Maandblad voor Onderwijs in Vlaanderen

Nr.87 • September 1998

«Ik hebgeen vrienden»

«Ik hebgeen vrienden»

(advertentie)

Hoe vriendelijk is uw school?p.4-9

Het lichaam verraadt deleraar. p.34-35

KLASSE NR.87 3

IN DIT NUMMER

4-9Slechte vrienden?

In enkele jaren tijd is het aantal 11-12-jarigen dat zich eenzaamvoelt, verdubbeld. De voornaamste reden om graag naar school tegaan zijn de vrienden. Daar leren ze vaak meer van dan van oudersof leerkrachten. Ook van de zogeheten «slechte vrienden». Totspijt van wie het benijdt?

10-12Elders beter?

Hoe zit dat eigenlijk in het buitenland met leerplicht, gemengdescholen, oudere leerkrachten, vrouwen voor de klas, onderwijs-kwaliteit enz.? De vergelijking is klaar.

32-33Sport tekort

Steeds minder jongeren doen nog aan sport buiten de schooluren.Meer dan 2500 leerkrachten proberen in hun school de leerlingenop gang te trekken. Dat is niet altijd even gemakkelijk.

34-35Het lichaam van de leraar

Een leraar heeft geen lichaam. Hij wisselt informatie uit van geest tot geest. Natuurlijk klopt dat niet.Zijn lichaam spreekt boekdelen. En alle leerlingen hebben dat gezien. Soms zendt hij onbewustsignalen uit die zijn hele boodschap verknallen. De kracht van lichaamstaal.

36-37Het kennisdebat: Lernout spreekt

Vanaf nu tot in het jaar 2000 vindt u om de twee maanden inKlasse een nieuwe reeks: het kennisdebat. Spraakmakende figu-ren uit binnen- en buitenland geven hun kijk op het onderwijs inde 21ste eeuw. Onmiddellijk reageren ouders, leerlingen enleraars daarop. Wie is als opener spraakmakender dan spraak-technoloog Jo Lernout?

n JOURNAAL p.12-14 o.a. met de hervormingen in het secun-dair onderwijs. n IDEE p. 15-29 o.a. met de Canon-cultuurdagenvoor leerkrachten. n KLASSE p. 31 o.a. met de nieuwe initiatie-

ven van Klasse. n SIGNAAL p.38-39 o.a. met onderzoek naar computers op school. n DIALOOGp.40-42 o.a. met boze brieven over de zin van Latijn.

EXTRA BIJLAGE (nr.1) «PESTEN»Voor uw persoonlijke map «De Eerste Lijn» (uw gratis verzamelmap zit bij de volgende Klasse)

Deze maand in Klasse voor Ouders:n Vrienden: het geheim van de broekzak. n Ouders en hetschoolreglement. n Dankbare ouders. Bloemen voor leraars.

Deze maand in Klasse voor Jongeren:n Wedstrijd: met de hele klas naar een ander land! n Goedeen slechte vrienden n Sport op school n Jan Hoet maakt eentoets esthetica n Verwen uw leraar n Portretten van jongerenn De goede start van een leerlingenraad n Brieven, nieuws enacties n Extra: de eeuwigdurende verjaardagskalender (overvrienden gesproken!).

Klasse op Internet:n De nieuwsflash, persberichten, archieven, dossiers, brie-ven, forum, wedstrijden, cartoons enz. www.klasse.be

Maandblad voor Onderwijsin VlaanderenUitgegeven door het ministerievan de Vlaamse Gemeenschapdepartement Onderwijs

Nr.87 • September 1998

Hoofdredacteur Leo BormansProductcoördinator Diana De CaluwéEindredacteur Gaby De MoorRedactie Veerle Devos, Myriam Paquet, Jan T’Sas,Jan Van den Bossche, Michel Van LaereRedactiesecretaris Patrick De BusscherSecretariaat Anny Lecocq

Foto’s Luc DaelemansCartoons CampVormgeving Artefact

Verantw. uitgever Georges Monard,RAC Arcadengebouw, 1010 Brussel

Abonnement (10x per jaar): 900␣ fr.Alle Vlaamse leerkrachten, PMS-medewerkers enz.(van elk net en van elk niveau) krijgen KLASSEgratis.Adreswijzigingen uitsluitend regelen via de eigenschooladministratie.

Er is ook een Klasse voor Ouders (t.e.m. tweedejaar secundair onderwijs) en een Klasse voorJongeren (van het derde tot het zevende jaarsecundair onderwijs) voor scholen die dat wensen.

KLASSE, Koningsstraat 138, 1000 BrusselTel. redactie 02-211 46 60Tel. coördinatie 02-211 46 58Tel. abonnementen 02-211 46 62Tel. publiciteit 02-211 46 58Tel. KLASSE voor Ouders 02-211 45 64Tel. KLASSE voor Jongeren 02-211 45 82Telefax 02-211 46 61E-mail info@klasse.beURL www.klasse.be

LERAARS: UW DAGDe Unesco heeft voortaan wereldwijdvijf oktober uitgeroepen tot dag vande leerkracht. Het gaat hierbij niet omde bescherming van een met uitster-ven bedreigde diersoort, maar om eenuniversele waardering voor een waar-devol beroep. De beoefenaars ervanhebben de toekomst van onze planeetin handen. Zij geven kennis en waar-den door, stimuleren inzicht en creati-viteit, wapenen dag aan dag miljoenenjongeren ter wereld om hun eigen wegte gaan. Zo’n beroep verdient waarde-ring en respect. Niet één dag, maar alledagen. Al is één dag al een mooi begin.Dat melden we ook aan uw leerlingen(in Klasse voor Jongeren) en hun ouders(in Klasse voor Ouders). Toch is de kansklein dat u op 5 oktober een standbeeldkrijgt. Maar niets belet u de collega’s tevieren of minstens ‘s morgens even inde spiegel te kijken en uzelf te felicite-ren met dat eerbaar beroep van u, datnu ook zijn eigen internationale dagheeft. Proficiat.

Uitneembaar: extra bijlageover pesten.

V I Z I E R

4 KLASSE NR.87

Naar school vo

«Ik laat ze de eerste schooldag kiezen naast wie zewillen zitten», zegt een oude rot in het vak. «Na eenweek haal ik ze al uit elkaar. Dan weet ik tenminstenaast wie ik ze voor de rest van het jaar NIET meermoet zetten.» Voor vrienden is soms weinig plaatsop school: de leerstof telt, speeltijden worden inge-kort, kinderen worden op het laatste nippertje metde auto tot voor de schoolpoort gebracht en wievrienden wil ontmoeten moet eerst bellen of faxen.Geen wonder dat veel jongeren (zelfs virtuele)vrienden zoeken op een computerscherm.

De kliekVrienden zijn heel belangrijk en de school is vaaknog de enige plaats waar je ze kan maken. Waar-schijnlijk vormen vrienden de voornaamste posi-tieve reden om naar school te gaan.Tegelijkertijdzijn velen het slachtoffer van negatieve groeps-

druk, sluiten ze zich op in hun kliek, laten ze hunstudiekeuze door vrienden bepalen enz. Oudersen leerkrachten hebben het vaak moeilijk met devrienden van hun kinderen en leerlingen.

FriendsHoe bereikbaar en ondersteunend hun oudersen leerkrachten ook mogen zijn, kinderen enjongeren hebben vrienden broodnodig. Bijhen kunnen ze terecht met vragen en ge-dachten waarover ze met volwassenen nietwillen of kunnen praten. Bij vrienden vindenze andere vormen van ondersteuning, kun-nen ze lachen om andere grappen en kunnenze zich anders gedragen. Een essentiële experimen-teerruimte voor elke vorm van ontwikkeling.We maken immers allemaal deel uit van ver-scheidene sociale netwerken, die elk opeen eigen manier bijdragen tot onzepersoonlijke groei. Voor de huidigegeneratie zijn vrienden waarschijn-lijk nog belangrijker dan voor devorige, voor wie de uitgebreidefamilie nog het grootste netwerkvormde. Het is niet toevallig dateen van de populairste tv-seriesvoor jongeren nu «Friends» heet.

Hoeveel echte vrienden heb je? jongens/meisjesgeen één twee of meer

11-12 jarigen 88/80 11/17 1/313-14 jarigen 90/80 2/3 8/1715-16 jarigen 83/81 13/15 4/417-18 jarigen 84/82 14/15 2/3(Onderzoek Jeugd en Gezondheid bij 4000 jongeren tussen 12 en 18

jaar. Gegevens van 1996. Cijfers in procenten.)

GRAFIEK 1

KLASSE NR.87 5

or de vrienden

Twee vriendenUit een onderzoek van Jeugd en Gezondheid bij4000 jongeren tussen 12 en 18 jaar, blijkt dat 80 à90 procent van de jongens en meisjes twee ofmeer vrienden heeft. Zo’n 15 procent heeft éénvriend(in) en nog eens 3 procent zegt geen vrien-den te hebben (Grafiek 1). Er zijn blijkbaar meermeisjes die slechts één vriend(in) hebben en meerjongens die er twee of meer hebben.Nieuwe vrienden maken is niet altijd gemakkelijk.Zowat één op vier jongeren vindt het moeilijk totzeer moeilijk. (Grafiek 2).Jongens krijgen het de jongste jaren wel moeilij-ker en meisjes gemakkelijker. In 1990 vond nog18 procent van de jongens het (zeer)moeilijk omnieuwe vrienden te maken, nu al 21 procent. Achtjaar geleden vond 26 procent van de meisjes het(zeer) moeilijk, nu nog 23 procent.

SchattenHet aantal vrienden zegt uiteraard nietsover hun kwaliteit. Er zijn leuke vrienden enslechte vrienden, schatten en rotte appels

Hoe gemakkelijk is het voor jouom nieuwe vrienden te maken? jongens/meisjes

z. gemakkelijk gemakkelijk moeilijk zeer moeilijk11-12 jarigen 25/23 51/52 20/20 4/513-14 jarigen 21/21 61/56 15/18 3/515-16 jarigen 18/20 60/58 20/19 2/317-18 jarigen 21/18 57/57 20/21 2/4(Onderzoek Jeugd en Gezondheid bij 4000 jongeren tussen 12 en 18

jaar. Gegevens van 1996. Cijfers in procenten.)

GRAFIEK 2

voor feestjes en ruzies, enthousiaste groepsbees-ten, intriganten en koppige betweters … Allemaalzullen ze ook dit schooljaar op vele vlakken méérvan elkaar leren dan van ouders en leerkrachten.Misschien kunnen we ook op school meer gebruikmaken van deze positieve kracht. Op naar devriendelijke school. ■

«Ik begon me dik te ver-velen op het einde vande vakantie. Ik keek uitnaar school. Niet voorde lessen natuurlijk», lachtMaarten (16), «maarom mijn vriendenweer te zien.»

correct zijn en niet te veel zeuren. Als de leerkrachtverder niets te bieden heeft, moet hij niet grappigwillen zijn. Gewoon lesgeven is dan genoeg. Jemoet er als leerling bij wijze van spreken minimalelast van hebben. Een goede leerkracht maakt hetgevoel van tevredenheid op school groter, maarhet allerbelangrijkste zijn de anderen.»

Zelfonthulling«In de lagere school gaan kinderen vroeger naar

school of blijven ze liever op school eten. Niet

6 KLASSE NR.87

De school? Dat zijn de vriendenVrienden hebben op school is voor de meeste

kinderen en jongeren de belangrijkste motivatieom graag naar school te gaan. Niet de inhoud vande lessen. Niet de organisatie van de school. Enniet de leerkrachten. Voor sommigen blijkt deschool zelfs de enige plaats waar ze de kans hebbenvrienden te maken. «Tevreden zijn op school heeftvoor zeker drie vierde van de leerlingen met hunklasgenoten te maken», zegt Mieke De Veuster vande Stichting Lodewijk de Raet. «De leerkracht moet

«Het enige gevecht dat jeals ouder of als leerkrachtper definitie verliest.»

Ze leren méér

van de vrienden

omdat het eten daar lekker zou zijn, maar om samen te kunnen zijnmet de vrienden. Dat is wat hen op school interesseert.» Dat zegt JanVan Gils van de vzw Jeugd en Samenleving. Bij acht op tien lagere-schoolkinderen zit de beste vriend of vriendin in de klas. Vooral inhet 5de en 6de leerjaar wordt die vriendschap zeer belangrijk, alseen bevestiging dat ze erbij horen. De overgang naar het secundairis een zwaar moment van scheiding. En al bepaalt dat eventueleafscheid niet direct de schoolkeuze, toch kan het een rol spelen.»

«Scholen kunnen inspelen op dat gevoel van tevredenheid»,vindt Mieke De Veuster. «Ze korten hun speeltijden en middagpau-zes zoveel mogelijk in om iedereen toch zo vlug mogelijk naar huiste kunnen sturen. Geef de leerlingen liever anderhalf uur pauze, danhebben ze ruimte om iets te doen dat voor hen echt belangrijk is opschool. Veel jongeren zeggen tegen mij: ‘ik heb geen tijd omvrienden te maken, wanneer moet je dat doen?’ Vooral introvertejongeren hebben heel veel tijd en nabijheid nodig. Als ze maar langgenoeg naast dezelfde klasgenoot op de bank mogen zitten, dankrijgen ze automatisch de nabijheid die nodig is voor vriendschap,dan verdwijnen ook vooroordelen. Heel veel vriendschappen ont-staan gewoon door toeval, door de frequentie van contact ennabijheid. Als ik elke morgen met iemand naar school fiets, ishet heel goed mogelijk dat we na een jaar vrienden zijn. Wehebben immers tijd gehad voor ‘zelfonthulling’, de oppervlakteis weg en we leerden elkaar kennen.»

Het vreemdeOp de weg naar zelfstandigheid en een eigen identiteit zijn

ouders en vrienden de gidsen. De ouders blijven de basis om opterug te vallen. Vrienden zijn een oefenveld om sociale vaardighe-den aan te leren. «Om zich te leren verhouden tot anderen», legt DeVeuster uit. «We leven in een cultuur waar kinderen nog weinigleren plaatsmaken voor anderen. Introverte kinderen of kinderendie van nature niet zo populair zijn, hebben het daarom moeilijkerdan ooit. Gezinnen zijn enger en geslotener. Vrienden kunnenalleen op afspraak. Zomaar binnenvallen gebeurt haast niet meer.De ouders leren een kind een aantal relatiepatronen. Door metverschillende kinderen om te gaan, van verschillende leeftijden,leert hij ook andere relatiepatronen. Dat is vaak een correctie vanwat thuis werd geleerd en is daarom levensnoodzakelijk. Kinderenmaken twee bewegingen in vriendschap. In een eerste gaan ze opzoek naar het vertrouwde. Vooral jonge kinderen raken bevriendmet kinderen uit hun eigen milieu. Bij elk milieu horen bepaaldecommunicatiepatronen en een kind grijpt voor het gemak naar eenbekend patroon. Daarna volgt een beweging naar het nieuwe, naarhet vreemde, naar de uitdaging. Vrienden beginnen familie tevervangen. Dat is ontwikkelingspsychologie. Een kind moet tegende volwassenheid klaar zijn het nest te verlaten. Zo hoort het.»

Initiatie«In Nederland deed men onlangs onderzoek naar spelen op de

speelplaats, bij 11- tot 13- jarigen», vertelt Jan Van Gils. «Uiteinde-lijk bleek het veeleer een onderzoek naar ruzie. Kinderen makenconstant ruzie. Ze zoeken zingeving en daar hebben ze experimen-teerruimte voor nodig. In de klas krijgen ze die niet, maar op despeelplaats wel. Leeftijdgenoten zijn gelijkgestemd, zitten op het-zelfde niveau, hebben dezelfde vragen en zetten zich als groep opeen bepaald moment allemaal af tegen hetzelfde. Ruziemakersprofileren zich binnen hun groep, ze verwerven sociale vaardighe-den, ze bepalen beetje bij beetje hun zelfbeeld. Spelen is meer danspelen alleen. Het is exploreren. Vóór kinderen spelen, bepalen zeeerst minutieus hoe ze dat gaan doen. Wie wat waar wanneer... Alsje vriendschap vanuit dat perspectief bekijkt, is het heel wat meer

dan zich tot elkaar aangetrokken voelen, maar een complex proces,een soort initiatie tot de maatschappij.»

VrouwenzaakVrienden om te experimenteren en de warmte van thuis. «Ze

hebben de twee nodig», stelt Mieke De Veuster. «De familie zou destabiele lijn moeten zijn in een leven. Helaas is dat niet altijd meer zo.In de groep van gelijken -de peergroup- leren ze intimiteit, opengesprekken, zichzelf onthullen. Jongens leren nog altijd minder omemoties te tonen. Zij doen veel samen, terwijl meisjes meer praten metelkaar. Meisjes hebben daarvoor betere modellen: moeders zijn meerbeschikbaar in de opvoeding, vaders zijn nog vaak onzichtbaaraanwezig. Daarom blijken vrouwen als groep weerbaarder. Welkemodellen hebben jongens immers? Ook het onderwijs is vooral eenvrouwenzaak. Voor de meisjes is het even nodig dat er meer manne-lijke leerkrachten voor de klas staan, om ‘heel’ te worden. De meestekinderen hebben vrienden van hetzelfde geslacht. Wellicht heeft datte maken met interesses. Pubers blijven vooral gescheiden vrienden-groepen vormen, daarna verandert een en ander. Ze komen dan in eenexperimenteerruimte om later een juiste partnerkeuze te maken.»

GroepsdrukHoe oud we ook zijn, we vinden het allemaal belangrijk aanvaard

te worden. Wat anderen over ons denken, speelt een grote rol. De enevindt zijn balans en zelfrespect door goede cijfers te halen, een anderedoor de clown uit te hangen, weer iemand anders door vriendelijk tezijn. Bij vrienden ontdekt een kind andere normen en regels, maar er

staan altijd obstakels tussen hem en de anderen. Hij zoekt eenevenwicht tussen de normen van de familie en die van de wereldrondom hem. Hij wil bij de ‘juiste’ groep vrienden behoren.Schoenen, kledij en gedrag zijn daarbij even belangrijk. Als eenkind of jongere zijn identiteit zoekt, laat hij vrienden invloed

uitoefenen. Deze groepsdruk of peer pressure kan ervoor zorgen dathij naar een sportclub gaat of beter presteert op school. Peer pressurekan echter ook veroorzaken dat hij meedoet aan pesterijen of thuisrebelleert. Om erbij te horen. «Als de groep te eng wordt, kan datdesastreus worden», meent De Veuster. «Een volwassene lost dat nietop door tegen de groep in te gaan. Dat is het enige gevecht dat je alsouder of als leerkracht per definitie verliest. Je moet alleen tegenwichtbieden. Zelf een vriend durven zijn. Voor jongeren valt alles uit elkaarom pas in de volwassenheid een nieuw evenwicht te vormen. Zij

«Ik heb heel veel vrienden. Tim omdat hij mij helpt. Wout omdathij naast mij zit. Met vrienden kun je veel doen, bijvoorbeeld spelen. Eenvriend moet lief en behulpzaam zijn. In de school heb ik vriendengemaakt. Ze zijn allemaal even oud als ik.» (Jan, 9 j.)

«Soms weet je dat je vrienden iets doen dat niet mag. Spieken, pesten.En als je niet wil meedoen, dan ben je geen vriend. Vriendschap isbelangrijk maar ook zeer fragiel. Ik vind het niet gemakkelijk een goedevriend te zijn of om er te maken. Bij goede vrienden moet je je niet alleenkunnen amuseren, maar ook terecht kunnen als het niet goed gaat.Samen naar de dancing gaan, maakt nog geen vriend. Een echte vriendmoet vooral kunnen luisteren. Respect hebben en tijd maken voor deandere. Er zijn als het eens niet goed gaat.» (Tom, 17 j.)

«Ik zou alles doen wat ik kan voor mijn vrienden. Ze zijn erg belangrijkvoor mij. De meeste ken ik van school. We verschillen nogal, van keuzevan muziek en kleren, maar in wat we denken zitten we op dezelfdegolflengte. Ik ben erg benieuwd naar volgend jaar. Niet alleen naar destudie. Ik hoop vooral dat ik goede vrienden zal kunnen maken, wantzeker als ik op kot ben, worden die een stukje familie.» (Jessica, 18 j.)

«Vriendschap komt niet zomaar, daar moet je voor werken. Eenechte vriend is onvervangbaar. De belangrijkste eigenschappen vooreen vriend? Vrijheid, kunnen praten, gelijkheid, tijd maken, vriendelijk-heid, generositeit, er zijn voor je, vertrouwen, waardering, begrip, endezelfde interesses hebben. Ik weet niet wat ik zou doen zonder mijnvrienden. Ze zijn zo’n beetje een uitbreiding van je gezin. Alleen kies

je ze zelf.» (Kris 19 j.)

KLASSE NR.87 7

Schoenenen gedrageven be-langrijk

Ook in Klasse voor Ouders en Klasse voor Jongeren gaathet deze maand over de rol van vrienden. Daarmee brengen we

het onderwerp meteen bij één miljoen lezers op tafel. De uitgelezenkans om er thuis, op school of in de klas méér mee te doen? U kan deversies voor ouders en jongeren ook raadplegen op de Internetsitevan Klasse: www.klasse.be/archieven. Reageren kan ook: Klasse

(Dialoog) - Koningsstraat 138 - 1000 Brussel.

8 KLASSE NR.87

vloed is geen argument. Kinderen zijn gelijk en zemoeten in de maatschappij toch ook leren metiedereen overeenkomen?»

«We zorgen ervoor dat leerlingen die bij ons inhet secundair terechtkomen zoveel mogelijk vrien-den van hun basisschool weerzien», stelt FransBellemans, directeur van een secundaire school. «We

hebben juist heel veel stabiliteitnodig, ze zoeken volwassenen diezelf tegen een stoot kunnen, diezelf niet in crisis gaan.»

Slechte vrienden«Ik ben daar misschien naïef

in», beweert Jan Van Gils, «maarmet de rotte-appeltheorie heb iklast. Ouders die naar school bellenbij het begin van het schooljaar envragen om die of die niet bij hunkind in de klas te zetten omdat dieeen slechte invloed zou uitoefe-nen. Wie van hen is de rotte appel?Natuurlijk zijn durvers vaak span-nend. Daarmee valt iets te beleven.Negatieve peer pressure? Wij zit-ten daar als volwassene toch ookmee? Misschien is peer pressureniet meer dan een ander woordvoor jongerencultuur. Misschienhebben volwassenen veeleer angstvoor het gebrek aan controle, voorhet afscheid van de jongere. Als jeze echter niet loslaat, wordt heteen gevecht waar iedereen bij ver-liest.» Daar gaat Mieke De Veuster

mee akkoord: «Uiteindelijk blijken jongeren maarin dertig procent van hun ouders af te wijken quanormen en waarden. Bang moeten ouders dus nietzijn. Als een kind deel uitmaakt van een groep diedrugs gebruikt, dan is er veel kans dat hij dat ookdoet. Zijn dat slechte vrienden? Ze komen vaak uithetzelfde milieu. Voor volwassenen is het de kunstde communicatie open te houden en ervoor tezorgen dat hij bij meer dan slechts één peergrouphoort. Het ergste is de jongere in een gevecht tussenthuis en de peergroup te drukken. Hoe meer je zegtmet die en die niet meer om te gaan, hoe meer datdit de ‘slechte vrienden’ interessant maakt.»

Jongeren verliezen niet graag hun vrienden, ofhun gezicht. De gedachte dat anderen hen eenslappeling of een ‘nerd’ zouden noemen, kan vol-doende stimulans zijn om negatief gedrag te ver-tonen. Alles is beter dan onpopulair zijn. Veeljongeren missen het zelfvertrouwen om tegen destroom in te gaan. Ze kennen zichzelf nog nietvoldoende om sterk te staan tegenover anderen.Zij die zich wel veilig voelen en sterk, kunnennegatieve groepsbeslissingen tegengaan. Ze wor-den er zelfs voor gerespecteerd.

Invloed«Alleen zeer uitzonderlijk gaan wij in op vra-

gen van ouders om leerlingen teverplaatsen,» zegt Jozef De Block,directeur van een kleuter- en lagereschool. «Soms dreigen ouders weldat ze hun kind van school zullenhalen als we hem niet in een bepaal-de klas willen zetten, of een bepaaldkind eruit houden. Op dat soortvragen gaan we niet in. Uitzonde-ring is bijvoorbeeld een tweelingwel of niet bij elkaar laten zitten.»

Directeur Van Waeyenberge vindtdat zijn school die vraag relatief wei-nig krijgt. «De ouders leggen zichneer bij ons systeem. Slechte in-

ZE WORDEN EENZAMER

Méér dan 10␣ % van de 17-18-jarigen voelt zichdikwijls eenzaam. Meisjes zijn vaker eenzaam danjongens maar bij beide groepen is dat gevoel dejongste jaren stevig toegenomen.“Met wie kan je het gemakkelijkst over je problemenpraten?” vroeg Jeugd en Gezondheid aan 4000 jonge-ren. Daaruit bleek dat jongens gemakkelijker met hunvader praten over problemen dan meisjes. Van de 17-18-jarige jongens praat 53 procent van de jongensgemakkelijk tot zeer gemakkelijk met zijn vader. Bijmeisjes is dat toch ook nog 42. Opvallend is dat vandiezelfde jongens 83 procent ook zegt gemakkelijk metzijn moeder te kunnen praten, terwijl dit bij de meisjesopnieuw, zij het in mindere mate, lager ligt: 79 procent.Praten met oudere broers en zussen ligt iets moeilij-ker. Maar toch kunnen veel jongeren bij hun broers enzussen terecht. Het lijkt ongeveer even gemakkelijkvoor een jongen om met oudere broer als met eenoudere zus over problemen te praten. Meisjes pratenmoeilijker met een oudere broer dan jongens, doch invergelijking met de jongens praten ze wel gemakkelij-ker met een oudere zus.Jongeren bespreken hun problemen liever niet metandere volwassenen (o.a. leerkrachten). Minder dan10 procent van de jongeren vindt dat zeer gemakkelijk,25 procent vindt het zelfs zeer moeilijk.Met vrienden praten over problemen ligt, zoals metouders, beter. Met de leeftijd wordt het zelfs gemakke-lijker. Waar nog zo’n 12 procent van de 11-12-jarigenhet zeer moeilijk vindt met vrienden te praten, is dit

nog amper 2 procent van de 17-18-jarigen.

Ik voel me dikwijls eenzaamjongens '90

'96meisjes '90

'96

6%10%11%14%

DE LEERKRACHT ALSHOUVAST

«Als jongeren hulp zoeken bij professionelen voorhun problemen, dan komt de leerkracht op deeerste plaats,» zegt Jos Van Landschoot, vertegen-woordiger van de Gentse Welzijnsraad. Die on-derzocht de probleembeleving bij meer dan 1000Gentse jongeren uit het secundair en hoger on-derwijs. «De leerkracht moet in het beste gevalhet probleem oplossen, maar vooral willen luiste-ren. En expliciet vragen de meeste leerlingen datde leerkracht hen niet uitlacht. Verder mag hijniets doorvertellen. Dat is natuurlijk soms moei-lijk. Want sommige problemen kan de leerkrachtniet zelf oplossen. Dan moet hij doorverwijzenom te helpen. Maar slechts een kleine 5 procentvan de ondervraagden zoekt professionele hulp.Liever zoeken ze hulp in de onmiddellijke omge-ving, en voor de grote meerderheid, bijna 70procent, betekent dat de vriendenkring. Heelwat minder jongeren gaan met hun problemenbij moeder, of bij vader en moeder samen. Vaderskomen trouwens als vertrouwensfiguren zwak uitde enquête. Opvallend is toch dat ouders zelf hetgrootste probleem vormen voor de jongeren(31␣ %), gevolgd door school (28␣ %), geld (23␣ %),

liefde (18␣ %), drugs (9␣ %) en vrienden (8␣ %).»

«Leerlingen vragen

van hun leerkrachten

vriendschap»

proberen de groepen niet te heterogeen of te groot temaken. Zo maken we vriendschappen gemakkelij-ker. Maar ouders stellen onze klassen niet samen.»

Gevecht«Vele scholen hebben geen plaats meer voor

klassen», merkt Mieke De Veuster op. «De leer-lingen zijn nomaden. Een eigen bank of eigenmuur is er niet. Geen klaslokaal waar ze zich thuiskunnen voelen. Zo kunnen ze zich uiteraard al-leen aan mensen hechten, soms tot het patholo-gische toe. Een school kan er echter voor zorgendat gezonde groepen bestaan, en dat ongezondepeergroepen niet te sterk worden. Hoe groter deschool, hoe moeilijker natuurlijk. Maar er moeteen beweging ontstaan tussen peergroup, klas-groep en school. Dan heeft iedereen verantwoor-delijkheden voor zichzelf, de vriendengroep, deklasgroep en het grote geheel.»

Een negatief klasklimaat is gemakkelijk te her-kennen. U kent het wel: zo’n klas waar de leer-kracht met tegenzin naartoe trekt: ze hebbenaltijd ruzie, er wordt gepest, er komt geen gesprekop gang, wie zijn best doet is een slijmbal, zezetten zich tegen alles en nog wat af, ze zijn nietgemotiveerd, bijna elke les is een gevecht. In eenpositieve klas daarentegen steunen en stimulerende leerlingen elkaar. Er is open communicatie eneen aangename sfeer. Groepswerk is er een plezieren ze komen doorgaans goed overeen.

In de handAl hebben de leerlingen zelf de grootste invloed

op het klimaat van hun klas, toch kunnen leer-krachten en school mee de sfeer bepalen. «Deinvloed van volwassenen op jongeren is misschiengroter dan ze zelf denken. Als ze niet preken maarrespect tonen tenminste», zegt De Veuster. «Eenlerarenkorps zou vóór het begin van het schooljaaral aan groepsdynamiek kunnen werken. Sommigescholen en leerkrachten doen dat: ze organiserenactiviteiten, zoeken manieren om vriendschappende klassen te doen overstijgen. Bij splitsingen vanklassen overwegen ze dat zorgvuldig. Moeilijkegroepen splits je misschien, maar de leerlingenmogen niet iedereen verliezen, want dan gaan zerebelleren. Eén peergroup uit een klas verzettengeeft al een andere dyna-miek, maar haal liever geenvrienden uit elkaar. Vertrekvanuit een sociogram: wiezijn de vrienden? Op de la-gere school heeft een kindvolgens mij recht om zesjaar in dezelfde klas te zit-ten. Er is al zo weinig stabie-le relatievorming. Als leer-lingen al moeite hebben ge-daan om elkaar te leren ken-nen, moeten ze de kans krij-gen om lang genoeg naastiemand te kunnen zitten. Bo-vendien hebben ze recht opsubgroepen. Natuurlijk mo-gen die subgroepen de klasniet beheersen. Maar dat kaneen leerkracht in de handhouden door leermethodie-ken, door de opstelling vande klas, door afwisselen bijgroepswerk en dergelijke.»

Graag hebbenMet vrienden op school wordt een klasdag

minder saai. Een klas met vrienden kan je alsleerkracht gemakkelijker motiveren. «Scholen zoudendaar moeten op inspelen», vindt Mieke De Veus-ter. «Ouders en leerkrachten vragen meestal niet:‘hoe gaat het met je?’, maar ‘hoe zijn je schoolre-sultaten?’ Dan worden de cijfers de ideale manierom zich af te zetten. Een gemakkelijk middel ook.Jongeren zouden moeten kunnen ontdekken datnaar school gaan plezant is. Er zijn teweinig leerkrachten die durven toe-geven dat ze lesgeven leuk werk vin-den. Ik vraag vaak aan jongeren:‘welke leerkrachten hebben jullie graag?’en die kunnen ze heel gemakkelijkopnoemen, namelijk die van wie zeweten dat ze de leerlingen graag heb-ben. Die leerkrachten geven zelf graag les enhebben het trouwens heel wat gemakkelijker voorde klas. Wat leerlingen eigenlijk van hun leer-krachten vragen is vriendschap.» ■

DIKKE VRIENDEN MAKEN...Hoe herkent u een negatief groepsklimaat?• De leerlingen hebben gebrek aan respect voor elkaar.• In de klas geldt het recht van de sterkste.• Er is veel onderlinge concurrentie.• Vaak is er geweld, enkele leerlingen zijn slachtoffer van pesterijen.• De leerprestaties zijn slecht.• Echte gesprekken zijn niet mogelijk.• De leerkracht heeft geen controle over wat er in de klas gebeurt.• Ze keren zich tegen volwassenen.Wat kan u doen als leerkracht?• Zoek eerst en vooral steun bij andere leerkrachten, eventueel ook het PMS. Alleen kanu het probleem niet oplossen.• Bespreek het probleem met de leerlingen als een groepsprobleem. Niet ‘jullie’, maar ‘we’.• Dreig niet met straffen, preek niet, maar neem de leerlingen au serieux.• Zoek samen met de leerlingen naar een gemeenschappelijk doel en een set afpraken.• Geef alle leerlingen de kans tot spreken.• In de lessen kan u misschien werken aan de sociale vaardigheden van de leerlingen.

Meer informatie vindt u in de preventiemap van het Comité Bijzondere Jeugdzorg (Brugge)- Zandstraat 255 bus 1 - 8200 Brugge - tel 050-45 41 14.ADIOV, de Afdeling Informatie en Documentatie Onderwijs Vlaanderen, heeft een pakketteksten verzameld over vriendschap en onderwijs. Gratis verkrijgbaar. ADIOV - Ko-

ningsstraat 71 - 1000 Brussel - tel 02-219 79 99 - fax 02-219 77 73.

KLASSE NR.87 9

«Alles is beter danonpopulair zijn.»

P.S. Uiteraard heeft de jongen op decover wél vrienden. Of wat dacht u?

Vergrijzen de leer-krachten in Duitslandook zoals bij ons? Hoezit dat trouwens methet onderwijs in onzebuurlanden? Veel ant-woorden staan inVlaamse Onderwijsindi-catoren, 392 pagina’s metdaarin de meest recen-te Vlaamse onderwijs-statistieken. Waar hetkan, worden ze interna-tionaal vergeleken. Nietzomaar een verzameling

losse cijfertjes. De gege-vens staan in verbandmet elkaar. Beïnvloedtbijvoorbeeld de toene-mende veroudering vanhet lerarenkorps deonderwijsresultaten?Zeven opvallers.

3. De socialeongelijkheid in hetVlaamse hoger onderwijs blijft.

Ongeveer evenveel meisjes als jongens volgennu hoger onderwijs. Maar in scherpe tegenstellingtot deze verdwenen sekse-ongelijkheden blijven desociale ongelijkheden vrijwel onveranderd. Onder-zoekers merken op dat in Vlaanderen kinderen vanhooggeschoolde ouders bijna vier keer meer aan hethoger onderwijs participeren dan kinderen vanlaaggeschoolden: 59 tegen 16 procent (cijfers van1976, 1985 en 1992). Hetzelfde komt naar voren alsmen naar de socio-professionele categorie van hetgezinshoofd kijkt: 41 procent van de kinderen vanbedienden volgt hoger onderwijs tegenover maar14 procent van de arbeiderskinderen. Deze sociaalongelijke verhoudingen veranderden de voorbijetwintig jaar nauwelijks. Onderzoekers stellen vastdat intussen een groeiend aantal kinderen van min-der geprivilegieerde afkomst de weg naar het hogeronderwijs vond. Maar ook in andere welvaartssta-ten, met uitzondering van Nederland en Zweden,blijft deze bevolkingsgroep in vergelijking met kin-deren uit hogere socio-economische groepen nogaltijd ondervertegenwoordigd. De kloof blijft evengroot. In zowat alle geïndustrialiseerde landen stag-neert de democratisering van het hoger onderwijs.

