Maandblad voor Onderwijs in Vlaanderen

Nr.58 • Oktober 1995

Gevallenover deverzekering

Gevallenover deverzekering

(advertentie)

KLASSE NR.58 3

Wapens op school. p. 28-29.

Zijn leerkrachten altijdverantwoordelijk voor hunleerlingen? VIZIER p. 4-11.

Leerlingen over hun leraars.p. 32-33.

IN DIT NUMMER

4-11Extra verzekerd?

«Mag ik nog een leerling de klas uit sturen? En wat als hem ietsoverkomt?» Dat vragen veel leerkrachten zich af. Steeds meerouders proberen bij ongevallen de leerkracht verantwoordelijk testellen. Veel leerkrachten nemen dan ook een bijkomende verze-kering. Is dat weggegooid geld?

15-16Kunst met KLASSE

Eén van de mooiste musea van ons land zet de deuren wagenwijdopen voor leerkrachten die willen kennis maken met de indruk-

wekkende kunstverzameling. 2000 lezers krijgen een persoonlijke uitnodiging. Geen koud kunstje.

28-29Slachtoffer: leraar

Eén op de drie leerkrachten werd recent slachtoffer van crimina-liteit of afwijkend gedrag van leerlingen: diefstallen, bedreigin-gen, inbraak, vandalisme, storend gedrag, hijgtelefoons of peste-rijen. Vooral mannen, zo blijkt.

30-31Armen in de klas

Eén leerling op de zeven komt uit een gezin met financiëlemoeilijkheden, ook al merkt u daar op het eerste gezicht mis-schien weinig van. Toch legt dat vaak een zware hypotheek op de toekomst van die leerlingen.

32-33De rollen omgekeerd

Duizend leerlingen kregen de kans hun leerkrachten te beoorde-len. Hoe tevreden ze over hen zijn en welke vakleerkrachten in debovenste lade liggen, leest u in de resultaten van de enquête. Zietu de leraars lichamelijke opvoeding al lachen?

34-35Bang om dik te worden

Steeds meer jonge meisjes raken verslaafd aan mager-zijn. Ano-rexie zorgt er soms voor dat ze plots veel harder gaan studeren.Het is maar één van de signalen van een dramatische ziekte vandeze tijd. Magerzucht en onderwijs

En ook…

• JOURNAAL. Ja, het schooljaar is volopaan de gang. p. 12-13.

• BELEID. Weten wat de leraars doen.p. 14.

• IDEE. Het topje van de ijsberg activi-teiten voor leerlingen en leerkrachten.p. 17-23.

• ZEKER LEZEN, ZEKER ZIEN, ZEKER DOEN.Ja, er zijn nog zekerheden in hetleven. p. 24-26.

• SIGNAAL. Van burn-out en bibliothe-ken tot efficiënte klasseraden. VanNederland tot China. p. 36-37.

• INFOLIJN. Hoofddoeken op school. Leer-lingen samenzetten. Familiaal verlof.U vraagt het maar. p. 38.

DE LEPELWe hebben de voorbije weken enke-le duizenden proefexemplaren vanKLASSE verstuurd naar de pedagogi-sche hogescholen. Heel wat instel-lingen die toekomstige leerkrachtenopleiden, hebben de voorbije jarenvoor hun studenten al een groeps-abonnement op dit blad genomen.Ze gebruiken KLASSE regelmatig inde lessen en vinden er veel bruikbaretoepassingen in voor hun studen-ten. «Daarmee sturen we hen regel-matig het onderwijsveld in», schrijfteen docent, «ze moeten zoveel mo-gelijk zelf ontdekken». En hij voegt ereen leuke bedenking over onderwijsaan toe: «Wie altijd alles gewoon-weg ingelepeld krijgt, leert uiteinde-lijk niet meer dan de vorm van delepel». Misschien ligt daarin wel hetverschil tussen een goede leraar eneen lepelaar.

Maandblad voor Onderwijsin VlaanderenUitgegeven door het Ministerievan de Vlaamse GemeenschapDepartement Onderwijs

Nr.58 • Oktober 1995

HoofdredacteurLeo BormansProduktcoördinatorDiana De CaluwéRedactiePatrick De BusscherGaby De MoorJan T’SasSecretariaatAnny Lecocq

KLASSE wordt gemaakt door eenautonome redactie.Foto’s: Luc DaelemansCartoons: CampPrepress: Artefact

Verantwoordelijke uitgeverGeorges Monard

Abonnement (10x per jaar): 600 fr.Gunsttarief (studenten, enz.): 300 fr.Alle Vlaamse leerkrachten, PMS-medewerkers enz. (van elk net en vanelk niveau) krijgen KLASSE gratis.Adreswijzigingen uitsluitend regelen viade eigen schooladministratie.

KLASSE, Koningsstraat 138, 1000 BrusselTel. redactie 02-211 46 60Tel. coördinatie 02-211 46 58Tel. abonnementen 02-211 46 62Tel. publiciteit 02-211 46 58Telefax 02-211 46 61

KPT

PO

WER

PH

OTO

SPE

OPL

E O

F TH

E W

ORL

D

HU

LTON D

EUTSC

H

V I Z I E R

4 KLASSE NR.58

Voor een appelVoor een appel

KLASSE NR.58 5

Steeds meer Vlaamse leerkrachten sluiten een bijkomende individuele aansprakelijkheidsverzeke-ring af, kwestie van zeker te spelen als er op school iets misloopt waarvoor zij met de vingerworden gewezen. Vooral scheikundeleraars en leraars lichamelijke opvoeding blijken dat te doen.Het moet u inderdaad maar overkomen dat leerlingen onder uw toezicht gewond geraken,

en een eimateriaal vernielen of de boel in delucht laten vliegen... Of stel dat u omeen of andere reden niét op post wastoen die stoel door het raam werdgekeild, wat dan? Een individuele ver-

zekering, u hebt ze voor een appel en een ei. Maar hebt u ze echt nodig? Op een na zijn alleverzekeringsmaatschappijen formeel: Nee! Als de school een goede, ruime polis heeft, iseen individuele aanvullende verzekering overbodig.

Lichamelijk letselIn de regel hebben de meeste scholen een ongevallenverzekering, een aansprakelijk-heidsverzekering en een rechtsbijstandsverzekering. De ongevallenverzekering isverre van een overbodige luxe. Het aantal ongevalsaangiften van leerlingen (alleniveaus) ligt namelijk bijzonder hoog: meer dan 100.000 per jaar en dit aantal neemtnog toe. Volgens Alex Moreels, onderdirecteur van Winterthur, past deze stijging ineen maatschappelijke tendens, want het aantal aangiften gaat in het algemeenomhoog. 90 % van de aangiften slaat op lichamelijk letsel en jongens zijn vakerhet slachtoffer van een schoolongeval dan meisjes.Als blijkt dat een bepaald type ongeluk in een bepaalde school erg vaakvoorkomt, kan de maatschappij de schoolpolis aanpassen of de premie verho-gen. Dat gebeurt sowieso wel eens, want de voortdurend evoluerende medischetechnologie krijgt een steeds hoger prijskaartje en rechters spreken de laatstejaren hogere vergoedingen uit.

Gebrekkige opvoedingAls na een klacht de rechtbank een uitspraak moet doen over een schadege-val op school, gaat het in de eerste plaats om een vergoedingskwestie: wieaansprakelijk is, diens verzekering betaalt. Het schrikbeeld van de-leer-kracht-voor-het-tribunaal ligt dus ver van ons.FRANÇOIS DE CLIPPELE (Beroepsvereniging der Verzekeringsondernemingen):«Het is natuurlijk wel zo dat ouders- en dat is een algemeen maat-schappelijk fenomeen - betergeïnformeerd zijn dan vroe-ger, mondiger zijn en vlug-ger op zoek gaan naar eenzondebok. Al te vaak wil-len zij de school aanspra-kelijk stellen voor wat hunkind overkomen is of mis-peuterd heeft. Bij een aan-sprakelijkheidsverzekeringvalt trouwens een hogerevergoeding te rapen dan bij een ongevallenverzekering. Sinds1989 is er echter een belangrijke verandering gekomen in derechtspraak. De rechter kan nu ook de ouders aansprakelijkstellen voor wat hun kinderen aanrichten in de school en dit opgrond van een gebrekkige opvoeding.»Wie met de school een appeltje wil schillen, moet dus eerstgoed in eigen fruitmand kijken. ■

en een ei

6 KLASSE NR.58

Dit zijn maar enkele voorbeelden van de veleongevallen die jaarlijks op school gebeuren. Het isdan ook logisch dat elke school zichzelf, haarpersoneel en haar leerlingen degelijk verzekert.FRANÇOIS DE CLIPPELE (Beroepsvereniging der Ver-zekeringsondernemingen): «Er is geen volledigeverzekeringsplicht voor de scholen. Objectieve aan-sprakelijkheid in geval van brand en ontploffingmoet wettelijk gezien voor alle scholen in eenpolis. In de regel zullen technische en beroeps-scholen automatisch ook wel een uitgebreide on-gevallenverzekering nemen. Behalve een ongeval-lenverzekering hebben bijna alle scholen ook eenburgerlijke aansprakelijkheidsverzekering. Hetmerendeel heeft bovendien een verzekering voorrechtsbijstand. Meestal hebben de scholen duseen gecombineerde polis, die er in de eerste plaatsop gericht is het eigen vermogen, de aansprake-lijkheid van het eigen personeel en de lichamelij-ke ongevallen van de leerlingen te beschermen.»

PretparkHoe moet dit personeel zich dan gedragen?

Juridisch komt het erop neer dat de leerkracht,studiemeester, enz. moet optreden als een goedeleerkracht. Dat wil zeggen dat hij zich tegelijk alseen goede huisvader moet gedragen én rekeningmoet houden met zaken die typisch zijn voor hetonderwijsgebeuren. Dit geldt in de school, maarhet geldt zeker tijdens buitenschoolse activitei-ten. Als u uw leerlingen op het einde van hetschooljaar meeneemt naar een pretpark, moet uvooraf goed uitmaken of zij daar oud genoeg voorzijn. 10-jarigen laat men niet zomaar los in eenpretpark, met 16-jarigen ligt dat al anders. En dannog hangt het van de klas af. Eenmaal ter plaatsekunt u onmogelijk achter elke leerling aanhollen.U kunt hooguit een beetje de ronde doen. Als udan een van uw leerlingen over een hoge afslui-ting met prikkeldraad ziet klauteren, is het wel uwplicht te reageren en de leerling erop te wijzen dater genoeg andere attracties zijn.

GlasschervenMaar zelfs met de grootste liefde kunt u soms

niet voorkomen dat een leerling uw goede raad ofverbod in de wind slaat en iets uithaalt waar hij zelfhet slachtoffer van wordt. Dat ondervond de on-derwijzer die te laat zag dat een jongen van tien inde eetzaal een glazen fles bovenhaalde, die hij vanthuis had meegenomen. Hij sloeg ze kapot op detafel en verwondde zich aan de glasscherven. Endan zit de leerkracht wel even met de gebakkenperen. «Is dit nu mijn schuld?» denkt hij, «Ben ikaansprakelijk? Moet ik de medische kosten beta-len?» En inderdaad, de kans bestaat dat hij aan-sprakelijk wordt gesteld, maar dat heeft enkel enalleen belang om te bepalen welke verzekering dekosten betaalt. De kosten zijn dus niet voor deleerkracht, daarvoor dient de verzekering. Tenzijde leerkracht een zware fout heeft gemaakt.

Want natuurlijk moet iedereen weten wat hijdoet. Zo weten leraars lichamelijke opvoeding heelgoed dat bepaalde oefeningen niet geschikt zijnvoor alle leeftijdscategorieën. Maar stel dat de leer-kracht muziek aan enkele 10-jarigen de opdrachtgeeft een vleugelpiano te verhuizen en het looptmis... In dit geval zou de rechter wel eens kunnenoordelen dat hij een zogenaamde zware persoonlij-ke fout heeft gemaakt. En als er nu één ding op geenenkele manier te verzekeren is, dan is het wel eenzware persoonlijke fout.

Zware foutFRANÇOIS DE CLIPPELE (BVVO): «De meeste school-polissen bevatten een opsomming van zware per-soonlijke fouten die de maatschappij onder geenenkele voorwaarde verzekert. Ik denk aan eenrechtstreekse daad (een leerling slaan), een nalatig-heid (een leerling alleen achterlaten tijdens eenschooluitstap) of een onvoorzichtigheid (kleuterslaten spelen op een verlaten bouwwerf). In gevalvan een zware persoonlijke fout kan de verzekeringweigeren schadevergoeding uit te betalen, maarwat zo’n fout inhoudt, moét duidelijk omschrevenworden in de polis. En nogmaals, een zware per-soonlijke fout is niet verzekerbaar, ook niet via eenaanvullende individuele verzekering. De aanspra-kelijke leerkracht moet in dat geval de schade zelfvergoeden.

Dit brengt ons trouwens bij een belangrijk punt:niet alle schoolpolissen zijn even ruim. Sommigebevatten een lange lijst van zaken die niet verze-kerd worden, terwijl andere nauwelijks uitzonde-ringen maken. Ik adviseer elke leerkracht na tegaan of er in zijn schoolpolis veel zaken wordenuitgesloten waar hij rechtstreeks mee te makenheeft. Stel in het meest extreme geval dat eenschoolpolis alle schadevergoedingen uitsluit bijsportongevallen op school. U begrijpt dat de leraarlichamelijke opvoeding zich dan niet op zijn ge-mak zal voelen. Hij legt de leerlingen immersoefeningen op en kan dus aansprakelijk zijn voorde gevolgen. Enkel in gevallen als deze kan eenindividuele aanvullende verzekering nut hebben,ten minste als die wel degelijk de zaken dekt die deschoolpolis uitsluit, anders heeft het geen enkelezin.»

Maar wat de polis ook stelt, het is uitsluitend derechter die beslist of de leerkracht een zware per-soonlijke fout heeft begaan of niet. En laat het eengeruststelling zijn: uitspraken van die aard zijn dungezaaid. De aansprakelijkheidsverzekering is im-

Begin september verdronkal een leerling op school.En vorige winter kwamde kleine Dimitri in eenbeek terecht ach-ter zijn school inHasselt. Het jongetje werdzwaar onderkoeld naar

het zieken-huis over-gebrachten raakte in coma. Deouders dienden klacht integen de school wegensonopzettelijke slagen en ver-wondingen door nalatig-heid met een blijvende han-dicap tot gevolg. Het par-ket opende een onder-zoek. Volgens de oudersontbrak er een afsluiting,volgens de directeur wasalles afgesloten. Het ge-recht moet uitmaken wiegelijk heeft... en wie be-taalt.

Met de

gebakken peren

KLASSE NR.58 7

mers precies bedoeld om zogenaamde stommiteitenop te vangen, ook ernstige.

Buiten!Een drugverslaafde leerling vraagt aan de stu-

diemeester een pijnstiller, krijgt die en klapt inelkaar. Niemand wist van zijn verslaving. Is hiersprake van een zware persoonlijke fout? Het ge-beurt toch vaak genoeg dat een leerling zich nietgoed voelt en om een pilletje vraagt. Moet u dat inde toekomst maar best weigeren? Nee, net zoals inhet voorbeeld van het pretpark telt hier de regel vande goede leraar: het is geen fout als u een leerlingeen aspirientje geeft, maar denk twee keer na als hetom sterke(re) geneesmiddelen gaat. Ideaal is dathet schoolsecretariaat alle informatie krijgt over degezondheidstoestand van de leerlingen, maar hierspeelt dan weer het element privacy mee.

U stuurt een leerling naar het secretariaat omeen stapel papieren op te halen. De leerling valt vande trap en breekt een been. Een banale situatie diezoveel leerkrachten zouden kunnen meemaken. Isde rekening voor u? Nee. De ongevallenverzeke-ring van de school dekt zo’n ongeluk volgensbepaalde vergoedingsregels, bijvoorbeeld met eenforfaitair bedrag. Als er sprake is van een fout vande school betaalt haar aansprakelijkheidsverzeke-ring, die de schade integraal vergoedt.

Mag u leerlingen dan zomaar om wat voor redendan ook de klas uit sturen? Dat niet, natuurlijk. Veelhangt af van de situatie: als u een lastige leerling uitde klas verwijdert in een gesloten school, is er weinigkans dat die leerling buiten de schoolmuren in eenongeval zal verwikkeld geraken. In een open schoolechter, waar men ongehinderd in en uit loopt, is hetoppassen geblazen. Een rechter zou het u als eenzware persoonlijke fout kunnen aanwrijven mochtde leerling de straat op rennen en er verongelukken.Dat kan ook het geval zijn als u een kleuter zomaarwandelen stuurt. Maar ook als er geen sprake is vaneen zware fout zullen ouders misschien proberenhet ongeval in de aansprakelijkheidssfeer te duwen,dan krijgen ze namelijk een hogere vergoeding. Tot1989 maakten zij trouwens veel kans om hun slagthuis te halen, maar in dat jaar bewees een vonnisvan het hof van cassatie dat ook de ouders aanspra-kelijk kunnen zijn.

SchaarDe kleuterjuf heeft een aantal lege melkdozen

klaargezet voor een knutselopdracht in de derdekleuterklas. Bij de dozen ligt een schaar. Een van dekleuters neemt de schaar en voor de juf het kanverhinderen, steekt het kereltje er een vriendinnetjemee in het oog. De ouders van het slachtoffer dienenklacht in tegen de school. De ouders van het anderekind wijzen de kleuterjuf aan als aansprakelijke. Derechter oordeelt in eerste instantie dat de kleuterjufinderdaad aansprakelijk is. De schoolverzekeringmoet betalen. In beroep valt echter een ander ver-dict: een kind van een derde kleuterklas moet wetendat een schaar een gevaarlijk voorwerp is, waarmeeje voorzichtig moet omspringen, laat staan iemandin de ogen prikken. De ouders hadden hun kind dital lang moeten inprenten. Een geval van gebrek aangoede opvoeding dus en de aansprakelijkheid wordtvan de school afgewenteld. Aansprakelijkheid is dus- om het met de juiste juridische term te zeggen -cumulatief: het is niet omdat ouders hun kind omkwart over acht afzetten aan de school, dat zij niet

meer aansprakelijk zijn voor wat zoon- of dochter-lief daar binnen uitspookt. Samengevat kan de rech-ter de ouders volledig of gedeeltelijk aansprakelijkstellen als hun kind een zware fout begaat, ongeachtde mate van toezicht door een leerkracht of studie-meester.

Een leerkracht moet

meer zijn dan een

goede huisvader

LoterijEen donderdag in januari. Veel zieke

leerkrachten vandaag en dus besluit dedirectie voor het laatste lesuur van de dagniet in een vervanging te voorzien. Deleerlingen die geen les meer hebben, mo-gen een uur vroeger naar huis. Arne rijdtmet zijn fiets naar huis, maar wordt onderweg aange-reden. Hij is licht gewond. Voor de verzekeringsmaat-schappij is het afwijkende tijdstip geen punt. Ook alseen leerling nablijft en achteraf verongelukt, zal deverzekeraar betalen. Ten minste als er lichamelijkeschade is, want materiële schade wordt nooit vergoed.Voor de afwijking van het gewone lesuur moet dedirectie wel haar toestemming hebben gegeven en ermoet een schriftelijk bewijs zijn (nota in de school-agenda). In het vrij onderwijs moet de mogelijkheidom van de normale lestijden af te wijken voor het beginvan het schooljaar schriftelijk worden aangevraagd bijde Guimardstraat en er moet melding van wordengemaakt in het schoolreglement.

Ook nu nog sturen sommige scholen hun leerlin-gen er jaarlijks op uit om loterijbriefjes aan de man tebrengen. En het is niet de eerste ouder die zichafvraagt hoe het verder moet als zijn kind tijdens deverkoop betrokken raakt in een verkeersongeval. Deouders kunnen gerust zijn. De schoolongevallenver-zekering dekt de schade, ten minste als de loterij-activiteit vooraf wettelijk is aangevraagd door deschool. Vooral als u speciale activiteiten organiseert(b.v. een kermis, een tombola, een recordpoging,een dagje speleologie,...) is het geen overbodige luxena te gaan of alles en iedereen voldoende verzekerdis.

165 fr. per leraar«Wat betaalt de school dan gemiddeld voor een

polis?» vraagt ons een lezer uit Hemiksem. Hieropantwoorden is zoiets als appelen met peren vergelij-ken. De aansprakelijkheids- en rechtsbijstandsver-zekering zijn voor de meeste scholen namelijk welidentiek, maar in de ongevallenverzekeringen tref-fen we grote verschillen aan. En dat heeft gevolgenvoor de tarieven, want de ongevallenverzekeringomvat 3/4 van de totale premie. Maar goed, het ligtvoor de hand dat technische en beroepsscholen veelmeer moeten betalen dan ASO-scholen en dat kleinescholen minder geld kwijt zijn dan grote scholen. Erzijn ook verschillen tussen basisonderwijs en secun-dair onderwijs. Verder wordt de premie mee bepaalddoor de inrichtende macht, door lokale factoren (ligtde school in een drukke buurt waar veel verkeers-ongelukken kunnen gebeuren?) en door diverse inde polis vastgelegde toelagen (b.v. de uitkering bijhet overlijden van een leerling). De ABB geeft alsgemiddeld bedrag 28.500 fr. per jaar op, RoyaleBelge spreekt van 167 fr. per leerling (waarvan 12 fr.voor burgerlijke aansprakelijkheid) en 165 fr. perleraar. Het moet duidelijk zijn datdeze cijfers geen waardemeters zijn,maar al bij al is de verzekeringskostvoor de scholen toch geen al te zureappel om door te bijten. ■

8 KLASSE NR.58

Waartegen bent u zoal verzekerd? Tegen onge-vallen. Een voorbeeld: u begeeft zich naar school,naar uw klaslokaal, naar de schoolbibliotheek, naareen stageplaats, naar het vertrekpunt voor uw dag-uitstap, enz. Onderweg doet u een domme val waar-door u uw sleutelbeen breekt. Uw dag is alvastbedorven, maar de arbeidsongevallenwetgeving be-paalt dat u vergoed moet worden. Dat geldt vooriedereen die tewerkgesteld is in de openbare sector.

Het laatste decennium isde leesbaarheid van ver-zekeringspolissen al veelverbeterd, maar nog vaakzijn het voor de leek har-

Hardenoten

de notenom te kra-ken. Hetfeit dat leer-krachten zichaanvullend ver-zekeren, bete-kent misschien dat zij on-voldoende vertrouwenhebben in de schoolpo-lis, maar ook misverstan-den, straffe verhalen, fou-tieve interpretaties of hetgebrek aan informatieromen hun bankrekeningaf. Toch is het voor deleraar belangrijk te we-ten wat de schoolpolisprecies inhoudt. Hier al-vast een notenkraker voorde hardste schalen.

Die vergoeding is tenlaste van wie uw loonuitbetaalt. In het on-derwijs is dat dus meest-al de staat. Voorwaar-

de is wel dat u de verplaatsing uitsluitend maakte inde strikte functie van uw job. Let wel, lichamelijkeschade wordt vergoed, maar stoffelijke schade niet.Ongevallen tijdens opdrachten of activiteiten buitende normale schooluren zijn ook verzekerd, maardan is een schriftelijke getuigenis vereist van bij-voorbeeld de schooldirectie (die u na het ongevalcontacteert als onrechtstreekse getuige) of van eenbuur of toevallige voorbijganger (rechtstreekse ge-tuige). Voor buitenschoolse activiteiten geldt ookdat de directie ze moet hebben goedgekeurd: schrif-telijk, mondeling of desnoods stilzwijgend.

BalWaartegen bent u nog meer verzekerd? Tegen de

financiële gevolgen van de algemene burgerlijke aan-sprakelijkheid. Het is gebruikelijk dat het schoolbe-stuur een verzekeringspolis afsluit die de burgerlijkeaansprakelijkheid dekt van het schoolbestuur, hetinrichtingshoofd, de personeelsleden en de leerlin-gen. Deze verzekering geldt dus voor dingen die uzelf (verkeerd) doet. Om u burgerlijk aansprakelijkte stellen, moet het slachtoffer dan bewijzen dat ueen persoonlijke fout hebt begaan waardoor hijschade heeft geleden. Dat kan bijvoorbeeld het geval

zijn als u de deur van de klas nogal hard dichtslaatterwijl er net nog een leerling binnenkomt, met allegevolgen van dien. Voor zoiets bent u dus verzekerd.Als u echter een leerling slaat, of hem een drukkestraat op stuurt om een bal op te halen, enz. dan kande rechter oordelen dat u een zware persoonlijke fouthebt begaan. En zoals eerder gezegd, tegen zwarefouten kunt u zich nergens verzekeren.

En waartegen bent u nóg verzekerd? U bentverzekerd in geval van specifieke burgerlijke aanspra-kelijkheid voor het onderwijspersoneel. Deze aanspra-kelijkheid geldt niet voor uzelf, maar voor wat eenleerling onder uw toezicht uitspookt. De wet zegtzelfs dat u altijd aansprakelijk bent voor wat leerlin-gen onder uw toezicht doen, tenzij u het tegendeelkunt bewijzen. Laten we dit nader bekijken aan dehand van een eenvoudig scenario.

