Maandblad voor Onderwijs in Vlaanderen

Nr.90 • December 1998

«Ben ikeen vis?»«Ben ikeen vis?»

(advertentie)

Maandblad voor Onderwijsin VlaanderenUitgegeven door het ministerievan de Vlaamse Gemeenschapdepartement Onderwijs

Nr.90 • December 1998

Hoofdredacteur Leo BormansProductcoördinator Diana De CaluwéEindredacteur Gaby De MoorRedactie Veerle Devos, Myriam Paquet, Jan T’Sas,Jan Van den Bossche, Michel Van LaereRedactiesecretaris Patrick De BusscherSecretariaat Anny Lecocq

Foto’s Luc DaelemansCartoons CampVormgeving Artefact

Verantw. uitgever Georges Monard,Hendrik Consciencegebouw, 1210 Brussel

Abonnement (10x per jaar): 900␣ fr.Alle Vlaamse leerkrachten, PMS-medewerkers enz.(van elk net en van elk niveau) krijgen KLASSEgratis.Adreswijzigingen uitsluitend regelen via de eigenschooladministratie.

Er is ook een Klasse voor Ouders (t.e.m. tweedejaar secundair onderwijs) en een Klasse voorJongeren (van het derde tot het zevende jaarsecundair onderwijs) voor scholen die dat wensen.

KLASSE, H. Consciencegebouw, E. Jacqmainlaan165, 1210 BrusselTel. redactie 02-553 96 86Tel. coördinatie 02-553 96 94Tel. abonnementen 02-533 96 84Tel. publiciteit 02-553 96 94Tel. KLASSE voor Ouders 02-553 96 90Tel. KLASSE voor Jongeren 02-553 96 92Telefax 02-553 96 85E-mail info@klasse.beURL www.klasse.be

RUZIEHet nieuwe gebouw voor het Ministerie vanOnderwijs heeft al gedaverd voor het af is:ruzie! Zoals altijd ging die niet over de nood-zaak, de kostprijs (een peulschil) of de func-tionaliteit van het gebouw, maar over dekern van de zaak: de naam. Dat moest denaam worden van een stichtend voorbeeldvoor onderwijs: Rubens (leerde zijn volk schil-deren), Mercator (leerde ons kaartlezen),Vesalius (leerde ons opereren) of Confucius(een Chinees, waarom niet?). Sommigenvonden dat het voor de eindtermen ruimeren recenter moest: Tura of Preud’homme(leerden hun volk zingen), Jean-Marie De-decker (lichamelijke opvoeding) of Jerry Springer(moraal). Een opportunist dacht leuk te zijnmet de Toren van Baldewijns. Uiteindelijkwerd het bijna Tante Terry. Die leerde onsvolk met 1,2,3,4 hoedje van papier tenslotterékenen. Zij moest in de laatste verbaleveldslag de duimen leggen voor de man dieons leerde lézen: Hendrik Conscience. Hijbracht ons volgens de geschiedenisboekenook zelfbewustzijn bij. Een mooie missie vooronderwijs. Blijft alleen nog de vraag wie inhet gebouw van Conscience de plak magzwaaien: De Leeuw van Vlaanderen, De Lote-ling of Baas Gansendonck. We houden u opde hoogte.

Op zoek naar discipline.VIZIER p. 4-9

Hoekenwerk is niet alleenvoor de kleuterklas. p. 32-33

KLASSE NR.90 3

IN DIT NUMMER

4-9Orde en tucht: bokaal 314

Een vis wil zwemmen. Maar niet alle vissen zwemmen in eenschool. Orde en tucht worden in vraag gesteld. Rode kaarten, gelekaarten. Piercings mogen niet, paardenstaartjes wél. «In Vlaamsescholen is nog discipline», zeggen de Nederlanders. Zeggen ze!

10-11Iedereen heeft eindtermen

Het heeft jaren geduurd, maar weldra heeft na het basisonderwijsook het secundair onderwijs eigen eindtermen. Ze zitten goed

verstopt in de nieuwe leerplannen. Te goed?

32-33Graag in de hoek

«Nooit eerder gingen mijn leerlingen zo graag de hoek in», lachtmeester Gert. Hij experimenteert met hoekenwerk in de klas. Deleerlingen reageren enthousiast: de sterke én de zwakke.

34-35Ruil je job: een andere kleuterklas

«Je hoort zoveel spreken over ervaringsgericht onderwijs», schrijftjuffrouw Evelyne. «Maar wat stelt het voor in de praktijk?» Zijmocht voor één dag haar job ruilen. En Klasse ging mee.

36-37Beoordeel uw directeur

Hij mag u beoordelen. Maar mag u ook hém beoordelen? Het kanmet Bottom Up Appreciatie (BUA). Alle leidinggevenden bij deVlaamse ministeries kregen al zo’n beoordeling. Weldra ook inuw school?

n Journaal p. 12-14 met meer zittenblijvers n Idee p. 15-29 meteen actie in het parlement n Signaal p. 38-39 met onderzoeknaar andere onderwijstijden n Dialoog p. 40-42 met uw brieven

UITLICHTEN EN OPHANGEN: DE NIEUWE VAKANTIEKALENDER p. 22-23

EXTRA BIJLAGE (nr. 4) «KINDERMISHANDELING»Voor uw persoonlijke map «De Eerste Lijn» die u in oktober gratis ontving.

DEZE MAAND IN KLASSE VOOR OUDERS n Verwende kinderen: slachtoffer van hunouders n Opvoedingsstijlen n Zorgverbre-ding in de klas n De school en kindermis-handeling n En ook leuke dingen

DEZE MAAND IN KLASSE VOORJONGEREN n Gezonde gekte: actieve jongeren nKindermishandeling n Opvoedings-stijlen n De roes van de 100 dagen nLes in Wallonië n Kinderrechten voorjongeren n Samen naar het parlement n38 verrassingen

WAT PAPIER NIET KAN DRAGEN:Ontdek Klasse op Internet: www.klasse.be

De directeur krijgt zijnrapport. p. 36-37

V I Z I E R

4 KLASSE NR.90

In rijtjesWe volgen een les in de Danton High School vanManhattan. Links lakt haar nagels. Rechts zingtmee met de walkman. De leerkracht staat vooraan,maar echt veel aandacht krijgt ze niet. Ze geeft lesover de Tweede Wereldoorlog. Af en toe duidt zeeen leerling aan. Heel vriendelijk en voorzichtig. Demeeste leerlingen moeien zich met hun eigen za-ken. «Lees nu bladzijde 149.» Heeft iemand hetgehoord? Ze vinden het in elk geval niet nodig tereageren. De lerares pauzeert tien minuten. «Leesnu bladzijde 150.» Als de bel gaat, wachten deleerlingen niet op een teken van de leerkracht,maar kletsen ze het boek toe en springen naar dedeur. Op de gang houdt een gewapende body-guard toezicht op de orde. Eén van de meisjes botsttegen hem aan en hij schudt haar door elkaar.«Opletten! In één rij lopen!» De tieners checken uit.

BodyguardsBodyguards in de gangen van scholen in New Yorken Birmingham. Het leger wordt ingezet voortoezicht op scholen in Frankrijk. In Engeland mo-gen lijfstraffen weer op school. Maar het kan ookminder spectaculair. Steeds meer Nederlandse kin-deren volgen bijvoorbeeld les in Vlaanderen (ziegrafiek). «In Vlaamse scholen is meer disciplinedan bij ons», zeggen de Nederlanders. Het woordis gevallen: discipline. Het ruikt een beetje vies.

StrengWat is dat, discipline op school? Daar heeft iederzijn definitie van. Sommige ouders merken dat zeaan hun kind niets meer te zeggen hebben. Zewijten dit aan een te laks schoolbeleid en gaan opzoek naar een strenge school («Daar lopen zetenminste in het gareel»). Voor anderen gaat hethelemaal niet om strenge tucht, maar om duidelij-ke afspraken («Te veel vrijheid en ze lopen verlo-ren.»). Nog anderen stellen vast dat de school-

KLASSE NR.90 5

zwemmenprestaties dalen en zenden hun kind naar eenschool waar leren sterk gestuurd wordt («Nu heeftze betere cijfers op haar rapport»).

TeugelsRegels, afspraken maar ook respect en de teugelskunnen vieren. Discipline definieer je niet met éénwoord. Wie als leerkracht terechtkomt in zijnvroegere school kan beter dan wie ook vergelij-ken. «Ik had nooit de indruk dat ik op een strengeschool zat», bevestigt Nele (22). «Integendeel, wewaren blij met veel vrijheid en een ‘losse’ sfeer.Pas nu, als leerkracht, zie ik dat heel wat afspra-ken aan de basis liggen van democratie. Ik heb datvroeger nooit zo gevoeld.» Discipline als barome-ter van een democratische school.

HaringenMaar wat is een school? De plaats waar men demeester volgt (de school van Rembrandt) of eenaaneengesloten menigte van gelijksoortige die-ren (de school haringen)? De vis mag het weten.

Aantal leerlingen uit Nederlandin Vlaamse scholen

In tien jaar tijd is het aantal leerlingen uit Nederland in Vlaamse scholen met een kwart gestegen. De stijging is het grootst voor kleuters en lager onderwijs: het aantal Nederlanders is er bijna verdubbeld. In het secundair onderwijs zijn er geen Nederlanders meer bijgekomen. Opvallend is wel dat voor het secundair aanzienlijk meer jongens dan meisjes naar Vlaanderen uitwijken. (Dezelfde trend zien we nog sterker in het buitengewoon onderwijs: in tien jaar tijd is het aantal Nederlanders er meer dan ver-dubbeld: van 160 naar 354, waarvan drie vierde jongens.)

19881998

70638832

1022 1973 40682007 2772 4053

■ KLEUTERS ■ LAGER ■ SECUNDAIR

«Mijn eersteleservaringheeft me met-een ontnuch-terd», vertelt Katy(38). «Tegen eenleerling die aan hetkaarten was en mijnles negeerde, zei ik:«Hier is het te doen.»

Hij keek me smalend aan:«Je denkt toch niet datik een heel uur naar jelelijk gezicht wil kij-ken?» Collega’s lach-ten Katy uit. Ze moest«die varkens» maarharder aanpakken.Vreemd toch, eendier discipline bij-brengen...

Terugfluiten«Problemen ontstaan maar als

discipline moet worden afgedwon-gen», stelt Vandekerckhove. «Opmijn school droegen we een uni-form. Als we durfden dragen watmode was, zelfs als dat in de kleur van hetuniform paste, dan werden we teruggefloten. Alsjongere hadden we daardoor de indruk dat disci-pline op school een zaak van uiterlijkheden was.Maar het is veeleer een zaak van wederzijdsrespect in afspraken leggen. In samenspraak metelkaar. Volwassenen zijn vaak bang voor de in-spraak van kinderen en jongeren. Maar die zijnecht wel vatbaar voor rede. Als ze begrijpenwaarom ze iets moeten of niet mogen, dan vol-gen ze dat. Tegelijk moeten regels steeds in vraagworden gesteld. Tucht, straffen, discipline... hethelpt allemaal niets als de zin ervan niet duide-lijk is of als het systeem achterhaald is. Leer-krachten die het meest op hun strepen staan, zijndegenen die van de leerlingen het minst respectterugkrijgen. Gezag moet je verdienen door con-sequent handelen. Leerlingen merken het als eenleerkracht vanuit respect voor hen afsprakenmaakt. Dan wordt dat wederzijds.»

6 KLASSE NR.90

Volwassenenzijn bang voorinspraak vanjongeren

Na drie maanden vechten tegen de bierkaainam Katy ontslag. Niet zozeer vanwege desneren van de leerlingen, maar wegens de nega-tieve sfeer op school. «Als leerkrachten over-duidelijk geen respect hebben voor hun leerlin-gen, hoe kunnen ze dan respect terugkrijgen?»vraagt ze. In scholen waar discipline heerst,blijkt respect de voedingsbodem. Ouders vragendiscipline, maar ook leerlingen en leerkrachtenwillen graag duidelijkheid over wat kan en nietkan. Of een lijvig reglement volstaat?

In de gloria«Ik ben ervan overtuigd dat als er regels zijn - en

die moeten er zijn, anders loopt het fout - dat diealleen zin hebben als ze geïnspireerd zijn op vrien-delijk en beleefd omgaan met elkaar», zegt kinder-rechtencommissaris Ankie Vandekerckhove. «Iederkind beseft dat papiertjes rondsmijten in een klasniet kan. Het is een kwestie van respect voor deandere. Ik denk aan het tienjarig jongetje dat mijlaatst belde. Hij werd gepest door zijn leraar en zaghet niet meer zitten. Voor zijn verjaardag zong deleraar in de klas: hij zal niet lang meer leven, hij zalniet lang meer leven in de gloria. Hoe kan zo’n leraarrespect krijgen van zijn leerlingen?»

Moeten en mogen op school

NeusIn een school in Turnhout bestaat

sinds dit jaar een T-cel. De T staat voortucht. Streng? «Vorige week: vechtpar-

tij op de speelplaats. Eén gebroken neus», verteltBert Dooms, pedagogisch directeur in Turnhout.«Dan kan je de dader streng straffen en het slacht-offer troosten, briefje naar de ouders en de kous isaf. Maar daarmee heb je uiteraard niets bereikt.Dan herhaalt zich dat soort agressie weer. Preciesdaarom hebben we ons de jongste twee jaar extrabeziggehouden met discipline. Met preventie eninterventie. Op een grote school moeten afspra-ken zo concreet en duidelijk mogelijk zijn. Boven-dien moet je nog meer aandacht besteden aanleerlingenbegeleiding. Na een reeks klassenradenen nascholingen daarover, hebben we een strate-gie en een concreet handelingsplan op papiergezet. We combineren nu twee ‘cellen’: we had-den al een B-cel, een cel leerlingenbegeleiding, diehaar recht op bestaan al méér dan bewezen heeft.Sinds dit jaar hebben we dat aangevuld met een T-cel. De T staat voor tucht, maar dat hoort niemandgraag. Deze T-cel houdt zich bezig met individue-le en accute gevallen, de B-cel zorgt voor depersoonlijke opvolging van de leerlingen, in sa-menwerking met het PMS en studiemeesters. Onzevechtersbazen werden beiden uitgenodigd vooreen gesprek met iemand van de T-cel. Wat was deaanleiding? Wie was de schuldige, wie het slacht-offer? Voor de ‘dader’ starten we nu een tuchtpro-cedure en hij heeft dat ook aanvaard. Welkeafspraken moet hij naleven? Het ‘slachtoffer’ bleekagressief te hebben gereageerd op een opmerking.Met hem praten we verder over andere manierenvan reageren. We spreken af: wie neemt de opvol-ging van die twee leerlingen op zich? We nemencontact op met de ouders van slachtoffer en schul-dige. We zijn intussen ook bezig met de opvolgingvan een leerling die de hele klas stoorde. Eennieuwe leerling op onze school, met een helegeschiedenis van mislukken achter zich. We kre-gen signalen van medeleerlingen en ouders. Nuheeft die jongen een handelingsplan en een tijd-schema. Geen sanctie. Hij weet wat de grenzenzijn en wat hem daarbinnen te doen staat. En hijweet dat we hem daarbij helpen en begeleiden.»

Groene tuchtprefectDe ene school voert tuchtprefecten in, de andere

groene leerkrachten. In St.Niklaas combineert EtienneMaes tot zijn eigen verbazing de twee. Hij is peda-gogisch begeleider en de groene tuchtprefect. «Con-flicten tussen individuele leerlingen en klasgroe-pen zijn inderdaad zeer veel aan de orde», zegt hij.«Momenteel volg ik zo’n probleem op. Wij hebbenmet elke leerling uit de klas apart een gesprekgehad. Geen enkele leerling moest het over deproblemen in de klas hebben. Dan was het gewooneen gezellige babbel. In een klasgesprek kan hetgebeuren dat een dominante leerling met één ge-baar of lachje de rest aan banden legt. Maar apartkomen ze gemakkelijker los over de rotte sfeer inde klas, over wie domineert en de sfeer verpest enhoe ongelukkig ze zich daarbij voelen. Ze voelenhet als je niet-repressief zal optreden, maar hen

aanspreekt van mens tot mens met als eni-ge doelstelling de situatie voor iedereen,zelfs de moeilijke leerling, beter te maken.Ik ben op de school tuchtprefect en tegelijk

groene leerkracht. Het lijkt misschien een wattweeslachtige rol. In het begin had ik het daar zelfook moeilijk mee. Maar ik ben ook vader. Als ouderzit je net zo goed met die tweeslachtige rol: openstaan voor alle problemen, vertrouwen wekken entegelijk duidelijke grenzen stellen en afsprakenmaken. Toen ik eenmaal die klik had gemaakt,lukte me die rol op school. Ik probeer gewoon alseen soort vaderfiguur rond te lopen op school. Ikprobeer daarbij mijn tijd te verdelen tussen leraars-lokaal en speelplaats, ik blijf niet achter mijn bu-reau zitten, want dan ruik je de sfeer op school niet.Als je eerlijk en duidelijk grenzen stelt, dan aan-vaarden jongeren dat. Je moet voor iedereen het-zelfde doen, of dat nu het braafste studentje is of degrootste deugniet: iedereen gelijk voor de wet. Jemag niet autoritair zijn, wel democratisch.»