4. Bijna nergens zijn er zoveelleraars als bij ons.

Op Hongarije na stelt de Vlaamse Gemeen-schap het hoogste percentage (5,3␣ %) van de be-

1. Koploper: twee op drie Vla-mingen tussen 5 en 29 jaarvolgen les.

In België gaat 69,8 procent van de jongerenvan 5 tot en met 29 jaar naar school. Daarmeeheeft België een van de hoogste participatiegra-den aan het onderwijs. Alleen Australië (75,6␣ %)doet beter. Binnen de Europese Unie is Belgiëde absolute koploper, gevolgd door Finland(67,7␣ %) en Zweden (67,1␣ %). Het gemiddeldevan de Oeso-landen (Organisatie voor Econo-mische Samenwerking en Ontwikkeling) be-draagt 61,6 procent. Met 63,6 procent ligt hetpercentage voor Vlaanderen iets lager dan datvoor België. Dit suggereert dat de Franstaligeen Duitstalige jongeren langer schoollopen.

Maar wie behoort tot de Vlaamse populatie?In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is het

echte aandeel ervan moeilijk te bepalen. Ookwijzen de statistici erop dat veel buitenlandersdie in België schoollopen naar het Franstaligonderwijs gaan.

Met bijna 20 procent heeft Vlaanderen quadeelname aan het hoger secundair onderwijseen van de hoogste participatiegraden in deleeftijdscategorie 5- tot 29-jarigen. De leer-plicht tot 18 jaar is hier evenwel niet vreemdaan. Spanje en het Verenigd Koninkrijk hebbenvergelijkbare percentages.

2. We zitten lang op deschoolbank.

In België staan de 5-jarigen voor de langsteschoolloopbaan binnen de Oeso-landen: 17 jaaren 7 maanden. Vlaamse kinderen blijven echterongeveer anderhalf jaar minder lang op schooldan kinderen uit de Franse Gemeenschap. Binnende Europese Unie liggen de verwachtingen overde duur van het schoollopen voor Nederland(16,9 jaar), Denemarken (16,3 jaar), Frankrijk(16,3 jaar), Duitsland (16,2 jaar) en Spanje (16,1jaar) in de lijn van de Belgische en Vlaamse per-centages. Een 5-jarige kleuter heeft in Grieken-land het ‘slechtste’ vooruitzicht om lang naarschool te gaan: exact 14 jaar. Maar in Griekenlandloopt de leerplicht maar tot 15 jaar.

In haast alle landen van de Europese Unielopen de meisjes langer school dan de jongens.Uitzonderingen hierop zijn Nederland, Oosten-rijk en Griekenland.

10 KLASSE NR.87

I N T E R N A T I O N A A L

De banken van deburen

roepsbevolking als leerkracht tewerk in de onderwijssector. Ditpercentage loopt zelfs op tot 6,4 procent als men ook het pedago-gisch en ondersteunend personeel meerekent. Maar dan is Vlaande-ren geen koploper meer. In Hongarije (8,6␣ %), de Verenigde Staten(7,2␣ %) en Denemarken (7,1␣ %) vinden nog meer mensen werkgele-genheid in het onderwijs. De grote participatie van Vlaamse jongerenaan het onderwijs verklaart gedeeltelijk het hoge tewerkstellingsper-centage. Maar ook het hoge percentage van deeltijds werkendenspeelt mee. Ongeveer 1 op 3 leerkrachten werkt deeltijds. Alleen inDuitsland en Zweden ligt dit cijfer hoger, met respectievelijk 40,5 en36,9 procent. Het Oeso-gemiddelde ligt op 17,5 procent.

In alle Oeso-landen (Turkije uitgezonderd) werken veel meervrouwen dan mannen in het basis- en secundair

onderwijs. In Vlaanderen is 86 procent vande deeltijds werkenden in het lager en

het lager secundair onderwijs eenvrouw. Het Oeso-gemiddelde

bedraagt 77 procent. Uit dezecijfers blijkt duidelijk de

vervrouwelijking van hetonderwijzend perso-neel, vooral in de la-gere onderwijsni-veaus. Maar tochblijft het percenta-ge Vlaamse vrou-wen in bestuurs-functies tussen 1989en 1997 hangen op

30 procent. In hetsecundair onderwijs

voor sociale promotiemaakten de vrouwen in

1989 nog de helft uit vanhet bestuurspersoneel. In 1996

is dit teruggelopen tot 39 procent.

5. Het aantal niet-gemengdescholen daalt spectaculair.

Een uniseks school staat haaks op de gemengde samenle-ving waarin we leven. Het fenomeen gaat er dan ook hoe langer hoemeer uit. De jaren negentig zorgen duidelijk voor een ommekeer.Tussen 1991 en 1997 daalt in Vlaanderen het aantal zuivere meisjes-scholen in het gewoon lager onderwijs van 236 tot 101, de zuiverejongensscholen van 194 tot 74. In het gewoon secundair krimpt hetaantal meisjesscholen van 84 tot 16, de jongensscholen van 67 tot 10.

Over de netten heen is nu (1996-1997) 71 procent van de lagerescholen evenwichtig gemengd. Dat wil zeggen dat er ongeveer even-veel jongens als meisjes zitten. Scholen kunnen wel gemengd zijn,maar het is best mogelijk dat men leerlingen binnen de school in klas-of niveaugroepen per sekse apart groepeert. Acht procent van de lagerescholen is helemaal niet gemengd. Scholen van het gesubsidieerdofficieel lager onderwijs die nog niet toegankelijk zijn voor jongens enmeisjes krijgen tijd tot 1 september 2000 om dat te doen. In hetgewoon secundair onderwijs is over de netten heen maar 38 procentvan de scholen evenwichtig gemengd. Een groot verschil met hetlager onderwijs. Vergelijkingen met het buitenland zijn er niet.

6. Leerkrachten worden ouder.Tussen 1989 en 1996 verouderde het personeelsbestand in het

Vlaams onderwijs sterk. In het bijzonder neemt het aantal leer-krachten tussen 50 en 55 jaar oud erg toe. In 1989 nog 11 maar in1996 al 16 procent. Ook de leeftijdsklasse 55-60 jaar stijgt sterk. Hetaantal tussen 20-25, 30-35 en 35-40 jaar is relatief zelfs iets afgeno-men. Het valt op dat leerkrachten tussen 20 en 25 jaar het minsttalrijk zijn, zo’n 2 procent van het onderwijzend personeel. Alleenals de grote groep van 50-55-jarigen afgevloeid zal zijn, kan deinstroom van de jongere leerkrachten vergroten. In het nieuwedecreet over het secundair onderwijs staan overigens aantrekkelijkevoorwaarden ingeschreven voor oudere personeelsleden. Ze kun-

nen uitstappen als ze boventallig worden of hun betrekking ruilenmet een jong boventallig of tijdelijk personeelslid. De uitstapperskrijgen een wachtgeld. Voor administratief personeel bedraagt dit75 procent van de laatste brutowedde, voor studiemeesters-opvoe-ders 72 procent en voor overige personeelsleden 70 procent.

7. De kwaliteit zakt niet met de vergrijzing.Oudere leerkrachten geven niet per definitie slechter les dan hun

jongere collega’s. Dat blijkt althans uit een onderzoek over dekwaliteit van de vakken wiskunde en wetenschappen in het tweedejaar secundair onderwijs. Daar krijgt de meerderheid van de leerlin-gen (ongeveer 60␣ %) les van leerkrachten wiskunde en wetenschap-pen die ouder zijn dan 40 jaar. Dat is een internationale trend. Ookbij deze leraars zorgt de leeftijdsgroep van 50 jaar en ouder voorvergrijzing. In Vlaanderen krijgt amper 13 procent van de 13-jarigen les van leerkrachten die jonger zijn dan 27 jaar. In de landenvan de Europese Unie zijn in Duitsland en Zweden de leerkrachtengemiddeld nog ouder dan in Vlaanderen. Binnen Europa is Portugalhet enige land met een jong lerarenkorps. Met de goede globaleresultaten van onze leerlingen voor wiskunde en wetenschappen(TIMSS-studie) in het achterhoofd, kunnen we zeggen dat Vlaande-ren een degelijk gevormd en functionerend lerarenkorps heeft. Er isoverigens geen enkele indicatie dat de oudste leeftijdsgroep hetminder goed zou doen voor de onderzochte vakken (wiskunde/wetenschappen in het tweede jaar secundair).

Vlaamse cijfersNaast deze zeven opvallers vindt u nog meer gegevens in Vlaamse

onderwijsindicatoren in internationaal perspectief. «In tegenstelling totOeso-publicaties, die de Belgische cijfers en indicatoren opnemen,brengen wij Vlaamse cijfers en gegevens», zegt Liselotte Van de Perrevan de afdeling Begroting en Gegevensbeheer. «Naast internationaalvergelijkbare indicatoren namen we ook typisch Vlaamse op. Diehaalden we uit de databank van het departement Onderwijs en uitVlaams wetenschappelijk onderzoek. Typisch Vlaamse indicatorenzijn bijvoorbeeld gegevens over pesten op school, zittenblijven,welbevinden en ouderparticipatie. We maakten voor onze publicatieeen framework, waaraan we de verschillende indicatoren ophingen.Zo werken we met input-, process-, output- en contextkenmerkenvolgens het CIPO-model. Dat is een schema voor denken overkwaliteitszorg binnen het onderwijs en in het pedagogisch-didactischdenken in het algemeen. Of nu zo’n publicatie de dagelijkse onder-wijspraktijk beïnvloedt? Onze gegevens over welbevinden op schoolkunnen alvast leerkrachten aan het denken zetten. Bovendien past depublicatie in een beleid van kwaliteitszorg op het niveau van hetonderwijsbeleid. Ze is bedoeld als een instrument om enerzijdsonderwijsfenomenen te documenteren en te analyseren en anderzijdsom op basis daarvan aanzetten te geven om bepaaldeonderwijsaspecten eventueel te verbeteren.» ■

• Vlaamse onderwijsindicatoren in internationaal per-spectief - editie 1998 - departement Onder-wijs - afdeling Begroting en Gege-vensbeheer - Reacties en feedback:tel 02-210 51 27 (algemeen secre-tariaat) - fax 02-210 53 72 -abg.onderwijs@ond.vlaanderen.be• De publicatie kost 450␣ fr. - Ver-koop: afdeling Informatie en Do-cumentatie - cel Publicaties -Koningsstraat 71 - 1000 Brussel- tel 02-219 94 36 - fax 02-21977 73 - publicaties.onderwijs@ond.vlaanderen.be• Gratis voor lezers van Klasse- Er liggen twintig exempla-ren van de Vlaamse indicato-ren klaar voor u. Vraag op eengele briefkaart wat u zou willenweten over het onderwijs in onzebuurlanden - Klasse (Vlaamse indica-toren) - Koningsstraat 138 - 1000 Brussel

KLASSE NR.87 11

Onze kinderen staanvoor de langsteschoolloopbaan.

12 KLASSE NR.87

■ BEGROTING

Wat doet de Vlaamse overheid met 1000 frank?1. onderwijs ................................................................. 429␣ fr.2. lokale besturen ........................................................ 101␣ fr.3. welzijn ....................................................................... 88␣ fr.4. openbare werken en verkeer ..................................... 80␣ fr.5. financieel beheer (provincies, rente…) ..................... 63␣ fr.6. werkgelegenheid........................................................ 50␣ fr.7. parlement, regering, administratie ........................... 49␣ fr.8. wetenschapsbeleid ..................................................... 25␣ fr.9. cultuur ....................................................................... 24␣ fr.10. sociale huisvesting .................................................. 20␣ fr.11. volksgezondheid ..................................................... 20␣ fr.12. economie & landbouw............................................ 19␣ fr.13. leefmilieu (zonder MINA-fonds) ............................. 18␣ fr.14. media ....................................................................... 14␣ fr.In 1998 worden de uitgaven van de Vlaamse overheid ge-raamd op 571,7 miljard frank. (Bron: Het Centenblaadje ’98)

■ HOGESCHOOLONDERWIJS

Kans verkeken voor kineDe opleiding kinesitherapiewordt hervormd. Dat is nodigomdat een federale wet uit 1995voor de toegang tot het be-roep van kinesitherapeut eenopleidingsduur van vier jaarvoorschrijft. Tot vorig acade-miejaar duurde die aan de ho-gescholen nog drie jaar. Diewordt nu op vier jaar gebrachten ze leidt tot het diploma vanlicentiaat in de kinesitherapie.Aan de universiteiten zal deopleiding vijf jaar duren enverwerven de afgestudeerdenhet diploma van licentiaat inde kinesitherapie en de revali-datiewetenschappen. De KUL,RUG en VUB verzekeren deuniversitaire opleiding vanafhet academiejaar 1999-2000.Vanaf dit academiejaar orga-niseren de Katholieke Hoge-school Brugge-Oostende, de Ka-tholieke Hogeschool voor Ge-zondheidszorg Oost-Vlaande-ren, de Vlaamse Autonome Ho-geschool Antwerpen en de Pro-vinciale Hogeschool Limburgde vierjarige opleiding. Politi-ci van de oppositie betreurendat de kans werd verkeken omeen einde te maken aan dedubbele kine-opleiding, één aande hogescholen en één aan deuniversiteiten.

■ BASISONDERWIJS

Nieuwe regeling voorgetuigschriftenVanaf dit schooljaar is er eennieuwe regeling om getuig-schriften uit te reiken aan heteind van het gewoon en hetbuitengewoon basisonderwijs.Schoolbesturen kunnen aaneen regelmatig ingeschrevenleerling een getuigschrift ba-sisonderwijs uitreiken als hijin voldoende mate de doelendie in het leerplan (hande-lingsplan voor het buitenge-woon onderwijs) zijn opge-nomen, heeft bereikt. De nieu-we procedure vereist dat deschool voor elke leerling eendossier aanlegt. Dit bevat naastbasisgegevens een synthese vande schoolrapporten en/of eva-luaties van het lopende enhet voorafgaande schooljaar.Ook zit er een schriftelijke be-oordeling in van de leerkrachtdie tijdens het laatste school-jaar het meest aantal lestijdenaan de leerling gaf. Na 20 junien voor het einde van hetschooljaar beslist de klassen-raad bij meerderheid van stem-men op basis van de docu-menten in dit dossier over detoekenning van het getuig-schrift basisonderwijs. Exa-mens zijn niet verplicht, maardat was vroeger ook al niet.

Voortaan een klas-senraad in het ba-sisonderwijs.

■ KLEUTERS

Instapleeftijd in discussieKleuters zouden pas vanaf driejaar naar de kleuterklas mo-gen. In 1977 vroeg de Vlaamseregering alle nodige maatrege-len te nemen om de invoeringvan de hogere instapleeftijd van2,5 naar drie jaar voor te berei-den. Voorlopig ontbreekt daar-over ernstig studiewerk. De enendenken dat 2,5 jaar te jong isvoor de school. De anderenzeggen dat ouders de schoolniet mogen verwarren met kin-deropvang. Het Centrum voorBevolkings- en Gezinsstudies(CBGS) zegt dat de verhogingnadelig zou zijn voor kinderenuit kansarme gezinnen. Voortszijn er negatieve financiële ge-volgen voor de gezinnen. Dekleuterschool is gratis, voor kin-deropvang moet je betalen. Geldom hun peuters naar kwalita-tief hoogstaande opvanginitia-tieven te sturen, hebben kans-arme ouders nu eenmaal niet.Nu wil de Vlaamse regering nadiepgaand onderzoek met ken-nis van zaken op een later tijd-stip een beslissing nemen.

■ MIGRANTEN

Toegevoegde goedkopewerkkrachtenTweeëntwintig jonge al-lochtonen van diverse her-komst behalen een diplo-ma van kleuterleidster. Hunopleiding duurde vijf inplaats van drie jaar omdatze halftijds studeerden enhalftijds werkten. Dit pro-ject groeide vanuit de be-kommernis om allochtonekinderen beter te begelei-den en te oriënteren en omde ouders meer bij het on-derwijsgebeuren te betrek-ken. Onze bevolking bestaatvoor tien procent uit men-sen van allochtone her-komst. Maar slechts weini-gen studeren voor leraar.In 1990 werden vijftig ge-subsidieerde contractuelen(GECO) toegekend aan kleu-terscholen met een grootaantal migrantenkinderen. Deze GECO’s waren zelf migran-ten die zo een brug sloegen tussen de school en de migranten-gemeenschap. Vanaf 1993 werden deze interculturele medewer-kers in het basisonderwijs verplicht om halftijds pedagogischhoger onderwijs te volgen om zo een diploma van kleuterleid-ster te behalen. Van de 39 starters haalden 22 het. Na hunafstuderen zouden ze een anciënniteit van twee jaar krijgen,besliste in 1996 het Vlaams Parlement. Dit moest verhinderendat ze werkloos zouden worden van het moment dat ze nietlanger toegevoegde goedkope werkkrachten waren voor descholen. Deze maatregel ontlokte klachten, onder meer enke-le tijdelijke kleuterleidsters schreven een open brief. Door depositieve discriminatie zouden de migrantenvrouwen makkelij-ker aan een vaste job geraken dan de Belgische afgestudeer-den. Ook het Vlaams Secretariaat van het Katholiek Onder-wijs (VSKO) vocht de maatregel aan bij het Arbitragehof maarkreeg geen gelijk. Het hof oordeelde dat «de vrijheid vanonderwijs moet wijken voor maatschappelijke noodwendig-heden».Dit bijzonder opleidingsprogramma is eenmalig. Het departe-ment beoogt wel een betere begeleiding van de allochtonestudenten in de gewone driejarige opleiding.

Tien procent van onze bevolkingheeft een allochtone herkomst,maar we vinden ze nauwelijksterug in de lerarenopleiding.

KLASSE NR.87 13

■ HERVORMING

De nieuwe Argo-scholenDe Autonome Raad voorhet Gemeenschapsonder-wijs (Argo) krijgt een nieu-we drieledige structuur: oplokaal niveau, op tussen-niveau met de scholengroe-pen en op het niveau vande Vlaamse Gemeenschapmet de centrale Raad. Vijfpolitieke partijen (CVP, SP,VLD, VU en Agalev) on-dertekenden daarover eenpolitiek akkoord. Depolitisering en meer autonomie voor deschoolbesturen zijn twee sleutelwoorden in het voorstel vanbijzonder decreet over het gemeenschapsonderwijs.Op het lokale niveau van de school verandert er het minst. Deschooldirecteur beslist over de pedagogische lijn. Een schoolraadadviseert hem daarin. Die telt acht leden: drie uit en door deouders verkozen, drie uit en door het personeel en twee gecoöp-teerden uit de sociale, economische en culturele milieus. Nie-mand van de leden mag een politiek of een vakbondsmandaathebben. Slechte schooldirecteurs kunnen worden afgezet. Dat isnieuw. Tal van directeurs zijn overigens gekant tegen het voor-stel om van de directeursfunctie een tijdelijk mandaat te maken.Helemaal nieuw in de Argo-structuur zijn de scholengroepen,die bestaan uit verschillende basis- en secundaire scholen. Descholengroep is de inrichtende macht. De groep is bevoegdvoor pedagogisch, personeels-, financieel en materieel beleid.Een algemene vergadering (met afgevaardigden van elke school-raad), een raad van bestuur (verkozen door de schoolraden)en een tijdelijke algemeen directeur, bijgestaan door eencollege van directeurs, besturen de schoolgroep. Op dit tus-senniveau komt er dus meer autonomie.De afgeslankte Raad bewaakt de vrije keuze en de kwaliteit vanhet gemeenschapsonderwijs. Hij beslist over investeringen engrote infrastructuurwerken. Nu wijzen de politieke partijen dehelft van de twaalf leden van de centrale Argo-Raad aan. In de lijnvan de depolitisering worden in de toekomst tien van de vijftienleden rechtstreeks verkozen: vijf door de ouders, vijf door direc-ties en personeel. De universiteiten met een pedagogische facul-teit wijzen drie leden aan, de Vlaamse autonome hogescholentwee. Ook hier mogen de leden geen politiek mandaat bekleden.Het dagelijks beleid berust bij een afgevaardigd bestuurder, eenprofessionele manager, geselecteerd door een extern bureau.De invoering van de nieuwe organisatie start op 1 april 1999 eneindigt met de samenstelling van de Raad op 1 januari 2003.De publicatie Hervorming Gemeenschapsonderwijs bevat de tekstvan het politiek akkoord van 18 juni ‘98. Geïnteresseerden kunnen gratiseen exemplaar verkrijgen bij: departement Onderwijs - afdeling Informa-tie en Documentatie - cel Publicaties - Koningsstraat 71 - 1000 Brussel -fax 02-219 77 73 - publicaties.onderwijs@ond.vlaanderen.be

Niets gemist?■ Gent maakt voortaan

een samenvatting van dedoorlichtingsverslagen van

de onderwijsinspectie overhet stedelijk onderwijs open-baar. Dat is een primeur inVlaanderen. Het inzagerechtis een ruggensteun voor deouders bij de schoolkeuze voorhun kind, vindt het Gentsestadsbestuur.■ Paul Martens, ingenieur endirecteur van de KatholiekeHogeschool Kempen beoor-deelt voortaan als bijzondercommissaris het studie-aanbodvan de Vlaamse hogescho-len. Het doel is de kwaliteitervan verbeteren en ernaar stre-ven in elk studiedomein eenbeperkt aantal internationaalcompetitieve opleidingen aante bieden. De Leuvense ere-rector Roger Dillemans vervulteen gelijksoortige opdrachtvoor de universiteiten.■ Vanaf dit academiejaar wor-den de studietoelagen voorhet hoger onderwijs automa-tisch geïndexeerd. Dit wil zeg-gen dat de indexering van destudietoelage voortaan gekop-peld wordt aan het algemeencijfer van de gezondheidsin-dex. Intussen gaat ook de in-komensgrens, die recht geeftop de hoogste studietoelage,eenmalig met tien procent naaromhoog. Dat is voor de Vlaam-se regering een jaarlijkse meer-kost van 80 miljoen frank.■ De Vlaamse Onderwijsraad(Vlor) wil dat meer allochto-ne jongeren leraar worden.Er was al een project voor deopleiding van allochtone kleu-terleidsters, maar dit was een-malig en liep na vijf jaar af.Waarom zo weinig allochto-nen leraar willen worden, isnog niet onderzocht, stelt deraad vast. Volgens de raadmag de lerarenopleiding bestmeer multicultureel worden.■ Tijdens de eerste sessie vanhet toelatingsexamen voorde studie van (tand)arts isminder dan een derde van de693 deelnemers geslaagd. Demeesten faalden in de proefdie peilt naar informatie ver-werven en verwerken. De kan-didaat-studenten missen voor-al inzicht en zijn te gefixeerdop van buiten leren.■ De Franstalige gemeenschaphervormt haar basisonderwijs.Volgens het plan worden te-gen 2005 de wedden vankleuterleiders en onderwij-

zers afgestemd op die vande regenten.

■ ZORGVERBREDING

Een vijfde leerbedreigdDit schooljaar krijgen ongeveer 800 basisscholen extra lestijdenwaarmee ze autochtone leerbedreigde en kansarme leerlingenbeter kunnen begeleiden. De projecten zorgverbreding in hetgewoon basisonderwijs, die vroeger door rondzendbrieven gere-geld werden, zijn voor twee opeenvolgende schooljaren in eenbesluit vastgelegd. Het project is een antwoord op de vaststellingdat een vijfde tot een vierde van alle leerlingen in de basisschoolop een of andere wijze leerbedreigd is en dat ongeveer 17 procentvan de leerlingen op het einde van het basisonderwijs eenleerachterstand oploopt. Voor die kinderen wil het project eenbreder doorlopend geheel aan onderwijszorg tot stand brengen.Dit kan door binnenklasdifferentiatie te creëren en het didac-tisch arsenaal tijdens de overstap van kleuter- naar lagere schoolaan te vullen. Bovenop de 657 miljoen die hiervoor de vorigeschooljaren al ter beschikking was, wordt voor dit schooljaar nogvoorzien in een bijkomend budget van 100 miljoen frank.

■ INFORMATICAPROJECT

Computers voor iedereenTegen 2002 staat in elke schooléén computer per tien leerlin-gen. Dat is althans het eind-doel van het actieprogrammaPC/Kadee. De doelgroepen vanPC/Kadee zijn de vierde, vijf-de en zesde klas van het basis-onderwijs en het hele secun-dair onderwijs. Dit jaar zijneerst de basisscholen aan debeurt. De 2377 lagere scholenin Vlaanderen en Brussel krij-gen een subsidie van 675 frankper leerling. Deze subsidiemogen ze naar keuze gebrui-ken voor hardware, softwareen vorming van leerkrachten.Vanaf 1999 doen ook de se-cundaire scholen mee. Het heleactieprogramma kost ruim 2,6miljard frank. PC/Kadee startmet een begroting van 289miljoen frank. Nadien looptdit bedrag fors op tot gemid-deld 790 miljoen frank per jaar.Met PC/Kadee trekt de Vlaam-se regering volop de kaart vancomputerondersteund onder-wijs. De overheid beschouwtde computer als een leermid-del naast alle andere. Moderneinformatie- en communicatietech-nologie (ICT) ondersteunt nieu-we onderwijsvormen. Het on-derwijs gaat nieuwe wegen op.De rol van de leerkracht ver-schuift van kennisoverdragernaar leerbegeleider, daarin on-dersteund door de nodige ICT.Via deze grootschalige actie zetde overheid de scholen er reso-luut toe aan om de basisinfra-structuur voor ICT in huis tehalen. Daarmee vermijden scho-len dat er een onderwijs mettwee snelheden zou ontstaan:voor kinderen die wél de kanskrijgen met computers te wer-ken en voor anderen. Intussenroept de Vlaamse regering debedrijfswereld op om het peter-schap over een of meer scho-len op te nemen. Bedrijven kun-nen scholen begeleiden in deuitbouw van een goede com-puterinfrastructuur. School enbedrijf kunnen ook inhoude-lijk samenwerken.

Over vier jaarheeft elke schoolten minste ééncomputer pertien leerlingen.

14 KLASSE NR.87

Het Vlaams Parlementkeurt het ontwerp omhet secundair onderwijste hervormen goed. Vanafseptember 1999 moetende leerlingen er makke-

lijker de juiste weg invinden. Dat is één vanvijf belangrijke vernieu-wingen.

1. Het secundair onderwijs maakthet studieaanbod doorzichtiger.

Vandaag zijn er 415 structuuronderdelen (on-derverdelingen in het studieaanbod zoals basisop-ties, beroepenvelden en studierichtingen). Vooralin het TSO en BSO verdwijnen te specialistische ofminder belangrijke studierichtingen, zoals riet-en vlechtwerk. De Vlaamse regering stelt nu eenuitvoeringsbesluit op om vanaf september 1999het studieaanbod geleidelijk te herschikken en teverminderen. Tegen september 2004 blijven 29studiegebieden over, waarin 338 structuuronder-delen een plaats krijgen.

De tweede graad van het algemeen secundaironderwijs versterkt de basisvorming voor moder-ne talen en wiskunde. Dit wordt vastgelegd in deeindtermen. De studierichting menswetenschap-pen verdwijnt. In de plaats komt humane weten-schappen, een richting die meer abstraherend den-ken omvat en daardoor meer beantwoordt aan dedoelstellingen van het ASO.

Het BSO wordt gemodulariseerd. Per modulekunnen de leerlingen een deelcertificaat behalen.Daardoor verhogen ze hun kansen op de arbeids-markt (zie Klasse nr. 79).

2. Scholengemeenschappen spre-ken af over hun studieaanbod.

Het nieuwe decreet moedigt secundaire scho-len aan om vrijwillig samen te werken in eenscholengemeenschap (SG). Dat kan binnen 45onderwijszones en onder bepaalde voorwaardenook over twee of drie aangrenzende heen. De drienetten (gemeenschapsonderwijs, gesubsidieerdofficieel onderwijs en gesubsidieerd vrij onder-wijs) kunnen in elke onderwijszone één of meerSG’s vormen. Dat kan binnen een net en zelfs overde netten heen gebeuren. Het gemeenschapson-derwijs mag maximum 80 SG’s hebben, het ge-subsidieerd officieel (gemeentelijk, stedelijk enprovinciaal) maximum 29, het gesubsidieerd con-fessioneel vrij (overwegend katholiek) maximum120 en het gesubsidieerd niet-confessioneel vrijonderwijs (Steinerscholen e.d.) maximum 5.

Een SG staat in voor een evenwichtig, goedgestructureerd multisectoraal studieaanbod, eventueelgespreid over de verschillende instellingen. Daar-voor biedt elke SG, naast een volledige eerste graad,in de tweede en de derde graad drie onderwijsvor-men aan: ASO met ten minste drie studierichtingen,TSO en BSO met elk ten minste twee studiegebiedendie dezelfde mogen zijn. Voor ouders en leerlingenmoet dit aanbod overzichtelijk zijn. Dit niet-concur-rentiële aanbod maakt een objectieve oriëntering enbegeleiding van leerlingen mogelijk. Nu heeft eenschool nog de neiging een leerling te oriënteren naar

een richting die ze zelf aanbiedt. Ze wil immers geenleerlingen verliezen. Met de mogelijkheden van hetnieuwe decreet kunnen ze leerlingen naar een meergepaste richting sturen in de ruimere SG. Het leer-lingenaantal voor de SG blijft dan immers hetzelfde.

Scholen die in een SG stappen, krijgen voorde-len. Hun rationalisatienorm (het minimum aantal

leerlingen dat nodig is om de school te behouden)vermindert met vijftien procent t.o.v. de basis-norm. Zij kunnen naar elkaar vrij lestijden over-dragen. Ook voor de personeelsomkadering ge-nieten de SG’s verscheidene voordelen.

3. Het totale Vlaamse onderwijs-aanbod krijgt een nieuwe ordening.

Ongeacht het leerlingenaantal gaat tegen het schooljaar2004-2005 van het pakket uren-leraar dat de schoolkrijgt 2,5 procent af in vergelijking met het referen-tiejaar ‘97-’98. Elke inrichtende macht kiest zelf hoeze dat doet: fusies doorvoeren, structuuronderdelenoverhevelen of het studieaanbod in een scholenge-meenschap herschikken. Voor de Nederlandstaligesecundaire scholen in het Brusselse (die deel uitma-ken van een SG) en in gebieden met minder dan 125inwoners/km2 (Veurne, Diksmuide en St. Laureins)gaat het pakket uren-leerkracht omhoog, met 0,1uur per leerling voor de eerste graad en 0,2 voor devolgende graden. Deze meeruitgave van ongeveer100 miljoen frank komt bovenop de bestaande extraomkadering voor Brussel en de landelijke gebieden.

4. Schoolbesturen kunnen een zelf-standiger personeelsbeleid voeren.

Een scholengemeenschap legt afspraken vastover het personeelsbeleid: criteria om personeels-leden aan te werven en hun functioneren te eva-lueren. Vanaf september 2004 voert het schoolbe-stuur de functiebeschrijving in als instrument indat personeelsbeleid. De evaluatie, ten minste omde drie jaar, begint pas in 2006. Er wordt namelijknog gewerkt aan een beroepsprocedure. Een colle-ge van beroep zou de rechten van de verdedigingmoeten garanderen als een personeelslid bij eenevaluatie een ‘onvoldoende’ krijgt.

Vanaf september 1999 wordt elke nieuwe aan-stelling in het bevorderingsambt van directeur toe-gewezen bij mandaat van onbepaalde duur. De loka-le raad of de inrichtende macht kan evenwel eendirecteur onder bepaalde voorwaarden afzetten.

5. De netten krijgen een evenwich-tiger verdeling van de werkings-middelen.

Het gesubsidieerd onderwijs krijgt geleidelijk meerwerkingsmiddelen. De huidige verhouding is 100voor het gemeenschapsonderwijs tegen 53,9 en 51,3voor respectievelijk het officieel en het vrij gesubsidi-eerd onderwijs. In 2007 krijgt het gesubsidieerdonderwijs gemiddeld 76 frank voor elke 100 frankdie de overheid voor het gemeenschapsonderwijsuitgeeft. Deze verdeelsleutel geldt in afwachting vande resultaten van een wetenschappelijke studie overde objectiveerbare verschillen tussen de netten. ■

H E R V O R M I N G

Deevaluatie is voor

later

Canon-CultuurdagenU hoeft niet altijd zelf het buskruit uit te vinden. In deduizenden scholen die Vlaanderen rijk is, florerental van initiatieven en projecten die cultuur in de

klas brengen. Niet enkel omdat deeindtermen het zo willen, maar omdatzowel leerlingen als leraars er enthou-siast en verrijkt uitkomen. Vier dagenlang tonen scholen u graag hoe ze ditaanpakken. Veertig gevarieerde werk-momenten en demonstraties die u in-spiratie meegeven voor de rest van hetjaar. Dit zijn de derde Canon-Cultuur-dagen voor leraars. Op 16, 17, 18 en19 november kan u er gratis naartoe.Vraag de kosteloze programmabrochu-re aan en maak uw keuze. De deurenstaan voor u open, er is geen limiet.

Cultuurdagen met Klasse A

De Canon-cultuurdagen groeien uit de kleren. Met meer danduizend collega’s was u er al bij op de twee vorige edities en hetVlaamse onderwijs heeft het geweten. Steeds meer scholenwerken samen en inspireren zich op elkaars ideeën. Ze doen datover onderwijsvormen, -niveaus en -netten heen. Ze spreidenprojecten over meerdere jaren uit en integreren ze in het gewoneschoolleven. Ook ouders participeren meer dan vroeger…Signalen te over dat cultuur op school geen eendagsvlieg is.Voor de derde editie van de cultuurdagen kan u terecht invier grote culturele centra gespreid over heel Vlaanderen.Op 16 november bent u welkom in Beveren, op 17november in Tielt, op 18 november in Ternat en op 19november in Heusden-Zolder. Dagelijks kan u deelnemenaan drie werkmomenten. Daarnaast is er vrij bezoek aande markt en er is een cafetaria. Elke cultuurdag begint om9 uur en eindigt om 16.30 uur met een kunstig slotmo-ment. Vul de bon in en stuur hem naar Canon. Per kerendepost ontvangt u een gedetailleerde brochure van decultuurdag(en) van uw keuze. Hieropkan u de activiteiten aanduiden waar-aan u wil deelnemen en uw inschrij-ving bevestigen.Wat mag u tijdens de Canon-cultuurda-gen verwachten?• De praktijk is troef tijdens de werkmo-werkmo-werkmo-werkmo-werkmo-mentenmentenmentenmentenmenten. Veertig scholen vertellen hoe zeeen cultureel project concreet hebben aan-gepakt. U kijkt als het ware mee achter deschermen naar bedoeling, voorbereiding,werkvormen en problemen. U hoort eenverhaal over financiering en de reactiesvan collega’s en directie. Over organisa-torische aspecten en de aansluiting ophet leerplan. Over de meerwaarde voorleerlingen en leerkrachten. Alles in woorden beeld. Aansluitend is er de zoektocht

naar transfer: vragen,opmerkingen, nadenkenrond Hoe-breng-ik-zo’n-thema-in-mijn-school. Een medewerker vaneen cultureel centrum of daarbuiten helpt udaarbij.Een greep uit het aanbod: een boekenboxvoor peuters, eigen poëzie als voorstellingen tentoonstelling, een project met dierenover mensen, theaterhuizen rond Molière,kunstig lassen met metaal, een eigen WestSide Story, Cobra als schoolproject, foto’s enteksten om de wereld van andersvaliden teverkennen enz.

