Scholenvan dezewereld

Maandblad voor Onderwijs in Vlaanderen

Nr.68 • Oktober 1996

Scholenvan dezewereld

(advertentie)

VIJFDUIZEND PER DAGWe worden overstelpt. KLASSE VOOR OUDERSis pas verschenen en kent een buitenge-woon succes. Er waren op voorhand almeer dan 300.000 ouders ingeschrevenvoor een gratis abonnement. Nu de nieuwsbriefer is, komen er nog elke dag meer danvijfduizend bij. Het blad wordt uitsluitendvia de scholen verspreid en heeft maar ééndoel: de betrokkenheid van ouders bij hetonderwijs verhogen. De scholen die willenmeewerken, verbinden er zich toe de nieuws-brief met al hun leerlingen mee te geven.Vele doen met de behandelde onderwer-pen méér. Ze bespreken ze in de klas, opoudervergaderingen enz. Over sommigeonderwerpen (zoals faalangst, ouderpar-ticipatie, kindermishandeling of leren le-ren) leest u als leerkracht ook meer in uweigen KLASSE. Zo krijgt iedereen vanuitzijn invalshoek informatie voor een vol-wassen dialoog en gedeelde verantwoor-delijkheid.Eén kersverse directeur heeft het abonne-ment dat zijn voorganger vorig jaar hadgenomen, afgezegd vóór het eerste num-mer verscheen: «Je moet de ouders nietslimmer maken dan ze zijn». Ook eenhouding natuurlijk. Waarvoor ons vollerespect.

Maandblad voor Onderwijsin VlaanderenUitgegeven door het Ministerievan de Vlaamse GemeenschapDepartement Onderwijs

Nr.68 • Oktober 1996

HoofdredacteurLeo BormansProduktcoördinatorDiana De CaluwéRedactieGaby De MoorJan T’SasMichel Van LaereRedactiesecretarisPatrick De BusscherSecretariaatAnny Lecocq

Foto’s: Luc Daelemans, Paul Van WouweCartoons: CampVormgeving: Marc Herman

Verantw. uitgever: Georges Monard,RAC Arcadengebouw, 1010 Brussel

Abonnement (10x per jaar): 900 fr.Gunsttarief (studenten, enz.): 450 fr.Alle Vlaamse leerkrachten, PMS-medewerkers enz. (van elk net en vanelk niveau) krijgen KLASSE gratis.Adreswijzigingen uitsluitend regelen viade eigen schooladministratie.

KLASSE, Koningsstraat 138, 1000 BrusselTel. redactie 02-211 46 60Tel. coördinatie 02-211 46 58Tel. abonnementen 02-211 46 62Tel. publiciteit 02-211 46 58Tel. nieuwsbrief ouders 02-211 45 64Telefax 02-211 46 61

IN DIT NUMMER

4-11De vier hoeken van de wereld

Door dit hele nummer van KLASSE waait een stevige wind uit devier hoeken van de wereld. Daarvoor trokken we naar de armstescholen in Burkina Faso, maar ook naar de vele Vlaamse scholendie al langer een venster op de wereld hebben geopend. Van deschool de wereld in, en andersom.

15-16Leraars naar Europa

Nagelnieuw is het. En onbekend. Het Europees parlement in

Van de school de wereld in.Vizier p. 4-11

Brussel. Een gigantisch complex als kloppend hart van Europa.KLASSE nodigt u uit voor een persoonlijke kennismaking: u wandelt rond met een papieren gids,volgt de hoorzitting of één van de vier onderwijsdebatten en vindt contactpersonen, ideeën enconcreet materiaal op de Europabeurs voor onderwijs.

28-29Leren leren

«Harder werken» en «nauwkeuriger studeren» heeft de leraargezegd. En Tom werkt thuis elke dag al veel langer dan zijnklasgenoten. Zo’n algemene opmerking helpt dus niet. Hoe kun-nen we de leerlingen echt leren leren?

30-31Alle sluizen open

Meer dan ooit nemen scholen, leerkrachten en leerlingen deel aanprojecten en uitwisselingen over heel Europa. Er zijn geen gren-zen meer. Toch weten de meesten nog altijd niet wat de mogelijk-heden (en de voordelen) zijn. U hebt alvast geen alibi meer.

32-33Een dag in de kleuterklas

Elke dag gaan meer dan een kwartschool. Vlaanderen staat daarmeekleuterleiders vangen hen op. Mvroeger nog gewoon de bewaarsch

37Leraars en de oorlog

Leerkrachten zijn het best geplaaring aan de oorlog levend te houdvoor een gratis (hernieuwde?) kegen van de Westhoek, Breendongidsen staan klaar.

• JOURNAAL p. 12-14• IDEE p. 15-26• SIGNAAL p. 34-35• INFOLIJN p. 38

Deze maand in KLASSE voor Ouders:

• Kindermishandeling.Omgaan met angst.

• Hoe duur is de school?• Kinderen leren leren.

«Ze weten niet hoe ze moetenleren». p. 28-29

miljoen Vlaamse kleuters naar aan de wereldtop. Zo’n 15.000aar er is veel veranderd in watool heette.

tst om de gruwelijke herinne-en. Daarom nodigen we u uit

De kleuterjuf tussen pampersen boeken. p. 32-33

KLASSE NR.68 3

nnismaking met de stille getui-k en de Kazerne Dossin. De

V I Z I E R

4 KLASSE NR.68

KLASSE NR.68 5

Burkina Faso - De woestijnwind snijdt door het vlechtwerk van de muren. Denk er nog vierpalen, een strooien dak en vijftig leerlingen bij. Dan zit u samen met ons in een school vanzowat het armste land ter wereld: Burkina Faso. In de hut zitten alle leeftijden samen.Jonge kinderen, tieners en hun ouders. Ze willen leren. Vooraan kaarsrecht en zelfbewustde jonge leraar van een dorp verderop. Het hele dorp heeft samengewerkt om hem driemaanden lang voedsel en onderdak te kunnen geven. In ruil daarvoor opent hij metcijfers en letters hun venster op de wereld.

SchandalenWaarschijnlijk praat u met uw leerlingen wel eens over Afrika of steunt u met uw schooleen ontwikkelingsproject. Maar waarschijnlijk kunt u zich (net als wij) nauwelijksvoorstellen hoe het er ginds echt aan toe gaat. Misschien groeit bij u (net als bij ons) dooralle schandalen zelfs twijfel aan de zin ervan.Vorig jaar stelde KLASSE één specifiek onderwijsproject voor: TIN TUA in Burkina Faso.Duizenden lezers en vele scholen sprongen meteen (ook financieel) op de kar.Nu we hier enkele maanden later met zowat het hele dorp van Tan Baliga onder een grotemangoboom zitten, kijken enkele honderden zwarten ons recht in de ogen. Het isbloedheet en windstil. Ze hebben hier uren lang gewacht op onze komst. Ze kunnen nietgeloven dat wij duizenden kilometers willen vliegen en honderden kilometers door desavanne willen hotsen om hun project te bezoeken. Ze zijn er wel fier op en vertellenhonderduit. Als de gids nadien onze boodschap vertaalt, barsten ze allemaal tegelijk uitin een schriele, langgerekte schreeuw die niet alleen de mango’s doet trillen. In een dorpwaar amper tien procent kan lezen of schrijven en waar zestig procent van de kinderensterft, brengt onze boodschap uit Vlaanderen oprechte vreugde teweeg.

VechtenWat we gezegd hebben? Gewoon de waarheid. Dat ze niet alleen zijn. Dat er in een veren rijk land duizenden leraars en leerlingen aan hen denken, projecten uitwerken, zichinformeren en met hen meeleven. Een boodschap van oprechte solidariteit. De hogedankschreeuw daar onder de mangoboom, is dan ook voor u bedoeld, beste lezer. Hijklinkt na in de volgende reportage vanuit begeesterde klaslokaaltjes in een land datvecht tegen de woestijn, tegen ziekte en dood, tegen onbegrip en onwetendheid. In elkeschool schuilt een wereld. ■

Schoolvan de wereld

Schoolvan de wereld

6 KLASSE NR.68

chten

Het is bloedheet. We trek-ken noordwaarts het landdoor, richting Sahel en deToearegs. Soms rijden weletterlijk door de bran-dende savanne. Dit ishet land van de ver-schroeide aarde, vande onverbiddelijk op-

rukkende woestijn. Er is allang niets meer dat nog op een weg

gelijkt maar Lazare weet waar de mensenwonen. En zij kennen de jeep van Tin Tua. Hethele dorp van Kogoudou heeft op ons gewacht:wuiven, dansen, handen schudden en honderdkeer «lampoo». Dat betekent goedendag.

Een kipDe mensen zijn enthousiast, ze klagen niet.

Maar al snel dringt de schrijnende werkelijkheidvan hun bestaan tot ons door. Ze hebben eenschooltje gebouwd en proberen een leraar te on-derhouden. Het project loopt er al acht jaar en 75procent van het dorp kan nu lezen en schrijven:tien keer meer dan het gemiddelde van de helestreek. Ze tonen ons fier wat ze gerealiseerd heb-ben: de opslagplaats voor graan, de bescheidenmolen, de overlegraad... In het schooltje van tak-ken en stro zeggen meer dan honderd mensen dedialoogjes van de leraar na.

Pas na de maaltijd (ik vrees dat wij de enigekip van het dorp hebben opgege-ten, maar daar was geen ontkomen

aan) komen de echte problemenboven. «Er zijn zaken die onze mo-

gelijkheden overschrijden», verteltde dorpsleider. «Zestig procent van

onze kinderen sterft. Vorig jaar zijn ertwintig geboren, daarvan leven er nog

acht. De dichtstbije dokter woont hon-derd kilometer verder. Er zijn geen we-

gen. Er is geen water. De opslagplaatsvoor graan is leeg. De kleine molen maalt

niet.» Hij sprak van een apotheek. Maar

tegen

die blijkt bij nader toezien ook al leeg. Hier isniets. Geen grondstoffen, geen middelen, geennatuurlijke bronnen. Hitte, ziekte en armoede. Entoch gaan ze allemaal rechtop, fier en vol zelfver-trouwen. De school is hun enige hoop en heefthun leven een toekomst gegeven.

LaabaaliTim is 19 en klampt ons aan. Hij heeft pas drie

jaar geleden leren lezen en schrijven, maar datheeft zijn hele leven veranderd. Hij helpt nu meehet scholingsproject organiseren, volgt extra cur-sussen, vult tabellen en schema’s in, leert Frans enkan zijn geluk niet op.

De school verandert het hele dorp. Dat zeggenook de verzamelde vrouwen die ons ontvangen inBouliyendi. «Dat wij hier zo voor u zitten en met ukunnen spreken, zou vroeger onmogelijk geweestzijn», zeggen ze. «De school is een deur en een

De meeste mensen hierhebben zware littekensin hun gezicht. Die wor-den er met verhitte mes-sen in gebrand als ze ze-ven jaar oud zijn. Zon-der een traan te laten.Het zijn de tekens van destam van hun vader, met-een hun naam dus. In

deze streekvan BurkinaFaso kan am- Veper elf procent lezen ofschrijven. De messen inhet gezicht vervangen depen op papier. Maar TinTua trekt nu overal school-tjes op. Ze vechten te-gen de littekens uit hetverleden. Dat zorgt vooreen verrassend sneeuw-baleffect. Op zich al eenopvallend verschijnsel vooreen land waar het nu 45graden in de schaduw is.Schaduw, zegt u?

l

venster op de wereld buiten ons dorp. Vroegerwaren we gewoon afgesloten.» De mannen kijkenvanop de tweede rij wat argwanend glimlachendtoe. Ze lezen het blaadje Laabaali dat door corres-pondenten in elk dorp wordt volgeschreven. Dievertellen daarin in hun eigen taal over hun voor-uitgang, de projecten, gezondheid, economischeprojecten enz. Tien jaar geleden was er niemanddie zoiets kon schrijven, niemand om het te lezenen niets om over te vertellen.

TovenaarsIn Tambaga proberen ze de woestijnvorming te

stoppen door een plantage aan te leggen. Met(kleinschalig) succes. Ze vangen water op enplanten de originele vegetatie weer aan. Voor heteerst staan we onder de bananenbomen. Een oasevan één hectare met 9000 jonge boompjes. Het isallemaal met de school begonnen.

De school heeft ook de macht van de animistenen de tovenaars met hun bizarre gebruiken doenslinken. Zij werken het project dan ook dikwijlstegen. «Je kunt niet geloven hoe belangrijk zo’nbezoek uit het buitenland is voor al die dorpenhier», fluistert een dorpsoverste ons toe. «Alleenal jullie gewone bevestiging van wat wij zeggen:dat leren lezen en schrijven belangrijk is, hetnoodzakelijk begin van een betere toekomst.»

Dat kunnen we vier uren later zelf vaststellenin een dorp waar nog geen school is en waar de tijdwerkelijk is blijven stilstaan. Alleen de (ietwatverwaande en hoogdravende) dorpsleider ont-vangt ons daar. Geen groepsraad. Geen mondigemannen of vrouwen. Gelatenheid zonder geloofin verbetering. We worden er gepaaid met ge-schenken en mooie woorden.

StervenMaar hoe lang het enthousiasme in de andere

dorpen nog kan blijven duren zonder economi-sche vooruitgang, blijft zeer de vraag. Dat blijktook na een nachtelijke vergadering van meer dandrie uur met verantwoordelijke mannen en vrou-wen uit de regio. Ze hebben plannen voor klein-

IN DE KLASVanuit ons land wordt Tin Tua gesteund door de organisatie Mensenbroeders. Na derespons op de actie in KLASSE vorig jaar kwamen twee speciale initiatieven van degrond voor scholen in Vlaanderen. U kunt ze gratis aanvragen. Alleen het vervoeris voor uw rekening.Voor de basisschool is er een fototentoonstelling met twintig grote zwart-wit foto’svan het project in Burkina Faso. De leerkracht krijgt er een werkmethode bij om rondbeeldvorming te werken in zijn klas.Voor het secundair onderwijs is er een opdrachtenmap. Er komt een begeleidermee voor een inleiding over het project. Nadien kunnen de leerkrachten met demap aan de slag om met hun leerlingen o.a. een eigen krant uit te geven, naar hetmodel van het krantje dat de mensen in Burkina Faso maken. Die krantjes wordenook effectief opgestuurd.Meer inlichtingen bij Mensenbroeders - Annemie Laureyssens - Londenstraat 18 - 1050Brussel - + 02-512 97 94 - fax 02-511 47 61Wie dit project financieel wil steunen wappert meteen naar de achter-pagina van deze KLASSE.

ittekens

schalige economische productie (olie, zeep, ho-ning...), maar er zijn nauwelijks machines engrondstoffen. «En vooral», zeggen een paar schit-terende ogen in het schemerdonker, «hoe kunnenwe iets doen met een lege maag terwijl onzekinderen sterven?» Alleen de krekels schreeuwenons de hele nacht het antwoord toe. Gitzwart is denacht.

‘s Morgens staat er al een jongetje van vier aande waterpomp voor ons nachtverblijf. Dit is deenige pomp voor zo’n drieduizend mensen. Hetjongetje pompt zijn kom vol, zet ze parmantig opzijn hoofd, kijkt nog eens om zonder een druppelte morsen en stapt door de vlakke hitte naar huis,waarschijnlijk kilometers verder. Als hij zevenjaar is, worden er hier waarschijnlijk nergens nogbrandende messen bovengehaald om zijn naam inzijn gezicht te kerven. Maar de littekens van ditland zitten veel dieper dan dat. ■

DE KRACHT VAN HET INDIVIDU

Tin Tua is een heel bijzonder project. Hetwordt volledig gerealiseerd door de mensenzelf. In veel dorpen zijn wij nagenoeg deenige blanken die de kinderen al ooitgezien hebben (dat betekent dus lachenen knijpen). Hier ging tot voor kort nage-noeg niemand naar school (alfabetise-ringsgraad 11 %). Er was enkel eenschool in de stad: mijlenver, in het Fransen volgens het westers schoolsysteem.Burkina Faso is niet alleen één van dearmste landen ter wereld, ook de kinder-arbeid ligt hier het hoogst. Zo’n 70 %van de kinderen moet werken in plaatsvan naar school gaan. In het Gulmu-gebied met 700.000 inwoners sprekenze bovendien een eigen taal, het Gour-manché. Daar bestond tot voor kort nieteens een geschreven versie, grammaticaof woordenboek van. Nu wel. Dat is hetwerk van een eenvoudige onderwijzerBenoit Ouoba, die studiemeester werd inde hoofdstad Ouagadougou om zijn ho-gere studie te kunnen betalen. Hij werdprofessor linguïstiek en keerde terug naarzijn geboortestreek waar hij tien jaargeleden met Tin Tua startte: een scho-lingsprogramma in de eigen taal opmaat van de mensen zelf. Geen lessenover een heel schooljaar gespreid, weleen intensieve cursus voor iedereen tij-dens de drie maanden van het drogeseizoen, terwijl er toch niemand werkt.Zo kunnen ook de vrouwen en de kinde-ren naar school. Elk dorp dat een school-tje bouwt (eigenlijk vier palen en eendak) en zich engageert om drie maan-den lang een onderwijzer eten te ge-ven, krijgt materiaal en ondersteuningvan Tin Tua. Al moeten ze zelf ook nogwat schoolgerief kopen, voor zo’n veer-

tig frank. Voor de meesten is dat veel geld.Na twee seizoenen kunnen ze lezen enschrijven. Hun inzet is groot. De bestenworden dan op hun beurt onderwijzer ineen dorp verderop. Zo zijn in korte tijdduizenden scholen en schooltjes ont-staan die op hun beurt de motor zijn voormeer economische ontwikkeling. Er ko-men gemeenschappelijke aankopen, eenkasboek en voorraadbeheer, kleine plan-tages, bijenkweek enz. Algemeen wordtaangenomen dat een scholingsgraad van40 % een minimum vereiste is voor eco-nomische en sociale ontwikkeling. Doorde bijzondere aanpak gaat het razend-snel. In sommige dorpen kan nu al 90 %van de mensen lezen en schrijven. Tin Tuabetekent dan ook: we ontwikkelen ons-zelf. Vanuit de universiteit van Leuven is erzelfs interesse voor de methode die gindswordt gebruikt. Ze kan ons eventueelhelpen bij basiseducatie enz.Benoit Ouoba kreeg ondertussen voorhet hele project de prijs van de Vere-nigde Naties. Bij onze aankomst inBurkina Faso staat hij ons zelf op tewachten: waardig en bescheiden. Dekracht van een individu.Hij kent het verhaal van KLASSE en weetzich gesteund door de interesse vanzoveel leerkrachten uit Vlaanderen. «Elkeverandering moet gedragen wordendoor een groep. Maar waarschijnlijkmoet een individu de knop omdraaienen de ultieme stimulans zijn.» (Ja, eenmens kan wat neerschrijven in zijn dag-boek, zo ‘s avonds aan de rand van dewoestijn, schichtige reptielen alom, mijlenvervan het onderwijs in Vlaanderen. Al isafstand nemen nooit slecht om de es-sentie te zien. Wéér een gekko!)

KLASSE NR.68 7

8 KLASSE NR.68

DjDjam

«Kilima Nsimba was de aanleiding voor onsAfrikafeest. Dat is een Afrikaans verhaal dat wesamen met de leerlingen verwerkten tot een toneel-opvoering», vertelt Luc Op de Beeck, leraar van hetKoninklijk Atheneum van het Gemeenschapsonder-wijs in Turnhout. «We wilden dit initiatief open-trekken en er de hele school bij betrekken. Intussenzagen we hierin ook een gelegenheid om af testappen van de traditionele opendeurdag op heteinde van het schooljaar. Zo’n open dag met deklassieke tentoonstelling van boekjes en werkjesvan de leerlingen is achterhaald. We wilden ietsorganiseren vanuit een ander gezichtspunt.»

embébo

op schoolen

Werken aan de wereld wordt vaak een echt feestop school.

MeezingenLUC COOLS, leraar: «De idee-machine kwam op

gang om een jaarproject uit te werken rond eenAfrikafeest. We betrokken de leerlingenraden bijde organisatie. De voorzitters raadpleegden hunachterban en zo kwamen allerlei ideeën op hetbord. Leerlingen konden vrijwillig meewerken.Maar we gingen nog verder. We stelden ons projectvoor in de andere gemeenschapsscholen van deregio. Uiteindelijk werkten vijf scholen samen,twee basisscholen, de middenschool, de avond-school en ons atheneum. De municipale vormingging dus vooraf aan de mundiale. Vanop hun eilanden hun aparte vervreemding brachten we scholenbij elkaar, smeedden plaatselijk nauwere banden,dankzij een project rond mundiale vorming.»LUC OP DE BEECK: «De kinderen van het basison-derwijs keken enthousiast naar de toneelvoorstel-ling door de scholieren van het atheneum. Zehadden vooraf in een vakoverschrijdende project-week een omvangrijk basisdossier over Zimbabweuitgewerkt, liederen geleerd die ze trouwens tij-dens de toneelvoorstelling meezongen.»

VooroordelenPOL WAUMANS, leraar: «Waarom Afrika? Er is ietsraars aan de hand. Er staan zwarte stervoetballers oponze velden, we kennen zwarte lopers, zwarte man-nequins, Afrikaanse films, men speelt gekleurdemuziek op onze zomerfestivals, we bekijken Mande-la als het wereldgeweten... Maar in het tv-journaalkrijgen we een koude douche. Want wat krijgen weover Afrika te zien? Dat deel van de wereld lijkt tenonder te gaan aan oorlog, corruptie, honger, rassen-haat... Hier klopt iets niet. Want vanwaar komen dande spetterende muziek en die zwarte atleten? Er isiets grondig mis met ons beeld over Afrika. Ook wij,als leraars, zitten met een stereotiep beeld. Met hetAfrika-feest in ons achterhoofd, wilden we op schooleerst voor de negertjes een hut bouwen en enkeletamtams plaatsen. Gelukkig wonnen we advies in bijWelkom, het lokaal integratiecentrum. De eerstecontactvergadering zette ons meteen met beide voe-ten op de aarde. Je moet als leraar eerst zelf jevooroordelen en misvattingen wegnemen.»

Niet simpelLUC COOLS: «Ons hoofdmotto was: we halenAfrika uit het verdomhoekje en we maken er eenfeest van. Laten we nu eens de positieve kantenvan Afrika bekijken. De negatieve komen genoegin beeld via de media. Daarnaast wilden we daad-werkelijk een project geldelijk steunen met deopbrengst van het Afrikafeest. Onze keuze viel opeen educatief landbouwproject van de niet-gou-vernementele organisatie Coopibo in Zimbabwe.Na het feest konden we een cheque van 150.000frank aan de vertegenwoordiger van Coopibo over-handigen. Over de besteding van het geld krijgenwe regelmatig een financieel verslag.»LUC OP DE BEECK: «De hele Afrikaanse bevolkingvan Turnhout (een 200-tal, illegalen inbegrepen)zette zich mee in om het feest, Atheneum goesAfrica, te doen slagen. Dankzij hun medewerkingkonden we op het feest workshops organiseren:Afrikaans haarvlechten, dans, percussie, zang, mu-ziekinstrumenten maken, speelgoed knutselen met

afval, kokenvoor fijnproe-vers, maskersschilderen, ba-

tik knopen, tekenen enz. Jos Gansemans, conser-vator en etnomusicoloog van het Koninklijk Mu-seum van Midden-Afrika in Tervuren, haalde tachtigslaginstrumenten uit de bewaarkelders. Die djem-bés konden de bezoekers bij ons voor het eerstbekijken. We sloten het feest af met een optredenvan Djambo Africa. We waren al in paniek, wantdie groep kwam anderhalf uur te laat op het appèl.Het is niet simpel om met Afrikanen te werken.Omgekeerd ook niet, zeggen zij over ons.»