PortefeuilleTijdens de speeltijd verwondt een leerling een

andere leerling door hem een steen naar het hoofd tewerpen, terwijl u toezicht moest houden. Uw schoolheeft zowel een ongevallen- als een aansprakelijk-heidsverzekering.Eerste mogelijkheid. U was niet aanwezig op despeelplaats, maar u was wel aanwezig in de schoolzonder dat iemand anders uw bewakingsopdrachtmoest overnemen. De kans is groot dat u aansprake-lijk wordt gesteld. Als de ouders van het slachtofferklacht hebben ingediend, doet de rechter dit, anderswordt dit afgehandeld via een regeling onder verze-keringsmaatschappijen. De kosten worden gedra-gen door de schoolverzekering. Uw portefeuille blijftdicht. Afhankelijk van de reden van uw afwezigheidgeeft uw directie u al dan niet een uitbrander.Tweede mogelijkheid. U kunt bewijzen dat u op hetbewuste moment effectief toezicht hield en dat u hetgebeuren niet kon beletten. Als de ouders klachthebben neergelegd, beslist de rechter, anders rege-len de verzekeringsmaatschappijen het onder el-kaar. In beide gevallen wordt nagegaan hoe u preciesuw bewakingsopdracht hebt uitgevoerd. Als u tochaansprakelijk wordt gesteld, betaalt de aansprake-lijkheidsverzekering van de school het gelag. Uwportefeuille blijft dicht. U kunt het verdict enkelbetreuren.Wordt u niet aansprakelijk gesteld, danbetaalt de aansprakelijkheidsverzekering van de schoolniets en u evenmin. U hebt de voldoening uw taakcorrect te hebben uitgeoefend. Het slachtoffer wordt

KPT

PO

WER

PH

OTO

S

KLASSE NR.58 9

vergoed via de ongevallenverzekering van de schoolof in bepaalde gevallen door de (familiale) verzeke-ring van de dader. De kans dat de dader zelf voor dekosten moet opdraaien, is dus niet zo groot. Debedragen die een ongevallenverzekering uitkeert,zijn vooraf vastgestelde bedragen (zoveel voor eengebroken been, zoveel voor een oogletsel, e.d.) of eris een algemeen forfaitair bedrag voor alles.Derde mogelijkheid. U stond tijdens het toezicht dekrant te lezen, of u was zichtbaar dronken... of uweigerde gewoon dit toezicht uit te oefenen. Als uaansprakelijk wordt gesteld, en het is vrij waar-schijnlijk dat de rechter er zo over oordeelt, dekt deschoolverzekering de kosten. Als de rechtbank erniet bij betrokken hoeft te worden, regelen de verze-keringsmaatschappijen de zaak onder elkaar. Uwportefeuille blijft dicht en uw krant of tapkraan in detoekomst best ook.Vierde mogelijkheid. U hebt de leerling er zelf toeaangespoord met stenen te gooien («Ik wed dat jijdeze steen niet over die boom kan gooien!»), maardoor een slechte worp raakt een medeleerling ge-wond. Aangezien er geen intentie was om te verwon-den, wordt de vergoeding geregeld via de aansprake-lijkheidsverzekering voor het schoolbestuur. Hetschoolbestuur staat immers in voor de goede organi-satie van het toezicht. Als het schoolbestuur van eenleerkracht weet dat hij een taak als toezicht houdenniet naar behoren vervult, maar dit feit negeert, kanhet zelf aansprakelijk worden gesteld als het mis-loopt. Zeker is dat echter niet. Hoe dan ook, weerblijft uw portefeuille dicht.

Bij al deze mogelijkheden wordt de leerling die desteen heeft geworpen burgerlijk aansprakelijk ge-steld. Pas dan kan namelijk de specifieke burgerlijkeaansprakelijkheid van de leerkracht worden inge-roepen. U wordt dan al dan niet aansprakelijk ge-steld of de aansprakelijkheid wordt gedeeld. Volle-digheidshalve nog dit: als u de bewakingsopdrachtuitvoerde samen met een collega, stelt men altijd deleraar aansprakelijk die zich het dichtst bij het ge-beuren bevond, ongeacht wie zijn job goed deed ofniet. En o ja, of de leerling al of niet meerderjarig is,maakt weinig uit. Hij is en blijft een leerling onderuw toezicht.

In de nor?Aansprakelijk gesteld worden klinkt wat onheil-

spellend. Bovenstaand voorbeeld illustreert echterdat de burgerlijke aansprakelijkheid hoofdzakelijkeen financiële kwestie is. In de meeste gevallentreffen de verzekeringsmaatschappijen een minne-lijke schikking. Slechts als er een klacht is of als ergeen overeenstemming wordt bereikt, moet de rech-ter beslissen wie (m.a.w. wiens verzekering) hetslachtoffer vergoedt. Dat dit soort rechtszaken gere-geld voorkomt, komt doordat de vergoeding voorhetzelfde geval bij de ene verzekering hoger ligt danbij de andere. Voor het slachtoffer is het vaak hetinteressantst als de rechter hem laat vergoeden doorde verzekering die hem het meest betaalt, en vaak isdat de aansprakelijkheidsverzekering van de school.Het is logisch dat de schoolverzekeraar dit nietzomaar aanvaardt en verder procedeert.

Of het nu om lichamelijke of om stoffelijke scha-de gaat, als men de kosten op u wil verhalen, moet ual bijzonder zwaar in de fout zijn gegaan, zo zwaardat de schoolpolis u niet langer beschermt. De polisbeschermt u evenmin als u strafrechterlijk aanspra-kelijk wordt gesteld. Neem nu de volgende situatie:

u hebt een leerling doelbewust een stevige klapgegeven. De ouders dienen klacht tegen u in bij hetparket. Het komt tot een onderzoek en u wordtstrafrechterlijk aansprakelijk gesteld. U bent metandere woorden schuldig. Hier riskeert u een straf-rechterlijke vervolging, mogelijk zelfs een gevange-nisstraf. U moet alvast zelf het slachtoffer vergoeden,zo er schade is. U beging een zware persoonlijke fouten iets als een strafrechterlijke verzekering, dat be-staat niet. Eens te meer heeft dus ook een aanvullendeverzekering geen enkele zin. Toegegeven, het is eenwat extreem voorbeeld, maar het geeft wel duidelijkhet verschil aan tussen burgerlijke aansprakelijkheid

Rechters oordelen

nu soepeler over

leerkrachten

en strafrechterlijke aansprakelijkheid.

AdvocaatHier blijkt wel het nut van een goede

rechtsbijstandsverzekering. Als de schoolwordt gedagvaard, zal de verzekeraarnamelijk bemiddelen en in geval vanproces de advocaat betalen. Wordt eenleerkracht persoonlijk gedagvaard en de school vindtdat haar belangen mee op het spel staan, kan zij ookhier een beroep doen op haar rechtsbijstandsverze-kering. Als de polis ruim genoeg is opgevat, kan dat.Anders kan de leerkracht nog putten uit zijn eigenrechtsbijstandsverzekering, die vaak in de familialepolis vervat zit. Vroeger bevatten rechtsbijstandspo-lissen wel heel wat beperkingen, maar daar is delaatste tijd verandering in gekomen.

VergiftigingAndere scenario’s. Enkele kleuters doen een zwa-

re val als de leuning van de trap afknakt. Een leerlingmechanica raakt gewond tijdens de praktijkles doordateen onderdeel van een slecht onderhouden machinelos schiet en hem raakt. Vier leerlingen belandenmet vergiftigingsverschijnselen in het ziekenhuis nahet drinken van frisdrank uit een slecht gereinigdedrankautomaat.

Ook al stond u er met uw neus op te kijken toendie dingen gebeurden, als iemand klacht indient, isde kans erg klein dat u aansprakelijk wordt gesteld.Het gaat hier immers om schade veroorzaakt doorgebouwen en toebehoren, schoolse uitrusting of voedseldat de school verstrekt of ter beschikking stelt. Dit soortschade valt onder de specifieke burgerlijke aansprake-lijkheid van het schoolbestuur, een vorm van aanspra-kelijkheid die van toepassing is voor de directie, deinrichtende macht of de eigenaar van de gebouwen,toestellen, enz. Als duidelijk blijkt dat het schoolbe-stuur nalatig is geweest of niet preventief heeftopgetreden, wordt het aansprakelijk gesteld. Deverzekering betaalt de vergoeding, tenzijer sprake is van een zware fout. En deindividuele leraar blijft buiten schot.Overigens is het schoolbestuur ookaansprakelijk als het niet kan bewij-zen dat ú iets mispeuterd hebt waar-van iemand anders schade heeft on-dervonden..

Aansprakelijkheidskwesties wordendoor wets- en reglementaire bepalin-gen geregeld. Rechterlijke uitsprakenzijn echter nooit met zekerheid tevoorspellen omdat elk geval uniek is.Wel schijnen rechters de laatste tijdiets soepeler te oordelen over leer-krachten omdat hun taak er niet be-paald eenvoudiger op is geworden. ■

10 KLASSE NR.58

Appelsvoor

citroenen

Wat als ik geregeld leer-lingen vervoer met mijneigen wagen en onder-weg een ongeval krijg?In Praag moesten we zolang op een leerling wach-ten dat we het vliegtuigmisten. Wie draait op voorde extra kosten? Tweevechtersbazen hebben hetmet elkaar aan de stok.Ik durf niet tussenbeidekomen. Bega ik een zwa-re fout? In welke matebeslist de directie of de

1. Tijdens de jongste Chrisostomosviering liepende leerlingen van het laatste jaar verkleed door degangen. In principe mogen zij de klassen waar leswordt gegeven niet in. Toch liep een van hen,onherkenbaar vermomd, een lokaal binnen. Daargooide hij een vloeistof in het gezicht van de leraar,die later door een oogarts moest worden verzorgd.Achteraf bleek het niet mogelijk de dader te identi-ficeren omdat vele leerlingen op dezelfde manierverkleed waren. Wie betaalt de oogarts?De situatie is een beetje vreemd, maar eigenlijkgaat het hier om niets meer dan een arbeidsonge-val en daarvoor wordt u vergoed. Voor arbeids-ongevallen - in de school en op weg van of naarde school - moet u binnen de 48 uur aangifte doenbij de Juridische Dienst van het DepartementOnderwijs - Arcadengebouw, 3de verdieping -Rijksadministratief Centrum - 1010 Brussel. Bijelk ongeval waarbij de verantwoordelijkheid vaneen derde zou kunnen betrokken zijn, doet u hetbeste ook aangifte bij politie of rijkswacht. Zovermijdt u eventuele betwistingen met een derdeof diens verzekering.

2. Als een leerkracht al of niet tijdens de normalelesuren stageplaatsen bezoekt, moet hij dan vantevoren de dag en het uur meedelen om verzekerdte zijn tegen ongevallen? Zoja, aan wie?Wie in dienstverband verplaatsingen aflegt, valtonder de arbeidsongevallenverzekering van zijn

werkgever. Hier geldt wel het principe: u bent indienst als uw baas weet dat u in dienst bent.Normaal gezien is uw directie ervan op de hoogtedat u tijdens een bepaalde periode stagebezoekenaflegt. Een gedetailleerd verslag vooraf hoeft dusniet. Mocht de verstandhouding met uw directieechter niet te best zijn, dan belet niets u vooraf eenschriftelijke nota op te maken met opgave van derelevante gegevens.

3. Er worden in onze kleuterklas enkele verhogin-gen (op 2 m hoogte) getimmerd, zodat we bovenopdie verhogingen twee extra speelruimtes krijgen.De zijkanten zijn volledig afgesloten, zodat dekleuters er niet kunnen af vallen of hun hoofd niettussen de planken kunnen steken. Een trap leidtnaar boven. In hoeverre zijn wij, als kleuterleid-sters, aansprakelijk als een kleuter van die trappenvalt of ervan wordt afgeduwd? Dekt de schoolver-zekering alles? Ook bij dodelijke ongevallen? Som-mige van mijn collega’s hebben al een bijkomendeverzekering genomen.Of de inrichting van het klaslokaal veilig is of niet,valt enkel uit te maken door ter plaatse de situatiete bekijken. Wat de aansprakelijkheid betreft, iseen afdoend antwoord wel mogelijk. De schoolwaar u bent aangesteld, heeft een verzekeringafgesloten. De polis dekt lichamelijke ongevallenvan de leerlingen (ook buiten elke aansprakelijk-heid) en de burgerlijke aansprakelijkheid vanleerlingen en personeel. De enige uitzonderingenzijn de klassieke gevallen van opzettelijke fout,bedrog en zware fout, die zo goed als onverzeker-baar zijn en die wellicht ook in bijkomende verze-keringen niet opgenomen zijn. Concreet: een li-chamelijk ongeval is verzekerd, zelfs als het tot de

inrichtende macht overde aansprakelijkheid vanhaar leerkrachten? Laatik mij door de ver-zekering geenappels voor citroe-nen verkopen? Deze ennog veel meer vragenvuurde u op ons af. Wijspeelden ze door aan spe-cialisten en maakten eenselectie. Tien vragen, tienantwoorden.

KLASSE NR.58 11

dood leidt en ook als men zou oordelen dat hettoezicht onvoldoende was.

4. Stel dat ik tijdens een trip naar een tentoonstel-ling ook niet-studenten meeneem. Moet ik dan eenextra verzekering afsluiten? Voor mezelf of voor dedeelnemers?Hiervoor bestaat een heel simpele oplossing. Als uvooraf weet dat ook niet-leerlingen of buitenstaan-ders aan de activiteit zullen deelnemen, neem daneerst even contact op met de schoolverzekeraar ensluit voor deze gelegenheid een dagverzekering af.Dat kost niet veel. De verzekeraar zal deze buiten-staanders die dag als leerlingen beschouwen, zodatzij ook als leerlingen verzekerd zijn. Er is maar éénvoorwaarde: het moet duidelijk om een schoolacti-viteit gaan. En ten slotte: als een niet-leerling of eenbuitenstaander op de een of de andere manier eenongeval veroorzaakt, kunt u als leerkracht nooitaansprakelijk worden gesteld.

5. Is het waar dat je altijd best twee leerlingen naarhet secretariaat of zo stuurt in plaats van een?Dat is natuurlijk beter, zeker als een van de tweeiets overkomt, maar voor de verzekeraar maaktdit weinig of geen verschil. De leerkracht moetwel duidelijke afspraken maken, b.v. «Ik ver-wacht jullie binnen vijf minuten terug.» Als deleerlingen te lang wegblijven, bijvoorbeeld eenkwartier, moet hij gaan kijken waar ze zijn. Hetbeste is dan dat hij een collega in een naburige klasop de hoogte brengt, zodat die een oogje in het zeilkan houden.

6. Als een leerling onder mijn ogen pakweg zelf-moord pleegt, zal een klacht van de ouders er danniet toe leiden dat ik persoonlijk aansprakelijkwordt gesteld? Neem ik daar best geen extra verze-kering voor?Speciaal in dit geval is dat er geen schade wordtberokkend aan derden, maar dat een leerlingzichzelf schade toebrengt. In principe is hier vanaansprakelijkheid dus geen sprake, tenzij de schooliets kan worden verweten. Enkel als de leerkrachteen zware fout begaat, bijvoorbeeld door de leer-ling direct tot die daad te drijven of door bewusten zichtbaar niets te ondernemen om de daad tevoorkomen, kan de verzekeraar afhaken. Zoge-naamde zware fouten waarbij deschadevergoeding door de verze-keraar wordt uitgesloten, moetenwel in de polis omschreven staan.

7. Kan een school weigeren om depersoneelsleden die de buitenschool-se activiteiten begeleiden, te ver-zekeren?Het schoolbestuur beslist auto-noom of een activiteit mag door-gaan als schoolactiviteit. Is hetantwoord nee, dan wordt u nietgedekt door de schoolverzekering.U kunt eventueel de activiteit tochorganiseren en de leerlingen vrij-laten mee te doen of niet. Denk bijvoorbeeld aaneen toneelavond. Tijdens een vrijblijvende activi-teit los van de school bent u geen leraar en kunt u- als leraar - niet aansprakelijk worden gesteldvoor eventuele ongevallen. Dit betekent niet dat unu met gerust geweten voluit riskante activiteiten

kunt organiseren, want u kunt nog altijd aanspra-kelijk gesteld worden als privé-persoon.

8. De [gemeentelijke - nvdr] school organiseertjaarlijks een fietstocht van een week door de pro-vincie. Het gemeentebestuur keurt dit goed en dusis er politiebegeleiding. Dit jaar ziet de gemeente afvan elke aansprakelijkheid i.v.m. ongevallen. Dedirecteur overweegt daarom de fietstocht niet telaten doorgaan. Is er een oplossing? Waar ligt deaansprakelijkheid van de leerkracht en die van hetgemeentebestuur tijdens gewone wandelingen, di-dactische uitstappen, schoolreizen en openlucht-

• De schoolpolis:In schoolverzekerings- en aanspra-kelijkheidskwesties staat u er nietalleen voor. In eerste instantie kuntu terecht bij uw directie of inrich-tende macht, die de schoolpolis heeftafgesloten. Sommige scholen gevenhun personeel trouwens een kopievan de polis, b.v. in een introductie-map. Als dit niet het geval is, vraager naar. Niet alleen hebt u er heelwat belang bij goed geïnformeerd tezijn, u hebt er ook recht op.

UW VRAGENOver verzekeringen is hetlaatste woord beslist nogniet gevallen. Hebt u nogvragen? Wilt u uw verhaalalsnog kwijt? Schrijf ons. Wijleggen uw problemen vooraan de specialisten en komener zonodig later op terug.KLASSE - Verzekeringen - Ko-ningsstraat 138 - 1000 Brussel

Mag ik dan niemand

meer de klas uit sturen?

klassen?De inrichtende macht van deschool, en in dit geval is datde gemeente, kan alle aan-sprakelijkheid afwijzen als zijoordeelt dat het niet om eenschoolactiviteit gaat. Bij activiteiten waar zij alsdusdanig wel de toelating voor geeft, is de school-verzekering volledig van kracht. Het maakt zelfsniet uit of het om binnen- of buitenlandse activi-teiten gaat of dat zij binnen of buiten de normalelesuren vallen. De enige oplossing hier is zelf eenaansprakelijkheidsverzekering af te sluiten.

9. Ik onderneem een studie-uitstap met zeven leer-lingen van het 6de jaar chemie naar NorthseaPetrochemicals en Bayer. Om het vervoer vlot telaten verlopen, vervoeren mijn collega en ik deleerlingen met de wagen. Nu zouden bij ongeval deleerlingen verzekerd zijn door de schoolverzeke-ring, terwijl de autobestuurder en de wagen zelfonder de autopolis vallen. Stel dat de chauffeur naeen ongeval een tijdje afwezig blijft, is dit dan eenarbeidsongeval? Of zijn leerkrachten enkel verze-kerd als zij het openbaar vervoer nemen?Bij een ongeval zijn de leerlingen verzekerd doorzowel de schoolverzekering als de autoverzeke-ring. Hetzelfde geldt voor de chauffeur-leraar. Alsde leerkracht nadien een tijdje werkonbekwaamis, wordt zijn afwezigheid inderdaad beschouwdals het gevolg van een arbeidsongeval. Dat leer-krachten enkel verzekerd zouden zijn als zij hetopenbaar vervoer nemen, is een voorbijgestreefdegedachte. Stagebegeleiders zouden zich voor on-overkomelijke problemen geplaatst zien als het

wel zo was, om maar een voor-beeld te geven.

10. In welke mate beslist de direc-tie of de inrichtende macht over deaansprakelijkheid van haar leerkrach-ten?Hier kunnen we duidelijk zijn.Over aansprakelijkheidskwestieshebben de rechtbanken het laatstewoord. Zo zal de rechtbank ookberichten waarin men probeert ie-dere aansprakelijkheid bij onge-vallen af te wijzen, heel kritischbeoordelen. Denk maar aan bor-den in speeltuinen of parkings: De

directie is niet verantwoordelijk voor ongevallen,diefstal,... Een waarschuwing als deze draagt denormale risico’s over aan wie ze aanvaardt, maar isgeen excuus bij een flagrante fout. Aan echteaansprakelijkheid kan men niet ontkomen, ookniet met een bordje. ■

• Nuttige adressen:* Meestal kunt u inlichtingen krij-gen bij de informatiedienst van uwverzekeringsmaatschappij* Voor algemene informatie:BVVO - Centrum Informatie Assu-ranties - De Meeûsplantsoen 29 -1040 Brussel - + 02-547 56 11Bij geschillen met uw verzekeraarkunt u terecht bij de ombudsmanvan de Beroepsvereniging der Ver-zekeringsondernemingen (BVVO).Dit moet wel schriftelijk gebeuren:BVVO - ombudsman - De Meeûs-plantsoen 29 - 1040 Brussel - fax02-547 56 00

• Publikaties* Het Onderwijszakboekje (zie ZekerLezen in dit nummer) wijdt nietminder dan 38 bladzijden aan on-gevallen en aansprakelijkheid.* Ook de Gids voor de leerkracht(zie KLASSE 57, Zeker Lezen) gaatin op deze materie, zij het wat be-knopter.

J O U R N A A L

…/…12 KLASSE NR.58

Enveloppe. Het enveloppesysteem wordt vol-gend jaar niet ingevoerd in het secundaironderwijs. De invoering ervan, zoals geplandin het regeerakkoord, vereist ernstige voor-bereiding, overleg en onderhandelingen. Over-haasting zou bijzonder contra-produktief kun-nen zijn. Overigens is er in de begroting 1996van de Vlaamse Gemeenschap geen systeemvan enveloppefinanciering in het secundair on-derwijs ingebouwd. Voor wie die enveloppein zijn bus verwacht: het gaat om een sys-teem waarbij de overheid zich als derde beta-ler terugtrekt en de scholen een enveloppemet financiële middelen toewijst. De scholenworden in een samenwerkingsverband zelfverantwoordelijk voor de aanwending vanhun enveloppe.

Hoger onderwijs. Eén op de vier studenten inde Vlaamse Gemeenschap ontvangt een beurs.Alle Europese landen hebben een of andersysteem van directe studiefinanciering in hethoger onderwijs. Alleen de Vlaamse Gemeen-schap en Spanje geven enkel beurzen. Alleandere landen verlenen naast studiebeurzenook studieleningen. Het inkomen van de stu-dent of het gezin is in de meeste landen eenbeslissende factor voor het verlenen van di-recte financiële steun. Enkel in Nederland enDenemarken krijgen alle studenten een deelvan de directe steun, ongeacht het inkomen.In de Vlaamse Gemeenschap ontvangt 23 %van de studenten directe financiële steun. Ditaantal ligt iets lager bij de buren van deFranse Gemeenschap (20 %). Behalve directesteun in de vorm van beurzen en leningen,krijgen studenten vaker ook indirecte finan-ciële steun, zoals kindergeld dat uitbetaaldwordt tijdens de studie, verlaging van hetinschrijvingsgeld, belastingvoordeel en kor-ting bij openbaar vervoer. De Vlaamse uni-versiteiten verlagen het gewoon inschrijvings-geld tot zowat 20 % voor beursstudenten.Percentage studenten dat directe financiële

steun ontvangt in hoger onderwijs.Nederland ........................... 100 %Denemarken .......................100 %Luxemburg .......................... 80 %Verenigd Koninkrijk ............. 76 %Ierland ................................. 34 %Vlaamse Gemeenschap........ 23 %Franse Gemeenschap ........... 20 %Spanje .................................. 20 %Frankrijk .............................. 18 %Portugal ............................... 15 %Griekenland ........................... 7 %Italië..................................... 2,5 %

U vindt nog meer informatie in «Het Vlaamsonderwijs in de kijker: een internationaal perspec-tief». U kunt het boek bestellen door 200 fr. overte schrijven op rekening nummer 091-2203006-68 van het Ministerie van de Vlaamse Gemeen-schap, dienst Verkoop Publikaties in 1000 Brusselmet vermelding: ref. nr. 166.1 - «Het Vlaamsonderwijs in de kijker».

Open school. De 29 centra voor basiseduca-tie bestaan vijf jaar. Ze bieden aan laagge-schoolde volwassenen de kans om basis-vaardigheden te leren die noodzakelijk zijn

in de maatschappij van vandaag. Meer dan12.000 volwassenen schrijven elk jaar invoor een gratis cursus: om zichzelf beter tekunnen redden als er bijvoorbeeld ingewik-kelde papieren ingevuld moeten worden,om hun kansen op werk te vergroten, ombeter Nederlands te leren,... Vanaf nu hetende centra voor basiseducatie open school. Deopen school is een onderdeel van het onder-wijs voor volwassenen.

Nieuwe spelling. De invoering van de nieu-we spelling in het lager en secundair onder-wijs gebeurt het best op 1 september 1997.Dat is het standpunt van onderwijsministerLuc Van den Bossche. Op dezelfde datumworden namelijk ook de eindtermen en deontwikkelingsdoelen in het basisonderwijsingevoerd. De invoering van de nieuwe spel-ling en van de eindtermen vereisen een aan-passing van de leerplannen, zodat beidebeter in één keer kunnen. Intussen werkt deNederlandse Taalunie aan een gemeenschap-pelijk plan voor de begeleiding van leer-krachten. Volgens de planning wordt de nieu-we spelling eigenlijk al volgende zomer vankracht. De nieuwe Woordenlijst - het GroeneBoekje - ligt normaal al in december in dewinkels. Dan weten we definitief of we meisjes-school of meisjeschool moeten spellen.

Onthaaljaar. Tien secundaire scholen in Vlaan-deren, die aan welomlijnde criteria voldoen,kunnen een onthaaljaar voor niet-Nederlands-talige, niet-Belgische nieuwkomers organise-ren. De Vlaamse regering keurde het besluitover het onthaaljaar definitief goed. Dat geefteen reglementaire basis aan een experimentdat vorig schooljaar begon. In tien scholen(onder meer in Antwerpen, Gent, Kortrijk enMaasmechelen) krijgen allochtone leerlin-gen van ten minste 12 jaar één schooljaarlang een taalbad van 26 tot 30 lesuren Neder-lands per week. Zo wordt hun integratie in deVlaamse samenleving makkelijker gemaakt.

Vrouwelijk overwicht. De Vlaamse univer-siteiten noteerden het voorbije academie-jaar opnieuw een forse stijging van het aan-tal eerstejaarsstudenten, vooral in de rich-tingen psychologische en pedagogische we-tenschappen. Qua aantrekkingskracht staanrechten en criminologie op de eerste plaats,vóór de economische studierichtingen. Destijging van het aantal eerstejaarsstudentenkan de terugval van de economische studie-richtingen niet stuiten. Taal- en letterkunde,geschiedenis en archeologie, wijsbegeerte,en lichamelijke opvoeding zitten ook in delift. En voor het eerst in de universitairegeschiedenis haalden vrouwelijke eerstejaarshet overwicht met 50,1 %.

