hout pijlen maken, waar zede mogelijke kandidaten moeten zoeken. Als dat nueens gecentraliseerd zou zijn via een databank.»

Mastodont«Van begin maart tot het einde van vorig schooljaar

heb ik zelf in de klas gestaan», zegt Nadine Cam-maert, directrice van de basisschool van het Insti-tuut van de Heilige Familie in Brussel. «Een on-derwijzeres die al sinds september ziek is, weetniet of ze na de krokusvakantie terug aan de slagzou gaan. Onze interimaris kiest voor het zekereen neemt een andere vervanging aan. Plots zittenwij zonder. Niemand meer te vinden. Werkzoe-kenden krijgen veel aanbiedingen en ze kunnendan kiezen. Ze kiezen voor werk kort bij huis ofwaar meer kansen in zitten. Ik hoor van mijncollega’s dat de klassen van zieke collega’s wordenopgesplitst en verdeeld over de andere. Dan krijgje mastodontklassen natuurlijk. In andere scho-len worden zelfs stagiairs ingeschakeld die nogniet zijn afgestudeerd, soms zelfs ouders.»

Voor eventjesIn vijf jaar tijd is het aantal tijdelijke leerkrach-

ten in een vacant ambt toegenomen van 35.865naar 40.059. Het aantal tijdelijke leerkrachten ineen niet-vacant ambt, de echte interimarissen dus,neemt af. Van 24.263 tijdens het schooljaar ‘92-93naar 17.608 vijf jaar later. «Een job in het onderwijsis de laatste jaren minder en minder attractiefgeworden», zegt Van Sweevelt, «uitstel van benoe-ming, onstabiele betrekking… Aan de andere kantcreëren maatregelen als vervroegde uitdiensttre-ding een nieuwe vraag naar jonge leerkrachten.Maak onderwijs opnieuw aantrekkelijk voor jongemensen. Trek ze aan en biedt ze perspectief.» ■

«HALLO,MET SUZANNE»

Aankloppen bij een uitzendbu-reau voor een interim-leerkracht?Het klinkt logisch, maar het kanniet. De wetgeving op de uit-zendarbeid zegt dat men indrie gevallen een beroep kandoen op een uitzendkracht:vervanging (wegens ziekte b.v.)of schorsing (ongeval) van dearbeidsovereenkomst van devaste werknemer; bij tijdelijkevermeerdering van werk (sei-zoensarbeid) en bij uitzonder-lijk werk. «Vermits de leerkrachtenambtenaren zijn, hebben zijgeen arbeidsovereenkomst enkunnen wij geen vervanger stu-ren», zegt Rob Lambrechts vanUpedi, de beroepsfederatie vanuitzendkantoren. «Wij zijn ze-ker vragende partij om in hetonderwijs te kunnen werken.In Nederland werkt dat trou-wens goed.» Voorlopig magSuzanne in Vlaanderen geen

leerkrachten zoeken.

«We moeten de gepensioneer-

den weer in dienst nemen»

KLASSE NR.88 11

«Cumu-leren alsnoodop-lossing,niet alsregel»

12 KLASSE NR.88

■ RECHTZETTING

«Ik heb geen vrienden»De zetduivel sloeg toe in het septembernummer van Klasse. Grafiek1 op p. 4 in «Naar school voor de vrienden» drukken we dit keerjuist af. De meeste jongeren hebben namelijk wél vrienden. Zostond het in de tekst maar niet in de grafiek.

(Onderzoek Jeugd en Gezondheid bij 4000 jongeren tussen 12 en 18jaar. Gegevens van 1996. Cijfers in procenten.)

■ INTERNATEN

Klappen voor de jongensHet aantal kostgangers in de vrije internaten daalt. Dit jaar tellende 115 internaten nog 8500 kostgangers uit het kleuter-, basis-en secundair onderwijs. In vergelijking met vorig jaar is dat eendaling van 6 procent, met 1995 zelfs 18 procent. In 1973 warener nog 342 vrije internaten met bijna 40.000 kostgangers. «Tochmoeten we de daling nuanceren», zeggen ze op de dienst Inter-naten van het Vlaams Secretariaat van het Katholiek Onderwijs(VSKO). «Het aantal kleuters en lagere-schoolkinderen neemtlichtjes toe in onze internaten. Ouders bekennen ons dat ze hunkinderen thuis niet kunnen opvangen en dat ze de opvoedingniet alleen aankunnen. Het aantal kostgangers uit het secundaironderwijs daalt weliswaar omdat er globaal minder nieuwko-mers zijn. Maar intussen is er een verschuiving: we tellen meerinschrijvingen in TSO- en BSO-internaten, ten nadele van deASO-internaten. Vooral de jongensinternaten krijgen klappen.Wat veel ouders weerhoudt, is het kostgeld: tussen 65.000 en85.000 frank per jaar. Maar omdat de werkingsmiddelen ontoe-reikend zijn en een modern internaat met een specifieke begelei-ding meer is dan een slaapzaal, rekenen we op een grotere bijdra-ge van de ouders.»In het gemeenschapsonderwijs (Argo) werden de cijfers voor deinternaten nog niet vrijgegeven. Wel protesteren de ouders vanschipperskinderen er tegen een verhoging van het kostgeld metzowat 50 procent. Volgens de Argo is die verhoging nodig. Dewerkingskosten stegen de jongste jaren flink. Per interne kun-nen die al snel oplopen tot 140.000 frank, de statutaire omkade-ring niet meegerekend. Voor de ouders bedraagt het kostgeld nu52.234 frank voor kinderen in het basisonderwijs. Maar de over-heid komt hier voor 26.435 frank tussen. Voor een kind in hetsecundair onderwijs betalen ouders minimum 63.154 frank ende overheid betaalt er 32.796 frank van. Ouders zonder vasteverblijfplaats betalen nu zelf 140 frank per dag voor een kind inhet basisonderwijs en 170 frank voor een kind in het secundair.

■ BASISONDERWIJS

Meteen meer geld voor werkingEind deze maand mogen de basisscholen extra werkingsgeldverwachten. De betaling van het werkingsgeld gebeurt normaalalleen in januari en juni. In 2006 zal het basisonderwijs in to-taal 3,1 miljard extra gekregen hebben. Het Vlaams Parlementbekrachtigde deze maatregel voor de grote vakantie. Nu gaat al215 miljoen naar de scholen: 500 frank per kleuter en 755 frankper lagere-schoolkind. Bij de uitbetalingenvan januari en juni zal de verhoging inbe-grepen zijn. Volgend kalenderjaar bedraagtde totale verhoging 1,6 miljard.Schooldirecteurs klagen de jongste tijd overde toename van administratief werk. Hetschoolbestuur kan het extra werkingsgeldgebruiken om de werklast van zijn direc-teur te verlichten. Het kan hem ontslaanvan lesgeven of personeel voor administra-tieve omkadering aanwerven.

■ HOOGBEGAAFDEN

«Niets voorde sterkeren»«Van de schoolgaande jeugdis vijf tot tien procent hoog-begaafd, maar ons onderwijslaat jongeren met een hoogintelligentiequotiënt in de koustaan. Een aantal van hen be-landt zelfs in de marginaliteit»,zegt Tessa Kieboom van deUFSIA in haar proefschrift,waarmee ze onlangs is gedoc-toreerd. In landen als Neder-land, Ierland, Israël, de VS ental van voormalige Oostblok-landen bestaan speciale onder-wijsprogramma’s voor hoog-begaafde leerlingen. VolgensKieboom steunen de leerplan-nen in het Vlaams onderwijs-systeem op de intellectuelecapaciteiten van de gemiddel-de leerling. Daardoor beant-woorden ze niet aan de behoef-ten van leerlingen met een laagof met een hoog IQ. «Voor dezwakkeren is er buitengewoononderwijs. Voor de sterkerenbestaat er niets», merkt Kie-boom op. «Bovendien wetenouders, PMS-centra, psycho-logen en leerkrachten vaak nietgoed hoe ze met hoogbegaaf-den moeten omgaan. Ze gaanervan uit dat hoogbegaafdenintelligent genoeg zijn omzichzelf te behelpen. Dit is eenmisvatting, zo blijkt uit on-derzoek. Ik ben geen voorstan-der van aparte scholen. Veel-eer pleit ik voor nieuwe me-thoden en technieken.»

HOEVEEL ECHTE VRIENDEN HEB JE? JONGENS/MEISJES

twee of meer één geen11-12 jarigen 88/80 11/17 1/313-14 jarigen 90/80 8/17 2/315-16 jarigen 83/81 13/15 4/417-18 jarigen 84/82 14/15 2/3

■ ZIEKTECONTROLE

Een scheidsrechteraan uw bedWie ziek is, moet sinds kortrekening houden met een be-langrijke nieuwigheid in decontrole. De controle-arts be-slist, na medisch onderzoek,of de afwezigheid wegens ziekteal of niet gegrond is. Als hetzieke personeelslid de beslis-sing van de controle-arts be-twist, kan hij onmiddellijk zijnbehandelende arts raadplegen.Als deze ook niet akkoord gaatmet de beslissing, moet hij zelfonmiddellijk contact opnemenmet de controle-arts. Beideartsen overleggen binnen 24uur over de arbeidsgeschiktheidvan het betrokken personeels-lid. Het personeelslid moet zelfinformeren naar het resultaatvan dit overleg. Als beide art-sen niet tot een consensus ko-men, wijzen beiden in geza-menlijk overleg een scheidsrech-ter aan. Het controle-organis-me Securex heeft daarvoor eenlijst van artsen. De beslissingvan de scheidsrechter is bin-dend. Als de huisarts ongelijkkrijgt, betaalt de zieke de kos-ten van deze arbitrage.Wie ziek is, kan controle krij-gen. De schooldirectie kan dieaanvragen. In 1997 vroegende directies een vijfde aan vande uitgevoerde controles. Hetdepartement Onderwijs ver-wacht niet dat de directies elkezieke laten controleren. Weldat ze hun verantwoordelijk-heid opnemen als ze twijfe-len of de afwezigheid wegensziekte gerechtvaardigd is.Wat te doen in geval van ziekte:• voor één dag: vóór het eerstelesuur de school verwittigen;• voor meerdere dagen: afwe-zigheidsattest (Pers 16) naar deschool sturen, medisch attestdoor arts laten invullen enopsturen naar Securex.

«Hoogbegaafden niet intelligentgenoeg om zichzelf te behelpen?»

3,1 miljard fr.extra voor hetbasisonderwijs.

3,1 miljard fr.extra voor hetbasisonderwijs.

■ MINI-ONDERNEMINGEN

Leren hoe een bedrijf werktVlaanderen heeft behoefte aanmeer ondernemerschap. Nieu-we bedrijven starten is nood-zakelijk voor de groei van dewerkgelegenheid. De zin voorinitiatief, creativiteit en het ver-antwoordelijkheidsgevoel vanjongeren stimuleren is hierbijnodig. Binnenkort maken scho-lieren alvast nog realistischerdan vandaag mee hoe een on-derneming in de praktijk werkt.Voortaan kunnen de mini-on-dernemingen op school ookuit- en invoeren. Daarvoor isde bijhorende subsidie van 16,7miljoen frank goedgekeurd. Viade vzw Vlaamse Jonge Onderne-mingen kunnen scholieren vanhet laatste jaar secundair on-derwijs gedurende een school-jaar een eigen mini-onderne-ming oprichten. Zo leren ze hoe

een bedrijf werkt. Scholierenkopen materiaal, maken zelfproducten en verkopen ze. Zekomen zo in contact met markt-onderzoek, productonderzoeken -ontwikkeling, boekhou-ding, kostprijs berekenen, ka-pitaal vergaren, een algemenevergadering houden…Het initiatief kent een groot suc-ces. Het aantal mini-onderne-mingen steeg het voorbijeschooljaar van 187 tot 241. Ditschooljaar breidt het project in-ternationaal uit. In het GLOBE-project kunnen mini-onderne-mingen hun producten expor-teren naar andere in een Euro-pees land en tegelijk ook pro-ducten importeren. Vorig school-jaar werkten een aantal scholenal samen met mini-ondernemin-gen uit Groot-Brittannië. Het Ma-nagement and Economic Simula-tion Exercise (MESE) is een inter-nationaal spel dat via Internetloopt. MESE heeft als dubbeledoelstelling de jongeren de nieu-we telecommunicatietechnolo-gie te leren kennen en de mi-cro- en macro-economische wet-matigheden te leren begrijpen.

■ ONDERWIJS SOCIALE PROMOTIE

De avondschool krijgt meer waardeEen tweede weg zijn naar een diploma of getuigschrift van se-cundair onderwijs. Dit is de belangrijke opdracht van het vol-wassenenonderwijs. De leerplicht tot 18 jaar biedt schoolverla-ters immers geen garantie op een dergelijk getuigschrift of diplo-ma. Wie zich zonder dit getuigschrift op de arbeidsmarkt be-geeft, loopt het risico langdurig werkloos te worden. Zelfs kans-armoede dreigt. Maar voortaan kunnen de centra voor volwasse-nenonderwijs volledig gelijkwaardige diploma’s secundair on-derwijs uitreiken. Dat staat in het voorontwerp van decreet overhet Onderwijs Sociale Promotie (OSP), de avondschool zeg maar.Permanente vorming voor iedereen krijgt absolute voorrang.Wie het deeltijds volwassenenonderwijs volgt om zijn beroeps-kennis en -vaardigheden bij te werken, zich te specialiseren ofzich om te scholen, krijgt een specifiek aanbod van arbeids-marktgerichte opleidingen. Eensysteem van beroeps- en oplei-dingsprofielen doet dit aanbodnauw aansluiten bij de behoef-ten van de arbeidsmarkt. Hetaanbod van het numeriek zeerbelangrijk talenonderwijs blijftin de toekomst behouden. Hetnieuwe decreet wil een trans-parante structuur creëren die nauwer aanleunt bij het secun-dair onderwijs. Er komen studiegebieden, opleidingen en opties.De nomenclatuur van het voltijds secundair onderwijs wordtzoveel mogelijk gevolgd, zodat de centra voor volwassenen-onderwijs gelijkwaardige studiebewijzen kunnen uitreiken. Naasthet zuiver klassikaal contactonderwijs komt er gecombineerdonderwijs. Hierbij wordt contactonderwijs gecombineerd metvormen van begeleid zelfstandig leren, waarbij men gebruikmaakt van informatie- en communicatietechnologie (ICT).Hierdoor evolueren de centra geleidelijk naar open leercentra.Gemotiveerde lesgevers aantrekken uit het beroepsleven en hetpraktijkveld is belangrijk. Daarom wordt een leraarsambt incumulatie niet langer bestraft. De cursisten betalen nu al eeneigen bijdrage per lesuur. In het voorontwerp van decreet wordthet bedrag verhoogd van 10 frank tot 15 of 30 frank. Maaronder meer bestaansminimumtrekkers krijgen een vrijstelling.

■ PMS

Uitval en uitstoot vermijdenCentra voor Leerlingenbegeleiding(CLB). Zo heten geïntegreerd wer-kende PMS-centra en de centra voorMedisch Schooltoezicht (MST)voortaan. Althans als het Vlaams par-lement het decreet hierover goed-keurt. Dit samengaan van PMS enMST maakt het aanbod voor de leer-lingen, ouders en scholen transpa-ranter en meer samenhangend. Hetvoorkomt overlappende activiteiten

en maakt zorgverbreding mogelijk. De CLB’s zullen de schoolbegeleiden in hun opdracht om uitval en uitstoot van leerlin-gen zoveel mogelijk te vermijden. Leerlingen die in een situa-tie van achterstelling verkeren, zullen kunnen rekenen opbijzondere aandacht. Voorts zullen de CLB’s risicogedrag (drugs,spijbelen…) preventief begeleiden.De CLB’s gaan officieel van start op 1 september 2000. Deoprichtingsnorm is 12.000 gewogen leerlingen. Hiermee be-doelt men het werkelijke leerlingenaantal vermenigvuldigdmet een bepaalde coëfficiënt, afhankelijk van het soort en devorm onderwijs of het onderwijsniveau. Een voorbeeld: eenleerling in het buitengewoon onderwijs krijgt een coëfficiënt5, een kind in het kleuteronderwijs 2. De financiering en depersoneelsomkadering van de CLB’s wordt berekend aan dehand van dit gewogen leerlingenaantal.

Niets gemist?■ In 8 Vlaamse secundai-

re scholen combineren 388geselecteerde jongeren uit

12 sporttakken 20 uur alge-mene vorming met 12 uursport per week. In specifieketopsportrichtingen kunnenjongeren aan topsport doenen toch een getuigschrift se-cundair onderwijs behalen. Desportfederaties organiseren enbegeleiden de trainingen énzorgen voor financiële steun.■ Gewone scholen moeten ookopenstaan voor kinderen meteen handicap, adviseert deVlaamse Onderwijsraad (Vlor).Dat heet inclusief onderwijs.Het wil de discriminatie tegen-gaan door de muur tussengewoon en buitengewoononderwijs neer te halen. Bij-scholing voor de leraars zalhierbij nodig zijn. Momenteelontbreken de middelen omeen grotere integratie moge-lijk te maken, luidt de kritiek.■ In Deerlijk kunnen leerlingenvoor gemeentelijk of vrij ka-tholiek onderwijs in hetzelf-de schoolgebouw terecht. Uitpraktische overwegingen wer-ken de gemeentelijke en de vrijemeisjesschool samen. Artikel173 van het nieuwe decreet ba-sisonderwijs maakt zulke ver-regaande samenwerking overde netten heen mogelijk. Deer-lijk brengt dit voor het eerstin de praktijk. «Deerlijk is geengoed voorbeeld van ontzui-ling», vindt Vlaams ministervan Welzijn Luc Martens. «Hetis een managementingreep omde concurrentie te bedwingenen tegelijk de levensbeschou-welijke eigenheid van de tweescholen te behouden.»■ Lessen burgerschap moetengodsdienst en moraal vervan-gen in het officieel onderwijs.Dit stelt federaal minister vanAmbtenarenzaken André Fla-haut voor. Dit voorstel past inde herdenking van de 50steverjaardag van de Verklaringvan de Rechten van de Mens.Om de lessen burgerschap terealiseren wil Flahaut hetSchoolpact aanpassen. «Op-voeden tot burgerzin» is in deeerste graad van het Vlaamssecundair onderwijs al een vak-overschrijdende eindterm.

■ Wereldwijd gaan 140 miljoenkinderen tussen zes en elf jaarniet naar school. Dat is 23

procent van de kinderenop schoolleeftijd.

KLASSE NR.88 13

Scholieren makenproducten en ver-kopen ze ook.

Voortaan heet het PMSeen Centrum voor Leer-lingenbegeleiding.

14 KLASSE NR.88

Eerder dit jaar kwam eenonderwijzeres in hetnieuws omdat ze te dikwas om meteen benoemdte worden (90 kilo, 1,67

meter). Dat oordeelde deAdministratieve Gezond-heidsdienst (AGD). De leer-kracht kreeg, in het amb-tenarees, een «onder voor-behoud toelaatbaar». Watis er intussen van haargeworden? En hoe zit hetmet uw gezondheid omvoor de klas te staan?

«Op een middag zakte ik door mijn benen.Ischias. Ik moest me even later voor mijn benoe-ming bij de AGD aanbieden. Mijn huisarts wildeme thuishouden, maar ik durfde niet. Ik vreesdevoor mijn job. Slikte pijnstillers. Om me recht tehouden, bond ik een bouwvakkersgesp om. Daar-door geraakten spieren verlamd. Als de directiedat te weten was gekomen, had ze mij niet be-noemd, vernam ik later.» Zo vertelt een leerkrachtons. Is de AGD zo’n boeman?

Nogal wat kandidaten gaan met zweterige han-den naar de medische keuringsdienst. We willenweten wat er intussen gebeurd is met de «te dikkeleerkracht van 90 kilo».

«De bewuste dame bood zich intussen aanvoor een volgend aanwervingsonderzoek en is goed-gekeurd», zegt Dirk Gysels, adjunct-adviseur vande Administratieve Gezondheidsdienst (AGD).

Is ze dan plots vermagerd?GYSELS: «Een leerkracht die een onder voorbe-

houd toelaatbaar krijgt, moet zich van zijn school-bestuur een half jaar later opnieuw aanbieden. Deonderzoeksperiode kan vijf jaar duren. Wie dannog geen goedkeuring krijgt, wordt ambtshalveontslagen. Dat gebeurt heel zelden. Bij zwaarlijvig-heid zijn er uiteindelijk geen problemen als deartsen merken dat je pogingen deed om te verma-geren. De jongste tien jaar is geen enkele leerkrachtafgekeurd omdat hij te dik is. Het laatst keurde deAGD in 1987 een kandidaat postbediende wegenszwaarlijvigheid af. Onder druk van de publiekeopinie werden de artsen minder streng.»

Hoe onderzoekt de AGD of een kandidaat alof niet geschikt is om les te geven?

GYSELS: «Voor leerkrachten die op het puntstaan benoemd te worden, bestaan geen specifie-ke medische criteria. Wel voor politieagentenbijvoorbeeld. De arts kijkt naar je medische ge-schiedenis. De volgende kwalen kunnen aanlei-ding zijn voor een voorbehoud: te hoge bloed-

druk, hart- en vaatziekten, psychische kwalenzoals depressief zijn en degeneratieve ziekten zoalsmultiple sclerose, epilepsie, astma en diabetes.»

En zwaarlijvigheid?GYSELS: «Alleen in een extreem geval keuren

we af en omdat de kandidaat zijn zwaarlijvigheidmeestal combineert met een andere kwaal. Men-sen schrijven protestbrieven omdat we ze afge-keurd zouden hebben wegens hun overgewicht,maar ze verzwijgen erbij dat hun bloeddruk tehoog is. De arts onderzoekt vooral of er eenverband bestaat tussen de geconstateerde kwalenen eventuele afwezigheden wegens ziekte.»

Kan dat in een onderzoekje van gemiddeldeen kwartier?

GYSELS: «Een voorbehoud geeft ergernis als hetaanwervingsonderzoek zo snel gaat. Ik begrijp dat,maar de arts zal beslist een concreet feit hebben omzijn oordeel te verantwoorden. Een kandidaat kantrouwens meteen in beroep gaan. Hij kiest zelf een

arts en op basis van een tegen-rapport kunnen we onze beslis-sing wijzigen. Meestal roepenwe de kandidaat op voor eennieuw en zeer grondig onder-zoek door een college van drieartsen. Hun uitspraak is bindend.»

AGD - centrale dienst - Wetstraat 56- 1040 Brussel - tel 02-287 05 35 -fax 02-230 38 45

C O N T R O L E

Niet streng genoegJaarlijks bieden ongeveer 6000 ambtenaren van

de Vlaamse Gemeenschap, waaronder leerkrach-ten, zich aan voor een aanwervingsonderzoek. Datis een verplicht medisch onderzoek. Het gebeurtop de Administratieve Gezondheidsdienst (AGD)van het Ministerie van Sociale Zaken, Volksge-zondheid en Leefmilieu. Drie tot vijf procent van deonderzoeken geven een voorbehoud als resultaat.Maar uiteindelijk worden slechts een vijftal kandi-daten definitief afgekeurd, niet toelaatbaar ver-klaard. De Vlaamse Gemeenschap vindt daaromdat de AGD niet streng genoeg is.Naast het aanwervingsonderzoek kunnen leer-krachten nog op twee andere manieren in con-tact komen met de AGD. De dienst regelt dearbeidsongevallen. Meestal gaat het om de ge-volgen van een verkeersongeval op weg van ofnaar het werk. Ten slotte is er de pensioencom-missie. Vroeger was de ziektecontrole ook nogeen taak van de AGD. Die is sedert enkele jarentoegewezen aan de private firma Securex.

Burn-outOudere leerkrachten met burn out-verschijnselenhebben op een bepaald moment al hun ziekteda-gen opgebruikt. Het werkstation ontbiedt debetrokken leerkracht dan voor de pensioencom-missie. Die oordeelt of de leerkracht in de periodevan terbeschikkingstelling al of niet recht heeft opeen volledige wedde, volgens de ernst en devermoedelijke duur van de kwaal. De AGD neemtsoms een beslissing die medisch verantwoord is,maar in de praktijk moeilijk uit te voeren is. Wieniet meer geschikt is om voor de klas te staan, kannog wel een minder stressgevoelige administra-tieve taak vervullen, menen de artsen. Maar watals het schoolsecretariaat volzet is? Dan is deleerkracht verplicht om passief thuis te blijven. DeAGD en het departement Onderwijs onderhan-delen nu om voor dit probleem een flexibele

oplossing te vinden.

Te dik voor de klas

Een verleden met KlasseEen pompende stoommachine illustreert treffendeen aantal principes van de mechanica. Eenwerkende watermolen maakt duidelijk wat eenlandschapsbiotoop is. Een gesprek met eenmijnwerker vertelt meer over maatschappelijkeverhoudingen dan een heel boek. Voltooid ver-leden tijd, zegt u? Dat is dan zonder het Vlaamsindustrieel erfgoed gerekend. De Vlaamse tech-nologie en industrie van weleer zijn niet dood.Meer nog, ons waardevol verleden mondde alin heel wat scholen uit in levendige projecten.Overtuig uzelf. Tijdens het weekend van 24 en25 oktober gaan de poorten open naar vroe-ger. Dan krijgen alle Vlaamse leerkrachten eenvrijgeleide in tientallen West-Vlaamse sites enmusea. Het wordt al industriële archeologie watde klok slaat. Uw diligence staat klaar.

Industrieel erfgoed met KlasseU kan samen met uw leerlingen proefondervindelijk nagaanhoe men een watermolen gebruikte om energie te leveren. Uwklas kan een vooroorlogse machine adopteren en herstellen.Leerlingen kunnen een oude melkerij opmeten en het planuittekenen. Of ze maken een website over de industriële eneconomische geschiedenis van hun dorp. Industrieel erfgoed,daar is Vlaanderen rijk aan. Industriële archeologie is dewetenschap die dat erfgoed bestudeert, bewaart, openstelt.Voor u en uw klas onder meer. En nu krijgt u de kans in eenhele provincie de sporen te volgen van de technologische enindustriële ontwikkeling van Vlaanderen.Op 24 en 25 oktober zijn alle Vlaamse leerkrachten methun gezin de eregasten in 50 sites en musea in West-Vlaanderen. Maak kennis met brouwerij en borstelfabriek,oliemolen en stoommachine, boomzagerij en vlaszwin-gelwindmolen. Neem deel aan speciaal voor u georgani-seerde archeologische wandelingen. U bepaalt uw eigenprogramma. Uw gratis documentatiemap bezorgt u degegevens die u nodig hebt, ook om later terug te keren

met uw leerlingen. Deze actie is gratis voorleerkrachten. Vergezellende gezinsledenbetalen op alle locaties de helft van degewone toegangsprijs, krijgen er een kor-ting of mogen ook gratis binnen. Stuur debon op. Uw naam komt op een VIP-lijst.Breng tijdens de actie dit exemplaar vanKlasse mee. Het is uw passe-partout vooralle plaatsen die u bezoekt.Rendez-vous op een informatiepunt en dan vrijuitwaaieren. Daar komt het op 24 en 25 okto-ber op neer. Tussen 9 tot 18 uur meldt u zichaan op een vertrekpuntvertrekpuntvertrekpuntvertrekpuntvertrekpunt. Er zijn er vier, u kiest ereen uit. Op vertoon van dit exemplaar vanKlasse ontvangt u daar een documentatiepak-ket. Dat bevat een programma, documentatieover de deelnemende sites en musea, een pe-dagogische brochure over industriële archeo-logie en een herkenningsbadge. Het program-ma geeft een overzicht van de sites en museadie u die dag kan bezoeken, met openings-uren, afstand en routebeschrijving (sommigekan u vanuit uw vertrekpunt te voet of met defiets bereiken, maar gezien de afstanden enhet tijdstip (weekend) is voor een keer de autoaanbevolen). De badge is uw vrijgeleide naarde deelnemende sites en musea. In de meestewachten gidsen u op of krijgt u extra informatieover een bezoek met de klas. Een aantal privé-verzamelingen die anders nooit aan het grotepubliek worden getoond, zal u bij deze gele-genheid wel kunnen bezichtigen.VertrekpuntenEr zijn vier centrale punten. ‘s Morgens kan uzich er ook inschrijven voor stadswandelingen.

1. Oostende - cresoteerwerfEinde 19de eeuw bouwde de toenmalige Belgische telefoon-dienst in Oostende een installatie om telefoonpalen tegenhoutworm en houtrot te behandelen. Dat gebeurde met creo-soot, een olieachtige vloeistof. Later behandelde men er ookdwarsliggers voor spoorlijnen en weidepalen. Het bedrijf werktetot 1970 voor de RTT. De nu wettelijk beschermde installatieomvat een spoorwegnet met draaicirkels om hout aan te voe-ren en op te slaan, een 24 meter lange autoclaaf, creosoteer-tanks, stoomaangedreven vacuüm- en creosoteerpompen enz.Oudenburgsesteenweg 87 - 8400 Oostende. Rij Oostende binnenen kies daar richting Blankenberge. Sla af aan het kanaalOostende-Brugge (langs Sas Slykens). De creosoteerwerf be-vindt zich op de linkeroever van het kanaal (Wat linker- enrechteroever is, bepaalt u door stroomafwaarts te kijken), vlakvóór de vroegere UCB-fabriek.