BakbanaanJOS VERMIJL, leraar: «Wat de relatie is tussen onsAfrikafeest en mundiale vorming? Wij creëreneen positief beeld van Afrika, niet alleen bij onzeleerlingen maar ook bij de mensen in Turnhout enomgeving. Zij kwamen tenslotte naar ons feest enhopelijk gaan zij Afrikanen op een andere manierbekijken en benaderen. Het komt erop neer eenandere cultuur en mentaliteit te aanvaarden. Voorde organisatie moesten onze leerlingen tussen,

«Nooit eerderkwam een am-

bassadeur op bezoekin onze stad. En nu stondzijne excellentie, S.S. Mum-be Ngegwi, ambassadeurvan Zimbabwe voor onzeschoolpoort, samen metzijn gezin en gevolg. Wehadden hem uitgenodigdop ons Afrikafeest. Maarniemand van ons wist hoeje een ambassadeur vol-gens de regels van hetprotocol moest ontvan-gen. Gelukkig heeft hijdaar geen probleem vangemaakt. Die man heefteen gezellige keuvel metons gevoerd en hij is zelfsin ons Afrikaans restau-rant blijven eten.»

• «Atheneum goes Africa» - Konink-lijk Atheneum van het Gemeenschaps-onderwijs - Boomgaardstraat 56 -2300 Turnhout - + 014-41 10 86• «Senegal-project» - Technisch In-stituut Onze-Lieve-Vrouw - RodeKruislaan 27 - 3700 Tongeren -+ 012-23 24 60

«Gelukkig begon-

nen we niet met

tamtams.»

naast en samen met Afrikanen samenwerken. Zehadden weliswaar communicatiestoornissen, wantAfrikanen reageren anders op afspraken. Van telaat komen maken wij een probleem, zij blijkbaarniet. Toch hebben ze samen plezier gemaakt entot ‘s avonds laat gedanst. Daar stond geen uur op.Voor de leerlingen is het belangrijk dat ze zichbewust worden dat Afrikanen niet alleen in Afrikawonen maar ook steeds meer in ons straatbeeldverschijnen. Zij, en ook wij, moeten leren leven indie nieuwe plaatselijke multiculturele wereld.»LUC OP DE BEECK: «Ik ben er vrijwel zeker van datik enkele scholieren kon omturnen van een ui-terst racistisch standpunt naar een meer genuan-ceerde kijk. Ze kwamen me dat achteraf vertellenen dat doet deugd. Het bewijst dat jongeren soepelkunnen inspelen op vooroordelen. Meestal wor-den ze beïnvloed door thuis en de sociale omge-ving. Volwassenen stappen niet zo vlug af van eenvastgeroeste mening. Die moet je al zwaar over-donderen met feiten, cijfers en andere gegevens.Kinderen staan meer open voor andere culturenals ze merken dat die gekleurde kinderen ookplezier maken bij het spel.»

Dit schooljaar steken de leraars de koppen bijelkaar om al de ervaringen van Atheneum goes

Africa zoveel mogelijk teintegreren in de lessen. Deboom is geplant en nu pluk-ken we de vruchten, zeg-gen ze zelf. «Ik moet overlandbouw en eetgewoon-ten in Afrika lesgeven», zegtPol Waumans. «Die wijs-heid haalde ik vroeger veelaluit boeken. Dankzij het recht-streeks contact met Afrika-nen weet ik nu dat ze inCentraal-Afrika niet alleenmaniok eten maar ook bij-voorbeeld bakbanaan.»

Lui, dom en armOp naar Tongeren. Daar

is Lutgarde Vanhove de drij-vende kracht van het Sene-

gal-project in het Technisch Instituut Onze-Lieve-Vrouw. «In de gewone lessen zit te weinig mun-diale vorming en louter humanitaire hulp naar deDerde Wereld versterkt een verkeerd beeld vanluie, domme en arme volkeren. De kennis van deandere cultuur komt hierbij niet aan bod. Maarhoe daaraan beginnen op school?» Dat vroeg zezich af. Via correspondentie, dacht ze. Ze is leraresFrans en om zeer concreet met de Franse taal omte springen, startte ze vier jaar geleden met eenvrijwillige correspondentie voor leerlingen in deschool.LUTGARDE VANHOVE: «Ver weg motiveert altijdbeter en daarom viel de keuze op leerlingen inSenegal. De 36 pioniers ondervonden wel moei-lijkheden met de post in Afrika. De Afrikanenlaten ons vaak maanden wachten op hun ant-woord. Dit is geen kwestie van lui of dom zijn, welvan een andere ingesteldheid. Zij hebben blijk-baar tijd genoeg. De Afrikaanse mentaliteit ver-schilt sterk van de onze. Maar in hun brievenlezen we dat ook zij met een verkeerd beeld overonze samenleving zitten. Omdat zij op hun tvoverspoeld worden door Amerikaanse soaps, denken

de Senegalezen dat wij in België op dezelfde ma-nier leven. Onze leerlingen zetten dat evenwelrecht in hun correspondentie. Dat gaat o.a. viamuziekcassettes en foto’s. Vorig schooljaar wis-selden 153 leerlingen van ons instituut brieven uitmet Afrikaanse correspondenten. Erg leerrijk envooral boeiend voor de lessen.»

Vier meter boekenTwee jaar geleden kwam Jeunesse Coöperation

op de proppen, een vereniging die zich bezig-houdt met Noord-Zuid-projecten. Nu loopt ereen project tussen de school in Tongeren en het

Lycée Diourbel in Dakar.LUTGARDE VANHOVE: «Ook leerkrach-ten corresponderen met hun colle-ga’s van het technisch lyceum in Se-negal. We kwamen te weten wat despecifieke noden zijn van de schoolin Dakar, zodat we in onderling over-leg een project konden uitkiezen waar-voor we konden werken. Jeunesse Coö- peration adviseerde ons om bijvoorbeeld eennaaimachine te kopen of de uitrusting van eenlokaal te helpen betalen. Er is ook een schrijnendtekort aan leer- en leesboeken. Daarom namenwe contact op met een zestigtal Franse scholenen bibliotheken. Dat resulteerde in een stapelboeken van vier meter. Een firma stelde boven-dien gratis een hele telefooncentrale ter beschik-king om naar de school in Diourbel te sturen. Wezoeken nu naar een manier om zowel de boekenals de centrale zo goedkoop mogelijk naar Sene-gal te krijgen.»

KoningenOm het Senegal-project mogelijk te maken

moest de school op zoek gaan naar geld. Dekerngroep schreef de Tongerse serviceclubs aanen hield onder meer papierinzamelacties. Vorigschooljaar in mei werd een Senegalese week geor-ganiseerd. Ter gelegenheid hiervan kwam eenkleine Senegalese afvaardiging van het lycée AhmadouBamba in Diourbel op bezoek, twee leerlingen entwee leerkrachten. «Het was een hele toer om diemensen bij ons te krijgen», vertelt Lutgarde Van-hove. «Bij die ontmoeting kwam ook de discussielos over de Franse taal, de zwarten en de moslims.Dat is een vorm van mundiale vorming: voor- entegenstanders laten debatteren en hun vooroor-delen afleggen.»

Dit schooljaar bouwen leerlingen van de afde-ling hout, elektriciteit-metaal een shuttle-anten-ne. De verspreiding van tv-uitzendingen is name-lijk niet zo evident in het Afrikaans gebied. Viaandere vakken worden de leerlingen ook betrok-ken bij het project. Leerlingen van het eerste entweede jaar werkten in de lessen plastische opvoe-ding rond «kunst uit Senegal»: portrettekenin-gen, schilden en een wandtapijt. In de muzieklesverwerkten ze een Senegalees lied met Europeseinstrumenten. Via een dia- en muziekvoorstellingen een kleine tentoonstelling maakten 250 leer-lingen in de les aardrijkskunde een reis doorSenegal.

De échte reis naar Senegal in de komendeherfstvakantie wordt trouwens de grote attractiedit schooljaar. De Senegalezen schreven al dat zede leden van de Tongerse delegatie op zijn «Afri-kaans» en dus als koningen zullen ontvangen. ■

KLASSE NR.68 9

10 KLASSE NR.68

De interesse voor mun-diale vorming is groot.Soms duikt ze op in éénles, soms is de hele schoolervan doordrongen. Hon-derden scholen vroegenvorig jaar een project aanvia KLASSE. Wij financier-den er vijftien: van kleu-ters tot hoger onderwijs.Over verbazing en nieuws-gierigheid in de klas alswe even onze bril afzet-ten.

Onzebril

afzetten

«Als je een klas binnenkomt en je legt de kinde-ren een aantal foto’s over het Zuiden voor, kiezenze voor de beelden met de arme, schaars gekledenegertjes of foto’s over honger, dorst en oorlog.Zelden kiezen ze voor het mooie Afrika. Nog steedsworden we allen verrast door de negatieve beeld-vorming en stereotypen wanneer we spreken overde zogenaamde derde wereld, andere culturen enmigranten. Onmiddellijk duiken een aantal stig-matiserende begrippen op als arm, lui, vuil, onder-ontwikkeld... Pas wanneer leerkrachten, opvoe-ders en leerlingen hun eigen Westerse bril herken-nen en willen afzetten, is genuanceerder kijkenmogelijk», zegt het Centrum voor Mundiale Vorming.

VerliefdKinderen verbazen zich erover dat hun leeftijd-

genoten in het Zuiden ook spelen, net als zij, en ookvan voetbal houden of poppetjes erg mooi vinden.BART TELEN, Centrum voor Mundiale Vorming:«Via die verbazing moet de klas nieuwsgierig wor-den en zin krijgen om kinderen uit het Zuiden teontmoeten. We wijzen op de sterke en aantrekke-lijke kant van andere culturen, op de overlevings-kracht en creativiteit van de mensen die er leven,zonder evenwel te romantiseren.

Nieuwsgierigheid is net zoals verliefd worden.Plots wordt iets aantrekkelijk, de moeite waard ombeter te leren kennen, om vragen over te stellen.Zielige kindjes met dikke buiken zijn geen poten-tiële vriendjes. De kinderen weten niet goed hoeermee om te gaan en de kans is groot dat ze zoweinig mogelijk met deze beelden geconfronteerdwillen worden. Misschien krijgen ze er wel schrikvan. Maar vrolijke bruine kinderen die uit afval-blikjes auto’s knutselen, die van autobanden schoenen

maken, die met de schil van een vrucht veel waterkunnen scheppen... dát zijn mogelijke kameraad-jes. Geleidelijk zetten we in de loop van een pro-gramma het negatieve beeld om in positieve nieuws-gierigheid. Vanuit hun eigen cultuur en hun eigenomgeving prikkelen we de kinderen met het ver-rassende in de vreemde culturen, die plots heelnabij lijken.»

SpeelgoedFoto’s en dia’s zijn vaak ontoereikend om de

kracht van een andere cultuur te laten zien. Daar-om werkt het Centrum voor Mundiale Vormingvooral met concrete voorwerpen uit het dagelijkseleven: gebruiksvoorwerpen, muziekinstrumenten,werktuigen, kleding, speelgoed...BART TELEN: «Maar laten we voorzichtig blijven.Met een mes kun je een boterham smeren maar ookiemand verwonden. Je kunt een cultuur ook bela-chelijk maken. Daarom zijn de bijhorende verha-len en de manier waarop de animatoren ze vertel-len zeer belangrijk. Het respect voor iemand kun jeniet alleen met woorden weergeven. Dat moet uit jevolledige lichaam spreken. Geleidelijk wordt deklas zich bewust van de kracht van de onderdruk-ten, hun creativiteit, hun levensdrift en hun hu-mor. De klas wil zelf actief dingen proberen: mee-spelen op het ritme van zelfgemaakte muziekin-strumenten, werelddansen, Zuiderse gerechtenbereiden of zelf auto’s met afvalmateriaal knutse-len. Deze methodiek van de kracht van onderdruk-ten stamt van Paolo Freire en Ivan Illich. Doormundiale vorming willen we uiteindelijk bereikendat de mensen hun houding bijsturen. Willen wedat deze attitudeverandering beklijft, dan moetenwe zowel kennis, inzichten, vaardigheden en hou-

Een mand vol vreemde voorwerpen• De Werkgroep Mundiale Vor-ming van het Nationaal Centrumvoor Ontwikkelingssamenwerking(NCOS) - Vlasfabriekstraat 11 -1060 Brussel - + 02-539 26 20 -fax 02-539 13 43 werkte een aan-tal lesmappen uit rond duurzameontwikkeling. Hierin wordt dieperingegaan op enkele inhouden vanAgenda 21. Voor elke graad in hetbasis- en secundair onderwijs is eenlesmap beschikbaar. Ze is bruik-baar in verschillende vakgebieden.Op hetzelfde adres kunt u ook hetkijk- en leesboek Operatie Red deAarde en de bijhorende handlei-ding voor leerkrachten bestellen. DeInventaris Leermiddelen Duur-zame Ontwikkeling geeft een uit-gebreid overzicht met beschrijvin-gen van alle beschikbare leermid-delen rond duurzame ontwikke-ling. U kunt die via KLASSE gratiskrijgen.• Centrum voor Mundiale Vor-ming (CEMUVO) - Stationsstraat135 - 3570 Alken - + 011-31 3211 - fax 011-59 33 86 - Wie wilweten welke mundiale vorming hetcentrum aanbiedt en rond welkecultuurgebieden en thema’s het werkt,vraagt een programmabrochure aan.Maar ook wie een mand vol vreem-de voorwerpen in de klas wil ge-bruiken, kan contact opnemen.• Kabinet van de staatssecretarisvoor Ontwikkelingssamenwerking- Ontwikkelingseducatie en mun-diale vorming in het onderwijs -Regentlaan 45-46 - 1000 Brussel• Wereldklas (Belgisch Comitévoor Unicef) - Documentatiecen-trum - Kunstlaan 20 bus 18 - 1040Brussel - + 02-230 59 70 - fax 02-230 34 62 - internetsite http://www.unicef.be/ne/nedev.htm

HELPT HULP?Een stroom van onthullingen over echte ofvermeende schandalen bij het Algemeen Be-stuur voor Ontwikkelingssamenwerking (Abos)brengt de publieke opinie aan het wankelenover het nut van sommige acties om dezwakkere wereld te helpen. Helpt hulp wel?Het kabinet van de verantwoordelijke staatsse-cretaris, Reginald Moreels (Ontwikkelingssamen-werking), wacht eventuele hervormingen vanhet bestuur niet af om initiatieven te nemen rondontwikkelingseducatie en mundiale vorming inhet onderwijs. Ze ontwikkelen een geïntegreerdprogramma voor de schoolgaande jeugd. Eeninleefcentrum bezoeken staat centraal. Confron-tatie met de leefsituatie in andere continentendoor participatie van de leerlingen aan inleefmo-menten lijkt veel effect te hebben. Maar enkel eenbezoek is onvoldoende. Daarbij hoort ook eendegelijke voorbereiding in klasverband, gekop-peld aan het bezoek van een animator. Op diemanier vertrekt men niet bevooroordeeld enonwetend op de zoveelste klasuitstap. Ook nahet bezoek is er nog tijd voor een nabesprekingnodig, eventueel gevolgd door een projectdagof -week. Deze activiteiten zijn het best geschiktvoor leerlingen van de derde graad lager en deeerste graad secundair onderwijs.

MatongeVoor de leerlingen van de hogere jaren miktmen niet op het bezoeken van inleefcentramaar van andere buitenschoolse evenementendie hierbij aansluiten. Hierbij denken de mede-werkers aan o.a. Afrika in Brussel met een bezoekaan de Matonge-wijk. Om al deze initiatieven inde toekomst vlot te laten verlopen, zal hetkabinet van de staatssecretaris voor Ontwikke-lingssamenwerking een samenwerkingsverbandoprichten met de provincies en Regionale Educa-tieve Centra (REC). Voor elke provincie zal eenmedewerker de promotie van de verschillendeprogramma’s voor de scholen verzorgen. Omhet proces te begeleiden en voort uit te bouwenwerd een stuurgroep opgericht met mensen uitde educatieve wereld van niet-gouvernemente-le organisaties (NGO’s). Ten slotte worden deorganisatoren van het scholierenparlement bijde initiatieven betrokken. Het onderwerp voorde komende parlementen luidt: «Helpt hulp?Wat met de toekomst van onze ontwikkelings-samenwerking?»

GRATIS INVENTARISµ JA, stuur mij gratis de Inventa-

ris Leermiddelen Duurzame Ont-wikkeling.

NAAM: .................................

..........................................

ADRES: .................................

..........................................

..........................................

Terugsturen naar NCOS (KLAS-SE) - Vlasfabriekstraat 11 - 1060Brussel

dingen bij het vormingsproces betrekken.»Het Centrum voor Mundiale Vorming is een

educatieve NGO (niet-gouvernementele organisa-tie). Het stapt al jaren naar scholen, organisaties enjeugdverenigingen met een ruim aanbod van edu-catieve en animatieve programma’s rond mundialevorming en interculturele opvoeding. Via KLASSEkonden vorig schooljaar vijftien scholen, van kleu-teronderwijs tot de eerste graad secundair onder-wijs, met mundiale werkvormen kennismaken.Met de gebruikte methodieken komen de kinderenheel wat te weten over andere culturen.

BedreigingenEr is wat verwarring rond de inhoud van mun-

diale vorming. Wat hangt er eigenlijk precies aandie kapstok? Hoort daar ook ontwikkelingseduca-tie bij?EVA ADRIAENSENS, coördinator Werkgroep Mun-diale Vorming - NCOS: «We mogen mundialevorming niet verengen tot enkel lesgeven overzwart Afrika en de Noord-Zuid-verhouding. Omde jongeren weerbaar te maken in onze samenle-ving heeft de school het klassiek pakket van kennis,vaardigheden en inzichten, met daarin onder meertaal, wiskunde, geschiedenis en aardrijkskunde.Maar buiten onze directe leefomgeving verandert,beweegt en evolueert de samenleving. Daaruit ont-staan problemen en bedreigingen: verstoring vanhet ecologisch evenwicht, vervuiling, onveiligheid,ziekte, overconsumptie, migratie, onderdrukking,bewapening en armoede. Dat zijn allemaal thema’swaarvan we zeggen dat we er iets aan zoudenmoeten doen. We kunnen de jongeren voorberei-den op de uitdagingen van de 21ste eeuw en henalvast onze dagelijkse handelingen leren bekijkenin een wereldperspectief. Naast het klassieke pak-ket van de schoolse educatie is er dus nog een helewaaier van andere educaties. Uit de verstoring vanhet ecologisch evenwicht en de vervuiling vloeitnatuur- en milieu-educatie voort, met een specifie-ke pedagogische aanpak. Dit thema omvat kennis-doelen als flora, fauna, energie en afval. De attitude-doelen zijn zorg en verantwoordelijkheid. Het the-ma migratie omvat intercultureel onderwijs alspedagogische aanpak, samenleven als kennisdoelen tolerantie als attitude. Het gaat hier in wezenover een ethische opvoeding. Het basisconcept isde zorg voor elkaar en de wereld. Tal van thema’soverlappen elkaar, ze zijn vaak met elkaar verwe-ven. Hoewel de invalshoeken kunnen verschillen,gaat het altijd over problemen die de landsgrenzenoverschrijden. Het probleem van de armoede inAfrika wordt niet opgelost door een aantal beslis-singen in één enkel land.»

TroepIn juni 1992 werd in Rio de Janeiro de alarm-

klok geluid over de toekomst van onze planeet. DeVN-conferentie werd afgerond met een dwingendeagenda voor de 21ste eeuw: Agenda 21. Al de groteproblemen van onze tijd werden door en voorkinderen vertaald in Operatie Red de Aarde - Agenda21 voor jongeren. Dit boek is best bruikbaar in dederde graad basisonderwijs en de eerste en tweedegraad secundair. Onze leefstijl veranderen, duur-zaam ontwikkelen en vandaag voorzien in onzebehoeften zonder daarmee de behoeften van devolgende generaties in gevaar te brengen, zijn debasisideeën van Agenda 21. Hieruit ontstond de

campagne Red de aarde van de Werkgroep Mundia-le Vorming. Dit schooljaar is de campagne aan haarderde en laatste jaar toe.

De werkgroep maakte een afspraak met 27 school-teams om te werken aan Afspraak 21 met klassen.De schoolteams komen uit alle mogelijke niveaus,van een kleuterschool tot een kappersschool. Zewerken aan een duurzame ontwikkeling. Afspraak21 bevat een stappenplan. De scholen stellen eersteen inventaris op van wat ze allemaal al onderne-men. Dat is vaak heel wat. Misschien selecteren zeal hun afval. Nu worden ze uitgenodigd om de zaakopen te trekken: onderzoeken vanwaar die troepkomt, het afval in een Noord-Zuid-perspectief be-kijken... ■

KLASSE NR.68 11

J O

EINDTERMEN

Ongewenste intimiteitDe nare gebeurtenissen met deverdwenen en vermoorde kin-deren verhoogt de druk op deschool. De gemeenschap ver-wacht dat het onderwijs gepas-te maatregelen neemt en ietsdoet aan de sociale weerbaar-heid van de kinderen. Voor deeindtermen sociale vaardighe-den in het basisonderwijs hadde Dienst voor Onderwijsont-

PHO

TOD

ISC

PARTICIPATIE

Daar zijn de oudersTwintig procent van de ouders voelt zich niet of weinig betrok-ken bij het beleid van de school. Vooral ouders van leerlingenuit het secundair onderwijs (33 %) klagen daarover. Toch is 51procent van de ouders tevreden (38 %) tot zeer tevreden (13 %)over de inspanningen van de school om hen bij het onderwijsvan hun kinderen te betrekken. Vooral in de lagere school valtdat op (59 %). 27 procent van de ouders heeft een gematigdoordeel. «Het hangt een beetje af van wat je er zelf voor wildoen», zeggen sommigen. Veel ouders vinden trouwens dat zete weinig weten over de wereld van het onderwijs.Dit blijkt uit een enquête die KLASSE VOOR OUDERS heeft

12 KLASSE NR.68

U R N A A L wikkeling (DVO) oorspronkelijk«de lichamelijke en seksuele re-

PMS

UitgelektHonderd PMS-cenden in de toekomsderdtal PMS- en Mzich per bestuurliCentra voor Leerlinpers. «Het voorstelzegt Luc Tesseur, kter. «Het is veeleermiddelen optimadiscussienota overder delen. Deze notring op het oog.onderwijs, een sch202 PMS-centra mtot acht mensen, v

Te kleinschalig?

gevoerd bij vijfhonderd Vlaamse ouders.Opzet van het nieuwe blad is de betrokken-

latie» en «de leerlingen wetenzich te verdedigen tegen onge-wenste lichamelijke nabijheidof intimiteit van leeftijdgeno-ten of anderen» opgenomen.Maar na het maatschappelijkdebat en de inspraak van alle onderwijspartners, zoals dekoepels, werden deze eindtermen uit de voorstellen ge-schrapt.De goedgekeurde eindtermen bevatten nu onder meer nogwel de volgende items: de leerlingen kunnen iemands hulpinroepen, zich laten helpen, kritisch nadenken over be-paalde maatschappelijke toestanden, hun rechten doenrespecteren, een gesprek voeren met een volwassene en opbeleefde wijze onder woorden brengen t.o.v. ouderen wat zijdenken dat zij verkeerd doen. Van uitdrukkelijke lichame-lijke of seksuele aspecten is geen sprake meer.

Kinderen kunnen hunrechten doen respecteren

September1996

1

«SOMS WIL IKEEN VLIEG ZIJN»

zegt Vera, moeder van Thomasen Karen.

«Thomas is thuis erg lastigde laatste tijd. Ik weet niethoe ik hem moet aanpak-ken. Maar op school doethij het goed, zegt de juf.

Misschien wel.Dit is het eerste nummervan KLASSE, NIEUWSBRIEFVOOR OUDERS. Het is eennieuw en gratis blad voorouders van kinderen tot enmet de eerste graad vande secundaire school. Hetwordt uitgegeven door hetdepartement Onderwijs vanhet ministerie van deVlaamse Gemeenschap. Ditblad is het broertje vanKlasse, het maandblad datalle leerkrachten en direc-ties krijgen.We maken immers samenschool: leerkrachten, leer-lingen én hun ouders.

Zou hij daar dan toch heel anders zijn dan thuis?Soms zou ik een vlieg willen zijn in de klas vanmijn kinderen. Ik bewonder hun leraars. Als ik ziehoe moeilijk ik het al heb met twee van die klep-pers in huis.