Zittenblijven. Het Departement Onderwijs be-steedt voor de derde keer heel wat geld aanzorgverbreding. De ondersteuning van dezedidactische aanpak dient om het aantal zit-tenblijvers in de basisschool te beperken. Scholenkrijgen extra-lestijden om jonge leerlingenmet problemen te helpen. Niet elke school

Niets gemist?«We moeten van gemengd on-derwijs geen maatschappelijkenorm maken», zegt onderwijs-minister Van den Bossche. Aga-lev-parlementslid en voorstandervan veralgemeend gemengd on-derwijs, Ludo Sannen, stelt daar-entegen dat het Arbritagehof degelijke toegang tot het onderwijsals een criterium voor betoela-ging zou moeten zien. ■ Vlaan-deren, Brussel inbegrepen, wordtingedeeld in schoolregio’s. Zo

wil de rege-ring orde

brengen in het basis- en secun-dair onderwijs. Ze wil binneneen ruimer geografisch gebieduitmaken of de leerlingen eenvoldoende groot studieaanbodvinden, terwijl de vrije school-keuze gerespecteerd wordt. ■ Inhet HOBU wordt op 1 januari1996 het gewijzigde financierings-systeem, het enveloppesysteemvan kracht. Dat zet de hogescho-len aan tot een meer verantwoordfinancieel beheer. Er is wel voor-zien in een overgangsperiode vantien jaar vooraleer het nieuweenveloppesysteem op volle toe-ren kan draaien. ■ De FederatieTweedekansonderwijs pleit bijde onderwijsminister voor meerfinanciële steun en een eigen sta-tuut. Via het tweedekansonder-wijs kunnen laaggeschoolde vol-wassenen zich voorbereiden ophet examen dat de examencom-missie voor het secundair onder-wijs van de Vlaamse Gemeen-schap organiseert. Dat kan zo-wel voor de tweede graad ASO-TSO als voor de derde graad ASO-TSO-BSO. Vorig jaar zaten eenduizendtal cursisten op de school-banken van het tweedekanson-derwijs. Ongeveer 80 % van henslaagde voor het examen. ■ Vo-rig jaar raakten ongeveer 2600Belgische scholieren, tussen 12en 19 jaar, betrokken bij een on-geval van en naar de school.Traditioneel concentreert men zichbij veiligheidscampagnes op delagere school, maar binnen degroep van middelbare scholie-ren gebeuren meer ongevallen.■ De Vlaamse overheid subsidi-eert, volkomen volgens de wet,14 Franstalige scholen: de Frans-talige basisscholen in Ronse, Sint-Genesius-Rode en Wezembeek-Oppem (telkens twee) en die inKraainem, Wemmel, Dilbeek enLinkebeek. Die tien scholen tel-len samen 1191 kleuters en 1850leerlingen in de lagere school.Personeelsuitgaven en wer-

…/…

KLASSE NR.58 13

krijgt bijkomende financiële middelen. Diegaan naar scholen die volgens een beoorde-lingscommissie een zinvol project en een werk-plan voorstellen. Scholen die naast de bijko-mende middelen pakken, vinden dat er be-hoefte is aan objectievere criteria voor detoekenning van dezeextra-omkadering.Voor de financieringvan de zorgverbredinggaan nu 250 miljoennaar het kleuteronder-wijs en 407 miljoennaar de eerste klas vande lagere school.

Op afstand. Jaarlijksvolgen meer dan25.000 volwassenenafstandsonderwijs. Zewillen zich professioneelbijscholen, voorberei-den op bepaalde exa-mens of ze hebben in-teresse voor het aanle-ren van een andere taal.Bijna de helft van decursisten volgt overi-gens een taalstudie.Voor de werking be-schikte het afstandson-derwijs in 1994 over eenbegroting van 39,9miljoen. Hiervan ging31,9 miljoen naar desalarissen van het le-rarenkorps. Het korpsstaat zowel in voor decorrectie van de takenals voor de herzieningen het ontwerpen vannieuwe cursussen. Hetafstandsonderwijs heeftacht studiegebieden:talen, wiskunde, na-tuurwetenschappen entechniek, sociale weten-schappen, Frans enEngels voor PC, han-del, bedrijf en admini-stratie, computer en in-formatietechnologie engeheugentraining.

Controle. Bij de inschrij-ving van nieuwe kleu-ters en leerlingen in hetlager onderwijs werdvoor de eerste keer hetrijksregisternummeropgevraagd. Dat heeftte maken met de controle op de leerplicht van6- tot 18-jarigen. Deze opvraging gebeurdevorig jaar al in het secundair onderwijs. Daarlag dat eenvoudiger omdat de leerlingen ereen identiteitskaart hebben waarop in veelgevallen het rijksregisternummer staat. Inhet basisonderwijs ligt dat niet zo simpel enmoeten de ouders het nummer meestal op-vragen bij de burgerlijke stand - dienst bevol-

king van hun gemeente. Maar dat kunnen ofwilen ze soms niet. De schooldirecteurs sturendan een lijst van leerlingen, van wie hetnummer ontbreekt, op naar het Departe-ment Onderwijs. Sommige personen van deafdeling informatica van het departement

hebben toegang tot degegevens van het Rijks-register en kunnen deontbrekende nummersschriftelijk aan de di-recties meedelen. Methet oog op de bescher-ming van de privacyondertekenden deschooldirecteurs eenverklaring. Daarmeeverklaren ze dat ze dewet van 8 december1992 tot beschermingvan de persoonlijke le-venssfeer zullen nale-ven.

HOBU. De oude diplo-ma’s verpleegkundemogen nog een jaarlanger uitgereikt wor-den. Dit academiejaarmoet alleen het eerstevan de drie studiejarenverpleegkunde op denieuwe leest geschoeidworden. De studentendie nu aan het tweedestudiejaar beginnen,kunnen het oude pro-gramma nog volgen ende oude diploma’s nogbehalen. Het hogescho-lendecreet van 1994hield een hervormingin van het verpleegkun-de-onderwijs. Ze wordtnu opgevat als een ba-sisopleiding van driejaar en niet meer alseen gespecialiseerde op-leiding. Het nieuwe di-ploma zal algemeneverpleegkunde vermel-den.

Drugs. Jongeren zijn ophun hoede voor dranken drugs. 80 % heeftnooit cannabis gebruikten meer dan 90 % kentpepmiddelen als XTCenkel van horen zeg-gen. 68 % is vierkant

tegen soft drugs. Meer dan 85 % heeft geenbegrip voor het slikken of spuiten van stimu-lerende middelen. Hard drugs kunnen voor93 % helemaal niet door de beugel. Op devraag of druggebruik bestraft moet blijven,antwoordt bijna 70 % positief. Dat blijkt uiteen recente bevraging van zowat 500 jonge-ren van 20 en 21 jaar door het departementsociologie van de KU Leuven. ■

kingssubsidies belopen samen 205miljoen frank. Daarbij komt nogbijna 20 miljoen voor vier Frans-talige scholen voor buitengewoononderwijs voor zieke kinderen inDe Haan, Koksijde en Sint-Pie-ters-Leeuw. ■ In Vlaanderen steegde onderwijsbegroting tussen1990 en 1995 van 182,8 tot 226,7miljard frank, een toename met24 %. De Franstalige onderwijs-begroting dikte 25,7 % aan: van143,2 naar 180,2 miljard frank.In 1990 kostte een Vlaamse leer-ling (van kleuter tot universiteits-student) gemiddeld 132.120 frank,een Franstalige 139.740 frank, eenverschil van 7620 frank. Vijf jaarlater bedragen de respectievelijkekostprijzen 181.670 frank en188.850 frank. Het verschil is nieteens met 500 frank verminderd. ■

Bij de buren.Minister-president Laurette On-kelinx, ook bevoegd voor het on-derwijs bij onze Franstalige bu-ren, wil dit jaar nog werk makenvan een decreet waarin de decen-tralisatie en de autonomie vande scholen voorop staan. Ze sluitniet uit dat de lessenprogramma’sen de schoolkalender soepelerzouden kunnen worden ingevulddoor de autonome scholen. ■ DeFranstalige socialistische onder-wijsvakbond (CGSP) vreest dat dereorganisatie of de hergroeperingvan de Franstalige secundaire scho-len volgend jaar 2500 banen zul-len kosten. De Franstalige gemeen-schapsregering verhoogde de normvoor het behoud van een secun-daire school van 256 naar 400leerlingen, hoewel ook scholenmet 250 leerlingen in bepaaldeomstandigheden mogen blijvenbestaan. ■ In de Franstalige ge-meenschap zijn er vier onderwijs-netten: 400 lagere en secundairescholen van de Franse Gemeen-schap, 1135 instellingen van hetofficieel gesubsidieerd onderwijs(gemeenten en provincies), 1080scholen van het confessioneel vrijonderwijs en een aantal scholenvan het niet-confessioneel vrij on-derwijs. ■ Volgens een voorstelvan de regering moeten Neder-landse werkloze schoolverlatersiedere baan aanvaarden die be-schikbaar is. Werkloze academicidie kortgeleden zijn afgestudeerd,moeten ook solliciteren naar jobsop HBO-niveau (secundair onder-wijs). Nu geldt nog de regel datNederlandse werklozen eerst eenhalf jaar op hun eigen ervarings-en opleidingsniveau mogen zoe-ken. ■

Viespeuken. Belgische scholen zijn nieterg hygiënisch. Het is bijzonder slechtgesteld met de hygiëne rond het han-denwassen. Volgens de European Associ-ation for the Promotion of Handhygiene(EAPH) houdt dat een ernstig gevaar invoor het verspreiden van virussen enbacteriën. De EAPH, een organisatie vanbedrijven uit de sanitaire sector, liet eenonderzoek uitvoeren in 620 scholen vanalle niveaus en netten in België, Duits-land, Denemarken, Finland, Frankrijken Zwitserland. Daarbij ging de EAPHna hoeveel wc’s en wastafels er warenper honderd leerlingen, welke soort zeeper ter beschikking was en hoe de scholie-ren hun handen moeten afdrogen. VooralFinland en Zwitserland scoren erg goedin deze enquête. Maar ons land is zowatop ieder gebied het vieze kindje van deklas. Enkel in het aantal wc’s is Belgiënog redelijk met 6,8 toiletten per hon-derd leerlingen. In Frankrijk en Dene-marken zijn het er meer dan tien, maarin Finland nog geen vijf. Met 3,7 perhonderd leerlingen scoort België wel hetzwakst in het aantal wastafels. Vandaagde dag heeft overigens één school op devijf helemaal geen voorzieningen om jehanden te kunnen wassen. Daar waardat wel kan, ligt in 86 % van de gevallenéén gemeenschappelijk stuk zeep en in80 % van de gevallen één gemeenschap-pelijke handdoek. In 1992 liet de EAPHal eens een onderzoek uitvoeren naarhet gedrag van mensen bij het verlatenvan een openbaar toilet. Dat gedragverbeterde intussen in ondernemingen,overheidsdiensten en ziekenhuizen. En-kel de school, uitgerekend de plaats waarkinderen hygiënische gewoonten kun-nen aanleren, blijft achter.

14 KLASSE NR.58

In het basisonderwijs blijken vol-tijds werkende leerkrachten een werk-week te hebben van 35 tot 54 uren. In

B E L E I D

De invoering van func-tiebeschrijvingen in hetonderwijs is nieuw. Hetbasisonderwijs is eerst aande beurt. Later volgenook het secundair en hetvolwassenenonderwijs. Defirma HAY Management

lijks in de praktijk staan.Om de belangrijkste domeinen van de functies in

het basisonderwijs in kaart te brengen, onderscheidtde firma HAY Management Consultants 11 verschil-lende doelgroepen of categorieën: kleuterleider ge-woon basisonderwijs, kleuterleider buitengewoonbasisonderwijs, klastitularis gewoon basisonderwijs,leermeester lichamelijke opvoeding, leerkracht ze-denleer/godsdienst, taakleraar, klastitularis buiten-gewoon basisonderwijs, logopedist/kinesitherapeut,verpleegkundige/kinderverzorger, directeurs (gewoonen buitengewoon basisonderwijs) en administratiefpersoneel.

Elk van deze categorieën krijgt een functiebe-schrijving. Daarvoor werden 62 panels opgericht.Eerst zijn er verkennende panelgesprekken metleidinggevenden om de resultaatgebieden en de ver-eiste competenties in kaart te brengen. Een tweedestap zijn panelgesprekken met functiehouders uit deverschillende categorieën. Daarin zitten voor dehelft willekeurig gekozen mensen uit het veld en voorde andere helft personeelsleden die door leidingge-venden aangewezen werden om deel te nemen aaneen panelgesprek. De derde stap bestaat uit indivi-duele gedragsgerichte diepte-interviews met een aantalmensen uit de verschillende categorieën. Hiernaworden de gegevens verwerkt en maakt men eenvoorstel op van functiebeschrijving. In een laatstestap toetsen enkele valideringspanels van leidingge-venden en functiehouders samen de realiteitswaar-de van de voorstellen. Dit zal dan dienen voor dedefinitieve basis-functiebeschrijvingen. In het totaalzullen zowat 560 betrokkenen meewerken aan hetproject. Eind januari 1996 zouden de resultatenbekend moeten zijn. De kostprijs van het projectbedraagt 7,6 miljoen frank.

Flexibel werkenCHRISTIAN DE GRAEVE: «We moeten er ons voor hoe-den dat men gewoon een foto neemt van de functiezoals men die vandaag uitoefent en dat men diebestendigt in een definitieve functiebeschrijving.Daarom moeten de panelleden ook aandacht heb-ben voor toekomstige accentverschuivingen. Ze moetenons zeggen wat er vandaag verkeerd is en hoe defunctie zou kunnen evolueren. Er moet dus perspec-tief in de nieuwe functiebeschrijvingen zitten.

De functiebeschrijvingen zullen een instrumentzijn voor de inspectieleden, waarmee ze efficiënteren objectiever kunnen evalueren. Maar of die eva-luatie later kan worden uitgedrukt in een gedifferen-tieerde verloning, is nog geen gespreksthema ge-weest. In eerste instantie dienen de resultaten vanhet onderzoek als basis voor een verantwoorde pres-tatieregeling en een nieuwe rechtspositieregelingvoor het personeel. De nieuwe functiebeschrijvingkan natuurlijk ook voor de leerkracht een documentzijn om bepaalde bijkomende taken, als gratis toe-zicht, te weigeren. Men krijgt eindelijk een duidelijkbeeld van de kerntaken van leerkrachten basison-derwijs. Maar misschien komen er meer gedifferen-tieerde opdrachten i.p.v. het starre jaarklassensys-teem. Een onderwijzer zou veel flexibeler met leef-groepen kunnen werken en zich specialiseren inbepaalde domeinen. De leden van het onderwijs-team kunnen elk verschillende domeinen aanpak-ken. Kortom, het human resources management zaler helemaal anders uitzien.» ■

Omzendbrief - administratie basisonderwijs - functiebe-schrijvingen in het onderwijs - 9/8/95

Wetenwat jedoet

het kleuteronder-wijs presteren deleerkrachten gemid-delde werkwekenvan bijna 43 uren.

In het lager onderwijs presteren ze over zeven dagengemiddeld meer dan 44 uren. Meer dan tien procentvan de werktijd gebeurt in het weekend. De leer-kracht in het secundair onderwijs presteert gemid-deld bijna 43 uren per week, maar er bestaan groteverschillen tussen de leraars. Tot die vaststellingenkwam een vijftal jaren geleden het Hoger Instituutvoor de Arbeid (HIVA). Is een nieuw onderzoek omtot een prestatieregeling te komen nu echt nodig?

ModellenCHRISTIAN DE GRAEVE, directeur-generaal administra-tie basisonderwijs: «Het HIVA onderzocht de tijds-besteding. Het nieuwe project onderzoekt twee an-dere zaken, namelijk de resultaatgebieden en hetcompetentieprofiel. De resultaatgebieden zijn de be-langrijkste domeinen waarin een leerkracht functio-neert en waarin hij resultaten moet halen. Die om-vatten bijvoorbeeld zowel les geven, lessen voorbe-reiden als contact onderhouden met ouders. Hetcompetentieprofiel bevat de bekwaamheden, vaar-digheden en persoonlijke eigenschappen die nodigzijn om de functie goed uit te oefenen. Er wordt dusniets gevraagd over gepresteerde uren. Het onder-zoek zal een aantal modellen, catalogi van functiebe-schrijvingen opleveren. Zoals: wat doet een goedonderwijzer en hoe doet hij dat het beste.»

PanelgesprekkenDe functiebeschrijving wordt al langer in de

privé-sector gebruikt. Ze werd in 1994 ook voor deambtenaren van het Ministerie van de Vlaamse Ge-meenschap ingevoerd. Niet «Brussel» zal de functie-beschrijvingen voor het onderwijspersoneel opma-ken. Ze zullen daarentegen groeien uit getuigenissenvan honderden gewone personeelsleden die dage-

Consultantswerkt nu metverschillendepanels van on-derwijzers, kleuterleiders,directeurs, taakleraars,enz. Hiermee brengt defirma de belangrijkste

domeinenvan de onderwijsfunctiesin kaart. Uiteindelijk wilmen een betrouwbare enrealistische beschrijvingvan wat een leerkrachtallemaal doet. Die zal na-dien als grondslag die-nen voor een verantwoor-de prestatieregeling. Maarde «38 uren» komen hierniet ter sprake.

IDEE

KUNST MET KLASSETwee weekends lang staan de Educa-tieve Dienst en de gidsen van hetMuseum van Schone Kunsten in Brusselgeheel tot uw beschikking. Op 28 en29 oktober en op 18 en 19 novemberkunt u een van de 1000 leerkrachtenzijn die met collega of partner eenrondleiding krijgen in het grootstemuseumcomplex van België. Geengewoon bezoek, want de EducatieveDienst beschikt over heel wat pro-gramma’s speciaal voor uw leerlin-gen: van basisonderwijs tot hogeronderwijs. Terwijl u de musea voorOude en voor Moderne Kunst ver-kent, doet u de ervaringen op die ookuw klas daar kan opdoen. En aan heteind krijgt u een overzicht van heteducatief programma, een fraai geïl-lustreerde catalogus van het museumen een kopje koffie om even te beko-men. U wordt verwacht door de Edu-catieve Dienst van het museum enuw lijfblad KLASSE en verder ook doorRubens, Rembrandt, Magritte, Dali,Gauguin, Moore en vele anderen. Eenmens zou voor minder zijn beste kle-ren aantrekken.

KUNST MET KLASSEµ Ik ontvang maar al te graag:

□ 1 gratis ticket □ 2 gratis tickets

voor een geleide wandeling in het Museumvoor Schone Kunsten van Brussel.

Ik duid ten minste twee datums aan die voor mijgeschikt zijn, met vermelding van voor- of na-middag (* schrappen wat niet past):

□ za. 28.10.95 in de voormiddag / namiddag*

□ zo. 29.10.95 in de voormiddag / namiddag*

□ za. 18.11.95 in de voormiddag / namiddag*

□ zo. 19.11.95 in de voormiddag / namiddag*

Ik sta in het basisonderwijs / secundair *onder-wijs

Naam: .........................................................

Adres: .........................................................

...................................................................

Telefoon: .....................................................

Kunst met KLASSE - Museum voor Schone Kunsten -Educatieve Dienst - Museumstraat 9 - 1000 Brussel

a = algemeen, b = basisonderwijs, s = secundair en hoger onderwijs16 KLASSE NR.58

MUSEUM MET KLASSE aWist u dat het grootste museumcomplex vanBelgië zich in Brussel bevindt onder de noemerKoninklijke Musea voor Schone Kunsten? Datwerk van Bruegel, Rubens, Bosch, Ensor, Mem-ling, Gauguin, Dali en andere Magrittes erlevensecht te bewonderen valt? En wist u ookdat er speciaal ontworpen didactisch materi-aal bestaat voor schoolbezoeken aan deze cul-turele schatkamer? Als dit nieuw voor u is, danheeft de Vlaamse Educatieve Dienst van hetMuseum een aanbod voor u.De Educatieve Dienst ontwerpt programma’svoor het basisonderwijs, voor het secundair enhoger onderwijs en voor de aggregaties. Daar-naast helpt de Dienst u met informatie over deverzameling en met didactische methodes.Zo legt het programma basisonderwijs de

nadruk op het leren bezoekenvan een museum: Hoe gebruik jede plattegrond en de catalogi?Hoe interpreteer je de wegwij-zers? Wat valt je op aan de ma-nier van tentoonstellen en aande veiligheidsinfrastructuur?... Dekinderen stellen een woordenlijstop, leggen logische verbandenen ontdekken de hoofdtaken vanhet museum. Of de leerlingenmaken zelf eerst een tekening enbekijken dan een schilderij vanhetzelfde thema. Ze leren hoe devoorstelling op een tekening ofeen schilderij in mekaar zit.Voor het secundair onderwijszijn er rondleidingen per periodemet titels als ‘Wat kan modernekunst zijn?’ of ‘Schilderijen bekij-ken en leren beschrijven.’ Er wordtstilgestaan bij kenmerken vanstijlen zoals de leerling ze in hetmuseum kan ontdekken. Er wor-den verbanden gelegd tussen so-ciale, economische en politiekegebeurtenissen, de denkwereld ende artistieke produktie in een-zelfde tijdperk. Enzovoorts.Voor het pedagogisch hogeronderwijs worden de didactischeaspecten van een programma voorleerlingen en studenten toegelichtin de tentoonstellingszalen. Con-

cept, doelstelling en verloop komen ruim aanbod.Normaal kost zo’n programma 1500 tot 2000 fr.per groep van 20 leerlingen of studenten.Tijdens het weekend van 28-29 oktober en18-19 november kunnen 1000 leerkrachten,vergezeld van collega of partner, naar deKoninklijk Musea voor Schone Kunsten vooreen gratis rondleiding in zowel het Museumvoor Oude kunst als dat van Moderne kunst.Het wordt een instructieve wandeling langseen bijzonder rijke verzameling plastische kunstenvanaf het einde van de 14de eeuw tot nu.Bovenop schenkt de conservator u een geïllus-treerde catalogus van het museum en ont-vangt u een overzicht van wat de EducatieveDienst zoal te bieden heeft. Verder verzorgt deVlaamse Educatieve Dienst van het museumeen infobalie waar de link met hun en uwdoelpubliek, de leerlingen, wordt gelegd. Devideo De coulissen van het museum zal continu

voor u draaien en ten slotte is er een gratiskopje koffie om al die culturele en educatievebagage even door te slikken.In het Museum voor Oude Kunst vindt u schil-derijen en beeldhouwwerken van de 15de totde 19de eeuw. Natuurlijk is er Pieter Bruegel deOude, Rubens, Memling, Bosch, Jordaens, VanDyck, Guardi, Tiepolo en andere Rembrandtsen natuurlijk is er werk van David, Delacroix,M e u n i e r ,Gauguin en -in de kijker -James Ensor.Het Museumvoor ModerneKunst eist nietminder danacht immenseverdiepingenn i e u w b o u wvoor zich op. U vindt er alle stromingen verte-genwoordigd, van fauvisme tot conceptuelekunst, met Belgische blikvangers als Delvaux,Magritte en RikWouters, Per-meke en Vanden Berghe,Appel en Ale-chinsky, maarook met Cha-gall, Dali, Miro,Ernst, Moore enhedendaagsekunstenaars alsMacCracken, Lohaus, Pistoletto, enz.Wie van dit unieke aanbod wil genieten, vultnevenstaande bon volledig in en stuurt dienaar Kunst met KLASSE - Museum voor SchoneKunsten - Educatieve Dienst - Museumstraat 9- 1000 Brussel. In ruil krijgt u de nodige ticketsen een plannetje om snel ter plaatse te geraken.Een handige tip: het museum bevindt zich opamper twee minuutjes lopen van het CentraalStation in het centrum van de stad. Wie met detrein komt, kan genieten van de weekendtarie-ven van de NMBS. Voor wie toch met de wagenkomt, is de Albertina-Congresparking vlakbij(Gerechtigheidsplein 16 of Stuiversstraat 5). Alsu uw parkeerbewijs aan de museumbalie laatafstempelen, parkeert u het eerste uur gratis.Het museum is open van 10 tot 17 uur, maarom de rondleiding vlot te laten verlopen wordtu bij uw definitieve uitnodiging een uur toege-wezen. Er is een aparte rondleiding voorzienvoor leerkrachten uit het basisonderwijs en uithet secundair onderwijs. Als u bij de gelukkigenbent, krijgt u uw persoonlijke uitnodiging tijdigthuis bezorgd.

KLASSE NR.58 17

BOEKENWEEK VOOR aVLAANDEREN 1995Meer dan 10.000 kinderen en jongeren brach-ten vorig jaar in klasverband een bezoek aande Boekenbeurs in het Antwerpse Bouwcen-trum. Dit jaar vindt de Boekenbeurs plaats van1 tot en met 12 november en het aanbod naarde scholen toe is uitgebreider dan ooit voor-heen.

• LAGER ONDERWIJS: IN ZEE GAAN METEEN BOEKVoor de derde graad is er een didactischebrochure met suggesties om in de klas metboeken te werken: kiezen van boeken op basisvan inhoud en moeilijkheidsgraad, gediffe-rentieerd werken met teksten in de klas, enz.Het Departement Onderwijs stuurt elke basis-school één gratis exemplaar, maar u kunt debrochure ook bestellen door 100 fr. over teschrijven.Een geleid bezoek aan de boekenbeurs kost2000 fr. per klas, toegang, documentatie eninformatiepakket inbegrepen. Uw leerlingenworden in kleine groepjes langs de boekengegidst en krijgen ondertussen kijk- en leestipsmee. U moet wel op voorhand inschrijven.

• EERSTE GRAAD SECUNDAIR ONDERWIJS:DE AUTEUR DAALT VAN ZIJN ZOLDERTRAPDe brochure De auteur daalt van zijn zolder-trap vertelt hoe een boek ontstaat vanuit depositie van een auteur. Waar haalt hij zijninspiratie? Hoe verlopen de contacten met eenuitgever? Wordt er overlegd over lay-out, kaft,illustraties, lettertype? Moet hij meewerken aanpromotie? Wat met fanmail? enz. Het Depar-tement Onderwijs stuurt elke secundaire schooléén gratis exemplaar van deze brochure énvan de speciale handleiding voor leerkrach-ten. U kunt brochure en handleiding ook be-stellen door overschrijving van 100 fr.Een geleid bezoek kost 1000 fr. per klas + 50 fr.per leerling (toegangsgeld), brochure en hand-leiding inbegrepen. Uw leerlingen krijgen eenvideo over de weg van boek tot koper en despecifieke plaats hierbij van boekhandel enboekenbeurs. Met een individuele reiswijzer endidactische én speelse opdrachten zoeken deleerlingen dan aangepaste boeken voor hunleeftijd en interesses. Het bezoek wordt afge-rond met een gesprek met een auteur over deontstaansgeschiedenis van zijn boeken. Opvoorhand inschrijven is verplicht.