Piercing«Discipline begint al bij het gebouw, de ruimte,

de klassen, de bomen, de toiletten», zegt WimJacobs, directeur van een PMS - centrum en coördi-nator van de nascholing van de vrije PMS-centra.«Je kan moeilijk verwachten van leerlingen dat zediscipline opbrengen voor materiaal als de schooldat zelf niet doet. Maar er is zoveel meer. Zo heefthet geen zin om met een pestproject te beginnen alsleerkrachten zonder respect met elkaar omgaan.Omgaan is een kwestie van geven en nemen: als jeals leerkracht onredelijke eisen stelt, dan heb jeproblemen met je leerlingen. Mensen zijn voor-spelbaar. Een goede professionele afsprakencul-

OUDERS ZONDER DISCIPLINE«We hebben voor Jorne heel bewust een strenge school gekozen. Hij heeft dat nodig. Thuisweten we vaak niet hoe we hem moeten aanpakken. Als hij nog luistert, dan is het opschool», schrijft een ouder. Sommige ouders schuiven de verantwoordelijkheid voor deopvoeding van hun kind af op de school. De leerkrachten moeten het maar oplossen.Ouders voeden niet meer op, ze coördineren alleen nog de opvoeding van hun kind engeven kritiek als het fout loopt.Ouders bepalen zelf voor een groot deel hoe hun kinderen zich op school gedragen. Datheeft te maken met de manier waarop ze met hen omgaan. Naargelang van de warmtedie ouders thuis aan hun kind geven en de structuur die ze bieden (verwachtingen, regels,controle) kan je vier opvoedingsstijlen onderscheiden. Herkent u de leerlingen in de klas?«Ik denk dat de leraar gelijk heeft» (veel warmte, veel structuur)Sommige ouders voeden hun kind democratisch op. Ze stellen eisen en vertellen hunkinderen ook waarom. Thuis heersen er regels en wetten. Iedereen moet zich daaraanhouden. Ook de ouders. Er is ruimte voor eventuele bezwaren van hun kind en voorcommunicatie. Zo stimuleren ze kinderen tot zelfstandigheid, zelfvertrouwen en eenpositief zelfbeeld.«Omdat ik het zeg» (weinig warmte, veel structuur)Ouders met een autoritaire opvoedingsstijl stellen veel eisen en grenzen aan hunkinderen. Kinderen moeten hùn richtlijnen volgen. Daar wordt niet over gediscussi-eerd. Wie zich niet aan de grenzen houdt of niet aan de eisen voldoet, krijgt strengestraffen. Op school gaan de kinderen zich vaak vergelijken met de anderen. Ze nemengeen initiatief en zijn weinig spontaan. De kinderen gehoorzamen goed op school envaak presteren ze ook goed. Als het fout loopt vinden ze dat hun eigen schuld.«Ik zal eens naar de directeur bellen» (veel warmte, weinig structuur)In 38 procent van de gezinnen worden kinderen verwend. Alles wat ze doen is goed. Zehoeven zich niet aan regels en afspraken te houden. Als er op school wat fout loopt isdat altijd de schuld van iemand anders (slechte leerkracht, slechte vrienden). Dekinderen zijn impulsief en nemen moeilijk hun verantwoordelijkheid. Ze vindenvrienden en sociale contacten erg belangrijk.«Ik trek het me niet aan» (weinig warmte, weinig structuur)In 17 procent van de gezinnen zouden ouders hun kinderen verwaarlozen. Wat het kindook doet, het kan niks goed doen. Het kind is verantwoordelijk voor zijn eigen gedragen moet maar op zijn blaren gaan zitten als wat fout loopt. Wat aanmoediging moetenze missen. Op school zijn er vaak problemen. De kinderen hebben weinig zelfvertrou-wen en kunnen hun gedrag moeilijk controleren.Klasse voor Jongeren heeft het deze maand ook over discipline. Zit misschien een zinniggroepsgeprek in? En Klasse voor Ouders toont ouders deze maand verschillende opvoedings-stijlen. Natuurlijk kunnen ouders niet eenduidig in één of andere categorie worden geplaatst.Veel hangt af van de omstandigheden en de leeftijd van elk kind. Maar het doet ze alvasteven stilstaan bij hun eigen opvoedingsstijl. Het toont dat ze een keuze hebben en dat er eenmanier van opvoeden is waar kinderen zich het beste bij ontwikkelen. Dan moet de school

de taken van de ouders niet overnemen.

KLASSE NR.90 7

Briefje naarde oudersen de kousis af

Ik loopals vaderrond opschool

als leerkrachten daarbij alle steun konden krijgenvan directie, van elkaar, van externen. Het nieuwedecreet rond de Centra voor Leerlingenbegeleiding(het PMS) zal ons als taak geven schoolondersteu-nend te werken. Dit lijkt me de juiste manier om datte doen: samen gaan zitten met leerkrachten, direc-tie, leerlingen en ouders. Wij kunnen zo de specifie-ke deskundigheid van de leerkracht, hun contact envertrouwen met de situatie van de leerling, naast dedeskundigheid van de PMS-medewerker leggen ener meer uithalen.»

SorryJos (15) en José (13) komen elke dag vanuit

Nederland naar hun Vlaamse school. «Evident is datniet», zegt hun moeder Erna Petiet. «Ze moeten numet de bus, waar ze anders gewoon in ons dorp naarschool konden. Maar ik koos voor discipline opschool. We zijn erg tevreden over de normen enwaarden die onze kinderen hier leren. Ikzie dat ze veel beleefder zijn dan hunleeftijdgenootjes in het dorp. José zei noglaatst dat haar vriendjes in het dorp ‘hard’zijn. In Vlaanderen zeggen mensen ‘sor-ry’, in Nederland ‘eigen schuld’. Kinderenwordt op school geleerd respect te hebben voor hunleerkrachten en hun medestudenten. Rennen doorde gangen, dat kan niet in de school van mijnkinderen. Je wacht op de leerkracht. Ik heb de indrukdat ze de leerlingen vooral duidelijker aangeven waarde grenzen zijn. In Nederlandse scholen lijken dieniet te bestaan. Ik ben blij met onze keuze. Ik heb deindruk dat de Vlaamse scholen een betere guldenmiddenweg hebben gevonden tussen inspraak enafspraak.» ■

tuur op school maakt een gede-tailleerd reglement zelfs onno-dig. Dat leerlingen wel of nieteen piercing mogen dragen, heeftniets met tucht te maken. Eenschool is een leefgemeenschap,voor alle partijen. Als er een sfeergecreëerd wordt waarin iedereenzich goed voelt, dan is gezag nietmeer gekoppeld aan autoriteit, maaraan respect voor elkaar.»

SimpsonsVolgens Wim Jacobs is het

niet wenselijk een repressief, maarwel een begeleidend klimaat tescheppen. «Een straf heeft daar-bij de bedoeling op langere ter-mijn leerlingen te brengen totzelfdiscipline. Elke school zoudaar grondig moeten over na-denken: wat is zinvol straffen?Dan kan het hele team conse-quent reageren op wat zich voor-doet. Pas dan hebben sanctieszin. Daardoor schep je een ge-voel van veiligheid en leerlingenvoelen zich daar beter bij. Zijweten: tot hier kan ik gaan, endat geldt voor iedereen. Zinlozestraffen geven is vragen om re-bellie. Bovendien geldt ook voorleerkrachten de oude regel: hetgoede voorbeeld geven. Leerlin-gen willen leerkrachten waar zenaar kunnen opkijken. Maar de leerkracht moetook contact houden, respect en interesse hebbenvoor de leefwereld van de jongeren. Sommige scholenorganiseren daarom dagen rond jeugdcultuur: rap-pen, skeelers, Simpsons.»

Preventie«Als een kind voortdurend moet bestraft wor-

den, brutaal is of de klas domineert, dan is dat vaakroepen om hulp», zegt Wim Jacobs. «Een goedeleerlingenbegeleiding is daarom het beste middelom preventief rond discipline en schoolklimaat tewerken. In een klassenraad en in de Cel Leerlingen-begeleiding kunnen collega’s de situatie in kaartbrengen: wat is hier aan de hand? Zo werken ze aanoplossingen in plaats van straffen. Het zou ideaal zijn

In Vlaanderen‘sorry’, in Ne-derland ‘eigenschuld’

8 KLASSE NR.90

Jenny (17) is kapitein. Met de sergeanten en de korporaals zorgt zij erdeze week voor dat alles op school vlot verloopt. Het is een heleverantwoordelijkheid. Taken verdelen onder de medeleerlingen. Wiedekt de tafels? Wat met de uitstap naar Gent woensdagnamiddag? Zemoet het signaal geven tussen de lessen. Afspreken met de ploeg of ereen sanctie komt voor de rommelmakers van maandag...We gaan op zoek naar wat mogelijk een strenge school kan zijn en komenterecht op een sprookjeskasteel met herfstkleuren, kristallen kroonluchters eneen slotgracht. De smeedijzeren poort staat wijd open. Ter Borcht, Vrij Instituutvoor Lichamelijke Opvoeding in Meulebeke. Militaire termen en een kapi-teinsploeg. Maar een paardenstaartje mag. Een strenge school?«Discipline lijkt zo’n negatief woord», zegt directeur Patrick Catteeuw. «Voorons gaat het daarbij om een leef- en denkkader, een aantal afspraken diegemaakt worden binnen een school, waarbinnen leerkrachten, ouders enleerlingen zo goed mogelijk functioneren. We hebben een schoolregle-ment, dat we bijsturen naargelang van de behoeften en situaties. Het is eengroeiproces.»«In een internaat of pedagogisch project mag discipline geen doel op zichzijn», vervolgt internaatbeheerder Carlos Devos. «Het is gewoon eeninstrument, een reeks afspraken die nodig zijn om de groep aan de gang enleefbaar te houden. Daarbij horen aspecten als deelnemen aan het groeps-leven, samenhorigheid, solidariteit, sportiviteit, het gevoel van verbonden-heid. Dat proberen we te bereiken door de leerlingen zelf verantwoordelijk-heid te geven. We noemen dat self-government. Ze krijgen begeleiding, eenkader, waarbinnen zij kunnen functioneren, grenzen leren accepteren enook verleggen. Want afspraken zijn zeker niet strak en onweerlegbaar.»Fair play«In de praktijk werkt ons self-governmentsysteem bijvoorbeeld met eenpraesidium van verkozenen uit het laatste jaar», vervolgt Devos. «Driejongens en drie meisjes. Zij nemen de coördinatie op zich van het internaat,de organisatie van activiteiten en dergelijke. Een hele verantwoordelijkheid.Daarnaast hebben we een parlement: een raad met vertegenwoordigers van

Een vis wil zwemmen. Maarniet alle vissen zwemmen ineen school.

EEN SCHOOL MET

• Graag wat leesvoer in verband met dit onderwerp? Deze boeken zullen uwellicht interesseren:Psychologie van de adolescentie: ontwikkeling en hulpverlening - J. DeWit, W. Slot en G. Van der Veer - Intro BaarnCel leerlingenbegeleiding - P. Van Ham, W. Jacobs e.a. - Garant LeuvenCommunicatie in de klas - R. Fiddelaers-Jaspers - Berkhout NijmegenDe orde in orde vernieuwd - V. Van Geel - Infoboek MeerhoutU kan ook in de bibliotheek terecht onder het SISO-nummer 433 (trefwoordopvoedingsstijlen).• Een overzicht met titels van publicaties over dit thema (en eventueel eenkorte beschrijving van de inhoud) kan u gratis aanvragen bij het departementOnderwijs. Adiov - Hendrik Consciencegebouw - Toren A - gelijkvloerseverdieping - Emile Jacqmainlaan 165 - 1210 Brussel - tel 02- 219 82 74.Adiov heeft een nieuw serviceaanbod van themalijsten op Internet:www.ond.vlaanderen.be/adiov/

KLASSE NR.90 9

alle klassen. En elke week is er dan ook nog een ‘kapiteinsploeg’ metleerlingen uit de vijfdes en zesdes. Dat klinkt militair, maar dat heeft met deontstaansgeschiedenis van onze school te maken. Het komt erop neer dateen paar leerlingen elke week verantwoordelijk zijn voor het verloop van deklasdag en die week. Het is een toerbeurtsysteem, dus iedereen komt aan debeurt. En ze verheugen zich daar altijd op. Met onze participatiestructuurbeogen we vooral respect voor iedereen. Vandalisme komt hier niet vaakvoor. Er is ook respect voor het werk van bijvoorbeeld het onderhoudsper-soneel. Ze corrigeren ook gemakkelijker elkaars houding.»«Ik hoor dikwijls moeders zeggen dat hun zoon, na een tijdje hier, hulpvaar-diger is geworden. Het werkt dus», lacht Patrick Catteeuw. «Dit is eensportschool, maar we leggen vooral nadruk op de pedagogische kwaliteitenvan sport: fair play, zelfkennis en zelf-discipline. Sport gebeurt nog altijd vooralin het hoofd. Dat projecteren in het opvoedingsproject, is het doel van dezeschool. We proberen die discipline ook naar hun studie te verleggen.»Bezem of dweil«De leerlingen moeten leren omgaan met vertrouwen», vervolgt Carlos Devos.«Dat is voor sommigen even wennen. We houden niet constant toezicht.Natuurlijk wordt elke vrijheid al eens misbruikt, maar binnen de groep is hier alcontrole. Sancties zijn afgesproken. Maar eigenlijk geven we hier heel weinigstraffen. Dat is gelukkig niet nodig. Wie nonchalant is in een ruimte, weet dathij de rommel zelf zal moeten opruimen. Met bezem of dweil. Dat vindtiedereen logisch. We geven de leerlingen zoveel mogelijk kansen om zichzelfte corrigeren. Trouwens: heel vaak lossen de leerlingen samen hun problemenop. Conflicten onderling oplossen kan zelfs een verrijking betekenen.»Staartje«Inspraak van leerlingen mag toch niet blijven bij het beslissen of er al of niet eendrankautomaat op de speelplaats komt», vindt Catteeuw. «Het is een zaak vangeven en nemen. Er zijn zo al regels van de school geëvolueerd door inbrengvan de leerlingen, of ouders, of leerkrachten. Om een banaal voorbeeld tegeven in de sfeer van de drankautomaten: vorig jaar mochten de jongens nietmet een paardenstaartje naar school komen, nu wel. Dit soort uiterlijkheden is

zo aan mode onderhevig dat het best ter discussie mag staan. Maar dat is slechtseen oppervlakkige vorm van inspraak. Verantwoordelijkheid krijgen is ook iets vanjezelf teruggegeven. Afbreken is immers gemakkelijk. Je moet met alternatievenaankomen als je een afspraak ter discussie stelt. Opvoeden is ook karakter vormen,niet alleen informatie doorgeven. Daarom vind ik de relatie tussen leerlingen enleerkrachten zo belangrijk: de meeste leerkrachten verdienen hun gezag buitende kennisoverdracht. De meeste leerkrachten trekken mee op uitstap, opsportvakantie. Zo leren ze de leerlingen beter kennen en omgekeerd. Leren ze ookrespect hebben voor elkaar. ‘Wij durven nog ergens komen met onze leerlingen’,zeggen ze hier. Ik ga zelf ook altijd mee op skivakantie met de leerlingen en vorigjaar heb ik hen gezegd: ‘Jullie hebben mij geen enkele keer kunnen irriteren.’ Datis toch prachtig.»Energie«De leerkrachten hier staan dicht bij de leerlingen», beaamt Toby De Doncker(17), praeses van het jongenspraesidium in de sportschool. «Ik vind dat zeerbelangrijk. In het begin vond ik de school wel streng. Ik was dat niet gewoon.Ik zie nu waar het om draait. We krijgen zelf een grote verantwoordelijkheid.Dat is prima. Ik zou geen praeses zijn anders.»Rita Leconte is moeder van Laurent (17). «Op zijn vroegere school presteerdeLaurent niet zo goed. Je kent dat: meelopen, verkeerd overkomen, concentra-tieproblemen. Nu is hij vice-praesis in Meulebeke. Het klikte met de schoolvanaf de eerste week. Hij ziet duidelijker waar alle regels en afspraken voornodig zijn en hij weet waar zich aan te houden. Ik denk dat de leerlingen hetgevoel hebben dat die afspraken niet van boven opgelegd zijn, maar dat zevan de basis komen. Ook op persoonlijk gebied evolueert Laurent. Dieverantwoordelijkheid willen dragen, dat is volwassen worden. Ik ben zelfleerkracht en ik zie ook bij ons op schooldat de behoefte bestaat om al dieenergie en kracht van jonge-ren positief te gebruiken. Zijkunnen zoveel, als ze maarde kans krijgen om datte bewijzen.»

«Wij durven nog ergens komen

met onze leerlingen»

SERGEANTEN, KORPORAALS EN KAPITEINS

«Ik weet het niet, van deminister zeker?» Dat antwoor-den leerkrachten als wij henvragen van wie de eindter-men komen. Ook het ano-nieme «Brussel» scoort hoog.De eindtermen van de twee-de graad zijn op komst, aandie van de derde graad wordtgewerkt. Of er veel veran-dert voor de leerkracht inde klas? Welk parcours leg-gen eindtermen af? Speeltmen er een machtsspel mee,zoals men hier en daar be-weert?

LassenSpreekt men voor basisonderwijs en eerste graad

secundair over eindtermen (te realiseren doelen) enontwikkelingsdoelen (na te streven doelen), dan advi-seert de Vlor in de tweede en derde graad een nieuwedimensie toe te voegen, de zogenaamde basiscompe-tenties. Die gelden voor de specifieke vakken perstudierichting. Basiscompetenties houden in watleerlingen werkelijk moeten bereiken. Ze zijn uitge-breider dan eindtermen. Jacques Perquy, administra-teur-generaal van de Vlor, over het hoe en waarom:«Eén argument heeft te maken met soepelheid:basiscompetenties zijn achteraf makkelijker te wijzi-

gen dan eindtermen. Ze volgen namelijk eeneenvoudigere procedure. Een ander argumentsitueert zich in de afdeling technisch en be-roepsonderwijs. Minimumdoelstellingen (endus eindtermen) volstaan daar niet: een leer-ling moet niet een beetje kunnen lassen als hij

de school verlaat, hij moet kunnen lassen. Omechter geen hiërarchie te creëren tussen onderwijs-vormen, komen er ook basiscompetenties in ASO enKSO. Voor onderwijsvormen die leerlingen veelallaten doorstromen naar het hoger onderwijs (ASO,KSO en sommige TSO-richtingen) worden de basis-competenties afgeleid van studieprofielen. Voor on-derwijsvormen die rechtstreeks aansluiten bij hetberoepsleven (BSO en TSO) dienen beroepsprofie-len als basis. Voor de basisvorming, wat alle onder-wijsvormen gemeenschappelijk hebben, stellen wevoor de eindtermen te behouden. Voor de scholen

Op 1 september 2000 worden de eindtermen vande tweede graad in het secundair onderwijs vankracht. Een jaar later dan gepland en drie jaar na deinvoering van de eindtermen basisonderwijs eneerste graad secundair. Als de logica wordt geres-pecteerd, treden de eindtermen van de derde graadop 1 september 2002 in voege. Dan zullen elkeouder en elke leerkracht in elke Vlaamse schoolweten wat leerlingen minimaal moeten kennen enkunnen. Meteen een gelijkwaardige kwaliteitsnormvoor heel het Vlaams onderwijs. Maar de leer-krachten secundair die nog geen eindterm hebbengegeten, maken zich zorgen. «Moeten we onzeoude lesvoorbereidingen dan maar wegsmij-ten?» Er komen alvast nieuwe leerplannen.