Thomas gaat graag naarschool. Karen niet. Toch voelik dat ze op een goedeschool zitten. Maar ze komenzo weinig vertellen. Over dekleine ruzies wel, ja. Maareigenlijk weet ik te weinigvan de school zelf of het on-derwijs dat ze krijgen.

Of dat ook anderskan?»

Ouders zijn belangrijk voorde school. Daarom heeft deschool van uw kinderenzich ook ingeschreven voordeze nieuwsbrief. Uw kin-deren brengen hem vanafnu elke maand mee vanschool. Zo kunnen we sa-men denken en werken aanhet onderwijs en de opvoe-ding van uw kinderen.Ook als Karen ze soms zietvliegen. Of als Thomasweer eens wil vliegen eerhij vleugels heeft.

ER STAAT EEN STOELVOOR U. p. 2-3

BART IS BANGVAN DE SCHOOL. p.4-5

EEN GRATIS BOEKVOOR OUDERS. p.8

Vliegen weer samen in?

heid van alle ouders bij opvoe-ding en onderwijs te ondersteu-nen en te verhogen. KLASSE VOOROUDERS verschijnt maandelijksvoor ouders met kinderen in dekleuterschool, lagere school ofin de eerste graad van het se-cundair onderwijs. Scholen staanvrijwillig in voor de verspreidingvan de publicatie. Ze zijn dusniet verplicht. Enkel als ze zichinschrijven voor het project kun-nen ze de nieuwsbrief aan deouders verspreiden. Toch schreefal bij het begin één op de tweescholen in. Dat betekent dat300.000 leerlingen elke maandde gratis nieuwsbrief mee naarhuis krijgen.

300.000 leerlingen krijgeneen gratis nieuwsbrief meevoor hun ouders.

tra voor de Vlaamse gemeenschap zou-t moeten volstaan. Het huidige driehon-ST-centra zou worden uitgenodigd om

jk arrondissement te herorganiseren totgenbegeleiding. Dit bericht lekte uit in de omvat geen enkele besparingsintentie»,abinetsadviseur van de onderwijsminis- een denkoefening over hoe we dezelfde

ler kunnen gebruiken. Daarom heet de PMS en MST: het geheel is meer dan de soma heeft uitsluitend een kwaliteitsverbete- Daarvoor is, net als in het secundairaalvergroting nodig. Vlaanderen telt nuet een gemiddelde bezetting van zevenan wie één directeur. Dit is té kleinscha-

lig. Daarom is er een voorstelom de centra groter te maken,met bijvoorbeeld één directeurvoor vijftien tot twintig men-sen. Het aantal personeelsledenzal dus niet verminderen, welhet aantal directeurs. Maar erzal meer ruimte komen om bij-voorbeeld een jurist, een com-puterdeskundige, een logopedistof een kinesist aan te werven.Om de schaalvergroting te doenslagen, mogen de PMS-centrageen verlies lijden door groter teworden. Honderd is slechts eenrichtlijn.»

SCHOOLBEVOLKING

Uitgestelde geboortegolf

Evolutie van de schoolbevolking

Klasse Grafiek

600.000

500.000

400.000

300.000

200.000

100.000

1980-’81 1984-’85 1989-’90 1994-’95

90.000

60.000

30.000

1980-’81 1984-’85 1989-’90 1994-’95

Kleuteronderwijs

Lager onderwijs

Secundair onderwijs

Universiteit

HOBU

Kleuter-, Lager en Secundair onderwijs

HOBU en Universiteit

Begin september vorig schooljaar telde het departement On-derwijs 1.096.742 leerlingen in het basis- en secundair onder-wijs. Dit schooljaar zou het aantal leerlingen in het lageronderwijs toenemen. Dat is het uitgestelde gevolg van eengeboortegolf tussen 1989 en 1992. In het secundair onderwijsverwacht men een daling van de schoolbevolking.(Statinfo - Statistische informatiebrochure van het Vlaams onder-wijs - schooljaar 1994-’95 - departement Onderwijs)

KLASSE NR.68 13

DOORLICHTING

Argwaan voor inspectieEén op de vijf leerkrachten staat negatief (13 %) tot zeernegatief (7 %) tegenover de doorlichting van de school doorde inspectie. De grootste groep heeft een gematigd oordeel(39 %). Eén op de drie leerkrachten bekijkt de zaak positief(28 %) tot zeer positief (7 %). Een klein gedeelte heeft geenmening (6 %).Dat blijkt uit eenexclusieve en-quête van KLAS-SE bij 2000Vlaamse leer-krachten.Bij de negatievenblijken geen gro-te verschillentussen de ver-schillende on-derwijsniveaus:altijd ongeveer20 %. Bij de positieven merken we dat verschil wel: regenten(23 %) en kleuterleiders (29 %) staan het minst positief tegen-over de doorlichting, onderwijzers (34 %) zien er meer heil in.De uitschieters zijn leraars hoger secundair (41 % positief) enhoger onderwijs (47 % positief).

CONTROLE

Leerkrachten mindersnel ziekHet ziekteverzuim gaat indalende lijn. Wanneer Secu-rex spontaan op controle gaatbij ziekgemelde leerkrachtenstuurt de firma gemiddeldslechts zes à zeven procentvan hen wegens onrechtma-tig ziek zijn onmiddellijk naarschool terug. Wanneer deschool zelf om controle vraagt,stijgt het percentage tot ne-gen procent. Leerkrachtenmelden zich minder snel ziek.Er is wel een bepaald patroonmerkbaar in de ziektemeldin-gen. Ofwel blijven leerkrach-ten twee-drie dagen thuis of-wel meteen veertien dagen.In dit laatste geval stelt deschool op kosten van het de-partement Onderwijs in Brus-sel een vervanger aan. Eenenveloppefinanciering moeteen eind maken aan dit sys-teem van derde-betaler. Eensecundaire school moet danzelf haar pakket uren voorpersoneel én vervanging be-heren en dus voor de vervan-ging van zieke leerkrachtenuit eigen middelen putten.Volgens Securex waren er injanuari (stukje kerstvakantie)11.000 ziektemeldingen, infebruari 16.000, in maart14.600, in april (paasvakan-tie) 8500, in mei 11.500 en injuni 7600. Hét ziektebeeld isstress, dubbel zo hoog als insectoren met handenarbeid.Rugklachten en overspanningworden voorts het meest op-gegeven en duiken vaker opin het basis- en beroepsse-cundair onderwijs.

Meer stress, rugklachten enoverspanning in het basis-en beroepsonderwijs.

NIETS GEMIST?n De voorlopige onderwijsbe-groting voor 1997 bedraagt239,3 miljard frank (235,3miljard in 1996). Hiervan gaatglobaal 70 procent naar sala-rissen, 8 procent naar werkingen 17 procent naar de finan-cieringsenveloppen van hethoger onderwijs.n De Autonome Raad voor hetGemeenschapsonderwijs(ARGO) deelt Vlaanderen in78 regio’s in. Dit kadert in deherstructurering van het se-cundair onderwijs. Om de vrijekeuze van onderwijs te waar-borgen, moet elke regio zowelvoor ASO, TSO als BSO eenvoldoend gevarieerd aanbodvan studierichtingen hebben.Dit betekent echter niet dateen ouder voor zijn kind inelke regio álle studierichtin-gen zal vinden. Specifieke rich-tingen als hotel, slagerij, toe-risme of Rijn- en binnenvaarthoeven slechts één enkele keerte worden georganiseerd.n Leerkrachten op huisbezoeken een betere begeleiding inde klas moeten kansarme kin-deren wapenen tegen het ge-vaar van hernieuwde armoe-de. In buurtplaatsen zoudenleerlingen hun huiswerk kun-nen maken, terwijl ouders enleerkrachten er elkaar beter zou-den leren kennen. Dit stelt LudoSannen (Agalev) voor in enke-le amendementen op het de-creet basisonderwijs.n De Vlaamse schoolgebou-wen zijn in een belabberdestaat. Er is minstens 12 mil-jard nodig om alle kindereneen behoorlijk onderkomen tebezorgen. De onderwijsminis-ter is zeker niet ongevoelig voorde problematiek maar de be-nodigde bedragen zijn gigan-tisch.n Jan Renkema, auteur van deofficiële Leidraad, de inleidingop het Groene Boekje, roept deleraars op tussenletterfoutenniet aan terekenen.

HOBU

Soepeler uitstappenOudere personeelsleden van het hoger onderwijs buitende universiteit (HOBU) kunnen makkelijker uit het onder-wijs stappen. Jonge tijdelijke personeelsleden krijgen uit-zicht op een betere loopbaan. Sinds de inwerkingtredingvan het HOBU-decreet moeten hogescholen ernaar stre-ven om maximum 85 procent van hun financiële enve-loppe aan loonkost voor personeelsleden te besteden. Nogalwat hogescholen halen die norm niet en stoten daaromjongere tijdelijken af. Om dit tegen te gaan, voert onder-wijsdecreet VII voor oudere leerkrachten die minstens 55zijn en dertig jaar dienst hebben een nieuw stelsel in vanvolledige terbeschikkingstelling. Het personeelslid krijgtde garantie dat het wachtgeld 75 procent bedraagt vanhet laatste brutosalaris. Dit wachtgeld wordt betaald uitde schoolenveloppe. De besparing van 25 procent peruitstappende 55-plusser kan de hogeschool gebruiken voorhet loon van een tijdelijk personeelslid. Deze regelinggeldt enkel voor instellingen die meer dan 80 procent vanhun enveloppe aan personeelskost besteden. De maatre-gel geldt tot 31 december 2001. De bestaande maatregelenvoor deeltijdse en volledige terbeschikkingstelling blijvenbestaan.

SPIJBELEN

Nergens ingeschrevenLeerlingen die na een tuchtsanctie definitief uitgesloten wor-den, hebben het vaak niet makkelijk om in een nieuwe schoolingeschreven te raken. Veranderen van school kan er onge-merkt toe leiden dat bepaalde leerlingen nergens meer inge-schreven zijn. Om deze problemen te verhelpen, start hetdepartement Onderwijs met het experiment controle op deinschrijvingen en het regelmatig schoolbezoek. Zo’n veertig se-cundaire scholen zullen vanaf deze maand hun scholierenstrikter registreren en probleemoplossend werken met deonregelmatig aanwezigen. Regelmatige spijbelaars krijgenaandacht voor hun achterliggende problemen. Ze kunnendaarvoor rekenen op begeleiding van leraars, het PMS of deschoolarts.

14 KLASSE NR.68

I N

On

Kennen de leraars het hoger onderwijs wel?

Het doorlichtingsteam van de OESO heeft hetwat moeilijk om onze hogescholen in het internatio-naal landschap van tertiair onderwijs te situeren.Ons tertiair onderwijs is namelijk drieledig: hoger

der dendruk

onderwijs van één cyclus of twee cycli van acade-misch niveau aan de hogescholen en academischonderwijs aan de universiteiten. Een internationalevergelijking ligt vaak moeilijk, omdat het tertiaironderwijs in het buitenland tweeledig is. Het Vlaamshoger onderwijs van twee cycli valt in het buitenlandveelal onder universitair onderwijs. Het gaat hieronder meer over de studiegebieden handels- enbestuurswetenschappen en vertaalkunde. Het door-lichtingsteam noemt de Vlaamse hogescholen colle-ges of higher education.• Er bestaat geen tegenhanger van de VLIR (VlaamseInteruniversitaire Raad) die de belangen van allendie betrokken zijn bij het tertiair onderwijs, scholen,studenten, bedrijfsleven en de gemeenschap, verte-genwoordigt. Daarom beveelt het OESO-doorlich-tingsteam de oprichting aan van een «Vlaamse Raadvoor Hoger Onderwijs». Die raad zou het departe-ment Onderwijs kunnen adviseren en ondersteunenbij de invoering van onderwijshervormingen.• Het OESO-doorlichtingsteam is voorstander vaneen verdere samenwerking binnenin en tussen dehogescholen en hun departementen.• Een voortgezette ontwikkeling van opleidingspro-fielen en een gedeelde verantwoordelijkheid voorhet leerproces, de onderwijsmethodieken en hetonderzoek is een andere aanbeveling.

Uitgestelde selectie• Zowat de helft van de generatiestudenten faalt ophet einde van het eerste jaar hoger onderwijs van één

cyclus. Het slaagpercentage van alle studenten in heteerste jaar ligt in alle opleidingen boven de vijftigprocent en ligt dus hoger dan het slaagpercentagevan de generatiestudenten. Dat zijn studenten diezich meteen na het secundair onderwijs inschrijvenaan een hogeschool. Uit hogere slaagcijfers in hettweede en derde jaar van sommige één-cyclus-oplei-dingen blijkt dat er in het eerste jaar een gevoeligeselectie gebeurt. Er bestaan duidelijke verschillen inslaagpercentages naargelang van de vooropleidingin het secundair onderwijs. Voor elke opleidingliggen de slaagpercentages van studenten met eenASO-opleiding het hoogst. Studenten met een voor-opleiding TSO behalen vooral in de richtingen me-chanica, elektronica en toegepaste informatica be-hoorlijke slaagpercentages. De slaagcijfers voor hetBSO en het KSO liggen een heel stuk lager dan dezevoor ASO en TSO. Ook het aantal jongeren met eenvooropleiding BSO of KSO dat aan hoger onderwijsbegint, ligt heel wat lager dan degenen met eenandere vooropleiding. In die zin kan men een slaag-cijfer van gemiddeld vijftig procent beschouwen alseen uitgesteld selectiemiddel, als tegenwicht voor devrije toegang tot hoger onderwijs.

Trial and errorHet OESO-doorlichtingsteam merkt op dat stu-

denten het bissen van een eerste jaar niet altijdbekijken als falen of als een teken dat ze te weinigmogelijkheden hebben om in het hoger onderwijsgoed te presteren. Ze interpreteren bissen veeleer alseen sein om eventueel over te stappen naar eenandere studierichting, als een onderdeel van een trialand error-methode.

Toch haken tal van studenten onderweg af envolgen ze de stroom van de waterval: van een hogereambitie naar een studierichting die gemakkelijkerzou zijn. Het OESO-doorlichtingsteam dringt eropaan dit fenomeen op de voet te volgen. Op het eindevan het secundair onderwijs zou gepaste voorlich-ting en geactualiseerde informatie over het hogeronderwijs onnodig bissen kunnen voorkomen. Vraagis of de leraars secundair onderwijs voldoende op dehoogte zijn van de structuur van het hoger onderwijsin cycli, studiegebieden en opties en daaraan ver-bonden de mogelijkheden op de arbeidsmarkt en deuitbouw van een carrière.

Management• Het is aangewezen om meer aangepaste onderwijs-en leermethoden en evaluatiesystemen in te voerenin de eerste jaren van het tertiair onderwijs. Tevenszouden de hogescholen en de universiteiten meerbelang moeten hechten aan studiebegeleiding. Hier-door kunnen ze anticiperen op de verschillendevooropleidingen en interesses van de studenten.• Vernieuwde curricula of hertekende opleidings-profielen kunnen beter inspelen op de evoluerendeeisen van de arbeidsmarkt.• Men kan de sociale partners meer betrekken vooradvies over de doelstellingen en over de inhoud vande graduaatsopleidingen.• Ten slotte adviseert het OESO-doorlichtingsteamhet management van hogescholen te verbeteren. Ditkan door een meer gerichte ontwikkeling van eenmiddenkader. ■

Thematic review of the first years of tertiary education -Belgium (Flemish Community) - Organisation for Econo-mic Co-operation and Development - Directorate for Edu-cation, Employment, Labour and Social Affairs - July 1996

Het Vlaams systeem vanhoger en universitaironderwijs is indrukwek-kend. Dat schrijft eeninspectieteam van de OESO

(Organisatievoor Econo-mische Sa-

imenwerking en Ontwik-keling) in zijn rapportover de eerste studieja-

S P E CT I Eren van ons tertiair on-derwijs. Het team wasonder de indruk van dekwaliteit en het beleiddat aanpassingen aan deveranderende maatschap-pij en economie aanmoe-digt. Toch heeft het in-ternationaal doorlich-tingsteam ook enkeleaanbevelingen in hetboekje staan.

IDEE

MET KLASSE NAAR HETEUROPEES PARLEMENTEen van de grootste glazen gebouwen terwereld, dat is wel het Europees Parlementin het Leopoldpark in Brussel. Dit is hetkloppend hart van Europa. Met het im-mense halfrond, waar de beleidsvoerdersde koers uitzetten en beslissingen nemenover de dolle-koeienziekte en de eenheids-munt. Dat betreedt u anders enkel viatelevisiecamera’s. Het glazen gebouw methaar vele kantoren en hypermodernecongresruimten, met het grootste indoor-kunstwerk ter wereld en een uniek pano-rama op het centrum van Brussel. Opmaandag 28 oktober (herfstvakantie!)kunt u zelf dit hart horen kloppen.Dan gaan de goed beveiligde deuren vanhet Europarlement open voor de lezersvan KLASSE. Wagenwijd. Het wordt eenecht Klasse-bezoek met rondleiding, eenhoor-zitting, debatten over onderwijs eneen uitgebreide informatie- en documen-tatiebeurs. Een eenmalige actie, exclusiefvoor onderwijzend Vlaanderen en volle-dig gratis. Zo hebt u zich uw maandagnog nooit voorgesteld.

NAAR HETEUROPEES PARLEME

µ Ja, ik kom op maandag 28 oktoBrussel voor een bezoek aan het Parlement.

□ Stuur mij 1 / 2 toegangsbewijzen

□ Ik wil ook graag een debat bijwonvoorkeur gaat uit naar (duid tweaan, maak uw voorkeur duidelijk cijfers 1 en 2 in te vullen):

□ 10.30 uur debat 1□ 13.00 uur debat 2□ 14.30 uur debat 3□ 16.00 uur debat 4

µ Ik ben van plan / niet van plan ter plwarme maaltijd te gebruiken.

NAAM: ............................................

ADRES: ............................................

.................................................

NAAM SCHOOL: .............................

.................................................

ADRES SCHOOL: .............................

.................................................

Europees met KLASSE - Etienne Boumansvoor België - Europees Parlement - Eastma- Belliardstraat 97-113 - 1047 Brussel

2 KLASSE NR.68

370.000 vierkante meter, maar ookveel informatie voor school en lesprak-tijk

Europa nodigt leraars uit.

NTber naarEuropees

en. Mijne keuzesdoor de

aatse een

............

............

............

............

............

............

............

- Bureaungebouw

MET KLASSE NAARHET EUROPEES PARLEMENTHet nagelnieuwe Europees Parlement (1992)in Brussel beslaat met zijn twee gebouwen zo’n370.000 vierkante meter. Het bevat onder an-dere 2600 kantoren, 16 conferentiezalen en 52vergaderzalen. Die moet u niet allemààl be-zoeken, maar toch...Op maandag 28 oktober, van 10 tot 18 uur,mogen 2000 leerkrachten met collega ofpartner gratis naar het Europees Parlementin Brussel. Het wordt een bijzondere dag,want het programma is volledig op uw maatgemaakt. Dat u door het gebouw wordtgegidst, is nog maar een begin. We nodigenu uit om plaats te nemen in het grote half-rond waar u tot nu toe enkel via de media inkon. U kunt deelnemen aan één van de vierdebatten over onderwijs en Europa, die spe-ciaal die dag worden georganiseerd. U kuntinformatie, documentatie en didactischmateriaal opsnorren op een uitgebreide beurs

met stands van uitgeverijen,de internationale cellen vanhet departement Onderwijs, deEuropese politieke fracties, hetEuroparlement zelf en andereEuropese instellingen. Stuur vlugde bon in. Het aantal plaatsenis beperkt.

Het Europees Parlement heeft beur-telings zitting in Straatsburg enin Brussel. Het gebouw in onzehoofdstad is een gigantische con-structie, misschien wel het groot-ste glazen gebouw ter wereld. Deplannen lagen op tafel in 1986,toen men er in eerste instantieeen internationaal conferentie-centrum van wilde maken. Hetovale gebouw met de grote ver-gaderzaal (in de volksmond we-gens zijn vorm “Caprice des Dieux”genoemd) is sinds 1992 in ge-bruik. Het biedt meer dan vol-doende plaats aan de 626 Euro-parlementsleden. Het centrale trap-penhuis en het atrium wordengedomineerd door “Confluences”,een kunstwerk van Olivier Stre-belle. Het is 35 meter hoog, be-staat uit vierduizend meter sta-len buizen en weegt zes ton. Naar-gelang de stand van de bezoekertoont het zich telkens in een an-der licht. En op 28 oktober kuntu gaan en staan waar u wilt.

Uw bezoek aan het Europees Par-lement is in heel wat opzichten

uniek. We lopen even door het programma.1. Rondleiding door het gebouw met eenpapieren gidsBij de hoofdingang krijgt u een wegwijzer inhanden, die u met tekst en uitleg door vierverdiepingen loodst. U ziet het Europees Parle-ment in actie, want het is maandag werkdag.Daarom hebben we ook precies deze dag (engeen weekend) uitgekozen.2. Hoor-zitting in het grote halfrondHet grote halfrond, zo noemt men de enormevergaderzaal waar het voltallige Europese Par-

a = algemeen, b = bas

lement samenkomt, debatteert en beslissingenneemt. Bekijk er de spitstechnologie die simul-taanvertaling in 11 talen mogelijk maakt enwaarmee stemmen een peulschil wordt. Snuifde sfeer op en luister naar wat zich hier af-speelt.3. Vier onderwijsdebattenHet grote halfrond is maar een van de veleluxueuze vergaderzalen in het glazen gebouw.In een andere zaal, waar plaats is voor ruimvierhonderd personen, worden de hele dagkorte, vinnige debatten georganiseerd rondthema’s die u willen aanspreken. Moderato-ren zijn o.a. Ivo Belet en Guy Janssens. Aan ude keuze:10.30 uur debat 1: Europa in eindtermen enleerplannen. Wat zijn de mogelijkheden? Is ervoldoende tijd voor? Aan welke eisen moetlesmateriaal voldoen?13.00 uur debat 2: Europa in het lessenpakket:modeverschijnsel of niet?14.30 uur debat 3: Eén diploma voor het helecontinent. Mobiliteit: middel of doel?16.00 uur debat 4: Over talen gesproken. Wordthet Engels de lingua franca in Europa?4.Een echte Europabeurs voor het onder-wijsHoe brengt u Europa in de les? Waar kunnenleerlingen of studenten naartoe als ze stagewillen lopen in een ander land? Hoe nodigt ueen gastleraar uit? Wie helpt u aan een leer-week in scholen in Noorwegen? Zijn er hand-boeken rond Europa? Waar vind ik recentedocumentatie? Bezoek de Europabeurs. Er lig-gen heel wat folders en pakketten om mee tenemen. Praat er met specialisten van het de-partement Onderwijs. Leg uw oor te luisterenbij de politieke fracties. En ook de uitgeverijenzijn present.Ten slotte kunt u tussendoor ook tegen eendemocratische prijs een warme maaltijd ne-men. Reserveer uw plaats via de bon.

isonderwijs, s = secundair en hoger onderwijs

(advertentie)

18 KLASSE NR.68

GRATIS NAAR MAGRITTEµ Ja, ik wil graag het Museum voor Schone

Kunsten bezoeken en kies voor

□ basisonderwijs - algemene didactische rond-leiding + gratis ticket tentoonstelling

j zaterdag 26 okt. j zondag 27 okt.

j 10.15 u. j 13.15 u. j 15.15 u.

j ik ben vergezeld van een partner die eenaangepaste rondleiding krijgt

□ secundair en hoger onderwijs - gratis rond-leiding tentoonstelling

j zaterdag 26 okt. j zondag 27 okt.

j 10.15 u. j 10.45 u. j 11.15 u.j 11.45 u. j 12.15 u. j 12.45 u.j 13.15 u. j 13.45 u. j 14.15 u.j 14.45 u. j 15.15 u.

j ik kom alleen / met twee

NAAM: ........................................................

ADRES: ........................................................

...................................................................