• TWEEDE GRAAD SECUNDAIR ONDER-WIJS: SPANNENDE BOEKENOm de overgang in het leesgedrag van jonge-ren van jeugdliteratuur naar volwassenenlite-ratuur te illustreren koos men voor het themaspannende boeken. Er zal op de boekenbeurseen werkblad voor de leerlingen klaarliggenén een begeleidende lesbrief voor de leer-kracht. De VBVB heeft pas volgende maandmeer informatie.

• DERDE GRAAD SECUNDAIR ONDERWIJS:MEDIATISERING VAN DE LITERATUURDe leerkrachtenbrochure bevat een inleiden-de tekst rond mediatisering en literatuur enlegt concreet de link met de Boekenbeurs alsmediafenomeen bij uitstek: auteurs en lezin-gen, boeken en multimedia, reclame- en ver-kooptechnieken, literaire prijzen, kranten enliteraire tijdschriften, radio en televisie, boek-

promotie... U vindt er ook enkele opdrachtenvoor Boekenbeursbezoek en voor naverwer-king in de klas. Het Departement Onderwijsstuurt elke secundaire school één gratis exem-plaar van deze brochure én van de bij horende(vrij te kopiëren) leidraad voor de leerlingen.Deze leidraad maakt een klassikaal bezoekniet meer noodzakelijk: de leerlingen hebbenhiermee een leuke gids in handen voor eenzelfstandig bezoek aan de Boekenbeurs. U kuntbrochure en leidraad ook bestellen door 100 fr.over te schrijven.Meer informatie: Vereniging ter Bevordering van hetVlaamse Boekwezen vzw - Scholenproject - Hof terSchriecklaan 17 - 2600 Berchem - + 03-230 89 23- rekeningnr. voor bestellingen: 001-1898328-17

MENSENRECHTEN bMeteor is een aantrekkelijk en praktisch les-middel over mensenrechten voor de derde graadbasisonderwijs. De Meteor-koffer bevat een mul-

timedia-kit (videocassettes,dia’s, tijdschriften) en pe-dagogische steekkaartenvoor de leerkracht. U kunt

deze koffer één maand lang gratis uitlenen.Het lespakket vertelt over drie Vrienden Zon-der Grenzen: Betty uit Liberia, Vladimir van deFilipijnen en Malakou uit Ethiopië. Ondankshun ellendige levensomstandigheden, is hunverhaal een indrukwekkende boodschap vanhoop, vriendschap en moed.Artsen Zonder Grenzen - Jeugdprojecten - Dupréstraat94 - 1090 Brussel - + 02-474 74 74

KLASSE-SERVICE a• vzw De Witte Raven - Schijfwerpersstraat 145 -2020 Antwerpen - + 03-828 69 00 is een werk-groep van en voor mensen met HIV/aids. DeWitte Raven steunen alle lotgenoten die hier-aan behoefte hebben én verstrekken informa-tie over seropositiviteit en aids.• vzw ICON (Informatica Centrum voor Opleidingen oNdersteuning) - Stationsstraat 112a - 9280Lebbeke - + 052-41 26 91 geeft technisch énpedagogisch advies over informatica. Op hetprogramma: informatie over hard- en software,cursussen, enquêtes, groepsaankopen van com-putermateriaal en toebehoren, verhuur vancomputermateriaal, praktijksessies voor leer-lingen, enz. Het lidmaatschap is gratis.• Stichting-Lodewijk de Raet - Liedtsstraat 27-29 -1210 Brussel - + 02-240 95 00 legt een wer-vingsreserve aan voor aanwervingen in deloop van 1996. Uw taak: ontwerpen, organise-ren en begeleiden van vormingsprogramma’s;vorming in communicatieve en sociale vaar-digheden; avond- en weekendwerk in heel Vlaan-deren (standplaats Brussel).

BOEKEN OP VIDEO aJeugdauteurs Bettie Elias, Mieke Vanpol en IlsePeys waren al eerder het onderwerp van dereizende tentoonstelling Wie schrijft er in dithuisje? Nu is er ook een gelijknamige video (70minuten; 850 fr. + verzendingskosten) waaropde drie auteurs praten over zichzelf en hunwerk en fragmenten uit hun boeken voorle-zen. Een folder geeft meer informatie over deauteurs en veel tips om met de video te werkenin de klas en/of in de bibliotheek.Literair Museum vzw - Frans Massystraat 13 - 3500Hasselt - + 011-22 26 24

ESP aESP, European Schools Project,is een organisatie die scholentracht bij elkaar te brengenop de informatiesnelweg, zegmaar Internet. De organisa-tie wil projecten opzetten bin-nen secundaire en lagere scho-len. Elektronische post is hierbijhet communicatiemiddel. Scho-len uit alle landen wisselenervaringen uit en maken af-spraken op een jaarlijks con-gres. Dit jaar had het congresplaats in Cambridge, volgendjaar (24-25 maart) is Belgiëaan de beurt.Wie meer informatie wenst ofzich bij ESP wil aansluiten,kan dit doen via de ESP-cordi-nator voor Vlaanderen: Hu-bert Christiaen - + 016-32 7075 (KUL) - fax 016-32 79 97 -e-mail Hubert.Christiaen@kc.KULeuven.ac.be.Wie ervaringen uit de schoolprak-tijk wenst, kan contact opnemenmet Greta Feys, onder-directricevan het Heilige-Familie-instituut -Hulstplein 32 - 8700 Tielt -+ 051-40 14 17 - e-mail MiaQuar-tier@k12.be

18 KLASSE NR.58

WETENSCHAPSBUS sDe wetenschapsbus: wetenschappelijke ex-perimenten en interactieve toestellen die uwschool binnen rijden. De bus heeft één thema(bijvoorbeeld: de taart), dat wordt bekekenvanuit fysica (hoe werkt een oven? wat iswarmte?), scheikunde (welke reacties vindenplaats?), biologie (hoe werkt gist?), sociologie(wanneer eten we taart?), taalkunde (waarkomt het woord vandaan?), geschiedenis (hoeis de taart ontstaan? het verbruik doorheen deeeuwen?), aardrijkskunde (grondstoffen, ver-bruik per inwoner), enz. De wetenschapsbuswil hiermee aantonen dat wetenschap (hardeén zachte) vele raakvlakken heeft met hetdagelijkse leven van uw leerlingen.De wetenschapsbus is er nog niet. Vandaardeze oproep: ga even met uw collega’s rond detafel zitten en bedenk een thema voor de bus.Uw thema moet jongeren én leerkrachten aan-spreken; een belichting toelaten vanuit hardeén zachte wetenschappen en aansluiten ophet leerplan 2de en 3de graad secundair on-derwijs. Als uw creatieve bui dan nog niet overis, mag u de themabus ook een naam geven.Als uw thema wordt uitgekozen, komt de buslater gratis langs op uw school.Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap - Admini-stratie voor de Programmatie van het Wetenschaps-beleid - Boudewijnlaan 30 - 1210 Brussel - + 02-507 60 08 - fax 02-507 60 07

EEN DAGJE ZONDER aMet trein, tram, bus, te voet, te paard, oprolschaatsen of op de fiets: één dagje zonderauto naar school, zou dat kunnen? ZondagZonder (1 oktober) en Maandag Zonder (2 okto-ber) zijn net voorbij en waren een succes. Veelmensen namen deel en tal van leerlingenkwamen maandag voor één keer met de fietsnaar school.Het hoeft echter niet bij die ene dag te blijven.Maandag Zonder kunt u eender wanneer inhet schooljaar organiseren. Leerkrachten, ouders,leerlingen, sympathisanten,...: ga samen rondde tafel zitten en bekijk welke activiteiten mo-gelijk zijn. Het Zondag Zonder-secretariaat heeftalleszins al heel wat tips samengevat in eengratis brochure.Zondag Zonder-secretariaat - J.P. Minckelerstraat168 - 3000 Leuven - + 016-23 99 77

WEDSTRIJDEN• JEUGDSPORTPARLEMENT sGroepen van 4 à 5 vijfdejaars stellen een dos-sier samen rond Olympisme, sport, waardenen jeugd. Elke school mag vóór 22 decemberéén ploeg afvaardigen naar een provincialefinale. Die vindt plaats op 20 januari. In eenProvinciaal Jeugdsportparlement verdedigen degeselecteerde schoolploegen hun dossier. Devorm van de verdediging is vrij (voordracht,rollenspel, audio-visuele middelen,...). Elke pro-vincie selecteert 1 à 2 dossiers per net voor hetNationaal Jeugdsportparlement. De finalisten mogenop 9 maart hun dossier verdedigen in de Se-naat in Brussel. De resultaten hiervan wordenonder de vorm van een Boodschap van deJeugd betreffende de Sport aan de Natie via depers verspreid.Belgisch Olympisch en Interfederaal Comité vzw -Boechoutlaan 9 - 1020 Brussel - + 02-479 19 40

• JAYCEES DICTEEWEDSTRIJD ‘95 aAl wie is geboren voor 1 januari 1979 kan op20 oktober deelnemen aan de lokale voorron-den (in meer dan 40 Vlaamse gemeenten) vandeze dicteewedstrijd. Bij inschrijving (formu-lieren in kantoren van Kredietbank en week-blad Talent of telefonisch) kiest u voor hetNederlandstalig dictee of het viertalig dictee(iets gemakkelijker, vertelde men ons). Deadli-ne: 19 oktober.Jonge Economische Kamer - Jaycees Brussel vzw -Ann Adriaens - Louizalaan 500 - 1050 Brussel -+ 02-523 08 72

• EUROPESE WEDSTRIJD sVAN DE JONGE CONSUMENTGroepen van minimum 5 leerlingen eerstegraad kunnen deelnemen. De thema’s zijn:Impact van consumentengedrag op het leef-milieu of Hoe dijken we de milieuvervuiling inen houden we de milieu-effecten van het con-sumentengedrag op lange termijn in de hand?Eerst kiezen ze een produkt dat ze geregeldgebruiken, analyseren de impact ervan op hetleefmilieu en doen praktische voorstellen voormeer milieuvriendelijke consumptie. Dan ma-ken ze een boodschap (dia’s, video, filmpje,affiche, advertentie,...) die leeftijdgenoten mo-tiveert om dit alternatief in de praktijk te bren-gen. De beste twintig werken ontvangen eenprijs: 1000 ecu (± 38.000 fr.) voor de eerste, 700voor de tweede, 500 voor de derde en 300 voorde andere winnaars. Het beste werk komt ookuit in een Europese finale. U vindt een infor-matie-brochure op uw school. Bij inschrijvingkrijgt u uitgebreide documentatie. Inschrijvenvóór 17 januari. Deadline: 2 april.Onderzoeks- en Informatiecentrum van de Verbrui-kersorganisaties (OIVO) - Bernadette Pirsoul - Rid-dersstraat 18 - 1050 Brussel - + 02-547 06 42

NAVORMING BEKEND aUw organisatie verzorgt navorming voor leer-krachten? U wilt opgenomen worden in hetRepertorium Navorming Leerkrachten ten be-hoeven van de decretale Centra voor Navor-ming? Neem dan snel contact op met HildeCoucke - Departement Onderwijs - Koningsstraat138 - 1000 Brussel - + 02-211 45 71

MULTIMEDIA IN TALENONDERWIJS sHoe kunnen we interactieve CD-Rom, CDI,Electronic Mail, Internet, videoconferencing,...in het( vreemde) talenonderwijs inschakelen?Wat zijn de technische mogelijkheden vanvandaag? Welke toepassingen zijn in de maak?Wat is de didactische meerwaarde van dezemedia? Is het een stimulans voor de leerlin-gen? Wat is de rol van de leerkracht? Is hetallemaal wel betaalbaar? Over deze thema’sorganiseren de Landcommanderij Alden Biesenen de GOM-Limburg een multimedia-sympo-sium en beurs op 15 november. Het geheelpast in de internationale ontmoetingssessie enrollenspel Teachers’ co-decision videoconferenceen staat open voor alle taalleerkrachten. Dewerktaal van het symposium is Engels.Het symposium begint om 10 u. De beurs om13 u. Deelnemen kost 1000 fr. (middagmaalinbegrepen). Wie enkel de beurs wil bezoekenbetaalt 400 fr.Landcommanderij Alden Biesen - Guy Tilkin - Kas-teelstraat 6 - 3740 Spouwen (Bilzen) - + 089-41 3913 - fax 089-41 70 33

CONFUSION II - aTHE SEQUELGeraardsbergen maakt zich opvoor een nieuw treffen vanliefhebbers van sf, fantasy enhorror. Van 3 tot 5 mei 1996kunt u in CC De Abdij - Abdij-straat 4 - 9500 Geraardsbergenterecht voor ConFusion II: le-zingen, panelgesprekken, ten-toonstellingen, rollenspelen,cardgames, computerspellen,video, een quiz, een vignet-tenwedstrijd (ultrakorte verha-len), enz. Deelnemen kost 790 fr.als u betaalt vóór 30 novem-ber, daarna wordt het duur-der. Eén dag langskomen kost400 fr. Kinderen tot 12 jaarkrijgen steeds 50 % korting.ConFusion - Peter Motte - Abdij-straat 33 - 9500 Geraardsber-gen - + 054-41 46 47

(advertentie)

20 KLASSE NR.58

SPEELS ONDERNEMEN sLeerlingen van de derde graad secundair on-derwijs kunnen op een originele, speelse ma-nier kennis maken met het ondernemerschap.NCMV-Jonge Ondernemers en het Centrum voorInformatieve Spelen hebben samen een nieuwvormingsspel ontwikkeld en het de naamStartschot gegeven. Startschot bestaat eigen-lijk uit twee spelen. Het eerste spel is een soortinleiding en geeft uw leerlingen een zicht op deindeling van de actieve bevolking in België ende verschillende sectoren waarin zelfstandigeondernemers actief zijn. Het echte Startschotstaat op de achterkant van het spelbord: de vijfkringen vertegenwoordigen vijf elementen diebij het opstarten van een eigen zaak belang-rijk zijn, nl. geld, markt, beleid, administratieen vorming. Allerlei speelse opdrachten mik-ken dan op de persoonlijke vaardigheden vande leerlingen: observeren en exploreren, crea-tief zijn en kritisch denken, omgaan met risi-co’s, inspireren en motiveren,...Aan elk spel kunnen 5 tot 10 leerlingen deelne-men en u kunt maximum drie spelen tegelijkorganiseren. Elk spel duurt 2 à 3 uren. U be-taalt 1950 fr. per spel, begeleiding door eenmedewerker van NCMV-Jonge Ondernemersinbegrepen (exclusief reiskosten).NVCM-Jonge Ondernemers vzw - Yvette Anné -Spastraat 8 - 1040 Brussel - + 02-238 07 35

POPMUZIEK aHet tijdschrift Vlaanderen plant voor 1997 eenthemanummer rond hedendaagse (populai-re) muziek. Gespecialiseerde auteurs brengenachtergronden, sociologische beschouwingen,historisch materiaal, enz. Ook de scholen kun-nen aan dit themanummer meewerken. Terillustratie verschijnen immers ook teksten vanjongeren: gedichten, proza, citaten uit ver-handelingen over popmuziek, enz. Leerkrach-ten kunnen bijvoorbeeld hun leerlingen eenopstel of verhandeling rond dit thema latenmaken. Leerkrachten die geïnteresseerd zijn indit onderwerp of studiemateriaal bezitten ronddeze materie kunnen contact opnemen metsamensteller Dirk Rommens. Hem bezorgt u ookde teksten van uw leerlingen, en wel vóór 1september 1996. Alle geselecteerde jongerenkrijgen een exemplaar van het tijdschrift methun bijdrage.Dirk Rommens - Vlaanderen - themanummer Mu-ziek voor het jaar 2000 - St. Pietersstraat 39 - 8520Kuurne - + 056-35 78 66

MUSEUMBEZOEK aOverweegt u met uw klas een bezoek te bren-gen aan het Museum voor Schone Kunsten inGent? Zou u uw leerlingen daar graag zelfgidsen? Geen probleem! De educatieve dienstvan het Museum organiseert speciaal voorleerkrachten een initiatiecursus. De lessenreeksomvat een analyse van de permanente collec-tie, een kijkje achter de schermen (werkruim-tes, ateliers, reserves, kortom: hoe werkt eenmuseum?) en informatie over de mogelijkhe-den en methodes van museumbezoek metleerlingen. De lessen vinden plaats op zaterda-gen 18 en 25/11 en 2, 9 en 16/12, telkens van9.30 u. tot 12.30 u. Deelnemen kost 2500 fr.voor de hele cyclus. Inschrijven vóór 10/11 metopgave van naam, adres, telefoon, school enleervakken.

Museum voor Schone Kunsten - Educatieve Dienst -Citadelpark - 9000 Gent - + 09-222 17 03 - fax 09-221 60 15

STAGES EN UITWISSELINGEN sHet nieuwe Leonardo da Vinci-programma voorde beroepsopleiding roept de scholen op omaanvragen voor stages en uitwisselingen in tedienen. De meerwaarde van zo’n stage kan opvelerlei vlakken liggen: intensieve taaltraining,vaktechnische practica, kennismaking metEuropese culturen en ten slotte persoonlijkeverrijking. Mogelijk zijn:• korte stages van drie weken voor jongerenvanaf 15 jaar uit TSO, BSO, KSO, deeltijdsonderwijs en technische/beroepsleergangen vanOSP (secundair). De beurs bedraagt ongeveer25.000 fr. per jongere;• lange stages van drie maanden voor jonge-ren in OSP en HOKT-opleidingen. De beursbedraagt ongeveer 85.000 fr. per deelnemer;• uitwisselingen van twee weken voor leer-krachten die met hogervermelde doelgroepenwerken. De beurs bedraagt ongeveer 34.000 fr.per deelnemer.Meer informatie krijgt u op onderstaand adres.Let wel: de uiterste datum voor het indienenvan de aanvragen voor de Acties Ia (stagesvoor jongeren) en Ic (uitwisselingen van leer-krachten) is 31 oktober.Vlaams Leonardo da Vinci Agentschap - Trudi Clooten- Bischoffsheimlaan 27 bus 3 - 1000 Brussel - + 02-219 65 00 - fax 02-219 12 02

1, 2, 3... MULTICUBE bOptellen, aftrekken, vermenigvuldigen, delen,machten berekenen, oppervlakte en inhoudbepalen... zowel in de kleuterklas als in delagere school komen deze abstracte handelin-gen letterlijk binnen handbereik. Met de bont-gekleurde Multicube blokjes, driehoeken, ci-linders, enz. maken de kinderen niet alleenallerlei constructies, ze lossen er ook elk reken-kundig probleem mee op. Spel, fantasie encreativiteit gekoppeld aan probleemoplos-send bezig zijn. Compleet met lesboekjes.Multicube is al jaren een begrip in onderwij-zend Duitsland, Frankrijk en Engeland.Meer informatie: Carl Doorekens - Kwekerijstraat 22- Schilde - +03-384 04 09

RADIO VOOR LERAARS aHet Houten Paard galoppeert sinds enkele we-ken opnieuw door de ether. Elke zaterdag (van18.10 u. tot 19 u.) schommelt het paard opradio 3 door het kunstenlandschap op zoeknaar aanraders voor kinderen en jongerentot 14 jaar. Maar, let wel, het paard hinniktspeciaal voor de leerkrachten, niét voor de leer-lingen! Boeken, tentoonstellingen, concerten,films, dans- én theatervoorstellingen passerende revue. Niet zomaar aangename kunstuitin-gen, wél die dingen die uitnodigen tot confron-tatie, tot anders kijken naar de dagdagelijkserealiteit, tot leren praten over normen en waar-den, enz. Daarnaast kijkt het paard naar nieu-we tendensen binnen de kinder- en jongeren-cultuur én praat het in de portrettengalerij metde mensen die deze tendensen bepalen.Het Houten Paard - BRTN-Dienst Schooluitzendin-gen - Patrick Jordens & Veerle Keuppens - Kamer3N12 - A. Reyerslaan 52 - 1043 Brussel - + 02-74153 07

GEDETACHEERDE aGEZOCHT• Liberale Jongerenservice vzw -William De Boeck - Livornostraat25 - 1050 Brussel - + 02-537 7918 zoekt een vastbenoemd leer-kracht (max. 42 jaar) voor deverdere uitbouw van de wer-king, het samenstellen van tijd-schrift en brochures, het on-dersteunen van de binnenland-se vakantiewerking en verte-genwoordiging in andere or-ganisaties.

KLASSE NR.58 21

DRUGS OP DE TREIN aReizen met de trein, een avontuur! Zeker als umet uw klas zitjes boekt op een Sleuteltrein.Op het programma staan klassieke bestem-mingen (Planckendael, Antwerpen, Bokrijk,Brugge, Brussel, Dinant, de Meli,...) met indiengewenst ook minder klassieke activiteiten (avon-turentochten in de bossen rond Dinant of in denatuurdomeinen van De Panne en Bokrijk,alternatieve stadswandelingen in Brugge,...).De reis zelf is helemaal niet klassiek: op deSleuteltrein reizen immers een aantal ex-ver-slaafden mee in het kader van een drugpre-ventieproject in samenwerking met de NMBSen het Departement Onderwijs. Twintig datatussen 10 oktober en 11 juni staan geprogram-meerd. Vanaf 300 deelnemers (van 10 tot 18jaar) organiseert Sleuteltreinen reizen op de dagen naar de bestemming van uw keuze.Enkele weken voor de afreis organiseert u hetbeste een avond voor leerkrachten en ouders.Een spreker van De Sleutel vertelt over drugpro-blematiek in Vlaanderen en de antwoordendie De Sleutel hierop biedt. De leerlingen krij-gen een brochure met een aantal teksten (dis-cussiestof voor in de klas of gewoon vooraf telezen). Op de bewuste dag maken de leerlin-gen op de trein kennis met ex-verslaafden dieeen begeleiding volgen in de therapeutischegemeenschap van De Sleutel. Zo’n gesprek duurtongeveer 50 minuten voor groepjes van 15 à20 leerlingen. Niet het sensationele leven vande druggebruiker is onderwerp van gesprek,wél de omstandigheden thuis, in de vrienden-kring, op school, enz. Daarnaast proberen zeduidelijk te maken welke relationele vaardig-heden zij leren om opnieuw de maatschappijte kunnen instappen. Deze gesprekken vindenplaats op de heenreis, maar de ex-verslaafdenblijven de hele dag ter beschikking voor vra-gen, informele gesprekken, gesprekken met deleerkrachten, enz. Ten slotte kunnen scholendie dit wensen, een terugkomdag organiserenom een aantal problematieken verder uit tediepen onder begeleiding van professionelemedewerkers van De Sleutel. De terugkomdagis niet inbegrepen in uw treinticket, de rest wel(vanaf 100 deelnemers).Informatie/inschrijvingen: Sleuteltreinen - Hundelgem-sesteenweg 1 - 9820 Merelbeke - + 09-231 54 45

SCHRIJF ZE VRIJ aDe rechten van de vrouw en de schendingenvan de mensenrechten in ex-Joegoslavië zijnde thema’s van de vijfde Schrijf-ze-VRIJdagvan Amnesty International. Op vrijdag 20 okto-ber zullen in heel Vlaanderen tienduizendenleerlingen in de pen kruipen om de mensen-rechten wereldwijd te verdedigen. Wenst u ookmee te werken met uw klas of school? AmnestyInternational bezorgt u graag een uitvoerigeleidraad, het nodige (ook audiovisueel) mate-riaal en verdere ondersteuning. Er zijn pakket-ten beschikbaar voor zowel basis- als secun-dair onderwijs.Amnesty International - Kerkstraat 156 - 2060Antwerpen - +03-271 16 16 - fax 03-235 78 12

TOTEM-VOGELS aDe pedagogische dienst van Parc Paradisio lan-ceert een campagne voor leerlingen van hetlager onderwijs en van de eerste graad secun-dair onderwijs. Het thema van de campagne is

«Ik bescherm mijn totem-vogel». Elke klas diehet park bezoekt, kiest een vogel als totem vande klas. Als het een inheemse vogel is, kan deklas een nestkastje aankopen en het in deschooltuin ophangen. Daarnaast is er het Handvestvoor de Kinderen, een oproep tot beschermingvan alle vogels overal ter wereld. De klas die demeeste handtekeningen voor dit Handvest ver-zamelt, krijgt een speciale prijs. Uw klas maaktook een affiche, met een tekening van detotem-vogel en een slogan die oproept tot be-scherming van en respect voor de vogel. Debeste affiche wint een prijs. Daarnaast is er eentweede affiche waarop uw leerlingen gegevensinvullen over het verspreidingsgebied van devogel, leefmilieu, voedsel, bedreigingen, enz.Die affiche moet u zo snel mogelijk terugstu-ren, want ze zal deel uitmaken van een albumdat op het einde van het schooljaar wordtgepubliceerd. Ten slotte verbinden de leerlin-gen er zich toe een sticker (10 fr.) aan te kopen:een groot deel van de opbrengst gaat naarnatuurreservaten.