Beeldcultuur«Voor sommige leraars zal er veel veran-

deren, voor anderen weinig», zegt Rita Du-non. Zij is adviseur secundair onderwijs bij deDienst voor Onderwijsontwikkeling (DVO), demakers van de eindtermen. Ze woont bovendiende vergaderingen bij binnen de Vlaamse Onder-wijsraad (Vlor), waar men de eindtermen beoor-deelt en eventueel herschrijft. «In de les aard-rijkskunde moeten leerlingen bijvoorbeeld eenklein onderzoek kunnen doen en dat voorbren-gen in de klas. Aardrijkskunde zal ook meeraansluiten bij persoon en maatschappij. In wis-kunde gaat meer aandacht naar statistiek en detoepassing ervan. Voor wiskunde is een mini-mum aantal lesuren in het ASOvooropgesteld, namelijk vier.De leraar Nederlands zal min-der vrij zijn. Zo zal hij deaanbreng van vaardighedenmoeten combineren met vas-te tekstsoorten. Lezen, schrij-ven, luisteren en spreken moethij vasthaken aan beeldcul-tuur: kijken als vijfde vaardig-heid zeg maar. Ten slotte kie-zen we in het beroepsonder-wijs voor Project Algemene Vak-ken, al mogen scholen de vak-ken afzonderlijk blijven aan-bieden. In het algemeen gaat ermeer aandacht naar strategischevaardigheden tegenover feiten-kennis.»

10 KLASSE NR.90

«Moetenwe onzelesvoorbe-reidingenwegsmij -ten?»

DeMacht van het minimum

Een leerling moetniet een beetjekunnen lassen alshij gaat werken,hij moet goedkunnen lassen.

zal er tussen eindtermen en basiscompetenties geenonderscheid zijn, omdat ze verwerkt worden in dezelf-de leerplannen.»

RacistKan een school een leerling die zich niet aan

bepaalde attitudes houdt, bijvoorbeeld democratischburgerschap, buizen of niet? Een principiële vraagdie alles van doen heeft met vakoverschrijdendeeindtermen. Vooral de inrichtende machten, die meede eindtermen evalueren, vinden dat leren leren,sociale vaardigheden, gezondheids- en milieu-edu-catie en opvoeden tot burgerzin geen verplichtedoelen kunnen zijn. Dat leidde in het verleden al totgrote discussies. Voorts vond men dat de inrichtendemachten of hun koepelorganisaties meer vrijheidverdienden. Dat leidde in de eerste graad secundairtot een spectaculaire snoeibeurt in het aantal eindter-men, waaronder de vakoverschrijdende (van 930naar iets meer dan 400).

Voor de tweede en derde graad worden de vak-overschrijdende eindtermen ondergebracht in the-ma’s en subthema’s. Het voorstel omschrijft voorelke subthema inhouden, vaardigheden en attitudes.De bal wordt in het kamp van de school gegooid: zijmoet bewijzen dat ze rond die thema’s werkt. Deinspectie checkt dit. Zij zal echter niet controlerenwelke effecten dit heeft op de leerling. «Voor het vrijonderwijs is de impact van de overheid op hetvakoverschrijdende nog te sterk», aldus JacquesPerquy. «Bij de stemming over de vakoverschrij-dende eindtermen heeft het zich dan ook onthouden. Tegen eenracistische leerling kunnen scholen volgens hen disciplinaire maat-regelen treffen. Buizen kan niet. Voor de andere onderwijsnettenkan dit eventueel wel.»

Minder vrijheidZijn de eindtermen het product van een beperkt kransje bestofte

experts in een ivoren toren? Gelukkig niet. Het hele onderwijsland-schap wordt erbij betrokken. Honderden leraars, directeurs, profes-soren, inrichtende machten, beleidsmensen enz. beslissen in tiental-len commissies, raden en afdelingen over het eindresultaat. «Somsleidt dat tot principiële discussies», vertelt Perquy. «Ik denk aan hetprobleem van de periodes in het vak geschiedenis. De DVO stelt in detweede graad secundair de periode 500-1800 voorop. Wat blijkt? Inhet stedelijk en gemeentelijk onderwijs gaat men in de eerste graad altot 1400. Moeten ze in de tweede graad dan opnieuw beginnen?Normaal gezien hakt het bureau van de raad secundair onderwijs vande Vlor zulke knopen door, maar hier lukte dat niet. Het resultaat:1800 blijft de bovengrens, de benedengrens is variabel. Werk voor deleerplanontwikkelaars. Ook over de verminderde vrijheid van deleerkracht Nederlands is gediscussieerd. Bij de evaluatie van deeindtermen zal dit zeker opnieuw aan de orde zijn.»

Onder de grondIn het basisonderwijs en de eerste graad van het secundair zijn de

eindtermen stilaan verteerd. Bedolven onder de leerplannen, volgensde critici. «Maak je niet te veel zorgen om de eindtermen», zeggenpedagogisch begeleiders immers tegen leerkrachten. «De eindtermenworden verwerkt in de leerplannen. Als je die volgt, is alles oké.» Ookweinig nieuwe handboeken verwijzen gedetailleerd naar de eindter-men, tenzij met het veelzeggende «Aangepast aan…» Roger Standaert,directeur van de DVO, stelt vast dat het merendeel van de eindtermenonder de grond steekt: «Oorspronkelijk hielden de eindtermen eenverplicht minimum in voor scholen. Die konden daar het hunne aantoevoegen. De overheid zou enkel dat minimum controleren, meerniet. Speelt perfect in op de toenemende autonomie binnen het onder-wijs. Ouders kunnen naar een school stappen en aan de directeurvragen ‘Wat doet uw school naast de eindtermen?’ Maar nu zitten die,zeker voor ouders, onzichtbaar in de leerplannen. De vrijheid van

onderwijs is de vrijheid van de netten geworden. De overheid heeft daarblijkbaar mee ingestemd. Ze betaalt pedagogisch begeleiders om dieleerplannen mee te maken en inspecteurs om het werk van de inrich-tende machten, de leerplannen dus, te controleren. Ik kan slechtsvaststellen dat er een dergelijke evolutie is.»

ToenaderingZijn de eindtermen dan niet meer dan instrumenten voor leerplan-

makers? «De inrichtende machten zien dat inderdaad zo», kniktPerquy. «Leerplannen zijn natuurlijk ruimer dan de eindtermen. Zebevatten extra doelstellingen. Daarom werden in het verleden eindtermengeschrapt. Er moest ruimte blijven voor inhouden die de koepelsessentieel vinden. Natuurlijk krijg je daarmee een voortdurendespanning tussen de overheid, die zoveel mogelijk de leerinhoud wilinvullen, en de inrichtende machten, die de inbreng van de overheidzo laag mogelijk willen houden. Niettemin hebben de eindtermen eenander, positief effect. Ze verplichten de scholen en de netten onder-ling afspraken te maken en de inhoud meer op mekaar af te stemmen.Er is dus toenadering.»

MachtsspelEen lid van een DVO-commissie, die zijn naam liever niet in Klasse

ziet verschijnen, doet het volgende verhaal: «We waren een paar wekenbezig aan de eindtermen basisonderwijs, toen ik een brief kreeg vanmijn koepel. Iederéén die daartoe behoorde, kreeg die brief. Men hadvernomen dat we aan de eindtermen werkten en of we naar Brusselkonden komen voor een vergadering. Achteraf bleek dat geen vergade-ring te zijn maar een briefing. Ons werd kort en bondig gezegd wat erzeker in de eindtermen moest staan. Van enige discussie was geensprake.» Worden er dan toch machtsspelletjes gespeeld? ■

Achtergrondinformatie over de eindtermen en een blik op de toekomst vindt u in deDVO-brochure Profiel Praktijk Perspectief. Er zijn nog een honderdtal exemplarenbeschikbaar. Schrijf voor een gratis exemplaar naar Klasse (eindtermen) - HendrikConsciencegebouw - 5de verdieping - Emile Jacqmainlaan 165 - 1210 Brussel.

DE IJZEREN WEGHet begrip eindtermen komt uit Nederland (waar men ze intussen kerndoelen is gaannoemen). Het hoe en waarom van hun realisatie zijn bij decreet vastgelegd. De eindtermen(en ontwikkelingsdoelen) sporen over een vast parcours. Dit zijn de stations:1. De Dienst voor Onderwijsontwikkeling (DVO) van het departement Onderwijs krijgt deopdracht om eindtermen samen te stellen. Per vakgebied of per vakoverschrijdendthema formuleren gelegenheidscommissies van leerkrachten, directeurs, lerarenoplei-ders en universiteitsprofessoren een voorstel. Dat gaat naar de onderwijsminister.2. De minister stuurt deze voorstellen door naar de Vlaamse Onderwijsraad (Vlor). Dat iseen adviesorgaan waarin alle geledingen van het onderwijs vertegenwoordigd zijn:inrichtende machten, vakbonden (en gemandateerde leraars), sociaal-economischepartners, ouderverenigingen of studentenafvaardigingen, directies, een aantal deskun-digen en de overheid. Binnen de Vlor fungeren een algemene raad en afdelingen(basisonderwijs, ASO, TSO-BSO, KSO, volwassenenonderwijs…). Per vak bereidenwerkgroepen en een coördinerende leesgroep die evaluatie voor.3. De Vlor stuurt een eensluidend advies als ontwerp van decreet door naar de VlaamseRegering. Die moet dit advies eensluidend overnemen.4. De Onderwijscommissie en de Raad van State formuleren hun advies. Ten slotte geefthet Vlaams Parlement al of niet zijn zegen over de eindtermen. Het decreet is een feit.Vlaamse Parlementsleden hebben een zogenaamd amenderingsrecht. Ze mogen deeindtermen nog wijzigen. Dat gebeurde in het basisonderwijs bijvoorbeeld via eentoevoeging over werken met de tekstverwerker in de klas.5. De eindtermen gaan naar de inrichtende machten, die ze in hun leerplanneninbouwen. Tijdens de doorlichting checkt de overheidsinspectie hoe de school deeindtermen realiseert of nastreeft.De basiscompetenties voor de tweede en de derde graad secundair slaan stappen 3 tot5 over. Die worden namelijk vastgelegd in een convenant. Dat is een rechtstreekseovereenkomst tussen de overheid en de inrichtende machten.Om de vijf jaar kan men de eindtermen herzien op basis van onderzoek, peilingen ensteekproeven rond de haalbaarheid ervan. De DVO mag ook zelf voorstellen doen.

Maar voor herzieningen volgt men hoe dan ook hetzelfde procédé.

Kunnen scholen een

racistische leerling buizen?

KLASSE NR.90 11

■ ENQUÊTE

Nu fax en Internet afschrijven nog makkelijker maken, is erenige discussie over of huiswerk nog zin heeft. Klasse vroeghet aan de leerkrachten, de ouders én de leerlingen. Tweederde van de Vlaamse leerkrachten wil het huiswerk niet af-schaffen. Vooral in het secundair onderwijs staat huiswerkhoog aangeschreven. Er zijn geen grote verschillen tussen ASO,BSO en TSO. Daarentegen ziet een vijfde van de leerkrachtenniet meteen het nut van huiswerk in.Ouders zijn nog strenger: 66 procent wil niets weten van af-schaffen. Slechts 15 procent wil geen huiswerk voor hun kind(exclusieve enquête van Klasse bij 6000 ouders).Bij de jongeren van 14 tot 18 wil niet iedereen het huiswerkmeteen afschaffen. Er zijn ongeveer evenveel voorstanders (42␣ %)als tegenstanders (39␣ %) (exclusieve enquête bij 2000 jongeren).

«Voor mijn part mogen ze huiswerk afschaffen»■ (zeker) akkoord ■ gematigd ■ (zeker) niet akkoord ■ geen mening

(Enquête van Klasse bij 5000 Vlaamse leerkrachten, cijfers in procenten)0 20 40 60 80 100

kleuter 18 20 52 10lager 23 21 54 2sec 123 21 14 63 2sec 456 20 16 62 2hogeschool 11 10 56 23totaal 20 15 59 6

■ STUDIEKEUZE

«Hoe moeilijk is moeilijk?»«Jongeren kiezen nog te veel een verkeerde studierichting als zevan het secundair naar het hoger onderwijs overstappen. Daar-door blijft het aantal mislukkingen hoog», zegt prof. R. VanEsbroeck, coördinator Onderwijsbegeleiding van de VUBrussel.Als remedie hiervoor werkte het departement Onderwijs eennieuw initiatief uit, de Studie-Informatie-Dagen of SID-ins. Dezegrote, netoverschrijdende en alles omvattende beurzen moe-ten de problemen uit het verleden verhelpen. Toen organiseer-den schoolnetten, scholen en verenigingen lokaal informatie-beurzen. Gevolg: versnipperde en niet-objectieve informatie.Van Esbroeck onderzocht het effect van de SID-ins. Hij enquê-teerde daarvoor leerlingen uit alle netten die vorig jaar deel-namen aan de SID-in in Brussel. Als eerste kennismaking methet aanbod in het hoger onderwijs zijn de informatiedageneen zinvolle investering. Ze spelen een belangrijke rol in deexploratie van de studiemogelijkheden. «Ermee doorgaan»,zegt Van Esbroeck, «maar de instellingen van het hoger on-derwijs moeten andere accenten leggen. De abituriënten krij-gen van hen namelijk te weinig informatie of ze al of nietgeschikt zijn om een aangeboden studierichting aan te kun-nen. School en PMS kunnen dat niet in hun plaats doen.»De meerwaarde van een SID-in stijgt naarmate de leerlingen verderstaan in hun keuzeproces. «Daarom is het beter de begeleidingvan de studiekeuze te spreiden over de laatste twee jaar secun-dair», stelt Van Esbroeck. «Dat is te verkiezen boven de huidigeaanpak met concentratie van alle acties in het laatste jaar.»Volgens het onderzoek hebben leerlingen van het TSO/KSO,in vergelijking met ASO, de indruk dat hun school hen min-der goed begeleidt als ze keuzemogelijkheden exploreren. Tweederde van de ondervraagde leerlingen ervaart de bestaandebegeleiding als nuttig. Een derde ervaart de ondersteuningvanuit het PMS en de school als niet nuttig en vindt de voor-bereiding op de informatiebeurzen niet goed. «Dit wil nietzeggen dat er geen ondersteuning is, maar wel dat de leerlin-gen ze niet als dusdanig (h)erkennen», nuanceert Van Esbroeck.

■ COMMUNICATIE

«Papa, krijgen weInternet?»Kinderen sporen hun oudersaan om Internet in huis tehalen. Steeds meer ouders lij-ken bereid dat te doen met hetoog op het nut voor later. Eengroeiend aantal ouders meentdat Internet als instrumentvoor de toekomst nu eenmaalbij de opvoeding van hun kin-deren hoort. Toch is de mond-aan-mond-reclame onder jon-geren nog belangrijker om inte loggen op Internet. Gezin-nen met meer dan twee kin-deren tussen zes en zestien jaarzijn een van de belangrijksteInternet-gebruikers. Dat staatin Netprofile ’98, een gedetail-leerde profielanalyse van deBelgische Internet-gebruiker.Maar de weg naar algemeenInternetgebruik blijft nog langin België. Uit het Netprofile-onderzoek blijkt dat er in onsland momenteel amper300.000 mensen actief Inter-net gebruiken. Ze zijn gelijk-matig verdeeld onder acade-mici, professionele gebruikersen particulieren. In 2000 zouhet aantal gebruikers oplopentot ongeveer een miljoen. Inde VS kan een derde van detotale bevolking over Internetsurfen. Dat zijn meer dan 70miljoen mensen. Het meren-deel van de nieuwe gebruikersheeft kinderen in huis. Hetbeeld van de eenzelvige nach-telijke Interneut is achterhaald.

■ ONDERWIJSMEDIA

Geen dingen leren«Er is een spanning tussen debagage aan kennis en kundedie we uit onze schooltijdmeedragen en de snelle tech-nologische en maatschappe-lijke evolutie die levenslangleren noodzakelijk maakt. Ditspanningsveld wordt steedsbelangrijker in het werkgele-genheidsbeleidsbeleid. Voorhet onderwijs betekent om-gaan met deze spanning mééraandacht voor leren leren dandingen leren. In dit perspec-tief past de aandacht voor denieuwe onderwijsmedia, waar-van we het gebruik willen sti-muleren via gerichte informa-tiecampagnes, nascholing vanleerkrachten, experimenteer-projecten en verspreiding vangoede praktijkvoorbeelden.Tegelijk zullen we onze in-spanningen moeten opdrijvenom van Vlaanderen ook voorwerkende, werkzoekende enthuiswerkende volwasseneneen ‘lerende samenleving temaken’. Want het kan tochniet dat ons onderwijs tot debeste ter wereld behoort, ter-wijl we een achterstand zou-den hebben voor volwasse-nenvorming. Om hierin ver-andering te brengen, voerenwe nu al aanpassingen doorin het onderwijs voor socialepromotie, inbegrepen hettweedekans- en het afstands-onderwijs.»Minister-president Luc Van denBrande in Perspectief 21ste eeuw.