Stuur deze bon meteen naar: Koninklijke Museavoor Schone Kunsten - Educatieve Dienst - Museum-straat 9 - 1000 Brussel

MET KLASSE NAAR MAGRITTE aHet bekoorlijke is mooi - Irene, Scut, Magritte & co.Dat is de speciale tentoonstelling waar de Konink-lijke Musea voor Schone Kunsten in Brussel tot 15december mee uitpakken. 350 leerkrachten (metcollega of partner) kunnen gratis de 125 schilde-rijen, tekeningen, driedimensionele werken endocumenten bekijken. De educatieve dienst vanhet museum heeft immers een speciaal pro-gramma uitgewerkt voor lezers van KLASSE.Voor de leerkrachten basisonderwijs is er eendidactische rondleiding in de vaste verzamelingoude en moderne kunst. U krijgt er een overzichtvan de verschillende programma’s voor uwleerlingen. Als uw partner niet bij het onderwijsbetrokken is, kan die gelijktijdig een algemenekennismaking krijgen met de vaste verzame-ling. De tijdelijke tentoonstelling rond Magrittee.a. is in de eerste plaats gericht op de leerlingensecundair onderwijs, maar de inschrijving voorde algemene didactische rondleiding geeft elkeleerkracht recht op twee gratis toegangstickets.Leerkrachten secundair en hoger onderwijskrijgen een gratis rondleiding in de tentoonstel-ling rond Magritte e.a. U hoort er ook hoe u metuw klas dit bezoek kunt overdoen.Op zaterdag 26 en zondag 27 oktober 1996kunt u met Klasse gratis naar Magritte. U krijgter nog een gratis consumptie bovenop. Boven-dien krijgt u aan de infobalie de didactischeprogramma’s voor het schooljaar 1996-’97. Vulmeteen bijgaande bon in en stuur hem meteennaar onderstaand adres. Per dag en uur is erplaats voor twintig deelnemers. Duid dus goeduw keuze aan. U krijgt een bevestiging en ticketsthuis. Mocht u uit de boot vallen, laat het danniet aan uw hart komen. De tentoonstelling is

sowieso het bezoeken waard.Koninklijke Musea voor Schone Kunsten - EducatieveDienst - Museumstraat 9 - 1000 Brussel - + 02- 50834 50 - fax 02-508 32 32

(advertentie)

-

DRINGEND GEZOCHT a• COÖRDINATOR aOp het departement Onder-wijs is een vacature voor eencoördinator voor een projectalternerend leren voor kans-arme vrouwen uit minder-heidsgroepen. U werkt op con-tractuele basis (barema A111);uw nieuwe taak begint op 1december. U bent universitairgediplomeerd (psychologischeen pedagogische of socialewetenschappen) en u hebtnuttige ervaring. U kunt zichkandidaat stellen tot 20 okto-ber, mét sollicitatiebrief en uit-gebreid cv.Inlichtingen en kandidaturen: de-partement Onderwijs - afdelingBeleidsgerichte Coördinatie - MarcVerlot - RAC Arcadengebouw -3de verdieping - 1010 Brussel - +02-210 51 69 - fax 02-210 5372

• GEDETACHEERDE aVastbenoemde leerkrachten(max. 40 jaar), vertrouwd metde werking van gemeenten,jeugdsector en jongerenin-spraak kunnen nog sollicite-ren naar de vacature van ge-detacheerde bij JEMP. U bentpluralistisch ingesteld, com-municatief en redactioneelvaardig, zelfstandig maar be-kwaam tot functioneren in eengroep én u houdt van flexibe-le werktijden.Jeugddienst voor Maatschappe-lijke Participatie vzw - Liedtsstraat27-29 - 1030 Brussel - + 02-24095 26 - fax 02-242 26 10

U kent Brussel niet?

VLAAMSE BOEKENWEEK aWelke drempels moet u nemen om uw leerlin-gen tot lezen aan te zetten? Dat is het themavan de Boekenweek voor Vlaanderen 1996. DeVereniging ter Bevordering van het Vlaamse Boek-wezen (VBVB) zorgt voor lespakketten om inde klas te gebruiken of als leidraad op de Beurs.Die loopt dit jaar van 27 oktober tot 7 novem-ber in het Antwerpse Bouwcentrum.

BOEKEN BINNEN ZONDER BELLENVoor de derde graad lager onderwijs is er een

didactische brochure met tipsom de instap in een

boek makke-lijker énleuker temaken.Op deb e u r skrijgenm a x i -maal 84

klassen (2100leerlingen) een rondlei-

ding door tweedejaarsstudenten vande Katholieke Hogeschool Brussel. Vooraf inschrijvenis verplicht. U betaalt 2000 fr. per klas, toe-gang, documentatie en informatiepakket in-begrepen.

MIJN BOEK, MIJN VRIENDIn de brochure voor de eerste graad SO krijgt umethodieken en werkvormen, didactische enpedagogische tips, literatuurtips, lesideeën enspelletjes die leesvaardigheid plaatsen in hetcommunicatief taalvaardigheidsonderwijs.Het boekenspel kunt u op de Beurs spelen (welvooraf inschrijven). Deelnemen kost 1000 fr.per klas (+ 50 fr. toegang per leerling).

HET BELANG VAN SPANNENDHoe maken schrijvers hun verhalen span-nend? is het thema voor de tweede graad. Eenreeks uittreksels uit spannende boeken zijn eenbron voor (individuele of klassikale) opdrach-ten op de beurs. Daarnaast is er een wedstrijdvoor tweedegraders. Wie het spannendste ver-haal schrijft (eventueel mét illustratie) krijgteen prijs. Vóór 23 oktober sturen naar onder-staand adres.

ZEVEN OM TE LEZENDe brochure voor de derde graad geeft viaactuele informatie en tal van verwerkingssug-gesties inzicht in de mediatisering van deliteraire wereld: boekenbeurs, literaire prij-zen, kranten, tijdschriften, radio en tv enz.Het departement Onderwijs stuurt elke schooléén gratis brochure. Bijkomende exemplaren kuntu (tegen kostprijs) bestellen bij VBVB vzw - Scho-lenproject - Hof ter Schrieklaan 17 - 2600 Ber-chem - + 03-230 89 23 - fax 03-281 22 40

DOORLICHTINGEN sIn veel hogescholen was de doorlichting vanéén of meer van haar opleidingen een krachti-ge stimulans om een efficiënt en effectief sys-teem van interne kwaliteitsbewaking uit tebouwen. De Inspectie Hoger Onderwijs heeft eengratis brochure uitgewerkt waarin het sys-teem van deze opleidingsdoorlichtingen wordtbeschreven. Zo wordt het systeem met ondermeer tabellen en vragenlijsten toegankelijkvoor een breder publiek. U kunt deze brochure

gratis krijgen bij het secretariaat van de InspectieHoger Onderwijs - Koningsstraat 136 - 1000 Brus-sel - + 02-211 42 83.

KADEEKESTOERS aBrussel op kindermaat met speciale stadswan-delingen voor leerlingen van 9 tot 12 jaar.Dat zijn de Kadeekestoers van het Contact- enCultuurcentrum. Speciaal opgeleide gidsennemen uw leerlingen twee uur lang op sleep-touw langs het Lepelhuis, de Zwarte Toren,Pain à la Grecque enz. Vertrekpunt is steedscentrum De Markten (Oude Graanmarkt) inhartje Brussel. Daar is ook gelegenheid totpicknicken. De wandeling wordt in overleg opuw maat gemaakt. Alles is mogelijk, ook eenbusrit naar plekjes die niet meteen binnenwandelafstand liggen. Desgewenst maakt u ereen daguitstap van en komen ook het kinder-museum, de riolen, het stripmuseum of dedinosauriërs van het natuurhistorisch museumop het programma. Een Kadeekestoer duurttwee uur en kost 2000 fr. (max. 30 leerlingenper gids). Nieuw zijn de Jongerentoers, vol-gens hetzelfde stramien opgebouwd, maar danvoor leerlingen eerste graad secundair on-derwijs en BuSO.Zestig KLASSE-lezers kunnen deelnemen aandrie gratis kennismakingstoers voor leer-krachten op 16, 23 en 30 oktober (telkens20 deelnemers) van 14.30 u. tot 17 u. Detoers vertrekken onder de platanen op deNieuwe Graanmarkt (aan de Dansaertstraat,op wandelafstand van de Beurs, de GroteMarkt en het Centraal Station). U mag ookwachten aan het Beursgebouw waar u dan om14.20 u. wordt opgehaald. Uitsluitend telefo-nisch inschrijven bij Contact- en Cultuurcentrum Vooruitgangstraat 323 - 1030 Brussel - + 02- 201 0404 - fax 02-201 03 01

WINDS OF CHANGE sNieuwsgierige, actieve taalleerkrachten se-cundair en hoger onderwijs kunnen op 27november deelnemen aan een colloquium overaffectieve methodieken en neuro-linguïstisch pro-grammeren voor taalverwerving. Internationaleen Belgische experten organiseren doe- work-shops onder het centrale thema Winds ofchange: boeiende, innoverende routes voortaalverwerving! Het colloquium vindt plaatsin Brussel en is een organisatie van VDAB,Forem en Bruxelles-Formation. Inschrijven vóór22 oktober.VDAB - Franki Van Ranst - + 02-506 29 39

SCHRIJF-ZE-VRIJDAG aOp vrijdag 18 oktober zullen opnieuw duizen-den leerlingen in hun pen kruipen voor dezesde Schrijf-ze-VRIJdag van Amnesty Interna-tional. Dit jaar staan de schendingen van demensenrechten in China centraal. Het Schrijf-ze-VRIJdag-pakket 1996 bestaat uit vijftig Chi-nese theezakjes, suggesties voor activiteiten,briefschrijfacties en educatief materiaal overChina en de mensenrechten. Hiermee kunt ueen Chinese dag organiseren en (vooral) veelbrieven schrijven. Er is trouwens ook een Schrijf-ze-VRIJdag-pakket beschikbaar, speciaal voorhet basisonderwijs.Amnesty International Vlaanderen - Kerkstraat 156- 2060 Antwerpen - + 03-271 16 16 - fax 03-23578 12

KLASSE NR.68 19

20 KLASSE NR.68

GRATIS MODELBOUW aOp zaterdag 19 en zondag 20oktober (10 u. tot 18 u.) kunt uin de Grenslandhallen van Hasseltgratis een bezoekje brengenaan de zesde Modelbouw-happening. Aan tientallenactieve stands maakt u ken-nis met modelbouwers, trein-,auto- en bootliefhebbers. Meerdan tachtig Belgische en bui-tenlandse clubs en verenigin-gen zijn aanwezig.Modelbouw ‘96 begint al opvrijdag 18 oktober (10 u.) meteen Guinness Book- recordpo-ging in de kanaalkom vanHasselt: 25 modelbouwbotenproberen een binnenvracht-schip van 1000 ton 1000 me-ter verder te trekken. Op za-terdag en zondag ziet u deboten van dichtbij (met de-monstraties in een bassin). Uziet er voorts meer dan 300meter spoorbanen, drie bui-ten- en twee binnenparcoursvoor auto’s, vrachtwagens enracewagens en nog veel meer.De toegangsprijs bedraagt250 fr. Kinderen jonger dan8 jaar hebben gratis toegang.Lezers van KLASSE krijgenop vertoon van dit origineleexemplaar van KLASSE aande kassa twee gratis toegangs-kaarten voor Modelbouw ‘96.Modelbouw ‘96 - p/a Events Housevzw - Marc Broux - Begonialaan35 - 3550 Heusden- Zolder -+ 011-25 61 90

BLUNDEN IN IEPER sOp 9 november kunt u in Ieper deelnemen aaneen hulde aan de Engelse dichter Edmund Blun-den (1896-1974), een van de dichters-soldatendie in hun werk vertelden over Vlaanderen enhun oorlogservaringen. De herdenking begint‘s ochtends (9.45 u.) met een symposium in deStadshallen in Ieper. Prof. J. Stallworthy (Oxford)en Prof. L. De Vos (Brussel) nemen het woord.Herman De Coninck leest gedichten van Blun-den die hij in het Nederlands heeft vertaald.Na de lunch (13 u. tot 14.30 u.) maakt u kennismet de nieuwe Blunden-route, waarbij gedenk-platen met gedichten van Blunden worden ont-huld. Coope, Boyes & Simpson brengen de heledag aangepaste muziek. Deze dag brengen deinitiatiefnemers meteen ook hulde aan al dieandere Engelse dichters, waarvan trouwensenkelen in de Vlaamse loopgraven sneuvel-den. De dag eindigt met de Last Post (16.30 u.).Inlichtingen en inschrijvingen: Toeristische Dienst StadIeper - Stadhuis - Grote Markt - 8900 Ieper - + 057-20 07 24 - fax 057-21 85 89 of KHL Lerarenopleiding- A. M. Viaene-Devynck - Naamsesteenweg 355 -3001 Heverlee - + 016-39 92 00 - fax 016-40 70 87

BOEDDHA IN OOSTENDE aHet Boeddhisme in het Westen is het onder-werp van een video- en voordrachtavond inOostende op 19 oktober (vanaf 19 u.). Een video(BRT-productie) stelt het Tibetaans Instituut inBelgië voor, met o.a. ook een kennismakingmet het Tibetaans kloosterkasteel in Hoei. Voor-drachtgever Frans Goetghebeur belicht de bete-kenis van het boeddhisme voor het Westen.Aansluitend worden concrete afspraken gemaaktvoor een kennismakingsdag met het leven vande Tibetaanse monniken in Hoei. Deelnemenaan de avond in Oostende kost 300 fr.vzw Waarom-niet? - Violierenlaan 63 - 8400 Oos-tende - + 059-50 16 53

VERGILIUS, CICERO EN PLATO sLeerkrachten Latijn eerste jaar derde graaden leerkrachten Grieks tweede jaar derde graadkunnen klassikaal deelnemen aan een ver-taalwedstrijd voor klassieke talen. Deelne-mers aan de derde Latijn-Olympiade krijgen eentekst van Vergilius te verwerken. Deelnemersaan de eerste Grieks-Olympiade mogen zich bui-gen over een tekst van Plato. U kunt voor beidewedstrijden op elk moment inschrijven, maaruw vertaling moet wel vóór 31 januari ‘97ingeleverd zijn.Voor leerlingen Latijn tweede jaar derde graadis er ook een individuele vertaalwedstrijd.Uw leerlingen kunnen hiervoor inschrijven tot29 november. Zij krijgen een tekst van Cicero.Uit de laureaten selecteert de jury de leerlingendie in mei ‘97 deelnemen aan het internatio-nale Certamen Ciceronianum Arpinas in Italië.U kunt inschrijven voor deze wedstrijden viaARGO (voor het gemeenschapsonderwijs) ofvia uw koepel. De contactpersonen zijn: ARGO- Theo Brabants - J. De Lalaingstraat 28 - 1040Brussel; CVPO - Hilde Van Dormael - Albertinaplein2 bus 4B - 1000 Brussel; OVSG - Frieda Van Camp- Ravensteingalerij 3 bus 7 - 1000 Brussel en VVKSO- Felix Claus - Guimardstraat 1 - 1040 Brussel.

KLASSE-SERVICE a• 16-jarig meisje (kunstonderwijs) zoekt bege-leiding door privé-leraar voor algemene stu-

diebegeleiding na de lesuren. Stad Antwerpen.+ 03-218 53 73• Leerkrachten die geregeld met leerlingen tevoet of met de fiets op stap gaan krijgengratis informatie bij het VerkeerspedagogischInstituut (VPI): het parcours verkennen, afspra-ken over het aantal begeleiders, wettelijke ver-plichtingen bij groepsverplaatsingen...VPI - Spinnersstraat 29 - 8800 Roeselare - + 051-2104 17 (8 u. tot 20 u.)• Recente handboeken en handleidingen Neder-lands en geschiedenis + 100 video-lessen (allesASO, 4de, 5de en 6de jaar) zijn te koop bijuittredend collega Etienne De Pesseroey - Deken DeWinterstraat 44 - 2600 Berchem - + 03-449 34 81.• Alle oud-personeelsleden die de viering van30 jaar MPI De Mast (5 december) willen bijwo-nen, contacteren het beste meteen de school.MPI De Mast - Pater Damiaanstraat 10 - 2460Kasterlee - + 014-85 00 62 - fax 014-85 38 15• Hoe een schoolwerkplan in de school invoe-ren en met de computer beheren? Een rapportof klasboek op computer beginnen? Als u ie-mand zoekt voor initiatiecursussen of voor-drachten kunt u terecht bij Christian Ramioul,directeur basisschool (met loopbaanonderbre-king) en auteur van softwareprogramma’s -+ 016-46 32 36.

SCHOOLTRIPS aBent u nog op zoek naar leuke ideeën voor eenschooltrip, daguitstap, meerdaags verblijf, GWP?Op de Edutour Workshops kunt u gratis envrijblijvend kennismaken met een hele hoopaanbieders uit Vlaanderen en Nederland. Deworkshops vinden plaats in de herfstvakantieen zijn gespreid over heel Vlaanderen. Aan ude keuze. De data zijn dinsdag 29 oktober van9 u. tot 14 u. in Antwerpen en van 16 u. tot 21u. in Gent; woensdag 30 oktober van 9 u. tot 14u. in Brussel en van 16 u. tot 21 u. in Hasselt.Om 10 u. en 17 u. is er een individuele aanwe-zigheidstombola. Om 13 u. en 20 u. kunt u eengroepsreisje winnen voor de hele klas.Edutour - DS nv - Herman Stenuit - Eilandstraat 16 -1981 Hofstade - + 015-61 35 96 - fax 015-61 29 94

DE REACTIES• Meer dan 500 leerkrachten hebben de cultuur-kriebels gekregen en willen graag naar de CA-NON-Cultuurdagen komen (12 tot 15 novem-ber). U wou ook wel reageren, maar het is er nogniet van gekomen? Geen probleem: de bon uitvorige KLASSE (p. 16) mag u nog steeds opsturennaar CANON-Cultuurdagen - Piet Convents - Ko-ningsstraat 138 - 5de verdieping - 1000 Brussel.• Zo’n 600 leerkrachten bezoeken op maandag14 oktober gratis de tentoonstelling Van Ensortot Delvaux. Vergeet ook niet dat u met de bonuit vorige KLASSE (p. 20) 100 fr. reductie krijgtop een toegangsticket voor de tentoonstelling(in de periode van 15 tot 31 oktober).Museum voor Moderne Kunst - Romestraat 11 - 8400Oostende - + 059-50 81 18 - fax 059- 80 56 26• Ten slotte blijken Vlamingen eens te meereen baksteen in de maag te hebben. Ruim 300leerkrachten schreven al in voor het gratiskennismakingsbezoek aan het Steenbakke-rijmuseum in Boom op 12 oktober. Veel leer-krachten bleken het museum niet eens te ken-nen. Maar ook dat gegeven is nu deel van onsindustriëel verleden.Ecomuseum en Archief van de Boomse Baksteen vzw- Noeveren 196 - 2850 Boom - + 03-888 15 58

(advertentie)KLASSE NR.68 21

(advertentie)

KLEUTERS bOP DE DANSVLOERKleuterleiders en leerkrachteneerste graad lagere scholen kun-nen bij de Vereniging LerarenMuzikale Opvoeding (VLMO) te-recht voor bijscholingen dan-sen en musiceren met kleu-ters. Dit najaar staan alvastenkele cursussen op het pro-gramma, waarvoor u nog steedskunt inschrijven. Dansexpressiemet kleuters (15 en 22/10;200 fr.) toont hoe u vanuit debewegingen van de kleuter kuntvertrekken om tot dans te ko-men. In Kleuters spelen opinstrumentjes (15/10; 200 fr.)maakt u kennis met een ge-varieerd aanbod van spelvor-men om met instrumenten tewerken. Een sprookje illustre-ren met muziekfragmenten ishet thema van Jonge kinde-ren luisteren naar muziek (22/10; 400 fr., democassettes ensyllabus inbegrepen). Wereld-dans II (16/10 en 6/11; 450 fr.per sessie) ten slotte is een nieuwprogramma met dansen uitde hele wereld. Al deze cursus-sen vinden plaats in Groep T -Pedagogische Hogeschool - Tien-sevest 60 - 3000 Leuven. U kunttelefonisch inschrijven tot 10oktober.Inlichtingen: VLMO - p/a Mar-leen Van Aken - Sasput-Voogdij-straat 89 - 3500 Hasselt - + 011-27 47 63

IS NAAR IMAXde voorstellingen van Survival Island bijr voor mij twee plaatsen op

□ maandag 28/10

nepolis Voorkeur OK Kinepolis9 u.10 u.11 u.12 u.13 u.

uw voorkeuren aan. Op een aan urt plakken en in omslag steken. Als u kaart per kerende post terug, mét datum verwacht.