Er zijn drie werkmomen-ten per dag. Ze durenongeveer een uur en eenkwartier. Dit jaar zijn erook speciale werkmomentenvoor directies en beleids-mensen. Tijdens twee vande vier dagen vertellendirecties waarom zij kunsten cultuur belangrijk vin-den op school.• De marktmarktmarktmarktmarkt biedt u dekans op eigen tempo opontdekking te gaan. Hieris het freewheelen tussende talrijke organisaties dieu graag hun kunstzinnige initiatieven uit de doeken doen.Vrijblijvend, want het motto luidt: geen contracten maar contac-ten. U vindt er ongetwijfeld die instelling, die werkmethode of

dat materiaal waar u al een tijd naar opzoek was. Snuister in het aanbod metluisterend oor, vragende stem en eengrote boekentas om uw documentatie inop te bergen.• Elke cultuurdag eindigt met een kunstigslotmomentslotmomentslotmomentslotmomentslotmoment. U krijgt ook een brochuremet enkele boeiende essays van onder-wijsmensen over de zin van cultuur in deschool. Daarbij artikels over cultuur enonderwijs om uw fantasie te prikkelen.• Dagelijks krijgen drie culturele polenculturele polenculturele polenculturele polenculturele polenextra aandacht: leesbevordering, cultureelerfgoed en professionele kunsthuizen enhun link met scholen.• Natuurlijk kan u ook ter plaatse lunchen.De prijzen zijn alvast democratisch. U vindtuw gading in het cafetariacafetariacafetariacafetariacafetaria, meteen ookeen ontmoetingsplaats. Hier kan u infor-meel ideeën doorgeven, van gedachtenwisselen, contacten leggen.

De Canon-cultuurdagen zijn een initiatief van Canon, decultuurcel van het departement Onderwijs, in samenwerking metde deelnemende culturele centra, de Federatie van VlaamseCulturele Centra en Klasse. De cultuurdagen willen kunst encultuur in het onderwijs ter sprake brengen via dialoog enuitwisseling tussen school enerzijds en kunstenaars en cultuur-werkers anderzijds. Afwisselend organiseert Canon jaarlijks decultuurdagen en het project Meesterstukken.Info: Piet Convents - Canon Cultuurcel - Koningsstraat 138- 5de verdieping - 1000 Brussel - tel 02-211 45 65 of 02-211 46 59 - fax 02-211 45 52

A = algemeen, B = basisonderwijs, S = secundair en hoger onderwijs16 KLASSE NR.87

HET KANON VAN CANONµ Ik zeg JA tegen cultuur. Stuur mij gratis het

volledige programma en een definitieve in-schrijvingsstrook voor de volgende Canon-cultuurdag(en) (kruis één of meer vakjes aan):□ maandag 16 november (cc Ter Vesten,

Beveren)□ dinsdag 17 november (cc Gildhof, Tielt)□ woensdag 18 november (cc De Ploter,

Ternat)□ donderdag 19 november (cc Heusden-

Zolder)□ Ik kan niet komen, maar ontvang wel

graag de gratis brochure (wordt na decultuurdagen opgestuurd)

Naam: ...........................................................

Adres: ............................................................

.....................................................................

School: ...........................................................

Functie: ..........................................................

Onderwijsniveau: kleuter/ basis/ secundair / hoger

Stuur deze bon volledig ingevuld naar - CANON- Cultuurdagen - Koningsstraat 138 - 1000Brussel. In de loop van de maand septemberontvangt u het volledige programma van uwgewenste cultuurdag(en) met definitieve in-schrijvingsstrook.

(advertentie)

SchoolNET A

Een InternetsiteInternetsiteInternetsiteInternetsiteInternetsite van, voor en over hetNederlandstalig onderwijs, dat is SchoolNET(voor leerkrachten, directies, ouders énleerlingen). Onderwijsactualiteit, uitstap-pendatabank, informatie over scholen,bedrijven, bibliotheken, lesmateriaal...: evensurfen naar www.digilife.be/schoolnetwww.digilife.be/schoolnetwww.digilife.be/schoolnetwww.digilife.be/schoolnetwww.digilife.be/schoolnet,een initiatief van Astronomische Contact-groep vzw, Volwassenenonderwijs West-hoek-Westkust vzw en AP&P. Naast dewebsite is er ook een SchoolNET-netwerk,een communicatienetwerkcommunicatienetwerkcommunicatienetwerkcommunicatienetwerkcommunicatienetwerk van ISDN-routes en leased-lines tussen een vijftien-tal scholen in West-Vlaanderen. Ook uwschool kan hierop aansluiten.Hebt u informatie (nieuwtjes, lesmateriaal,links op het Internet...) die u op SchoolNETwil zien? Wil u graag aansluiten? Alles iswelkom bij SchoolNET - Kalfvaart 5 - 8900Ieper - tel 057-21 83 18 - fax 057-21 5981 - mailto:bine@digilife.be - www.digilife.be/schoolnet.

18 KLASSE NR.87

KALMTHOUT VOOR LEERKRACHTENµ Ja, ik wil graag kennismaken met educatief

Kalmthout op zaterdag 17 oktober

Ik kom (omcirkel) alleen / met collega / partner.

Ik kom om (omcirkel het tijdstip van uw voorkeur)10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 uur.

Naam: ...........................................................

Adres: ............................................................

.....................................................................

School: ...........................................................

Onderwijsniveau: kleuter/ lager/ secundair / hoger

Kleef deze originele bon volledig ingevuld op een gelebriefkaart die u aan uzelf adresseert. Stuur de kaart in eengesloten envelop naar de Dienst voor Toerisme en dit vóór7 oktober. Dienst voor Toerisme - Infodag voor leerkrach-ten - Putsesteenweg 131 - 2920 Kalmthout

Kalmthout met Klasse A

Wie Kalmthout zegt, zegt de Kalmthoutse Heide, uitgestrektKempisch natuurreservaat met typische fauna en flora. Jaarlijksgaan duizenden leerlingen er op natuurverkenning. Maar alshet op educatieve uitstappen aankomt, heeft Kalmthout nogheel wat meer in zijn mars. Zoals het Provinciaal Suske en WiskeKindermuseum, het Arboretum, het Bijenteeltmuseum en hetnatuureducatief centrum De Vroente.Op zaterdag 17 oktober, doorlopend van 10 tot 16 uur, bentu, met collega of partner, van harte welkom in Kalmthout.Afspraak in het gebouw van de Dienst voor Toerisme en hetnatuureducatief centrum De Vroente. Pendelbussen voerenu gratis naar de andere lokaties (en ze brengen u ook terug).Overal krijgt u toelichting over de mogelijkheden voor klasen school. Op elke lokatie liggen infobladen en foldersklaar. Deze actie kost u niets. Vul de bon in, kleef hem op eengele briefkaart die u aan uzelf adresseert en stuur die in eenenvelop naar de Dienst voor Toerisme. Wie zijn gelebriefkaart afgestempeld terugkrijgt, heeft meteen een vrij-geleide in handen voor alle activiteiten van die dag.

Uw Kalmthoutse dag begint in het natuuredu-catief centrum De Vroente. Daar is ook hetBijenteeltmuseum gevestigd. Om het halfuurvertrekken hier gemeentelijke pendelbussennaar het Suske en Wiske Kindermuseum ennaar het Arboretum. Instappen naar believen.Wat u bezichtigt en wanneer u dat doet,bepaalt u grotendeels zelf. Zolang u uw zelfgekozen aanvangsuur maar respecteert. Eenoverzicht van het aanbod:1. Het natuureducatief centrum 1. Het natuureducatief centrum 1. Het natuureducatief centrum 1. Het natuureducatief centrum 1. Het natuureducatief centrum De Vroente,De Vroente,De Vroente,De Vroente,De Vroente,gloednieuw natuureducatief centrum van deVlaamse overheid, verzorgt activiteiten rondnatuur en milieu. Het wemelt er van de actievekijk-, luister- en doe-momenten, want het mottoluidt: leren is ervaren. Naast een permanentetentoonstelling biedt het NEC een goed uitgerustklaslokaal aan, een veldlabo, een documenta-tiecentrum en een polyvalente ruimte. Van hieruitkan u de biotopen van de heide verkennen,oriëntatie-oefeningen inlassen, honinganalysesuitvoeren enz. Studenten hoger onderwijs kun-nen hier terecht voor eindwerken over natuur- enmilueu-educatie en alternatieve stages.Een bezoek aan het NEC kost per leerling

(alle onderwijsniveaus) 25␣ fr. voor een uur, 50␣ fr. voor eenhalve en 70␣ fr. voor een hele dag. Tussen 1 april en 31oktober is het open op weekdagen van 9 tot 16 uur, opzaterdag en zondag van 14 tot 17 uur, en gesloten opmaandag- en vrijdagvoormiddag. Groepen kunnen het helejaar door binnen op afspraak. Adres: Putsesteenweg 129 -2920 Kalmthout - tel 03-666 12 28 - fax 03-666 12 302. 2. 2. 2. 2. In het Bijenteeltmuseum Bijenteeltmuseum Bijenteeltmuseum Bijenteeltmuseum Bijenteeltmuseum maakt u kennis met dansendebijen, een geparfumeerde koningin en een kasteel van duizendkamers. De rode loper ligt uit in de wereld van de imker, de zichdik vretende darren en hun vijanden. Maak kennis met hetoudste geneesmiddel en de eerste snoepjes, met de bijenwo-ningen van vroeger en nu, met de biologie van de bij. Bekijk dekleinste honingproducent met het oog van een kunstenaar... Opanderhalf uur tijd weet u alles over de bijen en hun habitat.Openingsuren: zondag van 14 tot 17 uur (november - maart);zaterdag en zondag van 10 tot 17 uur (april, mei, juni,september, oktober); elke dag van 10 tot 17 uur (paasvakan-tie, julie en augustus). ‘s Maandags gesloten. Een groepsbe-zoek met gids kan altijd, zij het op afspraak. In groep betalenkinderen van 6 tot 12 jaar 25␣ fr., 12-plussers en volwassenen50␣ fr. Een gidsbeurt kost 600␣ fr. Adres: Putsesteenweg 131 -2920 Kalmthout - tel/fax 03-666 61 013. 3. 3. 3. 3. Het Provinciaal Suske en Wiske Kindermuseum, Provinciaal Suske en Wiske Kindermuseum, Provinciaal Suske en Wiske Kindermuseum, Provinciaal Suske en Wiske Kindermuseum, Provinciaal Suske en Wiske Kindermuseum, devoormalige villa van Willy Vandersteen, wijdt u met panelen enkijkkasten in in het oeuvre van de beroemde striptekenaar. In detoren van professor Barabas kijkt u naar de video Hoe maaktmen een strip. Beelden manipuleren kan u op de computer. Hierkunnen leerlingen portretschilderen, boetseren, geluiden oppapier zetten, toneel spelen of zelf een strip tekenen. Creatief inde klas met Suske en Wiske. Of Lambik ook van de partij is?Het museum is een educatief project voor de tweede en derdegraad van het basisonderwijs. Een bezoek van drie uur kost

50␣ fr. per leerling. Minimum 12 en maximum 24 kinderen pergroep en reservatie op afspraak. Adres: Beauvoislaan 98 -2920 Kalmthout - tel 03-666 64 85 - fax 03-666 64 894. 4. 4. 4. 4. Schoonheid in elk seizoen, daar gaat het om in het 24voetbalvelden grote ArboretumArboretumArboretumArboretumArboretum. Oorspronkelijk was dit eenplantenkwekerij. Daarvan getuigen nog de oudste, intussenzeldzaam geworden bomen, struiken en kruidachtigen. Deheidegrond is selectief en dus is dit vooral het terrein van derhododendron, de magnolia, de hamamelis, de conifeer… Sinds1986 is het Arboretum een provinciaal domein.Het Arboretum staat open voor alle onderwijsniveaus. Het is alledagen toegankelijk van 9 tot 17 uur (werkdagen) en van 10 tot17 uur (zaterdag, zon- en feestdagen). Op zondagen enwettelijke feestdagen zijn er geleide wandelingen om 11 en 14uur. Op de eerste zondag van mei tot augustus ook om 19 uur.Een bezoek met gids duurt ongeveer anderhalf uur. 6- tot 14-jarigen betalen 25␣ fr., 14-plussers en volwassenen 50␣ fr. Dit zijngroepstarieven. Een gids (op aanvraag) kost 1000␣ fr. Info: Heuvel2 - 2920 Kalmthout - tel 03-666 67 41 - fax 03-666 33 96Deze infodag is bedoeld voor leerkrachten (en eventueel hunpartner of een collega). Niet voor kinderen dus. Bovendien zijnKlasse-acties snel volgeboekt. Verwittig dus ook de organisatieals u wel een toegangsbewijs ontvangt maar in extremis nietkan komen. U bewijst er een collega een dienst mee. Hiervoor envoor meer informatie kan u terecht bij:Tine Van Dijck - Dienst voor Toerisme - Putsesteenweg 131 -2920 Kalmthout - tel/fax 03-666 61 01

School zonder racisme A

Alle leerkrachten en leerlingen zijn op zaterdag 3 oktober welkomop de gratis promotiedag gratis promotiedag gratis promotiedag gratis promotiedag gratis promotiedag van School Zonder Racisme - ÉcoleSchool Zonder Racisme - ÉcoleSchool Zonder Racisme - ÉcoleSchool Zonder Racisme - ÉcoleSchool Zonder Racisme - ÉcoleSans RacismeSans RacismeSans RacismeSans RacismeSans Racisme: nieuwe zoektochten en doe-ateliers, film, educatie-ve spelen, creatief schrijfatelier, voorstelling jongerenweekend enz.Speciale aandacht is er voor de Koffer van mijn opa en oma inMarokko (basisonderwijs). Een kaartje of een telefoontje en u krijgtper kerende post een bevestiging en het volledige dagprogramma.School Zonder Racisme-Jongeren Tegen Racisme-Nationaalvzw - Cellebroersstraat 37 - 1000 Brussel - tel 02-511 16 36- fax 02-503 37 40 - szr-esr@glo.be - users.glo.be/srz-esr

Flubber B

Sinds begin september is de Disneyproductie Disneyproductie Disneyproductie Disneyproductie Disneyproductie FlubberFlubberFlubberFlubberFlubber ook opkoopvideokoopvideokoopvideokoopvideokoopvideo beschikbaar (in originele versie én in Nederlandsgesproken versie). Verstrooide professor Ned Brainard (RobinWilliams) fabriceert een groene, levende substantie en noemt zeFlubber. Een stel boeven proberen hem het geheim te ontfutse-len. Na een reeks spannende én komische avonturen valt allesnetjes in de plooien.Aan de videorelease is een wedstrijdwedstrijdwedstrijdwedstrijdwedstrijd gekoppeld voor alle lagerescholen. De opdracht: werk een origineel, creatief, inventief projectuit rond de thema’s uit de film. De vorm kiest u zelf (maquette,beschrijving, formule, tekening). De winnende klas krijgt eenDe winnende klas krijgt eenDe winnende klas krijgt eenDe winnende klas krijgt eenDe winnende klas krijgt eengratis dagtrip voor de hele klas (max. 50 personen) naar gratis dagtrip voor de hele klas (max. 50 personen) naar gratis dagtrip voor de hele klas (max. 50 personen) naar gratis dagtrip voor de hele klas (max. 50 personen) naar gratis dagtrip voor de hele klas (max. 50 personen) naar NewNewNewNewNewMetropolisMetropolisMetropolisMetropolisMetropolis (Amsterdam) en voor alle leerlingen een exem- (Amsterdam) en voor alle leerlingen een exem- (Amsterdam) en voor alle leerlingen een exem- (Amsterdam) en voor alle leerlingen een exem- (Amsterdam) en voor alle leerlingen een exem-plaar van de video.plaar van de video.plaar van de video.plaar van de video.plaar van de video. New Metropolis is een wetenschapscen-wetenschapscen-wetenschapscen-wetenschapscen-wetenschapscen-trumtrumtrumtrumtrum, waar interactieve opstellingen uw leerlingen uitdagen zelfaan de slag te gaan: op je eentje een fabriek besturen, surfen opInternet, speciale demonstraties, experimenten en computerspelen...U kan uw project opsturen tot 15 oktober naar onderstaandadres. In de week van 26 oktober krijgt de winnende klas hetverlossende telefoontje.Van Aerde & Partners bvba - Hilde Roelandt - Flubber - J. VanRijswijcklaan 33-35 - 2018 Antwerpen - tel 03-248 30 33 - fax03-238 02 65

(advertentie)

(advertentie)

Een overtollig mens S

Johan Knipperling is eenzaam, angstig,liefdeloos. De ziekte van Bechterew (ver-stening van de ruggengraat) maakt hembovendien zeer onhandig. Deze mono-mono-mono-mono-mono-loogloogloogloogloog van Theatergezelschap Speels isgeen jammerklacht, wél een zoektochtnaar geborgenheid, met humor, vertede-ring én heel veel fantasie. Herman Boetsspeelt dit stuk van Maarten Biesheuvel ineen regie van Ludo Busschots. De voor-stelling richt zich speciaal tot de derdegraad secundair onderwijs.Op donderdagen 24 september en 1Op donderdagen 24 september en 1Op donderdagen 24 september en 1Op donderdagen 24 september en 1Op donderdagen 24 september en 1oktober (telkens om 21 u.) kunnenoktober (telkens om 21 u.) kunnenoktober (telkens om 21 u.) kunnenoktober (telkens om 21 u.) kunnenoktober (telkens om 21 u.) kunnengeïnteresseerde leerkrachten (derdegeïnteresseerde leerkrachten (derdegeïnteresseerde leerkrachten (derdegeïnteresseerde leerkrachten (derdegeïnteresseerde leerkrachten (derdegraad SO) gratis een speciale voor-graad SO) gratis een speciale voor-graad SO) gratis een speciale voor-graad SO) gratis een speciale voor-graad SO) gratis een speciale voor-stelling bijwonen, mét nabespreking.stelling bijwonen, mét nabespreking.stelling bijwonen, mét nabespreking.stelling bijwonen, mét nabespreking.stelling bijwonen, mét nabespreking.De voorstellingen vinden plaats inDe voorstellingen vinden plaats inDe voorstellingen vinden plaats inDe voorstellingen vinden plaats inDe voorstellingen vinden plaats inCafé des Arts - Grote Markt 28 - 2500Café des Arts - Grote Markt 28 - 2500Café des Arts - Grote Markt 28 - 2500Café des Arts - Grote Markt 28 - 2500Café des Arts - Grote Markt 28 - 2500LierLierLierLierLier. Telkens zijn er 25 x 2 gratis tickets. Telkens zijn er 25 x 2 gratis tickets. Telkens zijn er 25 x 2 gratis tickets. Telkens zijn er 25 x 2 gratis tickets. Telkens zijn er 25 x 2 gratis ticketsbeschikbaar voor leerkrachten metbeschikbaar voor leerkrachten metbeschikbaar voor leerkrachten metbeschikbaar voor leerkrachten metbeschikbaar voor leerkrachten metcollega of partner. U kan reserverencollega of partner. U kan reserverencollega of partner. U kan reserverencollega of partner. U kan reserverencollega of partner. U kan reserverenop tel 03-457 83 71.op tel 03-457 83 71.op tel 03-457 83 71.op tel 03-457 83 71.op tel 03-457 83 71. Wie niet op éénvan beide voorstellingen kan aanwezigzijn, kan (eveneens gratis) een anderevoorstelling bijwonen in Café des Arts(telkens op woensdagavond van 16/9tot 28/10 en van 18/11 tot 9/12).Speels - Herman Boets - Ooststatiestraat137 - 2550 Kontich - tel 03-457 83 71

20 KLASSE NR.87

Het geheugen van de film S

Kurosawa, Saura, Hänsel, Greenaway, De Palma: voor het25ste Internationaal Filmfestival van Vlaanderen25ste Internationaal Filmfestival van Vlaanderen25ste Internationaal Filmfestival van Vlaanderen25ste Internationaal Filmfestival van Vlaanderen25ste Internationaal Filmfestival van Vlaanderen kozenBelgische filmcritici hun Precious Moments. Voorts biedt HetHetHetHetHetgeheugen van de filmgeheugen van de filmgeheugen van de filmgeheugen van de filmgeheugen van de film films van Resnais, Imamura en Wise.Deze sectie is gericht op het onderwijs. Schoolgroepen betalendus 100␣ fr. (namiddag) of 150␣ fr. per leerling (avond), in plaatsvan 200␣ fr. De korting geldt ook voor het Filmspectrum Filmspectrum Filmspectrum Filmspectrum Filmspectrum (fictie,documentaires en kortfilms).Op zaterdag 10 oktober staan de vijf Vlaamse filmscholenvijf Vlaamse filmscholenvijf Vlaamse filmscholenvijf Vlaamse filmscholenvijf Vlaamse filmscholencentraal, met in de voormiddag (Decascoop) de vertoning vaneindwerken en ‘s namiddags een workshop over het ontstaanvan een film, informatie over de «vrijwillige vooropleiding» voorkandidaat-filmstudenten (voorbereiding voor laatstejaars dienaar een filmschool willen) en de voorstelling van de vijffilmscholen. Laatstejaars kunnen schriftelijk of per fax inschrijventot 30 september (met vermelding van naam, adres, telefoon-nummer én de activiteit(en) die ze willen bijwonen).Het filmfestival loopt van 6 tot 17 oktober. Inlichtingen enreservaties (vanaf 1/10): 25ste Internationaal FilmfestivalVlaanderen-Gent - Kortrijksesteenweg 1104 - 9051 Gent - tel070-22 20 20 - fax 09-221 90 74 - www.surf-inn.be/filmfestival - info@filmfestival.beVoor 45 cinefiele leerkrachten heeft Klasse twee gratisVoor 45 cinefiele leerkrachten heeft Klasse twee gratisVoor 45 cinefiele leerkrachten heeft Klasse twee gratisVoor 45 cinefiele leerkrachten heeft Klasse twee gratisVoor 45 cinefiele leerkrachten heeft Klasse twee gratistickets klaarliggen. Stuur vóór 25 september een brief-tickets klaarliggen. Stuur vóór 25 september een brief-tickets klaarliggen. Stuur vóór 25 september een brief-tickets klaarliggen. Stuur vóór 25 september een brief-tickets klaarliggen. Stuur vóór 25 september een brief-kaart met uw naam en adres naar Klasse (Filmfestival) -kaart met uw naam en adres naar Klasse (Filmfestival) -kaart met uw naam en adres naar Klasse (Filmfestival) -kaart met uw naam en adres naar Klasse (Filmfestival) -kaart met uw naam en adres naar Klasse (Filmfestival) -Koningsstraat 138 - 1000 Brussel. U kan dan met uwKoningsstraat 138 - 1000 Brussel. U kan dan met uwKoningsstraat 138 - 1000 Brussel. U kan dan met uwKoningsstraat 138 - 1000 Brussel. U kan dan met uwKoningsstraat 138 - 1000 Brussel. U kan dan met uwpartner of met een collega gratis naar de film.partner of met een collega gratis naar de film.partner of met een collega gratis naar de film.partner of met een collega gratis naar de film.partner of met een collega gratis naar de film.

Rivierenproject B

Schelde en Maas hebben er niets mee te maken, wél computerscomputerscomputerscomputerscomputersen basisonderwijsen basisonderwijsen basisonderwijsen basisonderwijsen basisonderwijs. Het RivierenprojectRivierenprojectRivierenprojectRivierenprojectRivierenproject van VRT, KoningBoudewijnstichting en departement Onderwijs zoekt integratie-mogelijkheden voor Informatie- en Communicatietechnologie(ICT ofte computers, cd-rom, Internet enz.). Een gedetacheerdleerkracht verzamelt bruikbaar materiaal (toepassingsmogelijk-heden, lesideeën, bruikbare tips enz.). Tien andere (ervaren)leerkrachten werken mee. Ter gelegenheid van het EuropeseEuropeseEuropeseEuropeseEuropeseproject project project project project Netd@ysNetd@ysNetd@ysNetd@ysNetd@ys stellen zij in hun eigen school hun ICT-projecten voor. Inschrijven (telefoontje volstaat) is verplicht.Informatie, resultaten, lesmateriaal en discussies vindt u ook opwww.scholen.vlaanderen.be/rivierenprojectwww.scholen.vlaanderen.be/rivierenprojectwww.scholen.vlaanderen.be/rivierenprojectwww.scholen.vlaanderen.be/rivierenprojectwww.scholen.vlaanderen.be/rivierenproject/.Plaatsen, thema’s en dataPlaatsen, thema’s en dataPlaatsen, thema’s en dataPlaatsen, thema’s en dataPlaatsen, thema’s en data: Vrij Basisschool St. Dimpna Geel (M.Vanlommel & J. Van den Meerssche - tel 014-58 91 30 -vbsd@planetinternet.be) - ruimtevaart - 21/10; Basisschool DeKey Lennik (J. De Wolf - tel 02-532 33 65 - argo0160@argo.be)- landschappen - 19, 20 en 21/10; Stedelijke BasisscholenDilsen-centrum (L. Prikken - tel 089-79 08 56 - ludo.prikken@skynet.be)- de Maas en zijn bewoners - 20, 21 en 22/10; GemeentelijkeBasisschool De Bosrank Zingem (H. Vanderstraeten - tel 09-38424 76 - h.vanderstraeten@planetinternet.be) - openluchtklas -19/10; Vrije Basisschool Schoonbeek Bilzen (R. Schils - tel 089-49 12 48 - school.schoonbeek@glo.be) - gezondheid en gezondevoeding - 23/10; Gemeentelijke Basisschool Nevele (W. VanParys - tel 09-321 92 60 - W.vanparys@skynet.be) - mijn dorp inde tijd van toen - 20/10; BSGO De Appeltuin Leuven (E. Macquoy- tel 016-20 17 62 - appeltuin@argo.be) - Hallo-project - 19 tot23/10; Alice Nahon Basisschool Putte (P. Breugelmans & W. Ivens- tel 015-75 64 39 - ALICE.NAHON@argo.be) - bronnenproject -22/10; Vrije Basisschool St. Juliaan Langemark (F. Carton & R.Missinne - tel 057-48 83 00 - vbssj@digilife.be) - als jevanzelevens door de Westhoek passeert - 21/10.departement Onderwijs - Rivierenproject - Peter Van Gils -Koningsstraat 138 - lokaal 301 - 1000 Brussel - tel 02-211 44 50- fax 02-211 46 38 - peter.van.gils@ond.vlaanderen.be -www.scholen.vlaanderen.be/rivierenproject/

Hoe anders is anders? S

Leerlingen 3de graad SO verkennen de wereld van de geestelijkegeestelijkegeestelijkegeestelijkegeestelijkegezondheidszorggezondheidszorggezondheidszorggezondheidszorggezondheidszorg en ontmoeten (ex)psychisch zieken. Dat is deopzet van het project/de wedstrijd het project/de wedstrijd het project/de wedstrijd het project/de wedstrijd het project/de wedstrijd Hoe Anders is Anders?,Hoe Anders is Anders?,Hoe Anders is Anders?,Hoe Anders is Anders?,Hoe Anders is Anders?, eenorganisatie van de Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezond-heidszorg (VVGG). De leerlingen vertalen vervolgens hun kennisen ervaringen in een podiumact (toneel, muziek, dans...), eenplastisch werk (schilderij, beeld...), teksten of video. Een wedstrijdmet leerrijke prijzen stimuleert de leerlingen tot deelname.VVGG - Paul De Corte - Tenderstraat 14 - 9000 Gent - tel 09-221 44 34 - fax 09-221 77 25

Schoolmanagement B

Scholenteams (directies, leerkrachten enz.) uit het basisonderwijskunnen inschrijven voor de zesde Schoolmanagementwedstrijd.Het thema is de ondersteuning van scholen in de begelei-ondersteuning van scholen in de begelei-ondersteuning van scholen in de begelei-ondersteuning van scholen in de begelei-ondersteuning van scholen in de begelei-ding van leerkrachtending van leerkrachtending van leerkrachtending van leerkrachtending van leerkrachten of coachingcoachingcoachingcoachingcoaching. Als voorbereiding nemende teams deel aan twee vormingssessiesvormingssessiesvormingssessiesvormingssessiesvormingssessies, op woensdagna-middagen 21 oktober en 13 januari.De Vlerick School voor Management - Fannie Debussche -Bellevue 6 - 9050 Ledeberg - tel 09-210 97 82 - fax 09-21097 00 - fannie.debussche@rug.ac.be

Verkeerseducatie A

U krijgt in eigen regio gratis demonstratiesgratis demonstratiesgratis demonstratiesgratis demonstratiesgratis demonstraties van een uitgebreideducatief aanbod rond verkeers- en mobiliteitseducatieeducatief aanbod rond verkeers- en mobiliteitseducatieeducatief aanbod rond verkeers- en mobiliteitseducatieeducatief aanbod rond verkeers- en mobiliteitseducatieeducatief aanbod rond verkeers- en mobiliteitseducatie.Bovendien krijgt elke deelnemende school één gratis exem-plaar van de gids Educatief materiaal basis- of secundaironderwijs, de cd-rom of cd-i Speedi en de nascholingsfolder.Vooraf inschrijven is wel verplicht.Data en plaatsenData en plaatsenData en plaatsenData en plaatsenData en plaatsen (telkens van 13.45 u. tot 16 u.): Don BoscoTechnisch Instituut Hoboken (30/9); Amandinacollege Herk-de-Stad (7/10); Koninklijk Atheneum Oudenaarde (14/10); Oos-tendse Avondschool (21/10) en Koninklijk Atheneum Diest(28/10).Secretariaat Vlaamse Stichting Verkeerskunde - StuurgroepOnderwijs - Willem Boon - J.P. Minckelersstraat 43A - 3000Leuven - tel 016-23 94 65 - fax 016-29 02 10

Klavertje Drie A

Alle Vlaamse lagere (5de en 6deleerjaar) en secundaire scholenkunnen schooluitwisselingenschooluitwisselingenschooluitwisselingenschooluitwisselingenschooluitwisselingen or-ganiseren met scholen uit het

Frans- en Duitstalig landsgedeelte. Dat project van de KoningBoudewijnstichting en de drie departementen Onderwijs is betergekend onder de noemer Klavertje Drie. Het is nu geïntegreerdin het Prins Filipfonds en krijgt de steun van NMBS en NationaleLoterij. Goedgekeurde projecten krijgen eenbeurs van 30.000, 45.000 of 55.000␣ fr.,afhankelijk van het aantal deelnemers. Eeninformatiefolder met inschrijvingsformu-informatiefolder met inschrijvingsformu-informatiefolder met inschrijvingsformu-informatiefolder met inschrijvingsformu-informatiefolder met inschrijvingsformu-lierlierlierlierlier vindt u nog deze maand op school.Klavertje Drie - Prins Filipfonds - p/a KoningBoudewijnstichting - Brederodestraat 21 -1000 Brussel - tel 02-549 61 98 - fax 02-512 31 18

Gezocht A

- Leerkrachten die een tijdje buiten onderwijs ervaringen willenopdoen of hun ervaringen op een ander domein willengebruiken, kunnen een detacheringdetacheringdetacheringdetacheringdetachering naar één van volgendeverenigingen overwegen.- Vereniging van Vlaamse Studenten (opvolgen van hoger-onderwijsbeleid) - Kerstemannekensstraat 5 - 1000 Brussel - tel02-511 93 75 - fax 02-511 78 06 - vvs@globe.be;- Federatie voor Open Scoutisme (kadervorming, organiseren vanscoutsevenementen) - Anita De Pauw - Mellestraat 18A - 9270Laarne - tel 09-230 60 50 - fax 09-230 12 74 - kantoor@fos.be;- Mutualistische Jongeren Actie (kadervorming, gezondheidspre-ventie) - St. Jansstraat 32-38 - 1000 Brussel - tel 02-515 02 50;- Jeugddienst voor Maatschappelijke Participatie (Jeugdbeleid enjongereninspraak) - St. Jacobsmarkt 84 - 2000 Antwerpen - tel 03-231 01 84;- Info Jeugd vzw (redactioneel werk) - Roos Proesmans -Vrijdagmarkt 11 - 2000 Antwerpen - tel 03-231 07 58 - fax 03-231 07 57;- KSJ-KSA-VKSJ (redactioneel en organisatorisch werk) - GuidoVanfraechem - Gaucheretstraat 205 - 1030 Brussel - tel 02-201 15 10.

Niet missen!Rond 20 september verschijnt het eerste nummer van Klasse voorJongeren. Daarin vinden alle leerlingen o.a. een gratis uitneem-gratis uitneem-gratis uitneem-gratis uitneem-gratis uitneem-bare bare bare bare bare verjaardagskalenderverjaardagskalenderverjaardagskalenderverjaardagskalenderverjaardagskalender van de Melkcampagne (met melk-snor!) én een kans om met de hele klas, de leraar incluis, eenweek te gaan wonen en schoollopen in Ierland of ZwedenIerland of ZwedenIerland of ZwedenIerland of ZwedenIerland of Zweden.

(advertentie)

E U R O P A m e t K L A S S EGratis stages A

Tientallen korte én gratis vormingsstageskorte én gratis vormingsstageskorte én gratis vormingsstageskorte én gratis vormingsstageskorte én gratis vormingsstages voor basis- én secun-dair onderwijs wachten op Vlaamse deelnemers. Van 11 tot 15november organiseert het departement Onderwijs twee stages rondMensenrechten/KinderrechtenMensenrechten/KinderrechtenMensenrechten/KinderrechtenMensenrechten/KinderrechtenMensenrechten/Kinderrechten en Creativiteit in het onderwijsCreativiteit in het onderwijsCreativiteit in het onderwijsCreativiteit in het onderwijsCreativiteit in het onderwijs.