2. Zwevegem - energiemuseumDeze elektriciteitscentrale voedde jarenlang bedrijven in deregio. Nu is ze een waardige getuige van de geschiedenisvan de elektriciteitsproductie. Ze biedt een beeld van de

evolutie van de turbine- en generatortechniek in Europa, niette vergeten condensators en pompen. U kan het binnenstevan een stoomketel bezoeken en er is een didactische opstel-ling over energie en elektriciteit, met faciliteiten waarvan umet uw klas gebruik kan maken.Paul Ferrardstraat - 8550 Zwevegem. Zwevegem ligt ten zui-den van Kortrijk, aan de N8 Kortrijk-Oudenaarde. In het cen-trum van Zwevegem kiest u richting Otegem, vervolgens aande verkeerslichten (een stukje vóór de brug) rechtsaf. Volg debewegwijzering ‘energiemuseum’. De centrale ligt naast devaart Bossuit-Kortrijk. Info en boekingen op andere ogenblik-ken: Gazelwest, Rijselsestraat 57, 8500 Kortrijk, tel 056-36 9315 - fax 056-36 93 54

3. Alveringem - Brouw- en mouthuis De SnoekHoe in de vroege 19de eeuw gemout en gebrouwen werd,wordt u duidelijk gemaakt aan de hand van gerestaureerd,authentiek materiaal: koperen brouwketels, een gietijzerenroerkuip, eeuwenoude gistingskuipen en -tonnen, de intactemouteest, een antieke gasmotor enz. U krijgt een geleiderondleiding. Het museum biedt ook uitleg in braille. In degerestaureerde oude herberg Het Brouwershof (die vroegerbij elke brouwerij hoorde) kan u het Snoek-bier degusteren.Museum Fortem 40 - 8690 Alveringem - tel/fax 058-28 96 74.U bereikt Alveringem via de N8, tussen Ieper en Veurne. Hetmuseum ligt in de wijk Fortem, aan de brug over de Lo-vaart.Volg de bewegwijzering.

4. Izegem - stoommachine Carels-Vandekerck-hoveIn deze voormalige elektriciteitscentrale bevindt zich een reusach-tige tandem-compound-stoommachine (de grootste van Bel-gië). De machine draait om didactische en veiligheidsredenen oplaag toerental. U krijgt ter plaatse uitleg over de werking ervan.Albert I-laan - 8870 Izegem. Izegem ligt tussen Brugge enKortrijk (afrit 6 Roeselare-Rumbeke op de E403/A17). De sitebevindt zich in de AlbertI-laan, achter het station. Vanuit ditpunt zijn alle initiatieven in Izegem te voet bereikbaar.

Sites en museaVanuit uw vertrekpunt loopt, fietst of rijdt u naar:• Blankenberge: De Scute. Reconstructie van een traditionelehouten vissersboot. Uitleg over de technieken en materialendie bij deze scheepsbouw werden gebruikt.• Brugge: Brouwerijmuseum ‘t Hamerke. Van gerst tot moutmet oorspronkelijke machines. Een overzicht van het vroegerebrouwerijgebeuren en aanverwante beroepen en activiteiten(kuipers, biervoerders…).• De Panne-Adinkerke: historisch constructie-atelier Verhaeg-he. Hier vervaardigde men haverpletters, bonenbrekers, zeil-wagens, kermisraderen, carbureketels… Demonstratie van dewerking van dit veelzijdige atelier.• Gistel-Snaaskerke: voormalige graanopslagplaats Catrys-se, nu woon- en werkruimte maar met behoud van de bin-nenstructuur (o.a. takelsysteem, graankuipen).• Harelbeke: Museum voor Pijp en Tabak. 900 pijpen, eentabakswinkeltje van weleer, machines om tabak te verwerkenen uiteraard veel soorten tabak.• Heuvelland-Wijtschate: historische steen- en buizenbakkerijDumolin. De hele technische installatie en smidse zijn be-waard gebleven. De eigenaar leidt u persoonlijk rond.• Izegem: Drukkerijmuseum Strobbe (kent u De Druivelaar nog?).Gelegenheidstentoonstelling naar aanleiding van de 200steverjaardag van de uitvinding van de lithografie. 100 geselec-teerde lithostenen met afbeeldingen van facturen, diploma’s,briefhoofden enz. Met speciale infofolder over lithografie.• Izegem: Nationaal Borstelmuseum. Waaruit maakt menborstels en hoe? Antwoord in dit museum. Voorts de socialegeschiedenis van de borstelmakers, een uitgebreide verza-meling machines en demonstraties van oude technieken.• Knokke-Heist: Heemkundig Museum Sincfala, erfgoed van polderen visserij. Visvangst naast landbouw. Loggen en zwingelen.Werktuigen uit Streuvels’ tijd. Of weet u wat een sparrenwip is?• Koksijde-Oostduinkerke: Nationaal Visserijmuseum. Over-zicht van de vaartuigen waarmee men door de eeuwen heenop visvangst trok. Een authentiek vissershuisje toont de le-vensomstandigheden van vroeger. Een gereconstrueerde stuur-kabine onthult de visser als technicus. Met museumcafé waaru Noordzeevis kan proeven.

A = algemeen, B = basisonderwijs, S = secundair en hoger onderwijs

ERFGOED MET KLASSEµ Ja, ik wil graag met Klasse het Vlaams industri-

eel erfgoed ontdekken in de provincie West-Vlaanderen. Ik kom met …. personen (uitslui-tend partner en/of eigen gezinsleden).

Mijn bezoekdatum is (omcirkel uw keuze):24/25 oktober in de voormiddag/namiddag

Ik meld mij aan op het volgende vertrekpunt:M Alveringem: Mout- en Brouwhuis De SnoekM Izegem: stoommachine Carels-VandekerchoveM Oostende: creosoteerwerfM Zwevegem: energiemuseum

Naam: ..........................................................

Adres: ...........................................................

School: ..........................................................

Onderwijsniveau: kleuter/lager/secundair/hoger

Vak: ..............................................................Vul deze bon volledig in, knip hem uit en stuur hem vóór16 oktober naar de Vlaamse Vereniging voor IndustriëleArcheologie (VVIA) - Postbus 30 Gent XII - 9000 Gent-12(de ‘12’ niet vergeten!). U kan ook inschrijven via e-mail.Klik daarvoor op het e-mailicoontje van de VVIA-website:www.conservare.be/vvia/vviahome.htm met vermelding vande gegevens in de bon. Let op: u ontvangt géén bevesti-ging. Wie inschrijft, komt automatisch op de VIP-lijst enwordt ook werkelijk ter plaatse verwacht.

16 KLASSE NR.88

KLASSE NR.88 17(advertentie)

om het behoud van oude motoren en historische gloeikop-landbouwtractoren.Uitzonderlijk stellen zij enkele verzamelingen open voor bezoek. Met demonstratiesvan Lanz-Bulldogtractoren (en hoe omslachtig het was ze te starten) en uitleg overde problematiek van behoud en restauratie.• Zwevezele: Landbouwmuseum 1000 Stoomwielen. Hier vindt u een van de groot-ste verzamelingen landbouwmachines van Europa. Meer dan 8000 items vertellenu twee eeuwen landbouwgeschiedenis. De stooklokomobiel staat al warm te draaien.• Daarnaast zijn er nog een aantal verrassings-sites en -verzamelingen, waaroveru meer te weten komt op de vertrekpunten.. In het totaal zetten een 50-tal sites enmuseau hun deuren wagenwijd voor u open.StadswandelingenOp zondag 25 oktober neemt een gids u op industrieel-archeologische sleeptouw,onder meer in Kortrijk, Menen en Poperinge. De grootte van de groepen is beperkt.Daarom boekt u ‘s morgens persoonlijk op een van de vier vertrekpunten.

In alle provinciesHet Vlaams industrieel erfgoed toont niet enkel hoe wij ons tech-nologisch en wetenschappelijk hebben ontwikkeld, het getuigtook van de enorme impact op onze cultuur en sociaal leven. Hetverleden kennen om het heden te begrijpen en de toekomst tebeheersen, dat is het credo van de industriële archeologie. Vanoktober tot december vinden in alle provincies informatieinformatieinformatieinformatieinformatie-avon-avon-avon-avon-avon-dendendendenden plaats voor leerkrachten en navormers. Ze beginnen telkensom 19 uur in Gent (27 oktober), Brugge (29 oktober), Antwerpen(10 november), Hasselt (12 november), Leuven (17 november),Eisden (18 november), Zwevegem (19 november), Baasrode (24november), Turnhout (26 november), Boom (1 december), Brussel(3 december).

Meer informatie vindt u op de website van de Vlaamse Verenigingvoor Industriële Archeologie (VVIA), met wie Klasse voor deze actiesamenwerkt. Daar kan kan u vanaf oktober ook het gedetailleerdeprogramma van deze actie en de uurregeling raadplegen. De VVIA

is het platform van de particuliere verenigingen en vrijwilligersinitiatieven voorstudie, behoud en valorisatie van het industrieel en technisch erfgoed in Vlaande-ren en Brussel. De vereniging is dit jaar 20 jaar actief, telt meer dan 500 leden enheeft een afdeling in elke provincie.Info: Vlaamse Vereniging voor Industriële Archeologie vzw - Postbus 30 Gent XII -9000 Gent-12 - tel 056-25 33 73 - fax 056-25 51 73 - alinters@conservare.be -www.conservare.be/vvia/vviahome.htm

• Kortrijk: Nationaal Vlas-, Kant- en Linnenmuseum. Om het uur projectie van eendidactische film en een gids die voor de inleiding zorgt. In het Vlasmuseum tonen 30taferelen het productieproces van deze textielsoort. In het Kant- en Linnenmuseum 700stuks waardevolle klos- en naaldkant van eigen bodem, periode 1500 tot 1920.Daarnaast borduur- en naaiwerk, huishoud-, kerk-, sier- en modisch linnen.• Kortrijk-Heule: voormalige vlaszwingelwindmolen Preetjes Molen. De enige molenin zijn soort in Europa. Wat dat en vlaszwingelen inhoudt, verneemt u ter plaatse.• Langemark: steenakkermolen, houten korenwindmolen. Een traditionele Vlaamsehouten staakmolen op vier teerlingen. Maalvaardig gerestaureerd. Als de wind nunog meezit…• Lichtervelde: boomzagerij, maalderij en olieslagerij Van Coillie. Dit bedrijf is actiefsinds 1844. Na het recente overlijden van de eigenaars wil de gemeente er eendidactisch site-museum van maken. Men is alvast op zoek naar technische enberoepsscholen om de site mee te helpen restaureren en onderhouden.• Menen: Magic Juke Box museum, geschiedenis van de mechanische muziek. Hiervindt u een 80-tal jukeboxen, 200 radio’s uit de periode 1926-50,originele singles, folders en affiches. Muziek en gezelligheid, uaangeboden door een deskundige gids.• Middelkerke: De Dronken Put. De oudste betonconstructie vanVlaanderen (1897). Een 213 ton zwaar waterreservoir dat door eenspeling van de natuur 12 graden ging overhellen en uw evenwichts-gevoel beïnvloedt. Vandaar de naam.• Poperinge: Nationaal Hopmuseum. De geschiedenis van de hop-teelt in ons land aan de hand van afbeeldingen, producten enmachines. Het museum is gevestigd in een oude hopwaag waar dehop op zijn kwaliteit werd gecheckt.• Veurne: Bakkerijmuseum. Een didactische rondrit door de geschie-denis van brood-, banket- en suikerbakkerij, ijsbereiding, chocola-debewerking en wafelenbak. Tijdens de actie stelt men u ook dekinderbakkerij voor.• Wervik: Tabaksmuseum, met de gelegenheidstentoonstelling Egyp-tomania: Tabak en Egypte. Bij het tabaksmuseum hoort ook deBrikkemolen, een gerestaureerde oliemolen waarin onder meer de kollergang voorhet pletten van oliezaden bewaard bleef. Ook hier staat de gids klaar.• Wevelgem: FAS-expo. In de oude hospitaalbunker van het vliegveld van Wevel-gem loopt een permanente tentoonstelling rond 85 jaar luchtvaart. Van de oudetweedekker tot de F16. Voorts oude en moderne constructiematerialen, motoren,radar en de zwarte doos.• Wevelgem-Moorsele: Oude Trekker Club. Een groep vrijwilligers bekommert zich

Naar de boekenbeurs A

Boeiende boeken? Samen met uw leer-lingen kan u ze ontdekken op 9 en 10november op de Boekenbeurs. HetScholenprojectScholenprojectScholenprojectScholenprojectScholenproject van de Vereniging terBevordering van het Vlaamse Boekwe-zen heeft een speciaal begeleidings-programma uitgewerkt.• Boeken in beeld Boeken in beeld Boeken in beeld Boeken in beeld Boeken in beeld is het project voor dederde graad lager onderwijs derde graad lager onderwijs derde graad lager onderwijs derde graad lager onderwijs derde graad lager onderwijs met sug-gesties rond werken met boeken. Centra-le thema is de band tussen illustratie enverhaal. Op de boekenbeurs boekenbeurs boekenbeurs boekenbeurs boekenbeurs maken uwleerlingen in kleine groepjes kennis metboeken en originele illustraties, mét tipsom beter te leren kijken en lezen. In dedidactische brochuredidactische brochuredidactische brochuredidactische brochuredidactische brochure staan tal van tipsen voorts een lijst van boekhandelsboekhandelsboekhandelsboekhandelsboekhandels waaru klassikaal op bezoek kan.• Het BoekenbeursspelBoekenbeursspelBoekenbeursspelBoekenbeursspelBoekenbeursspel voert leerlin-gen van 12 tot 15 jaar12 tot 15 jaar12 tot 15 jaar12 tot 15 jaar12 tot 15 jaar langs eentiental uitgeverijen. In groepjes van vijfmaken ze kennis met recente boeken.Boeiende achterflappen, lokkendecovers en spannende fragmenten spo-ren hen aan om de boeken echt telezen. Voor het groepje dat de bijho-rende vragenlijst het best invult, ligt eenboekenpakket voor de klasbibliotheekklaar. Met de didactische brochuredidactische brochuredidactische brochuredidactische brochuredidactische brochureBoekenkriebels Boekenkriebels Boekenkriebels Boekenkriebels Boekenkriebels kan u trouwens zo’nbibliotheek op poten zetten. En u vindter praktische tips om in de klas metboeken te werken.Voor 14-18-jarigen is er daarnaast ookde boekenkrantboekenkrantboekenkrantboekenkrantboekenkrant BARST BARST BARST BARST BARST. Vier lerarenschreven even veel lesbrievenlesbrievenlesbrievenlesbrievenlesbrieven rondmisdaadliteratuur, humor en cursiefje,boek en film en boekinformatie op In-ternet (zie ook vorige Klasse, p. 24).Voor beide projecten moet u vooraf in-schrijven. Op 9 en 10 november kan umet uw klas op de boekenbeurs zelfterecht. Deelnemen kost 2000␣ fr. per klas(max. 20 leerlingen, 100␣ fr. extra perbijkomende leerling; één begeleider gratis).Elke school krijgt via het departementOnderwijs één gratis exemplaar van debrochure die op hen van toepassing is.Voor inschrijvingen, extra brochures ofgewoon meer informatie kan u terechtbij de Vereniging ter Bevordering vanhet Vlaamse Boekwezen vzw - Hof terSchriecklaan 17 - 2600 Berchem - tel03-230 89 23 - fax 03-281 22 40

Kerstmis op het ijs B

Van 23 december tot 3 januari brengt Holiday on Ice in VorstNationaal de nieuwe schaatsshow EvolutionEvolutionEvolutionEvolutionEvolution, over de ge-schiedenis van de aarde, met de muziek als centrale thema,van prehistorie en oude Egypte tot Sixties en verre toekomst.Music Hall koppelt hieraan een wedstrijd voor 5de en 6dewedstrijd voor 5de en 6dewedstrijd voor 5de en 6dewedstrijd voor 5de en 6dewedstrijd voor 5de en 6deklassen lager onderwijsklassen lager onderwijsklassen lager onderwijsklassen lager onderwijsklassen lager onderwijs. De bedoeling is om heel Vorst Natio-naal in een mooi kerstkleedje te stoppen met zelfgemaaktezelfgemaaktezelfgemaaktezelfgemaaktezelfgemaakteén originele kerstversieringen én originele kerstversieringen én originele kerstversieringen én originele kerstversieringen én originele kerstversieringen (per klas voldoende slingersen kerstballen om een gemiddelde kerstboom te vullen). Dewedstrijd verloopt in twee fasen: u stuurt vóór 1 november uwvoorstel (wat en hoe uw leerlingen gaan doen) naar onder-staand adres (1 pagina A4 volstaat). De jury selecteert hieruit25 klassen. Die krijgen op 9 november een telefoontje (duscontactpersoon en telefoonnummer vermelden). De 25 klassenbezorgen hun eindresultaat ten laatste op 4 december bij deorganisatie. Alle werken worden tentoongesteld en één klas, deuiteindelijke winnaar, mag gratis een voorstelling van Holi-gratis een voorstelling van Holi-gratis een voorstelling van Holi-gratis een voorstelling van Holi-gratis een voorstelling van Holi-day on Ice bijwonen, mét bezoek achter de schermenday on Ice bijwonen, mét bezoek achter de schermenday on Ice bijwonen, mét bezoek achter de schermenday on Ice bijwonen, mét bezoek achter de schermenday on Ice bijwonen, mét bezoek achter de schermen.Music Hall - Holiday on Ice - ‘t Hofveld 6a - 1702 Groot-Bijgaarden - tel 02-481 67 00 - fax 02-463 17 20 - reserva-ties Holiday on Ice: tel 0900-00 991 - voor groepen (+ 30personen) - tel 02-203 31 71

Jouw school is onze school S

Voor de vijfde én laatste maal is er Jouw school is onze school.Jouw school is onze school.Jouw school is onze school.Jouw school is onze school.Jouw school is onze school.Naar een leerlingbetrokken schoolNaar een leerlingbetrokken schoolNaar een leerlingbetrokken schoolNaar een leerlingbetrokken schoolNaar een leerlingbetrokken school, een actie rond leerlingen-participatie (secundair onderwijs). De brochure ligt al op school.• Voor veertig «nieuwe» scholen is er een StartersaanbodStartersaanbodStartersaanbodStartersaanbodStartersaanbod.Samen met een extern begeleider maakt u een lijst vaninitiatieven. De begeleider is maximum zes halve dagen lijfe-lijk op school.• Veertig «trekkers» krijgen Studie- en vormingStudie- en vormingStudie- en vormingStudie- en vormingStudie- en vorming (twee woens-dagen) rond leerlingenparticipatie, betrokkenheid van álleparticipanten en inspraakmodellen.• Nieuw is de Training in gespreks- en vergadervaardig-Training in gespreks- en vergadervaardig-Training in gespreks- en vergadervaardig-Training in gespreks- en vergadervaardig-Training in gespreks- en vergadervaardig-heden heden heden heden heden (drie dagen). Leerkrachten en directies (max. tweemensen per school) volgen een training in vergader- engesprekstechnieken. Daarna organiseren ze deze training voorde leerlingenraad van de eigen school.Koning Boudewijnstichting - Brederodestraat 21 - 1000 Brus-sel - tel 02-549 02 14 - fax 02-511 52 21

Filmcultuur A

Advies bij de filmprogrammatie op uw school, vorming vanleerkrachten tijdens thematische of filmesthetische studieda-gen, filmpedagogische dossiers, filmvoorkeurlijsten...: een greepuit het aanbod van de Pedagogische Dienst voor Filmcultuurvan de Katholieke Filmliga (KFL).Twee studiedagenstudiedagenstudiedagenstudiedagenstudiedagen zijn reeds geprogrammeerd: Film-GemisFilm-GemisFilm-GemisFilm-GemisFilm-Gemis,over de thematiek van het «gemis» vanuit een filmpedagogi-sche hoek bekeken (18/11 voor leerkrachten basisonderwijs;25/11 voor leerkrachten secundair onderwijs) en Close-upClose-upClose-upClose-upClose-up,over de filmesthetische kwaliteiten en de eigen betekenis-waarde van de close-up (24/2/99).Pedagogische Dienst voor Filmcultuur - KFL - Lies Buerman -Cellebroersstraat 16 bus 2 - 1000 Brussel - tel 02-546 08 21- fax 02-546 08 19 - kfl.brussel@kerknet.be

Astroreizen S

Wat dacht u van een schoolreis naar de sterren? Sterren-Sterren-Sterren-Sterren-Sterren-wachtwachtwachtwachtwacht Urania Urania Urania Urania Urania organiseert een meerdaagse reis op maat vanuw klas en studierichting naar Tenerife. Hoog op de Teide-vulkaan schittert de zuiverste sterrenhemel van Europa. Ubezoekt in Izania een van de grootste sterrenwachten terwereld. Behalve een serieuze portie sterrenkunde gaat deaandacht naar economische, sociale en toeristische geogra-fie van Tenerife. Ook geologie, vulcanologie en klimatologievan de Canarische archipel staan op het programma. Per tienleerlingen kan een leerkracht gratis mee. Vraag een voor-beeld van een programma aan bij Urania - J. Mattheessens-straat 62 - 2540 Hove - tel 03-455 24 93 - www.urania.be

Projectmedewerker gezocht S

Een leerkracht met kennis van verspanende bewerkingen enlastechnieken komt vanaf 1 december de dienst Europese Pro-

jecten van het departement Onderwijs versterken. Hij of zij werktin teamverband mee aan de modulariseringmodulariseringmodulariseringmodulariseringmodularisering binnen de stu-diegebieden auto, mechanica-elektriciteit en koeling/warmte.KandidatenKandidatenKandidatenKandidatenKandidaten zijn vastbenoemdvastbenoemdvastbenoemdvastbenoemdvastbenoemd (minstens diploma hogersecundair onderwijs mechanica of elektromechanica) of tij-tij-tij-tij-tij-delijkdelijkdelijkdelijkdelijk (minstens drie jaar onderwijservaring en diploma ho-ger onderwijs één cyclus, specialiteit mechanica of elektrome-chanica). Bedrijfservaring en kennis van Windows95 (of Win-dows NT), Microsoft Word en Excel zijn een troef.Er zijn preselectiespreselectiespreselectiespreselectiespreselecties op 28 en 29 oktober en een tweede selec-tieronde op 4 november. Solliciteren met uitgebreid CV vóór 20oktober bij dienst Europese Projecten - directie Beroepsoplei-ding - Koningsstraat 93 bus 3 - 1000 Brussel - info: tel 02-22714 11 - fax 02-227 14 00

Gezocht A

Taallessen Nederlands aan Jonge Migranten zoekt leerkrach-ten om tegen vergoeding enkele uren per week NederlandsNederlandsNederlandsNederlandsNederlandste geven aan migrantente geven aan migrantente geven aan migrantente geven aan migrantente geven aan migranten (vanaf 16 jaar) van uiteenlopendeafkomst. Alle lessen vinden plaats in Brussel. Schrijven met CVnaar Taallessen Nederlands - Cellebroersstraat 16 - 1000Brussel - tel 016-82 45 37 (Lucrèce Roegiers) of 02-514 2500 (antwoordapparaat).

Oorlog op foto S

Tien foto’s tonen de oorlogsrealiteitoorlogsrealiteitoorlogsrealiteitoorlogsrealiteitoorlogsrealiteit: oorlogsenthousiasme,vluchtelingen, de multinationale oorlog, gasaanvallen, kind-soldaten, niemandsland, executies, de vrouw tijdens de oorlog,oorlogsleed, ouderverdriet. Een begeleidend boekjebegeleidend boekjebegeleidend boekjebegeleidend boekjebegeleidend boekje vertelthet verhaal, geeft meer informatie en links naar de actualiteit.N.a.v. de tachtigste verjaardag van het einde van WO I krijgenalle Vlaamse secundaire scholen nog deze maand fotoreeks(formaat 60/80) en didactisch boekje gratis toegestuurdgratis toegestuurdgratis toegestuurdgratis toegestuurdgratis toegestuurd. Ditinitiatief van Jeugd en Vrede, V-Dag en In Flanders FieldsMuseum biedt mooi materiaal voor herinneringseducatie (11november-herdenking) of om een bezoek aan een historischesite voor te bereiden (bv. tijdens de V-Dagen).Jeugd en Vrede vzw - Van Elewijckstraat 35 - 1050 Brussel -tel 02 640 19 98 - fax 02 640 07 74

Op de infosnelweg S

Op vrijdag 27 november is er een symposium voor taalleer-symposium voor taalleer-symposium voor taalleer-symposium voor taalleer-symposium voor taalleer-krachtenkrachtenkrachtenkrachtenkrachten over Taalopleiding en de infosnelweg in Vlaan-Taalopleiding en de infosnelweg in Vlaan-Taalopleiding en de infosnelweg in Vlaan-Taalopleiding en de infosnelweg in Vlaan-Taalopleiding en de infosnelweg in Vlaan-deren - de leraar op afstand binnen handbereik?deren - de leraar op afstand binnen handbereik?deren - de leraar op afstand binnen handbereik?deren - de leraar op afstand binnen handbereik?deren - de leraar op afstand binnen handbereik? Praktijk-gerichte presentaties en een plenumdiscussie staan op hetprogramma. Initiatiefnemer Didascalia (UIA) wil graag tientaalleerkrachten de kans geven deze symposiumdag gratismee te maken. Stuur gewoon een briefkaart naar onder-staand adres. Tien leerkrachten krijgen per kerende post hunuitnodiging toegestuurd.Didascalia-UIA - Met Klasse naar het symposium - MatheaSimons - Universiteitsplein 1 (D 0.08) - 2610 Wilrijk - tel 03-820 29 69 - msi@uia.ua.ac.be - www.uia.ua.ac.be/didascalia

Opkikker S

Op 4 februari verzamelt in de Antwerpse Koningin Elisabeth-zaal iedereen die geïnteresseerd is in een positieve aanpakpositieve aanpakpositieve aanpakpositieve aanpakpositieve aanpakvan drugpreventie bij jongerenvan drugpreventie bij jongerenvan drugpreventie bij jongerenvan drugpreventie bij jongerenvan drugpreventie bij jongeren. Onder hetmotto Beter drugvrijBeter drugvrijBeter drugvrijBeter drugvrijBeter drugvrij biedt Opkikker ‘99Opkikker ‘99Opkikker ‘99Opkikker ‘99Opkikker ‘99 voorde derde maal een wervelend spektakel voorjongeren. Nieuw is de breed opgezette dia-loog tussen leerkrachten, ouders en jongerenover drugbeleid en -preventie. Opkikker is eeninitiatief van de Vlaamse minister van Ge-zondheidsbeleid. Meer informatie vindt u wel-dra op school of krijgt u bij organisator Syl-vester Productions - tel 016-35 51 66 -opkikker@sylvesterproductions.be.

Oude talen A

In vorig nummer is de aankondiging weggevallen van denetoverschrijdende boekenbeurs van de Vereniging Leerkrach-ten Oude Talen vzw op 19 september. Uiteraard zorgt devereniging nog voor veel meer activiteiten. Voor meer infor-matie: VLOT - A.P. Deleersnyder - H. Lammensstraat 82 - 9000Gent.

18 KLASSE NR.88

(advertentie)

(advertentie)

KLASSE NR.88 19KLASSE NR.88 19

Fietshandboek S

Aankoop, uitrusting, gedragsregels, verzekeringen, fietsdiefstalpreventie, praktischeinformatie en nuttige adressen zijn de verschillende onderdelen van het nieuweFietshandboekFietshandboekFietshandboekFietshandboekFietshandboek voor leerlingen derde graad secundair onderwijsleerlingen derde graad secundair onderwijsleerlingen derde graad secundair onderwijsleerlingen derde graad secundair onderwijsleerlingen derde graad secundair onderwijs. Bedoeling isom de «jonge» fietser goed te informeren over alles wat bij fietsen komt kijken... enhem zo mogelijk te motiveren om niet meteen de auto te kiezen als hij 18 wordt. Hetboek (A5-formaat, vierkleurendruk,80 p.) kost 150␣ fr. U kan het be-stellen door overschrijving op reke-ning nr. 000-1452562-84 van Bel-gisch Instituut voor de Verkeersvei-ligheid (met vermelding Fietshand-boek) vzw - Haachtsesteenweg1405 - 1130 Brussel - tel 02-24415 11 - fax 02-216 43 42 -Heidi .Michielsen@bivv.be -www.bivv.be.