VERBEELDING sTot juni ‘99 kunt u de reizende tentoonstel-ling Niemand-Iemand: «Wij mensen», over foto-grafie, afbeeldingen en verbeelding naar de schoolhalen. Vertrekkend vanuit een selectie van 28eigenzinnige portretfoto’s van Jacques Sonck(gerangschikt van jong naar oud) richt ditproject de aandacht op waarneming, verwoor-ding en beeldgrammatica.Op 23 oktober kunt u in de lokalen van de VUBkennis maken met dit project op een studiedagmet als thema Spreken over kunst, een kunde?Inschrijven kan op + 02-629 27 46 (Sofie Vanden Bussche).De Kunstbank vzw - Vaartstraat 30 - 3000 Leuven -+ en fax 016-23 31 23

TALENFEEST aTwee dagen talenbad: films in de origineletaal, talenkaraoke, een taal- en toneelfestival,kennismaken met vreemde talen, anderstali-gen ontmoeten, taleninterviews, talenwork-shops, talententoonstellingen enz. Dat is hetprogramma van het 1ste Talenfeest op 15 en16 november in Hasselt. Na Brussel (al 19 jaar)organiseert het Animatiecentrum voor Talen nuook een talenfeest in Kinepolis Hasselt. Mee-doen is gratis. Een inschrijvingsformulier ligtop uw school of u vraagt het aan op onder-staand adres.Leerlingen lager en secundair kunnen solo ofin groepjes (max. 15 leerlingen) korte, anders-talige toneelstukjes (max. 10 minuten) bren-gen. U kunt uw leerlingen hiervoor inschrijventot 14 oktober. Alle ideeën, voorstellen en vra-gen zijn ook welkom.Animatiecentrum voor Talen vzw - WTC - E. Jacq-mainlaan 162/29 - 1000 Brussel - + 02-201 52 05- fax 02-201 59 32

ZING JE DING bLeerkrachten derde graad kunnen met Zing jeding hun repertoire van liederen uitbreiden.Tien Vlaamse jeugdauteurs (Moeyaert, De Bel,

Verleyen enz.)schreven de tek-sten. Niet zo maarliedjes, wel over-wegend sociaalgeëngageerde tek-sten met vakover-schrijdende mo-gelijkheden. Demuziek is geva-rieerd in stijl, metheel verschillen-de instrumenten.Zing je ding is trou-wens een totaal-pakket. De CD

bevat van elk lied een gezongen luisterversieen een instrumentale meezingversie. De di-dactische handleiding geeft per lied achter-grondinformatie, instapsuggesties, verwerkingstipsenz.U kunt dit pakket bestellen vanaf 1 oktobertegen de prijs van 995 fr. De CD apart kost595 fr. en het leerlingenboekje met teksten enmelodiepartituur 100 fr. Een begeleider vanJeugd & Muziek kan ook naar uw klas komenom met dit pakket te werken. U betaalt 9000 fr.voor twee sessies van een uur (liefst in devoormiddag; twee keer vijftig leerlingen), reis-

kosten en apparatuurinbegrepen. Een gra-tis pakket Zing je dinghoort erbij.Federatie van Jeugd &Muziek Vlaanderen -Erwin Eggermont - Ko-ningsstraat 10 - 1000Brussel - + 02-507 8435 - fax 02-507 84 37

GRATIS aNAAR IMAXVierduizend lezers vanKLASSE krijgen eengratis ticket voor eenadembenemende reis naar het Antarctischeeiland South Georgia. Hier wonen veertig Brit-se soldaten, enkele wetenschappers en... tweemiljoen pelsrobben, elf miljoen pinguïns, dehelft van de nog levende zeeolifanten en tallo-ze albatrossen. De film Survival Island van SirDavid Attenborough toont de gefascineerde kij-ker één zomer op dit eiland. Een hele kortezomer, maar toch worden hier miljoenen die-ren geboren. Vanuit uw IMAX-zetel bent ugetuige van de paringsvlucht van de albatros-sen, de vechtende zeeolifanten, de luipaard-zeehonden die op pinguïns jagen, de «strugglefor life» van de pasgeboren jongen... tot dekorte zomer ten einde is en de overlevendejongen hun ouders volgen in de oceaan.Vierduizend lezers van KLASSE kunnen opzondag 27 en maandag 28 oktober (herfst-vakantie!) gratis naar een voorstelling vanSurvival Island in de IMAX-zaal van Kinepo-lis Brussel. Er zijn tien voorstellingen voor

telkens vier-honderd le-zers. Vul on-middellijk debon in (duiduw voorkeuraan met 1, 2en 3). Kleef debon op deachterkantvan een gele

briefkaart die u aan uzelf adresseert. Stop degele briefkaart in een enveloppe en stuurdie meteen naar onderstaand adres. Twee-duizend lezers krijgen de kaart terug mét debevestiging dat twee plaatsen zijn gereser-veerd op de gekozen datum en uur.Kinepolis - Imax - Eeuwfeestlaan 1 - 1020 Brussel -inl.: + 02-474 26 11 - fax 02-474 26 06

BEZETTE STAD sTot begin november kunt u bij de Internatio-nale Nieuwe Scene genieten van huneigen(zinnige) bewerking van Bezette stadvan Paul Van Ostaijen. Muziek en woord,beeld en klank, acteurs en muzikanten creë-ren een potpourri vangedachten, gevoelens,impressies als huldeaan het beroemdewerk.Internationale NieuweScene - Timmerwerfstraat40 - 2000 Antwerpen -+ 03-216 44 40 - fax03-248 06 30

GRATµ Ja, ik wens één van

te wonen. Reservee□ zondag 27/10

Voorkeur OK Ki9 u.10 u.11 u.12 u.13 u.Duid met 1, 2 en 3 geadresseerde briefkaageluk hebt, krijgt u dezeen uur waarop u wordt

KLASSE NR.68 23

soiawno

-Asilno s-w5e

tg

nyd

rels

or 1to

ZEKERLEZEN

ALGEMEEN a• PUBERTEIT EN ADHDDeze nieuwe brochure over hyperkinetischekinderen is niet gratis, zoals we in vorige KLAS-SE meldden.Stort 250 fr. op rek.nr. 001-1150302-55 van Zit Stil- Begijnhof 35 - 9200 Dendermonde

• ONDER(WEG)WIJSDe Gids voor de beginnende leerkracht edi-tie ’96-’97 is uit. Heldere en beknopte info overreaffectatie, beroepsverenigingen, zwangerschaps-

verlof, nuttige documentatie, solliciteren enz. Prijs: 490 fr.Kluwer Editorial - Kouterveld 2 - 1831 Diegem - + 02-719 15 11 - fax02-719 15 19

• SMAKELIJK!Wat hebben jongeren nodig aan basisvoeding en energiever-schaffers? Hoe stelt u evenwichtige maaltijden voor hen sa-men? De brochure Eten op kamp zoemtin op de innerlijke mens die tijdens uit-stapjes of kampen met jongeren moetworden gevoed. Een leidraad ook voorjongeren die zelf hun potje moeten ko-ken. Inclusief budgetvriendelijke recep-ten.Eten op kamp, energiebehoeften van jonge-ren, 32 blz., 120 fr. - NCMV-Jonge Onderne-mers - Spastraat 8 - 1000 Brussel - + 02-23807 35 - fax 02-238 07 34

• ESCHERDe magische trap, de eeuwige waterval,

de alternerende vo-gels en nog veel meerfraais van illusiekun-stenaar Escher komentot leven in een cd-rom. Die bevat ookeen tekenprogrammaom soortgelijke ma-gie op te roepen ofom de ene figuur te

laten overvloeien in een andere. U moetwel over een sterke pc (486), cd-romspeleren een geluidskaart beschikken.Escher Interaktief, 2395 fr., is verkrijgbaar inde handel - Standaard Uitgeverij - Belgiëlei147a - 2018 Antwerpen - + 03-239 59 00 -fax 03-230 85 50

BASISONDERWIJS b• KINDERPRETIn de Kinderpret Adressen Gids vindt umeer dan tweehonderd adressen van groe-pen en instanties die kinderanimatie ver-zorgen, mét beknopte beschrijving. Inruil voor twee postzegels van 16 fr. krijgtu de gids in uw bus.Events House vzw - Begonialaan 35 - 3550Heusden-Zolder - + 011-82 00 20 - fax 011-85 00 25

• VOLGSYSTEEM WISKUNDEVier jaar studie- en ontwikkelingswerkdoor zo’n dertig leerkrachten leverde hetVolgsysteem Wiskunde op, dat intussenal aan z’n tweede druk toe is. Dit lijvigepakket omvat observatiemomenten entoetsen van de eerste kleuterklas tot hetzesde leerjaar (in de vorm van kopieer-bladen), een introductiebrochure voor dedirectie en een complete handleiding voorde leerkracht. Een eenmalige investeringvan 4900 fr.

• WERELDWIJDWereldwijd, het tijdzijn thema’s vooral tWereld, heeft aan zeen jongeren-specibewijs dat jongeren zijn met de wereld edoen ook. Artikels dover de skeelercultuufruitkwekers in ZuidBrazilië, milieu-kwevoor hun eigen menraad strekt kunnen gratis exemplaar vamende nummers voten slechts 10 fr. hetWereldwijd - jongerenmarelei 69 - 2018 Ant35 - fax 03-237 77 @wereldwijd.ngonet.b

• MULTIMEDIA 1+2Kiddy de draak gaabus, trein, boot of vlie

temperatuur, afstandhoofdrekenen toe. Mwaarop u kunt rekegrip van foutenanallijkheidsgraad en afPrijs van deze cd-romKiddysoft - SISA softwa10 - 8200 Sint-Michiefax 050-39 33 04

GRATIS BOEKENBel, schrijf, fax of emvan Wereldwijd voplaar van de jongedysoft Multimediavijftien gratis pakkeen van de Gids voleerkracht wachtenuw kaartje.Klasse (Zeker lezen) -1000 Brussel

24 KLASSE NR.68

schrift dat zich voorespitst op de Derde

jn gewone aanbodl toegevoegd. Eenel degelijk begaan er iets voor willenor en voor tieners

r, zakgeld, internet,frika en boeren in

ties en een forumng. Zolang de voor-eerkrachten er een aanvragen. Bijko-r de leerlingen kos-tuk.special - Arthur Goe-erpen - +03-216 297 - email wereldwijd

= 3 b op wereldreis. Mettuig reis je met hem

mee doormeer danhonderd ste-den en lan-den. Maaro n d e r w e gdienen er vra-gen opgelost:over gewicht,

, snelheid... tot puurultimedia softwareen dus, met inbe-

se, instelbare moei-rukbare rapporten.: 995 fr. - Kon. Astridlaan 97/ - + 050-39 33 36 -

Uitg. Educa - Leermarkt 5 bus 17 - 2800 Mechelen - + 015-27 0590 - fax 015-27 05 89

• SPEELTAALSpeeltaal gaat over taalverwerving. Het is een programma omde Nederlandse taalvaardigheid te stimuleren van (allochtone)kinderen jonger dan vier en richt zich speciaal op kinderen diehun start op school dreigen te missen. Het bevat tal van ideeënvoor activiteiten (beeld, muziek, dans, voorlezen...) en sugges-ties om de ouders erbij te betrekken.Speeltaal, 1668 fr. - Kluwer Editorial - Kouterveld 2 - 1831 Diegem -+ 02-719 15 11 - fax 02-719 15 19

• EEN WAAIER FRANSWelk handboek Frans kies ik? En beantwoordt het aan deeindtermen? Op die vragen antwoordt de Belgische VerenigingLeraars Frans. Zo’n 15 collega’s analyseerden een tiental me-thodes, verschenen na 1994. Het schriftelijke resultaat hebt uuitzonderlijk voor 270 fr.Waaier van handboeken voor de basisschool - BVLF vzw - Hofstraat 80

- 9000 Gent - tel/fax 09-225 39 16 (perma-nentie wo./vr. namiddag)

SECUNDAIR EN sHOGER ONDERWIJS• MET GEKLEURDE BILLENzou het gelukkiger leven zijn. U denkter natuurlijk het uwe over, maar achterdeze merkwaardige titel gaat een ruimebloemlezing schuil. Thema’s als angst,verliefdheid, ontroering, vreugde en poë-zie zelf komen aan bod in 250 moderneNederlandstalige gedichten waarin jon-ge mensen zich kunnen herkennen. Eenselectie van Jan Van Coillie. Prijs: 695 fr.Uitg. Averbode - Abdijstraat 1 - 3271 Averbo-de - + 013-78 01 11 - fax 013-77 68 37

• VAKTIJDSCHRIFTEN (12)Newsletter is het periodieke tijdschriftvan de Vereniging Vlaamse Leerkrach-ten Engels. Het verschijnt vier keer perjaar. Engelstalige topics zijn Foreign Cor-respondent, Discussion, Ideas for Teachersenz. Voorts ook vaknieuws, wetenswaar-digheden, een kalender en boekrecen-sies. Een individueel abonnement-lidmaat-schap kost 400 fr.Meer informatie: Luc Slosse - Heistraat 62 -9100 Sint-Niklaas - + 03-766 41 27 (na18.00 uur)

• VLAAMS PROZAIn Eerste Druk ‘95 vindt u samenvattin-gen van Nederlands en Vlaams literairproza dat in 1995 het levenslicht zag.René Appel, Boudewijn Büch, KristienHemmerechts, Leon De Winter en achtandere auteurs onder de loep voor 398 fr.Uitg. Westland nv - Th. Van Cauwenberglei101 - 2900 Schoten - + 03-658 80 60 - fax03-658 80 80

• VREDE HERDENKENis een 100 pagina’ s dikke didactische mapvoor leerkrachten. Denken en herdenkenrond vrede, mensenrechten en verdraag-zaamheid, nu en met een terugblik naarWO II. Didactische suggesties om te wer-ken rond monumenten, excursies, lokalegeschiedenis, literatuur, film, geluidsdocu-menten, projecten... Te veel om op te noe-men. Prijs: 200 fr. + verzendingskosten.Koning Boudewijnstichting - Brederodestraat21 - 1000 Brussel - + 02-511 18 40 - fax 02-511 52 21

ail naar de redactier uw gratis exem-eneditie. Van Kid-+2 = 3 houden we

ten achter de handr de beginnende

vijf exemplaren op

Koningsstraat 138 -

h icdkesKaneokie

enlee Vm

kge-

ZEKERZ I E NZEKERZ I E N

• WIJN! WIJN! WIJN!: TOT 31/10 aU onderdompelen in wijn zonder dronken teworden: het kan. Deze tentoonstelling toonteen stukje van de geschiedenis van de wijnten tijde van Grieken en Romeinen én legt deband naar wijnbouw in Zuid-Limburg van-daag. Afbeeldingen opvazen, kostbaar servies,gereedschappen enz. be-antwoorden vele vra-gen: hoe ging het er-aan toe tijdens een sym-

posion (nee, geen studiedag, wel eendrinkgelag)? Mochten vrouwen en kin-deren wijn drinken? Wie waren Diony-sus en Bacchus? Hoe lekker zijn heden-daagse streekwijnen?De toegangsprijs bedraagt 80 fr. Jongerentot veertien jaar hebben gratis toegang. Voortentoonstelling + vaste collectie betaalt u200 fr. Reductiehouders betalen 150 fr., kinderen van zeven tot veertienjaar 75 fr. en kinderen tot zeven jaar hebben gratis toegang. Groepenbetalen 150 fr. per deelnemer (vanaf 20 deelnemers) of 120 fr. (vanaf50 deelnemers). Elke zondagnamiddag (14.30 u.) is er een gratis geleidbezoek (u betaalt enkel het toegangsticket). Voor uw kinderen is er daneen aangepast, speels programma.Provinciaal Gallo-Romeins Museum - Kielenstraat 15 -3700 Tongeren -+ 012-23 39 14 - fax 012-39 10 50

• «GUERNICA»: EEN GEDICHT IN JE OGEN: s19/10 TOT 3/11Leerlingen van 14 tot 18 jaar maken kennis met de burgeroor-log in Spanje (zestig jaar geleden) via een educatief project datongeveer twee uren in beslag neemt. Een introductievideo (15min.) vertelt het relaas van kinderen die toen uit Spanje naarBelgië vluchtten en hier nog steeds leven. De leerlingen krijgendan de gelegenheid te praten met één van deze overlevenden.Een affichetentoonstelling vertelt ten slotte meer over de politiekestrekkingen van toen. Bij dit project hoort een werkmap met eenachtergrondartikel voor de leerkracht en oefeningen en opdrach-ten voor de leerlingen.Deelnemen is gratis mits tijdige reservatie.Vredescentrum Stad Antwerpen - Unolaan 1 - 2100 Deurne - + 03-36045 25 - fax 03-326 48 80

• DE BUREN VIEREN FEEST: aTOT 15/12U neemt deel aan drie familievieringen(geboorte, overgang naar status van vol-wassene en huwelijk) in vier bevolkings-groepen: de Vlaamse, joodse, Marokkaanseen Turkse gemeenschap. U ziet rituele en

symbolische ob-jecten, kledij, ju-welen, typischegeschenken (in vi-trines en als in-stallaties), foto’sen enkele zgn. top-stukken die de rijk-dom van dezefeesten oproepen.Vier korte video-programma’sbrengen een be-knopt verslag van

de feestelijkheden in elke gemeenschap.Bij de tentoonstelling hoort een educa-tief spel. Antwerpse jongeren vertellenhun verhaal bestaat uit een geluidsband(met het verhaal van enkele jongeren) eneen fotoalbum (met hun favoriete foto’s).Uw leerlingen (vanaf 7 jaar) krijgen hier-

• BRUSSEL ANDER 19/10Een alternatieve scsel confronteert uwrijkdom van een multzonder Racisme bieheden: geleide bezoeMolenbeek, Matong(achter het Klein KaMoskee, het Klein seum van de Weerstviteiten als Afrikaaboxen, koken, dansOp zaterdag 19 oktu.) kunnen 100 leeronderwijs gratis kennAnders Bekeken. In dallerlei bezoeken opNamiddags is er ecreatieve activiteitevan educatieve speStuur meteen een gonderstaand adres.adres, telefoonnumDe 100 gelukkigen post een bevestiginSchool Zonder Racismcisme-Nationaal vzw 10 - 9000 Gent - + en

rond een zoekopdracht in de tentoonstelling en ze mogendaarna hun eigen verhaal neerschrijven.De toegangsprijs bedraagt 40 fr. Een gezinsticket kost 100 fr. Kinderenin groep, schoolgroepen, jeugdbewegingen betalen 20 fr. per deelne-mer. Groepen volwassenen betalen 40 fr. per persoon. U vindt alleinformatie in de uitlegteksten, maar een geleid bezoek is mogelijk(algemene rondleiding: Gidsenbeurs; gespecialiseerde rondleiding: vzwAcanthus).Provinciebestuur Antwerpen - Koningin Fabiolazaal - Jezusstraat 28 -2000 Antwerpen - + 03-203 42 26

• DE WERELD VAN ANNE FRANK: TOT 3/11 sTot 3 november staat de tentoonstelling De wereld van AnneFrank 1929-1945 opgesteld in Kinepolis Hasselt. Kinepolis zorgtvoor een aangepast filmaanbod (namiddag: Das Heimweh desWalerian Wrobel, Die Kinder aus N° 67; ‘s avonds en weekend:Schindler’s List). De video De Laatste Getuigen uit Limburg wordtvoor de eerste keer aan het publiek voorgesteld.Een bezoek aan de tentoonstelling kost 100 fr. per persoon. Na demiddag is er gratis toegang als u ook een filmvoorstelling bijwoont.Voor (school)groepen zijn er geleide bezoeken. U betaalt hiervoor 100fr. (rondleiding van één uur) of 200 fr. (rondleiding + filmvoorstelling)per deelnemer. Geleide bezoeken reserveert u vooraf bij CSC Vormings-werk Limburg - + 011-22 89 13.Kinepolis Hasselt - Universiteitslaan 10 - 3500 Hasselt

• VAN ALGEBRA TOT PYJAMA: sREIZENDE TENTOONSTELLINGWat was/is de invloed van de Arabische cultuur op onzewesterse cultuur? Hoe keek/kijkt men in onze contreien naarArabieren? Het erfgoed van de Arabieren (symbolen en etymolo-gie, wetenschappen, muziek, kunst en mode), Geschiedenis vanhet Arabische volk en hun godsdienst en ten slotte de Stereotyperingen beeldvorming over Arabieren (schilderkunst en fotografie, boe-kencovers, reclame, strips, film, straatbeeld) zijn de drie grotethema’s die op dertig foto- en tekstpanelen aan bod komen.Van 12 november tot 7 december kunt u de tentoonstelling gratis éngeleid bezoeken (mits tijdige reservatie) in het Vredescentrum StadAntwerpen - Unolaan 1 - 2100 Deurne - + 03-360 45 25 - fax 03-326 48 80. U kunt de tentoonstelling ook zelf huren voor 1500 fr. perdag (in principe min. 5 dagen), vervoer (9,5 fr./km) niet inbegrepen.Wel inbegrepen is de catalogus (verkoopprijs 395 fr.) en het bijhoren-de vormingspakket (50 fr.; handleiding voor de leerkracht + kopieer-

bare werkbladen voor de leerlingen). Gids-beurten zijn mogelijk op aanvraag. U be-taalt daarvoor 850 fr. (max. 30 leerlingen,één uur); meerdere, aansluitende gidsbeur-ten kosten elk 500 fr. (reiskosten van de gidstelkens niet inbegrepen). Op aanvraag kuntu zelf een opleiding krijgen om de leerlingenvan uw school te gidsen. Muzikale omlijs-ting door Arabische groepen is mogelijk(voor speciale gebeurtenissen eventueel zelfsgratis).BDJ - Jeugd & Vrede vzw - Van Elewyckstraat35 - 1050 Brussel - + 02-640 19 98 - fax 02-640 07 74

• IK ZIE! IK ZIE WAT JIJ NIET ZIET!:TOT 12/11 aEen tentoonstelling annex speelcircuitover vooroordelen, discriminatie en zon-debokken voor leerlingen van 10 tot 13jaar. Na een inleiding (video) gaan uwleerlingen per twee met een paspoort opreis. Door het spelcircuit heen moeten zijzelf antwoorden bedenken, meningengeven en oplossingen zoeken. Het geheelis ontworpen door de Stichting Vredesop-bouw Utrecht.De toegang is gratis, wel reserveren graag.Vredeshuis Gent - St. Margrietstraat 9 - 9000Gent - + 09-233 42 95

S BEKEKEN: soolreis naar Brus-leerlingen met deulturele stad. Schoolt allerlei mogelijk-en aan Schaarbeek, of de Chicagowijkteeltje), de Centraleasteeltje, het Mu-nd of creatieve acti-se percussie, kick-

n...ber (9.30 u. tot 16rachten secundairsmaken met Brussel voormiddag staan het programma. ‘sn doe-markt met en de voorstellingn en middelen.le briefkaart naarermeld uw naam,er en uw functie.

rijgen per kerende toegestuurd.

- Jongeren Tegen Ra-Maria-Theresiastraatfax 09-233 31 85

KLASSE NR.68 25KLASSE NR.68 25

s

nta

aD(Woe

vt lin

s

o

pr

meai

k het over scholen ena’s gaat. De naamgraag.gsstraat 138 - 1000

Het aanbod is gróót. Uiteraard kan dezepagina enkel een selectie bieden. Vraagmeer informatie bij de pedagogische be-geleiding van uw school.

ZEKERDOEN

CURSUSSEN EN STUDIEDAGENALGEMEEN a• Aggregaatsopleiding Nederlands aan an-derstaligen: start begin oktober.UIA - departement Didaktiek en Kritiek - Nederlandsaan anderstaligen - Ann De Schryver - Universiteits-plein 1 - 2610 Wilrijk - + 03-820 29 79• Normaalleergang voor buitengewoon on-derwijs van de Vlaamse Gemeenschapscom-missie: start begin oktober.Inl.: Urbain De Stercke - Technologiestraat 1 - 1082

Brussel - + 02-482 00 84 - fax 02- 482 00 82• Sociale vaardigheden een prioriteit in permanente vorming,onderwijs en bedrijfstrainingen: 19/10 in Gent.Relatie-Studio vzw - Voskenslaan 167 - 9000 Gent - + 09-220 70 00• Studiereis naar New York: maart ‘97.KATHO - Instituut voor Psycho-Sociale Opleiding - Doorniksesteenweg 145- 8500 Kortrijk - + 056-22 15 24 - fax 056-21 58 03

BASISONDERWIJS b• Voor kleuterleiders: De nieuwe spelling (16/10); Werken meteen kleuterobservatielijst (21/10); Natuureducatie in de kleuter-school (23/10); Bewegingsopvoeding als ontwikkelingsstimu-lans (6/11).Voor onderwijzers: De nieuwe spelling (16/10); Weerbare kinde-ren, veilige kinderen (tweede en derde graad; 6, 13 en 20/11).Karel de Grote-Hogeschool - Centrum voor Permanente Vorming - Turn-houtsebaan 400 - 2110 Wijnegem - + 03-353 94 69 - fax 03-353 27 35• Internationale schoolprojecten: 23/10 in Damme en 6/11 inSt. Katelijne-Waver.Stichting Ryckevelde - Ryckevelde 10 - 8340 Damme - + 050-35 27 20- fax 050-37 11 01• Kunst- en cultuurprojecten (inl.: + 02-234 58 20): Lerenomgaan met kunst (zes dagen vanaf 18/10in Tielt, vanaf 24/10 in Heist O/D Berg ofvanaf 25/10 in Hasselt); Muzische vormings-domeinen muziek en beweging in de kleu-terschool (zes halve dagen + terugkomdagvanaf 16/10 of 6/11 in Wilrijk of vanaf 17/10 of 7/11 in Kortrijk); Omgaan met po-diumkunsten (een halve + vijf dagen vanaf6/11 in Heist O/D Berg); Omgaan met filmin het basisonderwijs (zes dagen vanaf 8/11 in Tielt); Poppenspel in de klas (vijfdagen vanaf 18/11 in Gent).ARGO - Koepelcentrum voor nascholing - J. VanBelle - J. De Lalaingstraat 28 - 1040 Brussel -+ 02-234 58 26 - fax 02-234 59 25

SECUNDAIR EN HOGER ONDERWIJS s• Vakoverschrijdend: Remediëring Neder-lands (16 en 23/10 en 8, 15 en 29/11);Externe en interne evaluatie van scholen(17 en 24/10).Centrum voor Beroepsvervolmaking Leerkrach-ten - UIA - Universiteitsplein 1 - 2610 Wilrijk -+ 03-820 29 61 - fax 03-820 22 49• De nieuwe spelling (23/10); Motivatie-problemen bij leerlingen (16/10).Karel de Grote-Hogeschool - Centrum voor Per-manente Vorming - Turnhoutsebaan 400 - 2110Wijnegem - + 03-353 94 69 - fax 03-353 27 35• Frans: Franse literatuur derde graad:Tahar Ben Jelloun (15/10); Mag er al eensgezapt worden? Media? (22/10); Het Lan-comproject: gespreksvaardigheidsonder-wijs en authentieke spreektaal, een on-derzoek (19/11).Engels: Learning English and learningabout Britain: 6/11.Duits: Deutsch macht Spass...auch mitLiedern: 12/11.Nederlands: Werken rond thema’s encreatief schrijven in het BSO: 23/10.Geschiedenis: Fernand Braudel en het