Informatie en inschrijvingsformulieren bij departement Onderwijs - afdeling Beleids-gerichte Coördinatie - Marita Creyelman - RAC Arcadengebouw - lokaal 3078 - 1010Brussel - tel 02-210 51 65 - fax 02-210 53 72 - marita.creyelman@ond.vlaanderen.be

ENIS: ICT voor gevorderden A

Vierentwintig Vlaamse scholen nemen dit schooljaar deel aan het European Network ofInnovative Schools (ENIS). Dit initiatief van de EG-onderwijsministeries (+ Noorwegen,IJsland en Zwitserland) vereent regionale/nationale educatieve netwerken in eenEuropees netwerkEuropees netwerkEuropees netwerkEuropees netwerkEuropees netwerk. Dit netwerk van netwerken bevordert de communicatie, test educatiefmateriaal en lanceert Informatie en Communicatietechnologie(ICT)-projectenInformatie en Communicatietechnologie(ICT)-projectenInformatie en Communicatietechnologie(ICT)-projectenInformatie en Communicatietechnologie(ICT)-projectenInformatie en Communicatietechnologie(ICT)-projecten. Hetdepartement Onderwijs zoekt Vlaamse scholen met veel ervaring met educatief ICT-gebruik, om hieraan mee te werken en kennis en ervaring te delen met andere scholenuit binnen- en buitenland. U vindt een aanvraagformulieraanvraagformulieraanvraagformulieraanvraagformulieraanvraagformulier en meer informatie opwww.ond.vlaanderen.be/nieuwe_mediawww.ond.vlaanderen.be/nieuwe_mediawww.ond.vlaanderen.be/nieuwe_mediawww.ond.vlaanderen.be/nieuwe_mediawww.ond.vlaanderen.be/nieuwe_media. U mailt dit formulier vóór 30 september terug.Informatie: departement Onderwijs - Jan De Craemer - tel 02-210 51 69

EURO A

Wie educatief materiaaleducatief materiaaleducatief materiaaleducatief materiaaleducatief materiaal kent om de Euro te introduceren in het Vlaams onderwijs, kandit melden bij het departement. De Euro is immers een prioritair thema voor de Socrates-projecten van 1999. Reacties naar Renilde Reynders - Socratescoördinator - RACArcadengebouw - lokaal 3099 - 1010 Brussel - fax 02-210 53 72 -renilde.reynders@ond.vlaanderen.be.

Videoconferencing B

Via videoconferencing gaat u virtueel op bezoek bij buitenlandse collega’s: camera,monitor, microfoon en ISDN-lijnen vervangen de dure tickets. Om ook het basisonderwijs(virtueel) mobieler te maken, stelt de administratie Basisonderwijs het videoconferentiema-videoconferentiema-videoconferentiema-videoconferentiema-videoconferentiema-teriaalteriaalteriaalteriaalteriaal van Landcommanderij Alden Biesen (Bilzen) tegen minimale kosten ter beschikking.Meer informatie in Basis-Info nr. 7 of bij departement Onderwijs - administratieBasisonderwijs - Koningsstraat 138 - 1000 Brussel - tel 02-211 45 07 - fax 02-21145 03 - an.declercq@ond.vlaanderen.be of Landcommanderij Alden Biesen - tel089-51 93 52 - fax 089-41 70 33 - guy.tilkin@alden-biesen.be

Europees label S

Er komt een Europees label voor vernieuwende projecten rond vreemde-Europees label voor vernieuwende projecten rond vreemde-Europees label voor vernieuwende projecten rond vreemde-Europees label voor vernieuwende projecten rond vreemde-Europees label voor vernieuwende projecten rond vreemde-talen-onderwijstalen-onderwijstalen-onderwijstalen-onderwijstalen-onderwijs. In dit eerste (experimenteer-)jaar mogen alle Vlaamse scholenen centra voor beroepsopleiding (VDAB en VIZO) een project voorstellen: eenconcreet, bestaand conceptconcreet, bestaand conceptconcreet, bestaand conceptconcreet, bestaand conceptconcreet, bestaand concept, een manier van lesgeven die al wordt toegepastof dit schooljaar zal worden toegepast. Belangrijk is dat het vérder gaat dan hettraditionele vreemde-talen-onderwijs. U kan projectvoorstellen (max. 3 blz.)indienen tot 15 november. Eind december worden de labels uitgereikt aan een zestalinstellingen, mét een materiële erkenning in de vorm van didactisch materiaal.Informatie, profielfiches en kandidaturen: departement Onderwijs - Hilde De Veirman- RAC Arcadengebouw - bureau 5097 - 1010 Brussel - tel 02-210 52 89 - fax 02-210 53 55 - hilde.de.veirman@ond.vlaanderen.be

Partnerscholen gezocht S

U zoekt een geschikte partnerschool voor een Lingua E-projectLingua E-projectLingua E-projectLingua E-projectLingua E-project? Van 30 september tot3 oktober is er een gratis contactseminariegratis contactseminariegratis contactseminariegratis contactseminariegratis contactseminarie in Landcommanderij Alden Biesen(Bilzen). Vlaamse leerkrachten secundair onderwijssecundair onderwijssecundair onderwijssecundair onderwijssecundair onderwijs ontmoeten collega’s uit Oosten-rijk, Ierland, Spanje, Polen en La Réunion (Frankrijk). U krijgt er voorbeelden vanGemeenschappelijke OnderwijsprojectenGemeenschappelijke OnderwijsprojectenGemeenschappelijke OnderwijsprojectenGemeenschappelijke OnderwijsprojectenGemeenschappelijke Onderwijsprojecten (GOP), informatie over de onderwijssyste-men van de deelnemende landen én praktische tips om zelf een project te starten. Van8 tot 11 oktober is er een contactseminarie in Ierland voor het deeltijds secundairdeeltijds secundairdeeltijds secundairdeeltijds secundairdeeltijds secundaironderwijs onderwijs onderwijs onderwijs onderwijs (Vlaanderen, Noorwegen, Hongarije, Spanje, Polen en Ierland).departement Onderwijs - Hilde De Veirman, Lingua-coördinator - tel 02-210 52 89 -fax 02-210 53 55 - hilde.de.veirman@ond.vlaanderen.be - voor Alden Biesen kan uook informatie bekomen bij Guy Tilkin - tel 089-51 93 52 - fax 089-41 70 33 -guy.tilkin@alden-biesen.be - www.alden-biesen.be

Seminaries Comenius S

Dit najaar kan u deelnemen aan verschillende Comenius Actie 1-seminariesComenius Actie 1-seminariesComenius Actie 1-seminariesComenius Actie 1-seminariesComenius Actie 1-seminaries:- EUROPEPI Thematic SeminarEUROPEPI Thematic SeminarEUROPEPI Thematic SeminarEUROPEPI Thematic SeminarEUROPEPI Thematic Seminar (Londen, 30/9 tot 4/10), over de link onderwijs-bedrijfswereld;- ESCO-ORT SeminarESCO-ORT SeminarESCO-ORT SeminarESCO-ORT SeminarESCO-ORT Seminar (Alden Biesen, 3 tot 7/10), over European School Co-ordinatorTraining;- MILLENNIUMMILLENNIUMMILLENNIUMMILLENNIUMMILLENNIUM (Brugge, 14 tot 18/10), over Europees burgerschap, onderwijs, milieu,muziek... in de 21ste eeuw21ste eeuw21ste eeuw21ste eeuw21ste eeuw;- EUROVIEW Thematic SeminarEUROVIEW Thematic SeminarEUROVIEW Thematic SeminarEUROVIEW Thematic SeminarEUROVIEW Thematic Seminar (Alden Biesen, 18 tot 22/11), over Internet envideoconferencing.Inlichtingen en inschrijvingen: departement Onderwijs - Ann Hottat - RAC Arcaden-gebouw - lokaal 5103 - tel 02-210 52 86 - fax 02-210 53 55 - ann.hottat@ond.vlaanderen.be

Internationalestudentenkaart S

CJP goes Europe en lanceert de CJP-CJP-CJP-CJP-CJP-Internationale StudentenkaartInternationale StudentenkaartInternationale StudentenkaartInternationale StudentenkaartInternationale Studentenkaart voor leer-lingen en studenten (vanaf 2de graadSO). De kaart combineert het CultureelJeugd Paspoort met een studentenkaart.Zo krijgen de jongeren kortingen in 24Europese landen (en daarbuiten). Dekaart kost 350␣ fr. (+ 50␣ fr. verzendings-kosten) en is één jaar lang geldig.CJP zoekt de medewerking van de scho-len om hun leerlingen en studenten teinformeren én de kaart te valideren. Descholen krijgen deze maand affiches eninformatiefolders om hun leerlingen alleinformatie te bezorgen. De leerlingenbetalen slechts 300␣ fr. (100␣ fr. korting alsde school meewerkt). CJP verzamelt deaanvragen per school en levert de kaar-ten in één doos aan de schoolpoort. Deschool zorgt voor stempel en handteke-ning en verdeelt de kaarten.Studenten hoger en universitair onder-hoger en universitair onder-hoger en universitair onder-hoger en universitair onder-hoger en universitair onder-wijswijswijswijswijs kunnen vanaf 1 januari de kaartindividueel kopen. Ook deze kaartenworden bij de instelling afgestempeld.Anderzijds geven een aantal hogescho-len de CJP-Internationale Studentenkaartgratis (of tegen een kleine vergoeding)aan hun studenten i.p.v. een gewonestudentenkaart van hun instelling. Metandere hogescholen wordt nog gepraat.Voor alle inlichtingen: CJP vzw - Barba-ra Beel - p/a Lunatheater - Sainctelet-tesquare 19 - 1000 Brussel - tel 02-20302 00 - fax 02-201 09 29 - CJP@skynet.be

22 KLASSE NR.87

Open chemie A

Op 3 en 4 oktoberzijn er opendeur-opendeur-opendeur-opendeur-opendeur-dagendagendagendagendagen in de Vlaam-

se chemiebedrijven, dit jaar zelfs uitdrukkelijk gericht op jonge-ren en onderwijs, met speciale activiteiten en op de meesteplaatsen zijn er ook voor en na dit weekend activiteiten voorschoolgroepen. Via verrassende proefjes en experimentenmerken de leerlingen hoe veelzijdig scheikunde is en dat zowatalles in het dagelijks leven met chemie te maken heeft.De waaierwaaierwaaierwaaierwaaier is zo’n beetje het uithangbord van deze actie enbevat huis-tuin-en-keukenchemiehuis-tuin-en-keukenchemiehuis-tuin-en-keukenchemiehuis-tuin-en-keukenchemiehuis-tuin-en-keukenchemie die jongeren vanaf 10jaar gemakkelijk thuis kunnen uitvoeren. Tijdens deopendeurdagen wordt de waaier gratis uitgedeeld.In een aantal bedrijven vinden de jongeren ookeen doe-stand om de proeven meteen énbegeleid uit te proberen.Dit alles is een organisatie van deScheikundige Industrie Regio Vlaan-deren (SIREV). Alle informatie staat inhet gratis Openbedrijvenmagazi-Openbedrijvenmagazi-Openbedrijvenmagazi-Openbedrijvenmagazi-Openbedrijvenmagazi-nenenenene, dat u in alle postkantorenaantreft.SIREV - Dirk Clotman, adviseur Public Rela-tions - Maria-Louizasquare 49 - 1000 Brussel - tel02-238 97 51 - fax 02-231 01 47 - dclotman@fedichem.be

Met uw klas de ruimte in A

Een vlucht met de spaceshuttle, trainingstoestellen, microrakettenbouwen en lanceren enz.: de ruimteklassenruimteklassenruimteklassenruimteklassenruimteklassen in het Euro SpaceCenter hebben dit alles en nog veel meer te bieden. Voorts kan uboekendorp Redu bezoeken of de omgeving benutten voornatuurexploratie, boswandelingen of openluchtrecreatie.Het Euro Space Center mikt vooral op jongeren van 10 tot 18jaar. Eén dag ruimteklas kost 1000␣ fr. per leerling. Een driedaag-se (alles inbegrepen) kost 5000␣ fr. en een vijfdaagse 6900␣ fr.Euro Space Center - rue devant les Hêtres 1 - 6890 Transinne(langs E411, afrit 24) - tel 061-65 01 33 - fax 061-65 64 61Geïnteresseerde leerkrachten krijgen een gratis kennis-Geïnteresseerde leerkrachten krijgen een gratis kennis-Geïnteresseerde leerkrachten krijgen een gratis kennis-Geïnteresseerde leerkrachten krijgen een gratis kennis-Geïnteresseerde leerkrachten krijgen een gratis kennis-making met het Euro Space Center op ruimtewoensdagmaking met het Euro Space Center op ruimtewoensdagmaking met het Euro Space Center op ruimtewoensdagmaking met het Euro Space Center op ruimtewoensdagmaking met het Euro Space Center op ruimtewoensdag7 oktober. Er zijn twee sessies: 10 u. en 15 u., met een7 oktober. Er zijn twee sessies: 10 u. en 15 u., met een7 oktober. Er zijn twee sessies: 10 u. en 15 u., met een7 oktober. Er zijn twee sessies: 10 u. en 15 u., met een7 oktober. Er zijn twee sessies: 10 u. en 15 u., met eengeleid bezoek, info over de ruimteklassen en eengeleid bezoek, info over de ruimteklassen en eengeleid bezoek, info over de ruimteklassen en eengeleid bezoek, info over de ruimteklassen en eengeleid bezoek, info over de ruimteklassen en eendrankje.drankje.drankje.drankje.drankje. U kan schriftelijk of per fax inschrijven (metvermelding van naam, adres, telefoonnummer, functie,naam en adres van de school en het gekozen uur). U krijgtgéén bevestiging, u wordt gewoon verwacht op het uur vanuw keuze.

Wetenschap in de klas A

• In de 2de Wetenschapskrant2de Wetenschapskrant2de Wetenschapskrant2de Wetenschapskrant2de Wetenschapskrant vindt u een overzicht van alleactiviteiten rond de 3de Vlaamse Wetenschapsweek3de Vlaamse Wetenschapsweek3de Vlaamse Wetenschapsweek3de Vlaamse Wetenschapsweek3de Vlaamse Wetenschapsweek (17 tot 25oktober). Vanaf half september is ze beschikbaar in uw school.Extra exemplaren kan u aanvragen bij Stichting FlandersTechnology International - 2de Wetenschapskrant - Storm-straat 1 - 1000 Brussel - tel 02-502 44 66 - fax 02-502 44 99- info@stichting.fti.be - www.stichting.fti.be/wetenschapsweek• Stel dat uw klas (3de graad lager onderwijs) een doosdoosdoosdoosdoos magsamenstellen die mee mag met een ruimtetuig. Wat zouden uwleerlingen vertellen aan eventueel ander leven in dit heelal? Viauitgewerkte opdrachten rond materiaalgebruik, de mens, zuurstofen vuur en ten slotte communicatie stelt uw klas de doos samen.Wie dit projectwerk gratis wil ontvangen, faxt even naam enadres naar Stichting Flanders Technology International - fax02-502 44 99 met vermelding «projectwerk» of mailt naarinfo@stichting.fti.be. Meer info op www.stichting.fti.be/weten-schapsweek

Tommie in uw klas B

TommieTommieTommieTommieTommie is professioneel theater van Het PaleisHet PaleisHet PaleisHet PaleisHet Paleis dat gewoon inuw eigen klas wordt gespeeld: voor het vijfde en zesde leerjaar.Over de nazi’s, vluchten, dromen en de rechten van het kind.Beschikbaar van 28 september tot 10 december en van 1 maarttot 26 mei. Maximum 50 kinderen, speelduur: 1 uur. Vraag hetprogramma bij Het Paleis - Meistraat 2 - 2000 Antwerpen - tel03-202 83 11 - fax 03-202 83 53.

Onderwijs-arbeidsmarkt S

De volgende vier jaren bestudeert een gedetacheerd leerkracht(secundair of hoger onderwijs of OSP) de aansluiting onder-aansluiting onder-aansluiting onder-aansluiting onder-aansluiting onder-wijs-arbeidsmarktwijs-arbeidsmarktwijs-arbeidsmarktwijs-arbeidsmarktwijs-arbeidsmarkt. Hij of zij formuleert een omvattende visieomvattende visieomvattende visieomvattende visieomvattende visieop de toekomstop de toekomstop de toekomstop de toekomstop de toekomst (in Europees perspectief) rond gedifferentieer-de leerwegen (modularisering, alternerend leren, certificeringvan opleidingsonderdelen); levenslang leren; beroepsgerichtonderwijs; ontwikkeling van databanken; DBSO; integratie vanstages in het leerproces; accreditering; beroeps- en opleidings-profielen; werkgelegenheidsinitiatieven; programma’s, initiatie-

ven en acties in internationaal verband enz.KandiderenKandiderenKandiderenKandiderenKandideren kan tot 20 september, met CV én uiteenzet-

ting over uw relevante ervaring, bij departement Onder-wijs - Georges Monard, secretaris-generaal - RAC

Arcadengebouw - 3de verdieping - 1010 Brussel.Voor meer informatie: afdeling BeleidsgerichteCoördinatie - Micheline Scheys - tel 02-210 51 59

De wereld om de hoek S

De Boliviaanse Altiplano, de Zuid-Afrikaanse twee-snelhedenmaatschappij, de waaier van culturen in

Oost-Jeruzalem: dit zijn de reisdoelen van de inleef-inleef-inleef-inleef-inleef-ateliersateliersateliersateliersateliers van Oxfam-Solidariteit. Zo’n atelier duurt drie

uur voor een groep van 12 tot 25 leerlingen derde graadsecundair onderwijs en kost 150␣ fr. per leerling.

Geïnteresseerde leerkrachten derde graad SO reizenGeïnteresseerde leerkrachten derde graad SO reizenGeïnteresseerde leerkrachten derde graad SO reizenGeïnteresseerde leerkrachten derde graad SO reizenGeïnteresseerde leerkrachten derde graad SO reizengratis mee op woensdag 7 (13.30 u. tot 16 u.) engratis mee op woensdag 7 (13.30 u. tot 16 u.) engratis mee op woensdag 7 (13.30 u. tot 16 u.) engratis mee op woensdag 7 (13.30 u. tot 16 u.) engratis mee op woensdag 7 (13.30 u. tot 16 u.) en

zaterdag 10 oktober (9.30 u. tot 12 u.) in zaterdag 10 oktober (9.30 u. tot 12 u.) in zaterdag 10 oktober (9.30 u. tot 12 u.) in zaterdag 10 oktober (9.30 u. tot 12 u.) in zaterdag 10 oktober (9.30 u. tot 12 u.) in De Wereld om deDe Wereld om deDe Wereld om deDe Wereld om deDe Wereld om dehoek - Daillyplein 6 - 1030 Brusselhoek - Daillyplein 6 - 1030 Brusselhoek - Daillyplein 6 - 1030 Brusselhoek - Daillyplein 6 - 1030 Brusselhoek - Daillyplein 6 - 1030 Brussel..... U krijgt er informatie overateliers en methodiek, u kan een rollenspel uitproberen én uproeft een staaltje wereldkeuken. Deelnemen is gratis, inschrij-ven is verplicht. Eén telefoontje volstaat.Oxfam-Solidariteit - Birgit Vanhoutte - Raadstraat 39 - 1050Brussel - tel 02-512 99 90

All Right A

Tijdens de achtste editie van de Schrijf-Ze-VRIJdagSchrijf-Ze-VRIJdagSchrijf-Ze-VRIJdagSchrijf-Ze-VRIJdagSchrijf-Ze-VRIJdag op vrijdag16 oktober kruipen meer dan 500 scholen en jeugdclubs in depen. Amnesty International koos voor de campagne All Right,waarmee de mensenrechtenorganisatie vraagt om wereldwijdalle rechten van burgersalle rechten van burgersalle rechten van burgersalle rechten van burgersalle rechten van burgers te respecteren. Meteen is dit ook eenonderdeel van de viering van de vijftigste verjaardag van deUniversele Verklaring van de Rechten van de Mens. Bijzondereaandacht gaat ook naar misbruik van kinderen, overal in dewereld. Naast de traditionele schrijfacties zijn er nog andereactiviteiten, kan u educatief materiaal aanvragen enz.Amnesty International - Kerkstraat 156 - 2060 Antwerpen - tel03-271 16 16 - fax 03-235 78 12 - amnesty@aivl.be -www.aivl.be/aivl.htm

Maand van de energiebesparing A

Oktober is uitgeroepen tot de maand van de energiebespa-maand van de energiebespa-maand van de energiebespa-maand van de energiebespa-maand van de energiebespa-ringringringringring.Vireg (Vlaamse Gemeenschap) vraagt ook de scholen omrond dit thema iets te organiseren: een les over rationeelenergieverbruik, leerlingen wijzen op eenvoudige besparings-maatregelen (lichten doven, deuren sluiten enz.), een meetcam-pagne organiseren, een geleid bezoek brengen aan eenwindmolen of warmtekrachtkoppelingsinstallatie enz.Meer info en achtergrondmateriaal bij Vireg-programmasecre-tariaat - Markiesstraat 1 - 1000 Brussel - tel 02-553 39 49 -fax 02-553 39 17 - vireg@vireg.be

Kolenspoor A

In Limburg loopt van 10 september tot 31 oktober hetKolenspoorfestivalKolenspoorfestivalKolenspoorfestivalKolenspoorfestivalKolenspoorfestival met theater, muziek, dans, debatten enrondleidingen op de oude mijnterreinenoude mijnterreinenoude mijnterreinenoude mijnterreinenoude mijnterreinen.Meer info: tel 089-36 43 02

Internet A

vzw Imagica zoekt een begeleider (bediendencontract) voor debegeleiding en opvolging van projecten rond audiovisuele enaudiovisuele enaudiovisuele enaudiovisuele enaudiovisuele enInternetvormingInternetvormingInternetvormingInternetvormingInternetvorming in onderwijs en jeugdwerk (Vlaanderen enBrussel). De vzw zoekt voorts ook free-lance co-begeleiders enstagiairs. Meteen schrijven met CV naar vzw Imagica - Stalin-gradlaan 21 - 1000 Brussel.

(advertentie)

C U L T U U R C E L V A N H E T D E P A R T E M E N T O N D E R W I J SC A N O N m e t K L A S S EWelkom... A

... in het nieuwe schooljaar. Én 6000 keer bedanktbedanktbedanktbedanktbedankt, voor de belangstelling die u toondevoor het CANON-concert op 26 september in de Gentse Opera. Helaas zijn de plaatsenbeperkt. De gelukkigen houden hun brievenbus in de gaten, de bevestiging komt eraan.

Cultuurdagen A

Elders (p. 15-16) leest u meer over de tweejaarlijkse CANONCultuurdagen. Vier Vlaamse culturele centra ontvangen alleallealleallealleniveaus van het onderwijsniveaus van het onderwijsniveaus van het onderwijsniveaus van het onderwijsniveaus van het onderwijs op 16 (Beveren), 17 (Tielt), 18(Ternat) en 19 november (Heusden-Zolder). Scholen vertellen erhonderduit over hun culturele avonturen. Stuur de bon op en ukrijgt per kerende post alle nodige informatie.

Muzische Vorming B

De beloofde tweede druktweede druktweede druktweede druktweede druk van Leren leren met Muzische VormingLeren leren met Muzische VormingLeren leren met Muzische VormingLeren leren met Muzische VormingLeren leren met Muzische Vorming is in aantocht. Alwie het boek dit voorjaar heeft aangevraagd, krijgt het binnenkort thuis gestuurd.Daarna is het echt en definitief afgelopen. Schrijven, faxen of bellen heeft dus geen zinmeer.

Basisvorming Muzische Werkdagen B

De belangstelling voor de Tweedaagse Basisvorming Muzische Werkdagen voorkleuter- en lager onderwijs is massaal. Al wie het bonnetje (Klasse nr. 84) opstuurde,kreeg het inschrijvingsformulierinschrijvingsformulierinschrijvingsformulierinschrijvingsformulierinschrijvingsformulier in de bus. Hierop kon u uw keuze voor de atelierskeuze voor de atelierskeuze voor de atelierskeuze voor de atelierskeuze voor de ateliersbekend maken. Als u het nog niet hebt gedaan: snel invullen en opsturen naar CANON,de plaatsen zijn beperkt. Vooraf krijgt u nog praktische informatie en een reisroutethuisgestuurd.

Native Speakers Frans S

Ook dit jaar gaat het Théâtre de GalafronieThéâtre de GalafronieThéâtre de GalafronieThéâtre de GalafronieThéâtre de Galafronie op pad langs Vlaamse wegen. Per dagneemt Jean Debefve twee groepen van max. 25 leerlingen onder zijn hoede, één in devoormiddag en één in de namiddag, telkens voor 50 minuten. Wie vorig jaar net uitWie vorig jaar net uitWie vorig jaar net uitWie vorig jaar net uitWie vorig jaar net uitde boot viel, krijgt nu voorrang, maar u moet wél opnieuw de aanvraag doende boot viel, krijgt nu voorrang, maar u moet wél opnieuw de aanvraag doende boot viel, krijgt nu voorrang, maar u moet wél opnieuw de aanvraag doende boot viel, krijgt nu voorrang, maar u moet wél opnieuw de aanvraag doende boot viel, krijgt nu voorrang, maar u moet wél opnieuw de aanvraag doen.Het niveau van de conférence is 3de graad ASO-TSO. De voorstelling zelf is vollediggratis. Gewoon een briefkaart sturen naar CANON-Native Speakers Frans. Vergeet nietuw school en al haar gegevens (adres, telefoon- en faxnummer, contactpersoon) tevermelden. La Galafronie neemt vervolgens contact op voor concrete afspraken.Voor alle CANON-activiteiten één adres: Canon Cultuurcel - Luc Nijs en Erna Schelstraete- Koningsstraat 138 - 1000 Brussel - tel 02-211 45 62 - fax 02-211 45 52

Multimedia in de klas A

••••• Slinge slange slom... wie niet meedoet kere weeromSlinge slange slom... wie niet meedoet kere weeromSlinge slange slom... wie niet meedoet kere weeromSlinge slange slom... wie niet meedoet kere weeromSlinge slange slom... wie niet meedoet kere weerom is een multimediaal projectmultimediaal projectmultimediaal projectmultimediaal projectmultimediaal projectrond muzische vormingmuzische vormingmuzische vormingmuzische vormingmuzische vorming voor leerlingen van 5 tot 9 jaar. Voor, tijdens en na deanimatiefilm Pietje Kortstaart spelen en zingen de leerlingen kring-, dans-, rij- entelspelletjes. Deze rijmpjes en spelletjes vindt u ook in het boekboekboekboekboek Slinge slange slom, metcd-romcd-romcd-romcd-romcd-rom. Elke leerling krijgt een werkboekje en de leerkracht een werkmapje.De periodes: 21/9 tot 21/10 Kinepolis Brussel; 9/11 tot 11/12 Kinepolis Hasselt;4/1 tot 12/2 Metropolis Antwerpen; 22/2 tot 26/3 Decascoop Gent; 19/4 tot 30/4 Kinepolis Kortrijk of 3/5 tot 28/5 Supercity Leuven.••••• Kinderen inbegrepenKinderen inbegrepenKinderen inbegrepenKinderen inbegrepenKinderen inbegrepen is een interactieve tentoonstellinginteractieve tentoonstellinginteractieve tentoonstellinginteractieve tentoonstellinginteractieve tentoonstelling rond kinderrechtenkinderrechtenkinderrechtenkinderrechtenkinderrechten voorleerlingen van 9 tot 14 jaar. Ook hierbij een jeugdfilmjeugdfilmjeugdfilmjeugdfilmjeugdfilm: Johanna en Selma (+9 jaar)of Koning der Maskers (+11 jaar). De leerlingen krijgen een werkkaart en de leerkrachteen werkmapje.De periodes: 28/9 tot 30/10 Metropolis Antwerpen; 9/11 tot 11/12 KinepolisBrussel; 4/1 tot 12/2 Decascoop Gent; 22/2 tot 26/3 Kinepolis Hasselt; 12/4 tot30/4 Supercity Leuven of 3/5 tot 28/5 Kinepolis Kortrijk.Beide projecten duren een halve dag voor max. 120 kinderen, telkens elke werkdagvan 9.15 u. tot 11.45 u. of 13.15 u. tot 15.45 u. (behalve woensdagnamiddag).Deelnemen kost 200␣ fr. per leerling.Jeugd en Vrede - Van Elewijckstraat 35 - 1050 Brussel - tel 02-640 19 98 - fax 02-640 07 74 - www.JeugdenVrede.be

Gratis handleiding voor minnaars S

Ron Cornet speelt de Ars AmatoriaArs AmatoriaArs AmatoriaArs AmatoriaArs Amatoria van Ovidius in een hedendaagse bewerking, dietoch trouw blijft aan de originele verzen. Handleiding voor minnaarsHandleiding voor minnaarsHandleiding voor minnaarsHandleiding voor minnaarsHandleiding voor minnaars (voor leerlingenvanaf 15 jaar) werpt een komische blik op de Romeinse zeden en gewoonten én blijktna 2000 jaar verbazend actueel. U kan de voorstelling gemakkelijk op school halenof u gaat met de klas naar ‘t klein Raamteater (Lange Gasthuisstraat 26 - 2000Antwerpen) waar het stuk te zien is van 23 september tot 3 oktober (voorstellingenoverdag voor scholen mogelijk op afspraak).Theatergezelschap Barre Weldaad - Lamorinièrestraat 252 - 2018 Antwerpen - tel enfax 03-230 02 73 Elke speelavond (woensdag, donderdag, vrijdag enElke speelavond (woensdag, donderdag, vrijdag enElke speelavond (woensdag, donderdag, vrijdag enElke speelavond (woensdag, donderdag, vrijdag enElke speelavond (woensdag, donderdag, vrijdag enzaterdagavond) zijn er daarenboven 10 plaatsen vrij voor geïnteresseerdezaterdagavond) zijn er daarenboven 10 plaatsen vrij voor geïnteresseerdezaterdagavond) zijn er daarenboven 10 plaatsen vrij voor geïnteresseerdezaterdagavond) zijn er daarenboven 10 plaatsen vrij voor geïnteresseerdezaterdagavond) zijn er daarenboven 10 plaatsen vrij voor geïnteresseerdeleerkrachten secundair onderwijs. Gewoon even bellen naar tel 03-233 91 48leerkrachten secundair onderwijs. Gewoon even bellen naar tel 03-233 91 48leerkrachten secundair onderwijs. Gewoon even bellen naar tel 03-233 91 48leerkrachten secundair onderwijs. Gewoon even bellen naar tel 03-233 91 48leerkrachten secundair onderwijs. Gewoon even bellen naar tel 03-233 91 48en het codewoord KLASSE vermelden.en het codewoord KLASSE vermelden.en het codewoord KLASSE vermelden.en het codewoord KLASSE vermelden.en het codewoord KLASSE vermelden.

algemeen A

• StemrechtVrouwen hebben precies 50 jaar stemrecht in onsland. Welke rol zij sindsdien speelden in de Belgischepolitiek en de besluitvorming op Europees vlak leert uuit de brochure Een vrouw, een stemEen vrouw, een stemEen vrouw, een stemEen vrouw, een stemEen vrouw, een stem en uit de folder/poster 50 jaar vrouwenstemrecht. 50 jaar vrouwenstemrecht. 50 jaar vrouwenstemrecht. 50 jaar vrouwenstemrecht. 50 jaar vrouwenstemrecht. De brochure kost100␣ fr., de folder is tot 10 exemplaren gratis, vanafhet 11de exemplaar betaalt u 5␣ fr. het stuk. Bestel per

fax of stort meteen het juiste bedrag.Kamer van Volksvertegenwoordigers - dienst Public Relations - Leuvenseweg 13 -1008 Brussel - fax 02-549 83 02 - PRI@dekamer.be - rek.nr. 000-0019220-14Belgische Senaat - dienst Externe Betrekkingen - Natieplein 1 - 1009 Brussel - fax02-501 72 16

• LeraarsagendaWil u een agenda waarin u probleemloos vergaderingen, klassenraden en schoolrei-zen op een kalender aanstipt, een jaaroverzicht per klas opstelt, indelingen per vak ofklas maakt en waarin u uiteraard ook uw lessen, taken en opmerkingen kwijt kan? Metzijn herschikbare bladeren wil de Kima leraarsagenda u deze service bieden.KIMA - Hasseltsepoort 3/1 - 3740 Bilzen - tel 089-41 85 46 - fax 089-50 38 57• Uit de woonwagenKinderen van zigeuners en voyageurs leven in Vlaanderen grotendeels buiten desamenleving. Eenmaal op school is het eerste contact dan ook cruciaal. Maar hoe pakje dat aan als leerkracht? Welke valkuilen moet je vermijden? Wat verwachten dezemensen? Tussen school en wagenTussen school en wagenTussen school en wagenTussen school en wagenTussen school en wagen informeert u over de cultuur, taal en opvoedingvan deze weinig gekende bevolkingsgroep. Daarbij een overzicht van ervaringen methen in de basis- en secundaire school. Prijs: 100␣ fr. + verzendingskosten. Voor detweede en derde graad lager onderwijs is er het lespakket Zigeuners en voyageursZigeuners en voyageursZigeuners en voyageursZigeuners en voyageursZigeuners en voyageurs,dat aansluit bij het intercultureel onderwijs. Voor niets meer dan de portkosten krijgt ueen handleiding met achtergrondinformatie (22 blz.) en een leerlingenwerkboek dat umag kopiëren (27 blz.).Vlaams Centrum Woonwagenwerk - Ravenstraat112 - 3000 Leuven - tel 016-23 23 63• Intelligent en gebuisdIntelligente kinderen slagen niet altijd vanzelf, wat men

ook beweert. Omwille van devoortdurende spanning die zeervaren tussen intellect en emotieverdienen ze wel degelijk eeneigen benadering. «Intelligentie iseen gave en een handicap tege-lijk», stelt psycholoog Hans deVries. Met die visie analyseert hijkindertijd en jeugdjaren. Hij voegtpraktijkvoorbeelden toe van zijnwerkmethoden, die gericht zijn op

een evenwichtige persoonlijkheidsontwikkeling.Intelligente kinderenIntelligente kinderenIntelligente kinderenIntelligente kinderenIntelligente kinderen, 126 blz., 595␣ fr. - verkrijgbaar inde handel - uitg. Westland - Th. Van Cauwenberglei 101- 2900 Schoten - tel 03-658 80 60 - fax 03-658 80 80

• Vaktijdschriften (30)Zoekt u interessant leesvoer voor uw leerlingen? PluizerPluizerPluizerPluizerPluizerpakt uit met 24 pagina’s recensies van kinder- enjeugdboeken (van kleuters tot 14-plussers). Het is eenuitneembaar katern in KlapperKlapperKlapperKlapperKlapper, driemaandelijks tijdschriftvoor lezen en informatiegebruik van het Centrum voorLezen en Informatie (LINC). In Klapper vindt u artikels,documentatietips en projectinformatie uit het onderwijs.Allemaal heel concreet. Voorts heeft LINC thematischekeuzelijsten in voorraad, zoals Geheimen van kinderen enAngst in kinder- en jeugdboeken..... Een jaarabonnementop Klapper kost 700␣ fr. (400␣ fr. voor Pluizer)Schrijf het juiste bedrag over op rek.nr. 001-1155192-95 van LINC-Leuven met vermelding van uw keuze.Meer informatie: LINC - Maria-Theresiastraat 20 - 3000Leuven - tel 016-31 66 00 - fax 016-31 66 01 -linc@ping.be

basisonderwijs B

• AnderstaligZit u verlegen om lesmateriaal voor anderstalige nieuw-komers? Spelen vooral de eerste weken u parten? Hoegaat u om met de heterogeniteit van de onthaalklas?