Laatstejaars secun-dair komen op een SID-in niet te weten of zegeschikt zijn voor eengekozen studierichting.

«Het kan toch niet dat we eenachterstand zouden hebbenvoor volwassenenvorming.»

12 KLASSE NR.90

KLASSE NR.90 13

Niets gemist?■ In de uitgavenbegro-

ting van 1999 krijgt onder-wijs 249,5 miljard. Dat is een

stijging van het beleidskre-diet (de provisie om de over-schrijding van de spilindex opte vangen niet inbegrepen) met1,3 procent. Dit lijkt niet veel,maar aangezien de onderwijs-sector 42 procent van de totaleVlaamse begroting uitmaakt,gaan in absolute termen veelextra middelen naar deze sec-tor. Blikvanger blijft de stijgingvan de werkingsmiddelen voorhet basisonderwijs met 1,6 mil-jard, waarvan 800 miljoen voorinvesteringen. Nadat er in dehogescholen in ‘97 en ‘98 tel-kens werd voorzien in 800 mil-joen investeringsmiddelen,neemt in 1999 de envelop voorwerkingsmiddelen met 585miljoen frank toe.■ Er komt een wetenschappe-lijke studie over de objectiveer-bare verschillen in de finan-ciering van de onderwijsnetten.Voorlopig streeft de overheidnaar een verhouding 100 voorhet gemeenschapsonderwijstegenover 76 voor de anderenetten. De studie bestaat uit tweedelen. Het eerste bepaalt tegenjanuari wat gerechtvaardigdeverschillen zijn en het tweedeplakt bedragen op die verschil-len.■ De subsidie van de Vlaamseoverheid voor de sociale voorzie-ningen van de hogescholen ver-hoogt volgend jaar van 4000 tot4500 frank per student. Universi-teitsstudenten krijgen nu meer dan9000 frank.■ Alle personeelsleden van hetbasisonderwijs, ook administra-tieve, kunnen met vervroegdpensioen. Ze zullen de ‘terbe-schikkingstelling wegens per-soonlijke aangelegenhedenvoorafgaand aan het pensioen’kunnen aanvragen als ze 55 jaargeworden zijn en minstens 20jaar dienst hebben.■ Veertig jaar geleden, in 1958,ondertekenden vertegenwoor-digers van de drie grote en toennog nationale partijen een prin-cipieel akkoord over het School-pact. Dit pact maakte een ein-de aan ruim een eeuw politiekestrijd om het officieel en hetkatholiek onderwijs.■ In het secundair onderwijsten zuiden van de taalgrens kiestde helft van de Waalse leerlin-gen Engels als tweede taal. Maarin Waals-Brabant verkiest nogdrie kwart Nederlands als twee-de taal. De vereiste tweeta-

ligheid om in het Brusselseaan een job te geraken, is

hiervan de oorzaak.

■ BELEID

Aandacht voor taak vandirectiesDe beleidsbrief ‘Onder-wijs’1998- 1999 is goedge-keurd. Het basisonderwijs iser één van de aandachtspun-ten van. Het decreet basison-derwijs trad in werking op 1september 1997. Een laatstereeks uitvoeringsbesluiten slaatvooral op het buitengewoononderwijs: geïntegreerd onder-wijs, speciale onderwijsleer-middelen, inschrijvingsverslagbuitengewoon onderwijs, vrij-stellingen voor gehandicaptenin het gewoon basisonderwijs.Uit het onderzoek naar de ad-ministratieve belasting van dedirecties in het basisonderwijszal de overheid op verschillendevlakken conclusies trekken. Zezal ernaar streven dat de in tevullen formulieren en docu-menten zo eenvoudig moge-lijk worden. Ze voert gesprek-ken met de verschillende dien-sten binnen het departementOnderwijs, de inspectie, de vak-bonden, de koepels en de Argoom een rationalisatie van deopvragingen door de verschil-lende instanties door te voe-ren. Daarnaast besteedt ze extraaandacht aan de nascholing diedirecties nodig hebben in hunveeleisende job.

■ SCHOOLUITSTAP

Handtekening isonmisbaarEen weekje London is lastigerdan gewoon het Kanaal over-steken. Vooral als leerlingendat doen tijdens een school-uitstap. De Britse overheid eisteen schriftelijke toestemmingvan de ouders. Bovendien moethet gemeentebestuur van dewoonplaats de handtekeningvan de ouders wettigen. Elkland kan zijn eigen regels op-leggen voor de inreisformali-teiten voor minderjarigen. Veelscholen weten dat niet. En datkan onaangename gevolgenhebben. Gewoonlijk vraagt degrenspolitie die papieren niet.Maar als ze hun dagje hebben,mogen minderjarige scholie-ren zonder het vereiste docu-ment het land niet in. Bevol-kingsdiensten op gemeente-huizen en ook de perswoord-voerder van het Ministerie vanBuitenlandse Zaken bevestigende regel: de Britse wetgevingkan deze verplichting wel de-gelijk opleggen.

■ FRANKRIJK

Protest van de lycéensIn Frankrijk protesteren honderdduizenden leerlingen vansecundaire scholen. Zij eisen beter onderwijs onder betereomstandigheden: meer leraars, beter ingerichte klassen enmeer geld voor leermiddelen. Er zouden klassen zijn waarveertig leerlingen tegelijk les volgen, klagen de scholieren.Vaak is het lesmateriaal sterk verouderd en staan de school-gebouwen op instorten.De Franse onderwijsminister Claude Allègre geeft toe datsommige klassen overvol zitten. Hij is alvast van plan deleraars gelijkmatiger te spreiden over het land. Dat kan doorhet onderwijs te decentraliseren en het niet vanuit Parijs tebesturen. Leraars zouden dan niet meer ‘nationaal’ benoemdworden maar ‘per gewest’. Maar als de minister dit doorzet,zouden de leraars van de grootste vakbond SNES in stakinggaan. Allègre wil een diepgaande discussie over onderwijs-hervormingen. Dat zal niet makkelijk gaan, want hij noemtzelf het Franse onderwijs één van de grootste staatsgeleide in-stellingen ter wereld. Het telt een miljoen leerkrachten enzowat 700.000 scholen.Voor de volgende vier jaar maakt Allègre bijkomend viermiljard Franse frank (ongeveer 24 miljard Belgische frank)vrij voor schoolgebouwen. Daarnaast werft hij 14.000 extrakrachten aan.Intussen volgen 11.216 jongeren van Franse nationaliteitles in het Belgisch Franstalig secundair onderwijs. Een min-derheid van deze jongeren woont in België. Maar de mees-ten steken dagelijks de grens over. Enkelen zitten zelfs inNederlandstalige scholen.

■ HOGER ONDERWIJS

Hoogleraars krijgenevaluatieNu al krijgen de ambtenaren vanhet Ministerie van de Vlaamse Ge-meenschap een evaluatie. In 2006volgen de leerkrachten. Binnen-kort moeten ook de universiteits-professoren en -assistenten eenevaluatieprocedure doorlopen.Dat staat in een nieuw vooront-werp van decreet, het verzamelde-creet X. Elk lid van het academischpersoneel zou om de drie jaar geë-valueerd moeten worden. Er volgteen financiële bonus bij een po-sitieve evaluatie. Maar voor wiein zijn loopbaan drie keer, of tweekeer na elkaar, een slecht rapportkrijgt, volgt ontslag. Hoogleraars,

docenten of assistenten van wie de evaluatie van hun onder-wijs- en onderzoeksprestaties ondermaats is, zien hun anciën-niteitsopbouw in het gedrang komen.Kwaliteitszorg is een ander onderwerp in het verzameldecreet.De kwaliteitsbewaking krijgt zowel in de hogescholen als in deuniversiteiten dezelfde aandacht. Voortaan leggen onderwijsin-stellingen een jaar na elke externe doorlichting of na een visita-tierapport een plan voor waarmee ze hun tekorten remediëren.

Het Franse onderwijs kan zonder Parijs.

Hogescholen en universitei-ten moeten voortaan hun te-korten remediëren.

14 KLASSE NR.90

«Nergens ter wereld wordtzo vaak ‘mislukt’ en zo-veel ‘gebuisd’ als bij ons»,schrijft De Standaard. Ishet Vlaams onderwijs danecht zo slecht dat op het

einde van het secundaireen op drie leerlingenachterstand oploopt? Enwaarom blijven bijnadubbel zoveel jongens danmeisjes zitten? Alvast deresultaten van nieuw cij-ferwerk.

In het eerste leerjaar van het gewoon lager onder-wijs zit één leerling op tien al niet meer in degroep met hetzelfde geboortejaar. Zittenblijven(5,5␣ % van de leerlingen) verklaart een groot deelvan dit cijfer. Bijna 29 procent van de allochtonenheeft in het eerste leerjaar vertraging, al dan nietwegens zittenblijven.

In het eerste jaar van het gewoon secundaironderwijs heeft meer dan één op vijf leerlingenvertraging. Dit loopt in het zesde jaar op tot 36procent voor Belgen en 71 procent voor allochto-nen. Jongens hebben meer vertraging dan meis-jes. Het verschil neemt van jaar tot jaar toe. In hetzesde jaar is dat 45 procent van de jongens en 30procent van de meisjes. Het gewoon secundaironderwijs, de zevende leerjaren inbegrepen, teldein het schooljaar 1996-1997 bijna 8 procent jon-gens als zittenblijvers en 4 procent meisjes.

VerschillenIn het ASO tellen de studierichtingen menswe-

tenschappen (-moderne talen) en sport-wetenschappenrelatief de meeste zittenblijvers. De richtingen eco-nomie-moderne talen en moderne talen-wetenschappenliggen boven het ASO-gemiddelde van de zittenblij-vers. Daarentegen liggen de richtingen economie-wiskunde, moderne talen-wiskunde en wetenschappen-wiskunde onder dat gemiddelde. De richtingen metLatijn hebben de minste zittenblijvers.

In het TSO tellen de studierichtingen elektro-technieken, toerisme (en onthaal), autotechnie-ken, lichamelijke opvoeding en sport en ten slotteelektromechanica meer zittenblijvers dan het TSO-gemiddelde. Onder dat gemiddelde blijven socia-le en technische wetenschappen, handel (-talen)en vooral industriële wetenschappen.

In het BSO zijn de verschillen in percentageszittenblijvers tussen de verschillende studierich-tingen niet zo groot.

HogeschoolVan alle eerstejaarsstudenten

in het hogeschoolonderwijs komt60 procent rechtstreeks uit hetsecundair onderwijs. 25 procentvolgde het vorige academiejaar alles in een hogeschool. 8 procentstapte over van het universitaironderwijs. In de opleidingen vanéén cyclus komt 43 procent uithet ASO, 52 procent uit het TSOen 3 procent uit het BSO. In detwee-cycli-opleidingen komt 69procent uit het ASO, 2 procent uithet TSO en 9 procent uit het KSO.

Het slaagpercentage in het eer-ste jaar van het hogeschoolonder-wijs bedraagt 55 procent (man-nen 51␣ %, vrouwen 59␣ %).

In het eerste jaar van het uni-versitair onderwijs ligt het slaag-

percentage van de eerstejaars lager: 44 procent(mannen 42␣ %, vrouwen 46␣ %).

Geen antwoordDe nieuwe publicatie van het departement On-

derwijs Zittenblijven en schoolse vertraging in hetVlaams onderwijs belicht geen pedagogische, psy-chologische, sociale of economische aspecten vanzittenblijven en schoolse vertraging. Beide begrip-pen worden alleen met cijfers in kaart gebracht.Dus geen diepgaande wetenschappelijke analysevan de oorzaken. Waarom leerlingen zo vaak mis-lukken bij ons krijgt voorlopig geen antwoord.

WatervalWel veroordeelt het departement Onderwijs het

watervalsysteem: in het begin ‘zo hoog mogelijke’studierichtingen proberen en achteraf naar ‘lagere’afzakken. Dit systeem veronderstelt automatischeen rangorde of hiërarchie tussen verschillendestudierichtingen. «Deze rangordening, waarbij menmeestal de theoretische boven de technische en detechnische boven de beroepsrichtingen inschat, isverkeerd», schrijft het departement. «Frequenteovergangen tussen studierichtingen en onderwijs-vormen zijn in de meeste gevallen niet echt bevor-derlijk. Het is wenselijk dat leerlingen in het beginvan de secundaire loopbaan degelijk georiënteerdworden, zodat ze een opleiding krijgen die het bestbij hun capaciteiten past.» ■

• Zittenblijven en schoolse vertraging in het Vlaamsonderwijs - een kwantitatieve analyse - 1996-1997 -themanummer 2 - 200␣ fr. - departement Onderwijs - afde-ling Informatie en Documentatie - cel Publicaties - H.Consciencegebouw - E. Jacqmainlaan 165 - 1210 Brussel -tel 02-553 66 53 - publicaties.onderwijs@ond.vlaanderen.be• Reacties en commentaren: afdeling Begroting en Gege-vensbeheer - H. Consciencegebouw - E. Jacqmainlaan 165- 1210 Brussel - tel 02-553 95 46 - fax 02-553 95 45 -abg.onderwijs@ond.vlaanderen.be

A N A L Y S E

«De theoretischeboven de techni-sche richtingeninschatten en detechnische bovende beroepsrichtin-gen, is verkeerd.»

Dubbel zoveel jongens blijven zitten

Parlement met KlasseParlementen. Meervoud. We hebben er meerdan één in ons land. Waarom is dat zo? Watvoor mensen werken daar en wat doen zeprecies? Wat is de zin en onzin van een par-lementaire democratie? Leerlingen stellen zichvragen over politiek en politici, stellen dedemocratie in vraag. Het politiek debat laatde meesten koud. Leerkrachten zoeken in-valshoeken om politiek te introduceren ineen boeiende les. Misschien is daar wat meerinspiratie voor nodig. Of het juiste educatiefmateriaal. Of een stevige discussie vooraf…U krijgt het allemaal cadeau. In januari enfebruari zijn niet minder dan 3000 Vlaamseen Brusselse leerkrachten welkom in hetVlaams, Brussels en Federaal parlement. Eenactie op maat van de leraar, compleet metrondleiding, educatieve wegwijzer en eendebat met parlementsleden uit alle politiekepartijen. De rode loper ligt voor u klaar. Of ueen andere kleur verkiest?

Politiek met Klasse A

Tot 1970 is België een unitaire staat met één parlement en éénregering en met wetten die gelden voor alle Belgen. Dat levertgeregeld conflicten op tussen Vlamingen en Walen. 23 jaarlater (in ’93) is ons land een federale staat. Het land besturenis wat makkelijker geworden. Voor een aantal bevoegdheden,zoals het defensiebeleid, geldt nog altijd het principe van éénwet voor iedereen. Vandaar nog steeds een federaal parlementen een federale regering. Andere bevoegdheden, onderwijsbijvoorbeeld, zijn echter toegewezen aan het parlement en deregering van elke deelstaat. Vandaar een Vlaams parlement. Erzijn twee soorten deelstaten: de gemeenschappen en…Stop. Laten we deze geschiedenisles hier toch maar onderbre-ken. U kan ze namelijk op eigen houtje voortzetten en verwer-

ken. U kan zelf uitpluizen hoe de wereldvan VTM-decreet, Milieu-ordonnantie, Mest-actieplan en Rwandacommissie draait. Hoekamerleden en senatoren vanop afstanddebatten volgen. Wat er in het BeknoptVerslag staat. Hoe Brussel zijn tweetaligGewest bestuurt. Wat een interpellatie kandoen. Enzovoort. Voor dezelesdag werden de best denk-bare leslokalen gereser-veerd: de parlementen zelf.Tijdens de maanden ja-Tijdens de maanden ja-Tijdens de maanden ja-Tijdens de maanden ja-Tijdens de maanden ja-nuari en februari krijgennuari en februari krijgennuari en februari krijgennuari en februari krijgennuari en februari krijgen3000 leerkrachten de3000 leerkrachten de3000 leerkrachten de3000 leerkrachten de3000 leerkrachten dekans een bezoek te bren-kans een bezoek te bren-kans een bezoek te bren-kans een bezoek te bren-kans een bezoek te bren-gen aan het Vlaams,gen aan het Vlaams,gen aan het Vlaams,gen aan het Vlaams,gen aan het Vlaams,Brussels of Federaal par-Brussels of Federaal par-Brussels of Federaal par-Brussels of Federaal par-Brussels of Federaal par-lement. U krijgt er een geleid bezoeklement. U krijgt er een geleid bezoeklement. U krijgt er een geleid bezoeklement. U krijgt er een geleid bezoeklement. U krijgt er een geleid bezoekop maat van uw leerlingen, informatieop maat van uw leerlingen, informatieop maat van uw leerlingen, informatieop maat van uw leerlingen, informatieop maat van uw leerlingen, informatierond de educatieve mogelijkheden voorrond de educatieve mogelijkheden voorrond de educatieve mogelijkheden voorrond de educatieve mogelijkheden voorrond de educatieve mogelijkheden voorklasbezoeken en een uitgebreid docu-klasbezoeken en een uitgebreid docu-klasbezoeken en een uitgebreid docu-klasbezoeken en een uitgebreid docu-klasbezoeken en een uitgebreid docu-mentatiepakket. Bovendien kan u ac-mentatiepakket. Bovendien kan u ac-mentatiepakket. Bovendien kan u ac-mentatiepakket. Bovendien kan u ac-mentatiepakket. Bovendien kan u ac-tief deelnemen aan een debat in hettief deelnemen aan een debat in hettief deelnemen aan een debat in hettief deelnemen aan een debat in hettief deelnemen aan een debat in hetkloppend hart van politiek Vlaande-kloppend hart van politiek Vlaande-kloppend hart van politiek Vlaande-kloppend hart van politiek Vlaande-kloppend hart van politiek Vlaande-ren, Brussel of België. Uw tegenspe-ren, Brussel of België. Uw tegenspe-ren, Brussel of België. Uw tegenspe-ren, Brussel of België. Uw tegenspe-ren, Brussel of België. Uw tegenspe-lers? Een professioneel moderator enlers? Een professioneel moderator enlers? Een professioneel moderator enlers? Een professioneel moderator enlers? Een professioneel moderator eneen panel van parlementsleden uit alleeen panel van parlementsleden uit alleeen panel van parlementsleden uit alleeen panel van parlementsleden uit alleeen panel van parlementsleden uit allepolitieke fracties. Wat eventueel eenpolitieke fracties. Wat eventueel eenpolitieke fracties. Wat eventueel eenpolitieke fracties. Wat eventueel eenpolitieke fracties. Wat eventueel eenlater bezoek met uw klas kan inhou-later bezoek met uw klas kan inhou-later bezoek met uw klas kan inhou-later bezoek met uw klas kan inhou-later bezoek met uw klas kan inhou-den, verneemt u eveneens ter plaatse.den, verneemt u eveneens ter plaatse.den, verneemt u eveneens ter plaatse.den, verneemt u eveneens ter plaatse.den, verneemt u eveneens ter plaatse.De educatieve pakketten liggen klaar.De educatieve pakketten liggen klaar.De educatieve pakketten liggen klaar.De educatieve pakketten liggen klaar.De educatieve pakketten liggen klaar.Kies uw datum, vul snel de bon in enKies uw datum, vul snel de bon in enKies uw datum, vul snel de bon in enKies uw datum, vul snel de bon in enKies uw datum, vul snel de bon in enstuur hem naar het parlement van uwstuur hem naar het parlement van uwstuur hem naar het parlement van uwstuur hem naar het parlement van uwstuur hem naar het parlement van uwkeuze. Wie bij de gelukkigen is, ont-keuze. Wie bij de gelukkigen is, ont-keuze. Wie bij de gelukkigen is, ont-keuze. Wie bij de gelukkigen is, ont-keuze. Wie bij de gelukkigen is, ont-vangt een schriftelijke uitnodiging metvangt een schriftelijke uitnodiging metvangt een schriftelijke uitnodiging metvangt een schriftelijke uitnodiging metvangt een schriftelijke uitnodiging metalle praktische informatie.alle praktische informatie.alle praktische informatie.alle praktische informatie.alle praktische informatie.Drie parlementen in één actie, het lijkt watop een consumentenstunt. Toch is het nietde bedoeling dat u ze alle drie bezoekt.Elk parlement heeft haar eigen program-ma en doelpubliek. Aan u de keuze.Vlaams ParlementOp zaterdag 16, 23 en 30 januari, 6 en13 februari, van 13.30 tot 17 uur zijn tel-kens 150 leerkrachten met collega of part-ner welkom in het Vlaams Parlement, eenfraai, met veel glas gerenoveerd gebouwvlakbij de Wetstraat. Het programma sluitaan bij het niveau derde graad secundaironderwijs en ziet er als volgt uit:13.15 onthaal13.30 rondleiding15.00 koffie15.30 voorstelling van het educatief ma-