KLASSE-MENTDe homo ludens inDaar dient o.a. dit mtje voor. Bent u een juiste inzendingen bmet een boekenboschonken door de Sdel. Wij verwachten28 oktober op onderstopgave 30: Isabelle Vera Van Epperzeel Hendrikx (Leefdaal), Jven) en Iris Van MoesOplossing opgave 3Opgave 32: Vechtenten is niet beperkt toze-Vrij- dag op schooalles van. Zijn kondoor een onbe-kwame broer dieprompt «zijn landkwijtraakte». Erkwam een «groteoorkonde» aan te paten te beschermen. Ngeleden hoorden weeen Midden-Europeeinitiatiefnemers schodent. In dat land weeen onderwijshervorbleef in tal van landland, maar niet voorverschenen, waarschlustreerde schoolboede man herdacht alsEuropese programmvan deze hervormer KLASSE-MENT - KoninBrussel

26 KLASSE NR.68

geschiedenisonderwijs (19/10); Engeland voor en na de Nor-mandische invasie (30/11).Centrum voor Didactiek - UFSIA - Prinsstraat 8 - 2000 Antwerpen -+ 03-220 46 80 - fax 03-220 46 79• Geschiedenis en godsdienst: Studiereis Irak: kerstvakantie.Jeanne de Chantal Van de Cruys - Schoorstraat 10 - 2275 Gierle - + enfax 014-55 54 12

CONGRESSEN EN COLLOQUIAALGEMEEN a• Euro Cyber C@stle: 16/10.Gratis beurs met o.a. lezingen rond nieuwe informatie- encommunicatietechnologieën.Centrum Ryckevelde - Ryckevelde 10 - 8340 Damme - + 050-35 27 20- fax 050-37 11 01• 9de Herfstkamp voor hoogbegaafde kinderen: 27/10 tot 1/11 in Ronse.BEKINA - Nationaal secretariaat - J. Olieslagersstraat 36 - 2100 Deurne- + 03-322 71 27• Dag van het Remediërend Onderwijs: 15/11 in Heusden-Zolder.Praktijkmarkt met lezingen en tentoonstelling van materialen.vzw Remedial Teaching - Ludo Smeets - Rerum Novarumstraat 11 -3530 Hechteren - + 011-52 46 19 (na 18 u.)• Learning for life: Zelfstandig leren en leven voor allen: 15 en16/11 in Brugge.Vanuit de praktijk krachtlijnen bepalen voor de integratie vanmensen met een handicap.Congressecretariaat: EASE - Liliane De Cock - Tuinwijk 63 - 9870 Zulte- + 089-386 73 09 - fax 09-380 14 80• 10de Conferentie Het Schoolvak Nederlands: 15 en 16/11 inUFSIA, Antwerpen.Voor alle onderwijsgevenden Nederlands/Moedertaal. Vraag de

informatiefolder.Reinilde Van Moer - UFSIA - Prinsstraat 13 -2000 Antwerpen - + 03-220 46 82 - fax 03-220 46 79 of Mark Van Bavel - Scherpenberg26 - 2390 Westmalle - + 03-312 16 40

SECUNDAIR EN HOGER ONDERWIJS s• Jeugdbeschermingsrecht: rol en posi-tie van de verschillende actoren in dejeugdbescherming: 8/11.Centrum voor Beroepsvervolmaking in de Rechten- UIA - departement Rechten - Universiteits-plein 1 - 2610 Wilrijk - + 03-820 29 38 - fax03-820 29 08

ARGO-INFO-, CONTACT- aEN PROJECTENBEURSLeerkrachten, directies, lokale schoolbe-sturen, beleidsverantwoordelijken, orga-nisatoren enz. ontmoeten elkaar op denetoverschrijdende info-, contact- enprojectenbeurs op 26 en 27 novemberin de Brabanthal in Leuven-Haasrode.Centrale thema is projectwerking als mo-gelijkheid om de vakoverschrijdendeeindtermen te verwezenlijken. U vindt erveel praktische informatie over interna-tionale projecten en geïntegreerde werk-periodes. Ook de Europese onderwijspro-jecten (Leonardo, Comenius, Lingua), hetEuropees Parlement, Alden Biesen en Stich-ting Ryckevelde zijn aanwezig.ARGO - afdeling Onderwijsorganisatie - sec-tor Internationalisering - J. De Lalaingstraat28 - 1040 Brussel - + 02-234 58 24 - fax 02-280 01 66

au wakker houden.aandelijkse spelle-pelende mens? Vijfelonen we dan ook van 2000 fr., ge-ndaard Boekhan-

uw oplossing vóórand adres.Winnaarse Medts (Ooigem),illebroek), Herwig

hny Coninx (Zonho-ke (Hamme).1: Je maintiendrai.oor de mensenrech-de jaarlijkse Schrijf-. Robin Hood wist erg werd opgevolgd

om de burgerrech-et geen twintig jaarok van zo’n ding in

s land. Eén van dete het zelfs tot presi-d 406 jaar geledener geboren. Hij ver-

n en stierf in Neder-leer Orbis pictus wasjnlijk het eerste geïl-. Tot vandaag wordt

(advertentie)

28 KLASSE NR.68

L

Geleerden toch

gezakt

De meeste leerlingen studerenin het wilde weg.

Vlaamse leerlingen werken behoorlijk hard.Meer dan de helft van de leerlingen in het secun-dair onderwijs werkt thuis nog gemiddeld ander-half uur of meer per dag. Maar slechts één leerlingop de vier beweert dagelijks volgens een of anderplan te werken. Amper één op de vijf herhaalt deleerstof regelmatig. Leerkrachten geven leerlin-gen hier en daar wel wat tips die naar een beterestudiemethode zouden moeten leiden. Van eengeïntegreerde aanpak waaraan álle leerkrachtendeelnemen is echter zelden sprake.

«Fout gelopen»Tom weet niet hoe hij zijn schoolwerk moet

organiseren en weet vaak pas dat hij iets niet kenttijdens of na de toets. Hij heeft zichzelf niet ondercontrole. «Harder werken» of «nauwkeuriger stu-deren» moet hij dan steevast van zijn leerkrachtenhoren. Tom moet leren leren. Leerkrachten kun-nen hem helpen ontdekken waarom het is foutgelopen, wat hij daar nu kan aan doen. «Om zich

beter in zijn vel te voelen, moet Tom de manierwaarop hij leert zelf onder controle krijgen enkunnen bijsturen. Leren is niet iets wat hem over-komt, wat hij moet laten gebeuren», stelt MarcellaDeneve, die vijf jaar een navormingsproject lerenleren coördineerde.

HulpeloosJonge kinderen leren vlug en graag: veters

knopen, met de fiets rijden, bladeren van eenboom herkennen... Leren is dan een natuurlijkeactiviteit en helemaal niet vervelend. Maar al vlugworden andere leereisen gesteld: leerlingen moe-ten kunnen woordenlijsten leren, verbanden leg-gen, zelfstandig notities nemen... Als leerkrachtendeze nieuwe eisen stellen zonder aan leerbegelei-ding te doen, is de pret er voor de leerlingen af.Demotivatie en zittenblijven stijgen met de leeftijdvan de leerling. Werk maken van leren leren kan

de situatie ombuigen. Leerkrachten wetendat en willen er wel wat aan doen,maar voelen zich didactisch wat hulpe-loos. Zij vragen naar fundamentele vor-ming.

Maar er is ook de ruimere maat-schappelijke context. Het doel van elke

opvoeding is de jonge mens klaar te maken omzelfstandig zijn weg te vinden in de maatschappij.Met de snelle veranderingen in de samenlevingwordt de noodzaak om bij te blijven groter. Lerenleren mag dan niet verengd worden tot leren stude-ren, opgevat als het verwerken van gevestigdekennis. Het is veel meer: het omvat ook het lerenleren uit zijn ervaringen en van het uitwisselenvan ervaringen met anderen. Het omvat ook lerengebruik maken van alle mogelijkheden tot lerendie de (kennis)omgeving biedt. Binnen deze filo-sofie zijn ook de eindtermen voor leren lerengeformuleerd.

SpiegelTom weet perfect hoe hij iets uit het hoofd

moet leren, hoe hij een tekst moet lezen of eenwoordenboek moet raadplegen. Dat heeft hij vanzijn leerkrachten geleerd. Maar er is meer. Leer-krachten kunnen hun leerlingen ook een spiegelvoorhouden:• Wat is de bedoeling van de leeropdracht? Waarsluit ze bij aan? Hoe vind ik een aanknopingspuntbij wat ik al weet? (oriënteren)• Hoe begin ik eraan? Wat doe ik en in welkevolgorde? (plannen)• Begrijp ik alles nog? Ken ik het verschil tussen Aen B? (evalueren)• Waarom kende ik dat verschil niet? Waarom zagik dat verband niet? Waarom ben ik niet klaar metde leerstof? (controleren)

«Geen tijd»Leerkrachten leggen hun vak wel goed uit.

Maar hun leerlingen vertellen hoe ze moetenleren, daar is geen tijd voor. Ze voelen zich opge-zadeld met een dubbele opdracht. Aan de ene kantis er de leerstof van hun vak (het leerplan), aan deandere kant moeten ze ook het leren onderwijzen.En dat valt zwaar uit. Ze organiseren dan wel eensinhaallessen, maar die gebruiken ze graag om deleerstof opnieuw door te nemen. «We geven hentoch vaak aanwijzingen over hoe ze moeten leren,maar ze doen het gewoon niet!» Aanwijzingen

Tom leert zijn les elkedag. Hij neemt zijn klas-

agenda enmaakt een lijst-je van de vak- ken waarvan hij vermoedtdat er de volgende dageen toets komt. Die stofleest hij driemaal, het be-langrijkste leert hij uit

E R E N L E R E Nhet hoofd. Hij heeft er-aan gewerkt en dat isvoor hem en zijn oudersbelangrijk. Maar op schoolloopt het vaak fout. «Hijheeft (nog) geen studie-methode», moeten zijnouders horen. Tom pro-beert wel leervaardig teworden. Maar kan hij datalleen? Behoort uw schooltot één op de twee scho-len die daar echt werkvan maakt?

Lezen over leren leren?Zowel voor de leerkrachten, leer-lingen als ouders is er een enormaanbod. Een kleine selectie.Voor de leerkracht:Leren op school (Van Parreren)Studiemotivatie en studie-attitude(Crombach)Leren leren (M. Deneve) Navor-ming VSKOVoor de leerling:Hij heeft de juiste studiemethodenog niet gevonden meneer (Van denCruyce): secundair onderwijsStuderen kan je leren (Maes): strip-serie voor leerlingen van 10 tot 16Studietrainer, studeren kan je leren(Vandebroeck): lagere school en eerstegraadIk kom erdoor (De Gendt): voorASO en hoger onderwijs.

OUDERS LERENLEREN

In het tweede nummer vanKlasse voor Ouders (15 okto-ber) wordt ouders duidelijkgemaakt wat leren leren in-houdt en hoe ook zij daareen onvervangbare rol inkunnen spelen. Ouders zou-den geen pedagogisch-di-dactische herkauwers mogenzijn die het werk van de leer-krachten thuis fijntjes over-doen. Ze zijn veeleer de coachvan hun kind. Stimuleer oudersdan ook om het leren lerenop dezelfde manier te bege-leiden als de manier waaropze hun kind leren voetballen,fietsen, kaarten, schaken,veters knopen... Een goedeaanleiding om het er methen even over te hebben?

Al te vaak evalue-

ren leerkrachten

het product, zel-

den het leerproces.

geven is niet genoeg om tot gedragsverandering tekomen. Soms werkt het zelfs negatief. Er is meernodig. Leren leren moet deel uitmaken van hetopvoedkundig project van de school.

Af-lerenVolgens Marcella Deneve rendeert leren leren

op school pas als aan een aantal voorwaarden isvoldaan.

Te lang stond leren leren in het hoekje van hetremediëren: het af-leren van een aantal dingen ophet moment dat het fout loopt met een leerling.Vroeg beginnen is hier de boodschap: al in dekleuterklas. Kleuters leren graag. Precies hun in-trinsieke motivatie stimuleren en behoeden is eenbelangrijke opdracht. Het moet ingebakken zittenin de manier waarop leerkrachten lesgeven: zelf-standig problemen leren oplossen, durven gelo-ven in eigen kunnen bij plannen en uitvoeren vankeuzen en het ontwikkelen van goede gewoon-ten.

Eén of meerdere geïsoleerde lessen over stu-diemethode inlassen heeft weinig of geen resul-taat. De algemene technieken die dan wordenaangeboden, lijken te ver af van de specifiekeproblemen die leerlingen ondervinden bij hetleren. Leerlingen kunnen die transfer niet maken.Aanleren van studievaardigheden rendeert pas alshet geïntegreerd zit binnen de verschillende vak-ken.

«Kan beter»Belangrijk is dat de school zorgt voor continuï-

teit. Alle vakleerkrachten moeten dezelfde leer-principes onderschrijven en systematisch in hunlessen inbouwen. Leren leren is niet vakgebonden,maar pint zich ook niet vast op bijvoorbeeld enkelde eerste graad van het secundair onderwijs.

Bovendien moet een school zorgen voor eenevoluerende lijn: de trappen in het leerprocesmogen niet te hoog zijn. Ze houden rekening metwat de leerlingen al kunnen.

Leerlingen zijn gediend met heel concrete in-structies. Wat hebben ze aan opmerkingen als«Nederlands kan beter» en «Herpak u!»? De

instructies van leerkrachten zijn meer waard alsze veeleer begeleidend zijn dan als ze al het gewens-te resultaat benadrukken. Hoe kunnen leerlingenonderstrepen wat belangrijk is als ze niet wetenhoe ze kunnen vinden wat belangrijk is?

Leren leren is een proces. Geduld is daarin eenschone deugd.

Leerkrachten moeten vanzelfsprekendhedenals «Vraagstukken dat kun je of kun je niet»doorprikken. Valse verwachtingen vermijden zehet best.

Fouten mogenLeerlingen moeten ook graag leren. Leren heeft

naast cognitieve componenten (het gaat om hetopdoen van kennis) en metacognitieve componen-ten (stilstaan bij eigen leren: hoe doe ik die kennisop?), ook affectieve componenten. Als hier ietsfout gaat, loopt vaak het hele leerproces verkeerd.

Leerlingen die in een te weinig uitdagende leer-omgeving bewegen, haken vlug af. Hebben ze eente lage zelfverantwoordelijkheid, dan laten ze hetinitiatief en de controle vaak over aan de leraar ofde ouders. Maar leerlingen moeten zich ook veilig

voelen in de klas. Leerlingen hebbenhet recht om fouten te maken. Leer-lingen met te weinig zelfvertrouwenof faalangst vervallen al vlug in uit-spraken als «Ik kan dat toch niet».Waarom zouden ze het nog probe-ren? Studiebegeleiding op school moetdan ook gericht zijn op de totale per-soonlijkheid van de leerling.

Geen sanctie

Mogen leerlingen in de klas experimenteren

met hun leervaardigheid? Jongeren kritisch latennadenken over hun leergewoonten is erg belang-rijk. Wat loopt er verkeerd? Wat gaat goed? Zokunnen ze immers nieuwe strategieën en technie-ken ontdekken (bijsturen). Het komt er dan opaan om genoeg sanctievrije oefenmomenten in tebouwen zodat leerlingen durven experimenterenen het effect van goede technieken kunnen onder-vinden. Uit de fouten leren. Leerlingen moetenvandaag het recht krijgen om fouten te maken omhet morgen beter te doen.

Leren leren vergt tijd. Al te vaak evaluerenleerkrachten het product, zelden het leerproces.Evaluatie mag geen doel op zich worden. Hetmoet een instrument zijn dat het leerproces on-dersteunt.

Ouders en schoolLeren doen kinderen overal, ook thuis. Als

ouders er geen idee van hebben waaraan er opschool wordt gewerkt en hoe dat wordt gedaan,vallen ze terug op vaak gekleurde ervaringen uithun eigen kindertijd. Ze begeleiden en stimulerenhun kind op een manier zoals het vroeger goedwas. In veel gevallen is dat een voor deze tijd enmaatschappij onaangepaste manier.

Leren leren kan pas slagen als ouders weten hoeop school wordt gewerkt. Ze kunnen er dan thuisaan mee-werken. Goede communicatie tussenouders en de school is dus belangrijk. Ouderswillen zoveel mogelijk te weten komen over hunkind, over de schoolse wereld en hoe hun kind ergedijt om het in te passen in de opvoeding die zijzelf aan hun kinderen willen geven. ■

KLASSE NR.68 29

30 KLASSE NR.68

R

e sluizenopen

Europa op school halen kost u minder geld eninspanningen dan u denkt. Jaarlijks worden heelwat Europese projecten gesubsidieerd waarvanmensen uit het onderwijs kunnen genieten. Hetscheelt u al gauw de helft van uw reis- en anderekosten. Binnen het departement Onderwijs zijnstructuren gevormd die u een uitgebreid Euro-pees menu voorschotelen. Achter ronkende na-men als SOCRATES, ERASMUS en ARION schui-len tal van projecten en mogelijke beurzen voorleerling, leerkracht, directeur, inspecteur… Iederzijn gading.

SleutelhangerSinds oktober 1995 werkt de gemeentelijke se-

cundaire school Munsterbilzen samen met een schoolin Barrow (Engeland) en één in Trollhättan (Zwe-den) aan een technisch project: het ontwerp en deconstructie van een modulair productiesysteem,zeg maar een reeks machines. «Hiermee willen wezelf ontworpen Europese sleutelhangers produce-ren en verpakken», zegt leraar Mathieu Claesen.«Elk van de partnerscholen neemt in zijn prak-tijklokalen één van de drie productie-eenhedenvoor zijn rekening. Na drie schooljaren zullen wetijdens een projectweek nauwer samenwerkenmet industriële bedrijven. Die zullen toeleveringen technische ondersteuning verschaffen. In hetderde projectjaar worden de eenheden samenge-voegd en de productie gestart.»

Dertig leerlingen van het laatste jaar Fijn-me-chanische Technieken maakten hiervoor - in hetEngels - afspraken, legden bedrijfsbezoeken af envolgden workshops. Dit en andere Europese pro-

jecten worden vanuit het departement Onderwijsondersteund door COMENIUS. Scholen ontwik-kelen samen een Europees project volgens eenzelf gekozen thema. Ze werken samen in eenpartnerschap van minstens drie scholen uit drieverschillende Europese lidstaten. Voorts geeftCOMENIUS leerkrachten en directies de kansinternationale trainingssessies te volgen en on-dersteunt het multiculturele initiatieven. Ten slottekunnen scholen die de stap nog niet hebben gezeten die met vragen en onzekerheden zitten, nu ookin de know how delen van meer ervaren scholen inde buurt.

In badMet leerlingen uit het vijfde en zesde leerjaar

basisonderwijs kunt u de taalgrens over. Ze lerenter plaatse de culturele achtergrond en eigenheidkennen van Wallonië en Duitstalig België. Datgebeurt via pedagogische, culturele, sportieve enfamiliale activiteiten. Een levend taalbad in dedagelijkse school- en thuissituatie met de (finan-ciële) steun van KLAVERTJE DRIE, dat ook (voor-bereidende) bezoeken voor leerkrachten en direc-ties mogelijk maakt. In de vrije basisschool Bolder-

berg in Heusden-Zolder staan detaalgrenzen al sinds 1990 open.

Directeur JOHAN VANPAE-SCHEN: «De leerlingen van ons

zesde leerjaar brengen jaarlijks drie dagen door ineen Naamse school van zowat hetzelfde kaliberals de onze. Dat gebeurt tijdens een gewone les-week. In de voormiddag krijgen ze daar taalactivi-teiten in spelvorm. ‘s Namiddags staan er excur-sies op het programma. De streek verkennen, zegmaar. ‘s Avonds gaan de kinderen naar hun gast-gezin. Ze verblijven er alleen of met een klasge-noot. Op hetzelfde moment volgen de Waalseleerlingen een gelijkaardig programma bij ons. Degrote meerderheid van de leerlingen vindt deuitwisseling bijzonder leuk. Ook achteraf blijvensommigen nog in contact met hun vriendjes uit deWaalse school.» De school is nu ook begonnenmet een COMENIUS-project, waarin ze zal sa-menwerken met scholen uit Nederland, Groot-Brittannië en Oostenrijk. Wie de smaak te pakkenheeft…

Naar SardiniëIn het Technisch Instituut Heilige Familie in

Ieper kwam een Italiaanse aspirant-lerares gedu-rende zes maanden Italiaans en Frans geven. Haarkomst kaderde in een uitwisselingsprogrammavoor leerlingen. Een en ander werd gesubsidieerddoor LINGUA. Laatstejaars van de afdeling toeris-me wisselden gedurende veertien dagen van plaatsmet hun collega’s uit een gelijkaardige school inSardinië.

Onderdirecteur YVES CARTON: «Enkele leer-krachten legden een voorbereidend bezoek af omhet programma op punt te stellen en de praktischezaken te regelen. Onze Italiaanse collega wastegen die tijd voldoende ingeburgerd om hunlessen over te nemen. Haar algemene inbreng wastrouwens erg substantieel: lessen taal, cultuur,geschiedenis… de leerlingen werden goed voor-bereid. In Sardinië kregen ze gewone lessen in hetFrans, een Italiaans cultuurbad enz.»

LINGUA maakt deel uit van het SOCRATES-programma. Het wil het onderwijs van vreemde

«We kregenniet enkel de

Allkans een andere cultuuren onderwijsvorm te le-ren kennen, we kwamenook in contact met scho-len uit andere EG-landenwaarmee we konden gaansamenwerken.» Dat zegtMiek Vrints uit Antwerpen,die dankzij een COME-NIUS-beurs een week langop studiebezoek ging inNoord-Ierland en daar nuheel wat internationalecontacten en vormen van

E P O R T A G Esamenwerking aan over-houdt. Meer en meer leer-lingen, studenten en leer-krachten steken de gren-zen over. De muur geval-len, de douane op non-actief. Voor het overwel-digende aanbod Europe-se projecten, initiatievenen ervaringen voor school,klas en individu staan allesluizen open.

INFORMATIE,DOCUMENTATIE,

PUBLICATIES• Sleutel: deze uitgebreidebrochure geeft per onder-wijsniveau een overzicht vanalle mogelijkheden op hetvlak van internationaliseringvoor leerlingen, klassen, leer-krachten en directies. Ze wordtbinnenkort gratis aan alleonderwijsinstellingen bezorgd.• SOCRATES: heeft ook eenbrochure uitgebracht, waar-in het specifieke aanbod voorhet secundair onderwijs uitde doeken wordt gedaan.Ze gaat nog deze maandnaar alle leerkrachten.• Eureka is de gratis nieuws-brief van de Stichting Rycke-velde en de Landcomman-derij Alden Biesen. Lees meerover hun initiatieven in de

talen verbeteren binnen de Europese Unie. Spe-ciale aandacht gaat naar de minst onderwezen engebruikte talen van de EU. Behalve taalassistent-schappen telt LINGUA nog vier andere compo-nenten: gemeenschappelijke Europese projecten,Europese samenwerkingsprogramma’s voor taal-leerkrachten, nascholingscursussen van twee totvier weken voor leerkrachten vreemde talen en deontwikkeling van les- en evaluatiemateriaal voorhet talenonderwijs.