Goochelen met WoordenGoochelen met WoordenGoochelen met WoordenGoochelen met WoordenGoochelen met Woorden is een taakgerichte methode die het accent legt op de eerstetaalvaardigheid: wegwijs in school en schooltaal. De methode is praktisch opgevat enlaat ruimte voor differentiatie. Ze werd vooraf uitgetest in verschillende proefscholen.Voor 3180␣ fr. hebt u een uitgebreide handleiding (uitleg over de aanpak, lestips,beschrijving van de activiteiten…) en kopieerbladen. De activiteiten zijn in 11gevarieerde blokken verdeeld en behandelen o.a. getallen, inscholingsactiviteiten,gevoelens en beschrijvende termen.Steunpunt NT2 - Blijde-Inkomststraat 7 - 3000 Leuven - tel 016-32 53 67 - fax 016-32 53 60

• Wit/ZwartJonge kinderen spelenderwijs wegwijs maken in dekleurenleer. Dat kan u op een merkwaardige manierbereiken door te vertrekken van wit en zwart. In DeDeDeDeDekleuren van Wit- en Zwartlandkleuren van Wit- en Zwartlandkleuren van Wit- en Zwartlandkleuren van Wit- en Zwartlandkleuren van Wit- en Zwartland geeft Elke De Smet eenaanzet. Uw creativiteit doet de rest. Leg alvast wit papieren kleurtjes klaar.Stort 300␣ fr. op rek.nr. 063-14479238-23 met devermelding ‘boekje’ en uw naam en adres.

• KinderboekendagEen gedicht van Bart Moeyaert, een illustratie van Gabrielle Vincent. Samen de affichevan de Internationale Kinderboekendag. In ruil voor twee postzegels van 17␣ fr. voor deverzending is de poster van u. Een service van de International Board on Books forYoung People (IBBY).IBBY-Vlaanderen - Minderbroedersstraat 22 - 2000 Antwerpen

• Teid genoegHoe verhelpt u leerproblemen, leesproblemen, rekenproblemen, spellingproblemen…?Hoe werkt u daarrond samen met ouders? Welke leerprincipes kan u kinderenaanbieden? Het succesrijke basiswerk Geef me meer tGeef me meer tGeef me meer tGeef me meer tGeef me meer teieieieieid. Leerhulp in hetd. Leerhulp in hetd. Leerhulp in hetd. Leerhulp in hetd. Leerhulp in hetbasisonderwijsbasisonderwijsbasisonderwijsbasisonderwijsbasisonderwijs is opnieuw voorradig, tenminste in gekopieerde vorm. Prijs: 354␣ fr. +verzendingskosten.

Begeleidingsdienst voor de Vrije PMS-centra - Deken-straat 2 - 3000 Leuven - tel 016-32 60 22

secundair en hoger onderwijs S

• BrusselAls u geschiedenis, aardrijkskunde, economie of talengeeft of met een Europees project bezig bent, dan is erin uw programma misschien plaats voor ZesmaalZesmaalZesmaalZesmaalZesmaalBrusselBrusselBrusselBrusselBrussel. Dat is een didactische wandelkaart die uBrussel openbaart, met het accent op de vele functiesvan de stad in Europese context. Behalve de route krijgtu uitleg bij tal van lokaties: het Vlaams Parlement, hetKoninklijk Paleis, het Martelaarsplein, de Belliardstraat,de Europese instellingen enz. Verkrijgbaar in de drielandstalen en in het Engels voor 50␣ fr. (30␣ fr. vanaf 10 ex.)+ verzendingskosten - Willy De Vaere - Europese VerenigingOnderwijzend Personeel (EVOP) - Distelstraat 9 - 3910Neerpelt - tel/fax 011-64 71 35

• B.A.R.S.T.ofte Boekwijzer voor Achterflappers, Regeltrappers,Boekwijzer voor Achterflappers, Regeltrappers,Boekwijzer voor Achterflappers, Regeltrappers,Boekwijzer voor Achterflappers, Regeltrappers,Boekwijzer voor Achterflappers, Regeltrappers,Smartlappers en TekstzappersSmartlappers en TekstzappersSmartlappers en TekstzappersSmartlappers en TekstzappersSmartlappers en Tekstzappers is een boekenkrantvoor leerlingen van 14tot 18 jaar. Met tek-sten van Marcel Vanthilt,Tom Lanoye, Ed Fran-ck, HermanBrusselmansenz. Voortsboekbesprekin-gen en anderebijdragen rondjeugdliteratuur,theater en film. De lezers kunnen bovendien heel watboeken, filmtickets, video’s, cd-roms en tijdschriftabon-nementen winnen. En de leraar vindt zijn gading metlesbrieven rond misdaadliteratuur, humor en cursiefje,boek en film, boek en Internet. Begin oktober krijgt uwschool automatisch 60 exemplaren van de boekenkranten één van de lesbrieven. Extra exemplaren bestelt u perbriefkaart. Gratis. Vermeld wel het precieze aantal.Nationaal Centrum voor Jeugdliteratuur - Minderbroe-dersstraat 22 - 2000 Antwerpen - tel 03-234 16 67 -fax 03-226 64 55

24 KLASSE NR.87

• Farao’s, mummies en piramiden A

Een cultuurhistorische tocht ondernemen langs de Nijl,hiërogliefen ontcijferen en hanteren, tempels en pirami-den exploreren in 3D, de zeden en gewoonten leren vande oude Egyptenaren, kennismaken met Amon, Osiris enRa, het spoor van Carter volgen naar het graf vanToetanchamon. Word Egyptoloog in een mum(mie) vantijd met de dubbele cd-rom Magisch Egypte Magisch Egypte Magisch Egypte Magisch Egypte Magisch Egypte (2250␣ fr.).Een compilatie in woord, geluid en bewegende beeldenvan 4000 jaar geschiedenis, met bijhorende index,verklarende woordenlijst, trefwoordenregister, galerij vanhistorische personages enz. En vooral: in het Nederlands.«Overzichtelijk en goed georganiseerd, goed gebruikvan het multimedium», aldus het vakblad PC-Magazi-ne. Wordt ook uw geschiedenisles een ontdekkingsreis?Magisch EgypteMagisch EgypteMagisch EgypteMagisch EgypteMagisch Egypte - Verkrijgbaar in de handel - Medio- Gen. Meiserplein 3 -1030 Brussel - tel 02-735 50 20- fax 02-735 66 10 - information@medio.be

• Verhalen uit Alexandrië S

Houden uw leerlingen van verhalen? De bekende Egypti-sche mythen en godenvertellingen krijgen nieuwe, literairevorm in de jeugdroman Het oog van de zonHet oog van de zonHet oog van de zonHet oog van de zonHet oog van de zon. Binnen hetverhaal passeert de Egyptische mythologie de revue: dezonnegod Re en zijn wraakzuchtige dochter Hathor, hetdodenrijk, Echnaton en Nefertete, de geroofde schat vanRamses II enz. Bij dit boek horen een handleiding voor deleerkracht (40 blz., 250␣ fr.) en een werkboekje voor deleerlingen (40 blz., 125␣ fr.)), beide voor de eerste graad.

De handleiding geeft veelachtergrondinformatie, extrakaarten, afbeeldingen ensuggesties voor de les. Inhet werkboek krijgen deleerlingen afwisselendezoek-, teken-, lees- enschrijfopdrachten.Het oog van de zonHet oog van de zonHet oog van de zonHet oog van de zonHet oog van de zon595␣ fr. - Davidsfonds/Infodok - Blijde-Inkomst-straat 79-81 - 3000 Leuven- tel 016-31 06 00 - fax016-31 06 08

(advertentie)

Basisonderwijs B

• 1ste Kinderrechtenfestival1ste Kinderrechtenfestival1ste Kinderrechtenfestival1ste Kinderrechtenfestival1ste Kinderrechtenfestival: 18/10 in Bellewaerde, Ieper.Voor kinderen van 10 tot 12 jaar, met Kinder Persbureau, Wereldburgers (beeldvor-ming rond huidskleur en achtergrond), Werelddorp (optredens, meespeeltheater,kinderquiz), Kinderrechten Beurs, Vele Culturen Café (eten en drinken én muziek endans) en bekende Vlamingen (Get Ready, Nieuwe Snaar, Marc De Bel enz.).Kinderrechtenfestival Vlaanderen - Bellestraat 32 - 8958 Loker - tel 057-44 69 33- fax 057-44 62 43• Intercultureel OnderwijsIntercultureel OnderwijsIntercultureel OnderwijsIntercultureel OnderwijsIntercultureel Onderwijs: Introductie op ICO (30/9 of 15/10); Leermiddelen ICO inhet basisonderwijs (28/10 of 16/12 of 14/1); ICO en het jonge kind (12/11 of 23/11 of 27/5); Interactie in het basisonderwijs (26/11 of 6/5).Steunpunt Intercultureel Onderwijs - Korte Meer 5 - 9000 Gent - tel 09-264 69 17 -fax 09-264 69 74

• KindergrimeKindergrimeKindergrimeKindergrimeKindergrime: 3, 10, 17 en 24/10.Colpaert-Iscrat vzw - Groendreef 51 - 9000 Gent - tel09-226 28 26 - fax 09-237 00 67• KleuteronderwijsKleuteronderwijsKleuteronderwijsKleuteronderwijsKleuteronderwijs: Poppenspel in de klas (drie modu-les; vanaf 5/10); Verticaal leren doorheen alle ontwik-kelingsgebieden (15 en 20/10); Omgaan met ontwik-kelingsdoelen (30/9, 21/10 of 18/11); Sociale vaar-digheden - basiscursus: de axenroos (12, 19 en 26/11).Lager onderwijsLager onderwijsLager onderwijsLager onderwijsLager onderwijs: Werken aan weerbaarheid (6, 15 en22/10); Eindtermen (drie modules; vanaf 9/11); Socia-le vaardigheden (twee modules; vanaf 12/11).Centrum voor Permanente Vorming - Karel de Grote-Hogeschool - Turnhoutsebaan 400 - 2110 Wijnegem- tel 03-355 18 70 - fax 03-353 27 35

Secundair en hoger onderwijs S

• Secundair onderwijsSecundair onderwijsSecundair onderwijsSecundair onderwijsSecundair onderwijs: Omgaan met faalangst enonzekerheid in de klas (28/10, 25/11 en 3/12);Omgaan met onderpresteerders (10/10, 14/11 en 16/1); Omgaan met pesten in de klas (29/9, 13/10 en19/1); Leren leren in de dagelijkse klaspraktijk (2de en3de graad; 23/9, 7 en 21/10, 18/11, 13 en 27/1);Communicatie met ouders (22/9 voor ingeschrevenleerkracht + zijn directie; 6/10, 5 en 12/1 eigenlijketraining); Stage-begeleiding, een vak apart (21/10, 10en 24/11).Hoger onderwijsHoger onderwijsHoger onderwijsHoger onderwijsHoger onderwijs: Basisvaardigheden studentenbege-leiding (13 en 27/10, 17/11 en 8/12); Stage-begelei-ding, een vak apart (21/10, 10 en 24/1); Omgaan metfaalangstige studenten, driedaagse training (12 en 26/1 en 9/2); Coachen van faalangstige studenten inexamens en praktijk (8/1); Preventie van faalangst inhet hoger onderwijs (12/3); Omgaan met onderpres-teerders (23/2, 16/3 en 20/4); Supervisie voor studen-tenbegeleiders, na opleiding basisvaardigheden (maandelijks).Secundair en hoger onderwijsSecundair en hoger onderwijsSecundair en hoger onderwijsSecundair en hoger onderwijsSecundair en hoger onderwijs: studiedag MorgenMorgenMorgenMorgenMorgenbegin ik echt!begin ik echt!begin ik echt!begin ik echt!begin ik echt! - over de achtergronden en aanpak vanprocrastinatieprocrastinatieprocrastinatieprocrastinatieprocrastinatie bij studenten: 9/10.Cheobs vzw - K. Leopold I-straat 3 - 3000 Leuven - telen fax 016-20 76 55• Natuurwetenschappen en wiskundeNatuurwetenschappen en wiskundeNatuurwetenschappen en wiskundeNatuurwetenschappen en wiskundeNatuurwetenschappen en wiskunde: Praktisch ge-bruik van Internet in de wiskunde (30/9 en 7/10); Hetweer: van meten tot voorspellen (14/10); De huid (30/9);Het broeikaseffect en de globale koolstofcyclus (28/10).TalenTalenTalenTalenTalen: Tag der deutschen Sprache und Musik: Brecht (8/10); Tekstervaring: achtergronden en praktijk in het SO (7/10); Internet in de taalklas Frans (14 en 21/10); Verdie-ping remediëring Nederlands (7 en 21/10 en 25/11).VakoverschrijdendVakoverschrijdendVakoverschrijdendVakoverschrijdendVakoverschrijdend: Stemtechniek voor leerkrachten (13,20 en 27/10); Naar geïntegreerde leerlijnen rond lerenleren in het SO (29/10); Achtergronden van leerproble-men (15 en 28/10); Basiscursus communicatie (7 en 22/10); Socio-emotionele begeleiding: naar een geïntegreerdschoolbeleid (6/10); Motiverende gespreksvoering enomgaan met druggebruik (27/10 en 9 en 18/11).Centrum voor Beroepsvervolmaking Leraren - UIA -Universiteitsplein 1 - 2610 Wilrijk - tel 03-820 29 60- fax 03-820 29 57 - cbl-uia.ac.be

26 KLASSE NR.87

Het aanbod is gróót. Uiteraard kan dezepagina enkel een selectie bieden. Vraagmeer informatie bij de pedagogische be-geleiding van uw school.

Algemeen A

• Duidelijk omgaan met kinderenDuidelijk omgaan met kinderenDuidelijk omgaan met kinderenDuidelijk omgaan met kinderenDuidelijk omgaan met kinderen (vanaf 28/9);SpreekzekerheidSpreekzekerheidSpreekzekerheidSpreekzekerheidSpreekzekerheid (3 en 10/10); Rug- en nekschoolRug- en nekschoolRug- en nekschoolRug- en nekschoolRug- en nekschool(vanaf 5/10); RelaxerenRelaxerenRelaxerenRelaxerenRelaxeren kan je leren (vanaf 12/10);AssertiviteitAssertiviteitAssertiviteitAssertiviteitAssertiviteit (vanaf 13/10 of vanaf 21/11).Vlied vzw - Vlaamse Volkshogeschool - Papegaai-straat 69 - 9000 Gent - tel 09-269 10 70 - fax 09-233 04 59• Op de schoolbanken vroeger en nu: de geschiede-geschiede-geschiede-geschiede-geschiede-

nis van ons onderwijs vanaf 1830: nis van ons onderwijs vanaf 1830: nis van ons onderwijs vanaf 1830: nis van ons onderwijs vanaf 1830: nis van ons onderwijs vanaf 1830: vanaf 13/11.Universiteit Vrije Tijd Davidsfonds vzw - Blijde-Inkomststraat 77 - 3000 Leuven - tel016-31 06 70 - fax 016-31 06 08••••• Toneellessen Toneellessen Toneellessen Toneellessen Toneellessen voor jongeren van 6 tot 18 jaar (vanaf 16/9); Toneelinitiatie Toneelinitiatie Toneelinitiatie Toneelinitiatie Toneelinitiatie voorjongeren van 9 tot 18 jaar (2 tot 6/11).Toneelschool Jonna - Aarschotsesteenweg 113 - 3012Wilsele - tel 016-44 80 19 - fax 016-44 78 20 -JONNA@digilife.be - www.digilife.be/schoolnet/scho-len/jonna/••••• Hush Hush Hollywood: film en het gênante: Hush Hush Hollywood: film en het gênante: Hush Hush Hollywood: film en het gênante: Hush Hush Hollywood: film en het gênante: Hush Hush Hollywood: film en het gênante: vanaf 22/9.Filmmuseum Antwerpen - Meir 50 - 2000 Antwerpen -tel 03-233 85 71 - fax 03-231 86 60• DansexpressieDansexpressieDansexpressieDansexpressieDansexpressie: Creatieve dans voor volwassenen(vanaf 21/9); Dansexpressie voor begeleiders van kleu-ters en kinderen (vanaf 14/9 of vanaf 19/9).Vormingsleergang voor Sociaal en Pedagogisch Werk -B. Van Eetveldeplein 3 - 2400 Mol - tel 014-31 70 61• Colloquium Kwalitatieve kinderopvangColloquium Kwalitatieve kinderopvangColloquium Kwalitatieve kinderopvangColloquium Kwalitatieve kinderopvangColloquium Kwalitatieve kinderopvang: 3/10.Posthogeschoolvorming Gekwalificeerde in de kinder- Gekwalificeerde in de kinder- Gekwalificeerde in de kinder- Gekwalificeerde in de kinder- Gekwalificeerde in de kinder-opvang opvang opvang opvang opvang (één academiejaar).Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen - Cen-trum Permanente Educatie - Beernegemstraat 10 - 8700Tielt - tel 051-40 02 40 - fax 051-40 89 13••••• Natuur en landschap in de Lierse musea Natuur en landschap in de Lierse musea Natuur en landschap in de Lierse musea Natuur en landschap in de Lierse musea Natuur en landschap in de Lierse musea (23/9);Water & GIS Water & GIS Water & GIS Water & GIS Water & GIS (2/12).Provinciaal Instituut voor Milieu-Educatie - Mechelse-steenweg 365 - 2500 Lier - tel 015-31 95 11 - fax 015-31 58 80

• Voortgezette Opleiding Intercultureel OnderwijsIntercultureel OnderwijsIntercultureel OnderwijsIntercultureel OnderwijsIntercultureel Onderwijs (van-af 17/9).Katholieke Hogeschool Limburg - Kempensesteenweg 400- 3500 Hasselt - tel 011-30 04 95 - fax 011-30 04 96• 11de Computers en Multimedia op School en Thuis:11de Computers en Multimedia op School en Thuis:11de Computers en Multimedia op School en Thuis:11de Computers en Multimedia op School en Thuis:11de Computers en Multimedia op School en Thuis:16 (Provinciehuis Antwerpen) en 17/10 (Singel, Antwerpen).Brede waaier van demonstraties, workshops, spektakels,tentoonstellingen, infostands enz. rond elektronischeelektronischeelektronischeelektronischeelektronischecommunicatie in het onderwijscommunicatie in het onderwijscommunicatie in het onderwijscommunicatie in het onderwijscommunicatie in het onderwijs en gebruik van digita-gebruik van digita-gebruik van digita-gebruik van digita-gebruik van digita-le media in kunst en technische creaties.le media in kunst en technische creaties.le media in kunst en technische creaties.le media in kunst en technische creaties.le media in kunst en technische creaties.CST - Sonja De Nollin - Te Boelaarlei 23 - 2140Antwerpen - tel 03-322 74 69 - fax 03-321 02 77 -denollin@uia.ua.ac.be• Voortgezette opleiding tot ge-ge-ge-ge-ge-gradueerde in de sociale gezondheidszorggradueerde in de sociale gezondheidszorggradueerde in de sociale gezondheidszorggradueerde in de sociale gezondheidszorggradueerde in de sociale gezondheidszorg (modu-laire opleiding).Katholieke Hogeschool Limburg - departement Ge-zondheidszorg - Salvatorstraat 20 - 3500 Hasselt - tel011-28 82 60 - fax 011-28 82 69• Sociale Vaardigheden LeerkrachtenSociale Vaardigheden LeerkrachtenSociale Vaardigheden LeerkrachtenSociale Vaardigheden LeerkrachtenSociale Vaardigheden Leerkrachten: vanaf 23/9(deel 1) en 27/1 (deel 2).Cursus over de leerkracht als beïnvloedende factor binnenhet sociaal systeem school/klas en de klas als groep(deel 1) en sociale vaardigheden bij leerlingen (deel 2).IPSOC - Doorniksesteenweg 145 - 8500 Kortrijk - tel056-22 42 50 - fax 056-21 58 03

Gratis naar Engeland(in Antwerpen) A

Op zaterdag 10 oktober krijgt Antwerpen een beetje eenEngels gezicht. Originele dubbeldekkers brengen degeïnteresseerden naar het Metropolis Business & Com-munication Centre voor de groepsvakantiebeursgroepsvakantiebeursgroepsvakantiebeursgroepsvakantiebeursgroepsvakantiebeurs Kort-Kort-Kort-Kort-Kort-weg Engelandweg Engelandweg Engelandweg Engelandweg Engeland. U vindt er alle informatie voor groeps-reizen naar Londen en Zuid-Engeland (en zelfs naar deKanaaleilanden). Het volledige gamma is aanwezig:landhuizen, tuinen, musea, attractieparken, natuurstre-ken, historische stadjes, talenvakanties, studiereizen,hotels en restaurants, touroperators...Het hele gebeuren is gratis. Van 10 u. tot 14 u. is debeurs enkel toegankelijk voor genodigden; van 14 u. tot17.30 u. voor iedereen.U organiseert zo’n groepsreis, maar u hebt géénuitnodiging? Even bellen naar tel 02-646 35 10 ofsurfen naar www.seetb.org.uk/antwerp/ en uw uitnodi-ging komt per kerende post.South East England Tourist Board - The Old BrewHouse - Warwick Park - Tunbridge Wells - Kent TN2 5TU- England - tel 00-44-1892-50 03 16 - fax 00-44-1892-51 10 08 - enquiries@seetb.org.uk - www.seetb.org.uk

Goud hebben we al. Op naar platina. Ook dezeGoud hebben we al. Op naar platina. Ook dezeGoud hebben we al. Op naar platina. Ook dezeGoud hebben we al. Op naar platina. Ook dezeGoud hebben we al. Op naar platina. Ook dezenieuwe reeks uitdagingen wordt elke maand be-nieuwe reeks uitdagingen wordt elke maand be-nieuwe reeks uitdagingen wordt elke maand be-nieuwe reeks uitdagingen wordt elke maand be-nieuwe reeks uitdagingen wordt elke maand be-loond met vijf boekenbonnen van 2000␣ fr., ge-loond met vijf boekenbonnen van 2000␣ fr., ge-loond met vijf boekenbonnen van 2000␣ fr., ge-loond met vijf boekenbonnen van 2000␣ fr., ge-loond met vijf boekenbonnen van 2000␣ fr., ge-schonken door Standaard Boekhandel. De bal ligtschonken door Standaard Boekhandel. De bal ligtschonken door Standaard Boekhandel. De bal ligtschonken door Standaard Boekhandel. De bal ligtschonken door Standaard Boekhandel. De bal ligtin uw kamp. Spelen maar. We verwachten uwin uw kamp. Spelen maar. We verwachten uwin uw kamp. Spelen maar. We verwachten uwin uw kamp. Spelen maar. We verwachten uwin uw kamp. Spelen maar. We verwachten uwantwoord ten laatste op 25 september.antwoord ten laatste op 25 september.antwoord ten laatste op 25 september.antwoord ten laatste op 25 september.antwoord ten laatste op 25 september.Winnaars opgave 49:Magda Vanderheere (Ize-gem), Reninka VandenDorpe (Kortenberg), JulienMastbooms (Zoersel), MarcLemmens (Kinrooi) en Christa De Beule (Lokeren).Oplossing opgave 50: Gouden Klassement.Opgave 51: We zijn hem of haar al lang uit het oogverloren, maar denken er nog vaak met weemoed aanterug: deze maand zoeken we een veertienletterwoord.• de eerste, derde en laatste letter van de «berg van deboze geest», het hoogste bergmassief van Afrika;• de eerste letter van de familienaam van de drieruimtevaarders die de elfde god van de muziek, dewaarzeggerskunst en de geneeskunde veilig op onzesatelliet plaatsten;• de tweede, derde en laatste letter van het veerkrachtigdopje van leer of vilt dat op het stooteinde van eenbiljartkeu is gelijmd;• de eerste, tweede en derde letter van de pausnaam vanAdrianus Floriszoon Boeyens, enige Nederlandse en voor-laatste niet-Italiaanse paus;• de vierde en laatste lettervan de andere naam voor delengte van de weg die hetlicht aflegt in het luchtledigein 1/299.792.458 seconden.KLASSE-Ment - Koningsstraat138 - 1000 Brussel

(advertentie)

(advertentie)

3 x Leuven: 19/9 tot 6/12 A

Leuven pakt dit najaar uit met drie tentoonstellingen n.a.v.de 550ste verjaardag van de eerstesteenlegging van hetstadhuis. Centraal staat de grote Dirk BoutsDirk BoutsDirk BoutsDirk BoutsDirk Bouts-tentoonstel-ling (St. Pieters- en Predikherenkerk) met een uniekecollectie schilderijen (waaronder het recent gerestaureerdeLaatste Avondmaal, honderden andere kunstobjecten,interactieve computer- en video-opstellingen enz. LevenLevenLevenLevenLevente Leuven in de late Middeleeuwente Leuven in de late Middeleeuwente Leuven in de late Middeleeuwente Leuven in de late Middeleeuwente Leuven in de late Middeleeuwen (Stedelijk MuseumVander Kelen-Mertens) geeft u een beeld van hetdagelijks leven in de tijdsperiode. U vindt er antwoordenop vragen als «Wat smeerde men toen op zijn brood?» en«Wie at er oesters?». Het Leuvense stadhuis, pronkju-Het Leuvense stadhuis, pronkju-Het Leuvense stadhuis, pronkju-Het Leuvense stadhuis, pronkju-Het Leuvense stadhuis, pronkju-weel van de Brabantse gotiekweel van de Brabantse gotiekweel van de Brabantse gotiekweel van de Brabantse gotiekweel van de Brabantse gotiek ten slotte schetst de(ontstaans)geschiedenis van dit gebouw.Het geheel is een organisatie van stad Leuven, KULeu-ven en Davidsfonds.Tickets (voor het totale gebeuren) kosten 350␣ fr. Reduc-tiehouders betalen 300␣ fr., groepen 250␣ fr. (min. 15personen) en schoolgroepen 200␣ fr. (min. 15 studenten).Kinderen tot 12 jaar hebben gratis toegang. Rondleidin-gen (niet-schoolgroepen) kosten 2000␣ fr. Voor school-groepen zijn er aangepaste rondleidingen (1500␣ fr.voor max. 20 leerlingen). Voor Leven te LeuvenLeven te LeuvenLeven te LeuvenLeven te LeuvenLeven te Leuven is er ookeen aangepaste rondleiding voor het basisonderwijs.Voorts zijn er ook educatieve lespakketten beschikbaaren een educatief takenpakket voor leerlingen basison-derwijs, met werk- en zoekopdrachten. Ook in hetaanbod: catalogus, wandelbrochure, boek, cursusreeks,colloquium, concert van «middeleeuwse» stadsspeellie-den, middeleeuwse familiehappening enz.Voor alle informatie en reserveringen: Tentoonstel-lingssecretariaat - Brusselsestraat 63 - 3000 Leuven -tel 016-22 45 64 - fax 016-29 12 15Exclusief voor geïnteresseerde leerkrachten is erExclusief voor geïnteresseerde leerkrachten is erExclusief voor geïnteresseerde leerkrachten is erExclusief voor geïnteresseerde leerkrachten is erExclusief voor geïnteresseerde leerkrachten is erop zaterdagvoormiddag 26 september een ken-op zaterdagvoormiddag 26 september een ken-op zaterdagvoormiddag 26 september een ken-op zaterdagvoormiddag 26 september een ken-op zaterdagvoormiddag 26 september een ken-nismakingsdag met de drie tentoonstellingen. Unismakingsdag met de drie tentoonstellingen. Unismakingsdag met de drie tentoonstellingen. Unismakingsdag met de drie tentoonstellingen. Unismakingsdag met de drie tentoonstellingen. Ukrijgt er een inleiding op de drie tentoonstellin-krijgt er een inleiding op de drie tentoonstellin-krijgt er een inleiding op de drie tentoonstellin-krijgt er een inleiding op de drie tentoonstellin-krijgt er een inleiding op de drie tentoonstellin-gen, een geleid bezoek en meer informatie overgen, een geleid bezoek en meer informatie overgen, een geleid bezoek en meer informatie overgen, een geleid bezoek en meer informatie overgen, een geleid bezoek en meer informatie overde didactische omkadering. Vooraf inschrijven isde didactische omkadering. Vooraf inschrijven isde didactische omkadering. Vooraf inschrijven isde didactische omkadering. Vooraf inschrijven isde didactische omkadering. Vooraf inschrijven iswél verplicht op tel 016-22 45 64.wél verplicht op tel 016-22 45 64.wél verplicht op tel 016-22 45 64.wél verplicht op tel 016-22 45 64.wél verplicht op tel 016-22 45 64.

Van Brigand tot Held:17/10 tot 29/11 A

De Franse overheersingFranse overheersingFranse overheersingFranse overheersingFranse overheersing van Vlaanderen (1794-1815) en de BoerenkrijgBoerenkrijgBoerenkrijgBoerenkrijgBoerenkrijg (1798) zijn onderwerp vaneen historische tentoonstelling, die zich vooral con-centreert op de regio Klein-Brabant en Mechelen.Schilderijen, beelden, boekillustraties en stripverhalenillustreren de Boerenkrijg.De toegangsprijs bedraagt 100␣ fr., reductiehouders en

(school)groepen betalen 50␣ fr. Een geleid bezoek kost 1500␣ fr. (max. 15 deelnemers).Leerkrachten krijgen de kans om gratis met deze tentoonstelling kennis teLeerkrachten krijgen de kans om gratis met deze tentoonstelling kennis teLeerkrachten krijgen de kans om gratis met deze tentoonstelling kennis teLeerkrachten krijgen de kans om gratis met deze tentoonstelling kennis teLeerkrachten krijgen de kans om gratis met deze tentoonstelling kennis temaken op woensdag 14 oktober (14 u. of 16 u.) en zaterdag 17 oktobermaken op woensdag 14 oktober (14 u. of 16 u.) en zaterdag 17 oktobermaken op woensdag 14 oktober (14 u. of 16 u.) en zaterdag 17 oktobermaken op woensdag 14 oktober (14 u. of 16 u.) en zaterdag 17 oktobermaken op woensdag 14 oktober (14 u. of 16 u.) en zaterdag 17 oktober(10 u.). Graag wél schriftelijk of per fax uw komst melden.(10 u.). Graag wél schriftelijk of per fax uw komst melden.(10 u.). Graag wél schriftelijk of per fax uw komst melden.(10 u.). Graag wél schriftelijk of per fax uw komst melden.(10 u.). Graag wél schriftelijk of per fax uw komst melden.Stedelijk Museum Hof van Busleyden - Fred. de Merodestraat 65-67 - 2800Mechelen - tel 015-29 40 30 - fax 015-29 40 29 - www.mechelen.be/exposities

Gallo-Romeinse jongerenateliers: vanaf 1/10 A

In Vaardige vooroudersVaardige vooroudersVaardige vooroudersVaardige vooroudersVaardige voorouders (0,5 u. museumverkenning + 1,5 u.workshop) ontdekken leerlingen TSO (B-klassen en 2de graadTSO) de technologie van onze verre voorouders. En ze moetenzelf aan het werk: stenen doorboren, werken op een boogdraai-bank, godenbeeldjes maken enz. Mooi, mooier, mooistMooi, mooier, mooistMooi, mooier, mooistMooi, mooier, mooistMooi, mooier, mooist voertuw leerlingen (3de graad lager onderwijs en B-klassen secun-dair onderwijs) naar de wereld van de schoonheid en het uiterlijkvertoon in de oudheid. Uw leerlingen versieren hun lichaam met

een tatoeage, maken piekhaar met kalkwater en probereneenvoudige Romeinse kapsels, pruiken en sieraden.Naast deze ateliers zijn er thematische museumver- thematische museumver- thematische museumver- thematische museumver- thematische museumver-kenningenkenningenkenningenkenningenkenningen voor grotere groepen leerlingen (met inter-actieve quiz of doe-activiteit als naverwerking): Kledingen woning; Goden en godinnen, in alle maten engewichten en Dood en begraven, vergeten en herinnerd.Ten slotte twee grote tentoonstellingententoonstellingententoonstellingententoonstellingententoonstellingen: een tentoonstel-ling rond de eenheidsmunt doorheen de eeuwen en van15 oktober tot eind februari Fabelachtig - Wonderlijkewezens uit de Oudheid (sfinxen, sirenen, Medusa enz.).Gallo-Romeins Museum - Kielenstraat 15 - 3700Tongeren - tel 012-23 39 14 - fax 012-39 10 50 -grm@limburg.be - www.limburg.be/gallo

Museja!:ontdekkingstocht met Klasse B

«Kijken, luisteren, en overal afblijven». Op bezoek in eenmuseum is voor kinderen meestal vervelend en ver-moeiend. Maar stel zo’n bezoek eens voor als eenavontuurlijkeavontuurlijkeavontuurlijkeavontuurlijkeavontuurlijke ontdekkingstocht: vreemde opdrachten,kijken en zoeken met alle zintuigen, rare verhalen. Dangaan kinderen zelf op stap, rondneuzen in het museum,vragen stellen, problemen en hindernissen overwinnen.Ze leren onderzoeken, kijken, zich iets verbeelden, ietswaarderen, nadenken. Het museumspel MuseJa!MuseJa!MuseJa!MuseJa!MuseJa! werktzoveel mogelijk rond de objecten in het museum en zoweinig mogelijk met wat leerlingen niet kunnen zien of

zich niet kunnen voorstellen. Een educatieve installatie vol opdrachten stuurt uwleerlingen op een speelse manier door het museum op zoek naar de aanwezigeschatten. Het spel is vooral geschikt voor kinderen van 6 tot 12 jaar. Ze kunnen ermeewerken in vier Antwerpse musea: het Rubenshuis (Wapper), het Etnografisch Museum(Suikerrui), het Museum Plantin-Moretus (Vrijdagmarkt) en het Museum Mayer vanden Bergh (Lange Gasthuisstraat, gesloten tot januari 1999).De toegang tot de musea en het museumspel zijn gratis voor leerlingen tot 12jaar. De leidraad voor leerkrachten is ter plaatse verkrijgbaar en kost 100␣ fr.120 leerkrachten uit het lager onderwijs kunnen op zaterdagnamiddag 10120 leerkrachten uit het lager onderwijs kunnen op zaterdagnamiddag 10120 leerkrachten uit het lager onderwijs kunnen op zaterdagnamiddag 10120 leerkrachten uit het lager onderwijs kunnen op zaterdagnamiddag 10120 leerkrachten uit het lager onderwijs kunnen op zaterdagnamiddag 10oktober gratis kennismaken met MuseJA! onder begeleiding van eenoktober gratis kennismaken met MuseJA! onder begeleiding van eenoktober gratis kennismaken met MuseJA! onder begeleiding van eenoktober gratis kennismaken met MuseJA! onder begeleiding van eenoktober gratis kennismaken met MuseJA! onder begeleiding van eenervaren gids. Stuur als de gesmeerde bliksem een briefkaart en vermeld inervaren gids. Stuur als de gesmeerde bliksem een briefkaart en vermeld inervaren gids. Stuur als de gesmeerde bliksem een briefkaart en vermeld inervaren gids. Stuur als de gesmeerde bliksem een briefkaart en vermeld inervaren gids. Stuur als de gesmeerde bliksem een briefkaart en vermeld involgorde van belangrijkheid uw voorkeursmuseum. Als u bij de gelukkigenvolgorde van belangrijkheid uw voorkeursmuseum. Als u bij de gelukkigenvolgorde van belangrijkheid uw voorkeursmuseum. Als u bij de gelukkigenvolgorde van belangrijkheid uw voorkeursmuseum. Als u bij de gelukkigenvolgorde van belangrijkheid uw voorkeursmuseum. Als u bij de gelukkigenbent, ontvangt u een persoonlijke uitnodiging met plaats en uur. Wie pechbent, ontvangt u een persoonlijke uitnodiging met plaats en uur. Wie pechbent, ontvangt u een persoonlijke uitnodiging met plaats en uur. Wie pechbent, ontvangt u een persoonlijke uitnodiging met plaats en uur. Wie pechbent, ontvangt u een persoonlijke uitnodiging met plaats en uur. Wie pechheeft, krijgt een uitnodiging voor een herhaling in februari.heeft, krijgt een uitnodiging voor een herhaling in februari.heeft, krijgt een uitnodiging voor een herhaling in februari.heeft, krijgt een uitnodiging voor een herhaling in februari.heeft, krijgt een uitnodiging voor een herhaling in februari.Stuur uw briefkaart naar vzw Prospekta, Culturele Infobalie - Grote Markt 40 - 2000Antwerpen - tel 03-220 81 11 - fax 03-220 81 18.