Toubab B

ToubabToubabToubabToubabToubab, letterlijk man-die-niet-zwart-is, is een doe-gerichte vorming voor leer-krachten derde kleuterklas en eerste graad lager onderwijs. Op welke wijze kan jemet kinderen werken rond ontwikkelingseducatieontwikkelingseducatieontwikkelingseducatieontwikkelingseducatieontwikkelingseducatie? Horizon Educatief vzw organi-seert hierrond enkele gratis vormingssessiesgratis vormingssessiesgratis vormingssessiesgratis vormingssessiesgratis vormingssessies waarop u kennis kan maken metprogramma’s zoals Kijken naar vreemde dingen (positieve beeldvorming), Werkenmet de aardbal (probleemoplossend denken) of Rosemari Schoendooskind(inleefspel). Er zijn sessies in Oostende (Openluchtcentrum Duin en Zee - 14/10om 14 u. en 6/2 om 9.30 u.) en Roeselare (Provinciaal Educatief Centrum - 17/10om 9.30 u. en 3/2 om 14 u.).Horizon Educatief vzw - Fortstraat 128 - 8400 Oostende - tel en fax 059-32 21 83- horizon.educatief.vzw@skynet.be

Internet Masters Trophy S

Hoe goed en efficiënt reizen uw leerlingen over het world wide web? Zoek hetantwoord én win een prijs! Deze maand start de Internet Masters TrophyInternet Masters TrophyInternet Masters TrophyInternet Masters TrophyInternet Masters Trophy, eenvirtuele zoekwedstrijdvirtuele zoekwedstrijdvirtuele zoekwedstrijdvirtuele zoekwedstrijdvirtuele zoekwedstrijd voor scholen. Alle leerlingen van het secundair mogenmeedoen, individueel of per klas. Tien dagen lang, van 1 tot 10 november, zoektelke school zijn beste surfers met tien zoekopdrachten, die ze op de website vanInternet-Academie vinden. Tussen 10 en 30 november nemen 27 scholen in poulesvan drie deel aan een eindronde. Drie finalisten kampen in december in Brusselvoor de overwinnaarstrofee. Maar er zijn prijzen in elke ronde en voor iedereen(totale waarde: 700.000␣ fr.): softwarepakketten, elektronische encyclopedieën, woor-denboeken-cd-roms, gratis Internetaansluitingen, cd-bons, t-shirts en gratis abon-nementen op ClickxClickxClickxClickxClickx, dat de wedstrijd op de voet volgt (zie ook Signaal, p. 38).Wedstrijdreglement, zoektips, voorbeeldvragen en deelnemingsformulier wachtenop u op www.i-academie.be.

Hongersnood in Soedan A

Een nieuw pedagogisch dossierpedagogisch dossierpedagogisch dossierpedagogisch dossierpedagogisch dossier van Artsen zonder Grenzen (AzG)wil de Vlaamseleerlingen gevoelig maken voor de socio-economische en politieke situatie insocio-economische en politieke situatie insocio-economische en politieke situatie insocio-economische en politieke situatie insocio-economische en politieke situatie inSoedanSoedanSoedanSoedanSoedan. Voorts wijst dit dossier op de rol, de plicht en de macht van de burger(stemrecht, petitie, betoging) en het beklemtoont het belang van humanitaire hulpen solidariteit. Op vrijdag 23 oktober plant AzG een Dag voor Zuid-SoedanDag voor Zuid-SoedanDag voor Zuid-SoedanDag voor Zuid-SoedanDag voor Zuid-Soedan in allescholen. De leerlingen kunnen die dag het bedrag dat ze normaal betalen voor hunmiddagmaal afstaan om een vliegtuig te vullen met een lading hoog-energetischekoekjes en melk. In plaats van hun gewone middagmaal krijgen de leerlingen eenvervangende maaltijd: diezelfde koekjes en water. Uw school krijgt hiervoor dezeweek een informatiepakket van AzG. Bestel meteen het dossier!AzG - Dupréstraat 94 - 1090 Brussel - tel 02-474 74 49 - fax 02-474 75 75 -zoom@brussels.msf.org

Bent u klaar voor de euro? S

Een nieuwe videovideovideovideovideo (15 min., met bijhorend werkpakket) bekijkt in begrijpelijke taal deinvoering van de euroinvoering van de euroinvoering van de euroinvoering van de euroinvoering van de euro, vooral dan vanuit de invalshoek van 15-18-jarigen. Waar-om een euro? Wat is hij waard? Welke historiek ging er aan vooraf?... De bijhorendewerkbrochure (geschikt voor leerkrachten én leerlingen) geeft meer achtergrondinfor-matie en verwijzingen naar andere bronnen en voorbeelden. Leerkrachten hogersecundair onderwijs (vooral economie) kunnen dit pakket gratis ontvangen. U moethet wel vooraf schriftelijk bestellen bij KBC Bank met een briefkaart, met vermeldingvan uw naam en functie, naam en adres van de school, het gewenste aantalexemplaren van video en werkpakket, een contacttelefoonnummer én het KBC Bank-kantoor (CERA of Kredietbank) waar u het bestelde wenst op te pikken. Medio januarizal alles beschikbaar zijn. U wordt dan persoonlijk verwittigd.U stuurt de briefkaart naar KBC Bank - MRA - Lut Van Renterghem - Brusselsesteen-weg 100 - 3000 Leuven

KLASSE NR.88 20

EVOP A

EVOPEVOPEVOPEVOPEVOP (Europese Vereniging Onderwijzend Personeel) biedt cul-tuurreizen naar binnen- en buitenlandse bestemmingen, lestips(o.a. via het tijdschrift Educatief), didactisch materiaal rond Eu-ropa enz. U kan lid worden door storting van 500␣ fr. op reke-ning nr. 000-0916304-42 van EVOP - Bergkapelstraat 12 - 1840 Londerzeel.Ignace Masson, voorzitter - Gemene-Weideweg-Noord 6 - 8310 Brugge - tel 050-35 23 10

Buitengewoon internationaal B

Van 28 tot 31 oktober is er een internationale ontmoetingssessie voor leerkrachtenen directieleden buitengewoon basisonderwijs die werken met kinderen met eenmet kinderen met eenmet kinderen met eenmet kinderen met eenmet kinderen met eenmatig mentale handicap of met leermoeilijkhedenmatig mentale handicap of met leermoeilijkhedenmatig mentale handicap of met leermoeilijkhedenmatig mentale handicap of met leermoeilijkhedenmatig mentale handicap of met leermoeilijkheden. Op het programma: prakti-sche informatie over het uitbouwen van internationale projecten en bijhorendesubsidiemogelijkheden. Er zijn deelnemers uit Vlaanderen, Frankrijk, Duitsland,Verenigd Koninkrijk, Oostenrijk en Denemarken. Een 15-tal Vlaamse scholen kun-nen gratis deelnemen.Stichting Ryckevelde - Ryckevelde 10 - 8340 Damme - tel 050-35 27 20 - fax 050-3711 01 - ryckevelde@unicall.be of departement Onderwijs - administratie Basisonder-wijs - An Declercq - tel 02-211 45 07 - fax 02-211 45 03 - an.declercq@ond.vlaanderen.be

Euromuntjes S

De euro mag (binnenkort ook in uw portemonnee) bittere ernst zijn, uw leerlingenmogen best op een speelse manier kennismaken met de nieuwe munt én Europa inhet algemeen. De EuromuntjesEuromuntjesEuromuntjesEuromuntjesEuromuntjes leveren hiervoor bruikbaar materiaal. Welke landentot de Europese Unie behoren, leert bijvoorbeeld het Euro-stoelenspelEuro-stoelenspelEuro-stoelenspelEuro-stoelenspelEuro-stoelenspel. De euro-

biljetten komen in het simulatiespelsimulatiespelsimulatiespelsimulatiespelsimulatiespel Ieder zijn vlagIeder zijn vlagIeder zijn vlagIeder zijn vlagIeder zijn vlag uit de kassa. Het spel-spel-spel-spel-spel-kwartet kwartet kwartet kwartet kwartet EuroquizEuroquizEuroquizEuroquizEuroquiz stelt honderd vragen en geeft basisinformatie over Europa.

Spelmateriaal, informatiebrochures, waarheidsgetrouwe nepmunten en-biljetten enz. kan u bestellen bij de Vereniging van Vlaamse Ste-

den en Gemeenten (VVSG), die een eurocampagne voert, waar-aan meer dan Vlaamse 150 steden en gemeenten meedoen.Voor spelmateriaal voor alle leeftijden rond dit thema kan uterecht bij het Centrum Informatieve Spelen.

Peter Wollaert - Eurocampagnesecretariaat - Vereniging van VlaamseSteden en Gemeenten (VVSG) - Aarlenstraat 53/4 - 1040 Brussel - tel

02-233 20 51 - fax 02-233 31 52 - eurospace@vvsg.be - www.vvsg.be / Les- enspelmateriaal: Ines Leyn - Centrum Informatieve Spelen - Naamsesteenweg 164 -3001 Heverlee - tel 016-22 25 17 - fax 016-29 50 99

Nach Deutschland S

Leerkrachten Duits (min. drie jaar ervaring) kunnen in februari-maart deelnemenaan een veertiendaags nascholingsprogramma in Duitslandveertiendaags nascholingsprogramma in Duitslandveertiendaags nascholingsprogramma in Duitslandveertiendaags nascholingsprogramma in Duitslandveertiendaags nascholingsprogramma in Duitsland over het Duitseschoolsysteem, recente sociale en culturele ontwikkelingen en moderne literatuur enmedia. Voorts zijn er contacten met Duitse collega’s en onderwijsdeskundigen en demogelijkheid om samenwerkingsverbanden aan te gaan. Deelnemen is gratis.Info en deelnemingsformulier: departement Onderwijs - Vlaams Lingua-agentschap- Linda Vercauteren - RAC Arcadengebouw - 1010 Brussel - fax 02-210 53 55 -Linda.Vercauteren@ond.vlaanderen.be

Europa in Ryckevelde S

Europa verzamelt deze maand bij Stichting Ryckevelde:• Oostwaarts!Oostwaarts!Oostwaarts!Oostwaarts!Oostwaarts! (7/10): workshops met Vlaamse scholen die uitwisselden met Hon-garije, Polen en Tsjechië;• Euro Cyber C@stle IIEuro Cyber C@stle IIEuro Cyber C@stle IIEuro Cyber C@stle IIEuro Cyber C@stle II (14/10): workshops rond nieuwe media in internationaleprojecten (videoconferencing, Internet, spraaktechnologie, educatieve cd-roms enz.);• TalenfestivalTalenfestivalTalenfestivalTalenfestivalTalenfestival (21/10): info over Lingua B- en C-projecten, vreemde-talenonder-wijs, spraakcomputers enz.Stichting Ryckevelde - Ryckevelde 10 - 8340 Damme - tel 050-35 27 20 - fax 050-37 11 01 - ryckevelde@unicall.be

Wedstrijd op Internet S

Ontwerp met uw leerlingen een eigen website voor de Europese interscholenwed-Europese interscholenwed-Europese interscholenwed-Europese interscholenwed-Europese interscholenwed-strijdstrijdstrijdstrijdstrijd op Internet en win 1000 £ aan computeruitrusting. Scholen uit alle lidlandenvan APEAL (de vereniging van de Europese staalproducenten voor verpakkingen)nemen hieraan deel. De uiteindelijke winnaar mag naar het APEAL Congres (mei1999 in Düsseldorf en naar Futuroscope in Frankrijk). U vindt alle info opwww.apealschool.org

Alden Biesen uitgesteld S

Het Lingua E-seminarieLingua E-seminarieLingua E-seminarieLingua E-seminarieLingua E-seminarie rond gemeenschappelijke onderwijsprojectengemeenschappelijke onderwijsprojectengemeenschappelijke onderwijsprojectengemeenschappelijke onderwijsprojectengemeenschappelijke onderwijsprojecten (zie vo-rige Klasse, p. 21) in Alden Biesen is verschoven naar 24 tot 27 oktober. U kan nogsteeds inschrijven bij Hilde De Veirman - tel 02-210 52 89.

E U R O P A m e t K L A S S E

20 KLASSE NR.88

(advertentie)

(advertentie)

C U L T U U R C E L V A N H E T D E P A R T E M E N T O N D E R W I J SC A N O N m e t K L A S S EStormloop voor cultuur A

Honderden aanvragen voor meer infor-matie over de Cultuurdagen voor leer-Cultuurdagen voor leer-Cultuurdagen voor leer-Cultuurdagen voor leer-Cultuurdagen voor leer-krachten en directieskrachten en directieskrachten en directieskrachten en directieskrachten en directies (16 tot 19 novem-ber) stroomden al binnen. U las er allesover in vorige Klasse (nr. 87, p. 15-16).Wie er ook wil bij zijn, zoekt daar snel debon. Stuur hem meteen naar Canon, méteen klever met daarop uw adres. U krijgtdan per kerende alle info en een definitiefinschrijvingsformulier.

De kroon op het werk S

Klassen tweede of derde graad secundaironderwijs die dit schooljaar een podium-podium-podium-podium-podium-productieproductieproductieproductieproductie opzetten (theater, dans, multi-disciplinair...) kunnen hiermee meedingennaar de Podiumprijs voor ScholenPodiumprijs voor ScholenPodiumprijs voor ScholenPodiumprijs voor ScholenPodiumprijs voor Scholen. Later

op het jaar kan u in deze rubriek meer lezen over preselecties (per provincie) eneindselectie. In de jury zullen alvast enkele grote namen uit de wereld van depodiumkunsten zetelen. Wordt dus vervolgd. Maar u kan nu al uw interesse meldenop onderstaand adres, mét vermelding «Podiumprijs» en naam en coördinaten vande contactpersoon voor dit project.

Kunstenaars voor Jongeren S

In Klasse voor JongerenKlasse voor JongerenKlasse voor JongerenKlasse voor JongerenKlasse voor Jongeren staat deze maand een oproep voor jong, ontluikendjong, ontluikendjong, ontluikendjong, ontluikendjong, ontluikendtalenttalenttalenttalenttalent uit de tweede en derde graad secundair onderwijs. Kent u leerlingen diestaan te trappelen om eens met een professioneel regisseur, danser, beeldendkunstenaar, schrijver... aan de slag te gaan? Verwijs hen naar Klasse voor Jongerenvoor alle informatie over de wijze waarop ze hun project moeten voorstellen. Devijftien origineelste ideeën krijgen een financiële ondersteuning van het nieuweCanonproject Canonproject Canonproject Canonproject Canonproject Kunstenaars voor JongerenKunstenaars voor JongerenKunstenaars voor JongerenKunstenaars voor JongerenKunstenaars voor Jongeren.

Native Speakers: Duits S

Beeldend kunstenaar Thorsten Baensch brengteen conférenceconférenceconférenceconférenceconférence (45 min.) voor leerlingen derdegraad secundair onderwijs met basiskennisDuits. Vanuit allerlei beeldmateriaal wil hij deleerlingen nieuwsgierig maken én een discus-sie op gang brengen. Tussen januari en junikunnen twintig Vlaamse scholen ThorstenBaensch gratisgratisgratisgratisgratis op bezoek krijgen. Hij geeft ertwee conférences (één in de voormiddag, éénin de namiddag), telkens voor een groep vanmaximum 25 leerlingen. Stuur een kaartje metalle gegevens van uw school naar onder-staand adres. Baensch zal zelf contact opne-men voor verdere afspraken.Eén adres: Canon Cultuurcel - Luc Nijs en ErnaSchelstraete - Koningsstraat 138 - 5de verdie-ping - 1000 Brussel - tel 02-211 45 62 - fax02-211 45 52

«De ene grasspriet... Ais de andere niet» is de andere niet» is de andere niet» is de andere niet» is de andere niet» Zo start Plattelandsklassen vzw zijn nieuwe werkingsjaar op 28oktober met een academische zittingacademische zittingacademische zittingacademische zittingacademische zitting in een omgebouwde melkerij in St. Laureins,ook zijn nieuwe thuis. Het dagthema is de vervreemding die bestaat tussen delandbouw en onze jeugd. Een mogelijk antwoord zoekt men bij het ervaringsgerichteleren. Geïnteresseerden kunnen er ook een kijkje nemen in de nieuwe tentoonstel-tentoonstel-tentoonstel-tentoonstel-tentoonstel-linglinglinglingling, die een overzicht geeft van landbouweducatielandbouweducatielandbouweducatielandbouweducatielandbouweducatie in Vlaanderen.GrassprietGrassprietGrassprietGrassprietGrasspriet is ook de naam van een nieuw didactisch tijdschriftnieuw didactisch tijdschriftnieuw didactisch tijdschriftnieuw didactisch tijdschriftnieuw didactisch tijdschrift. Plattelandsklassen zaldit drie keer per schooljaar gratis naar alle basisscholen sturen. Het eerste nummer gaatover ZuivelZuivelZuivelZuivelZuivel, met werkbladen, doe-fiches, bibliografie enz. U kan het geheel naar hartelustkopiëren. Plattelandsklassen vzw behoort tot het grotere geheel van de landbouworga-nisaties Boerenbond en Landelijke Gilden, maar richt zich met zijn aanbod naar álleVlaamse scholen, ongeacht koepel of net. De organisatie is vooral bekend voor week-week-week-week-week-verblijvenverblijvenverblijvenverblijvenverblijven, maar zal dit schooljaar ook een aantal dagarrangementendagarrangementendagarrangementendagarrangementendagarrangementen aanbieden, o.a.ook voor secundair onderwijs. Vraag dus zeker het gratis informatiepakket gratis informatiepakket gratis informatiepakket gratis informatiepakket gratis informatiepakket.Plattelandsklassen vzw - Leemweg 24 - 9980 St. Laureins - tel 09-379 74 77 - fax09-379 74 78Om het nieuwe werkingsjaar nog wat extra luister te geven, krijgen alle klassenOm het nieuwe werkingsjaar nog wat extra luister te geven, krijgen alle klassenOm het nieuwe werkingsjaar nog wat extra luister te geven, krijgen alle klassenOm het nieuwe werkingsjaar nog wat extra luister te geven, krijgen alle klassenOm het nieuwe werkingsjaar nog wat extra luister te geven, krijgen alle klassendie voor de eerste keer een plattelandsklas boeken een welkomstkorting vandie voor de eerste keer een plattelandsklas boeken een welkomstkorting vandie voor de eerste keer een plattelandsklas boeken een welkomstkorting vandie voor de eerste keer een plattelandsklas boeken een welkomstkorting vandie voor de eerste keer een plattelandsklas boeken een welkomstkorting van200␣ fr. per leerling.200␣ fr. per leerling.200␣ fr. per leerling.200␣ fr. per leerling.200␣ fr. per leerling.

Elisabeth SEngeland, 1554: financiële en religieuze instabiliteit troef... tot de jonge Elisabeth,dochter van Hendrik VIII op de troon komt. Zij maakt het land weer één, ondankstalrijke samenzweringen en moordaanslagen. De veelgelauwerde Indische regisseurShekhar Kapur (the Bandit Queen) schetst een beklijvend portret van deze legenda-rische Virgin Queen, van jong meisje tot bikkelharde koningin. En meteen krijgt u eenrijke historische terugblik naar de Engelse politiek, cultuur, godsdienst... van die jaren.De film Elisabeth komt in de Vlaamse bioscopen vanaf 14 oktober. Polygram enKlasse schenken 10 x 2 gratis tickets weg aan leerkrachten geschiedenis of Engelsvoor een vertoning van deze film in een stad naar uw keuze. Voor de gratis ticketsstuurt u een kaartje naar Klasse (Elisabeth) - Koningsstraat 138 - 1000 Brussel.Voor schoolvoorstellingen, bijkomende documentatie over de film enz. kan u terechtbij Polygram Filmed Entertainment NV - Youna Heuvelmans - Generaal de Wittelaan17 bus 26 - 2800 Mechelen - tel 015-29 48 58 - fax 015-28 48 59

Afstandsonderwijs ADe grootste school van ons land: het Afstandsonderwijs van het departement Onderwijs.Jaarlijks zo’n 30.000 studenten die volledig gratis één van de vele cursussen volgen. Decursisten betalen alleen hun postzegels voor de briefwisseling en soms een handboek. Decursist bepaalt daarbij zelf hoeveel uren studie hij opbrengt en naar rato hiervan leert hijde stof door zelftoetsen en taken. Een korps van een tweehonderdtal leraren-correctorenbegeleidt schriftelijk de cursisten. Deze leraars corrigeren, geven raad en algemene wenken.Wat kan u volgenWat kan u volgenWat kan u volgenWat kan u volgenWat kan u volgen? Talen (Nederlands, Frans, Engels, Duits, Spaans, Italiaans); Wiskun-de; Handel/bedrijf/administratie; Computer/informatietechnologie; Wetenschappen(biologie, fysica, scheikunde, aardrijkskunde, geschiedenis); Techniek (elektriciteit, me-chanica, meetkundig tekenen); Talen voor pc (Engels basis, Frans basis, Engels busi-ness); Geheugentraining en Richtinggevende cursus Nederlands (basisvaardighedenspelling, zinsbouw en stijl aangenaam en praktijkgericht bijschaven). Nieuw Nieuw Nieuw Nieuw Nieuw zijn cursus-sen over Europese Organisaties, Office 97 en Italiaans voor gevorderden.U vindt alle informatie over het cursusaanbod in de gratis brochure gratis brochure gratis brochure gratis brochure gratis brochure Verder lerenVerder lerenVerder lerenVerder lerenVerder leren. Ookgratis verkrijgbaar is de brochure Leren lerenLeren lerenLeren lerenLeren lerenLeren leren, een praktijkgids vol studietips, een praktijkgids vol studietips, een praktijkgids vol studietips, een praktijkgids vol studietips, een praktijkgids vol studietips. Stuureen kaartje naar departement Onderwijs - Afstandsonderwijs - Koningsstraat 67 - 1000Brussel - fax 02-211 44 82 - andy.janssens@ond.vlaanderen.be en u ontvangt degewenste brochure per kerende post.

Ontwerp de toekomst SLeerlingen eerste graadeerste graadeerste graadeerste graadeerste graad secundair onderwijs kunnen dit schooljaar deelnemen aan eenwedstrijd rond techniek en technologietechniek en technologietechniek en technologietechniek en technologietechniek en technologie. De opdracht: werk binnen het vak technologi-sche opvoeding aan een eigen creatie of uitvindingeigen creatie of uitvindingeigen creatie of uitvindingeigen creatie of uitvindingeigen creatie of uitvinding. Het eindresultaat moet begin aprilklaar zijn, de finale en prijsuitreiking komen na de paasvakantie. De wedstrijd is eenonderdeel van de campagne Engineering the futureEngineering the futureEngineering the futureEngineering the futureEngineering the future, een initiatief van Fabrimetal-Vlaanderen, Febeltex-Vlaanderen en Vacature, i.s.m. de onderwijskoepels.Leerlingen derde graadderde graadderde graadderde graadderde graad ASO en TSO zijn daarnaast welkom bij de bedrijfsbezoekenbedrijfsbezoekenbedrijfsbezoekenbedrijfsbezoekenbedrijfsbezoekenop 18 november. Hoogtechnologische bedrijven zetten hun deuren open en pasafgestudeerde ingenieurs, informatici, technisch gegradueerden enz. vertellen overhún studie- en werkervaringen.Info en inschrijvingen: Fabrimetal-Vlaanderen - Niko Parmentier - tel 02-510 25 85- niko.parmentier@fabrimetal.be / Febeltex-Vlaanderen - Marc Blomme - tel 02-28708 17 - mb@febeltex.be

Homo’s op school ABlijkbaar worden homoseksuele leerkrachten nog altijd gediscrimineerd op school.Daaraan wil de Landelijke Werkgroep Homoseksuele Leerkrachten (SocrateS), samenmet de Vlaamse minister van Gelijke Kansenbeleid iets doen. Door het onderwerpbespreekbaar te maken, bijvoorbeeld. Daarvoor plannen ze o.a. een advertentie-advertentie-advertentie-advertentie-advertentie-campagnecampagnecampagnecampagnecampagne in de volgende nummers van Klasse. Homoseksuele leerkrachten zijnwelkom in deze werkgroep, een initiatief van de Liga van Homocentra. De startverga-dering voor dit schooljaar vindt plaats op vrijdag 16 oktober om 20 u. op onder-staand adres, waar iedereen ook terecht kan voor meer informatie.SocrateS - Dambruggestraat 204 - 2060 Antwerpen - tel 03-233 10 71

22 KLASSE NR.88

(advertentie)

(advertentie)

algemeen A

• Over milieuGaat Antarctica binnenkort definitief kopje onder?Wat zijn de mogelijkheden en kansen van wind-energie in Vlaanderen? Hoe kan u in uw eigenschool werk maken van een beter leefmilieu? Opdeze en andere vragen antwoordt MilieuramaMilieuramaMilieuramaMilieuramaMilieurama. Datis het maandblad van de Bond Beter Leefmilieu(BBL), de koepel van meer dan 125 natuur- en

milieuorganisaties in Vlaanderen. Elke maand actueel milieunieuws uit Vlaanderenén daarbuiten voor 750 frank.Vraag uw gratis proefnummer aan de Bond Beter Leefmilieu vzw - Tweekerkenstraat47 - 1000 Brussel - tel 02-282 17 20 - fax 02- 230 53 89 - hostmastet@bblv.be

• UnicefInformatie nodig over kinderrechten, wereldgezondheid, kinderen in oorlogsgebieden opvoeden tot wereldburger? Unicef publiceert geregeld achtergrondmateriaal enspecifieke methodes voor basis- en secundair onderwijs. U kan er een gratiscatalogus van aanvragen.Belgisch Comité voor UNICEF - Kunstlaan 20, bus 18 - 1000 Brussel - tel 02-230 5970 - fax 02-230 34 62 - bcu@unicef.be

• AutismeOok normaal begaafde mensen kunnen aan autisme lijden. In Een gesloten boekEen gesloten boekEen gesloten boekEen gesloten boekEen gesloten boekprobeert auteur Peter Vermeulen hen inzicht te geven inhun autisme. Een boek over gevoelens uiten, herken-nen, begrijpen… (128 blz., 340␣ fr.). Autisme, een han-Autisme, een han-Autisme, een han-Autisme, een han-Autisme, een han-dicap met vele gezichtendicap met vele gezichtendicap met vele gezichtendicap met vele gezichtendicap met vele gezichten is een inleidend boekje voorde leek: u krijgt een beknopte, herkenbare voorstellingvan de stoornissen in het autismespectrum en antwoordop vaak gestelde vragen (44 blz., 50␣ fr.).Info en bestellingen (ook andere publicaties over ditthema): Vlaamse Vereniging Autisme - Groot Begijnhof14 - 9040 Gent - tel 09-238 18 18 - fax 09-228 98 79

• Veilig op wegProefprojecten over een veili-ge schoolomgeving, kindvrien-delijke schoolroutes, wegen-werken in kaart, verkeersactiesvoor jongeren… Dit zijn enkeleonderwerpen die het tijdschriftUitwegUitwegUitwegUitwegUitweg u in erg concrete vormaanreikt. Verkeer en school inthe picture. Grabbel uw exem-

plaar mee in de stations van de NMBS of schrijf vooreen gratis abonnement.Administratie Wegen en Verkeer - redactie Uitweg - E.Jacqmainlaan 156, bus 4 - 1000 Brussel - tel 02-55379 07 - fax 02-553 79 05 - Jenny.Leemans@lin.vlaanderen.be

• Er even uitOverweegt u verlof zonder wedde? Wil u niet langervoltijds werken? Zint u op loopbaanonderbreking ofvervroegd pensioen? Er bestaan heel wat stelsels die ude kans geven (even) uit het onderwijs te stappen. Debrochure Een baan in het onderwijs: even eruitEen baan in het onderwijs: even eruitEen baan in het onderwijs: even eruitEen baan in het onderwijs: even eruitEen baan in het onderwijs: even eruit wijstu de - praktische - weg. Vraag schriftelijk een gratisexemplaar aan.Afdeling Informatie en Documentatie - Cel Publicaties- Koningsstraat 71 - 1000 Brussel - fax 02-219 77 73- publicaties.onderwijs@ond.vlaanderen.be

• Water en roofvogelsGeïnteresseerd in natuurateliers voor jongeren van10 tot 18 jaar? De vzw Jeugd en Wetenschap orga-niseert er. Ervaren lesgevers komen naar uw schoolmet het vereiste materiaal. Of het nu over roofvo-gels gaat, water, afval of bodemonderzoek. Dit enmeer info vindt u in de driemaandelijkse nieuws-brief met dezelfde naam als de vzw. Leerkrachtenkunnen bellen of schrijven voor een gratis jaar-abonnement.Jeugd en Wetenschap vzw - Domein Drie Fontei-nen - Steenweg op Koningslo 77 - 1800 Vilvoor-de - tel 02-252 58 08 - fax 09-221 14 17 -wim.vanpetegem@linov.kuleuven.ac.be

basisonderwijs B

• ZiekenhuisKind zijn en voor het eerst naar het ziekenhuis moeten.Leerlingen van de eerste graad kunnen het op eenminder bedreigende manier ervaren door de belevenis-sen te volgen van Jesse Pantoffel, een creatie van HenkFigee, die zijn hoofdpersoon nog andere avonturen doetbeleven die hij voor het eerst meemaakt. Voor de tweedegraad is er Een bed op wieltjesEen bed op wieltjesEen bed op wieltjesEen bed op wieltjesEen bed op wieltjes van Vivian den Hollan-der. In dat verhaal wordt de hele school voor de gele-genheid omgetoverd tot een ziekenhuis.Jesse Pantoffel gaat naar het ziekenhuis,Jesse Pantoffel gaat naar het ziekenhuis,Jesse Pantoffel gaat naar het ziekenhuis,Jesse Pantoffel gaat naar het ziekenhuis,Jesse Pantoffel gaat naar het ziekenhuis, 335␣ fr. - EenEenEenEenEenbed op wieltjesbed op wieltjesbed op wieltjesbed op wieltjesbed op wieltjes, 200␣ fr. - verkrijgbaar in de handel -Standaard Uitgeverij - Belgiëlei 147a - 2018 Antwerpen- tel 03-285 72 00 - fax 03-285 72 99