teriaal15.45 debat (tot 16.45 uur)

Ervaren gidsen nemen u in groepen van 25 personen opsleeptouw door het Vlaams Parlement. U krijgt inzicht in destructuur en werking van het parlement plus tekst en uitleg bijde moderne architectuur van het hele complex. Anderhalf uur

later kan u zich met een kopje koffie scherp stellen voor eendebat in de glazen schelp, waar de parlementaire zittingenplaatsvinden. Het debat draait rond stemrecht-stemplicht. Hetbelang van verkiezingen op Vlaams niveau staat daarin cen-traal. Leerlingen vragen zich af waar (verplicht) stemmen goedvoor is, waarom er naast een federaal ook een Vlaams parle-ment is. Velen staan veeleer negatief tegenover de politiek. Hoegaat u daar als leerkracht mee om? Wat antwoordt u? Stel zelfdeze vragen aan de Vlaamse parlementsleden. Vraag hen watzij doen om de (jonge) burger aan te spreken en te bewijzendat politici geen zakkenvullers zijn. Hoe zij begrippen als de-mocratie naar het onderwijs vertalen. Alle fracties zullen tijdenshet debat vertegenwoordigd zijn. Een ervaren moderator leidthet debat in goede banen. Aansluitend krijgt u een beknopteuiteenzetting over het educatief materiaal en de mogelijkhedenvoor een bezoek met uw leerlingen. Er ligt een stevig educatiefpakket voor u klaar als u het parlement verlaat.Brussels ParlementHet Brussels parlement zet zijn deuren open voor 100 Vlaam-se leerkrachten in en rond het Brusselse. U bent welkom opwoensdag 10 februari (14 - 17 uur) of zaterdag 13 februari

(10 - 13 uur). Dan krijgt u een inleiding met alshoofditem het Brussels Gewest binnen het Bel-gisch bestel. Vervolgens een rondleiding metvoorstelling van video, brochure, Internetsiteen informatie over een actief bezoek met leer-lingen (rollenspel, scholierenparlement...). Dehoofdbrok van uw bezoek is de ontmoetingmet een panel van Brusselse parlementsleden,die met u een aantal discussiepunten aansnij-den: het pro en contra van gewestvorming,

democratie - een permanent proces, het effect van tien jaarBrussels Gewest, klassieke vooroordelen tegenover de poli-tiek enz. Natuurlijk kan u zelf ook discussiepunten aanreiken.De actie eindigt met een drink. Binnen enkele maandenverhuist het Brussels Parlement naar het Provinciaal Paleis.De restauratiewerken zijn aan de gang. U kan alvast demaquette en de plannen bekijken.Federaal ParlementOp woensdag 13 januari, 3 en 24 februari openen Kamer enSenaat de grote poorten van het Natieplein voor 160 leer-krachten, alle onderwijsniveaus, eventueel vergezeld van eencollega. Op zaterdag 23 januari, 13 februari en 6 maart is erplaats voor 220 leerkrachten. Het programma:13.00 onthaal + inleidende film14.00 voorstelling educatief materiaal + bezoek aan Kamer

en Senaat15.30 debat17.00 receptieEen inleidende film van 20 minuten toont de werking en struc-tuur van Kamer en Senaat. Dat wordt verder uitgediept tijdensde rondleiding in de gebouwen, waarvan u ook de majestu-euze architectuur leert kennen. Dit Paleis der Natie dateert nietvoor niets van 1779. De rondleiding gebeurt in kleinere groe-pen. Ook educatief materiaal en de mogelijkheden voor eenklasbezoek worden u niet onthouden.Zowat anderhalf uur later roept, zoals dat werkelijk in hetparlement gebeurt, een belsignaal u op om naar de grote zaalte gaan voor uw zitting in het parlement. Het algemeen themais zin of onzin van een parlementaire democratie. Daaraanhangen een aantal subthema’s vast: Waarom stemmen? Waar-om stemplicht in plaats van stemrecht? Wat is het nut vanpartijen in een parlementaire democratie? Wat is de meerwaar-de van een federaal parlement? Hoe zit dat met referendumsen elektronische democratie?Een professioneel moderator leidt de dans. Leden van Kameren Senaat vormen een panel dat binnen een opgelegd tijds-bestek antwoordt op uw vragen, reageert op uw opinie enonderling discussieert over uw input. Hoe u met uw leerlingenpolitiek aankaart bijvoorbeeld. Want dit is ook een debat overonderwijs. U krijgt nu al de kans een vraag of stelling in testuren die tijdens het debat aan bod kan komen. Het debateindigt met een stemronde. Uw bezoek met een receptie. Uverlaat het parlement langs de grote poort, stof tot nadenkenen een uitgebreid documentatiepakket rijker.

a = algemeen, b = basisonderwijs, s = secundair en hoger onderwijs

PARLEMENT MET KLASSEµ Ja, ik wil graag nader kennismaken met (duid

uw keuze aan):

□ het Vlaams parlement

□ het Brussels parlement

□ het federaal parlement

Ik kom met 1 / 2 personen (schrap wat niet past).

Mijn voorkeurdatums zijn (omcirkel twee datumswaarop u kan komen):

• Vlaams parlement: 16, 23, 30 januari, 6,13 februari

• Brussels parlement: 10 en 13 februari

• Federaal parlement: 13, 23 januari, 3,13, 24 februari, 6 maart

Ik wil eventueel een vraag stellen of stelling ponerentijdens het debat over parlementaire democratie.Die voeg ik bij op een apart briefje.

Naam: ...........................................................

Adres: ............................................................

.....................................................................

Telefoon: ........................................................

School: ...........................................................

Onderwijsniveau / graad: ................................

Vak of functie: .................................................

16 KLASSE NR.90

Stuur deze originele bon vóór 15 december volledigingevuld naar het parlement dat u wil bezoeken.Niét faxen a.u.b. U krijgt een bevestiging als uwordt uitgenodigd.

Vlaams Parlement - Externe Relaties - 1011 Brussel- Info Leona Van Damme - tel 02-552 16 91

Brussels Parlement - dienst Public Relations - Lom-bardstraat 57 - 1005 Brussel - tel 02-543 62 03

Federaal Parlement - Monique Schaeck - Senaat -dienst Externe Betrekkingen - Natieplein 1 - 1000Brussel - Info Patrick Peremans - tel 02-501 73 37

C U L T U U R C E L V A N H E T D E P A R T E M E N T O N D E R W I J SC A N O N m e t K L A S S E

(advertentie)

Cultuur, Kunst en Onderwijs A

Het was weer te vlug voorbij, het tweejaarlijks cultuur-feest in november: de Canon Cultuurdagen Canon Cultuurdagen Canon Cultuurdagen Canon Cultuurdagen Canon Cultuurdagen. Honder-den leerkrachten wisselden ervaringen uit, vanuit éénbekommernis: kunst en cultuur integreren in het heleschoolgebeuren. Alle deelnemers kregen een mooie bro-mooie bro-mooie bro-mooie bro-mooie bro-churechurechurechurechure mee, met niet alleen een overzicht van de voorge-stelde projecten, maar ook een aantal teksten die uzeker kunnen inspireren bij uw eigen werk. U kan debrochure gratis gratis gratis gratis gratis krijgen als u een kaartje stuurt naaronderstaand adres, met vermelding Brochure Canon Cultuurdagen III.

Leren leren met muzische vorming BDe gratis exemplaren van Leren leren met muzische vorming zijn ondertussenverspreid. Kleuterleiders en onderwijzers kunnen meteen met dit praktisch werk aande slag. Wie het boek had aangevraagd en toch nog géén exemplaar kreeg (ofniet het gevraagde aantal exemplaren) geeft een seintje op onderstaand adres.

Podiumprijs voor scholen S

De Kroon op het WerkDe Kroon op het WerkDe Kroon op het WerkDe Kroon op het WerkDe Kroon op het Werk is een projectvoor secundaire scholen (tweede en der-de graad) die tijdens dit schooljaar eenpodiumproductiepodiumproductiepodiumproductiepodiumproductiepodiumproductie opzetten (alle genres,alle disciplines). Er komen provinciale fes-tivals (24 en 25 april) in verscheideneculturele centra en één centraal festivalin Het Paleis (Antwerpen, 2 mei 1999).Enkele namen uit de vakjury zijn AntjeDe Boeck, Bert André, Arne Sierens, IgnaceCornelissen, Eva Bal, Patrick Steen, Ju-dith Vindevogel. De eerste prijs is eenculturele reis voor de hele groep, métnatuurlijk aandacht voor de podiumkun-sten. Voorts bevat de prijzenkast culture-

le arrangementen enz. De Kroon op het Werk is een organisatie van CANON,Centrum voor Amateurkunsten en vzw Het Paleis. Meer informatie op onderstaandadres.

Kunstenaars voor Jongeren S

‘A shot of Art: peper in de klas’, zwarte tekst op een vuurrode achter-grond in Klasse voor Jongeren (oktobernummer): uw leerlingen (14-18-jarigen) konden er moeilijk naast kijken! CANON kreeg heel wat reac-ties, zowel van jongeren die staan te trappelen om met hun kunstprojectvan start te gaan na nieuwjaar,als van boeiende kunstenaars uitalle Vlaamse windstreken die graagdat jong volk willen helpen om tot

een professioneel resultaat te komen.Uw leerlingen hebben de deadline van 19november niet gehaald? Dan is dit hun aller-laatste kans: u kan hen nog aanporren ommeteen toch die brief met dat unieke projectidee naar onderstaand adres te sturen.

Native Speakers Duits S

Of zoals een kandidaat-inschrijver reageerde: «Ein Muttersprachler Deutsch: absolutspitze, mega-toll, supergut, oberaffengeil...» Dit maar om te zeggen dat ThorstenBaensch met «grossen Erfolg» contact opneemt met de eerste twintig scholen dieinschreven. Viel u deze keer uit de boot, wees dan getroost met het feit dat u langniet de enige was. CANON probeert volgend jaar uitbreiding te vinden.

Jonge Gouden Uil S

Wie op de valreep nog wil inschrijven voor dit ondertussen stilaan bekende leesbe-vorderingsproject (zie Klasse november)moet nu zeer snel reageren en onmid-dellijk alle gegevenssturen, faxen ofmailen naar onderstaand adres:Eén adres (WEL NIEUW!): Canon Cultuur-cel - Luc Nijs en Erna Schelstraete - Hen-drik Consciencegebouw - Emile Jacqmain-laan 165 - 1210 Brussel - tel 02-553 31 11 - luc.nijs@ond.vlaanderen.be of:erna.schelstraete@ond.vlaanderen.be

Koningin Paolaprijs B

Voor de tweede maal (na 1996-1997)gaat de prijs van de Stichting KoninginPaola dit schooljaar naar het basison-derwijs. Leerkrachten uit het gewoon gewoon gewoon gewoon gewoonén buitengewoon kleuter- en lagerén buitengewoon kleuter- en lagerén buitengewoon kleuter- en lagerén buitengewoon kleuter- en lagerén buitengewoon kleuter- en lageronderwijsonderwijsonderwijsonderwijsonderwijs komen hiervoor in aanmer-king. De Koningin Paolaprijs bekroontindividuele leerkrachten of teams vanpersoneelsleden voor een project dat«een meerwaarde creëert voor de on-derwijsinhoud en -aanpak». De eersteprijs bedraagt 250.000␣ fr. Voorts zijn ertwee eervolle vermeldingen, beloondmet respectievelijk 150.000␣ fr. en75.000␣ fr. Vorig schooljaar werden deprijzen toegekend aan Janien Benaets& Chris de Commer (Merksem), JulianeVerbeke (Aalst) en J. Vankeersbilck (Tielt),allen uit het secundair onderwijs. VoorKlasse (met de drie publicaties) was ereen speciale eervolle vermelding, bui-ten categorie.U kan uzelf nomineren of een collega.Het inschrijvingsformulierinschrijvingsformulierinschrijvingsformulierinschrijvingsformulierinschrijvingsformulier met de kan-didatuur moet uiterlijk op 20 januarinaar het secretariaat worden gestuurd.U vindt meer informatie en een inschrij-vingsformulier in een omzendbrief opuw school of u kan dit aanvragen bijStichting Koningin Paola - Slegerslaan356 bus 17 - 1200 Brussel - tel 02-76292 51 (9-13 u.).

18 KLASSE NR.90

Over aapjes en tsarina’s A

HanumanHanumanHanumanHanumanHanuman speelt zich af in Indië. Naast eenmooie ontdekkingsreis door dit land is hetook een ontroerend verhaal over de vriend-vriend-vriend-vriend-vriend-schapschapschapschapschap tussen een man en een aapje. Delegende van het aapje Hanuman is trouwensal zo’n 2000 jaar oud en maakt deel uit vande Ramayana en vertelt over de band tussende mensengod Rama en de apengod Hanu-man.RosieRosieRosieRosieRosie is de eerste langspeelfilm van de Vlaamseregisseur Patrice Toye. De dertienjarige Rosieontloopt haar moeilijke familiale situatie doorzich in een droomwerelddroomwerelddroomwerelddroomwerelddroomwereld terug te trekken. Daar-in is zij de tsarina en de rebelse straatjongenJimi is er haar prins.Beide films lopen momenteel in de Vlaamsebioscopen. SchoolvoorstellingenSchoolvoorstellingenSchoolvoorstellingenSchoolvoorstellingenSchoolvoorstellingen zijn steedsmogelijk in de bioscopen waar de film op datmoment loopt.Cinéart/Cinélibre - Haachtsesteenweg 270 - 1030Brussel - tel 02-245 87 00 - fax 02-216 25 75

Eurowedstrijden S

• Toekomstige leerkrachten die een eindwerkmaken over een Europees onderwerp en daar-rond bruikbaar didactisch materiaal ontwerpen, kunnen mee-doen aan de tweede EVOP-wedstrijdtweede EVOP-wedstrijdtweede EVOP-wedstrijdtweede EVOP-wedstrijdtweede EVOP-wedstrijd (Europese Verenigingvan het Onderwijzend Personeel). Voor de beste twee inzen-dingen liggen geldprijzen klaar. Inleveren op 31 juli 1999.Inlichtingen: Paul Aerts - Jachthoornlaan 76 - 2970 Schilde -tel/fax 03-658 44 57 - aerts@glo.be• De vijfde Europese wedstrijd voor de jonge consumentEuropese wedstrijd voor de jonge consumentEuropese wedstrijd voor de jonge consumentEuropese wedstrijd voor de jonge consumentEuropese wedstrijd voor de jonge consument1998-991998-991998-991998-991998-99 komt eraan. De uitdaging: met vier of meer jonge-ren van 10 à 14 jaar de euro voorstellen aan andere jonge-ren en/of volwassenen. De uitwerking: een informatiebrochu-re van acht bladzijden of een videofilm van vijf à zevenminuten. De beloning: maximum 20 geldprijzen voor de be-kroonde werken, tot 1000 ECU voor de laureaat, die meteendeelneemt aan de Europese finale. Inschrijven kan tot 18januari 1999. Inzenden uiterlijk op 26 maart. Vraag de infor-matiebrochure met inschrijvingsformulier aan.Onderzoeks- en Informatiecentrum van de Verbruikersorgani-saties (OIVO) - Riddersstraat 18 - 1050 Brussel - tel 02-54706 11 - fax 02-547 06 01 - crioc_oivo@skynet.be - uw con-tactpersoon is Marcella Dekeyzer (tel 02-547 06 44)

Gratis naar... A

Leerkrachten kunnen gratis toegang krijgen tot meer dan120 attracties in Vlaanderen, Wallonië en Nederland. Watdacht u bijvoorbeeld van het domein Bokrijk, het Gallo-Romeins museum in Tongeren, Sea Life Blankenberge, hetEurospace Centre, de tuinen van Annevoie, Archaeon... Uwpasse-partout is de OnderwijsClubkaartOnderwijsClubkaartOnderwijsClubkaartOnderwijsClubkaartOnderwijsClubkaart van Onderwijs-Service vzw. Die kost 200␣ fr. en is een jaar geldig. Overigenskan u er ook mee naar het kasteel Neuschwanstein inDuitsland, Leeds Castle in Groot-Brittannië, de grotten vanLascaux, het Louvre en dies meer in Frankrijk enzovoort.Voorts maakt u kans op kortingen in boekhandels, bij tijd-schriftabonnementen en in verblijfsaccommodaties, moge-lijk ook bioscopen en theaters. Meer info op de website,ook over de gids gids gids gids gids Tips voor TripsTips voor TripsTips voor TripsTips voor TripsTips voor Trips en andere educatieveuitgaven. Het URL: www.edu-web.be. Voor informatie kan uelke dinsdagavond bellen van 18 tot 20 uur naar 052-4619 62, tevens het faxnummer.Schrijf 200␣ fr. over op rek.nr. 001-3122793-51 van Onderwijs-Service vzw - Spoorwegstraat 19 - 9250 Waasmunster. Wievoor 31 december 300␣ fr. stort krijgt er de nieuwe gids Tipsvoor Trips bovenop.