Paddestoelententoonstelling: 24/9 tot 1/10 A

Waarom zijn paddestoelen noch planten noch dieren? Hoe zijn ze gebouwd? Wat enhoe eten ze? Wat hebben ze te maken met heksen en kabouters? Hier zijn meer danmeer danmeer danmeer danmeer dan300 verschillende soorten paddestoelen300 verschillende soorten paddestoelen300 verschillende soorten paddestoelen300 verschillende soorten paddestoelen300 verschillende soorten paddestoelen in alle maten, vormen, smaken, geuren enkleuren te bewonderen.De toegangsprijs bedraagt 40␣ fr. per leerling (werkblad voor elke leerling inbegre-pen). Een geleid bezoek (reserveren ten laatste op 23/9 op tel 09-264 50 56) kost400␣ fr. per klas (max. 30 leerlingen).Plantentuin Universiteit Gent - K. L. Ledeganckstraat 35 - 9000 Gent - tel 09-264 50

70 - fax 09-264 53 34

Re(f)use: vormgeving en milieu:tot 25/10 S

Re(f)use geeft een overzicht van hedendaags designhedendaags designhedendaags designhedendaags designhedendaags designuit afvalmaterialen of natuurlijk afbreekbare mate-uit afvalmaterialen of natuurlijk afbreekbare mate-uit afvalmaterialen of natuurlijk afbreekbare mate-uit afvalmaterialen of natuurlijk afbreekbare mate-uit afvalmaterialen of natuurlijk afbreekbare mate-rialenrialenrialenrialenrialen. Vijf toepassingen passeren de revue: interieur,kleding, kantoor- en papierproducten, recreatie enopenbare ruimte en ten slotte nieuwe toepassingen. Uziet er bijvoorbeeld een bonte kinderstoel van kunststofuit gebruikte plastic flessen voor schoonmaakmiddelen;een cd-speler van gerecycleerde cd’s; bestek uit aardap-pelmeel, kokosbast en bamboe; doosjesvan gedroogde citrusschillen...De toegangsprijs bedraagt 100␣ fr. Groepen,studenten en Plus 3 Pass betalen50␣ fr. Schoolgroepen (+12 jaar) beta-len 20␣ fr. per leerling en leerlingen tot12 jaar hebben gratis toegang. Eenbegeleid bezoek mét creatief doe-gedeelte kost 2000␣ fr.Museum voor Sierkunst en Vormge-ving - Educatieve Dienst - Jan Brey-delstraat 5 - 9000 Gent - tel 09-225 66 76 - fax 09-224 45 22

En Garde!: 9/10 tot 19/12 S

De drie musketiers, Cyrano de Bergerac, Zorro en andereschermhelden: het zwaardgevecht heeft de mensheidaltijd gefascineerd. Maar de schermsportschermsportschermsportschermsportschermsport was ook een«kunst». Hiervan getuigen in deze tentoonstelling boe-ken en geschriften (teruggaande tot 1500) van befaam-de schermmeesters en -scholen. Oude wapens uit hetLegermuseum vullen dit deel aan. De recente evolutie(vanaf de 19de eeuw) van krijgskunst tot olympischesport wordt vooral bekeken vanuit enkele Belgischespilfiguren die dit gebeuren sterk beïnvloedden.De toegang is gratis. Groepsbezoeken zijn mogelijk.Leerkrachten krijgen vooraf een informatiepakket omhet bezoek voor te bereiden. Van 17 tot 25 oktober isdit geleid bezoek zelfs gratis (Vlaamse Wetenschaps-week). Tijdig aanvragen is wel de boodschap. Bij hetbezoek hoort een eveneens gratis doeprogramma: wiewil, kan sabel, degen of floret hanteren, een scherm-masker passen en de basisbewegingen uittesten ofmeedoen met speelse behendigheidstestjes. Ook mo-gelijk: vertoning van een mantel- en degenfilm, initia-tielessen schermen in een Leuvense sportzaal, initiatie-reeks schermen bij u op school.Sportmuseum Vlaanderen vzw - Tervuursevest 101 -3001 Leuven - tel 016-23 72 72 - fax 016-20 15 95

MUSEJA! MET KLASSEµ Ja, ik krijg graag een uitnodiging voor een

gratis kennismaking met MuseJA!

Naam: ...................................................

Adres: ....................................................

.............................................................

Telefoon: ................................................

Naam school: .........................................

M RubenshuisM Museum Plantin-MoretusM Etnografisch Museum

Opsturen naar vzw Prospekta - CultureleInfobalie - Grote Markt 40 - 2000 Antwerpen

28 KLASSE NR.87

(advertentie)

(advertentie)

(advertentie)

KLASSE NR.87 31

Duizenden leerkrachten, ouders, leerlingen en direc-ties hebben we ondervraagd over Klasse. Ze hebbenallemaal hun bijdrage geleverd aan de nieuwe initia-tieven. Een eerste blik op wat komen gaat.Leraars wijzen de weg: de eerste lijn

Vanaf deze maand is uw Klasse nog eens vier bladzijden dikker. Middenin het blad zit een uitneembare katern over de aanpak en preventie vanprobleemgedrag op school: pesten, faalangst, spijbelen, drugs enz. U krijgteen concrete handleiding voor aanpak en preventie van het probleem. Dedossiers worden samengesteld i.s.m. specialisten op het vlak. U hebt ze ookonmiddellijk bij de hand als u met een probleem wordt geconfronteerd(een zelfmoordpoging, vandalisme, kindermishandeling enz.). Daarmeewil Klasse de Vlaamse leerkrachten een deskundig hart onder de riemsteken. Zij komen immers steeds meer met probleemgedrag in aanrakingen worden verondersteld daar telkens snel en efficiënt mee om te gaan.Maar wie kan voor elk probleem eerst bijscholing volgen of een heel boeklezen? Soms moet er snel worden gereageerd en is de leraar de eerste oflaatste strohalm. Uiteraard kunnen en moeten leraars niet alle problemenoplossen, maar ze kunnen wel zorgen voor een eerstelijnsopvang en eendeskundige doorverwijzing als dat nodig is. Daar hebben alle kinderenmeer dan ooit recht op. Daarom heet dit initiatief «De eerste lijn. Leraarswijzen de weg.» U krijgt telkens korte getuigenissen van leerkrachten,

ouders of leerlingen, samen met tips voor aanpak én preventie van hetprobleem. Veel hangt immers samen met de algemene cultuur van uwschool. Ook daarvoor levert de katern een belangrijke bijdrage.

Samen met de volgende Klasse (begin oktober) ontvangt u eenstevige verzamelmap waarin u de bijlagen kan bewaren. In totaalverschijnen er twintig katerns (van nu tot juni 2000).

Bloemen voor leraarsPlots staat er een piccolo voor uw klas met een boeket bloemen voor

u. Dat kan! Via Klasse voor Ouders en Klasse voor Jongeren kunnenouders en leerlingen nu elke week letterlijk een leerkracht in debloemetjes zetten. Ze nomineren daarvoor leerkrachten die volgens henhet verschil maken. (Zie daarvoor ook de selectie ontwapenende brie-ven van dankbare ouders in het vorige nummer van Klasse.) De actieloopt het hele schooljaar. Uiteraard verdienen véél leerkrachten debloemen en kunnen we er slechts enkelen verrassen. Zij nemen dan ooksymbolisch in naam van alle collega’s de bloemrijke schouderklop vanwaardering in ontvangst. Tot weldra?

Daar komen de nieuwe leraarsVanaf nu krijgen ook de duizenden jonge mensen die in Vlaande-

ren voor leerkracht studeren Klasse gratis. Op die manier zijn ook zijbeter geïnformeerd en voorbereid op het beroep. Bovendien kunnenzij vanaf nu al tijdens hun opleiding deelnemen aan de talrijkeactiviteiten die in Klasse worden aangekondigd. Steeds meer instellin-gen gebruiken Klasse trouwens in de opleiding en namen de voorbijejaren een betaald abonnement. Dat is nu niet meer nodig. Het aanbodgeldt zowel voor de studenten in de lerarenopleiding (hogescholen)als in de aggregaten (universiteiten). De instellingen hebben daarvooral een brief ontvangen en kunnen het aantal gewenste exemplarenopgeven. Zij staan in voor een correcte verdeling onder hun studen-ten. De eerste reacties zijn bijzonder enthousiast.

De nieuwe jongerenkrantDuizenden leerlingen, leerkrachten en directies hebben we onder-

vraagd over Klasse voor Jongeren. In tientallen scholen hebben wediepte-interviews gehouden. De redactie werd versterkt met eentwintigkoppige jongerenploeg. Vanaf 20 september ligt de vernieuw-de Klasse voor Jongeren in uw school.

De kritiek was soms niet mals. En vaak ook terecht. Maar (wat had jeanders verwacht?) de meningen van jongeren lopen ook sterk uiteen, somsbotsen ze. Het is niet gemakkelijk met jongeren te communiceren over

Mensen met klasse

school, opvoeding, participatie en engagement. En dààr gaat het over.De lezers appreciëren weliswaar de creatieve vormgeving van Klasse

voor Jongeren, maar ze vragen tegelijkertijd ook voldoende structuur,inhoud en leesbaarheid. Daarom ziet de nieuwe Klasse voor Jongeren eranders uit: eigenzinnig maar ook overzichtelijk. Het blad wordt meteendikker: van acht naar twaalf pagina’s. Meer inhoud dus.

Opvallend is dat de reacties per school heel sterk verschillen. Insommige scholen is er geen sprake van enige efficiënte distributie: debladen worden op een hoopje neergekwakt en de leerlingen moeten hetdan maar uitvlooien. Er zijn zelfs leerlingen die schrijven dat hunleerkracht hun stapeltje tijdschriften voor hun ogen ostentatief in devuilnisbak gooit. In andere scholen doen de leerlingen dat dan wel weerzelf: «Lezen? En dan nog over de school? Dank u wel!».

In veel scholen hebben directie en leerkrachten echter begrependat zij hetzelfde doel nastreven als Klasse voor Jongeren: hun leerlin-gen opvoeden tot meer mondigheid, betrokkenheid en engagement.Zij doen op hun school dan ook méér met het blad. De reacties in diescholen verschillen sterk van de reacties in andere scholen. Het zij zo.Op dit ogenblik zijn 199.000 leerlingen voor het project ingeschreven(76 procent van de doelgroep).

De ouders: vooruit!Uit alle enquêtes, brieven en onderzoek blijkt dat Klasse voor

Ouders een schot in de roos is. Meer dan 672.000 ouders (82 procentvan de doelgroep) krijgen het blad. De meesten zijn daar heel tevredenover. Toch ervaren sommigen aanpak en inhoud nog als bedreigend,verwarrend of te ver van hun bed. Daarom blijft de redactie extrainspanningen leveren om àlle ouders te kunnen aanspreken en huninteresse te wekken voor de wereld van opvoeding en onderwijs en derol die zij daarin (zouden moeten) spelen.

Eén wrevel: ouders die meer dan één kind bij de doelgroep hebben(van kleuters t/m tweede jaar secundair) ergeren er zich aan dat ze vaaktwee of meer exemplaren van het blad ontvangen. Veel scholen hebbenal een systeempje uitgewerkt waardoor ze het blad alleen meegeven methet oudste of jongste kind van het gezin. In een extra brief aan deschooldirecties heeft Klasse gevraagd om dat zo mogelijk ook te doen.

Van harte dank aan de duizenden leerkrachten en secretariaats-medewerkers die elke maand opnieuw met enthousiasme Klassevoor Ouders en/of Klasse voor Jongeren aan hun leerlingen bezor-gen en er misschien ook in slagen de horizontale verbanden van eengemeenschappelijke aanpak duidelijk te maken.

Dag van deleerkracht:5 oktober

R E P O R T A G E

den. Daarnaast is het sociale aspect ervan minstenseven belangrijk. Via sport op school pikken jonge-ren waarden en sociale vaardigheden op: ze lerenmet iedereen samenwerken en krijgen respect voorelkaar, leren initiatief nemen en verantwoordelijk-heid dragen, ze kweken wilskracht en oefenen zichin fair-play, en ze maken vrienden. Mooie woordenwaar iedereen achter staat. De praktijk ziet er somsheel anders uit.

StraatvoetbalIn de gemeentelijke basisschool van Sint-Joost-

ten-Noode is 98 procent van de leerlingenallochtoon. Saskia Moorthamers is er leer-kracht lichamelijke opvoeding en twaalf jaarschoolsportgangmaker. Saskia motiveert dekinderen om op woensdagnamiddag te sporten

in schoolverband. Zo blijven ze van de straat weg.«Enkele kinderen volgen op woensdagnamiddagballet, muziekschool of andere activiteiten. Maarde meesten hebben in hun vrije tijd niets anders tedoen. Ze zijn blij te kunnen sporten. Ze houdenenorm van street soccer, een voetbalspel dat ze opstraat hebben geleerd en waar ze goed in zijn. Wespelen regelmatig wedstrijden met andere scho-len. Collega’s feliciteren me met de discipline ende positieve ingesteldheid van mijn leerlingen. De

De provinciale technische school in Lommel(Provil) worstelde een tijdlang met een ern-stig pestprobleem. De school besloot de hand-schoen op te nemen en bokste een WerkgroepPesten in elkaar. Eigen onderzoek maakte duide-

lijk dat de speelplaats de grootstepesthaard was. «We hebben despeelplaats samen met de leer-lingen heringericht als leef- en

sportplaats met zitbanken, groen,sportveldjes voor voetbal, basket en netbal. Tij-dens de middagpauze kunnen de leerlingendeelnemen aan klassencompetities. Dit allespast in een allesomvattend anti-pestpro-gramma. Mét resultaat: het pestprobleemis enorm verminderd», zegt Paul VanHerck, leerkracht lichamelijke opvoe-ding en schoolsportgangmaker in Provil.

SchoolstressZo’n 2500 leerkrachten zijn in Vlaan-

deren actief als schoolsportgangmaker voorde Stichting Vlaamse Schoolsport (SVS).Zij zijn als vrijwilliger verantwoordelijkvoor de planning en organisatie van school-sport op hun school. Sport na de gewoneklasuren, meestal op woensdagnamiddag,met aangepaste werkvormen, ook voor deminder sportieve leerling. Samen met decollega’s van lichamelijke opvoeding ijve-ren zij voor meer sport op school.

Beweging is goed voor gezondheid enconditie. Maar sport betekent méér dan eenlouter fysieke inspanning. Sport op schoolbiedt leerkrachten en leerlingen de kanseven de schoolstress van zich af te schud-

32 KLASSE NR.87

Ook voorde mindersportieveleerling

Jongeren krijgen veel teweinig sport op school.Dat zegt Dirk, leerkrachtlichamelijke opvoeding.Maar Ferdi, Saskia, Mie-ke en Paul engageren zichin hun vrije uren als school-

sportgangmaker voor deStichting VlaamseSchoolsport (SVS). Vrij-willigerswerk dat veelinspanningen vraagt. Ze-ker als je weinig hulpkrijgt van collega’s. Mie-ke zag het niet meerzitten en nam ontslagals schoolsportgang-maker. Sport op schoolligt niet voor de hand.

100.000 JONGELOPERS

Aan de Vlaamse Veldloopweek voor Scho-len (19-27 september) nemen dit jaarwaarschijnlijk meer dan 100.000 leerlin-gen deel uit basis- en secundair onderwijs.Is uw school erbij in één van de 200deelnemende gemeenten?Meer info bij uw schoolsportgangmaker ofbij de Stichting Vlaamse Schoolsport - tel

03-844 63 97 - www.schoolsport.be

Sport op

Zo’n 2500 leerkrachtenzijn schoolsportgang-maker voor de StichtingVlaamse Schoolsport.

kinderen zijn gemotiveerd en de sfeer is erg goed.Ze aanvaarden elkaar, ondanks de soms grotecultuurverschillen.»

Tuchtprefect«Meer sport op school kan de sfeer op school

ook structureel verbeteren.» Dat zegt Dirk Verelst,leerkracht LO in het Sint-Gummarus-college inLier. Hij benadrukt het belang van sport voor derelatie tussen leerlingen en leerkrachten. «Men-sen die sporten, gaan gemoedelijker met elkaarom. Er ontstaat een meer ontspannen sfeer omdatleerkrachten en leerlingen elkaar op een anderemanier leren kennen. Er groeit wederzijds res-pect. Leerlingen zien je niet langer enkel als leraaren overste maar ook als mens.» Ferdi Van Wassen-hoven is studiemeester én schoolsportgangmaker:«Ik heb geen populaire schoolopdracht. Maar alsgangmaker kan ik ánders met de leerlingen om-gaan. Ik ben een strenge tuchtprefect, maar dejongeren leren me via de sport op een ander vlakkennen. Ik krijg meer van hen gedaan omdat zeweten dat ik een sportief type ben.»

Ruzie«Sporten op school betekent werken met een

erg heterogene groep», merkt Dirk Verelst op. «Erzijn topsporters bij, maar ook jongerendie het motorisch moeilijk hebben. Tochmoeten die samen in één groep kunnenwerken. Als je leerlingen hun gang laatgaan, valt die groep uiteen: de sterken

willen niet met de minder goeden spe-len, de sportief zwakkeren durven nietmet de besten spelen. Als je hen bege-leidt en hen uitlegt dat je sport op tweemanieren kan bekijken - als competitieen als een sociaal gebeuren - dan krijg jeiets moois. Wat is plezanter dan mensen,die qua sportieve mogelijkheden ver uitelkaar liggen, samen zien spelen? Sportbrengt mensen dichter bij elkaar. Samenspelen en rekening houden met elkaar,daar komt het op aan.»

AlarmSport is voor vele kwalen goed. Maar

Saskia, Dirk, Ferdi en Paul staan er alsschoolsportgangmakers meestal alleen voor.Dit vrijwilligerswerk is niet populair omtal van redenen. Sommige leerkrachtenbeperken hun job tot hun lesopdracht.Anderen engageren zich voor buiten-schoolse activiteiten. De druk in en rondde school neemt voortdurend toe.

Mieke Boeckx is leerkracht LO en school-sportgangmaker in het Sint-Jozefinstituutin Herentals. Op het einde van vorigschooljaar diende ze bij de directie haarontslag als schoolsportgangmaker in. Zebeschikte over twee uren voor BijzonderePedagogische Taken die ze invulde als

schoolsportgangmaker. Mieke besteed-de in de praktijk twaalf tot veertien urenper week aan schoolsport. De begelei-ding van de jongeren bij sportactivitei-ten ziet ze als een logische verlengingvan haar job. Maar er komt heel watmeer bij kijken: sportactiviteiten plan-nen en organiseren, begeleiders en ver-voer zoeken, contacten leggen met an-dere scholen, uitwisselingen regelen,de activiteiten in de klassen aankondi-gen, de ouders informeren en de in-schrijvingen. Vooral administratief enlogistiek werk dus. Mieke is ook voort-durend in de weer om leerlingen voorsport te motiveren. Jongeren hebbeneen berg schoolwerk en kampen meteen gebrek aan tijd op woensdagnamid-dag. Anderen zijn elders actief, in demuziekschool of tekenacademie bijvoor-beeld. «Ik heb de alarmbel geluid en eenoverzicht gemaakt van wat ik als school-sportgangmaker zoal verzet. Directie encollega’s stonden versteld van wat erallemaal komt bij kijken. Nu is er een taakverdelingingevoerd. Ik engageer me opnieuw als schoolsport-gangmaker, maar collega’s zullen een handje toeste-ken.»

Niet erkendDe gangmaker begeleidt jongeren op school-

sportmomenten. Maar ook in het administratieveen logistieke werk steekt de schoolsportgangma-ker veel tijd en moeite. Daarom pleiten ze samenmet de Stichting Vlaamse Schoolsport voor er-kenning van hun engagement. Daarover zijn ge-sprekken aan de gang met de onderwijsminister.

Leerkrachten blijven jongeren bij sportactivi-teiten ook in de toekomst vrijwillig begeleiden,dat is het uitgangspunt van SVS. Want: elke leer-kracht moet meer doen dan enkel lesgeven. DeStichting vraagt echter wel erkenning voor dekerntaken: coördinatie, administratie en organi-satie van de schoolsport. «Pas dan kan de gang-maker met zijn medewerkers iets structureelsuitbouwen en krijgen de jongeren meer kansen»,vindt ook Ferdi Van Wassenhoven. «Nu kan ikniet voluit gaan: ik organiseer de schoolsportnaast m’n andere werkzaamheden.» ■

«Hoe sportief is de Vlaming? Een terugblik op 20 jaarsportbeoefening 1969-1989.» Deze studie van professorMarijke Taks (KUL) beschrijft de verschuivingen in desportbeoefening van de Vlaamse bevolking over een periodevan twintig jaar. Eind 1999 volgt het deel over de periode tot1998. Dit werk kan u raadplegen in de faculteit LichamelijkeOpvoeding en Kinesitherapie (FLOK) - Tervuurse Vest 10 -3001 Heverlee. Voor meer informatie: tel 016–32 90 51.

SPORT NADE KLASUREN

De Stichting Vlaamse School-sport (SVS) coördineert deschoolsport in alle scholen inbasis- en secundair onderwijsen voor alle leerlingen in deVlaamse Gemeenschap. DeStichting sleutelt sinds 1984aan de sportparticipatie vanjongeren, door aan de scho-len na de klasuren allerlei sportenaan te bieden. SVS vervulteen initiërende en motiveren-de taak: elke schoolgaandejongere laten proeven van diversecompetitieve en recreatieve,traditionele en nieuwe spor-ten; en jongeren via de school-sport aanzetten tot levens-lange sportbeoefening. Daarbijricht de organisatie zich totálle jongeren: zowel de spor-tief getalenteerde als de min-der sportactieve leerling.Eén leerkracht per deelnemendeschool engageert zich als school-sportgangmaker, bijgestaandoor een schoolsportraad metcollega’s, directie, ouders enleerlingen. Zin om de sportop uw school in gang te zet-ten? Vraag naar het SVS-pro-gramma en inschrijvingsfor-mulieren die elke school bijhet begin van het schooljaartoegestuurd krijgt. Meer in-formatie bij de Stichting VlaamseSchoolsport - Steenweg op Jet-te 229 - 1080 Brussel - tel 02-420 06 80 - fax 02-420 31 71- centraal@schoolsport.be. Eenblik op de proefdraaiende In-ternet-site is ook mogelijk:

www.schoolsport.be.

KLASSE NR.87 33

«Ze blijven van de

straat weg»

ACHTERAAN BENGELEN41 procent van alle Vlamingen sport regelmatig,1 op 5 doet dat in een sportvereniging. Iets meerdan 7 op 10 jongeren zijn regelmatig sportief. Dehelft van alle leerlingen uit het secundair onder-wijs is actief in schoolsport. Dat blijkt uit het‘Behoeftenonderzoek sportend Vlaanderen’ vanCoopers&Lybrand. Maar toch doen jongeren steedsminder aan sport na de schooluren. In een verge-lijkende studie bij jongeren uit 24 landen, ben-

gelt de Vlaamse jeugd achteraan.

gang

L I C H A A M S T A A L

Alleen Jan toont enige interesse. Hij zit vooroverge-bogen op de eerste vraag te wachten.Het kan de honger zijn, als Riet geeuwt. Maar alsze bovendien achterovergezakt naar buiten staart,weet haar leraar hoe laat het is. Er hoeft geenwoord gezegd, maar als hij goed op de lichaams-taal van zijn leerlingen let, weet hij vaak precieswat er in hen omgaat. Zeventig of meer procentvan onze communicatie is non-verbaal. Bij gevoe-lens gaat het zelfs over meer dan negentig.

HuiswerkMark begint aan zijn tweede schooljaar als leraar

biologie. Je merkt onmiddellijk als hij een klas binnen-komt dat hij een jonge, enthousiaste indruk wilnalaten. «Wij samen», vertelt hij de leerlingendoor zijn vlotte kledij en de manier waarop hijliever voor dan achter de lessenaar staat. Alshij zich op zijn gemak voelt in een klas, zit hij

nonchalant op de hoek van de lessenaar en zwaait metzijn been in het vuur van zijn betoog. Vandaag moethij zich al kwaadmaken omdat bijna niemand deoefening heeft voorbereid.

Wellicht zijn de leerlingen verbaasd dat Markzich ergert aan hun gebrek aan inzet. Wellichtvinden ze het spijtig dat ze hem ontgoochelen.Maar ze interpreteren Marks houding in de klasverkeerd. Bij hem steekt het allemaal niet zonauw, denken ze. Een misverstand. Marks woor-den werden niet onderstreept met begeleidendelichaamstaal die zijn bedoeling duidelijk maken.

Je zou niet zeggen dat Geertrui blij is. Haarlichaamstaal verkondigt een andere boodschap.«Met woorden kan je liegen. Niet met het lichaam»,zegt Victor van Geel, auteur van het boek Lichaamstaal.Praktijkboek voor de leraar. Wat woorden echtbetekenen, blijkt vooral uit de manier waarop jeze brengt. Bovendien vertelt lichaamstaal een enander over de relatie tussen communicatiepart-ners. Sommige lichaamssignalen kan je moeilijkbeïnvloeden. Probeer maar eens blozen of beven testoppen. Maar houdingen en bewegingen wel. EenGeertrui die zich losmaakt van het bord en haarleerlingen aankijkt, lijkt in elk geval zelfverzekerd.Een glimlach erbij zou een nog rustiger indruknalaten. Volgens Victor van Geel is lichaams-taal leerbaar. Lichaamstaal lezen en sprekenkan je oefenen, zoals acteurs dat doen. En islesgeven niet altijd een beetje toneelspelen?

HongerDe leraar geschiedenis heeft een mondelinge

overhoring aangekondigd. Laura is er duidelijk nietgerust in. Ze durft hem niet aankijken. Karel heeftzijn les weer niet geleerd. Hij blijft maar rommelenin zijn boekentas. Tanja zit met gekruiste armen enbenen en schermt zich op die manier af. Arne houdtzijn hand voor zijn mond. Hij heeft iets te verber-gen, want verlegen is hij niet. Joris glimlacht uitge-breid, zijn handen achter zijn hoofd. Het toonbeeldvan zelfgenoegzaamheid. Riet verveelt zich. Methaar kin op haar hand gezakt staart ze in het ijle.

34 KLASSE NR.87

Woorden enlichaamssig-nalen zijn te-genstrijdig

Geertrui staatvoor de eerstekeer voor 6 we-tenschappen-wis-

kunde B. Een gewaar-schuwde vrouw. Zeschrijft haar naam ophet bord. De leerlin-gen zakkenachteroverop hunstoel. Depauze is netafgelopen,chips en cola han-gen nog in de lucht.«Ik ben blij dit jaarin jullie klas wiskunde temogen geven», begint ze.Maar ze staat met haarrug tegen het bord enkijkt over de leerlingenheen naar de linkerbo-venhoek van de achter-muur van de klas. Hetkrijtje houdt ze kramp-achtig tussen duim enwijsvinger.

Methanden en voeten

Zijn woorden en lichaamssignalen zijn tegenstrij-dig. Bepaalde signalen kunnen trouwens verschil-lende betekenissen hebben. Als de leerkracht metgekruiste armen achteroverleunt tegen het bord,kunnen de leerlingen dat zowel vertalen als ‘ikben niet echt geïnteresseerd in jullie’ of als ‘julliebeurt nu, ik wacht’. Een wereld van verschil.Afhankelijk van de context.

Brad PittKlas 4 Handel-Talen. Vier lange rijen lessenaars.

Achteraan een enorme poster van Brad Pitt. Daar isruzie over geweest. Eronder op een tafeltje liggen eenpaar naslagwerken geschiedenis. Tussen de twee ra-men verzorgen de leerlingen een bloemenbak. Linkseen tentoonstelling van de groepswerken Frans. Anja,Marina en Kaat zitten vooraan in het midden. Marti-ne en Tom opzij. Alleen de laatste rij is volledig bezet.

De ruimte spreekt een taal. Een omgeving kanhet verlengde zijn van het lichaam. Klasleraar Guy,leerkracht geschiedenis, besteedde een uur klasge-sprek aan de inrichting van het lokaal. Hij liet deleerlingen ook een eigen plaats kiezen. Leerlingendie extra inspanningen willen leveren, zitten graagvooraan. Kritische leerlingen kiezen zijkanten. Zijdie liever niet te veel moeite doen, vinden achter-aan zitten ideaal. De leerlingen hebben door dekeuze van aankleding van deze klas hun territo-rium gemaakt. Ze zijn hier thuis. In een persoonlij-ke ruimte voelen mensen zich sterker. Een leraarmet een eigen klaslokaal bijvoorbeeld laat leerlin-gen zijn territorium binnenkomen en bepaalt ge-makkelijker de regels. Guy heeft geen lokaal, van-daar het tafeltje met geschiedenisboeken.

DrempelGeroezemoes. Iets zwaars valt op de grond. Luid

gelach. Net dan komt Evelien, lerares Latijn binnen.«Goedemorgen», zegt ze. Niemand reageert. «Goe-demorgen», roept ze. Geen reactie. Dan maakt zezich kwaad. Morrend lopen de leerlingen naar hunplaats. Rustig wordt het echter niet. / Geroezemoes.Iets zwaars valt op de grond. Luid gelach. Net dankomt Evelien, lerares Latijn binnen. «Goedemor-gen», zegt ze. Niemand reageert. Ze stapt de klasbinnen en wacht. Dat merken de leerlingen. Ze lopennaar hun plaats. Het wordt rustiger. Evelien vraagtwat er aan de hand is. Pas dan begint ze met de les.

Soms krijgt een leerkracht zonder meer de aan-dacht van de leerlingen. Soms moet hij daar moeite

voor doen. Maar roepen werkt nooit. Integendeel.De aandacht trekken kan op een vriendelijke ma-nier. En daarna? Oogcontact houdt de aandachtvast. Een leerkracht zorgt er het best voor goedzichtbaar te zijn voor alle leerlingen. Door nietprecies in het midden voor de klas te staan, kan hijmet zoveel mogelijk leerlingen contact houden. Energieuitstralen door rechtop te staan, helpt. Door niet terplekke te blijven. Zeker niet door achter de veiligelessenaar te kruipen, maar wel door een evenwicht tevinden tussen ontspannenzitten en bewegen. Als deaandacht van een leerlinglijkt te verslappen, kan deleerkracht naar hem toe-stappen. Zenuwachtige ge-baren wijzen op onzekerheid en voor de leerlingenzijn ze een aanleiding om grenzen te testen.

PodiumHoe is het mogelijk dat Peter, leraar Frans, wel

gezag heeft in 2 C, en Gerrit, leraar technologie, niet?De klas is dezelfde. Beide leraars geven ongeveer evenlang les. Gerrit lijkt nochtans veel dominanter. Luidvan stem en agressief van gebaren.

Vroeger hadden leerkrachten een podium.Daarmee was duidelijk wie de macht had in deklas. Maar gezag moet je krijgen van de leerlin-gen. Als je gezag wil in een klas, dan betekent datdat de leerlingen je regels willen volgen. Eenleerkracht die agressief de leiding neemt, wil doorzijn leerlingen gezien worden als iemand metgezag, maar die doen dat daarom nog niet. Eenleerkracht met gezag vertrekt vanuit een anderehouding. Hij wil gezien worden als iemand die hetgoed voorheeft met zijn leerlingen, die zijn taakgraag en goed uitvoert en die daar het respect van

zijn leerlingen voorverwacht. Deze leer-kracht heeft niets tevrezen en ziet er dusontspannen uit. Hijbeweegt niet overdre-ven veel en blijft rustig.Hij verheft zijn stemniet. Als er iets on-verwachts gebeurt, ge-draagt hij zich nietonzeker of zenuwach-tig. Zijn lichaamssig-nalen zijn open eneerlijk: hij glimlachtgraag en hij toont zijnhandpalmen vaak. Hijgeeft geen tegenstrij-dige signalen. Woorden lichaam sprekendezelfde taal. ■

OOGCONTACT: EEN VORM VAN ERKENNING«De lerarenopleiding besteedt lang niet genoeg aandacht aan lichaamstaal»,zegt Marc van Riel, lector aan het departement Lerarenopleiding van de Karel DeGrote Hogeschool. «Wat je zegt kan je natuurlijk gemakkelijker trainen encontroleren dan hoe je het zegt. Ook technische aspecten van non-verbaalgedrag kan je remediëren: een bepaalde tic, gebrek aan zelfzekerheid, oogcon-tact. Maar echt inzicht in eigen gedrag krijg je pas na langdurige, permanentetraining, feedback en zelfevaluatie. Lichaamstaal is niet zomaar opsmuk ofondersteuning van wat we zeggen. Belangrijke waarden als emotionele intelli-gentie, sociale vaardigheden, energie of optimisme straal je in de eerste plaats uitvia non-verbaal gedrag. Heel belangrijk daarbij is bijvoorbeeld oogcontact. Als deleraar letterlijk oog heeft voor zijn leerlingen, dan voelen zij zich gewaardeerd.Aankijken is een vorm van erkenning. Leraars zijn zich vaak ook niet bewust vanhet spiegeleffect van taalgedrag bij hun leerlingen. Als de leraar voor een bepaaldverbaal en non-verbaal gedrag kiest, dan imiteren leerlingen dat. Een grimmigedictator voor de klas mag niet verwachten dat zijn leerlingen open en vriendelijkzullen reageren op zijn vragen. De leraar heeft zijn eigen gedrag in handen, de

leerling spreekt na verloop van tijd de taal van zijn leraar, op alle gebied.»

KLASSE NR.87 35

Probeer maar eens blozen

en beven te stoppen

SIMULTAAN VERTALENUw gedrag

Nonchalant zitten op derand van de tafel.

Leunen tegen het bordmet armen gekruist.

Hand voor de mond.

Met hoge en luide stemspreken.

U wil wellicht uitdrukken

Ik voel me helemaal opmijn gemak.

Ik wacht af. Ik verwachtreactie van jullie.