• Nieuwe handenKansarmoede, dat is het thema van De nieuwe handen van papaDe nieuwe handen van papaDe nieuwe handen van papaDe nieuwe handen van papaDe nieuwe handen van papa, een leesboekvoor kinderen van de tweede graad. Suggesties voor behandeling in de les krijgt uvia een werkboek, met uitbreiding naar spelling, rekenen, manuele, muzikale enverbale expressie, schrijven enz. Prijs: 445␣ fr. (boek), 99␣ fr. (werkboek), 495␣ fr. (boek+ werkboek).Davidsfonds/Infodok - Blijde-Inkomststraat 79-81 - 3000 Leuven - tel 016-31 0600 - fax 016-31 06 08

• Vaktijdschriften (31)Op uitkijk naar een tijdschrift over ervaringsgerichtonderwijs voor alle kinderen? Informatie nodig overcontractwerk, ontluikend schrijven, interne kwaliteits-bewaking…? E.G.O.-EchoE.G.O.-EchoE.G.O.-EchoE.G.O.-EchoE.G.O.-Echo, ex-Kleuters & IK, biedt upraktijkervaringen, concrete tips en materiaalbeschrij-vingen voor de jongste kleuters tot de 12-jarigen.Voor 4 x 48 blz. per jaar schrijft u 750␣ fr. over op rek.nr. 001-0994138-61 van het Centrum voor Ervarings-Gericht Onderwijs - Vesaliusstraat 2 - 3000 Leuven, metvermelding E.G.O.-Echo 1988-99

secundair en hoger onderwijs S

• De Navo op videoOp 4 april ’99 wordt de Navo vijftig. Hoe deze combi-natie van diplomatie en militaire stok achter de deurwerkt en geëvolueerd is, toont Televox in een half uurop video. Het accent ligt op het militaire. U kon dezedocumentaire al eerder zien op de VRT. Ook anderezijn verkrijgbaar op video: Reddingsoperaties, 6 jaarBelgische aanwezigheid inde Balkan, Vrouwen in wa-penrok enz. Televox is de mi-litaire televisie van de infor-matiedienst van de Krijgs-macht. Hij produceert o.a. eenmaandelijks themamagazinevan dertig minuten dat elkederde zaterdag van demaand wordt uitgezondenvia TV1 en CANVAS.Ivan Van Cant - Televox - tel02-701 60 92 - fax 02-70147 58 - tvox11.sid@mil.be -www.mil.be/sid

• Seksueel misbruikSeksueel misbruik van kinderen voor commerciële doel-einden is niet op een-twee-drie op te lossen, maarsensibiliseren kan helpen. De vormingsmap Uit deUit deUit deUit deUit deschaduw, schaduw, schaduw, schaduw, schaduw, voor 13- tot 16-jarigen,,,,, wil daarbij behulp-zaam zijn. Deel 1 bevat achtergrondinformatie overoorzaken, cijfers, daders en slachtoffers, licht basisbe-grippen toe en formuleert suggesties voor actie. Indeel 2 volgen vier uitgewerkte lessuggesties, ondermeer over de Rechten van het Kind en over kinderpor-nografie. Een uitgebreider materiaaloverzicht rond hetthema vindt u in deel 3. De map telt 70 blz. en kost200␣ fr. + verzendingskosten.ECPAT - Broederlijk Delen - Huidevetterstraat 165 -1000 Brussel - tel 02-502 57 00 - fax 02-502 81 01

24 KLASSE NR.88

• Gids voor ouders BMag een leerkracht roken inde klas? Zijn er speciale voor-zieningen voor kinderen dielang ziek zijn? Welke docu-menten kunnen migranten bijinschrijving in een school voor-leggen? Vragen die ouderszich stellen, maar de antwoor-den spreken ook voor leer-krachten klare taal. De nieu-we Gids voor oudersGids voor oudersGids voor oudersGids voor oudersGids voor ouders over-loopt in 40 bladzijden bijna 100 courante vragen overonderwijs. Vraag uw gratis exemplaar aan.Gids voor ouders met kinderen in het basisonderwijsGids voor ouders met kinderen in het basisonderwijsGids voor ouders met kinderen in het basisonderwijsGids voor ouders met kinderen in het basisonderwijsGids voor ouders met kinderen in het basisonderwijs- Afdeling Informatie en Documentatie - Cel publicaties -Koningsstraat 71 - 1000 Brussel - tel 02-219 94 36 - fax02-219 77 73 - publicaties.onderwijs@ond.vlaanderen.be

• Studiebeurs ANogal wat ouders met kinderen in het secundair on-derwijs vragen geen studiebeurs aan als hun kindmoet zittenblijven. Ze denken dat ze er geen recht ophebben. Nochtans is dat enkel zo als de leerling nietmeer leerplichtig is. En een studiebeurs aanvragenmoet vóór 31 oktober gebeuren, anders is het te laat.Wetenswaardigheden uit de praktische brochure Stu-Stu-Stu-Stu-Stu-dietoelagen: vraag ze - tijdig - aandietoelagen: vraag ze - tijdig - aandietoelagen: vraag ze - tijdig - aandietoelagen: vraag ze - tijdig - aandietoelagen: vraag ze - tijdig - aan van het depar-tement Onderwijs. Daarin info over wie in aanmerkingkomt voor een beurs, wat de aanvraag met zich mee-brengt, hoe bedragen worden berekend enz. Voorsecundair en hoger onderwijs.De brochure is gratis beschikbaar op school, bij hetPMS, op elk gemeentebestuur of in de openbare bibli-otheek. Of u vraagt ze aan bij de Afdeling Informatieen Documentatie - Cel Publicaties - Koningsstraat 71 -1000 Brussel - tel 02-219 94 36

• Educatieve cd-roms AMaandelijks verschijnen er 200 nieuwe cd-roms, waar-onder steeds meer Nederlandstalige en educatieve. Maarhoe goed of bruikbaar zijn die? In de persknipselmapvan Medio vindt u maandelijks meer dan 100 bladzij-den recensies van cd-roms, van infotainment tot educa-tief materiaal. De map maakt deel uit van een cd-rominfodienst. Daarin ook een abonnement op het maga-zine Cd-rom actiefCd-rom actiefCd-rom actiefCd-rom actiefCd-rom actief, bibliotheeknieuws en een catalo-gus van nieuwe publicaties. Scholen kunnen zich op ditpakket abonneren voor 320␣ fr. per maand.Medio - The cd-rom company - Gen. Meiserplein 3 -1000 Brussel - tel 02-735 50 20 - fax 02-735 66 10- Medio@club.innet.be

(advertentie)

(advertentie)

Edgard Tytgat: tot 8/11 A

Met schilderijen, aquarellen, tapijtontwerpen, teke-ningen, hout- en linodrukken wil het museum eentotaalbeeld tonen van het werk van Edgard TytgatEdgard TytgatEdgard TytgatEdgard TytgatEdgard Tytgat,meestal beschouwd als een outsider in het Vlaamsexpressionisme. Voor het eerst kan u nagenoeg hetgehele grafische oeuvre van deze kunstenaar inéén overzichtstentoonstellingoverzichtstentoonstellingoverzichtstentoonstellingoverzichtstentoonstellingoverzichtstentoonstelling bewonderen. Tege-lijk (en voor dezelfde prijs) kan u ook een bezoekbrengen aan de overzichtstentoonstelling Armand

Vanderlick (1897-1985, een tijd- en stijlgenoot van de expressionisten) en aan detentoonstelling met keramiek van de Amerikaanse Betty Woodman (°1930).De toegangsprijs bedraagt 300␣ fr. Reductiehouders en 17-18-jarigen betalen 200␣ fr.;jongeren tot 16 jaar en schoolgroepen 100␣ fr.; kinderen tot 12 jaar hebben gratistoegang.Museum voor Moderne Kunst - Romestraat 11 - 8400 Oostende - tel 059-50 81 18- fax 059-80 56 26Klasse-lezers krijgen op vertoon van dit nummer van Klasse een korting vanKlasse-lezers krijgen op vertoon van dit nummer van Klasse een korting vanKlasse-lezers krijgen op vertoon van dit nummer van Klasse een korting vanKlasse-lezers krijgen op vertoon van dit nummer van Klasse een korting vanKlasse-lezers krijgen op vertoon van dit nummer van Klasse een korting van100␣ fr. op de normale toegangsprijs (u betaalt 200␣ fr. i.p.v. 300␣ fr.). Deze100␣ fr. op de normale toegangsprijs (u betaalt 200␣ fr. i.p.v. 300␣ fr.). Deze100␣ fr. op de normale toegangsprijs (u betaalt 200␣ fr. i.p.v. 300␣ fr.). Deze100␣ fr. op de normale toegangsprijs (u betaalt 200␣ fr. i.p.v. 300␣ fr.). Deze100␣ fr. op de normale toegangsprijs (u betaalt 200␣ fr. i.p.v. 300␣ fr.). Dezeactie loopt van 3 tot 18 oktober.actie loopt van 3 tot 18 oktober.actie loopt van 3 tot 18 oktober.actie loopt van 3 tot 18 oktober.actie loopt van 3 tot 18 oktober.

Salon van het spel en het speelgoed A

Een speelgoedbeursspeelgoedbeursspeelgoedbeursspeelgoedbeursspeelgoedbeurs waar geen speelgoed te koop is? Een speelgoedbeurs waar dekinderen alles mogen uitpakken en uitproberen? Het be-staat dus echt. Van 30 okto-ber tot 2 november is Paleis12 van de Heizel een speel-plaats voor kinderen én voorwie zich nog eens kind wilvoelen. U ontdekt er denieuwste spellen en speel-nieuwste spellen en speel-nieuwste spellen en speel-nieuwste spellen en speel-nieuwste spellen en speel-goedartikelengoedartikelengoedartikelengoedartikelengoedartikelen die later hunweg zullen vinden naar dezak van Sinterklaas.

De toegangsprijs bedraagt 150␣ fr. Kinderen tot 12 jaarhebben gratis toegang, mits vergezeld van een beta-lende volwassene.Bent u op zoek naar verantwoord speelgoed voorBent u op zoek naar verantwoord speelgoed voorBent u op zoek naar verantwoord speelgoed voorBent u op zoek naar verantwoord speelgoed voorBent u op zoek naar verantwoord speelgoed vooruw leerlingen? Tweehonderd klassen uit het lageruw leerlingen? Tweehonderd klassen uit het lageruw leerlingen? Tweehonderd klassen uit het lageruw leerlingen? Tweehonderd klassen uit het lageruw leerlingen? Tweehonderd klassen uit het lageronderwijs kunnen gratis het salon bezoeken (éénonderwijs kunnen gratis het salon bezoeken (éénonderwijs kunnen gratis het salon bezoeken (éénonderwijs kunnen gratis het salon bezoeken (éénonderwijs kunnen gratis het salon bezoeken (éénbegeleider per vijf leerlingen!) op vrijdag 30 okto-begeleider per vijf leerlingen!) op vrijdag 30 okto-begeleider per vijf leerlingen!) op vrijdag 30 okto-begeleider per vijf leerlingen!) op vrijdag 30 okto-begeleider per vijf leerlingen!) op vrijdag 30 okto-ber. Snel even bellen dus.ber. Snel even bellen dus.ber. Snel even bellen dus.ber. Snel even bellen dus.ber. Snel even bellen dus.Salon van het Spel en het Speelgoed - Jumax bvba -E. Cavellstraat 63 - 1180 Brussel - tel 02-347 57 62 -fax 02-347 02 66

St. Pietersabdij Gent: permanent A

De gebouwen van de Gentse St. Pietersabdij (gesticht inde 7de eeuw) getuigen van de verschillende bloei- enwederopbouwperiodes uit haar bewogen geschiedenis.U vindt er dan ook romaanse, gotische, renaissance- en(voornamelijk) barokelementen in terug. Voor school-groepen zijn er tal van mogelijkheden voor een leerrijkbezoek aan dit complex. De toegangsprijs bedraagt20␣ fr. per leerling. Leerlingen tot 12 jaar, inwoners vanGent en schoolgroepen van Gentse scholen hebbenechter gratis toegang. Een geleid bezoekgeleid bezoekgeleid bezoekgeleid bezoekgeleid bezoek kost 2500␣ fr.(max. 25 leerlingen). Vanaf begin december is er ookeen permanente tentoonstellingpermanente tentoonstellingpermanente tentoonstellingpermanente tentoonstellingpermanente tentoonstelling met als thema’s Demacht, Oorlog en vrede, Intellectueel bolwerk, De dood,Eten en drinken en Architectuur.Daarnaast zijn er museumateliersmuseumateliersmuseumateliersmuseumateliersmuseumateliers: Ook stenen kun-nen vertellen (architectuur), Een heel aparte levenswij-ze (dagdagelijks leven), Met pen, perkament en pen-seel (scriptorium en bibliotheek); Een merkwaardigetuin (kruiden, middeleeuwse gerechten, herbarium,wijnbouw, tuinaanleg) en Een niet-alledaagse abts-verkiezing (rollenspel). Zo’n atelier duurt twee uur enkost 2500␣ fr. per klas. Het is bedoeld voor leerlingenvanaf de derde graad lager onderwijs tot en met hetderde jaar secundair onderwijs.De themthemthemthemthematische rondleidingatische rondleidingatische rondleidingatische rondleidingatische rondleiding De blijde intrede vankeizer Karel V in de St. Pietersabdij in 1515 duurt 90minuten (2500␣ fr. per klas).Ten slotte én nieuw dit schooljaar is er (i.s.m. KuMen)een speciaal bezoek aan de abdijtuin uitgewerkt voor

licht mentaal gehandicaptenlicht mentaal gehandicaptenlicht mentaal gehandicaptenlicht mentaal gehandicaptenlicht mentaal gehandicapten, met rollenspel, waarnemingsoefeningen, kijk- enwerkboekjes enz. Zo’n bezoek (begin mei tot eind oktober) duurt twee uur en kost1500␣ fr. (max. 15 deelnemers).St. Pietersabdij - St. Pietersplein 9 - 9000 Gent - tel 09-222 07 62 - fax 09-221 7062 - drr.sintpietersabdij@gent.be

Ontdekkingsnamiddag Legermuseum: 21/10 A

Op woensdag 21 oktoberwoensdag 21 oktoberwoensdag 21 oktoberwoensdag 21 oktoberwoensdag 21 oktober (14 u.) zijn alle leerkrachten basis- en secundair onderwijswelkom in het Brusselse Legermuseum voor de presentatie van het schoolprogrammaschoolprogrammaschoolprogrammaschoolprogrammaschoolprogrammavan de educatieve dienst. Tegelijk kan u er een kijkje nemen in de twee nieuwe zalen:een zaal over WO IWO IWO IWO IWO I (misschien wel de belangrijkste collectie in zijn soort ter wereld) eneen zaal over Verzet en DeportatieVerzet en DeportatieVerzet en DeportatieVerzet en DeportatieVerzet en Deportatie (de Duitse bezetting van België tijdens WO II).Mee op ontdekking gaan is gratis. U moet wel telefonisch reserveren.Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis - Educatieve Dienst -Christine Van Everbroeck - Jubelpark 3 - 1000 Brussel - tel 02-737 79 07 - fax 02-737 78 02 - www.rma.ac.be/KLM-MRA/

Het tweede gezicht: tot 29/11 A

Meer dan 150 West-Afrikaanse maskers150 West-Afrikaanse maskers150 West-Afrikaanse maskers150 West-Afrikaanse maskers150 West-Afrikaanse maskers (allen uit de privéverzame-ling Barbier-Mueller) illustreren het spirituele belang dat de traditio-nele volkeren uit de regio toekennen aan «het tweede gezicht», debevoorrechte schakel tussen de wereld van levenden en de wereldvan geesten en voorouders. De drager van het masker vereenzelvigtzich met de geesten waarvan hij de incarnatie is. Kostuum, dans,

muziek, ritme maken de identificatie nogintenser. De tentoonstelling toont ookde rol van deze maskers in rituele, so-cio-politieke of initiatiecontext.De toegangsprijs bedraagt 200␣ fr. Reductiehouders be-talen 130␣ fr. Schoolgroepen en studenten betalen 80␣ fr.Een geleid bezoek (75 min., max. 20 leerlingen) kost2000␣ fr.Koninklijk Museum voor Midden-Afrika - EducatieveDienst - Leuvensesteenweg 13 - 3080 Tervuren - tel02-769 52 00 - fax 02-769 56 38 - info@africamuseum.be- www.africamuseum.be

Kleine geschiedenis van de stillefilm: tot 24/10 S

Een twintigtal videoschermen tonen de geschiedenisvan de film vanaf het ontstaan (rond 1895) tot deopkomst van de klankfilm (rond 1930). De films wordenniet chronologisch behandeld, wel aan de hand vanbepaalde regisseursregisseursregisseursregisseursregisseurs (Eisenstein, D.W. Griffith, Keaton),specifieke motievenmotievenmotievenmotievenmotieven (grootstad, natuur, geschiedenisen mythologie) of de impact van artistieke bewegin-artistieke bewegin-artistieke bewegin-artistieke bewegin-artistieke bewegin-gengengengengen zoals expressionisme en surrealisme. Bij elke moni-tor vindt u korte, verklarende teksten.Deze documentaire tentoonstelling is gratis toegankelijk.Witte Zaal - Zwartezustersstraat 34 (ingang Posteernestraat)- 9000 Gent - tel 09-225 42 90 - fax 09-223 46 36

Familia Universalis Coignet:3/10 tot 13/12 S

De zestiende-eeuwse Antwerpse familie Coignet teldeonder haar rangen schilders, wiskundigen en genees-heren. Dit was geen alleenstaand fenomeen, vandaardat men sprak van familia universalis (naar het re-naissance-ideaal van de uomo universalis). Deze ten-toonstelling brengt schilderijen, astrolabia, zeevaart-instrumenten, wiskundige instrumenten, zonnewijzersenz. Interessant zijn zeker een vijftal instrumenten (ko-pies) waarmee u zelf aan de slag kan (nachtwijzer,jacobsstaf, proportionaalpasser).De toegangsprijs is inbegrepen in de algemene toe-gangsprijs. Volwassenen betalen 150 fr. en groepen enreductiehouders 120 fr. Schoolgroepen hebben gratistoegang. Een rondleiding kost 1000 fr. (leerlingen in klas-verband). Leerkrachten die een klasbezoek overwegen,krijgen vooraf een gratis inleidende brochure. In de mu-seumwinkel vindt u het begeleidend boek Familia begeleidend boek Familia begeleidend boek Familia begeleidend boek Familia begeleidend boek FamiliaUniversalis CoignetUniversalis CoignetUniversalis CoignetUniversalis CoignetUniversalis Coignet (Ad Meskens, 400 fr.). Op vertoonOp vertoonOp vertoonOp vertoonOp vertoonvan deze aankondiging in Klasse krijgt u een kortingvan deze aankondiging in Klasse krijgt u een kortingvan deze aankondiging in Klasse krijgt u een kortingvan deze aankondiging in Klasse krijgt u een kortingvan deze aankondiging in Klasse krijgt u een kortingvan 100 fr. én een kleine catalogus met informatievan 100 fr. én een kleine catalogus met informatievan 100 fr. én een kleine catalogus met informatievan 100 fr. én een kleine catalogus met informatievan 100 fr. én een kleine catalogus met informatieover de tentoongestelde schilderijen en gravures.over de tentoongestelde schilderijen en gravures.over de tentoongestelde schilderijen en gravures.over de tentoongestelde schilderijen en gravures.over de tentoongestelde schilderijen en gravures.Koninklijk Museum voor Schone Kunsten - L. de Wael-plein - 2000 Antwerpen - tel 03-238 78 09

26 KLASSE NR.88

Tien maal tien praatjes A

Schilderijen vertellen een verhaal, vaak zelfs meer daneen. Maar door de eeuwen heen is er wat sleet op hetmenselijk geheugen gekomen, de verhalen zijn ver-geten, enkel het schilderij blijft over. Wat schuilt erachter Francis Bacons De paus met uilen? Wat verteltJacob Jordaens in De allegorie van de vruchtbaar-heid? Welke praatjes vertellen de plaatjes? Een paaruurtjes Brussel en u bent weer helemaal bij.Op zondag 22 november tussen 10 en 17 uur kun-Op zondag 22 november tussen 10 en 17 uur kun-Op zondag 22 november tussen 10 en 17 uur kun-Op zondag 22 november tussen 10 en 17 uur kun-Op zondag 22 november tussen 10 en 17 uur kun-nen 500 leerkrachten van alle onderwijsvormen en -nen 500 leerkrachten van alle onderwijsvormen en -nen 500 leerkrachten van alle onderwijsvormen en -nen 500 leerkrachten van alle onderwijsvormen en -nen 500 leerkrachten van alle onderwijsvormen en -niveaus met hun gezin tien praatjes meepikken in deniveaus met hun gezin tien praatjes meepikken in deniveaus met hun gezin tien praatjes meepikken in deniveaus met hun gezin tien praatjes meepikken in deniveaus met hun gezin tien praatjes meepikken in deMusea voor Schone Kunsten in Brussel.Musea voor Schone Kunsten in Brussel.Musea voor Schone Kunsten in Brussel.Musea voor Schone Kunsten in Brussel.Musea voor Schone Kunsten in Brussel. U stort vooraf200␣ fr. per gezin. Als de belangstelling ruim boven de500 inschrijvingen stijgt, is er een herhaling op 17 januari1999. U kan echter niet kiezen: u schrijft sowieso in voor22 november, maar houdt 17 januari ook vrij. Verhuist uinderdaad naar 17 januari, dan krijgt u een briefje.Bij aankomst (het uur kiest u zelf) krijgt u een map metinfofolders en wegwijzer. U kijkt en luistert in eigentempo en naar eigen voorkeur. Om het half uur vertel-len tien gidsen het verhaal van hun doek (kunst vande 15de tot 20ste eeuw, van Bouts en Bruegel totBacon en Matisse). Elk verhaal duurt zo’n 15 minuten.U krijgt er ook een tekst bij.In de map zit voorts de nieuwe gloedfolder voor hetbasisonderwijsbasisonderwijsbasisonderwijsbasisonderwijsbasisonderwijs, met museumactiviteiten, ingedeeldper graad (u kan meteen uw klasbezoek reserveren).Alle basisscholen kregen al een exemplaar. Zolang devoorraad strekt, krijgt u ook de nieuwe museumaffi-che, ontworpen door cartoonist Benoit. Een gratis plaatjevoor uw klas. Leerkrachten derde graad lager onder-wijs ten slotte kunnen op woensdag 21 oktoberwoensdag 21 oktoberwoensdag 21 oktoberwoensdag 21 oktoberwoensdag 21 oktober van14.30 u. tot 16 u. gratisgratisgratisgratisgratis deelnemen aan het proef- proef- proef- proef- proef-atelier atelier atelier atelier atelier Omgaan met kunstwerkenOmgaan met kunstwerkenOmgaan met kunstwerkenOmgaan met kunstwerkenOmgaan met kunstwerken. Meedoen, meebespreken en de koffie staat klaar. Inschrijven bij PietBodyn - Educatieve Dienst - tel 02-508 34 50.Stort 200␣ fr. per gezin op rekeningnr. 000-0587368-33 van Koninklijke Musea voor Schone Kunsten -Museumstraat 9 - 1000 Brussel. Het museum bevindtzich vlakbij het Centraal Station. Voor meer informatie:Educatieve dienst - tel 02-508 34 50 - fax 02-508 5232 - educatieve.dienst@fine-arts-museum.be -www.fine-arts-museum.be

(advertentie)

Het aanbod is gróót. Uiteraard kan dezepagina enkel een selectie bieden. Vraagmeer informatie bij de pedagogische be-geleiding van uw school.

kracht? (2/12).Centrum voor Beroepsvervolmaking Leraren - UIA - Universiteitsplein 1 - 2610 Wilrijk- tel 03-820 29 60 - fax 03-820 29 57 - cbl-uia.ac.be• Muzische vormingMuzische vormingMuzische vormingMuzische vormingMuzische vorming: Dans en beweging (22 of 29/10); De feestwinkel: kleuter-enkinderdansen (22 en 29/10); Muziek beluisteren en grafisch vastleggen (22/10 of29/10); Geïntegreerd werken rond thema Winter, met muziek, taal en beweging(14/11 in KIDS Hasselt); Hip Hop - Funk - Free Style (12/12) - alle activiteitenvinden plaats in Provinciale School De Ring, Leuven.De Blokkendoos - Vereniging voor Muzische Vorming - Marleen Van Aken - Sasput-voogdijstraat 89 - 3500 Hasselt - tel 011-27 47 63• Themadag: De eerste kinderjarenDe eerste kinderjarenDe eerste kinderjarenDe eerste kinderjarenDe eerste kinderjaren: 17/10 in CC Berchem.Rudolf Steiner Academie - Lange Lozanastraat 117 - 2018 Antwerpen - tel en fax 03-237 87 10 - wernerg@glo.be• Vorming stagementoren kleuter- en lagere normaalschoolstagementoren kleuter- en lagere normaalschoolstagementoren kleuter- en lagere normaalschoolstagementoren kleuter- en lagere normaalschoolstagementoren kleuter- en lagere normaalschool: 17, 24 en 31/10en 14/11.

Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen - Cen-trum Permanente Educatie - Beernegemstraat 10 - 8700Tielt - tel 051-40 02 40 - fax 051-40 89 13

secundair en hoger onderwijs S

••••• 8ste Taalcongres VAN 8ste Taalcongres VAN 8ste Taalcongres VAN 8ste Taalcongres VAN 8ste Taalcongres VAN: 24/10 in Alfa De Keyserho-tel, Antwerpen.Thema: Over taal en taalgedrag. Inschrijven vóór 10/10.Vereniging Algemeen Nederlands -␣ Fr. De Merode-straat 16 - 2800 Mechelen - tel 015-27 68 05 - fax015-27 68 06••••• Economie Economie Economie Economie Economie: Bezoek aan Beurs Brussel (14/10); In-ternet als didactisch medium in de les economie (24/11 en 1/12); Vakoverschrijdende eindtermen in hetvak Sociaal-Economische Initiatie (19/11).GeschiedenisGeschiedenisGeschiedenisGeschiedenisGeschiedenis: Griekse en Romeinse kunst als uitingenvan een volksaard (17/10); Film als bron voor histo-rische beeldvorming (21/11).Talen: Talen: Talen: Talen: Talen: Twaalfde HSN-Conferentie (13/11); La syntaxepar la réduction et l’extension de textes (14/10); Lees-vaardigheid Frans voor leerlingen uit de 2de graad(19/10); Europese dimensie in het onderwijs Frans:internationale contacten (18/11); Engels: Internet ge-bruiken voor het moderne talenonderricht (18/11);Ta-gesausflüge für Anfängerklassen DaF (28/10).Centrum voor Didactiek - UFSIA - Prinsstraat 8 - 2000Antwerpen - tel 03-220 46 80 - fax 03-220 46 79••••• De vzw in het onderwijsveld De vzw in het onderwijsveld De vzw in het onderwijsveld De vzw in het onderwijsveld De vzw in het onderwijsveld (1/12 in Mechelen);InternetInternetInternetInternetInternet (26/11); Omgaan met jongerenOmgaan met jongerenOmgaan met jongerenOmgaan met jongerenOmgaan met jongeren (27/10);CommunicatieCommunicatieCommunicatieCommunicatieCommunicatie op school (29/10 in Vilvoorde); Ver-Ver-Ver-Ver-Ver-haalrecht van oudershaalrecht van oudershaalrecht van oudershaalrecht van oudershaalrecht van ouders tegen beslissingen van de klasse-raad (19/11 in Lier en 10/12 in Gent); Financieel beleid Financieel beleid Financieel beleid Financieel beleid Financieel beleid(24/11); VerzekeringenVerzekeringenVerzekeringenVerzekeringenVerzekeringen in schoolverband (1/12).Nascholing voor directiesecretarissen, opvoeders-huis-meesters, studiemeesters-opvoeders SO en BuSO.Jaaropleiding Middenmanagement voor secun-Jaaropleiding Middenmanagement voor secun-Jaaropleiding Middenmanagement voor secun-Jaaropleiding Middenmanagement voor secun-Jaaropleiding Middenmanagement voor secun-dair onderwijsdair onderwijsdair onderwijsdair onderwijsdair onderwijs: start half oktober.Centrum voor Andragogiek - UFSIA - Prinsstraat 8 -2000 Antwerpen - tel 03-220 46 88 - fax 03-220 4679 - gvanvooren@pollux.ufsia.ac.be• Studiedag Het VerzekeringscontractHet VerzekeringscontractHet VerzekeringscontractHet VerzekeringscontractHet Verzekeringscontract: 15/10 in Hei-zel, Paleis 7, Brussel.Vereniging van Leraren in de Economische Wetenschappen- E. Gistelinck - Antwerpsesteenweg 589 - 9040 St.Amandsberg• Lerarenopleiding Nederlands aan AnderstaligenLerarenopleiding Nederlands aan AnderstaligenLerarenopleiding Nederlands aan AnderstaligenLerarenopleiding Nederlands aan AnderstaligenLerarenopleiding Nederlands aan Anderstaligen:volledig academiejaar.UIA - departement Didactiek en Kritiek - Ann De Schrijver- Universiteitsplein 1 - 2610 Wilrijk - tel 03-820 29 79• 12de Duits-Nederlands-Vlaamse Hogescholen-12de Duits-Nederlands-Vlaamse Hogescholen-12de Duits-Nederlands-Vlaamse Hogescholen-12de Duits-Nederlands-Vlaamse Hogescholen-12de Duits-Nederlands-Vlaamse Hogescholen-conferentieconferentieconferentieconferentieconferentie: 25 tot 27/10 in Mechelen en Antwerpen.Thema: de lerende organisatiede lerende organisatiede lerende organisatiede lerende organisatiede lerende organisatie, voor een betere aan-sluiting tussen hogeschool en arbeidsmarkt.Vlaamse Hogescholenraad (VLHORA) - Koningsstraat67 - 1000 Brussel - tel 02-211 45 95 - fax 02-211 4750 - jan.geens@vlhora.be - www.vlhora.be

algemeen A

• ‘t Zal mij een zorg wezen ‘t Zal mij een zorg wezen ‘t Zal mij een zorg wezen ‘t Zal mij een zorg wezen ‘t Zal mij een zorg wezen - opvang van sociaal-emotionele en gedragsproblemen bij leerlingen: 14/11 (secundair onderwijs) en 21/11 (basisonderwijs)in UIA, Wilrijk.Begeleidingsdienst voor de vrije PMS-centra - De-kenstraat 2 - 3000 Leuven - tel 016-32 57 81 - fax016-32 57 74••••• Over de muur kijken Over de muur kijken Over de muur kijken Over de muur kijken Over de muur kijken: 28/10 in Provinciehuis,

Antwerpen.Netoverschrijdend congres met o.a. de installatie van de Onderwijsraad Antwer-installatie van de Onderwijsraad Antwer-installatie van de Onderwijsraad Antwer-installatie van de Onderwijsraad Antwer-installatie van de Onderwijsraad Antwer-penpenpenpenpen (VlOR op stadsmaat). Deelnemen is gratis, maar wél vooraf inschrijven graag.Studiegroep Onderwijsraad - Montrealstraat 6 - 2030 Antwerpen - tel 03-541 85 12- fax 03-541 85 10••••• Eindtermen milieu-educatie Eindtermen milieu-educatie Eindtermen milieu-educatie Eindtermen milieu-educatie Eindtermen milieu-educatie: 14 (secundair onderwijs) en 21/10 (basisonderwijs).Natuur- en Milieueducatief Centrum De Helix - Hoog-vorst 2 - 9506 Grimminge (Geraardsbergen) - tel 054-32 04 92 - fax 054-32 04 90••••• Gitaarbegeleiding - beginners Gitaarbegeleiding - beginners Gitaarbegeleiding - beginners Gitaarbegeleiding - beginners Gitaarbegeleiding - beginners (7 en 8/11); Gi- Gi- Gi- Gi- Gi-taarbegeleiding - gevorderden taarbegeleiding - gevorderden taarbegeleiding - gevorderden taarbegeleiding - gevorderden taarbegeleiding - gevorderden (22/11).Muziekatelier Maestro - Carlo Vandenhende - tel 09-384 64 64••••• Nascholingsreeks Omgaan met ernstige persoon- Nascholingsreeks Omgaan met ernstige persoon- Nascholingsreeks Omgaan met ernstige persoon- Nascholingsreeks Omgaan met ernstige persoon- Nascholingsreeks Omgaan met ernstige persoon-lijke problemen bij jongerenlijke problemen bij jongerenlijke problemen bij jongerenlijke problemen bij jongerenlijke problemen bij jongeren: Eetstoornissen (28/10);Post-traumatische stress (26/11); Persoonlijkheidsstoor-nissen (16/12); Angststoornissen (20/1); Verslaving (25/2); Depressie (24/3); ADHD (28/4) en Psychose (19/5).Cheobs vzw - K. Leopold I-straat 3 - 3000 Leuven - telen fax 016-20 76 55••••• Gezondheidseducatie in de Brusselse school Gezondheidseducatie in de Brusselse school Gezondheidseducatie in de Brusselse school Gezondheidseducatie in de Brusselse school Gezondheidseducatie in de Brusselse school -PMS/MST als schoolnabije partners voor de ontwik-keling van een duurzaam schoolgezondheidsbeleid:21/10 in Gemeenschapscentrum De Rinck, Anderlecht.Brussels Hoofdstedelijk Gewest - Vlaamse Gemeen-schapscommissie - Lombardstraat 41 - 1000 Brussel -tel 02-548 05 80 - fax 02-548 05 92••••• Helpen bij verlies en verdriet Helpen bij verlies en verdriet Helpen bij verlies en verdriet Helpen bij verlies en verdriet Helpen bij verlies en verdriet: 22/10.Lezing door Manu Keirse (auteur van het gelijknami-ge boek), gevolgd door panelgesprek.Katholieke Hogeschool Limburg - departement Sociaal-Agogisch Werk - Oude Luikerbaan 79 - 3500 Hasselt- tel 011-28 82 70 - fax 011-28 82 79••••• Educatieve Materialenbeurs voor adolescente en Educatieve Materialenbeurs voor adolescente en Educatieve Materialenbeurs voor adolescente en Educatieve Materialenbeurs voor adolescente en Educatieve Materialenbeurs voor adolescente envolwassen personen met een verstandelijke han-volwassen personen met een verstandelijke han-volwassen personen met een verstandelijke han-volwassen personen met een verstandelijke han-volwassen personen met een verstandelijke han-dicapdicapdicapdicapdicap: 16-17/10 in Borgerstein, St. Katelijne Waver.Auxilia vzw - Italiëlei 189 - 2000 Antwerpen - tel 03-226 25 41 - fax 03-226 38 27••••• Hedendaagse Israëlische dansen Hedendaagse Israëlische dansen Hedendaagse Israëlische dansen Hedendaagse Israëlische dansen Hedendaagse Israëlische dansen (17/10); Zwem- Zwem- Zwem- Zwem- Zwem-men - Schoolslag: techniek en foutenanalysemen - Schoolslag: techniek en foutenanalysemen - Schoolslag: techniek en foutenanalysemen - Schoolslag: techniek en foutenanalysemen - Schoolslag: techniek en foutenanalyse (17/10); Driedaagse dansstage Driedaagse dansstage Driedaagse dansstage Driedaagse dansstage Driedaagse dansstage (9 tot 11/12).Centrum voor Vorming en Vrijetijdsopvoeding Parnas vzw- Stationsstraat 301 - 1700 Dilbeek - tel 02-466 51 51• Voorstelling PRH-vormingsaanbod voor leiding-PRH-vormingsaanbod voor leiding-PRH-vormingsaanbod voor leiding-PRH-vormingsaanbod voor leiding-PRH-vormingsaanbod voor leiding-gevendengevendengevendengevendengevenden: 13/10 in Kasteel van Schoten.PRH-persoonlijkheidsvorming - M. Cuyvers-Uyttersprot- Zwijgerstraat 42 - 2000 Antwerpen - tel 03-248 16 53- fax 03-238 53 50• Verkorte opleiding Onderwijzer voor kleuterlei-Onderwijzer voor kleuterlei-Onderwijzer voor kleuterlei-Onderwijzer voor kleuterlei-Onderwijzer voor kleuterlei-dersdersdersdersders: vanaf 21/10.Katholieke Hogeschool Kempen - departement Lera-renopleiding HI Kardinaal Van Roey - Lepelstraat 2 -2290 Vorselaar - tel 014-50 93 42 - fax 014-50 93 44- kvr@khk.be

basisonderwijs B

• Voortgezette Opleiding Remedial Teaching Bui-Remedial Teaching Bui-Remedial Teaching Bui-Remedial Teaching Bui-Remedial Teaching Bui-tengewoon Onderwijstengewoon Onderwijstengewoon Onderwijstengewoon Onderwijstengewoon Onderwijs.Laatste contactnamiddagLaatste contactnamiddagLaatste contactnamiddagLaatste contactnamiddagLaatste contactnamiddag op 14/10 (14 u. tot 17 u.).Erasmushogeschool - departement Lerarenopleiding -K. Bogaerdstraat 4 - 1020 Brussel - tel 02-474 01 81• Voortgezette Opleiding Remedial TeacherRemedial TeacherRemedial TeacherRemedial TeacherRemedial Teacher.Katholieke Hogeschool Limburg - Kempensesteenweg 400- 3500 Hasselt - tel 011-30 04 95 - fax 011-30 04 96• VakoverschrijdendVakoverschrijdendVakoverschrijdendVakoverschrijdendVakoverschrijdend: Leerproblemen en moeilijk ge-drag (21/10); Schooldoorlichting en zelfevaluatie (13/10); W@t is er op Internet voor de basisschoolleer-

Multimedia op school A

Welke hard- en software heb ik nodig op school of thuis?Hoe maak ik didactisch gebruik van pc, multimedia,elektronische communicatie? Kan ik digitale media voorkunst en technische creaties gebruiken? Als u antwoordzoekt op die vragen, dan kan het 11de CST-evenementu helpen. Dat is een educatieve beurs rond computers enmultimedia op school en thuis, met tal van demonstra-ties, workshops, spektakels en infostands. Van cd-romsover vakoverschrijdende eindtermen langs CAD/CAM inhet nijverheidsonderwijs, over simulaties van elektronicatot Internet en talenonderwijs. Voor alle onderwijsniveaus.De beurs vindt plaats op vrijdag 16 en zaterdag 17oktober van 9 tot 17 uur. Op vrijdag kan u terecht in hetAntwerpse Provinciehuis - Kon.Elisabethlei 22 - 2018Antwerpen. De voornaamste sessie vindt plaats op za-terdag in DeSingel - Desguinlei 25 - 2018 Antwerpen.Meer informatie: Sonja De Nollin - Te Boelaarlei 23 -2140 Antwerpen - tel 03-322 74 69 - fax 03-321 0277 - cst@uia.ua.ac.be of Roger Vandewalle - Keizer-straat 18 - 8310 Brugge - tel/fax 050-35 38 11 -roger.vandewalle@smic.be - www.smic.be/cst

Beijing, dat waren we u nog verschuldigd. Inder-daad, de oplossing van de grote zomerwedstrijdVakantie met Klasse. De Japanse goden hebbenglimlachend een vakantiecheque van 50.000␣ fr. be-zorgd aan collega W. Windey uit Dendermonde. Twee-honderd andere collega’s zijn nu getooid met deoriginele Klasse-t-shirt. En wie niet bij de winnaarswas, niet getreurd. In afwachting van volgende zo-mer blijven we op deze plaats én elke maand vijfboekenbonnen van 2000␣ fr. (geschonken door Stan-daard Boekhandel) te grabbelgooien voor wie het puzzelen wilblijven oefenen. Antwoordengraag vóór 23 oktober.Winnaars opgave 50Winnaars opgave 50Winnaars opgave 50Winnaars opgave 50Winnaars opgave 50: Eddy De Raedt (Zoersel), Ria Gee-raerts (Bierbeek), Clara Desmedt (Ardooie), Paul Ooms(Paal-Beringen) en Tony Van Dender (Berlare).Oplossing opgave 51Oplossing opgave 51Oplossing opgave 51Oplossing opgave 51Oplossing opgave 51: Schoolkameraad.Opgave 52Opgave 52Opgave 52Opgave 52Opgave 52: We zoeken een zeventienletterwoord dat je insteeds meer (vooral basis-)scholen tegen het lijf kan lo-pen, ook al moeten we toegeven dat Attila er weinig meete maken heeft.• de 1ste, 4de en 7de letter uit het Europese vorstendommet autokenletters FL;• de 1ste, 5de en 6de letter uit de naam van de Vlaamseexpressionistische schilder, wiens werk u voor slechts 200␣ fr.in Oostende kan bekijken;• de 5de, 8ste en 11de letter uit de «E» in de afkorting vande organisatie die voor de Verenigde Naties o.a. metwetenschap en cultuur bezig is;• de 2de, 6de en 9de letter uit de naam van de Engelsekunstschrijnwerker, die 200 jaar na zijn dood zijn naam ookdoor andere «kleerkasten» gebruikt ziet;• de 3de, 5de en 7de letter uit de naam van de Afrikaanse(ex-)president-poëet van het land van terranga (gastvrij-heid) en snelle wagens op het strand;• de 1ste en 2de letter uit de benaming voor de komvor-mige uitbarstingsopening van een vulkaan.KLASSE-Ment - Koningsstraat 138 - 1000 Brussel

28 KLASSE NR.88

(advertentie)

(advertentie)

Door de grote inte-resse van leraren-in-opleiding en nieu-we scholen die mee-doen met Klasse voor Ouders en Klasse voor Jongerenhaalt Klasse nu elke maand een oplage van meer danéén miljoen exemplaren. We gaan samen de lucht in.

Het haalde de voorpagina’s van de kranten: vier leerlingen (profi-ciat Màtyàs en Co) mochten bij het begin van het schooljaar al een dagte vroeg naar school. Met de luchtballon! Klasse voor Jongeren wildemet deze actie, waaraan de helft van de secundaire scholen deelnam,ook eens een stem geven aan die jongeren (de meerderheid!) diegewoon gráág naar school gaan. Het moeten niet altijd de huilendekindjes zijn die in beeld komen.

De ballon komt ook naar uw school. Met steun van de ASLK-Fortis heeft Klasse twintig ballonvaarten gereserveerd voor evenveel Vlaamse scholen. In de mand is telkens plaats voor vierpersonen. Elke betrokken partij op school magéén afgevaardigde mee de lucht in sturen: direc-tie, leerkrachten, leerlingen én ouders. Op die

manier beklemtoont de actie dat we «samen schoolmaken». De aanvraag moet dan ook door de vier groe-pen samen worden ingediend. U beslist later wie effec-tief mee de lucht in mag (Loten? Nomineren? Een

wedstrijd? Iets origineels? U ziet maar). Hoog in de wolken kraakthet groepje een fles champagne op de samenwerking.

Alleen scholen met een echte participatieve cultuur maken eenkans: leerkrachten, leerlingen en ouders worden er op een volwaar-dige manier bij het beleid betrokken. Dat moet u ook kunnenaantonen. Uit alle geldige inzendingen worden twintig winnendescholen geplukt. Als u erbij bent, bepalen we later samen plaats endatum van de ballonvaart. We vertrekken in de buurt van uw schoolen vliegen er zo mogelijk ook over.

Scholen die in aanmerking denken te komen, vragen (één zin isvoorlopig voldoende) voor 15 november een deelnemingsformulieraan bij Klasse (Samen de ballon in) - Koningsstraat 138 - 1000 Brussel.

De koningin leest meeKlasse viel (met de drie publicaties) in de prijzen bij de Koningin

Paolaprijs voor Onderwijs. De jury gaf een speciale eervollevermelding, buiten categorie, voor het «uitstekende communica-tieproject Klasse» in het Vlaams onderwijs.

Tijdens een gesprek met de hoofdredacteur bleek dat de koninginniet alleen Klasse leest maar soms ook (voor de kleinkinderen) Klassevoor Ouders en Klasse voor Jongeren. Ze sprak haar waardering uit voor

de horizontale aanpak,waardoor leerkrachten,ouders én leerlingen zichsamen kunnen inzet-ten voor opvoeding enonderwijs. De konin-gin vroeg zich wel afwaarom zoiets niet inWallonië bestaat.

De laureaten voor deprijs waren, zoals u weet,allemaal leerkrachten:Janien Benaets en Chrisde Commer (Merksem),Juliane Verbeke (Aalst) en J. Vankeersbilck (Tielt).

Lachen op schoolDe dertig beste cartoons uit Klasse werden uitvergroot, inge-

kleurd en ingelijst. Ze zitten in een stevige koffer: de reizendetentoonstelling «Mensen met klasse». U kan die gratis uitlenen vooruw school. Wij brengen ze ter plaatse, samen met enkele affiches enwimpels van Klasse. U zorgt voor een ophangsysteem. Er zijn algenoeg aanvragen om de tentoonstelling tot in het jaar 2001 elkeweek in een andere school te kunnen plaatsen. De meeste scholenverkiezen nagenoeg dezelfde periode (opendeurdagen!). Daaromzijn er nog wel enkele periodes vrij voor andere scholen.Informatie: Klasse (Reizende tentoonstelling) - Koningsstraat 138 - 1000 Brussel- tel 02-211 46 62 - de tentoonstelling is weldra te gast in Stekene (5 tot 13 oktoberin de Gesubsidieerde Vrije Basisschool), Zwijnaarde (13 tot 26 oktober in het DonBoscocollege), Ninove (26 tot 30 oktober in Koninklijk Atheneum en Midden-school), Beveren (9 tot 12 november in de Sint-Maarten Scholencampus) enNazareth-Eke (12 tot 20 november in de Vrije Basisschool Eke).

Storm lopenBedankt om de septembernummers van Klasse voor Ouders en

Klasse voor Jongeren in de klas uit te delen. Veel leraars maken van diegelegenheid gebruik om even te wijzen op de horizontale verbandentussen de verschillende publicaties. Wat u als leerkracht leest in dezeKlasse, komt immers vaak op een andere manier terug in de anderepublicaties. Dat maakt dialoog mogelijk: alléén kunnen de leerkrach-ten het ook niet oplossen. Met een gemeenschappelijke aanpak engedeelde verantwoordelijkheid komen we al een eind verder.

In Klasse voor Ouders stond een speciale bon waarmee alle oudersin het basisonderwijs de bijzonder handige Gids voor Ouders gratiskonden aanvragen. Dat is een uitgave van het departement Onder-wijs om ouders correct te informeren over hun rechten én plichten.De respons is enorm.

In Klasse voor Jongeren vonden de leerlingen secundair onderwijso.a. een aanbod van het departement Onderwijs om samen met dehele klas gratis een week les te gaan volgen in Ierland of Zweden. Datspreekt blijkbaar velen aan. Scholen die nog interesse hebben kunneneen deelnemingsformulier aanvragen vóór 20 oktober.

Uw eigen Klasse verschijnt altijd in het begin van de maand.Daarop volgen Klasse voor Ouders (rond de tiende van de maand)en Klasse voor Jongeren (rond de twintigste).

Blijven plakkenStaat aardig op agenda, boekentas of

vehikel: de ravenzwarte stickers Een mensmet klasse. U kunt ze gratis krijgen. Alsde Man Die Alles Ziet u ermee betrapt,wordt u gestraft met een boekenbon van 1000 frank. Zoals deze maandcollega’s Vandervennet uit Brugge en Jan Durnez uit Bonheiden.Vraag uw gratis stickers bij Klasse (Sticker) - Koningsstraat 138 - 1000 Brussel

School de lucht in

Wie samenwerkt,maakt kans opeen ballonvaartmet klasse.

TH

IERRY DA

UW

E

Een eervolle vermelding. Koningin Paola en de voorzitter van de StichtingKoningin Paola in gesprek met de hoofdredacteur van Klasse, Leo Bormans.

Je ontmoet ze in steedsmeer Vlaamse scholen:anderstalige nieuwko-mers. Ze komen uit allehoeken van de wereld.Velen zijn hun geboor-teland ontvlucht en wach-ten hier op een statuut.De kinderen hebben rechtop onderwijs, maar nietaltijd weten scholen er

raad mee. Sommige wei-geren de leerlingen ofsturen ze door. Noch-tans kunnen scholen eenonthaalklas organiserenen daar subsidies voorkrijgen.

vaardig te maken. Daar zijn wel een gestructureerdprogramma en professionele leerkrachten voor no-dig.» Verlot wijst op het belang van een globaleaanpak en volledig engagement in de school. Dekwaliteit van het onthaalonderwijs hangt af van dehele schoolparticipatie. Directeur Jacqueline Mourice

van ‘t Regenboogje: «Onthaal werkt enkel als hethele team mee wil. Al onze leerkrachten werkenheel concreet. We doen uitstappen en werkenculturele projecten uit, we leggen thuisbezoe-ken af, organiseren een huiswerkklas, er is een

sterke ouderparticipatie enz. Ook het meester-, vak-en dienstpersoneel draait mee. Iedereen presteertextra buiten zijn uren. Daar hebben we met z’n allenvoor gekozen, anders werkt het niet.»

«Mijn zorg niet»De reguliere leerkracht is even belangrijk als de

onthaalleerkracht, vindt ook Goedele Duran van hetSteunpunt Nederlands als Tweede Taal. Met tweecollega’s voorziet zij onthaalscholen in lesmateriaalen nascholing. «Speciale onthaalklassen wekkensoms de indruk dat de andere leerkrachten nietsmeer moeten doen, dat het hun zorg niet is. En dangaan die ook ongepast reageren. Een leerkrachtkrijgt een jongen uit de onthaalklas in zijn groep,stelt vast dat hij sukkelt met d en dt en spreekt zijncollega aan in de zin van ‘Wat heb je daar eigenlijkmee uitgespookt?’. Die leerkracht ziet niet in dat d endt in de reguliere klas thuishoren, in de les Neder-lands. Gelukkig zijn er ook leraars die hun lessenaanpassen. Ze werken concreter en zorgen ervoordat die leerling wel degelijk baat heeft bij zijn les. Zewijzen sterke leerlingen aan als mentor en bouwenvoortaken in die veel eenvoudiger al de basisprinci-pes voor de volgende les duidelijk maken.»

KindercrêcheHoe scholen beter geen onthaalklas organiseren,

ervoer Hugo Schallenberg. Als beginnend leerkrachtkreeg hij het onthaalonderwijs halverwege het schooljaarin de schoot geworpen. «Mijn klas telde een tientalTurkse kinderen van drie tot tien jaar oud. Daarkwamen later kinderen bij uit Somalië, Georgië enPolen. Ik moest de kleuters erbij nemen van dedirecteur, hoewel de inspectie dit verbood. Om hetkwartier moest ik de activiteiten onderbreken omdat

Ze zitten met negen bijeen in een gezellig lokaalmet schuin aflopende zoldering. Geen enkelemuur is kaal. De vele pictogrammen doen den-ken aan een kleuterklas, maar de posters en deborden met woorden, letters en cijfers haken inop het lager onderwijs. Al is niet meteen duide-lijk welk leerjaar. Sommige leerlingen zijnhals over kop naar hier gevlucht met hunouders. Karim (9) uit Kenia bijvoorbeeld,die zijn eigen broer heeft zien neerschieten.Of Amran (7) uit Koerdistan, die nog nooiteen school van dichtbij heeft gezien. Maar er isook de Canadese Claire (10), wiens vader eencontract afwerkt bij een multinational in destreek. Een jaar lang krijgen de leerlingen hiereen intensief taalbad. Anderhalve dag per week,tijdens de zaakvakken. Daarnaast sociale enschoolse vaardigheden. Na dit onthaaljaar moetenze meekunnen in het regulier onderwijs.

Stille periode«In het begin gaat het erom dat de leerlingen

zich goed voelen», benadrukt onthaalleerkrachtKatleen Dierickx van basisschool ‘t Regenboogjein Etterbeek. «Vaak zijn ze eenzaam of ze hebbentrauma’s opgelopen. Hun achtergronden en ni-

veau lopen sterk uiteen. Sommigen maken voorhet eerst kennis met een school. Het is altijd

afwachten wanneer zo’n kind toegankelijkwordt voor wat je het probeert aan te leren.En of het kan aarden. Hier heb je maar tweedoelen voor ogen: een snelle aanpassing op

school en taalonderwijs.» En anders lesge-ven: prentenboeken gebruiken, visualiseren, lang-

zaam praten. Om vertrouwen te scheppen gebruiktDierckx ook boeken in de taal van de leerlingen.Haar werkvormen variëren sterk: groepswerk, car-rousselwerk, contractwerk… Ze kent de stille perio-de, waarin leerlingen niets schijnen te leren, maartoch heel veel oppikken. Hoe dan ook, de tijd dringt.

Thuisbezoek«Net als in andere landen neemt een Vlaamse

onthaalklas een jaar in beslag», verklaart Marc Verlotvan het departement Onderwijs. «Onderzoek heeftuitgewezen dat dit volstaat om een normaal begaafdeleerling met een taalbad voldoende school- en taal-

R E P O R T A G E

32 KLASSE NR.88

V a d e rwerkt bijmultina-tional

Sommigen makenvoor het eerst kennismet een school.

Diane Roevens (rechts): «Hetis erg prettig de leerlingen te

zien vorderen.»

School voor

er een kleuter naar het toilet moest. Ze konden natuurlijk niet opdezelfde manier volgen als de oudere kinderen. Toestanden. Als ik voorsommige leerlingen psychologische begeleiding vroeg, kreeg ik alsantwoord: ‘Doe daar niet te veel moeite voor, ze blijven toch niet lang’ enlater zei de directeur: ‘Het zijn toch allemaal abnormale gevallen’. Idemdito als ik geld vroeg. Want sommige kinderen hebben niets: geenpotlood, geen papier, laat staan een boekentas. Veel materiaal kocht ikuit eigen zak. Niemand keek naar hen om. Zelf werd ik geregeldopgetrommeld voor vervangopdrachten. Mijn leerlingen konden ophun kin kloppen. Veel collega’s dachten dat ik een kindercrêche runde.Ze wilden die leerlingen ook zo min mogelijk in hun klas. Tenzij er eenfeest was of als de pers kwam kijken. Dan mochten de Afrikaansekinderen vooraan danspasjes komen maken. Stond mooi. Dan was dedirecteur ineens trots op het project. Weg starre houding, weg gemak-zucht. Het gevolg was wel dat ik voor mijn leerlingen en hun ouders hétaanspreekpunt bij uitstek was. Zij beschouwden mij als de enige echteleraar. Ik had hun respect verdiend.»

VluchtelingIn 1997 bedroeg het overheidsbudget voor onthaalonderwijs 60

miljoen. Onvoldoende, zo bleek. De Vlor-inspectie stelde vast dat nogte weinig anderstalige nieuwkomers worden opgevangen in hetonthaalonderwijs. De onthaalscholen lagen te verspreid en maaktenniet genoeg afspraken onderling. Daarom werd het budget voor ditschooljaar met 30 miljoen opgetrokken. Het beleid werd vernieuwd.«Met de extra miljoenen willen we meer nieuwkomers een beteronthaalonderwijs geven», verklaart kabinetsmedewerker Dirk Diel-tjens. «We streven naar verdere professionalisering. Onderzoekenvan de Steunpunten Intercultureel Onderwijs en Nederlands alsTweede Taal pleiten voor een grotere betrokkenheid van het ganseschoolteam op de twee pijlers van het onthaalonderwijs: socialeintegratie en taalvaardigheidsonderwijs. Als alle leerkrachten kunnenomgaan met sociale en culturele verschillen, hoeft men de anderstali-ge nieuwkomer niet lang of niet altijd apart van de andere leerlingenop te vangen. Voorts moeten scholen zo snel mogelijk hun beginsi-tuatie kennen. Een Pakistani uit een hoge kaste steekt schril af tegeneen Bosnisch vluchteling die niet kan lezen of schrijven. Je kan ze nietop dezelfde manier benaderen. Een individueel leerlingvolgsysteemvermijdt die valkuil. De onderzoeken tonen trouwens aan dat ont-haalonderwijs een sterke individuele aanpak vereist.»

De HunnenSommige scholen voldoen aan alle eisen om een onthaalklas te

organiseren en er de subsidies voor te krijgen. Maar ze willen geenimago van vreemdelingenschool en passen ervoor. «Ze vrezen eensoort inval van de Hunnen», aldus Marc Verlot. «En dus sturen zedie leerlingen door. Andere houden anderstaligen voor het leerlin-genaantal, maar laten ze aanmodderen.» In het schooljaar 1993-94

volgden in het totaal 180 leerlingen onthaalonderwijs. Dit school-jaar zijn er dat in het lager onderwijs alleen al 382. Met de nieuwe,versoepelde regelgeving verwacht het departement er volgend jaar500. Een sterke toename. «Toch blijft het absolute cijfer relatiefklein», zegt Verlot. «En bewijs mij dan maar eens hoe vier andersta-ligen het imago van een hele school kunnen aantasten…»

NiveauklassenHet Koninklijk Atheneum van Antwerpen krijgt jaarlijks meer dan

zestig anderstalige nieuwkomers tussen 12 en 18 jaar over de vloer.Tal van nationaliteiten en achtergronden, waar de school rekeningmee houdt. «Elke nieuwe leerling werkt een instaptoets af», legtlerares Myriam Speckaert uit. «We testen hun schoolse attitude, gaanna hoe goed ze kunnen lezen en schrijven, welke westerse talen zekennen enz. Op basis daarvan komen ze in vijf niveauklassen terecht.Ongeacht hun leeftijd. Als blijkt dat ze onder of boven hun niveauzitten, veranderen ze van klas. Let wel, dit is ónze manier van werken.Elke secundaire school heeft zijn eigen aanpak.» Ook in het secundairblijkt hoe belangrijk teamwerk is. «We overleggen en vergaderen

wekelijks», zegt Diane Roe-vens, die instaat voor al-fabetisering. «Sommigecollega’s helpen mee. Deleerkracht Frans bezorgt

ons bijvoorbeeld een basispakket leerstof die de leerlingen van dehoogste niveauklas zelf kunnen verwerken met het oog op hun instapin het gewone onderwijs.» Een instap die zo belangrijk is dat men erniet vroeg genoeg mee kan starten. Dirk Dieltjens: «Sociale integratiewordt bevorderd als de aparte opvang zo beperkt mogelijk blijft. In hetsecundair onderwijs willen we dan ook de mogelijkheid biedenkinderen in andere vakken te integreren tijdens onthaaluren.»