U reserveert vooraf hetbezoek met uw klas.Elke leerling krijgt eenpaspoort op naam engratis documentatie. Detoegangsprijzen zijn150 fr. voor kinderentot 5 jaar en 195 fr.voor leerlingen van 6

tot 18 jaar. Per 15 leerlingen heeft één leer-kracht gratis toegang. De campagne loopt van1 oktober tot eind juni. Het park is gesloten in demaanden december, januari, februari en maart.Parc Paradisio - Educatieve Dienst - Domaine de Cam-bron - 7940 Cambron-Casteau - + 068-45 46 53

SAMENLEVEN aAllerlei initiatieven rond multicultureel sa-menleven zijn verzameld op één beurs. GelijkGeaard brengt kunstwerken en foto’s, infor-matiestands, een materialenbank, video’s, de-batten, muziek, toneel, poëzie, animatiepro-gramma’s, alternatieve stadstoeren, lunchde-batten en studiedagen. Het geheel geeft eenbeeld van samen-leven in Vlaanderen en hetbeleid van de Vlaamse Gemeenschap.De beurs vindt plaats van 17 tot 30 novemberin het administratief centrum van de VlaamseGemeenschap - Boudewijnlaan 30 - 1210 Brusselen richt zich tot ambtenaren, leerkrachten,scholen en het grote publiek. Op 28 novemberis onderwijs speciaal van de partij met eenstudiedag over de non-discriminatieverkla-ring en intercultureel onderwijs. Wat zegt detheorie? Hoe werkt een en ander in praktijk?Meer informatie: Ministerie van de Vlaamse Ge-meenschap - Administratie Gezin en Maatschappe-lijk Welzijn - Afdeling Welzijnsbevordering - Markies-straat 1 - 1000 Brussel - + 02-507 33 72

VRIJWILLIGERS GEZOCHT aHet Rode Kruis-Vlaanderen zoekt vrijwilligersom rodekruishelpers en anderen te informerenover problemen en uitdagingen van inter-nationale samenwerking. Kennis van Engelsen Frans is vereist; opleiding en permanentebegeleiding krijgt u er gratis bij.Rode Kruis-Vlaanderen - Dienst Internationale Ac-ties - Lut Cloetens/Nadia Molenaers - Vleurgatse-steenweg 98 - 1050 Brussel - + 02-645 44 78 of02-645 45 81

HOFFELIJK ZIJN bDOET GEEN PIJNDe verzekeringsmaatschappijRoyale Belge pakt uit met eencampagne over hoffelijkheidin het verkeer rond de scho-len. Te vaak nog leidt het bren-gen en afhalen van leerlin-gen tot ergernis, gevaar enchaos aan de schoolpoorten.De campagne omvat o.a. eengrote wedstrijd waarin de jon-gere kinderen de kans krijgeneen nieuw verkeersbord te ont-werpen om automobilisten aante sporen tot meer hoffelijk-heid. Wie weet maakt de Mi-nister van Verkeer dit bordwel officieel! De winnende klasgaat onder leiding van eenechte butler een weekend naarde hoffelijkste stad van Euro-pa, Londen.Alle informatie in de media en bijRoyale Belge - sector communica-tie - Vorstlaan 25 - 1170 Brussel -+02-678 61 09

22 KLASSE NR.58

MEESTERSTUKKEN: SUCCES aVele duizenden leerkrachten hebben enthou-siast gereageerd op het aanbod in de vorigeKLASSE en vroegen de speciale brochure vanMeesterstukken aan. Daarin vindt u een uitvoe-rige toelichting bij de 83 kunstzinnige initiatie-ven die 40 culturele centra op dit ogenbliknemen, speciaal voor de Vlaamse leerkrach-ten. Wie daaraan wil deelnemen, knipt deinschrijvingskaarten uit de brochure en stuurtze naar de culturele centra die de activiteitenorganiseren. U mag aan zoveel activiteitendeelnemen als u verkiest. De kaarten kopiërenmag. Uiteraard is het aantal plaatsen telkenswel beperkt, maar het aanbod is zo ruim dat uwaarschijnlijk nog wel ergens een gaatje vindt.Het unieke van Meesterstukken is dat u overaleen kwalitatieve voorstelling krijgt én een pe-dagogisch-didactische omkadering om met diekunstvorm nadien ook iets te kunnen doen inuw dagelijkse klaspraktijk. Bovendien krijgt ude kans uw blik even te verruimen naar kunst-vormen die u zelf misschien nog niet zo goedkent: dans, nieuwe media, opera, muziek, film,literatuur, beeldende kunst, theater,...De culturele centra en hun koepel FEVECCleveren niet alleen met Meesterstukken schitte-rend werk. De scholen hebben hun weg naarde centra trouwens duidelijk gevonden. In ‘89kwamen er 250.000 kinderen over de vloer. In‘93 waren er dat al dubbel zoveel: 500.000. Eneen eerste blik op de inschrijvingen voor ditschooljaar toont nog eens zo’n grote sprongvoorwaarts. De culturele centra verwachtendit jaar meer dan 700.000 kinderen voor on-geveer 3.000 activiteiten. Meestal zorgen decentra ook voor pedagogisch-didactische on-dersteuning. Steeds meer scholen maken daarook actief gebruik van en sturen hun leerlin-gen niet meer onvoorbereid naar een activi-teit. Op die manier biedt het aanbod van deVlaamse culturele centra voor vele duizendenjongeren een venster op de wereld dat anderswaarschijnlijk voor altijd gesloten zou blijven.Met Meesterstukken krijgen de leerkrachten dekans om zich gratis bij te scholen als gangma-ker voor dit uniek pedagogisch proces. Het isprettig vast te stellen dat de interesse daarvoorzo groot is.In de brochure zit ook een evaluatieformu-lier. Bij FEVECC zouden ze dat ook graagontvangen als u aan een activiteit hebt deelge-nomen. U kunt ook altijd wat meer uitvoerigecommentaar opsturen: FEVECC - Sainctelette-square 19 - 1210 Brussel - + 02-201 17 07. Ookwie de brochure nog niet heeft, kan daar nogterecht.We wijzen nog snel even op enkele algemeneactiviteiten die uw bijzondere aandacht ver-dienen. Inschrijven kan in de plaatselijke cen-tra.• Een kennismaking met de nieuwe media ineen boeiend mix van theorie en praktijk voorleerkrachten van alle niveaus en onderwijs-vormen: Blend, Clash & Trash. Gratis op vijfplaatsen in het land: 14/10 Strombeek-Bever,18/10 Kortrijk, 6/11 Antwerpen-Luchtbal, 20/11Hasselt, 24/11 Dilbeek.• Praktische workshops voor nieuwe invals-hoeken bij kunst, publieksbegeleiding en kunst-opvoeding. Telkens van 9.30 u. tot 15.30 u.Voor leerkrachten kleuteronderwijs: 28/10 Turn-hout, 30/10 Heist-o/d-Berg, 31/10 Deurne.

Voor leerkrachten lager onderwijs: 30/10 Deurne,31/10 Turnhout, 3/11 Heist-o/d-Berg.Voor leerkrachten secundair onderwijs: 28/10Deurne, 30/10 Turnhout, 31/10 Heist-o/d-Berg.• Masterclass voor alle leerkrachten en bege-leiders die al enige ervaring hebben in hetwerken met kinderen rond kunst: 28/11 van20 u. tot 22 u. in Malle.• Een verwendag rond literatuur, uitsluitendvoor regenten Nederlands: 15/11 Tongeren.• De Boot in met CANON. Een rondetafelge-sprek aan een gedekte tafel voor alle geïnteres-seerde directies en leerkrachten om met deCultuurcel CANON van het departement On-derwijs van gedachten te wisselen over Kunstop School. Op zat. 11 nov. van 17 u. tot 19.30 u.in het Provinciaal Vormingscentrum voor deJeugd, Malle.

WERELDVIDEO’S aOnderwijs: cijfers en apebrood is een video vande Nederlandse Onderwijstelevisie (25 min.;huurprijs 500 fr. per week) voor leerlingen van14 tot 16 jaar. De film vertelt het verhaal vanIffi uit Guinee-Bissau: zij volgt een cursus in dehoofdstad en komt dan in conflict met destamtradities van haar geboortedorp.Op weg naar school is een reeks van zeven RTBF-programma’s (huurprijs 500 fr. per week perprogramma) voor leerlingen van 8 tot 12 jaar.Elk programma vertelt over de schoolervarin-gen van leeftijdgenootjes: een straatschool inBrazilië, een woestijnschool in Mali, enz.Deze video’s staan beschreven in de gratiscatalogus van Wereldmediatheek. In deze cata-logus vindt u trouwens nog meer dan vierhon-derd andere video’s en diareeksen over vrede(geweldloosheid, ontwapening, wapenhandel,enz.), derde-wereldproblematiek (daklozen,gezondheidszorg, honger en voedsel, mensen-rechten, vluchtelingen, enz.) en welzijnspro-blematiek (armoede, gezin, landbouw, versla-ving, vrouwen, enz.).Wereldmediatheek vzw - Italiëlei 98A - 2000 Ant-werpen - + 03-225 03 67

PROGRAMMA’S OP MAAT b• Leerkrachten uit het kleuter- en lageronder-wijs kunnen praktische, gerichte nascholings-programma’s aanvragen bij de Stichting-Lo-dewijk de Raet. De programma’s worden aan-gepast aan de concrete vragen en behoeftenvan uw schoolteam en vinden plaats volgenseen door u gekozen formule (avonden, woens-dagen of zaterdagen, tijdens de schooluren).Mogelijke thema’s zijn: werken met kinder-boeken en leesbevordering in de klas; werkenmet poëzie bij kinderen; werken met prenten-boeken en verhalen bij jonge kinderen; crea-tief schrijven met kinderen. Vraag de folders ofneem contact op met Erik Vanhee.• Ook voor uw jaarlijkse pedagogische studie-dagen stelt de Stichting programma’s beschik-baar. Deze programma’s (één hele dag) zijngeschikt voor groepen van 12 tot 18 personen.Mogelijke thema’s zijn: werken aan de relatiemet uw leerlingen; leerlingen sociaal vaardigmaken; communicatie op school; regels/straf:zin en onzin; motiverend klasleiderschap; waar-denvorming, enz. U kunt ook eigen thema’svoorstellen.Stichting-Lodewijk de Raet - Liedtsstraat 27-29 -1210 Brussel - + 02-240 95 00

MULTIMEDIAAL aTRAINENAls leraar én computerfreakwilt u wel leren werken metWindows95, maar vaak hebtu geen zin en geen tijd omdikke handleidingen door tenemen. Met een Personal Trai-ner leert u stap voor stap in uweigen tempo. Personal Traineris de eerste interactieve multi-mediale softwaretraining opPC in Europa. De CD-ROM-versie kost 950 fr. No Nonsen-se Opleidingen - Consultus - Gebr.Vandeveldestraat 24 - 9000 Gent- + 09-233 30 20 - fax 09-22079 03.

(advertentie)

(advertentie)

24 KLASSE NR.58

ZEKERLEZEN

ALGEMEEN a• PESTEN OP SCHOOLPesten op school is een actieprogramma waaraandoor heel wat scholen, PMS-medewerkers enouders is meegewerkt. Het omvat een hand-boek voor de begeleider met veel achtergrond-informatie, methodes en strategieën, een Ko-pieerset met werkbladen voor de leerling ende videofilm Prettige dag gehad? dat deschooldag toont van Arne (14) en Lien (12),die beiden het slachtof-

fer zijn van pesterijen op school.V.Stevens & P. Van Oost, Pesten op school,1500 fr. - uitgeverij Garant - Tiensesteenweg83 - 3010 Kessel-Lo - +016-25 31 31

• DE SCHOOL KOMT TOT HAARRECHTAlle scholen moeten een schoolreglementaan de ouders voorleggen. Steeds meerouders zijn geneigd geschillen met deschool door de rechtbank te laten be-slechten. Schoolverantwoordelijken moetenzich dan ook juridisch bekwamen. School-reglement: een instrument of een bedrei-ging? U leest er alles over in De schoolkomt tot haar recht.Uitgeverij Garant - Tiensesteenweg 83 - 3010Kessel-Lo - +016-25 31 31

• 25 JAAR IMPULSHet tijdschrift Impuls bestaat 25 jaar. Inhet jubileumboek blikken redactie enonderwijsspecialisten terug en vooruit.Zo komen aspecten aan bod van de on-derwijsgeschiedenis, de Europese dimen-sie, de onderwijskwaliteit, onderwijspsy-chologie, e.d. Daarnaast krijgt u een over-zicht van alle titels van de 25 jaargangenvan Impuls. Klasseraad, directievorming,didactiek, schoolpastoraal, schoolpeda-gogiek,... geen thema of er is ooit overgeschreven in Impuls. Zilveren Sporen -25 jaar Onderwijsimpulsen, 780 fr. +90 fr. verzendingskosten, over te schrij-ven op rekening 330-0105978-11 vanAcco - Tiensestraat 134-136 - Leuven,met vermelding Zilveren Sporen. U kuntzich natuurlijk ook abonneren op Im-puls. Dat kost 700 fr.Voor meer inlichtingen: Firmin Troch - Laar 98- 2440 Geel - +014-58 95 64

KLEUTER- EN BASISONDERWIJS b• OP ÉÉN BEENKun je op één been staan zoals een fla-mingo? Kun je op handen en voetenlopen zoals een aap? Van apedraf totkikkersprong is een origineel en humo-ristisch prentenboek met ideeën en acti-viteiten om op een speelse manier demotoriek van kinderen te oefenen: krachten lenigheid, coördinatie en evenwicht.Staan, springen, zitten, hangen en lig-gen voor 450 fr.Uitgeverij Clavis - Kuringersteenweg 120 - 3500Hasselt - +011-87 25 44 - fax 011-87 25 45

• PUZZELDe Leerpuzzel is een ervaringsgerichtemethode om leerlingen van het vijfde enhet zesde leerjaar studievaardigheden bijte brengen: planning en studie-omge-ving, schematiseren en zichzelf evalue-

ren, efficiënt studeren,... het komt allemaal op een prettigemanier aan bod in een werkboek voor de leerling (80 fr.) en eris een handleiding voor de leerkracht (950 fr.).Y. Bernaerts & P. Goossens - PMS-centrum - Werchtersesteenweg 46 -3150 Haacht - +016-60 21 86

SECUNDAIR ONDERWIJS s• ALS DE BOM TIKTHet pakket Als de bom tikt geeft u gedurende 4 lesuren de kansjongeren te confronteren met de gevaren van extremisme. Een

videofilm toont 14-16-jarigen haarscherphoe iemand van hun eigen leeftijd, voorkeuzes gesteld, kan ontsporen en opge-slokt worden door een extremistische groe-pering. Het bijgevoegde boek geeft doorgerichte vragen en opdrachten antwoordop vragen van jongeren zoals: Hoe komtgeweld tot stand? Hoe kan macht wor-den misbruikt? Wat hebben illusies envooroordelen hiermee te maken? Hoemaak ik keuzes? Het boekje kost zo’n175 fr., de video 465 fr. Een handleidingen werkbladen voor leerlingen zijn even-eens beschikbaar.SMD Educatieve uitgevers in Nederland,+ 00-31-71 32 29 22

• DE LITERATUURHULPis een lexicon van literaire termen vooralle leraars die op een of andere manierliteratuur onderwijzen. Deze pocket van128 blz. geeft een beknopte en overzich-telijke bespreking van begrippen op hetgebied van literaire stromingen, genresen theorie. Vanwege gewicht en formaaterg handig om mee te nemen. De litera-tuurhulp kost 298 fr.Uitgeverij Westland - Th. Van Cauwenberglei101 - 2900 Schoten - + 03-658 80 60 - fax03-658 80 80

• JOB REVISITEDHoe gaan jongeren om met angst enlijden binnen de hedendaagse schoolcul-tuur? Hoe kunt u het lijden verwerken incatechese en godsdienstonderricht en hetthema op een hedendaagse manier be-handelen? Welke antwoorden bieden di-verse godsdiensten op de nieuwe vormenvan lijden in de huidige cultuur? GreetHoebeeck beantwoordt al deze vragen inhaar boek Niet lijdzaam toezien! Gods-dienstige verwerking van lijden in dehuidige (jongeren)cultuur, dat 840 fr.kost.Uitgeverij Acco - Tiensestraat 134-138 - Leu-ven - +016-29 11 00 - fax 016-20 73 89

• EEN GOED IDVoor de eerste graad van het secundaironderwijs is er nu ID, een all-round maand-blad van 32 bladzijden waarin elk vakapart aan bod komt, terwijl een of meerrode draden de leerkracht de kans gevenecht vakoverstijgend te werken. Als bonusis er de leerkrachtenbijlage, bijkomendeinformatie, didactische tips, nuttige adressen,oplossingen van de oefeningen en eenhandige verzamelmap. Leerkrachten kunneneen jaarabonnement nemen voor 500 fr.i.p.v. de normale 900 fr.Uitgeverij Averbode - Nikie Lapaire - Postbus544 - 3271 Averbode - +013-780171 - fax013-780186

GRATIS BOEKENKLASSE geeft van De school komt tothaar recht 5, van het Onderwijszak-boekje 10 en van het jubileumboek Impulseveneens 10 exemplaren weg! Boven-dien hebben we van Kits en de Klap-krant elk 50 gratis abonnementen vooru klaarliggen. Stuur ons een kaartje waaropu uw voorkeur vermeldt.KLASSE - Zeker Lezen + voorkeurtitel - Depar-tement Onderwijs - Koningsstraat 138 - 1000Brussel

• TIEN JAAR OP ZAK aDeze maand verschijnt de tiende uitgavevan het Onderwijszakboekje, een com-pleet referentiewerk voor al wie bij onder-wijs is betrokken. Omdat het zakboekjejarig is, ontvangt al wie dit jaar een abon-

nement neemt gra-tis het HOBU-zak-boekje erbij. Dit zak-boekje biedt een over-zicht van de rechts-positieregeling vanhet personeel van deHogescholen in deVlaamse Gemeen-schap. Met een abon-nement kost het On-derwijszakboekje

1130fr. Een eenmalige aankoop kost 1290fr.U kunt het Onderwijszakboekje, editie 95-96,Guy Janssens en Johan Heyvaert, schriftelijk(ook per fax) bestellen bij Kluwer Editorial -t.a.v. Denise Spanoghe - Kouterveld 2 - 1831Diegem - + 02-719 15 11 - fax 02-715 15 19

• KITS EN KLAP bKlap richt zich maandelijks tot de leerlin-gen van het derde en het vierde leerjaar.Actuele thema’s worden over twee of meerbladzijden uitgesmeerd. In de Klap-knip-selkrant krijgen de leerlingen dan de nieuws-actualiteit in een notedop. Heel geschiktvoor klassikaal gebruik. Voor de leerkrachtzijn er uitgewerkte lessen en kopieerbla-den. Een groepsabonnement (10 num-mers van 8 blz.) kost 490 fr. Kits is eenveertiendaagse krant voor leerlingen vanhet vijfde en het zesde leerjaar. De krantbericht over de belangrijkste actuele ge-beurtenissen in binnen-en buitenland enbiedt ook achtergrondinformatie. Ook hierzijn er een handleiding en uitgewerktelessuggesties voor de leerkracht. Een groeps-abonnement (18 nummers van 4 blz. +enkele thema-bijlagen van 4 blz.) kost510 fr. Individueel abonneren kan ook.Uitgeverij De Eenhoorn - Vlasstraat 17 - 8710Wielsbeke - +056-60 54 60 - fax 056-61 05 83

KLASSE NR.58 25

ZEKERZ I E N

privé-bezit bevindt. Drieënzestig kleinsculpturen uit jade il-lustreren de Chinese geschiedenis van 4500 v. Chr. tot de 18deeeuw na Chr. Twaalf schilderingen op papier en gemonteerdop rollen vullen de tentoonstelling aan. De schilderingen zijndeze eeuw geschilderd en vormen zo een verrassende aanvul-ling op de oude jade sculpturen.De toegang is gratis. Een geleid bezoek kost 1000 fr.voor maximum15 leerlingen.Galerij van de Kredietbank - Grote Markt 19 - 1000 Brussel - + 02-51757 02

• DE THUISKOMST VAN MICHIEL QUAETJONC: a30/9 TOT 12/11Het Instituut voor het Archeologisch Patrimonium (IAP) doet sinds1993 opgravingen in de Verdronken Weiden van Ieper. Dezetentoonstelling toont het resultaat van de opgravingen via het

verhaal van Michiel Quaetjonc, een fictie-ve wever, die na een pelgrimstocht naarNoyon terugkeert in Ieper. Via dit ver-haal krijgen uw leerlingen een beeld vanhet dagelijks leven in een 14de-eeuwseambachtelijke wijk: versterkingswerken,huizen, ateliers, bestrating, eten en drin-ken, kledij, bewapening,... Er zijn ookspeciale lespakketten verkrijgbaar voorde derde graad lager onderwijs en detweede graad secundair onderwijs.De tentoonstelling staat opgesteld in hetStedelijk Museum Ieper. De toegangsprijsbedraagt 50 fr. Groepen (vanaf 10 perso-nen) betalen 30 fr. per persoon en school-groepen 20 fr. per leerling.Informatie: De Blankaart - Buitendienst West-Vlaanderen IAP - Iepersesteenweg 56 - 8600Diksmuide - + 051-54 56 10 of StedelijkMuseum Ieper - Ieperleestraat 31 - 8900Ieper - + 057-21 83 00

• ZONDER VOORSCHRIFT: aELKE ZATERDAG OM 17.30 U. OP TV 1Op TV 1 loopt sinds vorige maand weerhet gezondheidsprogramma Zondervoorschrift. Telkens komen verschillen-de thema’s aan bod. Vaak is dit pro-gramma ook interessant voor leerkrach-ten. Zeker als het gaat over stotterproble-men of gehoorproblemen en bijhorendespraakmoeilijkheden (7/10), oudermis-handeling (21/10) of onbegrepen licha-melijke klachten (28/10).BRTN - Zonder voorschrift - Luk De Koninck -1043 Brussel - + 02-741 35 08

• DOODGEWOON: aTOT 30 NOVEMBERIn de oude kerk Ster der Zee (Koksijde)staat een leerrijk overzicht van 5000 jaardodenbezorging in het Westen (van pre-historie tot vandaag) en bij andere cultu-ren (Australische aboriginals, kanniba-len in Nieuw-Guinea, Indianen in Noord-Amerika, enz.).Voor de eerste 20 leerkrachten die eenafspraak maken (met verwijzing naardeze bijdrage in KLASSE) voor een per-soonlijke verkenning van deze tentoon-stelling ligt een gratis ticket én eengratis brochure klaar.De toegangsprijs bedraagt 50 fr. per leerling(lagere school) of 80 fr. (secundair en hogeronderwijs). De brochure bij de tentoonstel-ling (78 blz.) kost 150 fr. of 120 fr. (vanaf10 exemplaren).vzw Procom - Zeelaan 235 - 8670 Koksijde -+ 058-51 04 48

• VAN TAMTAM NAAR sVIRTUELE REALITEIT: 7/10 TOT 3/12Zaterdag 7 oktober opent in de Predikhe-renkerk - Onze-Lieve-Vrouwstraat - 3000Leuven een educatieve tentoonstellingover elektronische telecommunicatie: te-legraaf en telefoon, radio en televisie,data-uitwisseling via computer, enz. Zieook vorige maand in KLASSE - Zekerzien.

Geïnteresseerde leerkrachten kunnen gratiskennis maken met deze tentoonstelling opzaterdagvoormiddag 7 oktober. Meer in-formatie krijgt u bij Jan Vaes - NationaalSecretariaat Davidsfonds - Blijde-Inkomst-straat 79-81 - 3000 Leuven - + 016-22 1801 - fax 016-22 25 32

• VLUCHTELINGEN: a18/10 TOT 29/1/96Vluchtelingen, de fotoreportage van JohnVink wordt tentoongesteld in de lokalenvan Artsen Zonder Grenzen (AZG). Bij dezegelegenheid lanceert AZG een nieuw ini-tiatief: Op ontdekking. Onder deze noe-mer krijgen leerlingen basis- en secun-dair onderwijs én studenten uit medischeen paramedische richtingen twee activi-teiten aangeboden. In Op missie metAZG krijgen ze een rondleiding door eenvluchtelingenkamp: voedingsrantsoenen

berekenen, vaccinatie, dispensarium, enz.In Rechtstreeks van het terrein sprekenartsen over hun ervaringen, over landenen volkeren die ze ontmoet hebben enbeantwoorden vragen die uw leerlingenzich stellen bij humanitaire hulp.