Laat me even denken.

Luister goed naar mij. Watik hier zeg is een belangrijk

aspect van de leerstof.

De leerlingen vertalenmisschien zo

Het steekt niet zo nauw bijdeze leerkracht.

Het kan de leerkracht nietveel schelen.

De leerkracht weet het niet.

Dit moeten we nietonthouden. Hij zal het nogwel een paar keer herhalen.

Gratis boekDe mosterd in dit artikel haalden weuit het boek Lichaamstaal. Praktijk-boek voor de leraar van Victor vanGeel - Uitgeverij Intro, Baarn. Twin-tig Klasse-lezers kunnen een gratisexemplaar krijgen. Heeft u tips ofbedenkingen over lichaamstaal in deklas? Schrijf ons een briefje en u maaktkans op een gratis boek.

deels van verlossen. Over vijf jaar zijn de personalassistants een feit. Dat zijn geïndividualiseerdecomputerprogramma’s die deeltaken uitvoeren waar-aan elk van ons nog te veel tijd besteedt: rekenin-gen betalen, reizen boeken, informatie zoeken... Inhet onderwijs is het volgende scenario mogelijk:de leerling maakt zijn oefeningen individueel opde pc, thuis of op school. De computer registreertde taken die hij uitvoert. De personal assistant vande leraar gaat op zoek naar foutpatronen, evalu-eert, trekt conclusies en koppelt daaraan de gepas-te strategie, remediëringsoefeningen bijvoorbeeld.De leraar stuurt naar eigen inzicht en ervaring bij,bijvoorbeeld als het programma een minder juisteconclusie trekt. Hij moet daar geen programmeurvoor zijn, want dankzij ingebouwde neurale net-werken kan het programma zichzelf voortdurendverbeteren en bijleren. De personal assistant is eentweede brein. Het zal leraars veel meer tijd gevenvoor echt lesgeven, individuele begeleiding enopvoedende taken».

AdvocaatEen personal assistant kan élke leerling helpen

om te leren. Niet enkel genereert hij leerstof enoefeningen op maat, hij vergemakkelijkt ook op-zoekwerk, op Internet bijvoorbeeld. De assistantvraagt wat je precies zoekt en levert dat in eenhandomdraai. L&H-software maakt nu al bruik-bare samenvattingen van teksten. Kennis op eendienblad. Maar als kennis overal beschikbaar is enopzoekwerk geautomatiseerd wordt, wat moetenonze leerlingen dan nog kennen? Jo Lernout:«Vertalers-tolken vragen ons wel eens of we nogtalen moeten leren. Natuurlijk moeten we dat.Met een taal leren we een cultuur, leren we overmensen. We vormen er onze geest mee. Boven-dien moeten we meer dan ooit blijven weten watde computer doet. Binnen 15 jaar zou de pc eenadvocaat een schitterend pleidooi kunnen bezor-gen, maar als de man niet een nog beter advocaatis dan zijn computer, zal hij dit pleidooi nietgenoeg begrijpen om het met succes te kunnenhanteren. De computer zal nooit de mens vervan-gen, maar de eisen voor elk beroep zullen hogerliggen. Om met kennis om te gaan hebben we ook

Steekt u veel avondenin opzoekwerk, oefe-ningen corrigeren, ta-ken samenstellen? Zouu liever wat meer tijd

spenderen aan echt lesgeven? Over vijfjaar staat voor elke leraar een assistentklaar om uw routinetaken over te ne-men. Goedkoop en altijd paraat. Datgarandeert ex-leraar Jo Lernout, succes-rijk codirecteur van Lernout & Hauspie.Hij opent het kennisdebat in Klasse.

«Een leraar in hart en nieren staat graag voor deklas. Hij coacht graag», zegt Jo Lernout. «Jammergenoeg steekt hij de helft van zijn tijd nog inroutinewerk. De computer zal hem hier groten-

«ONDERSCHAT HET NIET»«Het gebeurt niet dikwijls dat de leraar zomaarbeloofd wordt dat hij de helft van zijn tijd vrijkrijgt. Weliswaar om echt les te geven, maar tocheen verlichting. Computers worden altijd ver-kocht met de visie dat ze het leven makkelijkermaken. Men onderschat echter de complexiteitvan de nieuwe rollen die de leraar krijgt: coach,manager, facilitator, coördinator, tutor... Dat vraagtheel wat werk, waarvoor een personal assistantbest comfortabel zou zijn. Maar dergelijke revolu-tie vereist een heel andere didactiek en inhoud(meer taakgericht dan doceergericht) en eenandere school- en curriculumstructuur. Er komtbovendien een nieuwe rol bij: de leraar als desig-ner van leeromgevingen, want zonder kennis vanen vaardigheden met nieuwe media kan hij nietlanger functioneren. Kortom, alles heeft zijn prijs-kaartje. Roepen dat alles nu zomaar beter enmakkelijker wordt, is daarom onterecht. Maar datweten Lernout & Hauspie ook wel.»Ronald Soetaert, departement lerarenopleiding,

Rijksuniversiteit Gent

JO LERNOUT,EX-LERAAR

Jo Lernout is regent wetenschap-pen. Hij stond twee jaar voor deklas als biologieleraar en sloegvervolgens de weg van het inter-nationale bedrijfsleven in. Daarbekleedde hij commerciële func-ties, onder meer voor Bull, Wangen Barco Industries. Samen metPol Hauspie stichtte hij in 1987 defirma Lernout & Hauspie SpeechProducts, met vestigingen verspreidover de hele wereld. L&H is gespe-cialiseerd in toepassingen van ge-automatiseerde spraak en tele-communicatie: met stemcomman-do’s teksten dicteren, laten corri-geren en lay-outen, teksten verta-len naar een andere taal, bruik-bare samenvattingen van tekstenmaken enz. De firma haalde vorigjaar het wereldnieuws door eensamenwerkingsverband aan te gaanmet het Microsoft van Bill Gates.Via zijn hypermoderne opleidings-centrum Flanders Language Val-ley wil L&H jong computertalentbundelen, pc en taal met elkaarverenigen en computers op eenintelligente manier leren omgaanmet kennis. Om personal assistantste maken zal L&H experten oplei-den in elk vak, ook leraars. Defirma werkt samen met universi-teiten en bedrijven. Voor het on-derwijs staan aparte seminariesen proefprojecten op het programma.

Assistent voor elke

leraar

36 KLASSE NR.87

H E T K E N N I S D E B A T

«Leraars krijgen een

tweede brein»

inzicht, intermenselijke kwaliteiten en een holisti-sche benadering van feiten nodig. Hoe verder detechnologie vordert, hoe belangrijker dat mense-lijke wordt. Zo zijn er nu al diagnosesystemen opde markt die een elektrocardiogram sneller enbeter analyseren dan dokters, maar het is de dok-ter die de hele patiënt bekijkt en aanvoelt. Hijalleen kan beslissen of de computer al of nietgelijk heeft.»

Big bangLernout ziet de computer het onderwijs boeiender

en effectiever maken. Zo brengt virtual realitybegrippen multimediaal dichterbij. Lernout: «Watdacht je van de chemieles waarin de pc via virtualreality de verbindingen maakt die de leerling metchemische formules intikt? Of een simulatie vande seconde na de big bang? Pure fysica toch.Spektakel op het scherm, maar tegelijk een beter,sneller en efficiënter aanbod van de leerstof. Beterdan saaie lessen die uren duren. Virtual realitygarandeert een veel steilere leercurve en daardoormeer inzicht in de leerstof. De krachtige pc’s engesofistikeerde software die daarvoor nodig zijn,bestaan al. Ze kosten veel minder dan de durelabo’s die maar een fractie van de mogelijkhedenbieden. Schoollabo’s kan je volledig simulerenmet softwarepakketten. Sommige daarvan zal menop termijn zelfs inbouwen in het besturingssys-teem van de pc. Ze zullen niets meer kosten.»

Job kwijtDe computer dwingt ons anders om te gaan met

kennis. Hebben leerlingen daar extra vaardighe-den voor nodig? Lernout: «Leerlingen moetenkritisch, intelligent en creatief met informatie kunnenomgaan. We moeten ze dus leren analyseren, se-lecteren, kritisch denken… Daarnaast moeten zeveel eerder over technologie leren. Ze moeten zichkunnen voorbereiden op het feit dat de pc allerleitaken van hen zal overnemen. Ze hebben techni-sche vaardigheden nodig om te weten hoe decomputer redeneert. Wat kennissystemen en per-sonal agents zijn, wat de impact ervan is op demaatschappij, hoe ze ons leven zullen verande-ren… Dit moet absoluut in het lessenrooster. Maarleerlingen kunnen niet zonder sociale intelligentieen inzicht. Veronderstel dat een student boekhou-den voor zijn examen slaagt omdat hij vooraltechnische vaardigheden beheerst, maar niet zo-

zeer omwille van zijn inzicht en sociale intelligen-tie. Welnu, dan zit hij met een onevenwicht dathem binnen tien jaar zijn job kost.»

DNAWetenschappen, technologie en informatica zijn

de toekomst. Waardenvervangend, zeggen sommi-gen. Toch gelooft Lernout niet dat zij onderwijs innormen en waarden buitenspel zetten. «Momen-teel verzorgt de pc routinewerk, besluitvoorberei-dend werk, zakelijke interacties tussen klant enproducent enz. Binnen 50 à 100 jaar stelt de tech-nologie DNA-achtige nanocomputers in staat zelfatomen te maken en energie volmaakt te beheren.Een computer die een huis ontwerpt en bouwttegelijk bijvoorbeeld. Dit is géén absurde sciencefiction, het is in wording. Men is ermee bezig. Weevolueren naar een type 1 - beschaving, een soortUtopia waarin we onze planeet in pc-beheer heb-ben, tot het weer toe. Pessimisten stellen daarbijverveling en levensgrote problemen in het vooruit-zicht. Waarden- en normenverlies ook. Optimistenzoals ik zien voor elke mens extra kansen om meergeestverrijkend werk te doen. In het onderwijskomt meer tijd vrij voor inzichtelijk werk, discus-sies over normen en waarden, sociale projecten,sport. Nu al biedt de technologie extra mogelijkhe-den. Veel meer dan vroeger studeren jongerenvoort. De mens weet steeds meer. Dat is een logi-sche evolutie. Meer kennis en inzicht dankzij tech-nologie genereert toenemende bewondering voorde schepping en een hogere acceptatie van normenen waarden. Om dit proces te sturen, om de geest tevormen, blijven in het onderwijs menselijke coachesnoodzakelijk… Dit gekoppeld aan meer sport ensociale projecten op school doet de mens er in zijntotaliteit op vooruitgaan.» ■

Dit artikel is het eerste van een reeks artikels rond hetkennisdebat (zie Klasse nr. 85). Een specialist geeftvanuit zijn domein zijn toekomstvisie op onderwijs.Hierop reageren telkens een leerkracht, een ouder, eenleerling en een onderwijsdeskundige. De reeks loopt inKlasse tot het jaar 2000. Ook u kan reageren en discus-siëren. U bent welkom op het forum van de Klasse-homepage (www.klasse.be). Of schrijf naar Klasse (Dialoog)- Koningsstraat 138 - 1000 Brussel. In-formatie over Lernout & Hauspie vindt uop hun site (www.lhs.com). Zie ook opblz. 26: 11de CST-evenement Computersen Multimedia op School en Thuis.

«DATVERDOEZELT

DE ECHTEPROBLEMEN»

«Radio en bandopnemer zou-den de leerlingen eindelijk incontact brengen met vreemdetalen zoals men ze echt spreekt.Toen die hooggespannen ver-wachtingen echter niet wer-den waargemaakt en ook schooltvgeen soelaas bood, kwam devideo. De wereld in je klas, be-heersbaar met pauze, rewinden - vooral - fast forward. Want«Daens is niet slecht, mijnheer,maar Terminator 2 is toch veelspannender, he.» En nu virtualreality om chemie en literatuureindelijk interessant te maken?Vergeet het. De nieuwe tech-nologie biedt enkel een extra-tje aan de leraar die al creatief isen aan de leerling die (nog)gemotiveerd is. Wat voor zinheeft het bijvoorbeeld flitsenderemediëringstechnieken te be-denken als de leerling zelf de zinvan remediëring niet kan ofmag inzien? Ook met enkeledikke onvoldoendes mag je over-gaan, nee toch? Al wat onzetaak kan verlichten is natuurlijkwelkom, maar een onderwijsdat geen eisen aan de leerlingdurft stellen, dat geen bood-schap meer durft brengen, moetdat niet verdoezelen door nieu-we media te introduceren.»

Marc Van Damme, leraar

«ZO MAAK JEKLASSENONDERWIJS»

«Sneller aanbod? Steilere leercurve? Dit betekentvoor mij automatisch klassenonderwijs. De leerlin-gen worden ingedeeld in (super-)intelligenten,gemiddeld, matig en zwak begaafden, afhankelijkvan het tempo waarmee zij hun studie kunnenafwerken. Als beter, sneller, steiler de evaluatiecri-teria worden in het onderwijs, dan verzekeren wevooral de toekomst van kinder- en jeugdpsycholo-gen en psychiaters als begeleiders van onze over-gestresseerde kinderen. Termen als boeiender,begrijpbaarder en efficiënter onderwijs lijken meechter meer belovend en toekomstgericht, al washet maar opdat élke leerling de eindtermen zouhalen. Sneller nee, boeiender ja!»

Rudi De Jaegher, ouder

«GEEF DE LES MEE OPDISKETTE»

«In wetenschappelijke vakken spenderen we veeltijd aan oefenwerk. Maar de ene leerling heeftmeer oefeningen nodig om de leerstof te begrij-pen dan de andere. Dankzij de computer zal hetmogelijk zijn om die oefeningen onmiddellijk teverbeteren. Zo zullen we zonder een week tijdver-lies onze fouten kunnen zien en begrijpen. Ook zoudit ideaal zijn om extra oefeningen te controleren,bijvoorbeeld bij het maken van toets of examen, ofbij thuis studeren, zonder een leraar in de buurt.Geef leerlingen een notebook in plaats van eenboekentas. Geef cursussen op diskette, maak vandactylografie een verplicht vak. Enkel nog in eendegelijke backup-methode voorzien en iedereen isgelukkig! Leerlingen zullen zich eindelijk kunnenbezig houden met het belangrijke!»

Pieter Barremaecker, leerling

KLASSE NR.87 37

■ WETENSCHAP

Geheime missieEen groepje probeert tandraderen zo met elkaar te verbindendat ze licht kunnen opwekken. Een ander tracht brailleschriftte ontcijferen. Nog een ander viertal is gespannen in de weermet organen, het leven van hun patiënt hangt ervan af. Eldersdient absoluut een boodschap onderschept. En zo gaat hetdoor, negen ronden lang. Alles draait om een geheime missiedie leerlingen tegen de klok moeten klaren. En al die tijd zijnze bezig met wetenschap. Twee lesuren die voorbijvliegen. De75 vierkante meter grote vrachtwagen Experion is daar speciaalvoor ingericht. Via boeiende experimenten leren leerlingenmeer over tandwielen, elektriciteit, biologie, aardrijkskunde,taal, muziek. Experion is de gloednieuwe wetenschapstruckvan de Stichting Flanders Technology International. Vanaf 7oktober start hij zijn rondrit door Vlaanderen.Een werksessie (max. 27 leerlingen, eerste graad secundair) in de truckkost 2500 BEF, btw inclusief. In het najaar van 1998 staat de Experion inMechelen, Leuven, Strombeek-Bever en Halle. Op 17 en 18 oktober kan umet de Experion kennismaken tijdens het Wetenschapsfeest in de Bra-banthal in Leuven. Meer info: FTI - tel 02-502 44 66 - www.stichting.fti.be/wetenschapscommunicatie

■ BOEKENTAS

Water en alcoholKunnen leerlingen met een milieuvriendelijke boekentas naarschool gaan? Best mogelijk. Het begint al met het ding zelf.Een lichte, linnen boekentas voor de jongere kinderen, leder-waar voor de ouderen. Het schooletui biedt zich aan in leder,katoen, jutelinnen of - zij het minder praktisch - hout. Enwaarom geen zakje van stof met gerecupereerde ritssluitinggebruiken? Vervolgens is er het schrijfgerief. Hier helpt eenscherp oog. Op bepaalde producten staat namelijk het EG-logo. De verpakking vermeldt soms de EN71 Europese veilig-heidsnorm. Dit betekent dat de inhoud geen giftige stoffenbevat. Milieuvriendelijk dus. Dat zijn ook de volgende toppers:het vulpotlood, de vulpen met reservoir (in plaats van patro-nen), viltstiften op basis van water of alcohol. En het kan nogbeter. Papier? Liefst zonder chloor. Opbergmappen? Gerecy-cleerd karton graag, eventueel met een polypropyleenfolieerover. Lijm? No problem, maar dan zonder oplosmiddel… Aldeze tips staan in De Wakkere Consument, een nieuw, tweetaligtijdschrift van het Onderzoeks- en Informatiecentrum van deVerbruikersorganisatie (OIVO). Milieu en consumptie staan daarincentraal, met achtergrondartikels, praktische en technischerubrieken, actualiteit en een meertalig persoverzicht. Ookschoolprojecten krijgen er ruchtbaarheid.De Wakkere Consument verschijnt tweemaal per maand. Een jaar-abonnement kost 1000␣ fr.Leerkrachten krijgen de eerstedrie nummers gratis. Alsenige tegenprestatie vraagthet OIVO uw opinie overhet blad. Info: Lea Bos-mans - OIVO - Ridders-straat 18 - 1050 Brus-sel - tel 02-547 06 11 -fax 02-547 06 01 -crioc-oivo@skynet.be

■ SPEELPLAATS

Klimmen, schoppen, slaanVraag aan vijftig leraars waarkinderen zich op de speel-plaats mee bezig houden enje krijgt een top-vijf van voet-bal (14␣ %), basketbal (7␣ %),koorddansen, tikkertje en inde zandbak spelen (elk 5 %).Schoppen en slaan, vandalis-me en zich vervelen, scorenhoger dan verstoppertje, fan-tasiespellen of staan keuve-len. Deze antwoorden warendan ook reacties op het arti-kel over speelplaatsen dat vorigjaar in Klasse verscheen. Daar-in pleit Peter Dekeyser van Kinden Samenleving tegen de gro-te, grijze vlakten die veelVlaamse speelplaatsen zijn.«Te weinig uitdaging leidt totverveling, pesten of agressie»,luidt de kritiek. Meteen eenpleidooi voor een speelplaatsmet variatie: compartimen-tering, niveauverschillen, rus-tige hoeken en uitdagendeklimtoestellen, zonder de vei-ligheid uit het oog te verlie-zen en niet noodzakelijk duur.Dekeysers boek De schoolspeel-plaats doet voor elke schoolhaalbare voorstellen. Van dekleinste tip tot de grootsteingrepen. Het boek is verkrijg-baar in de handel en kost780␣ fr. Tien Klasse-lezers kre-gen een gratis exemplaar toe-gestuurd.De schoolspeelplaats, Peter De-keyser - Uitgeverij Garant - Tiense-steenweg 83 - 3010 Kessel-Lo - tel016-25 31 31- fax 016-25 13 14

■ TERUG VAN WEGGEWEEST

UniformIn Engeland gaan stemmen op om het schooluniform opnieuwin te voeren in alle staatsscholen. Het fenomeen merkkledij ende daaruit voortvloeiende discriminatie onder leerlingen zou-den ouders te veel op kosten jagen. De Labourpartij van TonyBlair heeft er alvast oren naar. Merkwaardig is wel dat een vande felste voorstanders, woordvoerder voor onderwijs Blunkett,ruim vijftien jaar geleden het verplichte uniform nog wegstem-de. «De tijden zijn veranderd», luidt Blunketts argument nu.

38 KLASSE NR.87

■ ZONDER ASPIRINE

Het anti-stressplan«Het risico op stress daalt dras-tisch in scholen die een goedbeleid opbouwen rond na-scholing, die nieuwe leer-krachten opvangen en waarde directie leraars persoon-lijk begeleidt.» Aldus StefSteyaert, onderzoeker van deStichting Technologie Vlaande-ren (STV, zie ook Klasse nr.85). Hoe scholen hun stress-promille laag houden? Als hunleerkrachten op de volgendevragen ‘ja’ kunnen antwoor-den, zitten ze alvast goed.1. Bent u lid van een team?Beslist u op uw school meeover het pedagogisch project,het schoolwerkplan, de keu-ze van de lesmethoden enleerboeken? Wordt u betrok-ken bij de beslissing om groe-ne leerkrachten, projecton-derwijs, zorgverbreding of an-dere elementen van onder-wijsvernieuwing in te voe-ren?2. Hebt u inspraak in het school-beleid?Houdt de directie rekening metuw suggesties en aanbevelin-gen over lessenrooster en les-

tijdenpakket, didactisch ma-teriaal, jaarkalender, buiten-en naschoolse activiteiten,extra taken, de begroting…?3. Is er een duidelijke taakver-deling?Heeft uw school een over-zicht van de taken die leraars,naast de lesgevende, moetenvervullen? Krijgt u een com-pensatie (vermindering vande lesopdracht) voor meer om-vangrijke taken?4. Hebt u inzicht in het perso-neelsbeleid?Kent u het nascholingsaan-bod? Doet men navraag naarde behoeften van nascholing?Krijgt u de onkosten vergoedals u cursussen volgt en wordt

Stichting Technologie Vlaanderen

Stress bij leerkrachtenDe school maakt het verschil

■ HET ONDERZOEK VAN DE MAAND

School met 235 computers«Zestig procent van de Vlaamse scholen heeft

geen computers», schrijft een krant. «Dui-zendste Vlaamse school aangesloten op Inter-net», bloklettert een ander. Alarmsignalen naastvreugdekreten. Hoe zit het nu eigenlijk? Eenenquête van het departement Onderwijs scheptklaarheid over pc, cd-rom en Internet op school.Als men zich baseert op het aantal schoolsecretaria-ten, bestaan er 2750 scholen in Vlaanderen: 1898basisscholen en 852 secundaire. Daarvan commu-niceert momenteel niet minder dan 90 procentelektronisch - via pc en modem - met het departe-ment Onderwijs. Voorts beschikken naar eigen zeg-gen 659 Vlaamse scholen, het merendeel secundai-re, over een Internetaansluiting. Geen duizend dus,maar hun aantal neemt snel toe. Deze cijfers staan in een enquêteverslag van de Cel Informaticavan het departement Onderwijs.

Virtuele vragenSinds 1993 kunnen schooladministraties elektronisch communiceren met het departementOnderwijs. Gegevens over leerlingen, personeel enz. en boodschappen tussen scholen onder-ling reizen in bits en bytes over en weer via het Edison-project van het departement. Vorig jaarcommuniceerden op die manier 1545 scholen (sinds 1 september van dit schooljaar zijn er datzelfs 2500). Om meer zicht te krijgen op het schoolse computerlandschap en om naar detevredenheid van de scholen te peilen, stuurde de cel Informatica van het departement heneen elektronische enquête. Daarin onder meer vragen naar het aantal pc’s, cd-rom spelers,Internetaansluitingen enz. De respons was veel groter dan bij papieren enquêtes het geval is.Negen scholen van de tien stuurden de virtuele vragenlijst ingevuld terug. Niet enkel blijktzo’n formule erg gebruiksvriendelijk, de tevredenheid over Edison speelde ook mee.Niet voor leerlingenAlle schoolsecretariaten in het Edison-project, momenteel dus 2500 van de 2750, hebben pc’s.De helft van de ondervraagde basisscholen houdt het bij dat ene exemplaar, een derde heefter twee in huis. Twee derde van de secundaire scholen heeft vijf of meer pc’s in zijn secretariaatstaan. Zes secundaire scholen bezitten er meer dan 20. Die zijn vermoedelijk verspreid overmeerdere vestigingsplaatsen. Niet alle scholen hebben echter ook computers voor didactischgebruik. Zo hebben 92 basisscholen (zowat een op tien) geen enkele pc die leerlingen of

leerkrachten kunnen of mogen gebruiken. Twee van de tien basisscholen hebben er hooguitdrie klaar staan, maar de meeste hebben er meer. Twee derde van de secundaire scholen steltmeer dan 20 pc’s ter beschikking voor didactisch gebruik. Eén school spant de kroon met 235exemplaren, maar ook die staan waarschijnlijk in meerdere vestigingsplaatsen.

OnbruikbaarHoe modern is het computerpark van de doorsnee school? Op het eerste gezicht vallen de cijfersmee. In drie kwart van de schoolsecretariaten staat één pc met cd-romspeler, wat voor eensecretariaat meestal volstaat. In vier Edison-scholen op tien beschikken de leerlingen en/ofleerkrachten over tenminste één pc met cd-romspeler voor didactisch gebruik (een zogenaamdemultimedia-computer). Aangezien veel scholen echter verschillende vestigingsplaatsen tellen,kunnen leraars in de praktijk op veel minder plaatsen een multimedia-computer gebruiken. Zobeschikt de gemiddelde basisschool over 7 pc’s, waarvan slechts één multimedia-pc. Degemiddelde secundaire school bezit een twintigtal pc’s, slechts twee ervan zijn geschikt voormultimedia. Conclusie: het merendeel van de schoolcomputers (83␣ % in het basisonderwijs,88␣ % in het secundair) is verouderd. Onbruikbaar zijn die dingen natuurlijk niet, maar cd-romsof andere multimedia-toepassingen kan je er niet mee draaien. Wel heeft 38 procent van debasisscholen en 65 procent van de secundaire scholen momenteel een Internet-aansluiting. Datzijn er samen precies 659. Nog geen drie jaar geleden waren het er 50.

WerkstationSecundaire scholen communiceren bijna wekelijks via Edison. In het basisonderwijs doet onge-veer de helft dit maandelijks. 40 procent van alle scholen e-mailt er ook mee. Overigens hebbende meeste scholen weinig gebruiksproblemen met Edison. Het systeem oogst veel positievecommentaar (Een school in Koksijde nodigt de Edison-medewerkers zelfs uit voor een drankje inden Edison). Tijdgebrek is de voornaamste oorzaak waarom een minderheid de software niet altijdgoed begrijpt. Het effect van Edison is hoe dan ook voelbaar. Zo meldt 60 procent van de gebruikersdat zij minder tot veel minder ondersteuning nodig hebben van hun werkstation dan vroeger.Slechts 15 procent belt nu meer dan vroeger naar zijn werkstation. ■

Alle Edison-scholen ontvangen een verslag van dit onderzoek. Meer informatie: Freddy Deprez - celInformatica - departement Onderwijs - RAC Arcadengebouw - lokaal 7078 - tel 02-210 54 39 - fax 02-210

54 15 - freddy.deprez@ond.vlaanderen.be

KLASSE NR.87 39

Eén cd-romspeler voor drie vestigingsplaatsen

u gepast vervangen? Houdtde directie minstens éénmaalom de twee jaar een begelei-dingsgesprek? Kan u altijd eenberoep doen op de directieals u problemen hebt met leer-lingen en/of collega’s?Meer discussievragen en aanbeve-lingen voor preventie vindt u in debrochure Stress bij leerkrachten,de school maakt het verschil -Stef Steyaert, Frank Janssens - SERV,Stichting Technologie Vlaanderen,1998 - 150␣ fr. (vanaf 10 exempla-ren 100␣ fr.) - tel 02-217 07 45 -fax 02-217 70 08 - ssteyaert@serv.be

■ SITE-SEEING

ThinkQuest voorcreatievelingenDebangsu Sengupta uit India,Simon Wisselink uit Neder-land en Yian Cheng uit deVerenigde Staten kwamenmet elkaar in aanraking viaInternet. Ze vormden eenteam en schreven zich in voorThinkQuest98. ThinkQuest iseen jaarlijkse, internationa-le web-wedstrijd voor scho-lieren van 12 tot 19 jaar. Doelvan de wedstrijd is een ori-ginele, educatieve websiteontwerpen en samenstellen.De teamleden moeten samen-werken via Internet. Inter-nationaal samenwerken,communiceren en informa-tie verzamelen is duidelijkhet credo van de organisato-ren. In Vlaanderen is Think-Quest weinig bekend, maarin Nederland namen er hetvoorbije jaar meer dan 300leerlingen uit 90 scholen aandeel. Deelnemen loont demoeite, want ThinkQuestzwaait met een prijzenpot vanmeer dan een miljoen dol-lar. Amerikaanse kost dus,maar in Nederland bestaatnu ook een gesponsorde, Ne-derlandstalige partner, Edu-SURF. Die looft niet enkelprijzen uit, maar organiseertook workshops voor scho-len. En o ja, het trio uit hetbegin van dit verhaal wonde hoofdprijs van 25.000dollar met een project overde Himalaya. Midden in dewerkzaamheden verhuisdeDebangsu van India naarIvoorkust en trok Yian vande VS naar Taiwan, maar dathad blijkbaar geen invloedop de samenwerking.www.advanced.org/thinkquest -www.edusurf.nl - library.advanced.org/10131

40 KLASSE NR.87

D I A L O O G

Gebald met nuance

✒Een uitdrukkelijke felicitatie voorde inhoud van Klasse. Zowel de

opmaak als de inhoud zijn steeds weermooi en kwalitatief. Ik zie vaak metverbazing hoe onderwerpen die zichniet makkelijk laten samenvatten tochgebald weergegeven worden met veelzin voor nuancering. Zowel de voor-beelden als de wijze waarop in enkelepunten handvatten aangereikt worden,zijn voltreffers. Op de raadpleging Kin-der- en Jeugdpsychiatrie is het een courantwerkinstrument geworden waar weouders graag naar verwijzen.

Succes voorhet nieuwe

werkjaar!Prof. Dr. Peter Adriaenssens - Hoofdafdeling Kinder- en Jeugdpsychiatrie UZGasthuisberg - Leuven

Jonge tijgers

✒Naar aanleiding van het artikelJonge tijgers met een stem (Klas-

se nr. 85, p. 30-31) iets over onze leerlin-genraad. Ik ben laatstejaars in het Sint-Godelievecollege van Gistel (ASO). Sindseen jaar ben ik ook hoofdcoördinator vande leerlingenraad. De opmerking vanHerman Siebens over het niet slagen vanleerlingenraden zonder begeleiding vanleerkrachten, blijkt ook in ons geval debittere waarheid te zijn. De leerlingen-raad startte met een zeventigtal leden.Dit jaar waren er amper vijfentwintig,waarvan een tiental actieve leden. Hetprobleem is dat veel leerlingen niet meerbeseffen welke bergen de leerlingenraadverzet heeft. Het nieuwe is eraf. Een ande-re factor is ook het feit dat de sfeer op onzeschool zeer open is, waardoor de vraag

naar inspraak zeer klein blijft. Opmerkelijkis ook dat zij die wel nog lid worden dedraagwijdte van een engagement en ver-antwoordelijkheid niet vatten. Ze hakenaf, of zetten zich maar matig in. Dit jaarwerd de leerlingenraad slechts gedragendoor een aantal zesdejaars. Voorlopig lijkthet erop dat enthousiaste en geschikteopvolgers ver te zoeken zijn. Gelukkig is dedirectie begonnen met een noodplan omnieuwe leerlingen aan te trekken, zonietzou onze leerlingenraad een trage doodsterven. We zullen wel zien wat het wordt,maar zeker is dat een structurele hervor-ming onontbeerlijk is.Annelies Cuypers - leerling - Oostende.

✒In ons jubileumboek SFI leeft,125 jaar staat dat er op onze

school al in 1974 een soort leerlingen-raad bestond en dat een definitievestart werd gegeven in 1983. Na 15jaar begeleiding op onze school mo-gen wij - mijn collega Ingrid Lievensen ikzelf - fier beweren dat onze direc-tie moeite noch geld gespaard heeftom ons te stimuleren. De leerlingenhebben een heel tof direct contactmet de directie. De twee voorzittersnemen zelfs deel aan de maandelijksedirectieraad. Ik vind het spijtig datmijn negatieve, maar correcte, be-merking i.v.m. autoritaire leerkrach-ten in uw artikel een verkeerd beeld

kan suggeren naar onze directie toe.Na de sessies Jouw school is onze schoolbeseffen wij dat wij al ver staan dankzijde steun van onze directeurs.Lut Soens - lerares - Melle

✒Uw aangename artikel zet meaan het schrijven. Vooraf zou ik

willen reageren op vier van de tienaanraders. Dat een leerlingenraad be-geleiden tijd vraagt hoeft geen be-toog. Of dat je enige bezigheid kan enmag zijn is een andere zaak. Het gevaarlijkt mij immers niet denkbeeldig, dateen leerkracht, die enkel daarmee be-zig is, vrij vlug op een ontgoochelendeilandje komt te zitten. Wie echter ookop andere domeinen met leerlingenwerkt heeft meer invalshoeken om meten voor leerlingen en leerlingenpartici-patie te werken.Zo zijn we bij een volgende gedachteaanbeland: de inbedding in een heleschoolcultuur. Al te veel is leerlingenpar-ticipatie slechts een zaak van vierdes,vijfdes en sommige zesdes. Indien hetzou kunnen, dat ook lagere jaren op eenparticipatieve wijze worden betrokkenbij de inspraak, dan kan er aan opbouwworden gedaan. Maar heel dikwijls ver-schijnt daar een andere achillespees vaneen leerlingenraad: de concretiseringvan goede ideeën en voornemens inhet praktische schoolverloop. Eer hettot een besluitvorming komt en tot eenrealisatie ervan, verlopen kostbare we-ken en soms maanden. Zo gebeurt hetdat de andere leerlingen niet kunnen ofwillen geloven in de functionaliteit vaneen leerlingenraad.Het groepje leerlingen dat zetelt in eenleerlingenraad (bij ons heet dat leerlin-genparlement) is uiteraard kind vanzijn geschiedenis. Ik bedoel daarmee testellen dat zij -ondanks een traditie vanvijf jaar- toch slechts langzaam lerenomgaan met de kansen tot democratieen inspraak. Het soms moeizaam lo-pen van leerlingenparticipatie deelt ineen algemeen ongeloof rond de werk-zaamheid en deugdelijkheid van de-mocratie. Indien men er in zou slagenom elke klas via een afgevaardigde totparticipatie te brengen, dan zou hetgoed kunnen lopen. Maar ook hier ligter een behoorlijke kloof tussen droomvan begeleiders en actieve leerlingenen collega’s en niet actieve leerlingen.Het zou kunnen dat eerst een algeme-ne houding, een algemeen beeld vaneen groot deel van de bevolking (enook jongeren) omtrent school en school-betrokkenheid moet worden gewijzigdvoor er echt sprake kan zijn van partici-

patie. Ondertussen leveren een aantalleerlingen fraai werk. Maar ook zij zijnde mensen die zich niet alleen met eenleerlingenparlement bezighouden opschool. Het zijn de meest geïnteres-seerden, gemotiveerden, die ook datnog willen behartigen. Alsof je eenmaatschappij in het klein ziet leven enwerken.Paul Ongenaert & Johan Poppe - leer-krachten/begeleiders leerlingenparlement- DendermondeKlasse voor Jongeren besteedt elkemaand extra aandacht aan allerleivormen van actieve leerlingenparti-

cipatie. Die zit duidelijk weer in delift, mede dankzij de begeleidingdoor telkens opnieuw enthousiasteleerkrachten. Omgaan met demo-cratie moet je (ook in dit land) tochergens leren? Bekijk ook even hetnieuwe aanbod van de Koning Bou-dewijnstichting (voor leerlingen énleraars) op p. 18.