Gratis posters A

Leerkrachten uit de lagere school en de eerste graad secun-dair onderwijs kunnen gratis vijf verschillende posters krij-gen. Elke poster (35 x 50 cm) is de uitvergroting van dedededede

cover van een jeugdboekcover van een jeugdboekcover van een jeugdboekcover van een jeugdboekcover van een jeugdboek van uit-geverij Clavis. U stuurt 100␣ fr. aanpostzegels (voor de verzendingskos-ten en de koker) samen met eenadreskaartje naar onderstaandadres. Per kerende post krijgt u eenkoker met vijf posters. Vermeld opuw adreskaartje zeker ook voor welkleerjaar het pakket is bestemd.Uitgeverij Clavis - Tanja Appeltants- Vooruitzichtstraat 42 - 3500 Has-selt - tel 011-28 68 68 - fax 011-28 68 69

School open voor sportAHeel wat schoolsportaccomodatiesblijken ongebruikt na de schooluren.Deze infrastructuur openstellen kanal heel wat problemen oplossen voorsportend Vlaanderen. De KoningBoudewijnstichting lanceerde in1997 al een campagne om het na-na-na-na-na-schools openstellen van sportin-schools openstellen van sportin-schools openstellen van sportin-schools openstellen van sportin-schools openstellen van sportin-frastructuurfrastructuurfrastructuurfrastructuurfrastructuur te stimuleren. De Stich-ting organiseerde een seminarie engaf een publicatiepublicatiepublicatiepublicatiepublicatie uit: De schoolDe schoolDe schoolDe schoolDe school

open voor de sportopen voor de sportopen voor de sportopen voor de sportopen voor de sport. Wie de schoolpoort openzette, liefst insamenwerking met een gemeentelijke sportdienst, kon eenondersteuning krijgen voor noodzakelijke aanpassingswer-ken of aankoop van nieuw sportmateriaal. Tijdens het school-jaar 1997-1998 kregen 42 scholen een dotatie gaandevan 25.000 tot 125.000␣ fr.Gezien het belang van het project besliste de Koning Boude-wijnstichting om een tweede projectjaar te organiseren. Voorhet schooljaar 1998-1999 zijn opnieuw 51 scholen geselec-teerd. Zij situeren zich over heel Vlaanderen.Een evaluatie van een eerste projectjaar bracht verschillendevragen, uitdagingen en problemen waarmee openstellendescholen worden geconfronteerd, aan het licht. De KoningBoudewijnstichting en de initiatiefgroep (Instituut voor Sport-beheer en Recreatiebeleid, Bloso, Bond voor LichamelijkeOpvoeding, departement Onderwijs, Stichting Vlaamse School-sport, Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten) trach-ten suggesties te formuleren voor een kwalitatieve en duurza-me openstelling. Zij zullen in dit kader een tweede seminarieorganiseren en een vervolg op de eerste publicatie uitgeven.Het seminarie en de publicatie zijn gepland voor het voorjaar1999. Scholen en gemeenten met vragen en opmerkingenkunnen terecht bij de Stichting.Koning Boudewijnstichting - Ann De Mol - Brederodestraat 21- 1000 Brussel - tel 02-549 02 14 - fax 02-511 52 21. Eengratis exemplaar van de eerste publicatie De school openDe school openDe school openDe school openDe school openvoor de sportvoor de sportvoor de sportvoor de sportvoor de sport kan u aanvragen bij het Distributiecentrum vande Koning Boudewijnstichting - Postbus 33 - Anderlecht-Erasmus - 1070 Brussel - tel 070-23 37 28 - fax 070-2337 27 - publi@kbs-frb.be

Sex, drugs & rock ‘n roll S

«Sappig cynisme, sympathiek sarcasme en zwarte humor»(dixit Fakkelteater) zijn de hoofdingrediënten van Sex, drugsSex, drugsSex, drugsSex, drugsSex, drugs& rock ‘n roll& rock ‘n roll& rock ‘n roll& rock ‘n roll& rock ‘n roll (Eric Bogosian), een theaterstuk dat 16-plus-sers een ironische, maatschappijkritische spiegel voorhoudt.Wim Van de Velde geeft gestalte aan een tiental personages,terwijl Werner Huysmans en Guido Van Camp hem begelei-den met een mix van rock, rap, funk, mystische-kosmische enklassieke muziek. Dit stuk is beschikbaar als schoolvoorstel-ling (in Antwerpen én op uw school).Leerkrachten derde graad secundair onderwijs (Ne-Leerkrachten derde graad secundair onderwijs (Ne-Leerkrachten derde graad secundair onderwijs (Ne-Leerkrachten derde graad secundair onderwijs (Ne-Leerkrachten derde graad secundair onderwijs (Ne-derlands, maatschappelijke vorming enz.) kunnen opderlands, maatschappelijke vorming enz.) kunnen opderlands, maatschappelijke vorming enz.) kunnen opderlands, maatschappelijke vorming enz.) kunnen opderlands, maatschappelijke vorming enz.) kunnen opdonderdag 10 december (om 20.30 u. in de Zwartedonderdag 10 december (om 20.30 u. in de Zwartedonderdag 10 december (om 20.30 u. in de Zwartedonderdag 10 december (om 20.30 u. in de Zwartedonderdag 10 december (om 20.30 u. in de ZwarteZaal) gratis een voorstelling bijwonen.Zaal) gratis een voorstelling bijwonen.Zaal) gratis een voorstelling bijwonen.Zaal) gratis een voorstelling bijwonen.Zaal) gratis een voorstelling bijwonen. Een telefoontjemet het codewoord ‘Klasse’ volstaat om uw plaats te reser-veren (zolang de voorraad strekt).Fakkelteater vzw - Denise Machiels - Reyndersstraat 7 - 2000Antwerpen - tel 03-233 15 88 - fax 03-225 02 44

Worldshake S

Wat denken jongeren over onze sa-menleving? Over economie en milieu?Worldshake wil graag de mening ho-ren van jongeren vanaf 14 jaar, viaeen enquête en twee workshops. U kanvoor uw leerlingen de enquêteformu-enquêteformu-enquêteformu-enquêteformu-enquêteformu-lieren lieren lieren lieren lieren aanvragen bij Worldshake Se-cretariaat - Vlasfabriekstraat 11 - 1060Brussel - tel 02-539 26 20 - fax 02-53913 43 - worldshake@ncos.ngonet.be. Inde workshop NieuwsfabriekNieuwsfabriekNieuwsfabriekNieuwsfabriekNieuwsfabriek maken jon-geren hun eigen nieuwsuitzending. Glo-Glo-Glo-Glo-Glo-begokkerbegokkerbegokkerbegokkerbegokker is een gokspel voor wie eenzeg wil hebben in de toekomst van deaarde. Het Worldshake-project loopttwee jaar en de organisatie is in han-den van de Vlaamse derdewereldbe-weging (Broederlijk Delen, Jongeren enDe Wereld, Oxfam-Wereldwinkels Jon-gerenservice, SAGO, Vredeseilanden-Coopibo, Wereldsolidariteit& Withuis-Volontariaat) en het Vlaamse jeugd-werk. Op 18 april 1999 brengt World-shake de eerste bevindingen naar bui-ten. Daarna volgt een campagne waar-bij jongeren kunnen werken aan wat zijbelangrijk vinden.Nieuwsfabriek - Greenwich en Oxfam-Wereldwinkels Jongerenservice - Vlasfa-briekstraat 11 - 1060 Brussel - tel 02-539 26 20 - fax 02- 539 13 43 -rob.adriaensen@ncos.ngonet.beGlobegokker - Jongeren en De Wereld -Lange Kievitstraat 74 - 2018 Antwerpen- tel 03-227 27 85 - fax 03-227 27 86- jdw@skynet.be

KLASSE NR.90 19

Klasse-service A

• Sofie Van Opstal, derdejaars Ergotherapie, werkt aan een thesisrond de herinrichting van een bestaande speelplaats herinrichting van een bestaande speelplaats herinrichting van een bestaande speelplaats herinrichting van een bestaande speelplaats herinrichting van een bestaande speelplaats op eenschool voor buitengewoon onderwijs (types 1, 2 en 4). Leerkrach-ten, ergotherapeuten enz. die hiermee ervaring hebben of nuttigetips kunnen geven, kunnen steeds terecht bij Sofie Van Opstal -Kerkstraat 14 - 2222 Itegem.• U kan de migratie van de zwarte ooievaar volgen op Internet enmeteen kennismaken met de culturen die hij bezoekt. Dit en meerin de milieu-educatieve website voor jongerenmilieu-educatieve website voor jongerenmilieu-educatieve website voor jongerenmilieu-educatieve website voor jongerenmilieu-educatieve website voor jongeren vanaf 8 jaaren hun leerkrachten.www.explorado.org• Werkt u met de taalmethodetaalmethodetaalmethodetaalmethodetaalmethode Taalknikker Taalknikker Taalknikker Taalknikker Taalknikker en bent u geïnteres-seerd in de volledige uitgave voor het derde jaar lager onderwijs(voortgezet lezen én werotaal)? Handleidingen, leesboeken enleerboeken zijn gratis te verkrijgen in de Vrije Basisschool -Broekstraat 6 - 8790 Waregem - tel/fax 056-60 39 70 (StefaanVerbrigghe).• Op 1 september 1999 gaat de nieuwe Freinetschool nieuwe Freinetschool nieuwe Freinetschool nieuwe Freinetschool nieuwe Freinetschool Kleur-Kleur-Kleur-Kleur-Kleur-rijkrijkrijkrijkrijk van start. Alle materiaal is dan ook welkom: speelgoed,kussens, borden, kasten... Graag een seintje aan Liesbeth Colom-bo - tel 016-29 50 86 (overdag) of Johny Van den Bruel - tel015-25 06 05 (‘s avonds).• Provinciaal Natuureducatief Centrum De Kaaihoeve zoekt geën-geën-geën-geën-geën-gageerde leerkrachtengageerde leerkrachtengageerde leerkrachtengageerde leerkrachtengageerde leerkrachten om tegen vergoeding groepen te bege-leiden rond het natuur- en milieu-educatieve aanbod van hetcentrum. Een grondige groene kennis hoeft niet, enthousiasme enengagement wel. Geïnteresseerden vullen vooraf een vragenlijstin, te verkrijgen bij Provinciaal Natuureducatief Centrum De Kaai-hoeve - Oude Scheldestraat 16 - 9630 Meilegem - tel 055-49 6796 - fax 055-49 67 98.• Gezocht voor een school in Colombo, Sri LankaColombo, Sri LankaColombo, Sri LankaColombo, Sri LankaColombo, Sri Lanka (ter vervan-ging van de huidige, eveneens Vlaamse, directeur): «TeachingTeachingTeachingTeachingTeachingPrincipal N.I.C.E. International SchoolPrincipal N.I.C.E. International SchoolPrincipal N.I.C.E. International SchoolPrincipal N.I.C.E. International SchoolPrincipal N.I.C.E. International School, KG-1 to Grade 6 (Eng-lish medium) - catering to the expatriate community - leadershipqualities a must - duties include leading a teaching staff of 10+,overseeing curriculum and accreditation process». Contract voordrie jaar, met goed startsalaris (woonst en belasting betaalddoor de school). Solliciteren bij The School Board - NegomboInternational Children’s Education - P.O. Box 51 - KimbulapitiyaRoad - Kadirana North - Negombo - Sri Lanka - housset@cga.slt.lkof eskimo@sri.lanka.net of hase@sri.lanka.net.• De vakgroep Onderwijskunde van de Universiteit Gent zoektleerkrachten van het tweede en het vijfde jaar lager onderwijs dieonder begeleiding peer tutoringpeer tutoringpeer tutoringpeer tutoringpeer tutoring willen uitproberen in hun les-sen. Peer tutoring is een vorm van samenwerken waarbij de eneleerling de andere helpt tijdens, in dit geval, leesactiviteiten. Demethode kent opgang de VS, Groot-Brittannië en wordt ooktoegepast in Israël. De resultaten zijn positief. Geïnteresseerdenpraten vooraf met de onderzoekers over de praktische aanpaken krijgen het hele jaar door ondersteuning. Stuur een kaartje metuw naam, de klas waarin u lesgeeft, de naam van de school,adres en telefoonnummer naar Hilde Van Keer - Vakgroep On-derwijskunde - H. Dunantlaan 2 - 9000 Gent. Als u met eencollega voor de combinatie 2de/5de leerjaar inschrijft, vermelddit dan expliciet op het kaartje.• Onderwijzer Steven Clarissimo zoekt via Internet uitwisselinguitwisselinguitwisselinguitwisselinguitwisselingvan lesmateriaalvan lesmateriaalvan lesmateriaalvan lesmateriaalvan lesmateriaal en praktische informatie voor leerkrachten endirecties. Einddoel is de opbouw van een website. Hij zoektcollega’s die aan dit initiatief willen meewerken.Steven Clarissimo - Pater Damiaanstraat 19 - 8560 Wevelgem -tel 095-37 69 36 - clarissimo@intinera.be• Als u bedenkingen hebt bij het deliberatiebeleiddeliberatiebeleiddeliberatiebeleiddeliberatiebeleiddeliberatiebeleid in hetsecundair onderwijs (goed, niet goed, knelpunten enz.), kan udie kwijt aan Kim Rommelaere - Nieuwpoortsesteenweg 361 A- 8400 Oostende - tel 059-51 45 21. Hij maakt er in allediscretie een eindwerk over.

Fire! A

Waar komt het vuur vandaan? Hoe ontstaat vuur? Welkegevaren zijn er aan verbonden? De didactische videodidactische videodidactische videodidactische videodidactische video HetHetHetHetHetverhaal van Joramverhaal van Joramverhaal van Joramverhaal van Joramverhaal van Joram zoekt een antwoord op al deze vragenen meer. Misschien iets voor bij de lessen rond brandpreven-tie? De film (ref. MAV-004) kost 830␣ fr., BTW en verzendings-kosten inbegrepen.Moortgat Audio-Visual - Azalealaan 40 - 1851 Grimbergen-Humbeek- tel 02-251 70 23 - fax 02-252 25 18

Maskers S

Hoeveel jongeren dragen een masker op school? Die vraag is hetuitgangspunt in MaskersMaskersMaskersMaskersMaskers van ex-leerkracht Ina Stabergh. Het ishet eigentijdse verhaal van twee meisjes die hun schoolmoeheidletterlijk ontvluchten en soelaas zoeken in Amsterdam. De meestegebeurtenissen gaan terug op waar gebeurde feiten. Maskers iseen toneelstuk. Het kan een aanzet geven tot discussie tussenleerlingen, leerkrachten en ouders. Het kan ook gespeeld wordendoor jongeren. Het jongerentheater Thalia uit Hoegaerden bijtalvast de spits af, met diverse voorstellingen in het voorjaar: op12, 13 en 19 maart om 20 uur in het Parochiecentrum vanHoegaerden, in april in het Koninklijk Atheneum van Tienen enop 8 mei om 20 uur in het Cultureel Centrum Begijnhof in Tienen.Daar valt overigens een prijs te rapen, want aan het stuk is eenschrijfwedstrijd verbonden. Die is gebaseerd op het open eindevan Maskers. De opdracht luidt: Welke wending neemt het ver-haal? Het winnende antwoord wordt meteen het begin van eenvervolg op het boek. Bedenk met een of meer personages uitMaskers de start voor dit vervolgverhaal. Minimum 1, maximum3 getypte bladzijden A4, in te zenden vóór 15 april 1999.Bent u geïnteresseerd in een opvoering van het toneelstuk? Belnaar regie-assistente Betty Vuchelen - Stoopkensstraat 110 -Hoegaerden - tel 016-76 79 36Deelnemers aan de wedstrijd sturen hun pennenvrucht vóór 15april naar Ina Stabergh - Koningsbos 18 - 3460 Bekkevoort -tel 013-33 39 94Het boek Maskers kost 495␣ fr., werd uitgegeven bij Zuid &Noord en is verkrijgbaar in de boekhandel.