Op ontdekking is gratis toegankelijk voorgroepen, maar op afspraak. Artsen ZonderGrenzen - Vinciane Cruyt - Dupréstraat 94 -1090 Brussel - + 02-474 74 74 - fax 02-47475 75

• TERVUREN EN LEOPOLD II: aGANSE SCHOOLJAARNa de kennismaking met uw gids in Tervurenvertrekt u met de eigen bus of met een histori-sche tram (13.000 fr.) naar het Jubelpark (triomf-boog, galerij, park). U kunt dan een geleidbezoek brengen aan het paviljoen van de «Men-selijke driften» (Jef Lambeaux) of (enkel tussen1/5 en 30/9) de rotonde en de triomfboogbeklimmen. Na het middagmaal (verschillen-de mogelijkheden, verschillende prijzen) brengt

u een geleid bezoek aan het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika en het Park van Tervuren (de Warande) of u bezoekt hetgeografisch arboretum van Tervuren.Het hele programma kost 250 fr. per leerling (middagmaal nietinbegrepen). Mét middagmaal betaalt u van625 fr. tot 935 fr. per persoon (naargelanguw keuze), maar een eigen picknick is ookmogelijk.VVV Tervuren «De Spiegel» - Hilde Van Deuren- Markt 7 - 3080 Tervuren - + 02-769 20 81

• KUNST EN MODE 1960-1990: aTOT 7/1/1996Kunst en mode van pop over punk totpostmodern. U volgt een thematischparcours waarin «historische» creatiesvan grote namen (Saint-Laurent, Cha-nel, Dior, Rabanne,...) en meer recentemodellen van stylisten als Gaultier enMugler worden afgewisseld met werkvan enkele belangrijke hedendaagsekunstenaars (Warhol, Christo, Haring,Morris, Sherman, enz.). Vijf stylisten ont-wierpen speciaal voor deze tentoonstel-ling een installatie: Kawakubo, Miyake,Yamamoto, Alaïa en Margiele. Muziek,diaprojecties en video verlevendigen endocumenteren het geheel.De toegangsprijs bedraagt 250 fr. Seniorenen groepen (10 tot 15 personen) betalen200 fr. per persoon. Jongeren en studenten(12 tot 25 jaar) betalen 150 fr. Schoolgroe-pen betalen 100 fr. per leerling. Een geleidbezoek kost 1500 fr. (max. 15 leerlingen pergids). De catalogus kost 980 fr.Paleis voor Schone Kunsten - Educatieve Dienst- Ravensteinstraat 23 - 1000 Brussel - + 02-507 84 69

• LICHT IN DE MIDDELEEUWEN: aTOT 2/11Roksem (West-Vlaanderen) bestaat 1250jaar en dat wordt gevierd met o.a. dezetentoonstelling in Oudenburg. Roksem iséén van de oudste Westvlaamse paro-chies en van daaruit werd de hele streekgekerstend. Documenten, handschriften,beelden, edelsmeedwerk, prenten, archeo-logische voorwerpen, schilderijen, kaar-ten, enz. illustreren deze geschiedenis.De toegangsprijs bedraagt 50 fr. Groepen enschoolgroepen vanaf 15 personen betalen25 fr. per persoon. Een geleid bezoek kost750 fr.Stedelijk Museum (Abtsgebouw) Oudenburg -Marktstraat 25 - 8460 Oudenburg - inlichtin-gen: Dienst Cultuur - Weststraat 24 - 8460Oudenburg - + 059-26 60 27

• CHINESE KUNST: 25/10 TOT 17/12 sVoor het eerst kunt u kennis maken metde volledige Dongxi-verzameling, een zeerwaardevolle collectie die zich in Belgisch

ZEKERDOEN

26 KLASSE NR.58

CURSUSSEN EN STUDIEDAGEN

ALGEMEEN a• De lerende organisatie: 11/10 in Provin-ciale Industriële Hoge-school Kortrijk.Vormingsinitiatieven dooren voor Onderneming enOnderwijs (VION) vzw -Grote Markt 19 - 8500Kortrijk - + 056-21 93 21• Parnas Danst: Jazz-

dans op school voor jongens en meis-jes: 21/10.ILO Parnas - Katrien De Cuyper - Stations-straat 301 - 1700 Dilbeek - + 02-466 51 51• 100 jaar Freinet: 14/10.AKO - Eddy Macquoy - Weldadigheidsstraat30 - 3000 Leuven - + 016-23 89 22• De figuranten van de geschiedenis -Hoe het verleden van andere culturenwordt verbeeld en in herinnering ge-bracht: 15/10.Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiede-nis - Jubelpark 10 - 1040 Brussel - + 02-74172 11

BASISONDERWIJS b• Remedial Teaching: oktober 95 totseptember 97 in Turnhout.Pedagogisch Vormingsinstituut voor de Kempen- Antwerpseweg 1 - 2440 Geel - + 014-5809 91• Filosoferen met kinderen: vervolg-cursus: 3, 4 en 18/11.Kind & Samenleving - NDO-Vormingsdienst- Nieuwelaan 63 - 1860 Meise - + 02-26971 80• Voor kleuterleiders: EGKO: hoe be-gin ik eraan? (30/10, 23/11, 7/12 en 11/1/96); Muzikaal spelen met liederenvoor kleuters van 2,5 tot 4 jaar (7/11).Voor onderwijzers: Mijn ouders schei-den... hoe omgaan met kinderen inechtscheidingssituaties? (30/10); Cir-cusvaardigheden voor leerlingen vande lagere school (7, 14 en 23/11); Kinde-ren met rekenproblemen (7/12).Vormings- en Informatiecentrum - ReinildeMertens - Turnhoutsebaan 400 - 2110 Wijne-gem - + 03-353 94 69

SECUNDAIR EN HOGER ONDERWIJSs• Economie: Conjunctuur (19 en 26/10); Internet (6/12).Recht: Tewerkstelling van studenten enhet statuut van de schoolverlaters (11en 18/10); Geleid bezoek aan het Euro-pees Parlement in Brussel (8/11); Vierdedag Docenten Recht - HOKT (26/10).Duits: Versuche eines kommunikativenGrammatikunterrichts: 25/10.Frans: Un outil pour lire et comprendreles textes: l’itinéraire de lecture (17/10);Lire des textes littéraires (14/11).Centrum voor Didactiek vzw - Prinsstraat 8 -2000 Antwerpen - + 03-220 46 80• Leerkrachtendag Scheikunde: Struc-tuur van het onderwijs en het onderzoekin het Departement Scheikunde en schei-kunde in de eerste kandidaturen: 21/10.Departement Scheikunde KU Leuven - Celes-tijnenlaan 200 F - 3001 Heverlee - + 016-32 73 83

• Geweldloze opvoeding in de middelbare school: 21/10 inAntwerpen.De Vuurbloem vzw - Rapaertstraat 39 - 8310 Assebroek (Brugge) -+ 050-37 10 17

• Van bilateraal naar multilateraal:18/10 in Alden Biesen.Studiedag voor hoger secundair onder-wijs over multilaterale uitwisselings-projecten.Stichting Ryckevelde - Els Boussemaere -Ryckevelde 10 - 8340 Damme - + 050-3527 20

CONGRESSEN EN SYMPOSIA

ALGEMEEN a• Buiten gewoon anders - Neurologi-sche, neuropsychologische en orthope-dagogische benadering van de menta-le handicap: 14/10.Medisch-Pedagogisch Instituut - Vurstjen25 - 9940 Evergem - + 09-253 99 56• 4de Dag van de Schoolmuziek: Mu-ziek uit het leven gegrepen: 11/11 inLeuven.Workshops, lezingen en demonstratiesover hoe uw muzieklessen zinvol in-houd geven met hedendaagse muziek.Muziekleerkrachten Vrij Onderwijs - F. Lam-brechts - Tieltstraat 5 - 3391 Meensel-Kiezegem - + 016-63 30 79

SECUNDAIR EN HOGER ONDERWIJSs• Séminaire de français langue étran-gère et français langue seconde (per-sonnes en situation de migrants): 5 tot8/12 in Esneux.Seminarie georganiseerd door de Com-munauté française. Deelnemen is gra-tis, mits uw aanvraag (ook onderte-kend door uw inrichtende macht) wordtgoedgekeurd.Inschrijvingsformulieren en inlichtingen: De-partement Onderwijs - Afdeling Beleidsge-richte Coördinatie - Cel Internationaal Be-leid - Leen Mortier - RAC Arcadengebouw -kantoor 3078 - 1010 Brussel - + 02-21051 65• Publieksvoorlichting over mense-lijke erfelijkheid: 25/10.Symposium met o.a. aandacht voorvoorlichting voor adolescenten in hetsecundair onderwijs en met premièrevan video Aan genen zijde: overervingbij de mens, speciaal voor 17-18-jari-gen.Centrum voor Menselijke Erfelijkheid KU-Leuven - Prof. G. Evers-Kiekeboom - Cam-pus Gasthuisberg - Herestraat 49 - 3000Leuven - + 016-34 58 67

LEERPLICHT aWat is de invloed van de leerplichtver-lenging op de onderwijsparticipatie? Ditis één van de vele vragen waarop tijdensde studiedag 10 jaar leerplichtverlen-ging een antwoord komt. Wie wil deelne-men aan deze studiedag van de StichtingDaniël Coens (woensdag 22 november inLeuven of zaterdag 25 november in Brugge),schrijft zich in bij Armand Van Malderen -Weurfstraat 14a - 1741 Ternat-Wambeek -+ 02-221 05 60. Het inschrijvingsgeldbedraagt 850 fr. (inclusief congresmap,lunch en het nadien opgestuurde con-gresboek), over te schrijven op rek. nr.001-2583635-19 met vermelding «studiedag10 jaar leerplichtverlenging Brugge ofLeuven». Na de inschrijving ontvangende deelnemers de praktische info.

KLASSE-MENT aMaken géén kans op een prijs: Bobbe-jaan Schoenen, Bart Kalosj en YvonneSlets. Daardoor ligt de weg vrij voor u oméén van de vijf boekenbons van 2000 fr.te winnen. Die worden geschonken doorde Standaard Boekhandel. We verwach-ten uw antwoord op onderstaande opga-ve vóór 27 oktober.Winnaars opgave 20: Lieve Van Onckelen(Antwerpen), Guido Aerbeydt (Roeselare),Norbert Van Dam (Brussel), John Descamps(Moorslede) en H. Wuytack (Belsele).Oplossing opgave 21: Aristoteles. (DruïdePanoramix en Julius Caesar waren smoorop het neusje van Cleopatra, de laatstevan de Ptolemeeën, een vorstenhuis ge-sticht door Ptolemaeus I Lagos, een gene-raal van Alexander de Grote. De beroem-de veroveraar kreeg les van Aristoteles.)Opgave 22: In de ruimte bestaat geenprotocol, zei de Belgische prins tegen deVlaamse baron. Die dacht er het zijne van,maar zijn collega van Ork kwam inder-daad met heel weinig protocol Mindy’sleven binnenvallen. De acteur die hiermeeover heel de Aarde bekend werd, at laterheel veel spinazie, praatte zich door zijnlegerdienst in Vietnam, gaf er een beetje lesen werd dan docent literatuur aan eenprestigieuze Amerikaanse school. Hij brachter zijn studenten de liefde bij voor dodedichters en prentte hen zijn levensfilosofiein, ontleend aan een Romeins dichter. Wachtniet tot morgen, maar stuur ons vandaagnog de volledige Latijnse uitdrukking (6woorden!) die deze filosofie mooi samenvat.

Klasse-ment - Koningsstraat 135- 1000 Brussel.

(advertentie)

(advertentie)

28 KLASSE NR.58

O N D E R Z O E K

Eén op de drie leerkrach-ten werd recent slacht-offer van criminaliteit ofafwijkend gedrag van

Gemiddeld 35 % van de leerkrachten vindt dat erin vijf jaar tijd een gevoelige stijging is te merken vancrimineel en afwijkend gedrag door leerlingen. Datgevoel is merkwaardig genoeg het sterkst aanwezigbij leerkrachten basisonderwijs (45 %), iets minderbij leerkrachten TSO/BSO (zo’n 36 %) en het minstin ASO (toch nog 27 %). Het gaat hier om subjectie-ve meningen, nog niet om feiten.

Criminoloog Wim Tyriard ondervroeg uitgebreid263 leerkrachten basis- en secundair onderwijs uitde provincie Antwerpen. Hij peilde niet alleen naarhun meningen maar ging ook na of zij tussen sep-tember 90 en februari 92 het slachtoffer werden vanafwijkend gedrag van leerlingen. Bovendien onder-zocht hij of zij eventueel ook al tijdens de jarenvoordien werden lastig gevallen. Dit is het eerstesoortgelijke onderzoek in Vlaanderen.

WangedragCriminaliteit wordt in dit onderzoek vrij ruim

geïnterpreteerd. Het gaat niet alleen om juridischemisdrijven maar om wangedrag waarvan de leer-kracht zich slachtoffer voelt. 33 % van de leerkrach-ten heeft tijdens de onderzochte periode ten minsteéén keer zo’n geval meegemaakt.

PERCENTAGE LEERKRACHTENDAT SLACHTOFFER WERD VAN

WANGEDRAG DOOR LEERLINGEN.Gemiddeld --------------------------------- 33Lager onderwijs --------------------------- 18ASO ------------------------------------------33TSO/BSO ----------------------------------- 32ASO/TSO/BSO----------------------------- 49

incidenten in de loop van anderhalf jaar. De onder-zoeker noteerde bij 77 leerkrachten uit de onder-zoeksgroep 139 feiten.

Om welk soort wangedrag gaat het dan precies?

PROCENTUELE VERDELINGVAN HET AANTAL GEMELDE FEITEN

PER DELICTSCATEGORIE.Pesterijen en opzettelijk storenvan de lessen------------------------------- 41Vermogensdelicten ----------------------- 28Bedreigingen ------------------------------ 13Hijg- en vreemde telefoons ------------- 13Gewelddelicten--------------------------- 1,5Andere ------------------------------------- 3,5

Benadeelde leerkrachten zijn in de eerste plaatsslachtoffer van ernstige pesterijen in de klas (41 %).Daarna komen de vermogensdelicten (28 %): in-braak in de woning, poging tot inbraak, diefstal,

Slachtoffer:leraarleerlingen: diefstallen,

bedreigingen, inbraak,vandalisme, geweld, sto-rend gedrag, hijgtelefoonsof pesterijen. Dat blijktuit de nog niet gepubli-ceerde eindverhandeling

van criminoloog Wim Ty-riard (Universiteit Gent).39 % van de leraars diehij ondervroeg, heeft alwapens op school opge-merkt: messen, werpster-ren, boksijzers en revol-vers. Een onderzoek naarhet slachtoffer leraar.

Opgesplitst naar niveau merken we dat ook deleerkrachten basisonderwijs niet gespaard blijven(18 %), dat er nauwelijks verschil is tussen ASO/TSO/BSO (zo’n 33 %), maar dat de grootste slachtof-fers zitten bij de leerkrachten die zowel in ASO, TSOen BSO les geven (49 %). Dat zijn meestal leerkrach-ten talen, geschiedenis, sociale vorming, godsdienst,moraal, lichamelijke opvoeding, wiskunde en we-tenschappen. Leraars technische vakken en beroeps-praktijk blijven daar relatief gezien vrij goed buitenschot (25 %).

Opvallende vaststelling: mannen hebben het har-der te verduren dan vrouwen. Bij de leraars diezichzelf als slachtoffer aanduiden, zijn aanzienlijkmeer mannen (62 %) dan vrouwen (38 %).

Oudere leraars blijken minder vaak het slachtof-fer te worden dan hun jongere collega’s. Wie meerdan twintig jaar onderwijservaring heeft, loopt 27 %kans. Wie jonger is ziet dat cijfer stijgen tot 42 %.

HijgtelefoonsVoor veel leerkrachten zijn de pesterijen niet

eenmalig. Wie het slachtoffer is, is dat meestal meerdan één keer per jaar. Sommige uitzonderlijke geval-len maken melding van meer dan tien ernstige

KLASSE NR.58 29

fraude of oplichting, vandalisme, beroving enchantage. In één op de acht gevallen gaat het omeen vorm van bedreiging (13 %): lastig gevallenworden op straat, achtervolgd worden, rechtstreeksbedreigd worden. Nog eens even belangrijk zijn dehijg- en andere vreemde telefoons (13 %). Uiteinde-lijk maken de echte gewelddelicten maar een kleindeel uit van het wangedrag (1,4 %): slagen enverwondingen, overvallen of poging tot doodslag.

BedreigingenAls we elke categorie nog eens in detail overlo-

pen, krijgen we een nauwkeuriger beeld van hetgevaar dat een leerkracht loopt.

Zo’n 6 % van alle ondervraagde leerkrachten zegthet slachtoffer te zijn van ernstige pesterijen in de klasen zo’n 19 % wordt geconfronteerd met leerlingendie opzettelijk proberen te les te verstoren.

Van alle vermogensdelicten komen vandalisme,vernieling of bevuiling van de eigendommen het

Leerkrachten als slachtoffer vancriminaliteit en afwijkend gedragvan leerlingen. Of hoe opvoedershet slachtoffer kunnen zijn van eenfalende opvoeding. Eindverhande-ling van Wim Tyriard - School voorCriminologie - Universiteit Gent.

meest voor (44 %), gevolgd door diefstal (26 %),poging tot inbraak (10 %) en bedrog of oplichting(10 %). Bij twee leerkrachten werd ook effectiefthuis ingebroken. Van dit soort delicten zijn vooralmannen het slachtoffer. Zij lopen bijna twee keerzoveel risico als vrouwen.

De bedreigingen gebeuren meestal op straat, inéén geval op de tien ook bij de leerkracht thuis. Opde eerste manier worden meer mannen bedreigd,op de tweede meer vrouwen.

En dan zijn er nog de vreemde telefoons. Leer-

WAPENS OPSCHOOL

39 % van de ondervraagdeleerkrachten heeft al één ofmeerdere malen gemerkt datleerlingen wapens mee naarschool brengen. Vooral inTSO/BSO. Daar heeft al meerdan de helft van de leer-krachten wapens gezien. InASO duiken die blijkbaar veelminder op: 19 %. Opvallendis de hoge score van hetlager onderwijs. 34 % vande leerkrachten heeft er alwapens opgemerkt bij leer-lingen tussen 6 en 12 jaar.Allerlei messen vormen ver-uit de grootste groep wa-pens. Op de tweede plaatskomen de zogenaamde werp-sterren. Maar er zitten ookboksijzers, karatestokken enkettingen in de boekentas.Vier leerkrachten werden ge-confronteerd met pistolenen revolvers op school, meestalmeer dan eens.

Mannen hebben het

harder te verduren

dan vrouwen.

krachten worden op de meest onmo-gelijke momenten opgebeld. Als ze dehoorn opnemen, horen ze keihardemuziek, kreten, gegiechel, gehijg ofhelemaal niets. Hiervan zijn bijna tweekeer zoveel vrouwen als mannen hetslachtoffer. Van alle ondervraagde vrou-welijke leerkrachten zegt één op detien tijdens het vorige schooljaar minstens één keerzo’n telefoontje te hebben ontvangen. Van de totalegroep vrouwelijke leerkrachten die zich in het on-derzoek een slachtoffer noemen, verwijst 31 % naardergelijke telefoons. Bij de mannen is dat 18 %.

In eigen huisDe helft van de delicten doet zich voor op

school, 20 % in de onmiddellijke omgeving ervan.Blijft er toch nog een derde over voor de buurt waarde leerkracht woont (20 %) of in zijn eigen huis(10 %).

Bij één op de zes delicten lijdt de leraar ookfinancieel verlies. Soms is dat minder dan 1000frank, maar meestal draait het rond de 5000 à10.000 frank. Eén leraar zegt zelfs voor meer dan50.000 frank schade te hebben opgelopen.

Buiten schotEen overstapje naar de daders. Meer dan de helft

van de leerkrachten (52 %) weet absoluut zekerwie de dader is, 12 % heeft sterke vermoedens en derest heeft er geen idee van. Vooral bij vandalisme,diefstal en vreemde telefoons blijven de dadersbuiten schot.

Die handelen volgens de leraars in minstens ééngeval op de drie niet alleen, maar in groep. Er wordtgéén gewag gemaakt van vrouwelijke daders. Erzijn hooguit enkele meisjes bij de zaak betrokkenals er een groepje actief is. Volgens de leerkrachtenzijn 87 % van de daders jongens. Hun gemiddeldeleeftijd: 15 jaar. De meeste daders (71 %) zitten inde klas van de betrokken leraar. 16 % zit bij eencollega en 13 % is oud-leerling.

In alle stilteMerkwaardig is dat bijna de helft van de leer-

krachten (48 %) helemaal niets van het gebeurenmeldt aan de directie. Blijkbaar worden alleendiefstallen min of meer systematisch gemeld. Overde andere feiten zwijgen de meeste leerkrachten,zeker tegen de directie. Amper in 2 % van degevallen wordt ook de politie ingeschakeld. Datgebeurt blijkbaar enkel bij ernstige schade of als deverzekering erbij betrokken geraakt.

Driekwart van de leerkrachten is ervan over-tuigd dat er een verband bestaat tussen de manierwaarop een leerkracht de klas aanpakt en zijn kansop slachtofferschap. Maar even veel leerkrachtenzeggen ook dat ze onvoldoende voorbereid zijn omtucht te houden en wangedrag op te vangen. ■

Ook in het basisonderwijs blijvenleraars niet buiten schot.

30 KLASSE NR.58

Wettelijk is de school gratis zolang het kindleerplichtig is. Maar in de praktijk is dat niet hetgeval. Het begin van het schooljaar weegt zwaar ophet gezinsbudget. In het lager onderwijs kost datgemiddeld meer dan 9000 frank. In het secundairhaast 12.000 frank. De armste gezinnen wordenconstant met dat financiële probleem geconfron-teerd. In het begin van het schooljaar zijn de kinde-ren nog vol goede moed, maar ze missen de nodigeschooluitrusting omdat de ouders daarvoor het geldniet hebben. De kinderen schamen zich. Ze zijnbang voor straf, willen niet meer naar school ofworden brutaal en angstig. «Ons dochtertje kreegaltijd straf, omdat ze haar klasgeld, het geld voor deschoolreis of spaarkas niet bij had, maar we zijnwerkloos», getuigt een ouder. De verschillende uit-gaven die de school aan de ouders oplegt, of op eensubtiele manier vraagt, kunnen leiden tot een schei-ding tussen kinderen van een zelfde school. «In eenklas creëert men twee milieus. Men verdeelt ze intweeën en kleeft een etiket op de kinderen. En als jeniet hebt wat de anderen hebben, dan word je opzijgeduwd.»

ZwemgeldHuiswerk niet gemaakt, zwemgeld vergeten, vaak

te laat, niet opletten in de klas, op sandalen in hetputje van de winter... Het overkomt elk kind weleens. Maar er is wat aan de hand wanneer dit keer opkeer gebeurt. Dat is een signaal voor de leerkracht.Hoewel het kind zijn problemen voor klasgenotenen leraars goed weet te verbergen, kan het uit eenkansarm gezin komen.

Kansarme jongeren komen uit gezinnen waaralles misloopt: geen werk, slechte woonst, gebrokenrelaties, wankele gezondheid, onbetaalbare schul-denberg, last met het gerecht... Deze jongeren moe-ten thuis niet rekenen op veel steun voor hunschoolse prestaties. Bovendien is het moeilijk opstel-len maken of rekensommen oplossen op een hoekjevan de keukentafel en met zeurende broertjes enzusjes om je heen. De gevolgen zijn dan ook merk-baar in de statistieken. Ongeveer een vijfde van dekinderen van ongeschoolde arbeiders moet in deeerste klas van de lagere school al blijven zitten. Dat

A N A L Y S E

Armen in de

klas

In de Vlaamse lagere ensecundaire scholen komtéén leerling op de zevenuit een gezin dat finan-

is zeven keer meer dan kinderen uit de hoogsteberoepsgroepen.

Kansen missenPROF. JEF VERHOEVEN, Departement Sociologie, KULeuven: «Niet iedereen heeft dezelfde kansen in hetonderwijs: hoe lager het beroeps- en scholingsni-veau van vader en moeder, hoe meer er voor TSO enhoe minder er voor ASO gekozen wordt. Kinderenuit arme gezinnen, maar ook arbeiderskinderen,kiezen minder voor studierichtingen die makkelij-ker toegang geven tot een hogere studie, ook al zijnze ertoe bekwaam. Ze missen kansen. Scholen kun-nen nog zo goed onderwijs geven, maar wanneer dekinderen met een verschillende uitrusting aan destartlijn verschijnen, zullen ze niet dezelfde voorde-len uit dit onderwijs halen. In onze samenleving is,ondanks alle democratische idealen, ongelijkheidschering en inslag.

Kansarme ouders hebben nochtans een zekerewaardering voor het onderwijs omdat het opleidt entoegang verleent tot de arbeidsmarkt. Daarmee waarderenze evenwel iets dat ver van hun eigen leefwereldstaat. Deze ouders, die aan de kant van de samenle-ving staan, hebben immers zelf nooit het onderwijsals een sociale hefboom ervaren. Zij hopen enkel dathet hun kinderen anders en beter zal vergaan. Maardie hoop lijkt op een breekbaar utopisme omdat deleefomstandigheden van die gezinnen erg onstabielzijn. Onderwijs is er uiteindelijk geen kopzorg. Ende gezinsproblemen hebben hun weerslag op dekinderen. Ze kampen met leerachterstand en rakenmakkelijker gedemotiveerd. Daardoor zijn de advie-zen van leerkrachten en PMS vaak negatief. Zeadviseren het kind te dalen in het onderwijsniveau.De meeste ouders zijn meegaand in de neergang vande schoolloopbaan van hun kinderen. Ze menen dathet belang van hun kind ermee gediend is. Sommigekansarme ouders tekenen wel verzet aan tegen hetadvies om lager te gaan, maar hun reactie is niet bijmachte de neergang om te buigen. Falen zal hetonvermijdelijke resultaat zijn. Het ziet ernaar uit datde pogingen van de ouders om hun kinderen doormiddel van het onderwijs uit de armoede te helpen,anders uitdraaien.»

SlagboomVERHOEVEN: «Ongelijkheden in de maatschappij hand-haven zich over de generaties heen en het onderwijsdraagt hiertoe bij. Het is wellicht niet de bedoelingvan de school, maar de structuur van het onderwijskanaliseert de leerlingen in banen die hen voorberei-den om later opnieuw dezelfde ongelijke posities inte nemen. De school is bijgevolg het instrument datde maatschappelijke ongelijkheid in de huidige sa-menleving reproduceert. Ook al bekijkt men hetonderwijs als een middel tot emancipatie, voor veeljongeren houdt het veeleer de asymmetrische machts-verhoudingen in stand. In plaats van hefboom tezijn, is het onderwijs dan een slagboom die dejongeren op hun ongelijke plaatsen houdt en diehun maatschappelijke stijging in de weg staat. Debeter gesitueerde gezinnen beschikken daarentegenover dat stukje van het cultureel en sociaal kapitaaldat hun kinderen beter voorbereidt om in het schoolsesysteem de beste weg te vinden naar de betereposities in het latere beroepsleven.

Tussen het kansarme gezin en de school gaapteen kloof. Die is zo wijd dat de ouders er met de bestebedoelingen niet in slagen een brug te slaan. De

ciële moeilijk-heden heeft ofdat bestaans-onzeker is. Een gezin isbestaansonzeker als hetinkomen te klein is om erop een menswaardige ma-nier van te kunnen leven.Gezinnen met een inko-men dat kleiner is dandrie vierde van dit levens-minimum worden be-schouwd als arm. Zo komtgemiddeld één op de 66leerlingen uit een arm ge-zin. Vaak berusten de re-

laties tus-sen kansarme ouders enleerkrachten op onwetend-heid. Beide werelden zijnvreemd voor elkaar. Maarde leerkracht kan de slag-boom tussen de kansar-men en de school helpenoptillen.

KLASSE NR.58 31

school en ook het PMS-centrum blijken meestal teveraf om aangepaste onderwijshulp te geven. School-rapporten en -agenda’s zijn hiervoor slechte com-municatiemiddelen. Rechtstreeks contact tussen deleerkrachten en de ouders ontbreekt meestal. Overi-gens verschijnen lang niet alle kansarme ouders opoudercontactavonden.»