TaalgenotenOfficieel krijgen de leerlingen in het secundair een taalbad van 26 uur

Nederlands («De schooltaal is voor de meesten een struikelblok.») entwee uur godsdienst of moraal per week. De andere uren vult de schoolzelf in, met andere vakken «We willen graag dat de anderstaligenmeekunnen in ons ASO», zegt Speckaert. «Maar dat is enorm moeilijk.De meesten zijn niet genoeg gevorderd. Ze verlaten de school voor eenBSO-richting. Na de onthaalklas zijn we ze bijna allemaal kwijt. Een jaaris te kort.» Collega An Moens wijst nog op een ander probleem: «Veelleerlingen spreken nauwelijks Nederlands buiten de klas. Ze zoekenaltijd hun taalgenoten op. Enkel bij leerlingen uit gemengde huwelijkenis er een stimulans omNederlands te spreken.»

SupermanDe onthaalleerkracht

is gemotiveerd, flexibel, schoolt zich bij, heeft geduld en hanteertverschillende werkvormen. Hij schuwt extra werk niet en maaktvan duidelijke communicatie zijn credo. Een (ondankbare) jobvoor Superman? De leraars die we interviewden vinden van niet.«Die twee trimesters onthaalklas hebben me pedagogisch-didac-tisch verrijkt», aldus Hugo Schallenberg. «Je kunt veel werkvormenuitproberen. Je leert heel concreet en exact formuleren wat je wil.Ten slotte ben je met interessante inhouden bezig, daar staan de velecultuurverschillen borg voor.»

«Het is erg prettig de leerlingen te zien vorderen», zegt DianeRoevens. «En hoe gemotiveerd de meesten zijn. Ongeveer drie kwartbeent enorm vlug bij. Dat geeft een goed gevoel. Maar veel leerlingenhebben problemen die je als leerkracht niet kunt oplossen. Naar hunervaringen kan je enkel proberen te luisteren. Uitwijzing hangt velenals een zwaard van Damocles boven het hoofd. Je weet nooit of hetvoor hen een verloren of een gewonnen jaar wordt.» ■

• In principe kan elke school een eigen onthaalklas organiseren. Daarvoor kan hetdepartement Onderwijs een OBAN-subsidie toekennen (Onderwijsbeleid voor An-derstalige Nieuwkomers). Nieuwe krachtlijnen maken het scholen vanaf dit school-jaar makkelijker om zo’n subsidie te krijgen. Hierover ontving elke school in het beginvan het schooljaar een omzendbrief.• Aangepast lesmateriaal en ondersteuning voor onthaalonderwijs vindt u bij hetSteunpunt Nederlands als Tweede taal - Blijde-Inkomststraat 7 - 3000 Leuven - tel016-32 53 64 - fax 016-32 53 60

KLASSE NR.88 33

Karim zag zijn broer

neerschieten

nieuwkomers

Ik mocht voorKlasse even vanjob ruilen: eenweek lesgevenin Senegal. Ik neem evende plaats in van Lima-mou (23). Hij heeft zijneerste maandloon als leer-kracht gebruikt om schrif-ten en stylo’s te kopenvoor zijn tachtig leerlin-

gen. «Hun ouders kun-nen dat zelf niet kopen,dus wat kon ik doen?Anders komen ze mis-schien niet meer», zegthij. «Ik heb zelf mijnleerlingen moeten ron-selen. Zelf een school-tje uit de grond ge-stampt. Er is wel leer-plicht, maar we zit-ten in het middenvan de woestijn.» Hetbegin van een cul-tuurschok.

Dakar zijn gereisd. Neef Limamou blijft met mijpraten. Over onderwijs in België. Hij weet veel overons land. Van der Elst, Scifo, Axelle Red. Vijf maan-den geleden is hij door het Senegalese departementOnderwijs geplaatst in een dorpje in Centraal Sene-gal. Onmiddellijk ook tot directeur gebombardeerd.Hij werkt samen met twee ‘volontairs’. In Senegalkunnen werklozen aan het werk als vrijwilligers. Zekrijgen soms een kleine vergoeding. Als je aan vastwerk wil geraken, kan je beter een paar jaar alsvolontair op je curriculum staan hebben. «De kin-deren komen zo graag naar school. Schoolmoeheid,dat kennen wij hier niet. Maar de ouders zien nietaltijd het nut in van schoollopen. Schoolplicht tottwaalf jaar. Maar in zo’n dorp zijn er zelfs geengeboortebewijzen. Wat leer je? Lezen en schrijven.Maar daar komt geen voedsel mee op tafel.» Hijtoont me fier zijn voorbereidingssysteem. Fichesmet elke stap van elke les zeer nauwkeurig getimed.«Een meisje kwam niet meer naar school. Vijftienjaar, dus niet schoolplichtig. Maar ze was zo slim enze kwam zo graag. Ik praat gewoonlijk met deouders en gebruik al mijn overtuigingskracht omhet nut van onderwijs aan te tonen. Bleek ze zwan-ger. Vader onbekend. Op de avond van de bevallingwerd ik geroepen. Er is geen dokter in het dorp.Maar een leraar, die weet toch alles. Heb ik dus debevalling gedaan. Ik weet niet wie het meest onderde indruk was, het meisje of ik.»

BoubouIk krijg een oranje boubou, een kleed dat juist tot

de grond komt. ‘Wat je hebt, delen met anderen’,dat is tabaski. De mannen gaan bidden op eenvoetbalplein. Vandaag is de moskee te klein. Deleden van mijn familie behoren tot verschillendeislamitische broederschappen. Geen probleem. BroerMustafa zingt biddend met een andere broeder-

Ik luister naar Limamou terwijl het in Dakardonker en koel wordt. Mijn gastvrouw Nabouspreidt een plastic zeil op de grond van mijnslaapkamer. Een grote aarden schotel is gevuldmet kip, rijst en groenten. ThiebouDien, hetnationale gerecht van Senegal. Nabou verdeeltde kip en duwt de beste stukjes naar mijn kantop de schotel. Met je handen eten lukt niet altijd.

TerrangaNabou is mijn gastvrouw hier in Dakar. Ze is

dertig. Na een universitaire opleiding talen endrie jaar stage is ze al méér dan een jaar werk-loos. Haar uitzichtloze situatie maakt haar neer-slachtig. Ze doet het zware huishoudelijke werk.Werkloze jongeren, vaak met een hoog oplei-dingsniveau, zijn een groot probleem in Senegal.Velen kiezen voor de stad, maar ook daar istegenwoordig niet veel werk te vinden. Met eenbevolking waarvan 50 procent jonger is dan vijf-tien jaar is de werkloosheid probleem nummer éénin Dakar. «Thee?» vraagt Nabou. Gastvrijheid -terranga - is heilig in Senegal. Ik geniet van detheeceremonie. De hele familie komt mee luierenen keuvelen. Ze leven hier met twintig op dezekleine oppervlakte en van één maandloon. Eerstschenkt Nabou een glaasje sterke bittere thee «Amèrecomme la vie», lacht ze. Vlug uitdrinken, want erzijn maar vier glaasjes in omloop voor iedereen. Bijde volgende beurt is de thee al wat milder. «Doucecomme la mère.» En de derde is zeer zoet: «Sucrécomme l’amour.» Zo blijven we heel lang zitten.Even wennen aan een trager ritme.

Enzo ScifoHet huis krijgt een extra schoonmaakbeurt. Morgen

is tabaski, het offerfeest. Er is een af- en aanlopenvan familieleden en vrienden die voor het feest naar

R U I L J E J O B

34 KLASSE NR.88

Lesgeven in de woestijn

Maarten (de leerling), Els(de leerkracht) en Hilde(de ouder) op weg vanDakar naar een school inde woestijn.

schap mee. Witte schapen worden geslacht, ge-roosterd en in de familie opgegeten. ‘s Avonds gaatiedereen bij de buren vergiffenis vragen. Ik magmet Mustafa mee naar zijn vriendin Fa. Binnenkorttrouwen ze. Fa vertelt over het huwelijk. De be-langrijkste etnische groepen kennen een sterk hië-rarchische structuur: smeden, leerbewerkers, we-vers, griots (volksdichters)... trouwen binnen dekaste. Ga je in tegen deze regel, dan leef je geïso-leerd. Dit leidt tot schrijnende situaties.

LuxesituatieIn de arme buitenwijk van Dakar ligt basis-

school HAMO3: zes klassen in twee kleine gebou-wen. Alle 334 leerlingen komen nieuwsgierig kij-ken. Ook hier spelen ze tikkertje en voetbal, allijkt me dat in het zand en onder deze verzengen-de zon niet zo evident. Ik probeer zelf zo’n beetjegracieus bij het groepje breed glimlachende leer-krachten aan de overkant te geraken. «Toubabtoubab!» (blanke) roepen de kinderen. «Nanga-def!», antwoord ik op alle bonjours. Biguéé, eenvan de weinige vrouwelijke leerkrachten, vertelt:«De school bevindt zich in een luxesituatie: vijftigleerlingen per klas in plaats van de gebruikelijkehonderd» zegt Biguéé. «Ons onderwijs heeft eenhoog niveau, maar er is geen geld. Noch bij deoverheid, noch bij de ouders. De ontevredenheidvertaalt zich af en toe in stakingen. Van leerkrach-ten, maar ook van leerlingen en studenten.»

BureauKinderen kussen ons, ze wuiven van ver, lachen

heel de tijd, doen kunstjes met het springtouw omonze aandacht te trekken als we op de speelplaatsvan het ‘Centre de Sauvegarde de Pikine’ stappen.In de verte zie ik ploegen basket- en volleybalspelen. Directeur Thierno staat ons stralend op tewachten. «We breiden nog altijd uit», glimlacht hijfier. Sauvegarde is één van de weinige heropvoe-dingscentra. Door het gerecht geplaatste jon-geren kunnen hier terecht. «Maar eigenlijkheeft Senegal daar geen geld voor. Alles wat ikvan de staat heb, is dit bureau. We krijgen éénmiljoen CFA, maar daar moeten we alles vanbetalen, ook de lonen van de leerkrachten.» Eénmiljoen CFA, dat is 60.000 frank, reken ik vlug uit.«We vragen een kleine bijdrage aan ouders diekunnen betalen.» Op weg naar het zesde jaar ASOkomen we voorbij een lokaaltje waar opvoederDieng spreekt met de juist aangekomen Mety. «Deindividuele benadering van elke leerling versneltde reïntegratie in gezin, omgeving en samenle-ving», legt directeur Thierno uit. «Onze leraars zijnzo goed dat nu ook kinderen uit de betere klassennaar hier komen. Uit vrije wil. En die ouderskunnen de bijdrage wel betalen. We zijn zowat deenige school in Dakar met een beroepsopleiding.En daar is juist behoefte aan.»

ToucouleurDe klas is donker en klein. Ik zie alleen het wit

van honderd paar ogen en honderd lachende mon-den als ik de klas 17-18-jarigen binnenstap. Mijnkomst was aangekondigd en al zit iedereen voor-beeldig kalm, er hangt spanning in de lucht. Opmijn «mangifirek!» antwoordt de hele klas en-thousiast «nangadef!» Directeur Thierno plaagteerst de Toucouleurs, één van de vele etnischegroepen in Senegal: «Hebben jullie kunnen genie-ten van tabaski?» De hele klas ligt plat van hetlachen. Toucouleurs staan bekend voor hun mate-

loosheid bij feestjes. Dit hoort bij de typische Sene-galese omgangsvorm: uitwisselen van vriendelijkespot en wederzijdse beledigingen die alle bevol-kingsgroepen even goed verdragen. De leerlingenkunnen niet wachten met vragen stellen als ikplaats neem voor het bord en even is er chaos, maaréén woord van leraar Ibou en alle honderd stem-men zwijgen. De leerlingen klikken met hun vin-gers en ik laat ze vragen stellen. «Welk beeld heeftu van Afrika, behalve oorlog en armoede?», «Watvindt u van de positie van de vrouw in Senegal?»,«Waarom draait de westerse economie wel goed ende Afrikaanse niet?», «Waarom kunnen wij nieteens op bezoek in België?», «Kunnen we nietcorresponderen met Belgische jongeren?» Ik kanniet altijd antwoorden. Ibou vertelt dat hij al driemaanden onbetaald verder werkt. Maar hij houdtvan lesgeven. «De leerlingen leren graag bij.»

DreadlocksBovenop de jeep is de hitte iets draaglijker. We

zijn op weg naar N’Dem bij Djourbel, in het mid-den van de woestijn. Het zand wordt roder enroder. Dorpjes van hutten, meestal rond grotebaobabs, liggen her en der verspreid.Vrouwen en kinderen in veelkleurigeboubous en met enorme kommen op hethoofd lopen traag en statig van de bron-nen naar de dorpen. Ze hebben ook noghanden genoeg om te zwaaien. Kinderenrennen achter de jeep. De mensen die ons opwach-ten in N’Dem dragen patchwork boubous en dread-locks. Kenmerken van de Baye-Fall-gemeenschap,een islamitische broederschap die verregaande eenvouden soberheid hoog in het vaandel houdt. Het dorpis een oase van rust. In Dakar hoor je altijd welradio of tv, hier is geen elektriciteit. ‘s Avonds zittenwe met blote voeten in het zand dat nog lauw is enpraten met directeur Diob van het plaatselijke schooltje.«Onze school is geïntegreerd in het ontwikkelings-

project van de streek. In de toekomst willenwe hier ook beroepsopleidingen uitbouwen.Voor groententeelt en artisanaat. Zo kunnenwe de jonge mensen misschien in de streekhouden. In de stad vinden ze toch geen werk.»

We horen niets anders dan de wind en vrolijkegezangen uit een nabij dorp. Mijn horloge weet ikniet eens meer liggen. Niet nodig hier. Midder-nacht en volle maan. In een klein keteltje kookt hetwater voor de theeceremonie.

HeetIk ben blij met de schaduw van de hut. We hebben

een paar projecten bezocht, maar de 45 graden eisenhun tol. De dorpsoudsten, statige oude mannen,schrijden naar ons toe. Dan komen de kinderen diehier les volgen. Ze zijn van alle leeftijden en lerenlezen en schrijven. Een alfabetiseringsproject op vraagvan de vrouwen van de omgevende dorpen. LeraarNdieye staat wat verlegen voor de klas onder al dieaandacht. Weer zo’n heel jonge leraar. De kinderenhebben eigenlijk vakantie, maar één voor één komenze, te voet, soms van drie of vier kilometer ver enfeestelijk uitgedost voor deze extra les. Ze groeten meallemaal met een beleefde kniebuiging. Rekenen. Ikschrijf 15 + 7=... op het bord. De kinderen knipperenmet de vingers. Ze willen allemaal aan bord komen.Ik wijs Ngoné aan. Ze straalt. IJverig verklaart ze elkestap in het leerproces terwijl ze de som oplost. Ik blijfmaar sommen op het bord schrijven. Ze weten vangeen ophouden. Onderwijs is voor hen een avon-tuur, de belofte op een betere toekomst. ■

• NCOS/11.11.11 heeft samen methaar lidorganisaties een zeer uitge-breide werking in Senegal op ver-schillende terreinen. U kan de projec-ten in Senegal ondersteunen met eengift op rekeningnummer 000-0000011-11 van NCOS/11.11.11 met vermel-ding KLASSE-SENEGAL.• De Senegalese leerlingen overvielenons met vragen naar uitwisseling encontact met leeftijdgenoten in België.Hebben u en uw klas zin om contact(in het Frans of Engels) te hebben metleeftijdgenoten in Senegal? Schrijf naarKlasse (vermelding CONTACT SE-NEGAL) en we helpen u verder.

METKLASSE OPEXPEDITIE

Els Janssens, leerkracht eco-nomie, mocht samen met leer-ling Maarten Hoppenbrouwersen ouder Hilde De Boes opexpeditie met Klasse en 11.11.11naar Senegal. Zoals ze onsbeloofde, hield ze verslag bijvan haar ervaringen. Dat leestu hier. Wil u zélf wel eens voorde klas in een ander wereld-deel? Klasse organiseert viazijn drie publicaties en in sa-menwerking met 11.11.11 eenexpeditie naar de Filippijnen,van 13 tot 21 februari 1999.Eén leerkracht, één leerlingen één ouder beleven het sa-men. U bezoekt er ontwikke-lingsprojecten en scholen enpraat met projectwerkers enleerkrachten over hun werk.U verblijft er niet in hotels,maar bij de mensen zelf. Ubrengt later verslag uit in Klasse.Zin om deel te nemen? U kaneen aanvraagformulier krijgenals u schrijft naar Klasse (Expe-ditie) - Koningsstraat 138 - 1000Brussel. De definitieve kandi-daturen moeten binnen zijn

vóór 15 november 1998.

KLASSE NR.88 35

Honderd leerlingen

per klas

Mijn horlo-ge weet ikniet eensmeer liggen

MiddenmootVergelijken we de wedden van leerkrachten

van de verschillende onderwijsniveaus in Europa,dan zit Vlaanderen zowat in de middenmoot (ziegrafiek 1, 2 en 3). De wedden van leerkrachtenvariëren sterk in de Oeso-landen. Daarom moetenwe het ‘Oeso-gemiddelde’ relativeren. Dit bevatonder meer gegevens van landen met vrij hogelonen (zoals Zuid-Korea vóór de crash) maar ookvan landen met bijzonder lage salarissen (zoals deTsjechische Republiek). De Oeso-landen (Orga-nisatie voor Economische Samenwerking en Ont-wikkeling) omvatten de EU-landen, Canada, VS,Australië, Tsjechië, Hongarije, IJsland, Japan, Ko-rea, Mexico, Nieuw-Zeeland, Noorwegen, Polen,Zwitserland en Turkije.

Bekijken we de verhouding tussen het startsa-laris en de wedde na 15 jaar dienstanciënniteit,dan ligt Vlaanderen boven de middenmoot.

W E D D E

36 KLASSE NR.88

Een onderwijzer mocht na zijn uren geen caféopen houden om wat bij te verdienen. Maar ge-meentesecretaris, penningmeester, koorzanger enorganist waren bijklusjes die meestal wel moch-ten. De meeste mensen-met-het-krijtje haddenvroeger een bijberoep nodig om wat meer danschoolstof op tafel te krijgen. In 1936 had eengezin minstens 26.000 frank nodig om rond tekomen. Een gehuwd beginnend onderwijzer ver-diende toen 14.000 frank. Aan het einde van zijnloopbaan 27.000 frank. Het basisinkomen steegnadien langzaam aan. Ook verdwenen in het kleuter-en lager onderwijs alle verschillen (geslacht, ves-tigingsplaats, schoolnet, burgerlijke stand) voorwie hetzelfde werk deed. Tegenwoordig verdie-nen kleuterleiders en onderwijzers hetzelfde. Inhet secundair onderwijs verdwijnt vanaf 1 sep-tember 1999 geleidelijk het verschil in wedde-schalen tussen technische en praktische vakken.

ALLEMAAL EVEN VEEL VERDIENEN?Een leerkracht hoeft niet minder te verdienen omdat de leerling jonger is, zeggen ze bij onze Franstaligeburen. Daarom stemmen ze daar tegen 2005 de wedde van leraars basisonderwijs af op die van de regent.Komt er in de Vlaamse gemeenschap ook een volledige gelijkschakeling van die wedden?GEORGES VANSWEEVELT, algemeen secretaris ACOD - sector onderwijs: «Toen de wedden van kleuterleidersen onderwijzers werden gelijkgeschakeld, eisten de vakbonden dat het verschil met de regenten geleidelijkweg moest. Tenslotte duurt de opleiding van de drie soorten leraars even lang. De overheid is niet bereiddat gat in één keer dicht te rijden. Voor de pensioenen wordt dat een grote meeruitgave. Overigens zijn diefederaal. Ik denk dat het verstandig is in fasen te denken. Tegen 2004 of ten laatste 2005 moet degelijkschakeling afgerond zijn.De ACOD, en ook de andere vakbonden, blijft voorstander van een vierjarige opleiding voor alle leerkrachten.Zolang de opleidingsduur verschilt, verdient een licentiaat natuurlijk meer. Ondanks de extra inspanning vooreen aggregaat betwijfel ik of het verschil met de wedde van onderwijzers en regenten zo groot moet zijn. Alsde opleiding even lang zal duren, stellen we voor alle leerkrachten een eenheidswedde voor.»Verdient een leerkracht te weinig in vergelijking met andere beroepen?VAN SWEEVELT: «Ik beken eerlijk dat een Vlaamse leerkracht niet slecht betaald wordt, ook niet in Europeesverband. Maar hij is ook niet de best betaalde. Wie in de private sector in de verkoop zit of eenleidinggevende functie heeft, verdient natuurlijk een pak meer. Maar die is ook minder zeker van zijn werk.Hoewel, de jongste jaren is de vastheid van betrekking in het onderwijs een fabeltje geworden.»

VRIENDJESPOLITIEKAls u mocht kiezen tussen meer differentiatie in de loopbaan en een financiële opwaardering?VAN SWEEVELT: «Er moet een gezond evenwicht zijn tussen een fatsoenlijke waardering op financieel vlak ende mogelijkheden in een loopbaan. Nu zijn de promotiekansen vrij klein. Ik ben te vinden voor lokaleautonomie. Dan krijgen we mogelijkheden om de vlakke loopbaan te doorbreken. Een praktijkleraar die al25 jaar lesgeeft, kan dan enkele maanden stage in een bedrijf volgen. Andere leraars kunnen nascholingvolgen of eens belast worden met coördinerende taken. De routine van het lesgeven af en toe kunnenonderbreken en de loopbaan differentiëren, motiveren soms meer dan 1000 frank extra per maand.»Hoe staat u tegenover prestatiebeloning?VAN SWEEVELT: «Wij zijn er tegen. Zo’n premiestelsel heeft gevaarlijke effecten. De prestatiedruk wordtgroter. Het personeel zou vooral beter presteren onder het oog van de leidinggevende of degene die depremies verleent. Wat doen we dan met de harde werkers die wegens de aard van hun activiteit op deachtergrond blijven? Het gevaar voor vriendjespolitiek en een niet objectieve beoordeling is groot.»Maar nu verdienen een hard werkende en een leraar die alleen het hoogstnodige doet net hetzelfde.VAN SWEEVELT: «Als we de samenwerking tussen de leerkrachten aanmoedigen, wordt de sociale controlegroter. In meer uitgebalanceerd teamwerk kunnen leraars beter hun sterke punten naar voren brengen.Met een duidelijke functiebeschrijving zouden velen zich goed in hun vel voelen en ook beter functioneren.Op voorwaarde dat leidinggevenden functiebeschrijvingen en functioneringsgesprekken niet uitsluitend

gebruiken om leraars te bestraffen. Het kan ook in een opbouwende sfeer.»

«We moetenin het onder-wijs begin-nen met eenprestatiebeloning»,vindt de Nederland-se onderwijsminis-ter. Hij heeft drie argu-menten: «Dat bestaat inhet bedrijfsleven ook. In

alle leraars-lokalen kla-

gen ze toch dat je in hetonderwijs bijna geen car-rière kan maken. En wiebereid is zich bij te scho-len, heeft recht op eenweddeverhoging.» Zullenook leraars in Vlaande-ren weldra volgens hunprestatie (en dus verschil-lend) betaald worden? Enhoeveel verdienen leraarsin de rest van Europa?

De collega’s verdienenmeer

DegraderenMoeten de leraars een vaste wedde hebben? De

jongste tijd is daar discussie over. Kunnen ze betaaldworden volgens hun prestatie? De autonomie van descholen zou dat mogelijk maken. Een reactie uitNederland: «De overheid doet alsof de school eenbedrijf is. Er ontbreekt nog één fenomeen om deontwikkeling van school naar commercieel geleidbedrijf af te ronden: het prestatieloon. Dat onder-graaft meteen de goede collegiale verhoudingen,roept afgunst en onderling wantrouwen op en ver-pest het werkklimaat grondig en voorgoed», zegt G.J. Erdtsieck, Nederlands oud-rector. «Dan zal men deschool degraderen tot een commercieel bedrijf enhet leraarsambt tot een baan met een stukloon, ookgeschikt voor tijdelijke uitzendkrachten. Als de Ne-derlandse leraar deze ultieme vernedering slikt, blijfter van ons onderwijs niet veel meer over dan eengemechaniseerde en gecomputeriseerde instructie,die in minuten en ‘items’ gemeten kan worden.»

«Vlaamse leraars in secundaire scholen zien eendifferentiële verloning niet zitten», merkt GeertDevos op in ‘De flexibilisering van het secundaironderwijs in Vlaanderen’. «Al zijn ze de eersten dieer financieel voordeel mee zouden hebben, zelfs deinterne begeleiders zijn er radicaal tegen gekant.Nochtans presteren zij veel meer dan de enkeleuren waarvoor ze vrijgesteld zijn. Leerkrachten diemet elkaar concurreren zullen minder goed samen-werken en dat heeft gevolgen voor de leerlingen.» ■

• Vlaamse onderwijsindicatoren in internationaal per-spectief - editie 1998 - 450␣ fr. - departement Onderwijs -afdeling Informatie en Documentatie - cel Publicaties -Koningsstraat 71 - 1000 Brussel - tel 02-219 94 36 - fax02-219 77 73 - publicaties.onderwijs@ond.vlaanderen.be

WEDDEN IN VLAAMSE SCHOLENIn de privé-sector liggen de startwedden voor vergelijkbare opleidingen hoger dan inhet onderwijs. Een kleuterleider/onderwijzer heeft afgerond een bruto jaarwedde (nietgeïndexeerd) van 664.000 frank, een regent 680.000 frank en een licentiaat 851.000frank. Wie secretariaat studeerde of een graduaat handel behaalde, verdient in de privé-sector tussen 742.000 en 796.000 frank. Een burgerlijk ingenieur start met 1.099.000frank. Maar de pensioenregeling is voor onderwijsmensen gunstiger dan in departiculiere sector. Een leraar heeft een pensioen zoals in de overheidsdiensten. Dat gaattot maximum 75 procent van de eindwedde. Dat is meer dan in de privé.Op het einde van zijn loopbaan verdient een leraar-licentiaat bijna veertig procent meerdan een leraar basisonderwijs (kleuterleider en onderwijzer). Hun studieduur verschiltmeestal maar een jaar, maar hun geïndexeerde bruto belastbare maandwedde ligtmeer dan 37.000 frank hoger.Hoe groot is telkens het verschil in procent, gemeten bij achtereenvolgens deminimumwedde, na 15 jaar dienst en de maximumwedde? De wedde van onderwijzeris telkens de basis voor de drie vergelijkingen (geïndexeerde maandelijkse brutobelastbare wedde min de werknemersbijdrage).

KLASSE NR.88 37

VERGELEKEN MET DE REST VAN EUROPAWat u in de grafieken ziet, is het gemiddelde brutoloon per jaar voor een leerkracht met voltijdseopdracht, in het begin van zijn carrière, in het midden en op het einde. Het brutoloon omvat desom van de bijdragen die de werkgever betaalt voor de geleverde arbeid, extra’s als eindejaars-toelage en vakantiegeld inbegrepen. De werkgeversbijdragen voor sociale zekerheid en pensioe-nen zijn niet meegerekend.Om een vergelijking tussen de verschillende EU-landen mogelijk te maken, worden de bedragenuitgerekend in US$ (koers in 1994: 1 $ = 37,3 frank) en aangepast volgens de ‘Purchasing PowerParity exchange rates’. Deze PPP-index is een coëfficiënt die per land de koopkracht weergeeft.

0 10000 20000 30000 40000 50000

BEL

■ A

ANVA

NGSW

EDDE

■ M

IDDE

NCAR

RIER

EWED

DE ■

MAX

IMUM

WED

DE

WAT VERDIENEN LEERKRACHTEN IN HET LAGER ONDERWIJSeuropese vergelijking (1994-1995)

DEN

DFI

NFR

GRIE

RIT

NED

OO

SPO

RSP

VL. G

em.

ZWO

ESO

gem

idde

lde

GRAFIEK 1

PPP0 10000 20000 30000 40000 50000

BEL

WAT VERDIENEN LEERKRACHTEN IN HET LAG. SECUNDAIR ONDERWIJSeuropese vergelijking (1994-1995)

DEN

DFI

NFR

GRIE

RIT

NED

OO

SPO

RSP

VL. G

em.