Blauw-gele vissen B

U tekent een leuk figuurtje op een stuk plastic, een blauw-gele vis bijvoorbeeld. Na 12 uur peutert u eraan. Het dingkomt ongeschonden los. Vervolgens kleeft u het (zonder lijm)op uw agenda, uw brooddoos, uw horloge, uw fles water, deachterruit van uw wagen… Makkelijk te maken, origineel, eenstuk van uzelf. Het product heet Fun & Fancy, zit in flesjes enbestaat in verschillende kleuren. Vindt u dit veeleer iets vooruw leerlingen dan voor uzelf? In dat geval bent u vriendelijkuitgenodigd op gratis workshops voor leerkrachtengratis workshops voor leerkrachtengratis workshops voor leerkrachtengratis workshops voor leerkrachtengratis workshops voor leerkrachten om ditnieuwe, creatieve materiaal te leren kennen. Deze workshopsbeginnen op 15 januari. Elke woensdagmiddag, van 14.30tot 16.30 uur kunnen kleuterleiders en onderwijzers terecht ineen tekenwinkel in hun buurt (u krijgt adressenlijst thuis ge-stuurd). U krijgt er een workshop, kortingbons voor het pro-duct en een gratis flesje Fun & Fancy. Aan elke workshop isbovendien een wedstrijd verbonden waarmee u een comple-te set flesjes kan winnen, evenals materiaal voor heel uw klas.En de geselecteerde werken worden tentoongesteld tijdenshet Stripfestival in Koksijde (augustus 1999).Geïnteresseerde leerkrachten schrijven naar MARABU-CARANd’ACHE - Postbus 21 - Anderlecht 3 - 1070 Anderlecht 3.U krijgt een uitnodiging per kerende post.

Vlaamse Beweging A

Taalstrijd, nationale bewustwording en geestelijke en mate-riële ontplooiing: dat zijn de drie krachtlijnen in de geschie-denis van de Vlaamse Beweging. Wetenschappers van vijfuniversiteiten en twee hogescholen, aangevuld met zo’n 300externe medewerkers publiceren nu een Nieuwe Encyclope-Nieuwe Encyclope-Nieuwe Encyclope-Nieuwe Encyclope-Nieuwe Encyclope-die van de Vlaamse Bewegingdie van de Vlaamse Bewegingdie van de Vlaamse Bewegingdie van de Vlaamse Bewegingdie van de Vlaamse Beweging (uitg. Lannoo). Onder im-puls van voormalig onderwijsminister Luc Van den Bosschewerden de meest recente wetenschappelijke bevindingen sa-mengebracht. Die zijn nu beschikbaar in een kanjer van eenpublicatie én op cd-rom.Nét voor zijn transfer naar de Federale Regering heeft deNét voor zijn transfer naar de Federale Regering heeft deNét voor zijn transfer naar de Federale Regering heeft deNét voor zijn transfer naar de Federale Regering heeft deNét voor zijn transfer naar de Federale Regering heeft deex-onderwijsminister beslist om elke Vlaamse school éénex-onderwijsminister beslist om elke Vlaamse school éénex-onderwijsminister beslist om elke Vlaamse school éénex-onderwijsminister beslist om elke Vlaamse school éénex-onderwijsminister beslist om elke Vlaamse school ééngratis exemplaar te bezorgen van zowel het boekwerkgratis exemplaar te bezorgen van zowel het boekwerkgratis exemplaar te bezorgen van zowel het boekwerkgratis exemplaar te bezorgen van zowel het boekwerkgratis exemplaar te bezorgen van zowel het boekwerkals de cd-rom.als de cd-rom.als de cd-rom.als de cd-rom.als de cd-rom. Die zijn intussen op de scholen aangekomen.Een schitterende aanwinst voor de schoolbibliotheek. Voortswordt op dit moment nog gewerkt aan een begeleidendlessenpakket. In februari volgt ten slotte een studiedag rondde Nieuwe Encyclopedie in het Vlaamse Parlement.Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging - Uitg. Lan-noo - Kasteelstraat 97 - 8700 Tielt - tel 051- 42 42 11

Hoeveel leerlingen dragen eenmasker?

Vormgeving: u bent deeregast A

Op het fraaie uithangbord staat: Opmens-en maat, een blik op recente in-dustriële vormgeving in Vlaanderen.Daarachter gaat een tentoonstellingschuil over onze omgang met gewo-onze omgang met gewo-onze omgang met gewo-onze omgang met gewo-onze omgang met gewo-ne gebruiksvoorwerpen en appara-ne gebruiksvoorwerpen en appara-ne gebruiksvoorwerpen en appara-ne gebruiksvoorwerpen en appara-ne gebruiksvoorwerpen en appara-tententententen. Vlaams design op mensenmaat,een selectie van goed ontworpen pro-ducten die ook mooi zijn om naar tekijken.Van 19 december tot 28 februari looptin het Museum voor Sierkunst en Vorm-geving (Gent) de 2de Triënnale voor2de Triënnale voor2de Triënnale voor2de Triënnale voor2de Triënnale voorVormgevingVormgevingVormgevingVormgevingVormgeving, een initiatief van Vizo(Vlaams Instituut voor Zelfstandig On-dernemen). Schoolgroepen kunnen ereen aangepaste rondleiding krijgen.Daarover krijgt u meer informatie oponderstaand adres.Honderd leerkrachten kunnen gratisHonderd leerkrachten kunnen gratisHonderd leerkrachten kunnen gratisHonderd leerkrachten kunnen gratisHonderd leerkrachten kunnen gratiskennismaken met de tentoonstellingkennismaken met de tentoonstellingkennismaken met de tentoonstellingkennismaken met de tentoonstellingkennismaken met de tentoonstellingén met de educatieve mogelijkhe-én met de educatieve mogelijkhe-én met de educatieve mogelijkhe-én met de educatieve mogelijkhe-én met de educatieve mogelijkhe-den. Op de leerkrachtennamiddagden. Op de leerkrachtennamiddagden. Op de leerkrachtennamiddagden. Op de leerkrachtennamiddagden. Op de leerkrachtennamiddagvan maandag 21 december bent uvan maandag 21 december bent uvan maandag 21 december bent uvan maandag 21 december bent uvan maandag 21 december bent uvan 14 tot 16 uur de eregast om devan 14 tot 16 uur de eregast om devan 14 tot 16 uur de eregast om devan 14 tot 16 uur de eregast om devan 14 tot 16 uur de eregast om deproducten en hun ontwerpers (in le-producten en hun ontwerpers (in le-producten en hun ontwerpers (in le-producten en hun ontwerpers (in le-producten en hun ontwerpers (in le-vende lijve) van nabij te leren ken-vende lijve) van nabij te leren ken-vende lijve) van nabij te leren ken-vende lijve) van nabij te leren ken-vende lijve) van nabij te leren ken-nen.nen.nen.nen.nen.Stuur een kaartje met de tekst Ja, ikkom (via Klasse) op 21 december met1 of 2 personen naar onderstaand adres.U krijgt dan een bevestiging en eenpersoonlijke uitnodiging thuis bezorgd.Museum voor Sierkunst en Vormgeving(t.a.v. Bernadette De Loose) - Jan Brey-delstraat 5 - 9000 Gent - tel 09-267 9999 - fax 09-224 45 22

Humperdink B

Tot 31 december kan u (met uw leerlingen lagere school) inschrij-ven voor de wedstrijdwedstrijdwedstrijdwedstrijdwedstrijd Humperdink de luistervinkHumperdink de luistervinkHumperdink de luistervinkHumperdink de luistervinkHumperdink de luistervink van Jeugd enMuziek Vlaanderen. De bedoeling is dat uw leerlingen indivi-dueel of samen een origineel muziekinstrumentorigineel muziekinstrumentorigineel muziekinstrumentorigineel muziekinstrumentorigineel muziekinstrument in elkaar knut-selen (max. 1 m3). Per klas selecteert u twee instrumenten (opbasis van originaliteit van vorm, klank en naam) en hiervanstuurt u een foto naar onderstaand adres. (Onderwijs)mensenvan Jeugd & Muziek komen naar de school om deze instrumen-ten te beoordelen. Een veertigtal kunstwerken worden vervolgensgeselecteerd voor een tentoonstelling in het Mechelse Speel-goedmuseum (8 tot 28 februari). Tien ultieme winnaars vallen inde prijzen: tien keyboards en voorts cd-roms, audio-cassettes enz.Jeugd&Muziek Vlaanderen vzw - Walter Defossez - Paleis voorSchone Kunsten - Koningsstraat 10 - 1000 Brussel - tel 02-50784 35 - fax 02-507 84 37 - jeugd.muziek.vlaanderen@ skynet.be

Leerkrachten gezocht A

• Programmatieverantwoordelijken, educatoren, makers vaneducatieve pakketten en tentoonstellingen, begeleiders vanscholen bij introductie van een milieuzorgsysteem...: de admini-stratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer, afdeling Alge-meen Milieu- en Natuurbeleid (Aminabel) heeft een reeks va-va-va-va-va-catures voor gedetacheerdencatures voor gedetacheerdencatures voor gedetacheerdencatures voor gedetacheerdencatures voor gedetacheerden in o.a. Kalmthout, Grimmingeen Brussel. Gemotiveerde (vastbenoemde) leerkrachten krijgenmeer informatie en een functiebeschrijving bij Aminabel - Graafde Ferrarisgebouw - E. Jacqmainlaan 156 bus 8 - 1000 Brussel- tel 02-553 80 29 - eric.craenhals@ lin.vlaanderen.be.• Een gedetacheerdegedetacheerdegedetacheerdegedetacheerdegedetacheerde met wetenschappelijke interesse (vastbe-noemd), dat zoekt Natuur en Wetenschap vzw. Kandidaten wen-den zich tot Liliane Lismont - Baalsebaan 287 - 3128 Baal(Tremelo) - tel (kantooruren) en fax 016-53 73 75.• Jeugddienst Sjalom heeft een vacature voor een gedetacheerdgedetacheerdgedetacheerdgedetacheerdgedetacheerdleerkracht binnen het secretariaatsteam. U wordt er landelijk ver-antwoordelijke voor de kadervorming en vorming van leidingge-vende personen rond integratiewerking van en voor kinderen,tieners en jongeren met en zonder handicap. Daarnaast bent uverantwoordelijk voor sensibiliseringsprojecten voor scholen enjeugdorganisaties. Kandidaturen vóór 15 december bij Jeugd-dienst Sjalom vzw - Wespstraat 1 - 9000 Gent - tel 09-228 92 09(kantooruren).• Gezocht: een gedetacheerdegedetacheerdegedetacheerdegedetacheerdegedetacheerde (vaste benoeming in secundaironderwijs), met ruime culturele belangstelling en organisatieta-lent. De functie: als project-medewerker binnen de educatieve celcultuurprojecten organiseren rond vrouw & kunst. De toekomstigewerkgever: vzw Gynaika - Linda Willemen - Twaalfmaanden-straat 1 - 2000 Antwerpen - tel 03-232 22 29 - fax 03-232 57 80.• Het Vlaams Verbond van Katholieke Scouts- en Meisjesgid-sen (VVKSM) recruteert in het voorjaar 1999 een halftijds eind-eind-eind-eind-eind-verantwoordelijke christelijke menswordingverantwoordelijke christelijke menswordingverantwoordelijke christelijke menswordingverantwoordelijke christelijke menswordingverantwoordelijke christelijke menswording (m/v). Schrifte-lijk en met cv solliciteren voor 10 januari.VVKSM - An Verheyen - Lange Kievitstraat 74 - 2018 Antwerpen.Voor meer info tel 03-231 16 20 (van 8.45 tot 16.45 uur)• Zeppelin, ervaringsgerichte basisschoolervaringsgerichte basisschoolervaringsgerichte basisschoolervaringsgerichte basisschoolervaringsgerichte basisschool zoekt een leer-kracht (deeltijds) vanaf januari. Gemotiveerd schrijven tegenvrijdag 11 december naar Elke Deforce - Dianalaan 163 -2600 Berchem - tel 03-321 87 70.• Gemotiveerde en creatieve leerkrachten die als auteurauteurauteurauteurauteur willenmeewerken aan nieuwe projecten (lager én secundair onder-wijs; alle vakken; in HSO o.a. Nederlands, Engels, communica-tie, geschiedenis, levensbeschouwing en wetenschappen) ne-men contact op met Standaard Educatieve Uitgeverij - Gert DeNutte - tel 03-285 72 00 - fax 03-285 72 99 -gert.denutte@standaard.com.

Toekomst of lijm snuiven A

Als er niet gauw wat gebeurt, moet Quincho Barrilete sluiten enzijn jonge meisjes definitief veroordeeld tot een bestaan alslijmsnuivende hoertjes. Dat zag u misschien al in de VRT-reportage De Wereld is Klein. Ook u kan veel kinderen dit lotbesparen. Quincho Barrilete omvat twee centra in de Nicaragu-aanse hoofdstad Managua, waar de Vlaamse ontwikkelings-helper Olivier Sebrechts straatkinderen onderdak en onderwijsgeeft.Wie op een of andere manier aandacht wil besteden aan dit

project, kan terecht op de redactie van De Wereld is Klein - TV1- Kamer 6L70 - 1043 Brussel - tel 02-741 51 46 - fax 02-74154 09 - koen.devos@vrt.be. Of u neemt rechtstreeks contact opmet de steungroep Quincho Barrilete - p/a Boudewijn Sebrechts- Churchilllaan 128 - 2900 Schoten - tel 03-658 36 88 (privé)of 03-778 04 48 (werk) - rek.nr. 001-2474439-45.

Ervaringsleren A

Op 18 december start Outward Bound®België een nieuweopleiding opleiding opleiding opleiding opleiding ErvaringslerenErvaringslerenErvaringslerenErvaringslerenErvaringsleren. Deze opleiding wil de deelnemersbekwamen in de ervaringsgerichte aanpak en in de begelei-dingshouding die deze specifieke werkvorm vraagt én draagt.Het volledige programma bestaat uit zes sessies: een erva-ringsvijfdaagse (18 tot 23/12); een tweedaagse rond groeps-dynamica (29-30/1); een tweedaagse rond grondbeginselenvan ervaringsleren (26-27/2); een tweedaagse rond begelei-dershouding (19-20/3); een tweedaagse rond integratie enfeedback (16/17/4) en een evaluatiedag (14/5). Deelnemenkost 37.500␣ fr., alles inbegrepen.Outward Bound®België - Bert Stienaers - Kapucijnenvoer 217- 3000 Leuven - tel 016-23 51 72 - fax 016-29 03 09 -bertstienaers@outwardbound.be

Gezichtsbedrog A

Het Illuseum is een educatief museum over gezichtsbedrog. De80 scholen die het vorig schooljaar bezochten, duizelen er nogvan. Dit jaar ligt de nadruk op de evolutie van het zien. Hoe lerenwe kleuren zien? Waarom zien we bepaalde bewegingen in denatuur niet? Hoe ontstaan onze eigenschappen en gebreken vanwaarneming?Op een zondag naar keuze in januari 1999 kunnen 100Op een zondag naar keuze in januari 1999 kunnen 100Op een zondag naar keuze in januari 1999 kunnen 100Op een zondag naar keuze in januari 1999 kunnen 100Op een zondag naar keuze in januari 1999 kunnen 100leerkrachten alleen of met twee gratis op werkbezoek naarleerkrachten alleen of met twee gratis op werkbezoek naarleerkrachten alleen of met twee gratis op werkbezoek naarleerkrachten alleen of met twee gratis op werkbezoek naarleerkrachten alleen of met twee gratis op werkbezoek naarhet Illuseum. U krijgt er een overzicht van het educatievehet Illuseum. U krijgt er een overzicht van het educatievehet Illuseum. U krijgt er een overzicht van het educatievehet Illuseum. U krijgt er een overzicht van het educatievehet Illuseum. U krijgt er een overzicht van het educatieveprogramma en de kans om zelf uit te maken hoe waterprogramma en de kans om zelf uit te maken hoe waterprogramma en de kans om zelf uit te maken hoe waterprogramma en de kans om zelf uit te maken hoe waterprogramma en de kans om zelf uit te maken hoe wateromhoog loopt, hoe een heel huis uw bewegingen volgt,omhoog loopt, hoe een heel huis uw bewegingen volgt,omhoog loopt, hoe een heel huis uw bewegingen volgt,omhoog loopt, hoe een heel huis uw bewegingen volgt,omhoog loopt, hoe een heel huis uw bewegingen volgt,hoe zowel wit als zwart gewonnen staan in een schaakpartij,hoe zowel wit als zwart gewonnen staan in een schaakpartij,hoe zowel wit als zwart gewonnen staan in een schaakpartij,hoe zowel wit als zwart gewonnen staan in een schaakpartij,hoe zowel wit als zwart gewonnen staan in een schaakpartij,hoe metalen staven door elkaar heen schuiven, hoe Eschershoe metalen staven door elkaar heen schuiven, hoe Eschershoe metalen staven door elkaar heen schuiven, hoe Eschershoe metalen staven door elkaar heen schuiven, hoe Eschershoe metalen staven door elkaar heen schuiven, hoe Escherswerk in drie dimensies oogt. Inschrijven doet u met een gelewerk in drie dimensies oogt. Inschrijven doet u met een gelewerk in drie dimensies oogt. Inschrijven doet u met een gelewerk in drie dimensies oogt. Inschrijven doet u met een gelewerk in drie dimensies oogt. Inschrijven doet u met een gelebriefkaart waarop u het adres vermeldt van uw school.briefkaart waarop u het adres vermeldt van uw school.briefkaart waarop u het adres vermeldt van uw school.briefkaart waarop u het adres vermeldt van uw school.briefkaart waarop u het adres vermeldt van uw school.Honderd gelukkigen krijgen een toegangsticket opgestuurd.Honderd gelukkigen krijgen een toegangsticket opgestuurd.Honderd gelukkigen krijgen een toegangsticket opgestuurd.Honderd gelukkigen krijgen een toegangsticket opgestuurd.Honderd gelukkigen krijgen een toegangsticket opgestuurd.Leerrijk en lichtvoetig. Dat is het opzet van het Illuseum, dat zichricht tot kinderen vanaf 7 jaar, maar ook tot secundair en hogeronderwijs. Bezoekende groepen van max. 60 personen krijgen erhet educatieve programma, dat 2 uur en een kwartier duurt:driedimensionele diaprojectie, uiteenzetting met demonstratiesover gezichtsbedrog, bezoek aan de permanente tentoonstellingen een ontspannende training in observatievermogen, zeg maargoochelvoorstelling. Groepen kunnen voor gelijk welke dag re-serveren. Het Illuseum ligt aan de N 70 Gent-Lokeren, op 800 mvan het station Dampoort.Het Illuseum - Victor Braeckmanlaan 123 - 9040 Gent (Sint-Amandsberg) - tel 09-238 45 90 - illuseum@skynet.be -users.skynet.be/illuseum