Nuttigheid is taboe

✒In Klasse (nr. 85, blz. 32-33)hebt u het over wat leerlingen

moeten leren, kunnen en kennen ommorgen te functioneren. Terecht steltu dat «je geen deel kan uitmaken vaneen maatschappij als je geen feiten-kennis hebt over hoe ze in elkaar zit».En wat verder lezen we: «De leerlin-gen moeten zoveel mogelijk wetenover economie, wetenschap...».De waarheid is dat ze niets moetenweten over economie. Het is een keu-zevak, zodat de grote meerderheidvan de leerlingen ASO en TSO welalles weet over de wet van Ohm en de

Punische oorlogen, maar geen jotaover krediet, verzekeringen, de beurs,de index, de begroting, de belastin-gen, de euro... In verband met rechthebben ze nooit gehoord over con-tracten (huur, huwelijk...), erfenissen,vennootschappen enz.Wat ook maar zweemt naar nuttig-heid, is taboe in ons algemeen secun-dair onderwijs, dat zich toch de mens-vorming tot doel stelt. Het onderwijs inde moderne talen en in de informaticavormt een gelukkige uitzondering.Bovendien is economie een weten-schap, die over het cognitieve heen,de leerlingen leert memoriseren, ana-lyseren, synthetiseren, kritisch denken...Wij moeten het dus helaas met u eenszijn, waar u -wat overdreven- stelt dat«het huidige onderwijs de leerlingenniet leert in de moderne maatschappijte overleven».prof. em. dr. G. Rombouts, ere-inspec-teur & H. Snyers, voorzitter - Verenigingvan Leraren in de Economische Weten-schappen vzw

Hitparade van scholen

✒Zo’n top 100 (Klasse 86) zouniet direct ten goede komen

aan de leerlingen, dat weet ik zeker,maar toen ik die artikels las, dacht ikdat ik in zo’n systeem een eerlijkekans zou krijgen. Het zou natuurlijkde druk op de leerkrachten enormverhogen. Anderzijds zou het nietmeer evident zijn dat het nichtje vanmoeder-overste een plaats op de schoolkrijgt, alleen vanwege haar verwant-schap. Inrichtende machten zoudenzorgvuldiger kiezen. Directies en in-richtende machten nemen in de hui-dige situatie geen contact om pres-taties van tijdelijken door te geven ofop te vragen. Als er plaatsen te ge-ven zijn, hebben ze hun eigen man-

netje of vrouwtje wel klaar.Naam en adres bekend

Discriminatie

✒Graag wil ik reageren op debrief van een leraar Deeltijds

Kunstonderwijs in uw juninummer (Klasse86, p. 42 «Discriminatie»). Ik geef reeds23 jaar lang les in dezelfde academieen elk jaar opnieuw wordt er een nieuwlesplan gemaakt. Kunst evolueert methet leven zelf. Dat vraagt veel zoekwerkin de vakantie door bewust de indruk-ken van tentoonstellingen en het kunst-gebeuren te volgen. Je bent voortdu-rend alert om je leerlingen de nodigeimpulsen te kunnen geven voor hetkomende schooljaar. Wie een beetjevertrouwd is met de vakken keramiek,beeldhouwen en ruimtelijke vormge-ving weet dat er veel bijkomend werkis: ovens vullen en leeg maken, mallenmaken enz. De duur van de les volstaatniet voor dit werk. Daarnaast moetenalle leerkrachten DKO (in tekenacade-mies) onbezoldigd en buiten de gewo-ne lesuren tentoonstellingen opstellen,bewaken en afbreken. Volgens ons ei-gen reglement van orde gaat het hiertrouwens om «prestaties buiten de les-opdracht, die niet bezoldigd wordenen deel uitmaken van de normale wer-king van de tekenacademie».Margarethe Kennes - lerares DKO - Rum-beke

Eindtermen klassieketalen

✒Met zestig andere leerkrach-ten uit de verschillende netten

verbleef ik van 22 juli tot 5 augustus inDelphi. Op initiatief van de Griekse re-gering volgden we er lezingen van Griekseén Vlaamse professoren. Ondanks der-gelijke initiatieven en ondanks het en-thousiasme van veel leerkrachten klas-sieke talen, merkt men dat sinds deinvoering van het eenheidstype de klas-sieke talen in vele secundaire scholenbewust of onbewust stiefmoederlijkbehandeld worden. Schoolhoofdenvoeren er geen publiciteit meer voor,kranten blokletterden zwart op wit bijde invoering van het toegangsexamengeneeskunde dat «leerlingen, die in dehumaniora de laatste twee jaren Latijngevolgd hebben, onvoldoende leerstofwetenschappen beheersen om het exa-men te halen». Bij het verschijnen vande eerste eindtermen secundair bleekbovendien dat men het niet nodig vond(nog?) eindtermen voor Latijn en Grieksop te stellen. Deze in mijn ogen toch welkrasse handelingen en uitspraken bren-gen ouders en leerlingen ertoe niet lan-ger voor klassieke talen te opteren.Internationaal worden het hoge niveauvan ons onderwijs en de kwaliteit vanonze afgestudeerden algemeen erkend.Kwaliteitsonderwijs brengt niet alleenkennis bij, maar ook vaardigheden enattitudes. Kwaliteitsonderwijs draagt bijtot de menselijke en sociale ontplooiing:culturele verrijking, opvoeding tot kriti-sche burger, optimalisering van het func-tioneren in de samenleving. Het is juistdit kwaliteitsonderwijs dat dreigt te ver-dwijnen door de klassieke talen uit hetsecundair onderwijs te bannen, een han-deling die louter en alleen berust op hetonvoldoende verschaffen van informa-tie aan ouders en leerlingen. Hier ligtvolgens mij de rol van de media en deleerkracht.Monique Verhaegen - lerares klassieketalen - Turnhout

CO

REL

FOTO

BAN

K

(advertentie)

42 KLASSE NR.87

Voor al uw vragen overonderwijs belt u de Infolijn van

het departement Onderwijs:tel 02-219 18 00

Latijn: onzin?Een gepensioneerde leerkracht La-tijn stelde in vorige Klasse (juni ‘98)de zin van het Latijn in vraag. Eenselectie uit de reacties. Als laatste inde reeks een nieuwe reactie van deleerkracht in kwestie zelf.

✒De voorstanders van de klas-sieke talen (dus niet enkel van

Latijn, maar ook van Grieks) bewerenniet dat die talen een universeel vor-mingsmiddel zijn en een ersatz voorandere vakken «om de intelligentievan een begaafd kind te laten evolue-ren». Geen enkel vak is dat trouwens.De vraag is niet of je Grieks en/of Latijnmoet kiezen als een soort universeelvormingsmiddel; ook niet of je dievakken moet kiezen met uitsluitingvan andere, onmiddellijk nuttige vak-ken; ook niet of je enkel informatica,wiskunde, technologie moet stude-ren, maar of begaafde leerlingen erniet alle voordeel bij hebben zich zo-danig algemeen te vormen, dat zelater op de arbeidsmarkt en in hunberoep over een dergelijke polyvalen-tie beschikken, dat ze ook in hoogwe-tenschappelijke en -technologischeberoepen een surplus aan creativiteithebben, van waaruit ook hun eigenberoep voordeel put. Met de woor-den van de manager van een bekendadvertisingbureau uit Antwerpen -hij-zelf heeft de Grieks-Latijnse gedaanaan het Antwerpse Jezuïetencollegeen is daar zeer blij om: «Algemenecultuur is ook voor een technoloogonontbeerlijk.» Ik zou zeggen: preciesomdat onze tijd zich zo explosief ont-wikkelt, heb je als bewust en univer-seel gevormd mens iets nodig, dat jetoelaat te midden van de explosiedeze laatste humaan te sturen. Zichlouter op het nuttige toespitsen is evenkortzichtig als zich opsluiten in eenkamer en enkel nog wiskunde of Grieksof Latijn of iets anders studeren.Het pleit voor de briefschrijfster -endaarin ga ik met haar volmondig ak-koord- dat zij het ouderwetse van haareigen vorming overboord heeft ge-worpen. Het spijt me echter ten zeer-ste dat zij blijkbaar buiten de didacti-sche vernieuwingsbeweging heeftgestaan die reeds in haar eigen tijdvolop bezig was. Het jammerlijke isdat Grieks en Latijn vaak beoordeeldworden door mensen die de kwestieniet grondig bestudeerden of er zelfsniets van af weten en die dus op hetniveau van het pro en contra redene-ren. Maar zo wordt niet aan maat-schappij-opbouw gedaan.A.P Deleersnyder - voorzitter Verenigingvoor Leerkrachten Oude Talen - Gent

✒Ik ben een kersvers licentiaatKlassieke Filologie en kijk er

eigenlijk naar uit om les te gaan ge-ven. Het is voor mij een pijnlijke entijdrovende zaak om weer eens eenapologie voor de Klassieke Filologie temoeten schrijven. «We hebben de com-puter -en bij deze de toekomst- uitge-vonden, laten we dan -met het oogop het kweken van hoogbegaafde kin-deren- het Latijn en de rest van degeschiedenis maar begraven.» Wat eenbekrompenheid, wat een dwaasheid!Uiteraard heeft Mevr. Bruyndonckxniks tegen de studie van het Latijn,maar aan dat soort slogans hebbenwe niet veel.Moet er naast het «nut» van de din-gen ook niet gewezen worden opandere aspecten van het leren, zoalsinteresse en creativiteit? Beeldt u in

dat het Latijn en niet minder het Grieksook leuk en inspirerend kunnen zijntijdens de intellectuele vorming vanjonge mensen. Tegenwoordig gaanbepaalde takken van mijn gekoesterdstudiegebied hand in hand met de«spitstechnologie». Het kan bevreem-dend klinken, maar Oudheid en com-putergebruik gaan zeer goed samenen leveren verbluffende -en nuttige-resultaten. Het bestuderen van deOudheid houdt overigens niet alleenin dat men vlekkeloos Vergilius kanciteren en Cicero grammaticaal kananalyseren -dat kan je aan apen ookleren-, er schuilt volgens mij een gan-se filosofie en zelfs een zekere passieachter, en dat geldt zowel voor Latijnals voor wiskunde. Wie dat niet inziet,kan beter niet voor de klas gaan staan.Je kan immers maar enthousiasme wek-ken als je er zelf hebt.Ann Brusseel - Klassiek filologe - Oostende

✒De Humaniora beoogt een al-gemene vorming, d.w.z. een

voorbereiding op een menselijk levenin zijn totaliteit. Doorde studie van klas-sieke talen krijgt menmeer inzicht in demens (van waarkomt hij? waarheengaat hij?). Men krijgtmeer aandacht voormenselijke proble-men. De literatuurnodigt ons uit totreflectie en dialoog.Vorming door de taalen letterkundebrengt ons tot eenjuister oordeel overmenselijke gedragin-gen. Bovendiennodigt het lezen vanGriekse en Latijnseliteratuur ons uitstructuur te zoekenin de zinnen. Iemand die getraind isom structuur te vinden in een zin, kangemakkelijker en in een korter tijdsbe-stek een krantenartikel of een essaysamenvatten en begrijpen.Hilde Herlitska - lerares klassieke talen -Tongeren

✒Dat de uitspraak «Ik zal in allegeval proberen te verhinderen

dat een zeer begaafd kleinkind zoubelanden in een Latijnse afdeling» komtvan iemand die zelf 31 jaar Latijn heeftgegeven en met wie ik als classica encollega een lange periode positief hebsamengewerkt, heeft me pijnlijk ge-troffen. Is «in de Latijnse belanden»dan het ergste wat een verstandigkind kan overkomen? Akkoord: infor-matica is de toekomst. Akkoord: er zijnandere vakken waarmee je je taalge-voel kan verfijnen, er zijn andere vak-ken die het logisch denken en hetnauwkeurig werken bevorderen, er zijnandere vakken die volgehouden inzetvereisen, er zijn andere vakken die deopleiding verrijken met cultuur en hu-manisme... Maar is er één vak dat -zoals de oude talen- ál deze aspectenin zich verenigt? Elk kind moet toch dekans krijgen om zulk waardevol vak testuderen als het er aanleg én belang-stelling voor heeft. Of zijn we somsbezig een generatie robots te kwekenzonder enig inzicht in de rijkdommenvan Europa, die niets begrijpen vanuitspraken en talen, noch van de ge-schiedenis, van de bouwstijlen, van aldie uitingen van de beeldende kun-sten, van de muziek, de litteratuur, defilosofie... die op de klassieke oudheid

geïnspireerd zijn?Tot slot enkele positieve bedenkin-gen. Heel wat collega’s die geen La-tijnse afdeling volgden, bekennen ach-teraf dat ze dit als een gemis aanvoe-len. Tal van scholen hebben nog goedbevolkte Latijnse klassen. Waar datniet het geval is, zijn directies vaakbereid grote inspanningen te doenom hun Latijnse afdeling in stand tehouden. Er zijn dus blijkbaar nog heelwat mensen die Latijn géén onzinvinden.Christine Verdyck - lerares Latijn - Bras-schaat

✒Het automatisme van klassieketalen voor intelligente leerlin-

gen is inderdaad dringend aan herzie-ning toe. Uiteraard bestaan er anderekennisdomeinen waarop deze leerlin-gen hun capaciteiten zinnig kunnenloslaten: wiskunde, wetenschappen,maar ook techniek. In verband met ditlaatste is het toch wel bijzonder jam-mer dat de intellectueel begaafdstenin het ASO niet in staat zijn om me-

chanica, thermody-namica, elektriciteit,elektronica enz. opniveau te studeren.Een ASO-richtingTechniek-Wiskundeof Techniek-Moder-ne Talen zou eenfris intrinsiek alter-natief voor de klas-sieke talen zijn, énbovendien een ant-woord bieden opde verzuchting vanhet bedrijfslevenover een gebrek aaninteresse van jon-geren voor techniek.Toch blijf ik, meerdan ooit, een uit-gesproken voorstan-der van Latijn en

Grieks voor de jongeren die daar van-uit hun persoonlijke voorkeur en intel-lectuele begaafdheid iets aan hebben.Het contradictorische van deze tijdenis dit: gespecialiseerde kennis heefteen vervaldatum, en kan in een on-derwijscontext dus nog hoogstens dienenom het leren leren, de individuele zoek-,verwervings- en oplossingsmethodie-ken, in te verpakken. De toekomst isaan hen die vanuit een breed referen-tiekader gestructureerd kunnen zoe-ken en oplossen, en het overaanbodaan inhouden en informatie kunnenselecteren op relevantie en pit. Diedraagkracht (heuristisch én inhoude-lijk) kweek je, onder meer, met destudie van ogenschijnlijk wereldvreemdedode talen.Bert Van Hirtum - lector - Geel

✒Wat een geluk dat Lieve Bruyn-donckx na 31 jaar eindelijk dan

toch met pensioen is gegaan. Hetmoet voor leerlingen inderdaad ver-schrikkelijk zijn les te krijgen van ie-mand die haar eigen vak onzin vindt.Annemie Borloo - germaniste - Berlaar

✒In een maatschappij als de onze,die uit is op winst en materiële

welstand boven alles, wordt het on-derwijs al te vaak bekeken als louterutilitair. Wij moeten een algemenevorming aanbieden met taal, cultuur,wiskunde, exacte wetenschappen eneen technisch-wetenschappelijke com-ponent (informatietechnologie, com-puters, techniek...): dit hoort bij onzetijd. Techniek en wetenschappen ho-ren bij een algemene culturele gelet-terdheid en moeten een essentieel

onderdeel vormen van de algemenevorming. Maar vervallen in louter uti-litaire vakken met directe «economi-sche» bruikbaarheid, is een valkuilwaar we niet in mogen vallen. Invakken zoals informatica (het onder-deel programmeren) leer je inder-daad ook analyseren, net zoals bijzinsontleding, maar dat is dan ookhet enige. Het verrijkende van destudie van (oude en moderne) talenzit hem in de meerwaarde: de tekstenwaar je mee werkt hebben een rijkereinhoud dan de computerprogram-ma’s. Studie van de Oudheid is ookstudie van de tragedie, van de filoso-fie, van de mens in relatie tot zijnmedemens en de wereld rondom hem,de wortels van onze Westerse be-schaving.En tenslotte dit: grote bedrijven vra-gen ingenieurs met een klassieke ach-tergrond. Vakidioten schijnen het im-mers niet zo goed te doen om tefungeren in teamverband en leidingte geven aan ondergeschikten.Sonja De Craemer - lector fysica (lera-renopleiding) - Oostende

✒Even een rechtzetting over hetdoor mij geschreven artikel.

Mijn origineel had helemaal geen ti-tel. Wie dit schrijven de bewuste titelheeft gegeven, weet ik niet, maar ikvind dit terecht choquerend. Natuur-lijk krijg je dan reacties, die ik, en wieben ik?, niet verdien. Ik wilde alleenmaar aangeven dat het onderwijs opsommige gebieden dringend aan ver-nieuwing toe is en dit kán ten kostevan de vijf uren Latijn (Grieks)(zes jaarlang!)Ikzelf, en ik vermoed velen met mij,zou, langs een persoonlijk opgesteldvormingspakket, in staat zijn een veelboeiendere en verrijkendere weg af teleggen dan ik met Latijn vanuit deOudheid heb gedaan, en dit niet al-leen op intellectueel niveau, maar ookop emotioneel vlak: omgaan met...,verwerken van..., reageren op... enz.,lessen waar men op twaalfjarige leef-tijd zinvol mee kan starten, en dituitbouwen gedurende zes jaren.Ik ben er zeker van dat die ruim dui-zend uren zijn weldoend en blijvendnut zullen bewezen hebben, lessendie men heel zijn leven op velerleigebieden in de praktijk zou kunnenomzetten, zowel verstandelijk als ge-voelsmatig.Lieve Bruyndonckx - gepensioneerd leer-kracht Latijn - Edegem

(advertentie)

Afgiftekantoor Gent XMinisterie van de Vlaamse GemeenschapDepartement OnderwijsRedactiesecretariaat KLASSEKoningsstraat 138 - 1000 Brussel

TIJDSCHRIFTverschijnt maandelijks(behalve in juli en augustus)

België – Belgique

PB/PP B 331

Leraars wijzen de wegVanaf nu tot in het jaar 2000 vindt u elke maand in

Klasse een extra bijlage over de aanpak van specifiek

probleemgedrag op school. Van spijbelen, vandalisme

en faalangst tot drugs, zelfmoord of kindermishandeling.

Telkens met concrete voorbeelden en tips voor een

efficiënte aanpak en preventie van het probleem. Meteen

een handig werkinstrument voor elke leraar. Om snel

bruikbaar advies te vinden als het probleem zich voor-

doet, kan u de twintig bijlagen verzamelen in een

handige map. Die krijgt u gratis samen met uw volgend

nummer van Klasse, dat u dus voor de gelegenheid in

een verpakking krijgt opgestuurd.

Pech voor de pestkoppenIn dit nummer vindt u de eerste bijlage uit de reeks: de

aanpak van pesten op school. Uit recent onderzoek blijkt

dat leerkrachten vaak een goed zicht hebben op wie de

pestkoppen zijn, maar geen echt beeld hebben van de

slachtoffers en de ernst van het probleem. Ouders

daarentegen weten vrij snel dat hun kind slachtoffer is

maar schrikken zich meestal een hoedje als de leraar hen

vertelt dat zoon of dochter de pestkop zélf is. Op dit vlak

kunnen ouders, leerlingen en leerkrachten perfect samen-

werken. Scholen waar dit gebeurt, boeken in korte tijd

enorme vooruitgang en slagen erin het probleem terug te

dringen. In het belang van elk kind en van de hele sfeer

op school. De eerste lijn, leraars wijzen de weg.

D E E E R S T E L I J N

Eén pestkop in elke klas

Eén op vier leerlingen in het basisonderwijs is het slachtof- fer van pesterijen. In het se-

cundair is dat nog 15 procent. Vooral kinderen tussen negen en veertien jaar pesten er duchtig op los. Na de leeftijd van vijftien jaar blijven alleen nog de extreme gevallen doorgaan: jongens en meisjes met meestal ook andere problemen. Onderzoek toont aan dat 40 procent van de slachtof-fers nooit hulp krijgt.

Luc, leraar:

«Ik had het niet gezien»«De stoere en slimme jongens van de klas waren de pestkoppen. En enkele meelopers. Ik had het niet gezien. Ze pesten vooral op momenten dat er geen toezicht is. Steven wou al-les zelf oplossen: duwen, trekken, terugslaan. Maar dat lukte niet. Hij werd stiller in de klas en banger. Ik merkte dat niet. Je kan Steven niet echt een typisch slachtoffer noe-men. Maar ze hadden hem als doelwit gekozen. Waarom? Daarom, meer niet. Tot een kleine groep van de klas vond dat het zo niet meer kon. Ze kwamen me alles vertellen. Ik heb heel nauwkeurig toezicht gedaan. Tot ik ze kon betrappen. Dan ben ik met de klas gaan praten. Hoe zou jij je voelen als pestkop, als gepeste? Het was niet in één keer opgelost, natuurlijk. Zo’n situatie is meestal al te ver misgroeid om in één twee drie op te lossen. Maar het was een begin. Nu heb ik een klassenraad met verkozenen uit de klas. Zo blijf ik o.a. beter op de hoogte van wat er zich in mijn klas afspeelt en moet niemand zich ooit de klikspaan voelen.»

Pestende eerste lijn

1

Berekend pijn doenPesten gebeurt berekend. De pestkop wil pijn doen, vernielen, kwetsen. Iemand laten merken dat hij waardeloos is. Dat gebeurt telkens opnieuw. Bijna altijd staat een individu alleen tegenover een groep. De pestkoppen zijn meestal dezelfden, de slachtoffers ook…

Overal, maar niets gezienPesten komt vooral voor op momenten dat de klasgroep ontsnapt aan het toezicht van volwassenen: tijdens de speeltijd, in de kleedkamers van het zwembad, op uit-stappen, tussen twee lesuren…

Schelden, schoppen, stelen en negeren- Verbaal: spotten, uitschelden, afdreigen, roddelen, leugens verspreiden, verne-

deren… Woorden laten geen bewijzen na en zijn makkelijk te gebruiken.- Lichamelijk: slaan, schoppen, vechten, krabben…- Bezittingen stelen of vernielen: bril doen verdwijnen, met de boekentas gooien,

sportzak verbergen…- Uitsluiten en negeren: meisjes doen dit dubbel zo vaak als jongens, jongens verkiezen

veeleer de directe confrontatie.

Slachtoffers, pestkoppen en de anderenZowat de helft van de pesterijen gebeurt in de eigen klasgroep. Er is zelden één pester en één slachtoffer. Meestal gaat het om een groepje pesters met één of meer leiders-figuren tegen één of meer slachtoffers. De buitenstaanders merken de pesterijen wel op. Sommigen gaan supporteren, meelopen. Anderen vinden ze vervelend, maar durven niet reageren of tussenkomen. Ze zijn bang dat ze zelf slachtoffer worden.

Mogelijke signalen van een gepeste leerling: - isoleert zich van de anderen, soms met één vriend(in)- is vaak betrokken bij samenscholingen of opstootjes in de klas of op de speel-plaats- is vaker afwezig, gaat niet graag naar school

- zoekt de veiligheid van de leerkracht op- heeft psycho-somatische klachten (hoofdpijn, buikpijn)- zijn schoolresultaten gaan plots achteruit- wordt dikwijls als laatste gekozen bij het indelen van groepjes (sportles, groepswerk)

Naast passieve slachtoffers zijn er ook de provocerende slachtoffers. Zij vertonen vaak agressief gedrag of afwijkend sociaal gedrag (gaan vleien, klikken, afkopen)

waardoor ze irritatie en spanning in hun omgeving oproepen.Een afwijkend uiterlijk kenmerk (huidskleur, gestalte, gewicht, kledij) is op zich niet de oorzaak van de pesterijen, eventueel wel de aanleiding. Het maakt de afwijzing concreet en kanaliseert de opgebouwde spanning.

Mogelijke signalen van een pestkop:- doet stoer en wil imponeren- is vaak fysiek sterker dan het slachtoffer- wil overheersen en zichzelf bewijzen, ten koste van alles- is impulsief en reageert agressief bij tegenwerking- heeft een groot idee van zichzelf- omringt zich met meelopers die zorgen voor zijn aanzien- is eerder gevreesd dan geliefd in de groep

Schuld en boete- Vaak leggen de slachtoffers de oorzaak van het pesten bij zichzelf. Ze voelen zich

schuldig voor het verdriet dat ze zichzelf en hun ouders aandoen. - Sommige slachtoffers reageren agressief en gaan verbitterd anderen pesten.- De sfeer in de klasgroep is bedrukt en onveilig. De leerlingen wantrouwen elkaar.- Leerkrachten komen niet graag meer voor de klas, ze reageren korter en gebruiken

minder groepsgerichte werkvormen zodat de spanning zich onderhuids weer op-hoopt.

- Onderzoek heeft uitgewezen dat hardnekkige pestkoppen meer kans hebben om later in de criminaliteit verzeild te geraken.

RUZIE MAKEN MAGDat kinderen elkaar pesten, elkaar bewust pijn doen, is heel normaal. Kinderen zijn geen doetjes en daar moeten ze zelf (en anderen) mee leren omgaan. Al het geruzie verbieden om zo pesten te voorkomen werkt niet. Ruzie maken is voor kinderen en jongeren erg belangrijk. Het helpt hen om sociale vaar-digheden te ontwikkelen: hoe ga je om met agressie, hoe onderhandel je, wanneer ga je te ver? Terwijl ze ruzie maken, zoeken ze hun positie in de samenleving. Zo tasten ze normen en waarden af, geven zin aan hun leven. Kinderen en jongeren worden sterk en veerkrachtig als ze het gevoel hebben zélf die zin te geven. Er moet dus een zone overblijven waarbinnen ze kunnen plagen en ruzie maken. Maar het kan niet de bedoeling zijn dat ze elkaar zwaar kwetsen. Ruzies en plagerijen maken sterk, echt pesten doet pijn.

wat?

waar en wanneer?

hoe?

wie?

gevolgen?

het

pr

ob

leem

HET SLACHTOFFER:- Neem zijn verhaal ernstig, ga na wat er gebeurt, vang hem op met ondersteunende

gesprekken. De leerling moet voelen dat hij wordt geloofd. Geef nooit de indruk dat de oplossing nu nabij is.

- Ga in op zijn positieve kenmerken of op positieve reacties van de groep. Ze kunnen het zelfbeeld van het slachtoffer ondersteunen.

- Bespreek de concrete pestsituaties en bespreek alternatieve reactiewijzen («Wat had je kunnen doen? Hoe zou je in het vervolg kunnen reageren?»)

- Ga op zoek naar de reden waarom hij wordt gepest (is vlug geraakt, laat zich mak-kelijk doen, reageert verkeerd…) Soms zal het slachtoffer extra begeleiding nodig hebben (leren opkomen voor zichzelf, sociale vaardigheidstraining…). Probeer het probleem dan niet alleen op te lossen. Zoek hulp bij het PMS.

DE PESTKOP:- Spits je toe op zijn negatief of ongewenst gedrag, niet op zijn persoon. Kwets of

kleineer hem niet. Hoe beter de band is tussen jou en de pestkop, hoe meer kans op resultaat.

- Laat nooit blijken dat iemand iets is komen vertellen. Je hebt het pesten zelf gemerkt. - Maak samen afspraken («Wat doe je om het goed te maken?», «Wat als het nog

eens gebeurt?» «Hoe ga je erop letten?»).- Ga op zoek naar de reden waarom hij pest (mogelijke conflicten, op zoek naar

aandacht, aanzien willen). Soms is verdere begeleiding (karakterproblemen, zelf-controle…) nodig. Zoek dat uit met het CLB.

DE OUDERS: - Ouders van pestende of gepeste kinderen voelen zich verveeld of beschaamd om

het probleem bekend te maken. Een vertrouwenspersoon op school kan die drempel verlagen.

- Het nieuws kan bij de ouders van de pestkop hard aankomen, als een beschuldiging. De pestkop kan thuis immers voorbeeldig en rustig zijn. Vertel uitvoerig wat op school gebeurt. Stimuleer de ouders om met hun kind het probleem te bespreken. En niet meteen te bestraffen.

- Ouders van de gepeste willen het potje vaak gedekt houden omdat ze bang zijn dat hun kind nog meer het slachtoffer wordt. Overtuig hen dat er oplossingen zijn. Help ze met hun kind zoeken naar de oorzaak van het pesten en naar alternatieve reac-ties op concrete pestsituaties (rustige, humoristische reacties…). Ouders kunnen hun kinderen ook stimuleren om naar de jeugdbeweging, hobbyclub of academie te gaan, milieus waar ze misschien niet worden gepest. Zo winnen de kinderen aan zelfvertrouwen.

- Ouders van kinderen die niet rechtstreeks met een pestgeval te maken hebben, kunnen de rol van hun kind bespreken. Luisteren naar de pestverhalen van hun kind, ze bespreken met de leerkrachten en andere ouders, duidelijk maken waar de grenzen liggen.

DE ANDERE LEERLINGEN:- Ga klasgesprekken niet uit de weg. Bespreek het verschil tussen plagen,

ruzie maken en pesten. Kies als leerkracht nooit de zijde van de meelopers om zo je gezag en populariteit te verzekeren.

- Meestal beseffen de meelopers wel dat wat gebeurt, fout is. Laat de leerlingen zelf over oplossingen nadenken. Leer ze hoe ze in pestsituaties kunnen reageren. Als pestkoppen met hun gedragingen geen succes meer ervaren bij de meerderheid of zelfs op tegenkantingen botsen, zullen de pesterijen vaak een stille dood sterven.

- De leerlingen die niet rechtsreeks bij het pesten betrokken zijn, kunnen het slachtoffer meer bij hun activiteiten betrekken en erop toezien dat de pestkop zijn gemaakte afspraken nakomt.

DE LEERKRACHTEN EN OPVOEDERS:- Hou collega’s op de hoogte van pestgevallen, praat erover en vraag hun mening. - Vraag ze om uit te kijken en op pesterijen te reageren.- Bevorder de communicatie rond het probleem in alle geledingen van de schoolge-

meenschap (ouderraad, leerlingenraad, leerkrachtenraad). Ouders, leerkrachten en leerlingen kunnen een in-terventieplan of pestactieplan uitwerken. Liever vóór het pro-bleem zich voordoet dan naar aanleiding van één concreet geval, dat daardoor overdreven grote aandacht krijgt.

OP HETERDAADPesterijen zijn niet alleen moeilijk op te sporen, maar ook complex en ondoorzichtig. Als leerkrachten pestkoppen op heterdaad betrappen, moeten ze kordaat ingrijpen. Pestgedrag moet onmid-dellijk worden afgekeurd, leerkrachten en leerlingen moeten erover praten en een oplossing zoeken voor de gepeste en de pestkop. Maar het is belangrijk om méér te doen dan alleen maar het brandje te blussen. De individuele aanpak van een pestprobleem moet ingebed zijn in de pestacties op klas- en schoolniveau. Hoe duidelijker de aanpak voor iedereen, hoe meer kans op succes.

op individueelniveau

op klasniveau

op schoolniveau

de

aan

pak

- Leerlingen als vol bekijken, met ze praten, ze geloven, vertrouwen en verantwoordelijkheid geven, voorkomt frustraties en agressie.

- Zorg voor een school waar iedereen zijn plaats heeft, waar geen ano-nimiteit heerst en niemand aan zijn lot wordt overgelaten.

- Stel samenwerking boven competitie. Kanaliseer geldingsdrang naar activiteiten als discussie en sport.

- Werk een gedragscode uit, een soort reglement met betrekking tot pesten. Duidelijke afspraken over wat men toelaat of niet. En daar gepast en consequent op reageren. Alle leerlingen moeten de regels van bij het begin kennen. Ze moeten ook weten waar ze pesterijen kunnen signaleren. Wie ernaar streeft om (een aantal van) die regels samen met de groep op te stellen, zal minder ontgoochelingen oplopen en minder moeten sanctioneren. Zo groeien verbondenheid en verantwoordelijkheidsgevoel.

- Een goed uitgebouwde dialoog tussen ouders en school en tussen leerkrachten en opvoeders onderling en zorgt voor een vlugge opsporing van een probleem.

- Veel nevenactiviteiten en een overzichtelijke en boeiende speelplaats voorkomen verveling en (dus) pesten.

1. Sensibiliseer directie, leerkrachten, ouders en leerlingen (bv. met een vragenlijst over pesten…).

2. Stel een werkgroep samen met alle betrokkenen: directie, leerkrachten, ouders, leerlingen.

3. Maak samen afspraken rond gezonde omgangsvormen. Wat kan, wat niet. Iedereen moet de regels kennen en ze naleven. Straffen moeten eerlijk, zinvol en recht-vaardig zijn. Ze mogen bovendien niet lang op zich laten wachten.

4. Vertel elk kind en ouder waar hij terecht kan als er een probleem is (vertrouwens-persoon).

5. Maak elke leerling vanaf de eerste schooldag duidelijk dat de school geen pesten duldt.

6. Zorg voor een veilige plaats op school, een vluchtheuvel waar iemand op adem kan komen. Dat lukt enkel als een leerkracht erop toeziet dat het asielrecht niet wordt geschonden.

7. Bespreek hoe dode momenten (speeltijden, middagpauzes) op school zinvol kunnen worden ingevuld (hobby’s, muziek, sport…).

8. Zorg voor voldoende effectief toezicht (op de speelplaats, tijdens de sportlessen, de maaltijden in de eetzaal, de uitstappen).

9. Evalueer regelmatig de activiteiten en situatie op school. Stuur het plan indien nodig bij.

Je kan meer over pesten lezen in:Het Klassedossier op www.klasse.be/dossier/pestenPesten, wat is het, wat doe je eraan? Gie Deboutte & Inge Schelstraete - BDJ Jeugd en Vrede - Van Elewijckstraat 35 - 1050 Brussel - tel. 02 640 19 98 - www.jeugdenvrede.bePesten - wat doen we eraan? Sonja Emmerechts - Icarus - www.standaard.comEen schreeuw om hulp - Leefsleutels - Bakermat - www.bakermat.be - info@bakermat.comwww.pesten.beDe bibliotheek bij het SISO-nummer 416.5 (trefwoord pesten)Voor meer ondersteuning neem je contact op met de schoolbegeleiding of het CLB dat aan de school verbonden is.

de pestvrije school

zes tips

het pestactieplan

negen stappen

de

pr

even

tie

«Respectvol omgaan met kinderen kan ook kinderen helpen om met leeftijd-genoten respectvol om te gaan en ook om ten volle te begrijpen dat volwasse-nen gerespecteerd moeten worden. Het geweldloos socialiseren van kinderen vandaag kan een belangrijke bijdrage betekenen aan de geweldloze samenleving van morgen.»(Eindrapport van de Nationale Com-missie tegen seksuele uitbuiting van kinderen, 1997, p.12)