ZWO

ESO

gem

idde

lde

■ A

ANVA

NGSW

EDDE

■ M

IDDE

NCAR

RIER

EWED

DE ■

MAX

IMUM

WED

DE

GRAFIEK 2

PPP0 10000 20000 30000 40000 50000

BEL

WAT VERDIENEN LEERKRACHTEN IN HET HOG. SECUNDAIR ONDERWIJSeuropese vergelijking (1994-1995)

DEN

DFI

NFR

GRIE

RIT

NED

OO

SPO

RSP

VL. G

em.

ZWO

ESO

gem

idde

lde

■ A

ANVA

NGSW

EDDE

■ M

IDDE

NCAR

RIER

EWED

DE ■

MAX

IMUM

WED

DE

GRAFIEK 3

PPP

onderwijzer regent licenciaat lector(salarisschaal 148) (salarisschaal 301) (salarisschaal 501) (salarisschaal 502)

minimumwedde 100 102 125 139na 15 jaar dienst 100 107 138 148maximumwedde 100 110 139 148

38 KLASSE NR.88

■ COMPUTERS

Programmeren:kinderspel«Mijn collega heeft zijn eigenoude pc in de klas geplaatst.Nu wil hij zijn leerlingen(tweede leerjaar lager onder-wijs!) leren programmeren. Isdat niet overdreven? Dat kun-nen die kinderen toch niet»,mailt ons een leerkracht uitVilvoorde. In Kleine Ontwik-kelingspsychologie geeft RitaKohnstamm aan dat het welkan. Allereerst verondersteltprogrammeren een abstractie-niveau dat kinderen van dieleeftijd normaal gezien niethebben. Een kind zou bijvoor-beeld graag intikken «Tekeneens een rondje», maar datsnapt de computer niet. Dusmoet het kind dit vertalen naar

abstractere symbolen die decomputer wel begrijpt. Hetmoet bij programmeerfoutenook kunnen terugkoppelen: ei-gen denkstappen kritisch eva-lueren en bijsturen. Dergelij-ke formele denkoefeningen, dieook wiskunde soms zo moei-lijk maakt, zouden kinderenpas vanaf hun twaalfde aan-kunnen. Maar volgens deAmerikaan Papert kan je de fasevan het formele denken ver-vroegen. Hij liet kinderen eenmechanische schildpad op devloer bewegingen maken doormet de afstandsbediening oppijltjestoetsen te duwen: voor-uit, achteruit, omdraaien…Dat zijn bewegingen die dekinderen zelf ook kenden. Ver-volgens leerden ze die spelen-derwijs vertalen: «Draai je om»werd «links 180 graden». Ab-stract maar toch concreet. Dekunst zit hem volgens Papertin het verband tussen de for-mele taal en de eigen lichaams-ervaring. Zo ontstaat meteeneen gevoel van zinvolheid vanwiskunde.

■ DE ONTDEKKER VAN AMERIKA?

Napoleon Bonaparte«De Franse Revolutie begonmet Napoleon in 1914.» Dekans dat een van onze noor-derburen dergelijke onzin pro-duceert, is redelijk groot. Dehistorische feitenkennis van deNederlandse jongeren schijntnamelijk beneden alles, stelteen regeringscommissie vast naanalyse van het geschiedenis-onderwijs. Sociaal-economi-sche kennisvragen over deontwikkeling van landbouw enindustrie of gezinsrelaties doorde eeuwen heen kunnen leer-lingen wel goed beantwoorden.De jongste decennia moestenscholieren steeds minder moei-lijke namen en datums uit hethoofd leren. Inzicht krijgen intendensen, opzoekwerk ver-richten en gebeurtenissen in-terpreteren kregen voorrang.Dit leidde tot overdreven the-matisch onderwijs en… verve-ling. Leerlingen vinden ge-schiedenis namelijk veel leu-ker als de leraar een boeiendverhaal brengt over grote his-torische figuren en feiten. «Fei-tenkennis geeft leerlingen eenchronologisch besef», zeggende onderzoekers. «Pas dan kun-nen ze verbanden leggen eninzicht verwerven.» Vanaf2003 wordt de leerstof aange-past. Eerder kan niet, want erzijn net nieuwe handboekenuit en die moeten eerst hundienstplicht vervullen.

■ REKENHULP

Tellen met mamaOuders kunnen mee de reken-vaardigheid van hun kinderenverbeteren. Geregeld samen re-kenspelletjes spelen volstaat al.Dit stellen onderzoekers van deExeter University vast in de Ti-mes Educational Supplement. Datkinderen hierdoor andere re-kenmethodes zouden gebrui-ken dan wat ze in de klas leren,vinden de onderzoekers veel-eer een voor- dan een nadeel.

■ SPIJBELEN

Wanted: 10.000 $In een school in Oregon, VS, heeft de directie er iets nieuws opgevonden om spijbelen tegen te gaan. Speciale bounty-hunterskunnen 1000 dollar incasseren per leerling die ze buiten deschool op spijbelen betrappen. Ze krijgen er 100 dollar boven-op als de leerling belooft dat hij zijn schoolcarrière zal afwer-ken, 300 dollar als ze de vorderingen van de leerling opvolgenen 500 dollar als hij uiteindelijk zijn getuigschrift haalt. Insommige steden van de VS ligt het dagelijks absenteïsme vanleerlingen rond de 12 procent per dag. Drie vierde van dieafwezigheden blijven ongewettigd. De bounty-hunters heb-ben het quotum van hun school doen dalen tot 3,5 procent.Een verliespost is het systeem niet. De staat Oregon schenktde school 4800 dollar per leerling die afstudeert.

■ SITESEEING

Klik op klas«Een uniek overzicht van alle relevante onderwijsinformatiedie op Internet te vinden is.» Zo leidt het InternettijdschriftClickx zijn extra themanummer over onderwijs en Internetin. Deze onderwijs-Clickx is een compilatie van de artikels dieWilly Schuyesmans voor het blad schreef, met enkele aanvul-lingen. Eerst stuurt Schuyesmans de beginnende Internetterop verkenning in het medium. Vervolgens biedt hij ruim 250nuttige Internetadressen aan, met uitvoerige of beknopte be-spreking. Daaronder didactische URL’s (vakken, thema’s, uit-gevers van lesmateriaal, huiswerksites…), artikels over klein-en grootschalige onderwijsprojecten en sites met informatieover scholen. Zo kan u een lijst vinden van alle scholen diezich op het net profileren. Voorts een uitgebreid dossier overzoeken op het net en een interview met Vlaams onderwijsmi-nister Luc Van den Bossche. In de rubriek Netterreur bespreekteen twintigtal 14- tot 18-jarigen de volgens hen coolste websi-tes van het moment: sites over penpals, muziek, sport, mode,trends, spelletjes en niet te missen… spiekadressen.Clickx wegwijs op Internet - verkrijgbaar in de handel - 20 Klasse-lezerskrijgen een gratis exemplaar. Stuur een kaartje naar Clickx met Klasse -Gossetlaan 32 - 1702 Groot-Bijgaarden - tel 02-467 49 72 - fax 02-46749 50 - service@clickx.be - www.clickx.be

■ BLIJVEN PLAKKEN OF

De boom inEr is alvast één school in Vlaanderen waar kauwgom mindervaak zal eindigen onderaan stoelen, in jaszakken of in hethaar van uw collega. In het Mater Dei Instituut van Overpeltresulteerde een projectdag rond afval sorteren in de aanmaakvan twee kauwgomballenbomen. De bomen, uiteraard vervaar-digd uit afval, staan op de speelplaats opgesteld en vragenerom te worden aangekleed met kauwgomballetjes.

■ HET ONDERZOEK VAN DE MAAND

Vlaming leert graag talenEen Vlaming op vijf leert momenteel een vreem-

de taal. In het traditionele onderwijs zijn zo’n650.000 leerlingen daarmee bezig. Daarbuitenoefenen echter nog eens een kwart miljoen Vla-mingen Frans, Engels, Duits of een andere taal.Ze doen dat vooral in de avondschool. Of het tra-ditionele dagonderwijs dan niet volstaat? Het be-drijfsleven laat geregeld klachten horen. Onder-zoekers van de UIA staken hun licht op.250.000 Vlamingen ouder dan 18 leren een nieuwe taal of perfectioneren de taal die ze alkennen. Niet minder dan 41 procent, 100.000 Vlamingen dus, doet dat thuis via zelfstudie. Demeesten echter (64␣ %) volgen een taalcursus. Ze doen dat vooral na de werkuren. De avond-school is erg in trek. Bijna zeven taalleerders op tien vinden luister- en spreekvaardigheid hetbelangrijkst, ruim de helft vindt lezen prioritair, een derde stelt schrijfvaardigheid voorop.35␣ % van de ondervraagden gebruikt al een cd-rom om een vreemde taal te leren. De inbrengvan de computer in het talenonderwijs neemt sterk toe, merken de onderzoekers.AdvertentieWaarom Vlamingen talen leren? De meesten doen dat uit persoonlijke interesse of om naderkennis te maken met een andere cultuur. Beroepsredenen tellen ook mee, maar blijken minderprioritair. Niettemin blijkt talenkennis erg belangrijk voor wie op de arbeidsmarkt terechtkomt.Dat bewijst een analyse van de vereiste taalbagage in personeelsadvertenties: 65 procent van debedrijven wil kandidaten die nog wat anders dan een mondje Nederlands spreken. De vraag naarkennis van het Frans is het grootst (59␣ %), gevolgd door Engels (42␣ %) en Duits (11␣ %). Overigenslaten werkgevers geregeld via de media horen dat hun werknemers niet vaardig genoeg zijn ineen andere taal. Naar Spaans (3␣ %) en Italiaans (0,6␣ %) wordt minder gevraagd op de arbeids-markt. Die talen zijn meer in trek bij wie uit persoonlijke interesse talen leert.UitdovenWat denkt de gemiddelde Vlaming over talen leren? Daarover leven een aantal hardnekkigeclichés. Dat het hele taalonderwijs niet deugt bijvoorbeeld, of dat de interesse in taalopleidin-gen zou afnemen. De onderzoekers stellen echter vast dat de clichés niet kloppen. Drie kwartvan de ondervraagden wil in de toekomst nog een vreemde taal bijleren of zijn talenkennisperfectioneren. Interesse voor taal dooft dus niet uit na de schoolcarrière. Ook opvallend: 80procent van de Vlamingen is tevreden over het taalonderwijs na de gewone schoolloopbaan.Ook de min 18-jarigen. De meeste bijval genieten de duurtijd van de cursussen, het cursusma-teriaal en… het prijskaartje. Bijna de helft van de ondervraagden betaalt jaarlijks minder dan2000 frank. Het onderwijs sociale promotie georganiseerd door het departement Onderwijs,dat de cursist momenteel 10 frank per uur kost, heeft daar zeker mee te maken. Over lesritme(18␣ %), individuele begeleiding (23␣ %) en niveauverschillen binnen de groep (26␣ %) is dedoorsnee cursist echter minder enthousiast.

Geen tijdStijgt de Vlaamse geestdrift om een nieuwe taal te leren met de naderende pensioenleeftijd?Niet helemaal. Van de 60-plussers is de helft gemotiveerd zijn talenkennis uit te breiden, maarvan de 18- tot 25- jarigen wil niet minder dan 85 procent dat. Behalve de ondervraagden jongerdan 18 willen alle leeftijdscategorieën meer talen leren dan ze momenteel doen. Als men hendan vraagt wat hen tegenhoudt, dan blijkt vooral tijdgebrek (68␣ %) een groot obstakel.VakantieHoe ziet de talige Vlaming zijn toekomst? Welke talen wil hij zoal leren? Ook dat gingen deonderzoekers na. Er blijkt momenteel een grote interesse voor het Spaans (46␣ %). Ook Frans enItaliaans (beide 26␣ %), Duits (24␣ %) en Engels (19␣ %) zijn nog populair. Een kwart van deondervraagden wil bovendien een minder courante taal leren: Russisch (3,5␣ %), Portugees(3,5␣ %), Arabisch (2,6␣ %) of Zweeds (2,4␣ %). Vlamingen jonger dan achttien geven de voor-keur aan Duits en Engels, bij 18- tot 25-jarigen scoort Frans het hoogst. De voornaamste redendie men aanhaalt om in de toekomst een taal te leren is ook hier persoonlijke interesse (40␣ %).Dan volgen vakantie (23 %) en zelfontplooiing (22␣ %). Gevraagd naar de manier waarop mentalen wil leren, laten de meeste Vlamingen hun voorkeur uitgaan naar contact met nativespeakers of mensen die de vreemde taal als moedertaal spreken (54␣ %), handboek (50␣ %),computer (49␣ %) en de cursus van de docent (48␣ %). Een uitgesproken voorkeur heeft men dusniet, besluiten de onderzoekers, zolang de lessen maar efficiënt zijn.

Pedagora, Specificatie van de meerwaarde van breedbandnetwerken bij multimediale taaloplei-ding in Vlaanderen - DIDASCALIA (Universiteit Antwerpen), Prof. Wilfried Decoo, Jozef Colpaert, KoenFierens, Mathea Simons - Universiteitsplein 1 - 2610 Wilrijk - tel 03-820 29 69 - fax 03-820 29 86 -

msi@uia.ua.ac.be. De voorlopige onderzoeksresultaten zijn raadpleegbaar op de DIDASCALIA-website(dida-www.uia.ua.ac.be/didascalia) en worden besproken tijdens het symposium Taalopleiding en de

infosnelweg in Vlaanderen (Zie ook Zeker Doen, blz. 28).

KLASSE NR.88 39

■ HET NIEUWS

Erger dan horrorHet televisiejournaal kan bijjonge kinderen verhoogdeangstgevoelens opwekken, zostelden Amerikaanse onderzoe-kers vast. In de groep 2- tot11-jarigen blijken de jongstenvooral gevoelig voor beeldenvan hongersnood, oorlog ennatuurrampen. Bij de ouderekinderen vindt de angst zijnrijkste voedingsbodem in ver-halen over geweld en misdaad,zeker wanneer er kinderen bijbetrokken zijn. De onderzoe-kers steken een beschuldigen-de vinger uit naar de (Ameri-kaanse) televisiezenders. Doorde toenemende concurrentie-strijd tonen zij steeds specta-culairder en gruwelijkernieuwsbeelden. De opeensta-peling van dergelijke beeldencreëert een overdreven nega-tief beeld van de werkelijkheid.Aangezien de meeste kinderen(94␣ %) het nieuws voor vollerealiteit aanzien, riskeren zij ditals de enige echte werkelijk-heid te beschouwen. Het ge-volg is angst. Met het hele gezinnaar het journaal kijken of erachteraf over praten, in de klasbijvoorbeeld, kan een heilzaameffect hebben.

■ SPIEKEN

Smoesjes«Mijn enige doel op school issteeds het juiste antwoord teweten op de vragen die leraarsmij stellen.» Dat is volgens psy-choloog Eric Anderman in hettijdschrift Psychologie de hoofd-reden waarom een leerlingspiekt en blijft spieken. Voortsmaken spiekers zich sneller drukover het reilen en zeilen opschool dan niet-spiekers. Zezouden slechte cijfers op hetrapport ook vaker achter slechtesmoesjes verbergen. Niet-spie-kers zijn volgens Anderman vaneen heel ander allooi: zij zijnoprecht geïnteresseerd in deleerstof en willen graag leren.Ze proberen verschillende stu-diemethodes uit en zoekensneller naar verbanden. Ander-man vindt niet dat scholen decijfers dan maar moeten afschaf-fen. Wel zou de school er opeen andere manier tegenaankunnen kijken. Leerlingen methoge cijfers een pluim gevenmag, maar de grootste compli-menten verdienen die leerlin-gen die het hardst vooruitgaan.

«250.000 volwassenen leren een taal»

40 KLASSE NR.88

D I A L O O G

Klasse voor Ouders82 procent van de beoogde scholendeelt nu Klasse voor Ouders uit. Elkemaand lezen in 670.000 gezinnen deouders mee over hun eigen taak in deopvoeding van de kinderen. Ze lezen

er (net als u in uw eigen Klasse) overpesten, faalangst, de rol van vriendenof het belang van het schoolreglement.Ze kunnen met de kinderen gratis naarhet museum of (en dat doen ze mas-

saal!) ze kun-nen met eenspeciale bon

de gratis gids voor ouders aanvra-gen. Echte participatie staat bij ons nogin de kinderschoenen. Al zijn er ook opdit vlak grote verschillen tussen scho-len. Klasse voor Ouders brengt vaakstimulerende voorbeelden. Krijgen dieop uw school een kans?

Klasse voor JongerenDe jongerenkrant van Klasse is sterkvernieuwd: vier bladzijden dikker, over-

zichtelijker, meer inhoud, nieuwe ru-brieken maar even verrassend en creatief.De doelstelling is niet veranderd: deleerlingen méér en actief betrekkenbij opvoeding en onderwijs. Dat is nietgemakkelijk, maar het is de basisvoor-waarde voor communicatie en par-ticipatie. In sommige scholen lezenbijna alle leerlingen het blad, in ande-re smijten ze het weg. Veel heeft temaken met de manier van distributieop school, de ondersteuning door leer-krachten én de algemene sfeer op school.Er is nu 76 procent van de beoogdescholen ingeschreven, goed voor199.000 leerlingen.

Zorgverbreding

✒Ik kreeg een uitstekend rapportvoor zorgverbreding in mijn

school. Ik was fier op mijn leerkrach-ten, die enorm begaan zijn met hunopdrachten. De ouders worden maxi-maal betrokken. Toch is er een com-missie die een actieplan als onvoldoendemag beoordelen, omdat multicultureelonderwijs te weinig aan bod komt inonze school zonder buitenlandse leer-lingen. Positieve of negatieve discrimi-natie? Ik vind de willekeurige maniervan evalueren onwaardig.Mil Op de Beeck - WAVO-oefenschoolAlle Vlaamse basisscholen kunnen eenaanvraag doen voor een subsidie zorgver-breding. Zij dienen daarvoor ter goedkeu-ring een actieplan in. Een beoordelings-commissie kent aan elk plan een cijfer toeop basis van vooraf bepaalde criteria. Denorm voor toekenning van de subsidie is50 procent. De commissie bestaat uit eeninspecteur, de inspecteur-coördinator perprovincie, een lid van de onderwijsadmini-stratie en per actieterrein twee deskundi-gen uit universiteiten, schoolopbouwwerkenz. In april van vorig schooljaar ontvin-gen alle scholen hierover een omzendbrief.Half september kregen alle betrokken scholeneen exemplaar van Basisinfo, waarin detoekenning van de subsidies voor dit schooljaarin detail wordt uitgelegd.• In het basisonderwijs kunnen de scho-len aanspraak maken op uren voor zorg-verbreding. Daartoe moeten zij een aan-wendingsplan indienen en het aantal leer-lingen tellen die aanleiding geven totextra lestijden. Een leerling die in aan-merking komt is een kind van wie demoeder het diploma secundair onder-wijs niet heeft behaald; of die behoorttot een éénoudergezin, of van wie beideouders werkloos zijn. U begrijpt onze ver-bazing toen onze zoon met een vragen-lijstje naar huis kwam waarop gepeildwordt naar het studiepeil van de moe-der. Wij kunnen ons best voorstellen datook voor alleenstaande ouders of werk-zoekenden de vraagstelling frustrerendis. Een verantwoordelijke van de admi-nistratie basisonderwijs op het ministe-rie antwoordde ons dat de moeder nogaltijd het grote deel van de opvoedingvoor zich neemt. Er zou ook een weten-schappelijk aangetoond verband bestaantussen leerbedreigde kinderen en de school-loopbaan van de moeder. Vanuit welkevisie werkt het ministerie van onderwijsom roldoorbrekend te werken? Vanuitwelke visie werken ze daar dergelijke ini-tiatieven uit? Voor ons valt dit alles moeilijkte rijmen als je plots verkondigt dat eenlaaggeschoolde moeder indicator is voorachterstand bij het kind. Is de vader so-wieso hogergeschoold of is zijn impactop zijn kind van geen belang? Een kaak-slag voor het vaderschap!De ouders van Toon Wybo - Gits

Pluim voor ouders

✒Ik schrijf in naam van de oudersvan mijn leerlingen, omdat zij

uit valse bescheidenheid niet reage-ren. Zij vinden het normaal om zobetrokken te zijn bij het klasgebeurenvan hun kind. Misschien is dat wel zo,maar in deze hectische maatschappij,waarin de eisen die aan de school wordengesteld zo ultrahoog zijn, verdient ditwel een extra-pluim, vind ik.Ik geef 21 jaar les, waarvan heel wat inhet eerste en tweede jaar van de Stedelij-ke Oefenschool in Antwerpen. Wat ik aanwarmte en betrokkenheid de voorbijetwee schooljaren meemaakte, overtreftechter alles. Een greep uit de gebeurte-

nissen: zwempapa Mark (werkt in conti-nu-ploegendienst) staat wekelijks paraaten organiseerde zelfs een OlympischeSpelen voor de eersteklassers; onze zwem-oma geeft al twee jaar geduldig zwem-les aan niet-zwemmers; papa Jean ont-werpt op zijn computer alle documen-ten voor ouderavonden, rapporten enz.;samen met mama Danielle begeleidt hijalle uitstappen; papa Werner organiseerdeeen bouw- en architectuurproject voorde leerlingen; papa Dirk organiseerdeeen rondleiding bij de stadsreinigings-dienst en het recyclagecentrum. En danzijn er nog de handwerkmoeders, de kerst-manpapa, de ouders die kinderen ver-voeren bij uitstappen, de papa die eenhele namiddag in mijn plaats kwam les-geven toen ik ziek was enz. enz. U ziet, ikhad vorig schooljaar niet alleen 21 fijneukken in de klas, maar ik kreeg er gratis21 heerlijke ouderparen bovenop.Inge Lauwerijs - onderwijzeres - Antwer-pen

Pesten

✒Uw bijlage over pesten in Klasse- De Eerste Lijn nr. 1 - vinden wij

zeer interessant. In het buitengewoonsecundair onderwijs hebben wij hier-mee minder problemen, vanwege destructuur en de persoonlijke aanpak vande leerlingen (kleine groepen).Wél hebben wij last van pesterijen ver-oorzaakt door de directies. Het aantalafwezigheden vanwege inzinkingen,maag- en hartklachten is bij ons nietgering. Zou hierover ook eens een bij-lage in Klasse kunnen verschijnen?Leerkrachten en ex-leerkrachten BuSO -naam & adres bekendZie Klasse nrs. 76 (p. 32-33) en 53 (p. 4-11).

Ongecijferdheid

✒Ongecijferdheid is het niet ge-makkelijk kunnen omgaan met

fundamentele begrippen uit de wereldder getallen. Hierbij denken we niet inde eerste plaats aan niet goed kunnenrekenen. Het gaat om veel meer, o.a.om het onvermogen om eenvoudigewiskundige probleempjes op te lossen.Onder de huidige generatie volwasse-nen lijkt de idee nog sterk verspreid dieongeletterdheid misprijst, maar onge-cijferdheid vergoelijkt of zelfs prijst. Hetis zo dat heel wat mensen die voor intel-ligent doorgaan, prat gaan op hun wis-kundige ongeletterdheid en in gezelschapof op tv rustig kunnen zeggen dat zij opde secundaire school altijd een onvol-doende hadden voor wiskunde. Bijvoor-beeld het VRT-programma Herexamen:het treft ons telkens weer hoe veel ver-standige volwassenen volledig onderuitgaan als het gaat om vaak simplistischewiskundevragen. Het woord «wiskun-de» alleen al blijkt voldoende te zijn ompaniek te zaaien onder de deelnemers.Het is alsof ze plots hun gezond verstandverliezen. Excuses als «van getallen krijgik een punthoofd», «het is toch al zólanggeleden», «ik heb altijd een hekel aanwiskunde gehad», zijn dan niet uit delucht. Een haalbaar probleem rustig ana-lyseren, een plan maken en uitvoerenzijn activiteiten die veel volwassenen blijkbaarzelden hebben moeten, mogen of wil-len doen tijdens hun schooltijd.Dit fenomeen moet wiskundeleerkrachtenaan het denken zetten. De huidige wis-kundedidactiek benadrukt dat de leer-lingen de kans moeten krijgen om haalbareprobleempjes zelfstandig op te lossen.Door herhaalde kleine succeservaringengroeit het vertrouwen om nieuwe uit-

dagingen aan te gaan. Het komt eropaan dat onze leerlingen, de deelnemersaan Herexamen anno 2010, hun ver-stand gezond leren gebruiken. Dan zalde verkeerde houding tegenover on-gecijferdheid vanzelf verdwijnen, danzal men onkunde niet langer moetenverbergen achter allerlei platitudes.Walter De Volder & Herman Rabaey -vakbegeleiders wiskunde - West-Vlaan-deren

De lading niet gedekt

✒Ik kan best begrijpen dat theo-retici de mond vol hebben over

hoe je nu wel en niet moet delibereren.Men vergeet erbij te vermelden dat eendeliberatie toch maar plaats vindt voordie leerlingen die ergens een «hapering»in het resultaat vertonen. Ik ben de laat-ste om de brute bijl te hanteren. Maar ikben ook de eerste om de, sinds de nieu-we (te interpreteren) deliberatieregels,overdreven tolerantie aan te klagen.Ik stel vast dat sinds die nieuwe rege-ling, het aantal tekorten dat wordt kwijt-gescholden ferm is toegenomen. Daar-door krijgen leerlingen soms een getuig-schrift secundair onderwijs dat gewoonde lading niet meer dekt. Ik zou als va-der niet willen dat in het secundair on-derwijs toegiften worden gedaan aanmijn eigen kinderen, als ze dat niet echtverdienen. Ik stel als leraar vast dat hetdaar de spuigaten echt uitloopt. Meernog: de vraag of je voldoet aan mini-mumnormen wordt zelfs ondergeschiktgemaakt aan de natte vinger die moetuitmaken of een leerling het volgendjaar ondanks soms overmatige tekorten,toch maar aan kan. Waarom bewijst dieleerling dat niet met resultaten? Dan zouveel dubbelzinnigheid worden verme-den en zou er op die manier ook veelmeer waardering zijn voor de meerder-heid van de leerlingen die hoeven teworden gedelibereerd en van wie magworden aangenomen dat ze ervoor heb-ben «gezweet». Maar ja, ik geef ook maarLO, een vakje dat nu eens niet direct deintelligentie meet, wordt ondergewaar-deerd (behalve op papier dan) en waarjuist attitudes als inzet, doorzetting, vaar-digheid, karaktersterkte enz. voluit aanbod komen. Eigenaardig genoeg ervaarik dat flagrante tekorten op dat terreinzelfs nog geen aanleiding zijn tot be-spreking op een deliberatie.(Naam en adres bekend)

Mijn leerkracht, schoonleerkrachtLeerlingen hebben niet alleen kritiekop hun leerkrachten. Soms steken zehun lof niet onder stoelen of ban-ken. Zoals deze greep uit de post diebij Klasse voor Jongeren binnenkomt:

✒Onze lerares economie zal iksteeds in mijn hart blijven dra-

gen. Zij heeft een geweldige invloed opmij gehad. Ze heeft me vooral doen in-zien dat de school waar ik dagelijks heenmoet, niet dé leerschool voor het levenis. Ik zal het nadien zélf moeten doen.Rik

✒De hele klas is dol op de drogehumor van onze klastitularis.

In het begin vond hij zichzelf niet eensgrappig, maar nu begint hij zelfs aleen beetje mee te lachen. Een spette-rende kerel. Bert

✒De lerares chemie is gewoonde tofste, gezelligste en leukste

lerares. Ik was bijna gebuisd, maar doorhaar hulp begrijp ik nu (bijna) alles. Zestaat trouwens altijd klaar voor iedereen.Elien

(advertentie)

42 KLASSE NR.88

✒Onze leraar Engels is mee metzijn tijd, altijd klaar voor een

grap, lessen van hoog niveau. Je weetalleen niet wanneer hij het ernstig meentof aan het zwansen is.Jo

✒Toegewijd, sympathiek, verde-digt ons, toont dat we hem niet

onverschillig laten… een gedroomdeleraar Nederlands. Hij is wie hij is endat is meer dan voldoende.Bert en Kristel

Even eruit!