EtiketEen oplossing om de kansenongelijkheid weg te

nemen, kunnen we echter niet enkel zoeken in dewereld van het onderwijs. Wil de hulpverleningeffectief zijn, dan kan ze zich niet beperken tot eendeelprobleem als het onderwijs. Ze dient daarente-gen de gezinsproblematiek in haar totaliteit aan tepakken. Deze integrale benadering van de kansar-moede is op gang getrokken door particuliere ver-enigingen. Hun schoolopbouwwerking en ondermeer hun huiswerkklasjes richten zich dus niet enkeltot het kind maar ook tot de gezinnen.

Toch besteden Verhoeven en Kochuyt in hunstudie over kansenongelijkheid in het onderwijs aan-dacht aan stappen die scholen kunnen zetten om hetprobleem het hoofd te helpen bieden. Ook hetAlgemeen verslag over de armoede van de KoningBoudewijnstichting bevat veel vaststellingen en tips.

Veel leerkrachten kennen wel de leerlingen vanhun klas, maar niet hun achtergrond. Bovendienverschilt hun taal sterk van de taal die kansarmenthuis spreken. Vooral de basisschool negeert te veelde gezinscultuur en de buitenschoolse vaardighe-den van die kinderen ten voordele van een zogehe-ten «gecultiveerde» cultuur. Het evaluatiesysteemwordt beïnvloed door de voorspellingen en per-soonlijke opvattingen van de leerkracht. Bij hethuiswerk houdt hij geen rekening met de mogelijk-heden tot omkadering en met de materiële omstan-digheden in die gezinnen. De kinderen krijgen vlugeen slecht etiket opgeplakt. Dat is vernietigend voorhun toekomst. Zo gaan kansarme kinderen gebuktonder een aantal vooroordelen. Daardoor zijn ze inde types 1, 3 en 8 (lichte debiliteit, karakterstoornis-sen, motorische stoornissen) van het buitengewoononderwijs oververtegenwoordigd in vergelijking metkinderen uit minder kansarme sociale klassen. Eénop de vier kinderen uit arme gezinnen wordt door-verwezen naar het buitengewoon onderwijs.

ZorgverbredingAl heel vroeg kan de school kennis nemen van de

specificiteit van de situatie en de behoeften van deleerlingen die in grote armoede leven, en van hunfamilie. Men pleit voor de aanwezigheid van eenkinderverzorgster in de kleuterklas. Inhaallessen,wederzijdse hulp tussen leerlingen en gratis leerbe-waking kunnen deel uitmaken van vroegtijdige envoortgezette pedagogische ondersteuning voor leer-lingen in moeilijkheden, zoals gepland in het kadervan de zorgverbreding in de basisschool. In hetsecundair onderwijs kunnen klastitularissen eenbelangrijke signaalrol spelen. Overigens kan eenvernieuwde lerarenopleiding de toekomstige leer-krachten gevoelig maken voor de omgang met kans-armen.

De betrekkingen tussen kansarme ouders enleerkrachten berusten op onwetendheid. Beide we-relden zijn vreemd voor elkaar. Wat weten leer-krachten over de levensomstandigheden van deouders? Beseffen ze hoe vernederend het is als deouders het rapport van hun kinderen niet kunnen

• Kansenongelijkheid in het on-derwijs - Prof. J.C. Verhoeven, T.Kochuyt - Departement sociologie -KU Leuven - E. Van Evenstraat 2 b- 3000 Leuven - + 016-32 32 05 -fax 016-32 33 65 - e-mailJef.Verhoeven@Soc.kuleuven. ac.be• Algemeen verslag over de ar-moede - Koning Boudewijnstich-ting - Brederodestraat 21 - 1000Brussel - + 02-511 18 40 - fax 02-511 52 21• ToeKan - Liga voor het Kansar-me Kind - Postbus 40 - 1700 Dil-beek - + 02-739 82 10 - fax 02-46326 22• Beweging van Mensen met LaagInkomen en Kinderen - Nieuwe-bosstraat 3 - 9000 Gent - + 09-22412 15

lezen? Maar wat weten de kansarme gezinnen overde inspanningen die de scholen leveren om demislukkingen te beperken? Nochtans, als de betrek-kingen tussen school en ouders verbeteren, makende kinderen vorderingen en ontplooien ze zich. Danverdwijnt het isolement waarin kansarme oudersleven.

PartnersMen kan een relatie aangaan op basis van samen-

werking en partnerschap. Dat kan alleen als men eenpositief beeld heeft van zichzelf en van de andere,wat onder meer tot uiting komt in wederzijdseerkenning en in het verlangen om samen iets tedoen. Tal van experimenten tonen aan dat men veelgelegenheden moet scheppen om elkaar te ontmoe-ten. Daarbij zijn de omstandigheden waarin diecontacten tussen ouders en school verlopen ergbelangrijk. Een ontmoeting slaagt enkel als beidepartijen duidelijke informatie uitwisselen. De leer-krachten moeten de zaken zo eenvoudig mogelijkuitleggen, zodat iedereen ze begrijpt. Ze kunnen deouders, desnoods individueel, informeren over wat

Kinderen schamen

zich en zijn bang

voor straf.

op er op school gebeurt en leeft, wat hetdoel daarvan is, en wat de school van deouders verwacht. Intussen kunnen deleerkrachten ook oor hebben voor dewaarden die de ouders belangrijk vin-den en de verwachtingen die ze hebbenvan hun kinderen en de school. Diedialoog kan ertoe leiden dat leerkrach-ten en kansarme gezinnen elkaar hun ambities mee-delen, elkaar ontmoeten, niet om over mislukkingenmaar om over verwachtingen te praten.

Kinderen uit kansarme gezinnen zijn herhaalde-lijk afwezig en veranderen ook vaker van school. Deklassieke afwezigheidskaart is voor deze bevolkings-groep weinig efficiënt. Rechtstreeks contact is on-misbaar. Soms kunnen tussenpersonen daarbij eennuttige rol spelen. ■

32 KLASSE NR.58

E N Q U Ê T E

De rollenomgekeerd

Ja, er zijn nog leerkrach-ten naar wie de leerlin-gen opkijken en van wieze graag les krijgen. Re-delijk veel zelfs. Dat blijktuit een enquête bij 1000leerlingen secundair on-derwijs. De school en de

Drie op de vier leerlingen zijn tevreden overhun leerkrachten. Ze mochten in de enquête aan-duiden of hun individuele vakleerkrachten beant-woorden aan wat zij een goede leerkracht vinden.Daarbij hadden ze vier keuzes: de leerkracht be-antwoordt daar volledig aan, in zekere mate, in hetalgemeen niet of hij is het tegenbeeld van wat ik vaneen goede leerkracht verwacht. Als we de tweepositieve appreciaties samentellen, halen de vak-leerkrachten tussen 65 % en 82 %.

Langvoor de leraars dit jaarde kans krijgen om hunleerlingen te beoordelen,worden de rollen evenomgekeerd: de leerlingenover hun school en hunleraars. Met punten enkomma’s.

leraars scorengoed. Maar mis-schien niet altijd voor deredenen die u verwacht.

Wie staat erbovenaan hetlijstje van dehitparade? On-tegenspreke-

lijk de leerkrachten lichamelijke opvoeding, gods-dienst, Nederlands, geschiedenis en biologie. (Zietabel 1) Ze worden op de voet gevolgd door eenmiddengroep met de leerkrachten wiskunde, Frans,Engels, Mens in Tijd en Ruimte, scheikunde,Project Algemene Vakken, Duits en fysica.

De leerkrachten aardrijkskunde, muzikale op-voeding en plastische opvoeding worden in hetalgemeen iets minder gewaardeerd.

StrengDe onderzoekers wijzen erop dat we bij de

interpretatie van de gegevens weliswaar ook reke-ning moeten houden met de aantrekkingskrachtvan het vak, maar dat ze het effect hiervan in deenquête toch zo minimaal mogelijk hebben ge-houden door een duidelijke vraagstelling en doorer bij de leerlingen expliciet op te wijzen. Het vakis niet de leerkracht.

Wie de cijfers nog wat nauwkeuriger ontleedtontdekt dat meisjes zich over bepaalde vakleer-krachten (Frans, Engels, fysica en scheikunde)veel gunstiger uitlaten dan jongens. Het omge-keerde fenomeen werd nergens vastgesteld. Jon-gens beoordelen hun leerkrachten altijd strengerdan meisjes.

HaaksDat de leerlingen over het algemeen wel tevre-

den zijn over hun leerkrachten, staat een beetjehaaks op de resultaten van een vorig onderzoekbij dezelfde groep leerlingen (zie KLASSE 40,dec. 93). Toen moesten de leerlingen bij 24 peda-gogisch-didactische kenmerken van «goede le-raars» aanduiden of hun leerkrachten die eigen-schappen bezaten. Bleek dat de leerkrachten vol-gens hun leerlingen wel hard werken, de leerstofgoed uitleggen en er min of meer in slagen de lesrustig te laten verlopen. Veel minder waren ze tespreken over de persoonlijke begeleiding, kansenvoor remediëring, afwisselende werkvormen, aan-moedigingen, enz.LAURENT THYS, onderzoeker: «Nu blijkt inderdaaddat de leerlingen over het algemeen wel tevredenzijn over hun leerkrachten. Ze mochten dan ookhun eigen, subjectieve criteria gebruiken zoals zedie met hun schoolse ervaring aanvoelen. Er isdus blijkbaar geen verband tussen het vrij negatiefpedagogisch profiel uit het vorig onderzoek en demate van tevredenheid over leerkrachten in ditonderzoek. Het gaat nochtans om precies dezelf-de leerlingen op hetzelfde moment ondervraagd.»

StoornisOf er in hun school leerkrachten zijn naar wie

De leraar lichamelijkeopvoeding staat boven-

aan de hitparade

KLASSE NR.58 33

ze opkijken, wilden de onderzoekers van de leer-lingen weten. En inderdaad: 61 % van de leerlin-gen hebben zulke leraars, die een inspirerendeinvloed op hen uitoefenen. Er zijn op dit vlak geennoemenswaardige verschillen tussen jongens enmeisjes, de drie graden, ASO, TSO of BSO. Metdeze ene uitzondering: de tweede graad BSO (44 %).Het sterk afwijkend antwoordpatroon van diegroep leerlingen was trouwens ook opvallend inander gelijklopend onderzoek naar pestgedrag,spijbelen, klasdiscipline, enz. Dat kan volgens deonderzoekers wijzen op een ernstige communica-tiestoornis tussen die leerlingen en de school.

Maar over het algemeen hebben de meesteleerlingen dus wel degelijk een leraar als identifi-catiefiguur. Dat is vrij belangrijk. In de ontwikke-lingspsychologie worden figuren waarnaar kanworden opgekeken als een belangrijke schakel ge-zien in de groei naar volwassenheid.

TitularisOpvallend is dat voor minder dan de helft van

de leerlingen (47 %) de klasseleraar («de titula-ris») iets meer betekent dan een gewone leraar.Ook op dit vlak zijn er nauwelijks verschillentussen jongens en meisjes, leeftijden of onder-wijsvormen. De klasseleraar wordt vooral gezienals degene die het onthaal verzorgt, de rapportenbespreekt en de ouders ontvangt. Hij zorgt voorde traditionele en collectieve begeleiding. Als be-middelaar in conflictsituaties (relationele stoor-nissen tussen leerlingen en leerkrachten) en bijhet oplossen van persoonlijke conflicten schrij-ven de leerlingen hem een duidelijk minder be-langrijke rol toe.

Toegangspoort«Wat betekent de school voor jou?» vroegen

de onderzoekers vervolgens aan de 1000 leerlin-gen secundair onderwijs. Ze hadden de keuze uitzes mogelijkheden (zie tabel 2). Aan de top staatde school als toegangspoort tot een beter beroep.Voor één op de drie leerlingen is dat de belangrijk-ste betekenis van de school. Dat geldt vooral voorTSO- en BSO-leerlingen, minder voor ASO. Naar-gelang ze vorderen in het secundair onderwijs,neemt het belang hiervan echter af. Dat verschil isvooral op rekening van de jongens te schrijven.Naarmate die ouder worden, geloven ze er blijk-baar minder in.

Eén op de vijf leerlingen vindt schoolgaanvooral belangrijk om nadien naar het hoger onder-wijs te kunnen overstappen (vooral in ASO).

Nemen we deze twee functies samen, dan bete-kent de school voor 52 % van de leerlingen eenpoort tot een beter beroep of een weg naar hogeronderwijs, in vaktermen: de allocatiefunctie van deschool.

Het zijn waarschijnlijk dit soort vaststellingendie commentatoren als Yves Desmet, hoofdredac-teur van De Morgen, op 1 september als volgt lietenuithalen: «Geeft deze maatschappij nog om onder-wijs? Nee, om eerlijk te zijn, geen lor. Men isblijkbaar alleen nog bekommerd om een opleidingmet uitzicht op een goede baan. Het aanleren van wattechnische en geestelijke vaardigheden, een paarkunstjes waarmee we ons van de lagere primatenonderscheiden. Nee, verdorie, onderwijs gaat nietover kunstjes, maar over vrijheid, waarheid, ideeënen schoonheid.» Dit maar terzijde.

BewaarschoolVoor één op de drie leerlingen staat de instruc-

tiefunctie van de school centraal: een plaats waarik kennis opdoe (20 %) of waar ik dingen over hetleven leer (11 %). Voor weinig leerlingen is deschool in de eerste plaats een instelling die hun dedingen leert over het leven. Die appreciatie neemtzelfs nog af met het ouder worden, vooral bij dejongens.

Voor één op de zes leerlingen primeert desociale functie van de school: een ontmoetings-plaats met leeftijdgenoten (16 %). Naarmate deleerlingen ouder worden neemt het belang daar-van nog toe, vooral bij de meisjes: van 10 % in deeerste graad naar 20 % in de derde graad.

En dan is er nog de opvang- en bewaar-functie van de school: een plaatswaar ik mijn tijd moet door-brengen (6 %). Zo zit er dus inelke groep van 16 leerlingen tenminste ééntje bij. Maar er zijnopmerkelijke verschillen. De uit-schieters: BSO-jongens en TSO-meisjes halen in de tweede graadelk 18 %. Dat cijfer neemt welsterk af in de derde graad. In hetASO zijn het vooral de jongens voorwie de school een noodzakelijk kwaad is.De meisjes halen amper 1 %. ■

tabel 1

HOE GOED IS DE LERAAR?Percentage van de leerlingen die beweren dat devakleerkracht in zekere mate of helemaal beant-woordt aan wat men van een goede leerkrachtmag verwachten.Lichamelijke opvoeding ---------------------- 82Godsdienst ------------------------------------- 80Nederlands ------------------------------------- 79Geschiedenis ----------------------------------- 78Biologie ------------------------------------------ 77Wiskunde --------------------------------------- 76Frans --------------------------------------------- 74Engels -------------------------------------------- 74Mens In Tijd En Ruimte----------------------- 74Scheikunde ------------------------------------- 73Project Algemene Vakken -------------------- 72Duits --------------------------------------------- 71Fysica -------------------------------------------- 70Aardrijkskunde --------------------------------- 66Muzikale opvoeding -------------------------- 65Plastische opvoeding ------------------------- 65

tabel 2

WAT BETEKENT DESCHOOL VOOR JOU?

Procentuele verdeling van het aantal keren dateen betekenis op de eerste plaats werd genoemd.Een toegangspoort tot een beter beroep 33Een weg naar het hoger onderwijs 19Een plaats waar ik kennis opdoe 20Een plaats waar ik dingen over het leven leer11Een ontmoetingsplaats met leeftijdgenoten 16Een plaats waar ik mijn tijd moet doorbrengen 6

Dit rapport is het laatste onderdeelvan het onderzoek Jeugd en Schooldat werd uitgevoerd door de vrijePMS-centra. U vindt een uitgebreidverslag in Caleidoscoop 4 (1995).

34 KLASSE NR.58

G E Z O N D H E I D

Meer en meer schoolmeis-jes raken verslaafd aanmager-zijn. Ze lijden aanmagerzucht of anorexia

«Ik ken in het Vlaamse land een gerenom-meerde secundaire meisjesschool met meer danduizend leerlingen. We weten dat daar tientallenanorexie-patiënten zitten», getuigt een ouder. «Enwat doet de school? Niets. Ze doen aan struisvo-gelpolitiek, want in hun school kan en mag datverschijnsel immers niet voorkomen. Ze sprekener niet over. Taboe. Ze hebben angst dat ze eenongunstig etiket opgeplakt zullen krijgen. Ze zit-ten met het vooroordeel: als we er openlijk overspreken, komen er steeds meer anorexiepatiëntenbij. Onzin natuurlijk. Als je deze ziekte bespreek-baar maakt, gaat toch niemand voor zijn plezierhonger lijden. Anorexie krijg je trouwens niet vanvandaag op morgen. Meestal is het psychischproces al enkele jaren aan de gang, voor het als eenernstige eetstoornis tot uiting komt. De leerkrach-ten zien de problemen allemaal wel, maar zeweten niet goed hoe ze op een verschijnsel alsanorexie moeten reageren.»

Ronde vormenMagerzucht en vraatzucht (bulimia nervosa)

komen vooral voor bij meisjes in de puberteit en

verhoogd risico lopen op eetstoornissen. In Vlaanderenprobeert overigens de helft van de meisjes tussen13 en 18 jaar minder te eten dan ze zin hebben en7 procent telt dagelijks het aantal calorieën.

GeslachtsloosHet zou verkeerd zijn alle jonge mensen die

(te) mager zijn te beschouwen als anorexiepatiën-ten. Mager zijn kan immers aan andere lichamelij-ke of psychische aandoeningen te wijten zijn ofgewoon van erfelijke aard zijn. Toch kunnen eenaantal fysieke en psychische symptomen wijzenop anorexie. Mensen met anorexie kunnen één ofmeer van de volgende symptomen vertonen.

Bij de fysieke symptomen hoort gewichtsver-mindering. Sommige anorexiepatiënten verliezenin korte tijd 20 tot 40 procent van hun gewicht.

Onder de psychische symptomen tellen we eengestoord lichaamsbeeld. Jongeren met anorexieervaren zichzelf niet zoals ze in werkelijkheid zijn.Zelfs wanneer ze er uitgemergeld, schrikwekkendmager bijlopen, vinden ze zichzelf te dik. Daaromwillen ze steeds maar hun lichaamsgewicht ver-minderen. Op andermans gewicht en lichaams-beeld hebben ze daarentegen wel een juiste kijk.

Veel tieners hebben angst om volwassen te wor-den. Deze angst uit zich ook in de seksualiteit. Alsmeisjes volwassen vrouwelijke vormen krijgen,hebben ze soms het gevoel de controle over hunlichaam te verliezen. Uithongeren is dan voor hen

bij jonge volwassenen. Doorgaans ligt de begin-leeftijd tussen 14 en 18 jaar, maar vroegtijdigeanorexie en boulimie bij twaalfjarigen of nogjongere kinderen is niet uitgesloten. Recente on-derzoeksgegevens laten zien dat eetstoornissensteeds vroeger voorkomen. Maar waarom gaat hetin 90 % van de gevallen om vrouwen? Dat heeft temaken met het verschil in de lichamelijke ontwik-keling. Gedurende de groeispurt in de puberteitneemt bij jongens de vetmassa af en de spiermassatoe. Dit geeft ze de gelegenheid zich geleidelijkvertrouwd te voelen in een mannelijk lichaam.Jongens voelen zich in de puberteit daardoorveeleer te mager dan te dik. Meisjes daarentegen,worden vroeg in de puberteit geconfronteerd metronde vrouwelijke lichaamsvormen. Heupen, bil-len en borsten worden dikker. Er verandert veel inkorte tijd. Omstreeks hun eerste menstruatie ko-men sommige meisjes wel negen kilo aan. Ze zijnbang dat ze veel te dik zullen worden. Maar dezegewichtstoename, onder invloed van het hor-moon oestrogeen, is normaal. Toch blijven som-mige pubers zo bezig met hun gewicht dat ze opeen streng dieet gaan of extreem lijnen. Of ano-rexie ontwikkelen. In een levensfase waarvoorsommigen nog niet geestelijk rijp zijn, moetenjonge meisjes zich vertrouwd gaan voelen in eenvrouwelijk lichaam. Een dergelijke samenloopvan psychische en lichamelijke ontwikkelingenmaakt het zeer aannemelijk dat vooral meisjes een

nervosa. In deWesterse we-reld hebbenéén tot twee jonge vrou-wen op de 200 te makenmet deze eetstoornis.Tussen 5 en 18procent van de be-kende anorexie-gevallen sterft zelfs dehongerdood. De laatstedecennia neemt het aantal

eetstoornissen sterk toe.Ook in uw klas kunnenleerlingen zitten die bangzijn om dik te worden.Kan een leerkracht daariets aan doen?

Bangom dik

te worden

Soms gaan leerlingen meteetstoornissen plots

overdreven studeren.

KLASSE NR.58 35

UITGELIJNDOngeveer 60 tot 75 % van alle vrouwen vindt zichzelf te dik en wil graag afvallen.Ruim de helft van de volwassen vrouwen doet permanent iets aan de lijn en tal vankinderen en adolescenten hebben angst om dik te worden. Wie denkt de controleover zijn eetgedrag te verliezen, ervaart dit meestal in emotionele situaties:somberheid, frustratie, tegenslag,... Onderzoeken in Amerika laten zien dat 50 tot80 % van de meisjes al voor hun dertiende levensjaar meer dan eens een serieuzelijnpoging onderneemt en dat bijna drie kwart van deze meisjes minder gaat eten.Uit recent Vlaams onderzoek bij 800 jongens en meisjes van 13 tot 18 jaar op diversesecundaire scholen, komen volgende vaststellingen:• 50 % verliest regelmatig de controle over zijn eetgedrag;• 17 % ervaart gewichtsproblemen;• 13 % ervaart eetproblemen (gaat gepaard met vooral dieet- en lijngedrag);• 12 % neemt geen ontbijt;• 9 % gebruikt laxeermiddelen om gewicht te verliezen;• 4 % braakt regelmatig om dezelfde reden.

een middel om de biologische klok terug te draaien.Door het extreme vermageren, reduceren anorexie-patiënten de vrouwelijke geslachtsvormen. Het lichaamkrijgt zijn vorm van vóór de puberleeftijd terug, denet begonnen menstruatie blijft uit. Het lichaamwordt geslachtsloos als dat van een kind.

SlankheidsideaalAnorexiepatiënten hebben vaak een sterke faal-

angst. Die gaat gepaard met een streven naarperfectie en een grote prestatiedrang. Ze beschou-wen onvolmaaktheid als een mislukking. Dit leidttot zwart-wit denken. Velen hebben een gevoelvan minderwaardigheid en een sterk negatief zelf-beeld, waardoor ze geen zelfvertrouwen hebben.Ze hebben nogal eens een wisselvallig humeur:depressieve perioden met oncontroleerbare huil-buien. Door een gevoel van onmacht en gevoelsleegtedreigen sommigen zelfs met zelfmoord.

De meeste anorexiepatiënten ervaren lichaamen geest als gescheiden elementen. Ze stoten hunlichamelijk omhulsel af. Ze zijn geobsedeerd doorhun slankheidsideaal. Daarbij zijn ze nooit tevre-den met het bekomen resultaat en dus ook niettevreden met zichzelf. Op heldere momenten we-ten ze wel dat het zo niet verder kan, maar zevoelen zich onmachtig t.o.v. de magerzucht dieheel hun leven in beslag is gaan nemen.

RitueelNaast deze psychische symptomen vertonen

anorexiepatiënten ook allerlei gedragsstoornis-sen die sterk gekoppeld zijn aan relatiestoornis-sen. Ze hebben wel honger, maar ze negeren dieeetlust en weigeren voedsel. Ze hebben een calo-rie-obsessie. Ze weigeren angstvallig calorierijkespijzen, met vetten, koolhydraten, suikers en zet-melen. Ze verzinnen ook de knapste leugens omniet te moeten eten. Ze zeggen dat ze net van tafelkomen, last hebben van een moeilijke spijsverte-ring, dat ze een bepaald gerecht net niet lusten ofdat ze straks nog naar een feestje moeten. Somsslagen ze erin hun omgeving te laten geloven datze daadwerkelijk aten, terwijl ze stiekem het voedselin het toilet weer uitbraakten. Tal van patiëntenontwikkelen voor zichzelf een soort eetschema ofritueel, waarvan ze niet willen afwijken. Sommi-gen eten alleen ‘s nachts of nooit in het bijzijn vananderen. Ze hebben vooral angst om de controleover hun eetgedrag te verliezen.

Overdreven studerenDe eetstoornis leidt natuurlijk tot conflicten aan

tafel, uitgelokt door de anorexiepatiënt zelf of doorde ouders die hun kind tot eten dwingen of opmer-kingen maken over zijn eetgedrag. Hierdoor ont-staat een machtsstrijd tussen beide partijen.

Ondanks een tekort aan voedingsenergie zijnveel anorexiepatiënten hyperactief. Ze proberenhet weinige voedsel dat ze zich toestaan te gebrui-ken voor sportprestaties of overdreven beweging.Deze hyperactiviteit kan zich ook op intellectueelvlak manifesteren in de vorm van overdreven veelstuderen. Dit gedrag verblindt de omgeving. Van-daar dat men de problematiek vaak te laat onder-kent of de ernst ervan miskent.