KapsalonDertien leerlingen uit een zesde jaar TSO hout-

technieken werken in Duitsland met CAD/CAMsoftware; negen studenten uit een derde jaar HOKT-toerisme worden drie maanden ingeschakeld inFranse, Duitse en Finse reisagentschappen entoeristische bureaus; twaalf studie- en beroeps-keuzebegeleiders worden twee weken uitgewis-seld met collega’s in verschillende lidstaten; zesjongeren uit een vijfde en zesde jaar DBSO volgendrie weken haartooi in het Engelse PeterboroughRegional College en doen vooral ervaring op inkapsalons in de buurt; leerkrachten uit technischen beroepsonderwijs volgen een bedrijfsstage vantwee weken in het buitenland… Dit alles met desteun van LEONARDO DA VINCI, de organisator

HET EUROPESEHet internationaal verkeer stroomt door een goed gop weg. Of u haalt zelf het buitenland in huis. Hier vvoor meer informatie naar departement Onderwijs - cBrussel - + 02-210 51 11 - fax 02-210 53 72 en vraa1. SOCRATES (Europese projecten op alle onderwalgemene coördinatie: Renilde Reynders• COMENIUS - algemene projecten voor basis e

Is de taalbarrière geen onoverkomelijke handicahet wel in het leerplan? Wordt de werkdruk nieten onzekerheden geremd voelen om zelf de svormen met een naburige school die zich al aaninformatie over de leerling-partnerschap servAnn Hottat, Marc Verlot (multiculturele activiteite

• LINGUA - bevordering van de talenkennisHilde De Veirman

• ARION - reizen met een instructief karakter vooJan Ceulemans

• ERASMUS - algemene projecten voor het hogeJohan Geentjens

• Open en afstandsonderwijs / VolwassenenondRenilde Reynders

2. GROS - grensoverschrijdende onderwijssamenwAnn Hottat3. (Korte) vormingsstages gesubsidieerd doordidactisch/pedagogisch domein (basisonderwijs)Leen Mortier4. LEONARDO DA VINCI - Europees programma vovoor leerlingen, leerkrachten, jonge afgestudeerdeVlaams Leonardo da Vinci-agentschap - Bischoffsheim02-219 12 025. KLAVERTJE DRIE - uitwisselingen in eigen land oJan Blondeel - Koning Boudewijnstichting - BrederodesJan Ceulemans - departement Onderwijs - RAC Arcade6. Programma’s voorzien binnen culturele akkooling van professoren en wetenschappelijke uitwisselA.H.O.W.O. - cel Internationale Aangelegenheden - KoAnn Hottat - departement Onderwijs - adm. secundair kingsinitiatieven voor het S.O. - RAC Arcadengebouw

van korte en lange stages en uitwisselingen voorleerlingen, studenten, leerkrachten, PMS’ers, af-gestudeerden en werkzoekenden. De subsidië-ring kan oplopen tot honderd procent van reis- enverblijfkosten, taalbad, culturele voorbereidingen organisatie.

13.400 maandenMeer dan ooit putten scholen, leerkrachten,

leerlingen enz. het afgelopen schooljaar uit hetEuropese aanbod. Zo zag COMENIUS 55 scholendeelnemen aan projecten. ERASMUS en een deel-project van LINGUA telden samen meer dan 2400studenten die een studieperiode doorbrachtenaan een buitenlandse instelling voor hoger onder-wijs. Tien keer meer dan in 1989 en een equiva-lent van 13.400 maanden. LINGUA schreef in vijfjaar tijd bijna 800 leerkrachten in voor nascho-lingscursussen en stuurt dit jaar 13 Vlaamse assis-tenten naar het buitenland om er 23 te ontvangen.Nog dankzij LINGUA brachten 447 personen(401 leerlingen en 46 leerkrachten) 20 gemeen-schappelijke onderwijsprojecten tot stand. Vlaamseprojecten, partnerinstellingen en coördinatorenwaren er ook in het volwassenenonderwijs, hetopen en afstandsonderwijs en voor multicultureelonderwijs. ■

KLASSE NR.68 31

WEGENNETeplande infrastructuur. De deuren open en u bentolgt alvast een kaart van Europa. Bel, schrijf of fax

el Internationaal Beleid - RAC Arcadengebouw - 1010g naar de hieronder vermelde contactpersoon.ijsniveaus)

n secundairp? Staan de ouders wel achter zo’n project? Past

te groot? Scholen die zich door dergelijke vragentap te zetten, kunnen vanaf dit jaar een tandem het COMENIUS-avontuur heeft gewaagd. Vraagice.n)

r onderwijsspecialisten

r onderwijs

erwijs

erking Vlaanderen-Nederland

de Europese Raad - kennis uitwisselen op een

or de beroepsopleiding: stages en uitwisselingenn en werkzoekenden enz.laan 27 bus 3 - 1000 Brussel - +02-219 65 00 - fax

ver de taalgrenzen heentraat 21 - 1000 Brussel - + 02-549 02 14ngebouw - 1010 Brussel - + 02-210 51 11rden - (post-)universitaire studiebeurzen, uitwisse-ingen met Frankrijkningsstraat 138 - 1000 Brussel - + 02-211 46 69onderwijs - pedagogische en taalkundige samenwer-- 1010 Brussel - + 02-210 51 11

rubriek Signaal, blz. 34-35.• Survival Dutch: een ini-tiatiecursus voor leerlingendie in Vlaanderen op bezoekkomen. Er zijn twee versies:één voor het basisonderwijsen één voor het secundair.• Internationale contactenvoor uw basisschool: een mapmet ideeën voor de basis-school om internationalecontacten te leggen en uit tewerken. Het pakket is meer-talig, bevat heel wat teke-ningen en pictogrammen.Leerlingen kunnen er gemak-kelijk mee overweg.departement Onderwijs - celInternationaal Beleid - RACArcadengebouw - 1010 Brus-sel - + 02-210 51 11 - fax 02-210 53 72

Wilt u in één klap met het heleEuropese aanbod kennisma-ken? Dat kan. Op maandag 28oktober zet het Europarlementspeciaal voor de Vlaamse leer-krachten zijn deuren open.Rondleiding, debatten en eengrote infobeurs. Lees er meerover op blz. 15-16.

32 KLASSE NR.68

K

«Kijk ee

Juffrouw Katelijne staat in een basisschool inAntwerpen. Haar klaslokaal, tien meter bij achtgroot, is op maat gemaakt voor 2,5- en 3-jarigen.Gemiddeld krijgt ze 25 kleuters over de vloer,soms meer dan dertig. «Ideaal is een groep vanachttien kinderen», vindt ze. «Zo komt elk aanbod. Individuele begeleiding, ook van probleem-leerlingen, kan perfect binnen de klas. Meer kin-deren betekent meer problemen, meer afleiding,minder begeleiding.»

Telefoneren met mamaMet doorzichtige gordijnen, linten en lage houten

relingen heeft juffrouw Katelijne haar klaslokaalverdeeld in speelhoeken: poppenhoek, leeshoek,knutselhoek, klimtuig enz. In elke hoek is erplaats voor een bepaald aantal kinderen, maarafwisseling is troef en dus is er speelgelegenheiden ademruimte voor iedereen. De vele kastenzitten vol speelgoed en knutselgerief. Aan eenmuur hangt - op kniehoogte - een schrijfbord. Opeen buffetkast staan bakjes, één voor elke kleuter.Daarin hun creaties van het hele jaar. Op het eindvan het schooljaar krijgt elk zijn stapel teken-,kleur-, knip- en plakwerk mee naar huis. Dit

juf,n fileseerbeestje!»

«De kleuters worden steeds agressiever», zegtde juf.

leuke aandenken geeft de ouders meteen eenbeeld van de (artistieke) evolutie van hun kind.De vorderingen die elk kind in het algemeenmaakt, zet juffrouw Katelijne dagelijks op papier.Dat doet ze thuis.

In een kleine telefooncel kunnen

I J Skleuters met heimwee even naar mama of papatelefoneren. Aan tafeltjes met vier tot zes stoeltjesvinden dagelijks de activiteiten plaats die de jufintensief begeleidt. Dicht bij de deur staan houtenkisten in een kring, waarop de kinderen kunnenzitten. Het is het rustpunt in de klas. Elke dagbegint hier met een kringgesprek. Er wordt ver-teld, gezongen en geluisterd. De kinderen pratener met de vertrouwde klaspop - een beer, eenclown... Opvallend zijn de vele pictogrammen,die verwijzen naar gewone voorwerpen, activitei-ten, het ritme van de dag. Op een plank klevenzeven deurtjes in bonte kleuren. Het paarse staatopen en er zit een penseel achter: het is de eerstedag van de week en op het programma staatschilderen.

ZintuigenVoor de keuze van de klasactiviteiten doen

kleuterleiders een beroep op hun opleiding, colle-ga’s, nascholing en vakliteratuur, maar ook op alof niet zelf samengestelde leerplannen.JUFFROUW KATELIJNE: «In de eerste kleuterklasexperimenteren we veel. We bieden zoveel moge-lijk materialen en activiteiten aan die een beroepdoen op alle zintuigen. Daarnaast zijn er ook vastethema’s voor een hele week. De eerste week vanseptember is dat bijvoorbeeld de boekentas. Daardoen we allerlei activiteiten rond. En door eroverte praten leren de kinderen meteen nieuwe woor-den. Belangrijk is ook dat de kinderen leren om-

gaan met elkaar en dat ze begrip krijgen vanstructuur. Met veel visuele voorstellingen lerenwe hen welke dag het is, hoe activiteiten engebeurtenissen elkaar opvolgen, wiens beurt hetis om in de poppenhoek te spelen... Ze leren zichhouden aan afspraken.» ‘s Morgens, na het kring-gesprek, worden de kleuters in groepjes over dehoeken verdeeld. De juf houdt zich speciaal bezigmet één groep, elke dag een andere. Na de middagis er vrije keuze. «We proberen de aandacht vankinderen dagelijks een tijdje op bepaalde activi-teiten te richten», verklaart juffrouw Katelijne.«Het helpt hen als ze nadien zelf een activiteitmogen kiezen.»

KrulletjesLeert een kleuter in het eerste jaar knippen

volgens grove lijnen op papier, dan maken dielijnen in de tweede kleuterklas plaats voor meeringewikkelde figuren.

«Veel van wat de kinderen hebben meegekre-gen in de eerste kleuterklas wordt in de tweedeverfijnd», zegt juffrouw Veronique uit Heikruis.«Lichaamsbeweging, sociaal gedrag, ruimtelijkebegrippen en de algemene motoriek blijven debelangrijkste aandachtspunten. De nadruk ligtsterk op technieken: schilderen, stempelen, lijmgebruiken enz.»

De derde kleuterklas vormt het aanknopings-punt tot het eerste leerjaar van het lager onder-wijs. Dat jaar worden de kinderen het dichtstgevolgd door het PMS om na te gaan of ze klaarzijn voor de grote stap. «Het accent ligt op ontlui-kend lezen, schrijven en rekenen», legt juffrouwVeronique uit. «De kinderen leren omgaan metsymbolen als verkeerstekens en pictogrammen.Ze leren dat een boodschap op verschillende ma-

Wat de doorsnee oudersoms amper lukt met éénkleuter, daarin slaagt dekleuterjuf schijnbaarmoeiteloos met 25: stil-zitten, opruimen, luiste-ren, spelen en delen. Pasrecent is het loonbare-ma van de kleuterleidergelijkgeschakeld met datvan de onderwijzer. Op-steker voor de één, schraletroost voor de ander. Maaral kan het papierwerkzwaar doorwegen en

worden zij vaak on-derschat, ze zou-

den hun job voor geenander willen ruilen. Wantal bij al zijn het de kinde-ren die de kleuterleider

L E U T E R O N D E R Whet meest boeien enmotiveren. Hun sponta-niteit, hun vriendschap,maar even goed hun glim-lach om een filese... ehlieveheersbeestje...

EEN KWART MILJOEN KLEUTERSAl vanaf 2,5 jaar mag een Vlaams kind naar de kleuterschool. Internationaal gezienis dat uniek. Er is geen wettelijke verplichting om kinderen naar de kleuterschool testuren, maar toch lijkt de doorsnee ouder er wel van overtuigd dat de kleuterschoolnuttig en stimulerend is voor het kind: slechts drie procent van alle Vlaamsedriejarigen blijft er weg. Het percentage vier- en vijfjarigen dat niet naar school gaat,is zelfs verwaarloosbaar klein.In het schooljaar 1994-95 tellen we 254.961 Vlaamse kinderen die spelend grootworden in de kleuterklas: ruim 131.000 jongens en bijna 124.000 meisjes. Zo’ntwee derde zit in het vrij onderwijs. 1861 kleuters zitten in het buitengewoononderwijs: 1148 jongens en 713 meisjes. Ten slotte zitten in heel Vlaanderen 80kleuters op internaat. Op een totaal van 15.241 interne leerlingen is dat een miniempercentage. Het aantal kleuters neemt de jongste vijf jaar toe na een periode vandaling in de tweede helft van de jaren tachtig.Wie houdt dit kwart miljoen Vlaamse kleuters in de hand? Het totale basisonderwijstelt 39.030 leerkrachten waarvan 77,5 % vrouwen en 22,5 % mannen. Ruim eenderde (13.080 om precies te zijn) staat in de kleuterklas. Het aantal mannen voorde kleuterklas (166 tegen 12.914 vrouwen) neemt toe maar blijft erg klein. Hetaantal kleuters per klas in het buitengewoon onderwijs ligt lager dan in het gewoononderwijs. De gewone kleuterklas telt zo’n 22 kinderen, maar iedereen kent welverhalen van veel grotere klassen...

De kleuterjuf:

tussen pampers

en boeken

nieren op papier kan staan. Motorisch oefenen zehun schouder-, elleboog-, polsgewrichten en vin-gers als voorbereiding op het schrijven. In eenlaatste fase volgen ze bijvoorbeeld met een pot-lood kleine krulletjes op een blad papier. Doorvoorwerpen te verzamelen, sorteren en benoe-men en door hoeveelheden met elkaar te vergelij-ken krijgen ze een aanzet tot rekenen. Dat oefe-nen ze bijvoorbeeld door zand of water over tegieten van een fles naar enkele glazen.»

Veel scholen maken van de derde kleuterklaseen strikt voorbereidend jaar, andere bewandelenmeer kindgerichte paden. Zo gooien juffrouwVeerle uit Mechelen en haar collega’s vanaf dit jaarhet roer om: «Rigoureus voorbereiden op hetlager onderwijs verhuist naar de achtergrond. Wegeloven er niet echt meer in. Ontluikend lezen,schrijven en rekenen gaan nu deel uitmaken vaneen meer ervaringsgerichte aanpak. We willennog meer vertrekken van de leefwereld van hetkind, van thema’s als milieu, van voorwerpen diekinderen tot vertellen brengen enz.»

PapierbergOok kleuterleiders hebben te kampen met pro-

blemen. Gedifferentieerd blijven werken looptniet altijd van een leien dakje. Het blijkt ookmoeilijk de ouders te vriend te houden. Het con-tact met allochtone of kansarme ouders is moeilij-ker te realiseren; andere ouders schuiven de op-voeding van het kind te zeer naar de school toe ofmengen zich volop in wat er in de klas gebeurt.Heel wat kleuterleiders klagen ook over het velepapierwerk. «Dat is vooral administratie», lichtjuffrouw Katelijne toe. «In een agenda vul ik deactiviteiten voor de volgende dag in en evalueer ikwat voorbij is. Dan maak ik per kind een observa-tieverslag. Dat helpt onder andere bij de invidi-duele begeleiding en taakverdeling. Op het eindvan het jaar geef ik die verslagen door aan mijncollega van de tweede kleuterklas. In het kadervan het Onderwijs Voorrangsbeleid houd ik ookeen logboek bij. Daarin komen gegevens overmigrantenkleuters. Voor taalontwikkeling bijvoor-beeld hebben ze speciale aandacht nodig. En danzijn er nog andere administratieve taken: brief-wisseling, melkgeld enz. Al bij al ben ik daardagelijks toch meer dan een uur mee bezig.»

Voor juffrouw Veronique is het administratie-ve werk een papierberg geworden. «Op de duurben je met niets anders meer bezig», zegt ze.«Sinds de doorlichting kruipt er zoveel tijd inagenda, observatieverslagen, leerplan, jaarplan,schoolwerkplan enz. dat het voorbereiden van deactiviteiten soms in de kou blijft staan.» Ookandere kleuterleiders zagen na de doorlichting ophun school het papierwerk stevig omhoog gaan.Van het goede te veel? «Noteren om te noteren iste gek», zegt juffrouw Veerle. «Ik heb al zoveeluitgeprobeerd op dit vlak. Wat essentieel is, zet ikin elk geval op papier. Gezond verstand en goedoverleg met collega’s doen de rest.»

LuiersVeel kleuterleiders zouden niet nee zeggen

tegen een kinderverzorgster in de klas. De zinde-lijkheid van de jongste kleuters laat soms erg tewensen over.Dat zegt ook juffrouw Gertie uit Lokeren: «Eenheleboel kleuters komen met een luier naar school.

Bij het toiletbezoek doe ik alle luiers uit en laat ik dekinderen naar het toilet gaan. Lang niet alle kinde-ren hebben reserveluiers bij. Voor verzorgings-doekjes en reservekledij moet ik zelf instaan. Vaakkrijgen wij de reservekleren niet, ongewassen ofnog vochtig terug. Sommige kleuters weigerennaar het toilet te gaan of stellen het niet op prijs datze andere kleren aan krijgen. Een kinderverzorg-ster zou inderdaad geen overbodige luxe zijn.»

Een ander probleem is de toene-mende gewelddadigheid onder kleu-ters. «Op de speelplaats zoeken zealtijd de zwakkere kleuters uit», ge-tuigt juffrouw Veerle. «Ze trekken pluk-ken haar uit, slaan ze met hun hoofdtegen de grond, vernielen hun klerenen boekentassen. Spelen heeft plaats-

gemaakt voor agressie. Die is de jongste jarenzodanig toegenomen dat we er vanaf nu speciaalaan gaan werken.»

MotivatieMaar de schaduwzijden van het beroep kun-

nen toch niet op tegen de positieve kanten. EenKLASSE-enquête bij 2000 lezers leert dat 89procent van de kleuterleiders (heel) gemotiveerdis. 78 procent voelt zich (heel) goed in zijnwerkomgeving, hoewel een vijfde vindt dat diebeter kan. 91 procent van de kleu-terleiders zou zijn job niet wil-len ruilen voor een ander. Om-gaan met kleuters, er creatiefmee bezig zijn, de kinderen zienen helpen evolueren, de afwis-seling, maar even goed de feed-back, vriendschap en dankbaar-heid van de klas, dat is wat dekleuterleider drijft. Ook leer-problemen oplossen en de kleu-ters op weg helpen naar zelf-standigheid en zelfred-zaamheid is watveel kleuterleiderssteeds weer en-thousiast maakt. ■

KLASSE NR.68 33

S I G N A A L

EUROPA OP SCHOOL

De wortels bovenhalenEuropaschool. Zo heet sinds 1 september de Genkse rijksbasis-school Kolderbos. Deze concentratieschool, een school met veelallochtone leerlingen, kreeg een grondige herprofilering. Eenprofessionele voorbereiding, communicatie met de ouders, lowbudget ondersteuning en veel geloof in eigen kunnen werpennu al vruchten af. Met ruim 280 kleu-ters en lagere-schoolkinderen, die hunwortels hebben overal in Europa, teltde school zo’n vijftig leerlingen meerdan vorig schooljaar. Wat is er dan welnieuw in deze Europaschool? «De leer-lingen krijgen een Europees getinte op-leiding», antwoordt Irène Fransaert. Zijcoördineert de werking van het Onder-wijs Voorrangsbeleid. «Vanaf het der-de leerjaar al zitten bijvoorbeeld Frans,Engels en filosofie in het vakkenpakket. Vier namiddagen opde vijf maken de traditionele lessen plaats voor namiddagacti-viteiten: veel sport, computerles, handvaardigheden zoals ko-ken enz. Creativiteit staat centraal. We werken met een zes-wekensysteem waardoor alle leerlingen binnen één schooljaarin alle ateliers aan de slag gaan. Een lesdag duurt nu twintigminuten langer dan vorig jaar - er zijn twee extra lesuren perweek - maar een dag die begint om kwart voor negen en eindigtom kwart voor vier is best redelijk. De leerkrachten krijgen ercompensatie voor in de vorm van een extra halve dag vrij.»Met steun van de Europese Gemeenschap werkt de school ooksamen met basisscholen uit andere landen rond het themagelijkwaardigheid. Alle ouders werden vooraf - per taalgroep -uitgebreid over het initiatief gebrieft. Ze staan alvast honderdprocent achter het project, dat de steun geniet van inspectie enpedagogische begeleiding en dat met argusogen wordt gevolgddoor pedagogen. Uit heel Europa.

ONDERZOEK

De grote onbekendeVorig jaar wilden twee studenten bedrijfscommunicatiehun eindwerk maken over de houding van jongeren te-genover Europa en de Europese Unie. Dat ging ei zo naniet door. Uit hun vooronderzoek bleek namelijk dat deVlaamse jongeren niet of nauwelijks op de hoogte zijn vanwat er momenteel binnen Europa en de Europese Uniegaande is. En men kan moeilijk een houding tegenoveriets hebben als men de zaak niet kent. Krijgt Europa teweinig plaats in ons onderwijs?Een pas uitgewerkte enquête van de Stichting Ryckevelde bij2500 jongeren van 16 tot 19 jaar leverde een niet echt Europeesprofiel op van de jonge Vlaamse burger in Europa. Op de vraagwelke verkiezingen zij het belangrijkst vinden, wijst ruim 31 %van de ondervraagden op de verkiezingen voor het Belgischparlement, meer dan 19 % op de gemeenteraadsverkiezingenen 13 % op het Vlaams Parlement (vorig jaar was dat nog5 %). De Europese verkiezingen blijven hangen op 9 %. Zescoren enkel hoger dan de verkiezingen voor de provincieraad(0,9 %). Een vierde van de jongeren had hierover géén mening.Een uiting van onverschilligheid?Ja voor stemplichtMogen onderdanen van de Europese Unie die in België wo-nen, stemmen en bij gemeenteraadsverkiezingen verkozenworden? 34 % van de Vlaamse jongeren vindt van wel, bijna17 % zegt nee en voor 37 % kan enkel stemmen door debeugel, verkozen kunnen worden is dus uitgesloten. Niet EU-burgers (migranten) zouden volgens 24 % moeten kunnenstemmen en verkozen worden (vorig jaar nog 29 %), bijna35 % vindt dat niet en goed 35 % houdt het bij stemmenzonder verkozen te worden. De Vlaamse jongeren zien overi-

34 KLASSE NR.68

gens geen graten in de idee van stemplicht, hoewel verschil-lende Vlaamse politieke partijen daar anders over denken.Waaraan moet de Europese Unie het meeste geld besteden?Ruim 48 % vindt dat vooral de kloof tussen arme en rijkeregio’s binnen de Unie moet worden aangepakt, in tweedeinstantie pas de Noord-Zuid-tegenstelling en de rijk-arm-verhouding tussen West-en Oost-Europa. Concreet willenjongeren de aandacht van de EU vooral toegespitst zien op dewerkgelegenheid (82 %), vervolgens op milieu (48 %), veilig-heid (32 %) en onderwijs (20 %). Vorig jaar mocht menslechts één keuze maken. Ook toen werd deze volgorde geres-pecteerd, al scoorde onderwijs maar een goede 2 %.Willy ClaesIn het Europees Parlement staan 16 tolkencabines. Mogen deEuroparlementsleden zich dan uitdrukken in hun eigen taal?30 % van de jongeren is daar inderdaad voorstander van.Zo’n 20 % vindt dat zij zich moeten beperken tot Frans,Engels, Duits, Spaans of Italiaans. 41 %, de meerderheid dus,pleit echter voor het Engels als eenheidstaal.Ten slotte werd aan de jongeren gevraagd de naam te noe-men van een Belgisch Europarlementslid. Heel wat jongerenantwoordden niets. De relatief meest gekende Belgische Euro-parlementariërs bleken Wilfried Martens, Jaak Vandemeule-broucke, Leo Tindemans, Raf Chanterie en Freddy Willockx.Ze werden echter veel minder vaak genoemd dan politici dieniet in het Europees parlement zitting hebben: Karel VanMiert, Willy Claes, Jean-Luc Dehaene, Frank Vandenbrouckeen vele anderen.De zaak BosmanOnbekend maakt onbemind. Dat bewezen ook enkele studen-ten bedrijfscommunicatie, die in het kader van hun eindwerkVlaamse leerkrachten confronteerden met Europa en de Europe-