✒«Kan u mij meer informatie geven over de mogelijkheden van

verlof zonder wedde?», «Heeft verlof voorverminderde prestaties ook een invloedop mijn pensioen?», «Bestaat er ook eendeeltijdse loopbaanonderbreking?»Geregeld krijgen Klasse en de Infolijn vanhet departement Onderwijs dergelijkevragen van mensen die op één of anderemanier niet meer voltijds willen werken,hun loopbaan even willen onderbreken,vervroegd met pensioen willen gaan enz.De afdeling Informatie en Documenta-tie publiceert daarom een nieuwe, volle-dig herziene druk van de gratis brochu-re Een baan in het onderwijs: even er-uit? U vindt er een hoop antwoorden opevenveel vragen. Wie nog meer informatiezoekt, kan terecht bij de Infolijn - tel 02-219 18 00 of op www.ond.vlaanderen.beDe brochure kan u aanvragen bij cel Pu-blicaties - Koningsstraat 71 - 1000 Brus-sel - tel 02-219 94 36 - fax 02-219 77 73- publicaties.onderwijs@ond.vlaanderen.be

Lichaamstaal

✒Het artikel over lichaamstaal (Klasse87) werpt een verhelderend licht

op wat voor waarschijnlijk veel leer-krachten een probleem is: hoe com-municeer je op de meest efficiënte maniermet je leerlingen? Hoe vermijd je mis-verstanden en problemen? Indien delerarenopleiding daaraan aandacht zoubesteden, zouden misschien vele pro-blemen de leraar bespaard blijven.Tips an sich volstaan echter niet. Non-verbaal gedrag kan pas na langduri-ge training geremedieerd worden. Hetis bijvoorbeeld niet voldoende het be-lang van oogcontact te onderkennen.Je moet het -op de juiste manier- kun-nen toepassen. Het zal je maar over-komen dat een leerling knipoogt naarje, nadat je hem hebt aangekeken.R. Verschooren - leerkracht - Wielsbeke

✒Lichaamstaal is zeer belangrijk, nietalleen in het onderwijs, maar ook

in de maatschappij, in het gezin... Tochis er ook nog een zeer belangrijk aspectdat onder de aandacht dient gebrachtte worden, namelijk de kracht in jezelf.Wat is het grootste geheim aller tijden?Heel eenvoudig, de wonderbaarlijke krachtin ons eigen onderbewustzijn. Deze krachthoeven we niet te verwerven: we heb-ben ze al in ons bezit. We hoeven alleenmaar te leren hoe we deze vermogensmoeten gebruiken, zodat ze op alle ge-bieden van het leven kunnen wordentoegepast. Inzicht en kennis van de wis-selwerking tussen het bewuste en on-derbewuste deel van onze geest zal onsin staat stellen ons leven grondig te ver-anderen, zeker ook schoolse situaties.Lieve Ramaekers - leerkracht - Kuringen

InstapleeftijdVolgens het Centrum voor Bevolkings-en Gezinsstudies is de verhoging vande instapleeftijd voor kleuters (Klasse87, p. 12) van 2,5 naar 3 jaar nadelig

voor de kansarme gezinnen en zijn ernegatieve financiële gevolgen voor degezinnen. Voor de kinderopvang moetje betalen, de kleuterschool is gratis.Als lector moedertaaldidactiek aan toe-komstige kleuterleiders wil ik hierover hetvolgende kwijt. In de eerste plaats ver-zorgen zij die dagelijks met 2,5-jarigenwerken, veeleer een verzorgende daneen opvoedende functie. De grootste tijdbesteden ze immers aan het begeleidennaar het toilet, het schoonmaken vanvuile neuzen, het aan- en uittrekken vanjasjes... De meeste van deze kinderen levennog zo in hun eigen wereldje dat ze nietbeseffen wat er rondom hen gebeurt.Hun interesse en concentratievermogenzijn nog zo beperkt dat het soms eenonmogelijke taak wordt hun iets bij tebrengen. Eigenlijk horen die peuters nogniet thuis in een kleuterklas. Die kinde-ren zouden wel gratis opgevangen kun-nen worden op school mochten er ech-ter peuterklasjes opgericht worden, ge-leid door mensen die meer instaan vooreen verzorgende dan voor een opvoe-dende taak. Dat wil niet zeggen dat zijdeze peuters geen korte opvoedendeactiviteitjes kunnen geven, wél dat zij deleiding hebben over een klasje, waarinhun peuters zich op een, aan hun leeftijdaangepaste, manier kunnen ontwikke-len. Ik meen dat men die zienswijze inhet buitenland beter begrijpt dan hier.Donald Hendrickx - lector lerarenoplei-ding - Gent

Kritische leerlingenProficiat met het interessante kennis-debat (Klasse 87). Mijn leerlingen wil-len graag reageren op de verschillen-de mensen die u aan het woord liet. Ikheb de commentaar gebundeld.- Jo Lernout denkt enkel aan zijn eigenbedrijf, maar stelt zich geen vragen oversociaal gedrag, het té afhankelijk wor-den van de computer enz. Een personalassistant kan niet elke leerling helpen.Technologie is belangrijk, maar het men-selijke nog meer. Hij vergeet dat het le-ven meer is dan alleen maar computers.Er moet ook nog «gewoon» les wordengegeven. Voor de minder gegoeden isdie ontwikkeling niet zo interessant.- Ronald Soetaert heeft gelijk dat weniet mogen verdrinken in een te grootoptimisme zonder realistisch te blijven.De pc is een hulp, maar de leerlingmoet zelf nog enige inspanning leve-ren. Hij heeft dus grotendeels gelijk dathet daarom allemaal niet gemakkelij-ker wordt. Ook gaan de originaliteiten het sociale aspect verloren. De le-raar zal inderdaad nog meer tijd in zijnvoorbereidingen moeten stoppen.- Pieter Barremaecker is té enthousiastover het feit dat iedereen zijn note-book moet hebben. Alles wordt té in-dividueel en de groepssfeer gaat ver-loren. Dank zij de computer kunnenwe een correct visueel beeld krijgenvan de leerstof en eventueel van degemaakte fouten. Maar alle teksten oppc zou wel saai worden. Alles op pc istrouwens een asociale manier van les-geven: je kan dan evengoed thuisblij-ven. Niet iedereen kan zich die durenotebooks aanschaffen. We gaan ak-koord met Pieter, maar dat zal de overheidveel geld kosten.- Rudi De Jaegher heeft een nogal con-servatieve houding. Het zal wel snellergaan, maar op lange termijn geen won-deren verrichten. Als men niet overdrijft,zal het allemaal niet zo’n vaart lopen.We zijn met hem tegen een indeling inklassen. Zo zal een enorme concurren-tie en stress ontstaan. Deel de leerlin-

OVERLEVINGSTIP 5Gratis vervoerGemiddeld verplaatst elke Vlaming zichzo’n 35 kilometer per dag. Dat is tienkilometer meer dan tien jaar geleden.We doen bijna alles met de auto (62␣ %).We gebruiken weinig openbaar ver-voer en nog minder de fiets. Er is ech-ter één (gratis!) vervoermiddel dat webijna niet meer gebruiken. Welk? Draaihet blad om en ontdek het!

De auto is onze heilige koe geworden.Van de gemiddelde 35 km per dag doenwe 27 km met de auto (50␣% meerdan tien jaar geleden), 5 km met open-baar vervoer (gedaald met 12␣%), 2 kmmet de fiets en nog amper 500 meterte voet. Daarmee is het gebruik van onzeeigen voeten op tien jaar tijd met bijna60␣% gedaald. We gaan naar winkels,werk, familie, vrienden en school… metde auto. Voor onze verplaatsingen ge-bruiken we nog anderhalf procent onzeeigen voeten. U zocht een gezond, mi-lieuvriendelijk en gratis vervoermiddel?

Onze directeurEr is iets aan de hand met onze directeur,denk ik. Hij is de laatste jaren wat veran-derd. Hij zit meer op zijn bureau dan vroegeren hij begint heel moeilijke woorden tezeggen, en dan legt hij die wel uit, maarik begrijp ze niet altijd zo goed. Laatsthad hij het nog over de top-down- en debottom-up-lijn, en over de onderwijsleer-sequenties. Vorige personeelsvergaderinghad hij ook nog kwaliteitstaarten bij waaropje moest inzoomen. «Heel slim gevon-den», dachten wij toen. Hij haalt dat al-lemaal uit de gele blaadjes, zegt hij. En ikzag juffrouw Griet ook knikken, maar ikdacht: «Amaai, juffrouw, met uw 27 schapenin uw eerste graadklas. Dit moet ook nogin je kop.» Allé, ik snapte er ook niet zo-veel van, dat moet ik eerlijk toegeven. Ikzat de hele tijd maar aan Dries te den-ken. Naar het schijnt gaan zijn mama enpapa scheiden. De leerprestaties van Drieszijn de laatste tijd ook wat verminderd.«Ik moet er eens met de directeur overpraten», dacht ik toen. Maar die is delaatste tijd zo weinig aanspreekbaar.Hij is veel met planning bezig, zegt hij,want het is heel belangrijk geworden datalles netjes op papier staat. Dan kunnenze dat controleren en punten op geven.Vroeger zij hij dat je moest woekeren metde tijd, en hij was daar heel streng op.Geen minuut laten verloren gaan, zor-gen dat iedereen de hele dag bezig was.«Hoe kan ik mijn leerlingen zoveel moge-lijk doen doen», schreef hij eens op mijnverslag toen ik pas begon. En het resul-taat van dat denkwerk moest hij terug-vinden in mijn agenda en op mijn voor-bereidingen. En de bel moest ook geentwee minuten te laat het einde van despeeltijd aankondigen. Dan kon hij heelstreng kijken. «Overspel», noemde hij dat.En je moest er ook voor zorgen dat dekinderen graag naar school kwamen, datje een warme klas had, waar het aange-naam vertoeven was, waar er al eens kongelachen worden en gezongen uit volleborst, en heel hard gewerkt... Maar hij isook dat anders gaan bekijken en hij noemtdat nu «betrokkenheid» en «welbevin-den». Vroeger zagen wij hem meer alsonze ploegbaas, als de eerste stielman,met wie we samen ons huis bouwden. Jekon met hem overleggen wat er diende

te gebeuren, hoe de leerplannen moes-ten uitgewerkt worden, wat je leerlingenallemaal moesten kennen en kunnen enhoe je dat best zou realiseren.Naar het schijnt moet hij nu zelf de archi-tect en de ingenieur zijn en een hoop plannenmaken. «Autonomie van de school» heetdat naar het schijnt. Hij moet die plan-nen dan bespreken met de LOC en metde participatieraad. En dan moet hij ernog voor zorgen dat die plannen uitge-voerd worden ook. En het zijn allemaalheel slimme mensen die de richtlijnen geven,want ze hebben aan de universiteit ge-studeerd en veel onderzoek verricht. Zehebben allemaal van die grafieken en vandie taarten. Je kunt die slimme mensenzelfs vragen om een pedagogische stu-diedag te komen geven op je school. Som-migen vragen maar twintigduizend frankvoor vier uur, reis- en andere kosten nietinbegrepen natuurlijk.Zijn vrouw zei me eens dat hij thuis watstiller was geworden, dat hij het niet alle-maal zo zag zitten met het uittekenenvan die plannen. Dat hij het gevoel heeftdat hij veel te weinig doet en dat hij altijdmaar weer moet nageschoold worden.Dat hij niet kan waarmaken wat van hemallemaal verwacht wordt. Hij zou aan zijnvrouw eens een «functiebeschrijving vaneen directeur» laten zien hebben. Toen iszij zelfs eventjes moeten gaan zitten, wantze had altijd gedacht dat hij een goededirecteur was, maar nu begreep ze dat je,om die dingen allemaal te realiseren, weldegelijk uit ander hout moest gesnedenzijn. Uit een betere soort, of een hardere.Hij kon nog wel heel enthousiast over schoolspreken, als hij weer eens een kwartiertjetussen de kleuters had doorgebracht, ofeen les was gaan bijwonen bij een jongeleerkracht. En als die les dan didactischgoed ineen stak, heel goed geleid was enals de leerlingen weer wat bijgeleerd had-den, dan kende ze hem weer zoals vroe-ger, zei zijn vrouw.Weet je, het gaat wel goed op onze school.Er wordt hard gewerkt, er is een collegialesfeer (ik ga ook graag naar school!), deorganisatie is goed, we blijven kwaliteits-onderwijs en -opvoeding hoog in ons vaandeldragen, er is voortdurend overleg en weblijven ons nascholen. We maken ons al-leen wat zorgen over onze directeur...Kiezelsteen (naam en adres bekend)

gen inderdaad niet in naar intelligentie:ze hebben nog andere capaciteiten.- Marc Van Damme heeft gelijk datcomputers te onpersoonlijk zijn. Eensprekende pc zal je misschien talenaanleren, maar geen sociaal gevoel. Jemoet de nieuwe technologie wel ge-bruiken: met beelden blijf je alles lan-ger onthouden. Virtual reality maaktde lessen immers interessanter, maarna een tijdje wordt ook dat misschiensaai. De leerkracht moet dus doseren,zodat elke les een uitdaging blijft voorde leerling.De leerlingen van 5WEWIa - Zwijnaarde

Voor al uw vragen overonderwijs belt u de Infolijn

van het departementOnderwijs: tel 02-219 18 00

(advertentie)

Afgiftekan

toor Gen

t XM

inisterie van

de V

laamse G

emeen

schap

Dep

artemen

t On

derw

ijsR

edactiesecretariaat K

LA

SSEK

onin

gsstraat 138 - 1000 Bru

ssel

TIJD

SCH

RIF

Tversch

ijnt m

aand

elijks(beh

alve in ju

li en au

gustu

s)

België – B

elgique

PB

/PP

B 331

Gratis mapU ontvangt bij deze Klasse een gratis map. Daarin kan u de

twintig delen bewaren van ‘De Eerste Lijn’. Die verschijnen als

extra bijlage in Klasse tussen september 1998 en juni 2000.

Ze vormen samen een handig werkinstrument om probleem-

gedrag op school aan te pakken.

Wie de map bij de hand houdt, kan alert reageren als er zich

plots een probleemsituatie voordoet. U vindt er ook concrete

adviezen in om aan preventie te werken. Voorkomen is nog

altijd beter dan genezen. We hopen dan ook dat u de delen

niet enkel in de map steekt, maar dat u ze er ook regelmatig

weer uithaalt om er samen met collega’s, ouders en leerlingen

rond te werken. In naam van alle leerlingen in Vlaanderen,

danken we u daarvoor van harte.

* De verzamelmap wordt u aangeboden met de steun vanASLK-FORTIS. De illustraties zijn van Mieke Lamiroy. Op deflap voegt u zelf elke maand de titel van het nieuwe deel toe.De eerste twee (van vorige en van deze maand) zijn alingevuld: pesten en faalangst. In de bibliotheek en op deInternetsite van Klasse vindt u nog meer informatie.

Angst in de klas

Eén op tien leerlingen lijdt aan een ernstige vorm van faalangst. Ze halen slechte cijfers omdat ze bang

zijn. Bang om te mislukken, bang om niet aan de verwachtingen te voldoen die ouders, leerkrachten of zijzelf vooropstellen. Ze hebben hoofdpijn, maagkrampen of hartkloppingen. Ze hyperventileren of zijn overgevoelig.Faalangst kent iedereen: je voelt het in situaties waarin je een prestatie moet leveren die anderen beoordelen. Het wordt een probleem als je er niet mee kan omgaan.

Karen, leerkracht:

«Je mag fouten maken»«Ze zaten allebei in mijn klas, twee totale tegenstellingen. Ik besefte niet dat ze beiden faalangst hadden. Tim is een van de ijverigen. Altijd zijn de huistaken tot in de puntjes in orde, hij werkt heel goed mee in de klas. Daarom begreep ik niet direct waarom zijn cijfers nooit echt goed waren. Tot ik met zijn ouders praatte. Bleek dat hij tot laat elke avond studeert, dat hij alle buitenschoolse activiteiten heeft opgegeven, en dat hij zich ongewoon zenuwachtig maakt bij elke toets die eraan komt. En dan hebben we Claudia. Altijd nonchalant, altijd ongeïnteres-seerd. Voert geen steek uit voor school. Is bijna altijd ‘ziek’ als er een aange-kondigde toets op het programma staat. Alle leerkrachten klagen over haar. Maar als je met haar praat, voel je haar grote onzekerheid. Ze vindt het beter dat we haar lui noemen dan dom. Nu probeer ik zowel Tim als Claudia individueel te be-geleiden. Ik laat ze in de eerste plaats zo veel mogelijk met rust. Ze krijgen de tijd die nodig is om een taak af te werken. Na elke test probeer ik samen met hen op zoek te gaan naar waar de fouten zaten. Vooral leg ik er de nadruk op dat fouten maken mag. Ze moeten bij mij nooit vooraan in de klas antwoorden. Als ze een spreekbeurt moeten houden, dan mogen ze dat alleen aan mij komen vertellen. De boodschap is: doe je best en dat is meer dan genoeg.»

Faalangstde eerste lijn

2

Op voorhand bangIedereen is bang om bij een belangrijke taak te falen. Faalangst stimuleert de ene leerling tot beter presteren, maar werkt bij de andere verlammend. Wie last heeft van negatieve faalangst presteert onder zijn mogelijkheden. Bij elke taak is hij al op voorhand bang die niet tot een goed einde te kunnen brengen.

Goed beter bestFaalangst is geen persoonlijk kenmerk. Het ontstaat onder twee voorwaarden.- Enerzijds gelooft de leerling dat als hij mislukt een aantal belangrijke waarden

worden bedreigd: • De leerling is bang een gevoel van zelfwaarde te verliezen. («Ik kan toch

niks.») • Hij vreest een negatieve appreciatie door zijn leerkracht, ouders of klasgenoten.

(«Dommerik!») • Hij is ook bang de geborgenheid en persoonlijke relaties met ouders of leerkracht

te verliezen. («Dat had ik niet verwacht van jou.») • Zijn eigen ambities voor studie en beroep komen in het gedrang. Hij heeft angst

voor de angst en het psychisch en fysiek lijden tijdens testmomenten. («Als ik geen acht haal…»)

- Anderzijds is hij ervan overtuigd - vaak ten onrechte - dat de kans op mislukken heel groot is.

Onze sterk prestatiegerichte maatschappij werkt faalangst in de hand. Scholen staan onder druk om succesvolle leerlingen af te leveren. Dat veroorzaakt veel nutteloze stress zoals faalangst.

Bibberen en bevenDe angst om te mislukken veroorzaakt lichamelijke reacties: hartkloppingen, zweten, maagklachten, slapeloosheid, hyperventilatie, trillen. Bovendien zit de leerling tijdens de test te piekeren over mislukken en de gevolgen ervan. Daardoor vermindert zijn concentratie.

Druk te grootDe school geeft veel taken. Voor sommige leerlingen is de druk te groot om een bepaald resultaat binnen een bepaalde tijd te halen. Zij kunnen faalangst krijgen. Overbescherming, veel negatieve ervaringen of beperkte capaciteiten en hoge ver-wachtingen kunnen faalangst veroorzaken. Leerlingen die erg negatief denken over zichzelf, weinig zelfvertrouwen hebben, kunnen niet met overtuiging, gemotiveerd of zelfverzekerd een taak uitvoeren.

Mogelijke signalen van een faalangstige - Hij piekert veel, denkt negatief over zichzelf, heeft een gevoel van minderwaardig-

heid, is bezig met al wat kan mislopen.- Lichamelijke signalen: hij heeft vaak hoofdpijn, maag- en buikpijn of is misselijk,

hij zweet en trilt of heeft last van hyperventilatie; soms ook uit zich de faalangst in overbeweeglijkheid.

- Gedrag: faalangstigen zijn vaak verlegen, gesloten, doen zelden mee aan een klasgesprek; soms ook hangen ze de clown uit en kunnen ze niet stilzitten.

Rode penFaalangstigen schatten zichzelf negatief in. Ze gebruiken graag de rode pen voor zichzelf en gaan altijd eerst op zoek naar wat fout liep. Vaak hebben ze al heel wat kritiek geslikt en geloven dat ze inderdaad dom of lui zijn. Anderen vluchten bij elke uitdaging met «Ik kan dat toch niet.» Slagen doen ze af als geluk of toeval, ze steken zelden de pluim op eigen hoed. Faalangst kan schoolmoeheid veroorzaken.

ANGST IS GOEDAngst is een reactie van ons lichaam op een dreigend gevaar. Bij gevaar heb je twee keuzemogelijkheden: aanvallen of vluchten. Wat je doet, hangt af van de kans die je denkt te hebben op winnen of verliezen. Angst kan verlammend werken, maar kan ook stimuleren. Vroegere soortgelijke erva-ringen bepalen je keuze mee. Daarom ook zal je in de ene situatie wel, in de andere niet angstig reageren.Leerlingen weten dat ze op hun prestaties worden beoordeeld. Ze weten ook dat het resultaat van hen-zelf afhangt, van aanleg, talenten of geleverde in-spanning. Leerlingen willen tegelijk succes boeken en mislukking vermijden. Dat is prestatiemotivatie. Het is menselijk bang te zijn om te falen. Bij de meeste leerlingen werkt die faalangst stimulerend.

wat?

waar en wanneer?

hoe?

wie?

gevolgen?

het

pr

ob

leem

DE FAALANGSTIGE- Praat met de leerling over zijn angst vanuit een vertrouwensrelatie. Neem hem en wat

hij zegt ernstig. Laat hem voelen dat je hem aanvaardt en dat je waardering niets te maken heeft met zijn prestaties en resultaten.

- Een kind met faalangst is heel gevoelig voor negatieve opmerkingen. Let dus zeer goed op wat je zegt tegen hem. Vind een evenwicht tussen positieve en negatieve uitspraken als je het over prestaties hebt. Geef vooral positieve feedback. Benadruk wat goed loopt.

- Laat merken dat mislukken mag, ook als het schooltaken betreft. Niemand is perfect. Als je een toets teruggeeft, help hem inzien dat hij kan leren uit fouten.

- Zoek met de leerling naar de verklaring van zijn succes of mislukking: benadruk eigen aandeel in succes. Een taak lukt omdat het kind hiervoor inspanningen heeft gedaan, een taak mislukt doordat hij een slechte dag had of doordat hij zich ziek voelde of... Laat hem voelen dat hij dat kan sturen.

- Maak duidelijk dat bang zijn menselijk is. Laat hem over zijn angsten praten. Vertel dat gevoelens zoals angst veroorzaakt worden door bepaalde gedachten en dat hij die gedachten kan sturen. Dat hij negatieve gedachten kan vervangen door positieve.

- Er zijn veel niveaus in faalangst. Kinderen die langere tijd zeer veel last hebben van faalangst, die twijfelen aan elke stap die ze zetten, kunnen hier maar uitgeraken door een deskundige hulp. Je neemt dan het best contact op met het CLB, dat dan eventueel nog kan doorverwijzen voor meer gespecialiseerde hulp.

INTERACTIE LEERLING - LEERKRACHT- Zorg voor een vriendelijke, niet bedreigende klassfeer.- Houd je gedrag voorspelbaar. Reageer gelijk op gelijke situaties. Zeg en doe wat je

werkelijk bedoelt.- Behandel de leerlingen zoals je wil dat zij jou behandelen.- Stel realistische maar optimistische verwachtingen: «Deze toets is wel moeilijk, maar

haalbaar.»

BIJ NIEUWE LEERSTOF- Geef precies aan wat de kern is. Zeg duidelijk wat de leerlingen moeten kennen en

kunnen binnen welk tijdsbestek. Geef tijdig heldere en volledige richtlijnen.- Controleer tijdens de les regelmatig of iedereen de leerstof heeft begrepen en kan

volgen.

BIJ TOETSEN- Formuleer de toetsopdracht helder en bondig. Geef aan welke opdrachten volstaan

om te slagen. Stel de vragen van gemakkelijk naar moeilijk. Begin ook met herkenbare opdrachten.

- Help de leerlingen om zich gericht voor te bereiden op een taak of toets. «Dit is be-langrijk.»

- Help leerlingen hun doel af te stemmen op hun capaciteiten, zodat ze geen onrealis-tische verwachtingen hebben.

- Geef hen voldoende tijd en hulp als ze met een opdracht bezig zijn.- Kondig toetsen bij voorkeur aan.- Laat leerlingen vragen beantwoorden op hun eigen plaats. Faalangstige leerlingen

vooraan laten komen is een ramp voor hen.- Deel de cijfers zo vlug mogelijk mee en verbeter toetsen onmiddellijk samen.

«IK WIL GEEN ZESSEN»Leerkrachten of ouders dreigen soms met cijfers, toetsen en zelfs zitten-blijven. Ouders kiezen vaak een school waar leerlingen het «niet te gemakkelijk moeten hebben, want daar worden ze alleen maar lui van». Sommige kinderen blokkeren op dit soort ‘strengheid’ met een enorme faal-angst. Kinderen doen niets liever dan bijleren, zich ontwikkelen. In een leervriendelijke school staan verkennen, explo-reren en nieuwsgierig zijn centraal: het kind is er onderwerp, geen voorwerp. De leerstof sluit aan bij de behoeften en de leef-wereld van het kind. De eigen visie van de school is daarbij zeer belangrijk. Die is af te lezen uit het schoolwerkplan.

op individueelniveau

op klasniveau

op schoolniveau COLLEGA’SPraat met je collega’s over leerlingen van wie je vermoedt of weet dat ze faalangstig zijn. Vergelijk elkaars er-varingen en zoek samen naar oplossingen. Maak een paar duidelijke afspraken waar iedereen zich aan houdt.- Je kan bijvoorbeeld een weekschema aanhouden voor toetsen of taken: dinsdag Frans, woensdag wiskunde... - Spreek af dat de leerling geen toetsen of spreekbeurten vooraan in de klas moet maken.- Kom overeen verbeteringen zo snel mogelijk terug te geven en tijd te besteden aan de klassikale en individuele

bespreking ervan.

OUDERSOuders van faalangstige kinderen beseffen soms niet dat zij daar zelf de oorzaak van zijn. Hoe kan je hen helpen? Acht tips die je ouders kan geven:- Geef even veel aandacht aan de inspanningen van je kind («Goed geprobeerd») als aan het resultaat.- Verwacht niet meer van je kind dan wat hij aankan.- Zorg voor evenwicht tussen inspanning en ontspanning. Vermijd sport waar competitie centraal staat.- Ga niet in op het vermijdingsgedrag van je kind («Ik wil niet naar school»). Door toe te geven, geeft je hem

niet de kans te leren omgaan met stress en mislukking.- Blijf rustig en vermijd emotionele scènes. Neem geen werk van je kind over.- Stel een positief denklijstje op. Werk een haalbare tijdsplanning uit om je kind te ondersteunen.- Let op met medicatie. Het biedt geen oplossing voor faalangst en kan verslavend werken of ongewenste ne-

veneffecten hebben. - Aarzel niet om, indien nodig, naar het CLB te stappen.

de

aan

pak

1. In een vriendelijke, open sfeer willen leerlingen praten over hun gedachten en gevoelens.

2. Presteren is niet het enige wat telt op school of thuis. Leerlingen krijgen de kans uit hun fouten te leren. Geef even veel aandacht aan de inspanningen «Goed geprobeerd», als aan het resultaat.

3. Een leerkracht kan gemakkelijk tonen dat hij een leerling niet minder acht of mag als die faalt op taken of toetsen. Dat sterkt zelfvertrouwen en motivatie.

4. Zorg voor positieve, intrinsieke motivatie bij de leerlingen. Ze voeren een taak uit omdat ze die boeiend, verrijkend, interessant vinden, niet omdat ze er een cijfer voor krijgen.

5. Een beperkt aantal zeer duidelijke regels worden consequent toegepast. Afspraken i.v.m. toetsen helpen de leerlingen om zich beter en rustiger voor te bereiden.

6. Op school heerst een vast ritme dat rustgevend werkt. Elk kind heeft ook ont-spanning nodig naast inspanning.

7. Overbevolking, overdreven drukke inrichting, overdreven lawaai werken negatief. De infrastructuur van de school (speelplaats, gangen, klaslokalen) is rustgevend.

8. Tijdens spannende periodes is het rustig. Examenperiodes mogen kinderen niet opjagen of overdreven opgepept gedrag van kinderen en leerkrachten uitlok-ken.

9. Relaxatie-oefeningen kunnen leerlingen een goede basis van rust en veiligheid geven. Je kan afspreken met andere leerkrachten, bijvoorbeeld de leerkracht lichamelijke opvoeding, om dergelijke oefeningen aan te leren.

10. Maak afspraken met andere leerkrachten (over toetsen, positieve feedback).11. Een goede communicatie met de ouders zorgt ervoor dat eventuele faalangst bij

een leerling vlugger wordt opgemerkt. 12. Maak leerlingen en hun ouders duidelijk waar ze terecht kunnen als er een probleem

is (vertrouwenspersoon, PMS...).

Je kan meer over faalangst lezen in:Het Klassedossier op www.klasse.be/dossier/faalangst”Ik kan dat niet”, zegt mijn kind. - Marc Litière - Lannoo - www.lannoo.beFaalangst op school: basisboek - A. Nieuwenbroek - EPN - www.kpcgroep.nlDe bibliotheek bij het SISO-nummer 416.5 (trefwoord angst).Voor meer ondersteuning neem je contact op met de schoolbegeleiding of het CLB dat aan de school verbonden is.

school zonder faalangst

twaalf tips

SPIEKBRIEFJESoms kan een klein spiekbriefje bij faalangstige kinderen wonderen doen:1. Ik heb mijn les geleerd.2. Als ik rustig ben, kan ik beter antwoorden.3. Als ik diep ademhaal, kan ik me meer herinneren.4. Iedereen maakt fou-ten.5. Als ik een fout maak, krijg ik de kans die te ver-beteren.

de

pr

even

tie