Light-rageBij anorexie spelen de reclame en de media een

niet te onderschatten rol. De media vereenzelvi-

gen een slank figuur met gezondheid, succes engeluk. En wie aan dit beeld niet voldoet, is eendikke trut. Dat zeggen de klasgenoten, al of nietheimelijk. Dat denkt het meisje vaak over zich-zelf. Meer dan ooit speelt in onze maatschappijhet slankheidsideaal een dominerende rol. Ooksteeds meer voor jonge mannen. In de voedings-sector is de light-rage in. Kinderen zien vaak hetvoorbeeld thuis en nemen het gedragspatroonover. In de klas weigeren ze na de wafelbak hunportie, omdat ze al te dik zijn. Zich overdrevenzorgen maken over zijn slank figuur beïnvloedthet leerproces. Maar heeft de school een tegen-wicht?PROF. DR. MYRIAM VERVAET, UZ Gent: «Het is be-langrijk dat de leerkracht zijn vermoeden kenbaar

• Gratis informatiebrochure overanorexia en bulimia - VerenigingAnorexia Nervosa - secretariaatElzenboslaan 17 - 9900 Eeklo -+ 09-377 37 96• Gespecialiseerde diensten: Prof.Dr. Walter Vandereycken - Broe-der Alexianen-ziekenhuis - Tienen- + 016-80 75 11 - UPC Korten-berg - + 02-758 05 11 - Prof. Dr.Myriam Vervaet - Polikliniek K13 -Universitair Ziekenhuis - Gent -+ 09-240 43 79

Wie niet aan het

ideaalbeeld voldoet

is een «dikke trut».

maakt. Hoe vlugger hij de stoornissignaleert aan de ouders, hoe vluggereen vertrouwensgesprek kan plaats-vinden. En zo kunnen de ouders ookvlugger een beroep doen op profes-sionele hulpverlening. Momenteelworden anorexiegevallen altijd (te)laat aangemeld.

Leerkrachten kunnen alert zijn voorvolgende symptomen: het aanzienlijk vermage-ren van een leerling(e); een opmerkelijke stij-ging van de schoolresultaten samengaand met depresentatie van het beeld van de ideale leerling;een leerling die zich isoleert en sociaal contactvermijdt; het ‘s middags niet gaan eten en opval-lend veel toiletbezoeken na de maaltijd; eenbijna dwangmatig handschrift. Men kan zowelde huisarts als de schoolarts in eerste instantieop de hoogte brengen. Zij kunnen het best eengesprek op gang brengen tussen ouders en ano-rexiepatiënt. Men kan van anorexie genezen.Hierbij is het belangrijk dat de patiënt zelf inzietdat hij een probleem heeft en daar iets wil aandoen. Sommigen werken er zich op eigen houtjebovenop. De meesten hebben echter gespeciali-seerde hulp nodig. Nog belangrijker is de pre-ventieve aanpak van eetstoornissen op school,ook al in de lagere school. Voedingsvoorlichtingkan met de hulp van het Medisch Schooltoe-zicht. Een diëtist kan projectweken begeleiden.Maar de grootste uitdaging blijft het relativerenvan het slankheidsideaal dat de media ons op-dringen.» ■

S I G N A A L

36 KLASSE NR.58

Burnout. Juist de ideale leerkracht issnel opgebrand. Deze verrassende stel-ling formuleerde de Nederlandse pro-fessor Schaufelie tijdens een uiteenzet-ting aan de universiteit van Utrecht.Een werknemer heeft jarenlang metzoveel toewijding gewerkt dat er eenchronische vermoeidheid optreedt. Deeens zo grote interesse voor het werkbegint af te brokkelen, de twijfel aaneigen kunnen neemt toe. Burnout, gees-telijke uitputting, komt vooral voorbij beroepen waar veel en intensiefmet andere mensen wordt samenge-werkt, waar de betrokkenheid bij hetwel en wee van anderen groot is. Nuvoelen mensen zich het prettigst inrelaties met anderen als er een even-wicht is tussen geven en nemen. Deleerkracht investeert vaak veel meerin de moeilijke leerling dan hij ervoor

terugkrijgt. Er is dusgeen evenwicht en

de kans op burnout stijgt. Maar ook dewerksituatie speelt een belangrijke rol.De leraar die nauwelijks steun krijgtvan zijn collega’s of van de directie,zal eerder opgebrand raken. Dit kanonder andere leiden tot hoger ziekte-verzuim.

Fantasie. Kinderen die geregeld naarfantasie stimulerende programma’s kij-ken, vertonen meer fantasie in hunspel en ontwikkelen ook meer plezieri-ge en sprookjesachtige dagdromen.Veelvuldig naar geweldprogramma’skijken heeft een averechts effect: de

kinderen worden in hun creatieve fan-tasie geremd en hun dagdromen zijnagressiever en heroïscher. Dit blijkt uiteen onderzoek waarbij 750 Leidenselagereschoolkinderen jarenlang wer-den gevolgd. Kinderen die veel naarprogramma’s als Miami Vice kijken,zijn ook minder goed in staat om ori-ginele verhalen of oplossingen voorproblemen te bedenken. Een program-ma als Sesamstraat biedt op dat vlakheel wat meer garanties. Als het ophet stimuleren van de creatieve fanta-sie aankomt, moet de televisie het echterduidelijk afleggen tegen het boek ende radio. Hierbij moeten kinderen im-mers zelf hun eigen mentale plaatjesvormen en hoeven zij zich niet eerstlos te maken van voorgekauwde beel-den.

Carpe diem. Depressief, eenzaam, bij-ziend. Dat worden Chinese kinderendie te veel huiswerk moeten maken.Door de éénkindpolitiek in China stel-len ouders al hun hoop op hun enezoon of dochter. Docenten streven er-naar leerlingen van hun school in hetkleine aantal hogescholen en univer-siteiten binnen te krijgen. Beide facto-ren veroorzaken een prestatiedruk diezich naar de scholieren toe vooral ver-taalt in een overvloed aan huiswerk.Ruim 20 % van de 7 tot 9-jarige kinde-ren wordt er bijziend van. Van de 16-tot 18-jarigen is dat zelfs 75 %. Lastvan verlegenheid, zich geïsoleerd voe-len en communicatiemoeilijkheden zijn

andere kwalijke neveneffecten waareen op de tien leerlingen mee worstelt.Dit zijn de belangrijkste conclusies vaneen onderzoek bij 20.000 scholieren inShangai. Volgens de onderzoekers zou-den de kinderen minder moeten stu-deren en meer van het leven genieten.

Leesblind. 2,3 miljoen Amerikaanseschoolkinderen hebben moeite met le-ren en elk jaar komen er 120.000 bij.80 % van de kinderen met leerstoor-nissen lijdt aan leesblindheid ofdyslexie. Opvallend is dat zulke kin-deren vaak verder geen gezichts- ofgehoorproblemen hebben. Evenminvertonen ze andere kwalen of zijn zeemotioneel gestoord. Wel lijdt onge-veer een kwart van de kinderen metleerstoornissen aan hyperactiviteit enconcentratiestoornis, wat als een af-zonderlijk medisch probleem wordtonderkend. Als dergelijke neurologi-sche afwijkingen aan de basis liggenvan dyslexie, dan zouden sociaal-eco-nomische factoren naar de achtergrondverdwijnen. Dit kan op zijn beurt debudgettering van de onderwijsprogram-ma’s beïnvloeden. Een en ander maakthet onderzoek en de discussie over leer-stoornissen er niet gemakkelijker op.

LAT-relatie. De directie van de DollarAcademy, een prestigieus internaat inStirling (Schotland), vond dat liefdes-paartjes onder de leerlingen het ima-go van de instelling geen goed dedendoor na de schooluren al te nadrukke-

BIBLIOTHEEKGEBRUIK IN VLAANDEREN

Geen tijd, ik leesBijna anderhalf miljoen Vlamingen zijn ingeschreven ineen bibliotheek. Dat is bijna een kwart van de Vlaamsebevolking. Tot 14 jaar neemt het bibliotheekbezoek metde leeftijd toe; na die leeftijd gaat het weer bergaf. Meisjesduiken vaker de boeken in dan jongens. ASO-leerlingenmaken meer gebruik van de bibliotheek dan TSO- en BSO-leerlingen en de 15 % Vlamingen die ooit een vorm vanhoger onderwijs genoten, vertegenwoordigen 42 % van debibliotheekbezoekers bij de afgestudeerde bevolking.

De Vlaamse jeugd kent de weg naar de bibliotheek: 1/3 vanalle Vlamingen die zijn ingeschreven in een openbare bibli-otheek is 14 jaar of jonger. Sommigen, de allerkleinsten,lopen of kruipen nog wat onwetend met hun ouders mee,maar van de 6- tot 11-jarigen komt al 40 % op eigen houtjenaar de bib, die meestal in de onmiddellijke omgeving ligt.Een grote groep maakt van dit bezoek een wekelijkse ge-woonte. De grote meerderheid komt boeken of de occasione-le strip lenen, maar vele jongens en meisjes komen ook ietsopzoeken, wat lezen, rondkijken of gewoon eens binnenlo-pen.De 12- tot 14-jarigen spannen de kroon: 79 van de 100kinderen van die leeftijd zijn wel ergens ingeschreven. Aange-zien deze jongeren vooral met de fiets naar de bib snellen,vallen ook de afstanden weg: een aantal houdt het niet bij debibliotheek in de buurt en waaiert uit naar andere gemeen-ten. Ook hier komt de meerderheid vooral boeken lenen,maar opzoekwerk, rondkijken of gewoon eens binnenlopenscoren duidelijk hoger dan bij de 6- tot 11-jarigen.67 % van de 15- tot 17-jarigen is ingeschreven in een biblio-theek. Dit is het begin van een dalende trend, die leeftijdge-bonden is. Niet alleen de leeftijd beïnvloedt echter het biblio-theekbezoek, de onderwijsvorm speelt ook een grote rol. Datblijkt als we de 15- tot 17-jarige scholieren in een tabel metelkaar vergelijken:

ASO TSO BSOaantal bibliotheekbezoekers 53 % 35 % 12 %onderwijspopulatie 40 % 32 % 28 %

In verhouding tot hun aandeel in de schoolbevolking bezoe-ken meer ASO-scholieren de bibliotheek, terwijl de situatie

KLASSE NR.58 37

lijk hun affectie tegenover elkaar tebewijzen. Vandaar een toevoeging bijhet bestaande schoolreglement. In detoekomst zullen de leerlingen buitende lesuren minimum 15 centimetervan elkaar moeten verwijderd blijven.De ouders reageren gemengd op deleefregel. Wie gaat de afstand tussende leerlingen meten? En hoe?

Klasse-raad. Niet alle scholen slagenerin efficiënt gebruik te maken van debegeleidende klasseraad. Dat is veelalte wijten aan tijdsdruk (meer dan eenklas tegelijk moetenbespreken), anekdo-tische verhalen dieweinig ter zake doenen gebrek aan aan-dacht voor het pro-bleemoplossend ge-sprek en voor de op-volging van afspra-ken. Ook een ge-brekkige wisselwer-king met de direc-tie kan actieve deel-name aan de klas-seraad in de wegstaan. Nochtanswordt de klasseraadnog steeds be-schouwd als het ideale instrument vooroverleg, activering en bijsturing. Deklasseraad verdient dus om geoptima-liseerd te worden en hierin kan deklastitularis een belangrijke rol spe-len. Ten eerste kan hij dan de klasse-

raad voorbereiden, zodat die vlotterverloopt. Dat kan door gegevens teverzamelen en te ordenen en door eengemotiveerde selectie te maken vande leerlingen die moeten besprokenworden. Ten tweede kan de titulariservoor zorgen dat zowel met de resul-taten van de leerling als met zijn per-soonlijke ontwikkeling wordt rekeninggehouden. Na de klasseraad kan detitularis waken over de opvolging. Hijkan afspraken (b.v. voor remediëring)opnieuw ter sprake brengen en zono-dig aanpassen.

Schoolnet. In Nederland is onlangshet Schoolnet opgestart, een nationaalelektronisch netwerk voor het onder-wijs. Via dit netwerk kunnen scholencommuniceren met elkaar, met hetministerie, de besturen, de werknemers-

voor beroepsleerlingen net andersom is. Opvallend is dat inde grotere gemeenten (> 20.000 inwoners) meer 15- tot 17-

jarigen ingeschreven zijn dan elders. 86 % onder hen gaatnaar de bibliotheek om boeken te lenen, maar zo’n 33 %komt er ook om naslagwerken en documentatie te raadple-gen.Van de 18- tot 24-jarigen bezit nog 37 % een bibliotheek-kaart. Van alle studerende jongeren in die leeftijdsgroepbezoeken vooral studenten van het secundair onderwijs debib. HOBU-en universiteitsstudenten blijven achterwege, maarhet feit dat het bezoekersonderzoek in de maand juni liep, involle examenperiode dus, speelt hier duidelijk een rol. In decategorie 25- tot 29-jarigen zijn nog slechts 19 op 100 man-nen en vrouwen ingeschreven in een bibliotheek. De redenvan het bibliotheekbezoek verschuift: men komt er meerkranten en tijdschriften lezen dan in de jongere leeftijdsgroe-pen het geval is.Uit het onderzoek blijkt dat meer vrouwen dan mannen debibliotheek bezoeken, al is bij HOBU-studenten de situatieomgekeerd. Verder is er het effect van het scholingsniveau:schoolgaanden maken in ruime mate gebruik van de bibli-otheek en het genoten onderwijs heeft een grote invloed ophet bibliotheekgebruik. De school kan het bibliotheekge-bruik stimuleren door alle kinderen de best mogelijke kan-sen te geven om de openbare bibliotheek te leren gebruikenen ook door de bibliotheek te betrekken in het «lerenleren», met name het leren opzoeken en raadplegen vanbronnen.Het besproken onderzoek werd uitgevoerd door H.Hinnekint, lic.pedagogie en wetenschappelijk medewerker - Centrum voor An-dragogisch Onderzoek - Liedtstraat 27-29 - 1210 Brussel - + 02-242 69 47 - fax 02-242 26 10 ■

LEESBEVORDERING• In veel scholen is op dit onderzoek niet gewacht om ietste ondernemen. Zo is in de H. Grafschool in Turnhout eenleerkracht vrijgesteld om één uur per week in elke klas aanleesbevordering te doen. Dat gaat van vertellen overvoorlezen, stillezen, denkend lezen tot studerend lezen endit vanaf de derde kleuterklas tot en met het zesde leerjaarbasisonderwijs. De keuze van de onderwerpen wordt be-paald door de actualiteit en door de leerstof die op datmoment in de klas wordt behandeld. De leerlingen lerenwerken en opzoeken in de goed gestoffeerde schoolbiblio-theek én in de openbare bibliotheek.H. Graf - Apostoliekenstraat 26 - 2300 Turnhout - + 014-4118 87• In het kader van de Vlaamse actie Leesbevordering 14+heeft de Koning Boudewijnstichting een verslagboek ge-publiceerd van een symposium rond dit thema. Leesbe-vordering 14+ bevat o.a. een situering van de leefwereldvan jongeren, een beschrijving van de voorgestelde lees-bevorderingsprojecten, reacties op en bedenkingen bijdeze projecten van de deelnemers, suggesties en aanbeve-lingen om het lezen bij jongeren van 14 jaar en ouder testimuleren. Het boek kost 200 fr.Koning Boudewijnstichting - Brederodestraat 21 - 1000 Brus-sel - + 02-511 18 40 - fax 02-511 52 21

en vakorganisaties, enz. Daarvoor moe-ten ze zich wel abonneren. In ruil krij-gen ze dan een elektronische knipsel-krant, de totale onderwijswetgeving,advertentiemogelijkheden, een bevei-ligde postbus en communicatiemoge-lijkheden, raadpleging van bulletin-boards, en (eind dit jaar) de toegangtot Internet.

130.000.000. Honderd dertig miljoen,dat is het onvoorstelbare aantal kin-deren in de wereld dat momenteel nietnaar de (basis)school gaat. En dat ter-wijl ze er eigenlijk zouden moèten zit-ten. Het merendeel van deze kinderen,2/3 om precies te zijn, woont in Afrikaten zuiden van de Sahara (waar 50 %niet naar de basisschool gaat), in hetIndiase subcontinent (27 %) en in hetMidden-Oosten (24 %). Volgens de We-reldbank, die deze cijfers in een rap-port publiceerde, zal dit getal nog stij-gen, want in Afrika daalt het aantalinschrijvingen op de basisscholen. Op-vallend is verder dat meer meisjes deschool moeten missen dan jongens,namelijk 60 % tegen 40. Ook gaanmeisjes gemiddeld minder lang naarschool en hebben ze minder kansenom een behoorlijke opleiding te krij-gen. Ten slotte wijst het rapport op degebrekkige financiering van het on-derwijs in de genoemde regio’s. DeWereldbank, die zelf jaarlijks 2 miljarddollar leent aan onderwijs, vraagt alleregeringen ter wereld een extra bijdra-ge te leveren. ■

Klasseraad: veel hangt af van de titularissen.

++INFOLIJN

Voor al uw vragenover onderwijs:

Koningsstraat 711000 Brussel

+ 02-219 18 00

38 KLASSE NR.58

OPVOEDINGVAN KINDERENIk ben vastbenoemd leer-kracht en in verwachting vanons tweede kindje. Ik weetdat ik een soort verlof zon-der wedde kan nemen, maarhoe werkt dat precies? Enhoeveel jaar kan dat duren?Dat verlof heet officieel Afwe-zigheid van lange duur gewet-tigd door familiale redenen (nl.de opvoeding van uw kinde-ren). Alle vastbenoemde leer-krachten in dienstactiviteit kun-nen dit stelsel aanvragen, zo-wel voor eigen kinderen als vooradoptiekinderen en pleegkin-deren. U dient schriftelijk uwverzoek in bij uw inrichtendemacht. U voegt daarbij een uit-treksel uit de geboorteakte, eenkopie van de adoptieakte ofeen kopie van de overeenkomstvan pleegvoogdij. De afwezig-heid kan op elk moment in-gaan. Als uw inrichtende machttoestemt, kunt u maximum vierjaar per kind afwezig blijven.We weten al wat u nu gaatvragen en het antwoord is nee:als u een tweeling krijgt, mag uniet acht jaar afwezig blijven,want dit telt slechts als één ge-boorte. Uw verlof loopt ten ein-de zodra uw kind vijf jaar wordt.Als u dus wacht tot uw kindtwee jaar oud is, kunt u slechtsdrie jaar verlof nemen. Vooreen mindervalied kind kunt umaximum zes jaar verlof krij-gen, te nemen vóór het kindacht jaar wordt.Tijdens uw afwezigheid mag u

geen winstgevende activiteituitvoeren. U bevindt zich in destand non-activiteit, maar u blijftwel titularis van uw betrekking.U ontvangt uiteraard geen weddetijdens deze periode én de pe-riode komt evenmin in aan-merking voor het pensioen.Opgelet: zowel uzelf als uw in-richtende macht kunnen voor-tijdig een einde maken aanuw afwezigheid, mits er eenopzeggingstermijn is van drieen een halve maand (vijf eneen halve maand als de zomer-vakantie binnen de opzeggings-termijn valt).Informatie: Onderwijszakboekje1994-1995 - J. Heyvaert & G. Janssens- Kluwer Editorial - p. 247-248

SALARISSCHAAL B22De salarisschaal B22 voor hetadministratief en technischpersoneel is gewijzigd. De ge-wijzigde schaal is van toepas-sing vanaf 1 januari 1996. Sa-larisschaal B22 heeft nu eenminimumsalaris van 864.402fr.(bruto jaarwedde), met driemaaleen jaarlijkse verhoging van19.190 fr., zevenmaal een drie-jaarlijkse verhoging (vroeger:een tweejaarlijkse!) van 28.785fr.en tweemaal een driejaarlijkseverhoging van 38.380 fr. Datbrengt het maximumsalaris op1.200.227 fr. na dertig jaar an-ciënniteit.Omzendbrief van 28 juli 1995 overde salarisschalen van het admini-stratief en techisch personeel

SAMENZETTENIk moet wéér les geven aanheel heterogene groepen. Magde directie van een secun-daire school de klassen «zomaar» samenzetten of zijndaar bepaalde regels voor?De reglementering spreekt vantwee soorten samenzettingen:horizontale en verticale.Horizontale samenzetting isde groepering van leerlingenvan eenzelfde leerjaar, maarvan verschillende onderwijsvor-men en/of onderverdelingen.De regel is steeds dat samenzet-ting enkel kan voor vakken enspecialiteiten waarvan hetgoedgekeurde leerplan het-zelfde is. Enkele voorbeelden:samenzetting van leerlingen vaneen eerste leerjaar A met leer-lingen van een eerste leerjaar Bkan enkel voor de vakken AVExploratie, AV Expressie, AVLichamelijke opvoeding, AVMuzikale opvoeding, AV Psy-chomotorische oefeningen, AVSociale activiteit en AV Sport-activiteit. Deze leerlingen mo-gen dus niet worden samenge-

zet voor bijvoorbeeld AV Plasti-sche opvoeding. In het eersteleerjaar van de tweede graadBSO kunnen leerlingen Kan-toor en Verkoop BSO voor AVNederlands samengezet wordenmet leerlingen Verkoop en Eta-lage BSO. Maar in het eersteleerjaar van de derde graad ASOkunnen leerlingen Economie-Moderne Talen ASO voor AVAardrijkskunde niet bij leerlin-gen Moderne Talen-Wetenschap-pen ASO worden gevoegd.Verticale samenzetting is degroepering van leerlingen vanverschillende leerjaren (al danniet in een andere onderwijs-vorm en/of onderverdeling),maar binnen dezelfde graad.Regel is opnieuw dat samen-zetting enkel kan voor vakkenof specialiteiten waarvoor hetgoedgekeurde leerplan hetzelf-de is. In de eerste graad zijnverticale samenzettingen in prin-cipe onmogelijk, op enkele uit-zonderingen na. In de tweedegraad mogen samenzettingenplaatsvin-den binnendezelfdeonderwijs-vorm enbinnen de-zelfde stu-d i e r i c h -ting. Menmoet danop het ein-de van de graad kunnen aan-tonen dat het goedgekeurde leer-plan door de leerlingen ook ef-fectief werd gezien. Er zijn dusgeen beperkingen op het vlakvan leerjaren of vakken: allevakken kunnen, ongeacht derangschikking ervan in basis-vorming, fundamenteel of com-plementair gedeelte. Dezelfdesamenzettingen zijn onder iden-tieke voorwaarden mogelijktussen het eerste en tweede leer-jaar van de derde graad. Tus-sen het derde en het tweedeleerjaar van de derde graad zijnsamenzettingen enkel mogelijkbinnen dezelfde onderwijsvormen dit uitsluitend voor algeme-ne vakken en voor PV Stages.Meer informatie én meer prakti-sche voorbeelden vindt u in de Mi-nisteriële Omzendbrief SO 28 (30juni 1993) en aanvulling SO 29

TSJADOR OP SCHOOLKan een school het dragenvan een hoofddoek of de tsja-dor verbieden?De Liga voor Mensenrechten meentdat het verbieden van de hoofd-doek op school in strijd is metartikel 18 van het Internatio-naal Verdrag inzake burgerlijke

en politieke rechten. De statendie het verdrag ondertekendenverbinden zich ertoe de vrijheidvan ouders te eerbiedigen omgodsdienstige en morele opvoe-ding van hun kinderen over-eenkomstig hun eigen overtui-ging te verzekeren.JOHAN LEMAN, directeur van hetCentrum voor Gelijkheid van Kan-sen en voor Racismebestrijding:«In België bestaat hierover geenenkele geschreven regelgeving.De hoogste rechtbanken in Frank-rijk, Duitsland en Zwitserlandzeggen dat er geen plaats isvoor een verbod. Maar hieruitvolgt niet automatisch dat hetomgekeerde wel kan en dat ie-dereen die een hoofddoek draagttoegang moet krijgen tot eenschool. In diezelfde landen oor-deelde de rechtspraak ook datwe een onderscheid moetenmaken tussen het dragen vande hoofddoek als beleving vaneen godsdienst en andere ele-menten zoals het niet conformzijn met het uniform van de

school. Overdie praktijk-elementen,zoals ge-m e n g dzwemmenen turnen,loopt derechtspraaknogal uit-een. Ook bij

ons zal de rechtspraak in zulkegevallen waarschijnlijk uiteen-lopen en zal de persoonlijkheidvan een zelfs zeer objectieverechter meespelen. Het vrij katho-liek onderwijs steunt per defini-tie op een bepaalde godsdiensten heeft een ruimere bewegings-marge dan het officieel onder-wijs om leerlingen te weren diezich niet wensen te onderwer-pen aan de godsdienstige over-tuiging van de instelling. Bijgebrek aan een duidelijke recht-spraak kan een principieel ver-bod op het dragen van eenhoofddoek een juridisch klu-wen worden. De school kan hetprobleem het beste pragmatischoplossen, in overleg met de oudersen de jongeren. Zo kunnen zepolarisering rond deze zeer de-licate kwestie vermijden. Onsstandpunt rond de hoofddoekstond in een interne discussie-nota die buiten ons weten ano-niem werd rondgestuurd. Ditmag geen aanleiding geven toteen misverstand. We wensende directies niet voor te zeggenhoe ze het probleem moetenaanpakken. We willen ook hetopstellen van een aangepasterechtspraak niet beïnvloeden.»

(advertentie)(advertentie)

Afgiftekan

toor 8500 Kortrijk 1

Min

isterie van d

e Vlaam

se Gem

eensch

apD

epartem

ent O

nd

erwijs - R

edactiesecretariaat K

LA

SSEK

onin

gsstraat 138 - 1000 Bru

ssel

TIJD

SCH

RIF

Tversch

ijnt m

aand

elijks (behalve in

juli en

augu

stus)

België – B

elgique

PB

8500 KO

RT

RIJK

1

4281

KUNST MET KLASSEKent u de weg in één van degrootste en mooiste musea vanhet land? Een koud kunstje. Wij hou-den voor u twee weekends lang de bestegidsen klaar om u gratis rond te leiden langs degrootste kunstschatten van de Koninklijke Musea voorSchone Kunsten in Brussel. U ziet wat u niet ziet. Rubens,Rembrandt, Magritte, Ensor,... U maakt de rondleidingmee zoals uw leerlingen die ook kunnen krijgen: vanbasis- tot hoger onderwijs. Er valt zoveel te ontdekken enoefening baart kunst. De uitnodiging geldt voor dui-zend lezers van KLASSE én een collega of hun partner.Bovendien geeft de NMBS (zat u nu maar in de trein!) inhet weekend een stevige korting voor wie de auto thuislaat. Stuur snel de bon in op p. 16. Hebben is hebben,maar krijgen is de kunst.

MU

SEU

M V

AN

SC

HO

NE

KUN

STEN

(B

RUSS

EL)