VIDEOPAKKET

Groeipijnen en tienerrevolte«Telkens als mijn dochter haar kamer moet opruimen,wordt er met de deuren geslagen.» Of: «Als ik Jan kritiek geefin de klas, klapt hij meteen dicht.» Of nog: «Een discussieloopt gauw uit de hand. De leerlingen luisteren niet naarelkaar.» Groeipijnen, tienerrevolte of een echt ontwikke-lingsprobleem? Feit is dat het hier niet altijd om problemengaat waar een kind «wel zal uitgroeien.» Hier en daarkunnen de sociale vaardigheden van kinderen en jongerende nodige training gebruiken. Maar aan Vlaams begelei-dings- of oefenmateriaal ontbrak het tot nu toe. Daarom iser nu het visueel oefenpakket Sociaal Vaardig: negentig

minuten video, een handleiding van88 bladzijden (theorie en praktijk, op-

gefrist met cartoons), observatieformulieren, huiswerkbla-den en kennistoetsen. Tien vaardigheden komen aan bod:iets vragen, luisteren, kritiek krijgen, boosheid uiten, eenkort gesprek voeren, nee zeggen, een compliment gevenenz. De video toont telkens een goed en een fout voorbeelden de gevolgen ervan. Sociale vaardigheden dus, voor 1995 fr.Sovaco vzw - Polderbaan 119 - 9400 Ninove - + 053-33 10 81 -Ook verkrijgbaar in de handel

dtcunE

naeRr h 1e

e

r

BOEKENBEURS UITGECIJFERD

Voor de familieDe gemiddelde bezoeker van de Antwerpse Boekenbeurs is34 jaar oud, heeft in één geval op twee een hogere studieachter de rug en is bediende, leerkracht of oefent een vrijberoep uit. Dat blijkt uiteen bevraging door hetProvinciaal Hoger Instituutvoor Toegepaste Commu-nicatie van ruim duizendbezoekers op een totaalvan 170.000. Die 170.000zijn een wellicht voorlo-pig record, want elk jaarvinden steeds meer bezoekers de weg naar de Metropool.Kwam in 1980 nog twee derde van de boekenbeursliefheb-bers uit Antwerpen en onmiddellijke omgeving, dan was datin 1995 nog slechts één derde. Bovendien legde vorig jaar ééntiende van de bezoekers meer dan honderd kilometer af omvan de beurs te kunnen meeproeven. Een echt Vlaamseboekenbeurs dus, met meer vrouwelijke bezoekers (56 %)dan mannelijke (44 %). In 1980 was dat omgekeerd. Voortskwam in 1995 meer dan 74 % met de wagen naar de beurs,21 % met het openbaar vervoer en ruim 4 % te voet of met defiets. Vijftien jaar geleden kwam 49 % vooral voor fictie naarde beurs, 51 % voor non-fictie. Vorig jaar scoorde fictie meerdan 64 % en non-fictie 34 %. De ontspanningsromans bele-ven de laatste jaren hun hoogdagen, terwijl de interesse voorwetenschap fel gedaald is. Vergeleken met vijftien jaar gele-den heeft het groeiend aantal bezoekers dus ook de nodigeverschuivingen met zich meegebracht. Volgens de organisa-toren is de Boekenbeurs dan ook meer een beurs voor defamilie geworden.Boekenbeurs 1996: 27 oktober - 7 november. Programma voorscholen: zie Idee, blz. 19

JOB OF GEEN JOB,

Zolang het maar boeit…Het zal onze achttienjarigen worst wezen of een studierichtingveel of weinig kansen biedt op een job. Ze hebben ook weinigboodschap aan signalen als hun eigen schoolresultaten uit hetmiddelbaar of PMS-advies. De goede raad van thuis heeft alevenmin veel impact, want tachtig procent van de achttienja-rigen zegt dat ze zich daar niet door laten beïnvloeden. Zekiezen gewoon de studierichting die hen interesseert. Datconcludeert prof. Annie Colla van de Vlaamse EconomischeHogeschool in Brussel. Zij polste 621 achttienjarigen over hunstudiekeuze voor het hoger onderwijs, dat zijn studentenaantaloverigens sinds 1984 met drie procent per jaar ziet stijgen. Vanal wie voortstudeert, kiest 34 procent voor de universiteit, 47procent voor het hoger onderwijs van één cyclus en 19 procentvoor het hoger onderwijs van twee cycli. Het talenonderwijs ligtgoed in de markt bij meisjes. Jongens hebben een uitgesprokenvoorkeur voor economische richtingen. De algemene vervrou-welijking van het hoger onderwijs, die al enkele jaren aan degang was, is wat afgenomen. Dat is niet het geval in hettalenonderwijs, de biomedische beroepsrichtingen en het pe-dagogisch onderwijs, waar ze nog toeneemt. De sociale her-komst blijft een rol spelen in de studiekeuze. Richtingen alsarts, tandarts, apotheker, burgerlijk ingenieur en psycholoog,allemaal sociaal sterk gewaardeerde beroepen, zijn en blijvenrichtingen voor jongeren uit een hogere sociale klasse. Rech-ten, en dat mag al of niet verrassend zijn, behoort niet echt totde top. Richtingen die het momenteel relatief minder goeddoen op de arbeidsmarkt zijn onder meer theologie, filosofie enmoraal, geschiedenis, archeologie, kunst- en muziekweten-schappen, rechten en criminologie. Meer kansen op de ar-beidsmarkt bieden de richtingen kleuterleider, onderwijzer enregent, paramedische richtingen, technisch en agrarisch on-derwijs, talen, economie, sociale wetenschappen, kunstonder-wijs tweede graad en biomedische wetenschappen.

se Unie in de les. Uit hun enquêtes en diepte-interviews metleraars geschiedenis bleek dat hooguit de helft van de leerlingen(zesdejaars secundair) het thema Europa en de Europese Unieboeiend vindt. De leerkrachtenbesteden er dan ook minder daneen tiende van hun lessen aan.Toch zouden ze er meer tijd wil-len in investeren, vooral danover aspecten als de ontwikke-ling van West-Europa, de instel-lingen van de Europese Unie,toetredingen, de economische enpolitieke weerslag enz. Overigensverdient Europa volgens hen eenplaats in àlle vakken. Bijna alleleerkrachten grijpen wel voor-beelden uit de actualiteit aanom de Europese dimensie overde les uit te smeren: de zaakBosman, het verdrag van Maas-tricht, ex-Joegoslavië e.d. De helftlaat zijn leerlingen geregeld zelfdocumentatie opzoeken of eentaak maken rond Europa.BoulevardHet valt op dat de helft van deondervraagde leerkrachten de informatie die de media overEuropa verspreiden te moeilijk vinden voor hun leerlingen.Wel doen die media volgens hen genoeg moeite om er aan-dacht aan te besteden, al wordt van de televisiezenders uit-sluitend de BRTN genoemd. Van die zender gebruiken heelwat leerkrachten beeldmateriaal in de les (het televisiepro-

• Heel wat leerkrachten wetenbezoek kunnen brengen aan heof Straatsburg. Velen aarzelen egen? Wilt u wijzer worden over Evele interessante initiatieven vaGa met KLASSE mee naar het Meer info op blz. 15.• De Stichting Ryckevelde is eeterecht voor studiedagen rond een dag Europese initiatie en sspeciaal pakket voor TSO/BSO. materiaal aan, dat gratis te vewordt gestuurd. Zo schetst hethistoriek en geeft het een overzicinclusief trefwoordenlijst. Sindsmet de Landcommanderij AldOnderwijs.Stichting Ryckevelde - Ryckeveld27 20 - fax 050-37 11 01• Een overzicht van al het andeblz. 30 in Alle sluizen open.

gramma «Boulevard» staat bovenaan de populariteitspoll).Andere informatie halen de leerkrachten uit de krant (DeStandaard, Het Nieuwsblad en De Morgen worden het meest

genoemd) of uit de folders enbrochures die gratis te verkrij-gen zijn bij het Europees parle-ment zelf.De meeste leerkrachten zou-den erg blij zijn met een con-crete, beknopte video over Eu-ropa, die ze aan hun leerlin-gen kunnen tonen. Ook kant-en-klare lespakketten zoudenwelkom zijn. Niet alle leer-krachten zijn echter even ver-trouwd met de initiatieven dievoor het onderwijs worden on-dernomen. Slechts een min-derheid heeft al gehoord vanEuroscola, het Bureau voor/inBelgië, de Eurofoon (078-15 1992, voor al uw vragen naarinformatie en documentatie),Europolis, de Europese Vere-niging voor het OnderwijzendPersoneel (EVOP) of de Euro-

pean Secundary Heads Association (ESHA).R. Christis - Limburg en Europa - Een onderzoek naar de Limburgseinteresse voor de Europese Unie - Hogeschool LimburgB. Danneels & V. Grégoire - Documentatiemateriaal van de Europe-se Unie in het secundair onderwijs, een bruikbaarheidsonderzoek -Katholieke Hogeschool Mechelen

at zij met hun leerlingen een Europees Parlement in Brusselhter. Wilt u eerst uzelf overtui-roscola, Eurofoon, EVOP en de het departement Onderwijs?uropees parlement in Brussel.

vormingscentrum. U kunt erctuele Europese thema’s, voornsibilisering e.d. Er is ook eenyckevelde biedt ook didactischkrijgen is en naar de scholen«Europees ABC» de Europeset van de Europese instellingen,992 werkt de Stichting samen

n Biesen en het departement

10 - 8340 Damme - + 050-35

e Europese aanbod vindt u op

KLASSE NR.68 35

(advertentie)

(advertentie)

G

V-DAGEN IN IEPEREN DIKSMUIDE

µ Ja, ik schrijf in voor de V-Dagen in

□ Ieper én Diksmuide □ Ieper (voormiddag)□ Diksmuide (namiddag)

met …… personen.

op □ zaterdag 16/11 □ zondag 17/11

Naam:.........................................................

Adres: .........................................................

...................................................................

Tel.: ............................................................

School: ........................................................

Adres van de school: ....................................

...................................................................

V-DAGEN IN BREENDONKµ Op vertoon van dit bonnetje krijgen ik en mijn

gezinsleden gratis toegang tot het Fort vanBreendonk op 16 en 17 november 1996.

Naam:.........................................................

Adres: .........................................................

...................................................................

Tel.: ............................................................

Naam en adres van de school: ......................

...................................................................

...................................................................

...................................................................

FOTO

: JOO

DS M

USEU

M VO

OR D

EPORTA

TIE EN V

ERZET

De enige bewaarde foto vandeze duistere periode in deDossin kazerne.

De WesthoekTwee bustochten brengen u én uw familie «In

Flanders fields», een landschap dat in Wereldoor-log I met de grond werd gelijk gemaakt. De Battle-fieldtour (voormiddag) voert u vanop de IeperseGrote Markt naar Essex Farm Cemetery (met hetgedenkteken van soldaat-dichter John McCrae), deDuitse begraafplaats Langemark (de vier treurendesoldaten van Emile Krieger), het indrukwekkendeBritse militaire dodenveld Tyne Cot Cemetery, deoorlogsheuvel Hill 62 en de Menenpoort (waar nogelke dag de Last Post wordt geblazen).

De Lus rond Diksmuide (namiddag) bezoektde Duitse militaire begraafplaats van Vladslo (hetTreurende Ouderpaar van Käthe Kollwitz), de Do-dengang, het Koning Albert I- monument in Nieuw-poort, het bos van Houthulst (met o.a. de Bel-gische militaire begraafplaats), de IJzertoren (Pax-poort, Heldenhuldekruis, Vredesmuseum) en de GroteMarkt van Diksmuide.

Elke tocht duurt een tweetal uren. U kuntinschrijven voor beide toers of slechts voor éénvan beide. Ter plaatse krijgt u een informatiepak-ket met daarin (toeristische) informatie over destreek van Ieper en Diksmuide en voorbeeldenvan bestaand educatief materiaal. Vul bijgaandebon volledig in en stuur hem onmiddellijk terugnaar Dienst voor Toerisme Stad Ieper - V-Dag -Grote Markt - 8900 Ieper. Er is plaats voor ruimtweeduizend leerkrachten en hun familie, maarde plaatsen zijn niet onbeperkt. Als de vraaggroter is dan het aanbod, krijgen leerkrachten dieinschrijven voor beide toers voorrang. In de ande-re gevallen geldt de datum van poststempel. Umoet inschrijven vóór 1 november. Begin novem-ber krijgt u een brief met alle inlichtingen (dagre-geling, plaats en uur van vertrek).

Fort van BreendonkHet Fort van Breendonk werd in Wereldoorlog

II als concentratiekamp gebruikt en is NationaalGedenkteken sinds 1947. Het Fort opent op 16 en17 november zijn deuren voor de Vlaamse leer-krachten en hun gezinsleden. Op strategische plaatsen(toegangspoort, cellen, verblijfsruimten, folterka-mer, terechtstellingsplaats) krijgt u getuigenissente horen van gevangenen die hier verbleven. Inenkele ruimten vindt u informatiestands. Op 16 en17 november zullen «laatste getuigen» en ervarengidsen aanwezig zijn om al uw vragen te beant-woorden. Elke leerkracht ontvangt een educatievebrochure (14 blz.) over het fort. De toegang isgratis op vertoon van bijgaand bonnetje.

Nationaal Gedenkteken van het Fort van Breendonk -Brandstraat 57 - 2830 Willebroek - + 03-886 62 09

Kazerne DossinVorige maand is in de Kazerne Dossin het

Joods Museum voor Deportatie en Verzet geo-pend. Dit museum is gewijd aan de deportatie envolkerenmoord door de nazi’s op de joden inBelgië én het verzet hiertegen. Volgens bewaardgebleven «Transportliste» werden vanuit Meche-len tussen 1942 en 1944 25.124 joden en 351zigeuners weggevoerd met 28 treinkonvooien. Zewerden allemaal naar Auschwitz gevoerd, waar24.050 van hen «verdwenen». Het nieuwe mu-seum mikt met een eigentijdse en aangepastepedagogische aanpak vooral op de schoolgaandejeugd. Alle Vlaamse leerkrachten zijn welkomvoor een gratis kennismaking (met rondleidingin kleine groepjes; duurt ongeveer één uur) in deherfstvakantie (maandag 28 oktober tot en metvrijdag 1 november) en op zondag 17 november.Op zaterdag 16 november is het museum uiter-aard gesloten (sabbat). Wegens de beperkte ruim-te in het museum moet u vooraf telefonisch reser-veren. ■

Joods Museum voor Deportatie en Verzet - KazerneDossin - Goswin de Stassartstraat - 2800 Mechelen -+ 015-29 06 60 - fax 015-29 08 76

V-Dagenvoor

leerkrachtenrische plaatsen

Op 16 en 17 november

kunt u alsleraar op drie histogratis deelnemen aan ac-tiviteiten rond de vrede.Samen uw gezin kunt ueen geleid bezoek bren-gen aan de Westhoek (Ie-per, Diksmuide en Nieuw-

poort), het

R A T I SFort van Breendonk ende Mechelse KazerneDossin. Stille getuigen diedoor uw aanwezigheidblijven voortleven.

KLASSE NR.68 37

++INFOLIJN

Voor al uw vragenover onderwijs:

Koningsstraat 711000 Brussel

+ 02-219 18 00

ONDERWIJS IN NEDERLANDMAVO, HAVO, VAVO, kern-curricula, adviesurentabellen,symbiose-onderwijs, propae-deutische fase... kunt u nogvolgen? Bestaat er niet ergenseen leesbaar overzicht van hetonderwijs in Nederland?U vindt het antwoord op aluw vragen in Onderwijs inVlaanderen en Nederland, eennieuwe brochure van de af-deling Informatie en Documen-tatie van het departementOnderwijs. Deze brochure ver-duidelijkt het Vlaamse onder-wijssysteem voor Nederlandersen omgekeerd het Nederland-se systeem voor geïnteresseer-de Vlamingen. Niet alleen wordthet Nederlandse systeem glas-helder, maar bovendien krijgtu er een pak informatie bo-venop over studeren in Ne-derland, studiekosten, studie-financiering, gelijkwaardigheidvan studiebewijzen, lesgevenin Nederland enz.De brochure kost 125 fr., ver-zending inbegrepen. U kuntze enkel bestellen door over-schrijving van dit bedrag oprekeningnr. 091-2203006-68van ministerie Vlaamse Gemeen-schap - Onderwijs - Verkoop Pu-blicaties - 1010 Brussel, metvermelding van het referen-tienummer 187.1.Inl.: cel Publicaties - Koningsstraat71 - 1000 Brussel - + 02-219 9436 - fax 02-219 77 73

38 KLASSE NR.68

GEEN ZESDE KLASMag een leerling zijn zesdeklas lager onderwijs overslaanen meteen naar het secun-dair oversteken? Heeft ditgevolgen voor zijn latereschoolloopbaan?Nergens in de wetboeken staatdat een leerling zes jaar op delagere-schoolbanken moet zit-ten. Wél mag die leerling ermaximum acht (gewoon ba-sisonderwijs) of negen jaar (bui-tengewoon basisonderwijs) door-brengen. De directie, al dan nietmet advies van klassenraad enPMS kan onderweg rustig be-slissen dat een knappe leerlingeen jaar mag overslaan en zobijvoorbeeld van de derde naarde vijfde klas wipt. Op het ein-de van de lagere school krijgende geslaagden een getuigschriftlager onderwijs. In het basis-onderwijs bestaan immers geendiploma’s.Een leerling kan ook de zesdeklas overslaan, maar krijgt dangéén getuigschrift. Zo eenvou-dig is deze overgang trouwensniet voor de leerling. De leer-plannen en de scholen heb-ben voor het zesde leerjaar zo’nuitgebreide vormingstaak dathet overslaan van het zesdeleerjaar zelden verantwoord isén bovendien gevaarlijk voorwelbevinden en positief zelf-beeld van de leerling.Waar het toch verantwoord is,hoeft het ontbreken van hetgetuigschrift basisonderwijs geenreden tot paniek te zijn. Trou-wens, als de leerling het eerstejaar secundair onderwijs metvrucht afrondt, krijgt hij met-een ook het getuigschrift lageronderwijs..Voor inlichtingen: Inspectie Basis-onderwijs - Koningsstraat 138 -1000 Brussel - + 02-211 45 15

VERPLICHTEINHAALLESSENSommige secundaire scholenverwijzen leerlingen naar«externe begeleiding», zijn-de betaalde inhaallessen oflessen door repetitiebureaus.

Is dit toegelaten? Als de oudersdit niet willen, heeft dat daneen invloed op de einddeli-beraties?Een school mag haar leerlin-gen inhaallessen aanbevelen.Die zijn echter facultatief enals de ouders niet op de verwij-zing van de school ingaan, kandit nooit een negatief elementzijn bij de einddeliberatie. An-derzijds heeft de overheid descholen de mogelijkheid gege-ven om zelf die inhaallessenaan te bieden. Binnen het pakketuren-leraar kan de school «urendie geen lesuren zijn» (dus ookinhaallessen) organiseren vanhet eerste jaar van de eerstegraad tot en met het eerstejaar van de derde graad. Dézeinhaallessen zijn een verleng-stuk van het leerprogrammaen zijn dus uiteraard gratis.In uitzonderlijke gevallen kun-nen die inhaallessen verplichtzijn. Bijvoorbeeld als een leer-ling op een hoger leerjaarni-veau in een bepaalde studie-richting stapt en via inhaalles-sen de basisleerstof van de on-derliggende leerjaren moet ver-werken. Deze regeling moetechter uitdrukkelijk in het school-reglement opgenomen zijn,zodat ouders en leerlingen erreeds bij de inschrijving vanop de hoogte zijn.Een apart geval vormen leer-krachten die privaatlessengeven. Ook dit is perfect toege-laten. Wél valt de leerkrachtonder de cumulatiereglemen-tering als hij voor deze pri-vaatlessen een vergoedingvraagt. Daarenboven zal hijvoor deze leerlingen niet meeraan de beslissingen van de klas-senraad mogen deelnemen.Vlaams Parlement - Vragen enAntwoorden - Vraag nr. 122 van2 april 1996

PALLIATIEF VERLOFKan ik een loopbaanonder-breking aanvragen om pal-liatieve zorg te verstrekken?Hoe lang mag die onderbre-king duren?

Vastbenoemde leerkrachtenkunnen inderdaad een loop-baanonderbreking om pallia-tieve zorg te verstrekken aan-vragen bij hun inrichtendemacht. Volgens de huidige re-glementering beslist die of deloopbaanonderbreking wordttoegekend (er is echter besluitin aantocht dat deze loopbaan-onderbreking tot een rechtmaakt). Een attest van de be-handelend geneesheer bewijstdat de patiënt palliatieve zorgnodig heeft, zonder de identi-teit van de patiënt vrij te ge-ven. De loopbaanonderbrekingduurt één maand en is een-malig verlengbaar met éénmaand. U kunt dus maximumtwee attesten indienen voor depalliatieve verzorging van een-zelfde persoon. Deze periodewordt niet afgetrokken van de72 maanden loopbaanonder-breking die u tijdens uw heleloopbaan kunt nemen.departement Onderwijs - admini-stratie Ondersteuning - afdelingCoördinatie Beleidsuitvoering On-derwijsniveaus - RAC Arcadenge-bouw - 3de verdieping - 1010Brussel - + 02-210 63 16 - fax 02-210 51 77

DE VERIFICATEURDe inspecteurs kennen we,maar de verificateurs... Watis eigenlijk hun opdracht alsze onze school komen be-zoeken?Heel simpel gesteld: de over-heid financiert de scholen. Deverificateurs controleren alleswat hiermee administratiefverband houdt. In de praktijkhebben de verificateurs heelwat niet-pedagogische opdrach-ten te vervullen. Een (niet vol-ledig) overzicht. Verificateurscontroleren de naleving vande toelatings- en overgangs-voorwaarden van de leerlin-gen; de regelmatige aanwezig-heid in de lessen; de aanwen-ding van de werkingstoelagen;de internaten; de projectenonderwijsvoorrang; de vorigediensten in het onderwijs m.b.t.wedden/weddetoelagen en pen-sioenen; de werkelijke afstandtussen onderwijsinstellingen (ra-tionalisatie- en programma-tienormen); het aantal regle-mentaire leerlingen op de vast-gestelde tellingsdata enz. Daar-naast werken de verificateurssamen met de inspectie voorbijvoorbeeld de controle op deoptimale aanwending van deschooltijd en ook bij school-doorlichtingen.Vlaams Parlement - Vragen enAntwoorden - Vraag nr. 186 van6 juni 1996

(advertentie)

Afgiftekan

toor 8500 Kortrijk 1

Min

isterie van d

e Vlaam

se Gem

eensch

apD

epartem

ent O

nd

erwijs - R

edactiesecretariaat K

LA

SSEK

onin

gsstraat 138 - 1000 Bru

ssel

TIJD

SCH

RIF

Tversch

ijnt m

aand

elijks(beh

alve in ju

li en au

gustu

s)

België – B

elgique

PB

8500 KO

RT

RIJK

1

4281

VER VAN UW DEURWe zijn net terug uit één van de armste landen ter wereld:Burkina Faso. Ver van uw deur en van de onze. We waren er tegast in honderden hutten. Scholen ook (nu ja, meestal nietmeer dan vier palen en een dak). Armoede alom. Scholings-graad amper tien procent. Maar overal stralende gezichten eneen onbeschrijfelijke wil om te kénnen, te lézen en vooruit tekomen.Hoe uitzichtloos de situatie dikwijls ook is. We brachten ervanuit Vlaanderen vooral een boodschap van solidariteit. Wekregen veel warmte terug (van de natuur alléén al meer dan 45graden).U leest het verhaal op p. 4-7 van deze KLASSE. De mensenginds vrágen geen geld. Maar ze kunnen het wel bijzondergoed gebruiken. Vandaar toch deze warme oproep.Zoveel is er niet nodig om te leren lezen, schrijven en rekenen:een woordenlijst, een rekenboek, een schrift, een balpen en eenlei. In Burkina Faso kost dat 640 CFA, zo’n 40 Belgische frank.De meeste mensen kunnen dat niet betalen. Als u 200 frankstort, kunnen er meteen vijf leerlingen aan de slag. Men-sen die wel willen, maar voorlopig niet kunnen. Wij staan erborg voor dat het geld zonder omwegen rechtstreeks naarde mensen ter plaatse gaat. Misschien krijgt u uw collega’sof leerlingen wel zover om ook mee te doen. Iedereenkrijgt alvast regelmatig informatie over wat er gindsmet zijn geld gebeurt.Stort uw steun (200 fr. is al heel goed, 1000 fr.is nog beter) op rek. 000-0183354-24van Mensenbroeders met de uit-drukkelijke vermeldingKLASSE - TIN TUA -MUNDIALE VOR-MING.