Zwartbaard achterna B

Het Antwerpse PirateneilandPirateneilandPirateneilandPirateneilandPirateneiland is méér dan de zoveelste overdektespeeltuin. Er is immers ook een stevige educatieve werking metbijvoorbeeld vijf educatieve pakketten voor het kleuter- en lageronderwijs. Vrij spelen kan altijd, maar bij de dagprogramma’sdagprogramma’sdagprogramma’sdagprogramma’sdagprogramma’szitten extraatjes als Pret met Engels (Walt Disney), midgetgolf enbowling, een rondrit met de piratentram of piratenaerobic. Nieuwzijn combipakketten met de Zoo en het Scheepvaartmuseum.Vrij spelen kost 150 fr. per leerling. De gecombineerde school-pakketten variëren in prijs van 250 tot 360 fr. per leerling.Pirateneiland - Kribbestraat 12 - 2000 Antwerpen - tel 03-231 5813 - fax 03-231 14 83Op zaterdagen 2 en 9 januari en zondagen 3 en 10 januariOp zaterdagen 2 en 9 januari en zondagen 3 en 10 januariOp zaterdagen 2 en 9 januari en zondagen 3 en 10 januariOp zaterdagen 2 en 9 januari en zondagen 3 en 10 januariOp zaterdagen 2 en 9 januari en zondagen 3 en 10 januarikunnen alle leerkrachten kleuter- en lager onderwijs zich terkunnen alle leerkrachten kleuter- en lager onderwijs zich terkunnen alle leerkrachten kleuter- en lager onderwijs zich terkunnen alle leerkrachten kleuter- en lager onderwijs zich terkunnen alle leerkrachten kleuter- en lager onderwijs zich terplaatse gaan informeren over de educatieve mogelijkhedenplaatse gaan informeren over de educatieve mogelijkhedenplaatse gaan informeren over de educatieve mogelijkhedenplaatse gaan informeren over de educatieve mogelijkhedenplaatse gaan informeren over de educatieve mogelijkhedenvan het Pirateneiland. U toont aan de kassa dit aan uvan het Pirateneiland. U toont aan de kassa dit aan uvan het Pirateneiland. U toont aan de kassa dit aan uvan het Pirateneiland. U toont aan de kassa dit aan uvan het Pirateneiland. U toont aan de kassa dit aan ugericht exemplaar van Klasse en mag als leerkracht gratisgericht exemplaar van Klasse en mag als leerkracht gratisgericht exemplaar van Klasse en mag als leerkracht gratisgericht exemplaar van Klasse en mag als leerkracht gratisgericht exemplaar van Klasse en mag als leerkracht gratisbinnenbinnenbinnenbinnenbinnen. Bovendien krijgt u een gratis consumptie. Vergezellendegezinsleden betalen het groepstarief van 150 fr. Na de middagis er een rondrit met de piratentram en een demonstratie vanpiratenaerobic.

20 KLASSE NR.90

Twéé enderscadeauNTIEREGELING t.e.m. SCHOOLJAAR 2009-2010

SCHOOLVAKANTIEREGELING t.e.m. SCHOO

OOLVAKANTIEREGELING t.e.m. SCHOOLJAAR 2009

SCHOOLVAKANTIEREGELING t.e.m. SCHOOLJAAR 2009-2010 Schooljaar Herfstvakantie Kerstvakantie Krokusvakantie Paasvakantie Hemelvaart

van - t.e.m. van - t.e.m. van - t.e.m. van - t.e.m. van - t.e.m. 1998 - 1999 2/11 - 8/11 21/12 - 03/01 15/02 - 21/02 05/04 - 18/04 13/05 - 14/05 1999 - 2000 01/11 - 7/11 27/12 - 09/01 06/03 - 12/03 10/04 - 23/04 01/06 - 02/06 2000 - 2001 30/10 - 5/11 25/12 - 7/1 26/2 - 4/3 2/4 - 15/4 24/5 - 25/5 2001 - 2002 29/10 - 4/11 24/12 - 6/1 11/2 - 17/2 1/4 - 14/4 9/5 - 10/5 2002 - 2003 28/10 - 3/11 23/12 - 5/1 3/3 - 9/3 7/4 - 20/4 29/5 - 30/5 2003 - 2004 27/10 - 2/11 22/12 - 4/1 23/2 - 29/2 5/4 - 18/4 20/5 - 21/5 2004 - 2005 1/11 - 7/11 27/12 - 9/1 7/2 - 13/2 28/3 - 10/4 5/5 - 6/5 2005 - 2006 31/10 - 6/11 26/12 - 8/1 27/2 - 5/3 3/4 - 16/4 25/5 - 26/5 2006 - 2007 30/10 - 5/11 25/12 - 7/1 19/2 - 25/2 2/4 - 15/4 17/5 - 18/5 2007 - 2008 29/10 - 4/11 24/12 - 6/1 4/2 - 10/2 24/3 - 6/4 1/5 - 2/5 2008 - 2009 27/10 - 2/11 22/12 - 4/1 23/2 - 1/3 30/3 - 12/4 21/5 - 22/5 2009 - 2010 2/11 - 8/11 21/12 - 3/1 15/2 - 21/2 5/4 - 18/4 13/5 - 14/5

De vakantieregeling in het onderwijs berust op vaste principes, zodat begin- en einddatum van alle vakantieperiodes duidelijk zijn vastgelegd ( Besluit van de Vlaamse regering van 17 april 1991).

Twéé kalenderscadeauHoe u en wij er in 2010 uit zien, weten we niet. Maar de schoolvakanties

liggen al wel vast. Een geruststellende gedachte. Korter bij huis: de kalender voor volgend jaar. Twee vliegen in één klap.

pluim dit blad:

1. Haal eerst de bijlage over kindermishandeling uit het hart van dit blad. Stop ze in uw map De Eerste Lijn.

2. Haal de kalender eruit (en hang hem op): vooraan het nieuwe jaar, achteraan de planning op lange termijn én de nieuwe adressen van

het ministerie. 3. Lik uw wonden. Nietjes kunnen pijn doen.

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

januari februari maart april mei ju1999Nieuwjaarsdag

Krokusvakantie

Paasvakantie

Pasen

Feest van de arbeid

O.H. Hemelvaart

Pinkstermaandag

afte

llen

naa

r 20

00

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

Z

Z

M

D

W

D

V

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

uni juli augustus september oktober november december

Zomervakantie Herfstvakantie

Kerstmis

Kerstvakantie

Wapenstilstand

kale1999

cht

scho

olva

kant

ieda

gen

SCHOOLVAKA

SCH

Nieuwe adressen Klasse voor Leerkrachten H. Consciencegebouw E. Jacqmainlaan 165 - Toren A 1210 Brussel tel 02-553 96 86 fax 02-553 96 85 Klasse voor Ouders H. Consciencegebouw E. Jacqmainlaan 165 - Toren A 1210 Brussel tel 02-553 96 90 fax 02-553 96 85 Klasse voor Jongeren H. Consciencegebouw E. Jacqmainlaan 165 - Toren A 1210 Brussel tel 02-553 96 92 fax 02-553 96 85 Kabinet Vlaams minister van Onderwijs H. Consciencegebouw E. Jacqmainlaan 165 - Toren B 1210 Brussel tel 02-553 99 11 CANON Cultuurcel H. Consciencegebouw E. Jacqmainlaan 165 - Toren A 1210 Brussel tel 02-553 31 11 ADIOV H. Consciencegebouw E. Jacqmainlaan 165 - Toren A 1210 Brussel

Heel het ministerie verhuist Tot nu toe zat het departement Onderwijs in verschillende Brusselse gebouwen (Koningsstraat, Arcadengebouw, Handelskaai enz.). Nu verhuist de hele winkel naar een splinternieuw gebouw in Brussel Noord. Daar verblijft nu ook de minister en zijn kabinet. U vindt er voortaan alle diensten van onderwijs samen, ook uw werkstation. Dat betekent dat u alle oude contactadressen en telefoonnummers kan weggooien. Elke dienst en afdeling zal ook een tijdje moeilijk bereikbaar zijn. Graag begrip daarvoor. De verhuis verloopt in verschillende fazen en is volop aan de gang. Eind maart moet iedereen op zijn nieuwe stek zitten. De post en de telefoon wordt wel nog een tijdje doorgespeeld en doorgeschakeld van het oude naar het nieuwe adres.

Dit is het centrale nieuwe adres: Hendrik Consciencegebouw E. Jacqmainlaan 165 1210 Brussel

Wie houdt van biologie? SLeerlingen zesde jaar secundair onder-wijs (doorstromingsafdelingen) kunnenindividueel of in groepjes (max. drieleerlingen) hun liefde voor de biologieuiten in de jaarlijkse Prijs voor BiologieJ. Kets. Uw leerlingen kiezen vrij eenonderwerp uit de biologie in de ruim- biologie in de ruim- biologie in de ruim- biologie in de ruim- biologie in de ruim-ste zinste zinste zinste zinste zin genomen. Het eindresultaat moeteerst en vooral het bewijs leveren van«hun begrip van en hun liefde voor denatuur». De jury belooft meer aandachtte schenken aan oprecht enthousiasmevoor de levensverschijnselen dan aanuitingen van boekenwijsheid of hetgebruik van zeer gespecialiseerde ap-paratuur. De prijs bedraagt 25.000␣ fr.,voor elke taalrol van het officieel en vrijonderwijs. De werkstukken moeten ui-terlijk op 15 april worden ingediend intwee exemplaren.De Prijs J. Kets is een initiatief van deKoninklijke Maatschappij voor Dierkun-de (Zoo Antwerpen). Daar kan u ookde inzendingen van de vorige jareninkijken.F. Van Esch, inspecteur - secretaris vande Prijs J. Kets - Ambroossteenweg 144- 1981 Zemst-Hofstade - tel 015-61 3621 of Zoo Antwerpen - de heer Schre-vens - tel 03-231 16 40

Vertelfestival A

Verhalen in alle talen op maat van uw leerlingen. Dat kan uverwachten op het Internationaal Vertelfestival Internationaal Vertelfestival Internationaal Vertelfestival Internationaal Vertelfestival Internationaal Vertelfestival van AldenBiesen. Een twintigtal vertellers uit Canada, Japan, Duitsland,Groot-Brittannië, Nederland enz. en ook uit België brengenverhalen uit hun streek, van grote schrijvers of uit de monde-linge overlevering. Op 24 en 25 februari loopt een speciaalprogramma voor het basisonderwijs en het lager secundair.Hoger secundair en hoger onderwijs krijgen van 1 tot 5 maarthun story’s. Het grote publiek is welkom op 6 en 7 maart. Perdag vinden vier vertelsessies plaats met acht vertellers inevenveel zalen. U kan kiezen op basis van de taal en deleeftijd van uw leerlingen. Tegen half december vindt u meerinformatie in de brievenbus van uw school.Info: Gilberte Mercken - tel 089-51 93 58 - fax 089-41 70 33- www.Alden-Biesen.be

Wachten op de bus S

Twee mensen staan lange tijd op een bus te wachten. Welkebus? Dat is niet belangrijk. Interessant is de interactie tussendeze man en deze vrouw, twee mensen met een eigen kijk opdie andere, alhoewel allerlei spannende, onverwachte engrappige gebeurtenissen hen steeds weer op het verkeerdebeen zetten. Communicatie in een grootstad, dat is eigenlijkhet thema van deze voorstelling door Koen Venken (ookscenarist) en Anita Iribagiza.De theatervoorstelling theatervoorstelling theatervoorstelling theatervoorstelling theatervoorstelling Wachten op de busWachten op de busWachten op de busWachten op de busWachten op de bus is het startpuntvan het project project project project project Wit op ZwartWit op ZwartWit op ZwartWit op ZwartWit op Zwart, dat een aanzet wil geven totuitwisseling tussen twee scholen: een Vlaamse en een Brus-selse klas organiseren een wederzijdse dagtrip door elkaarsstad, dorp, buurt, school...U kan de theatervoorstelling (20.000␣ fr. + auteursrechten)aanvullen met een tentoonstellingtentoonstellingtentoonstellingtentoonstellingtentoonstelling van kunstwerkjes vanBrusselse kinderen (8500␣ fr. per week), een kopieerbare les-les-les-les-les-mapmapmapmapmap met allerlei educatieve tips rond de voorstelling (100␣ fr.)en/of een fotopakketfotopakketfotopakketfotopakketfotopakket (100␣ fr.). Een begeleiderbegeleiderbegeleiderbegeleiderbegeleider (voor rond-leiding of workshop in de tentoonstelling) kost 3000␣ fr. (hal-ve dag) of 5000␣ fr. (hele dag).Informatie en reservaties: vzw Gemeenschapscentrum De Vaart-kapoen - Ann Dhondt - Schoolstraat 76 - 1080 Brussel - tel02-414 29 07 - fax 02-410 57 52

Leraars zonder grenzen A

U kan buitenlandse collega’s en scholen helpen. De vzwLeraars Zonder Grenzen is daar voortdurend mee bezig: ma-terieel, pedagogisch, didactisch. Maar de vzw kan wat rugge-steun gebruiken. Momenteel stelt zij 500 pakketten EersteEersteEersteEersteEersteHulp Bij het OnderwijsHulp Bij het OnderwijsHulp Bij het OnderwijsHulp Bij het OnderwijsHulp Bij het Onderwijs samen voor twee scholen in Oekraï-ne. Zo’n pakket bestaat uit een bloc schrijfpapier, een balpen,een potlood, een lat en een gum. Op de gummen na zijn depakketten compleet. Elk pakket kost 75␣ fr. U kan dit projectsteunen door dit bedrag of een veelvoud ervan te storten oprek.nr. 320-4298797-21 van Leraars Zonder Grenzen - 2100Deurne met de vermelding ‘EHBOn’. Leraars Zonder Grenzen

wil ook tegemoet ko-men aan behoeftenin eigen land, onder-wijs aan asielzoekersbijvoorbeeld. Geïnte-resseerd? De vereni-ging staat open voorVlaamse leerkrachtenvan alle niveaus enalle netten. Voor750␣ fr. (studenten enw e r k z o e k e n d e n500␣ fr.) bent u eenjaar lid.Paul Aerts - Jacht-hoornlaan 76 - 2970Schilde - tel/fax 03-658 44 57 -aerts@glo.be -www.Gallery.uunet.be/Leraars.Zonder.Grenzen

Bokkenrijders in Bokrijk A

De herdenking van de Boerenkrijg (1798) isinspiratiebron voor een groots openlucht-openlucht-openlucht-openlucht-openlucht-theatertheatertheatertheatertheater rond De Bokkenrijders, tussen ordeDe Bokkenrijders, tussen ordeDe Bokkenrijders, tussen ordeDe Bokkenrijders, tussen ordeDe Bokkenrijders, tussen ordeen chaosen chaosen chaosen chaosen chaos, van 26 tot 28 december in hetopenluchtdomein Bokrijk. Een tweehonderd-tal acteurs en figuranten dompelen de be-zoeker onder in de sfeer van 200 jaar gele-den. Tal van randactiviteiten, animatie enrandactiviteiten, animatie enrandactiviteiten, animatie enrandactiviteiten, animatie enrandactiviteiten, animatie enattractiesattractiesattractiesattractiesattracties voegen nog een extra dimensietoe. Op diverse plaatsen in het domein bentu getuige van een Internationale wedstrijdIce-carving (ijsbeeldhouwen), met deelnemers uit heel dewereld. Voorts is het domein die dagen sfeervol en mysterieusverlicht, wordt er gefeest, gegeten en gedronken (u kan bij-voorbeeld typische streekgerechten proeven naar oude re-cepten) enz.Dit midwinterevenement vindt plaats op 26, 27 en 28 decem-ber, telkens van 13 u. tot 21 u. De toegangsprijs bedraagt250␣ fr. Reductiehouders betalen 200␣ fr. Kinderen (7 tot 14jaar) betalen 125␣ fr. en houders van een Bokrijk-abonne-ment 1998 komen gewoon gratis meedoen.Domein Bokrijk - 3600 Genk - tel 011-22 45 75 - fax 011-2417 46

Vijftig jaar mensenrechten S

Op 10 december 1948 namen de Verenigde Naties deUniversele Verklaring van de Rechten van de Mens aan. Tergelegenheid van die vijftigste verjaardag heeft het HoogCommissariaat der Verenigde Naties voor de Vluchtelingen(UNHCR) een lespakket lespakket lespakket lespakket lespakket Integratie van vluchtelingenIntegratie van vluchtelingenIntegratie van vluchtelingenIntegratie van vluchtelingenIntegratie van vluchtelingen sa-mengesteld, met de videofilmvideofilmvideofilmvideofilmvideofilm Om je thuis te voelen en eenbegeleidende gids voor leerkrachtengids voor leerkrachtengids voor leerkrachtengids voor leerkrachtengids voor leerkrachten. Het lesmateriaal isgericht op scholieren van 14 tot 18 jaar. U kan het pakketgratis aanvragen bij Diederik Kramers of Mary-Ann Jadem- UNHCR - van Eyckstraat 11b - 1050 Brussel - tel 02-64901 53.

Free tickets S

Dynamisch, creatief theater voor leerlingen door Engelse na-tive speakers met een pedagogische opleiding erbovenop.Dat biedt ETC, English Pedagogical TheatreEnglish Pedagogical TheatreEnglish Pedagogical TheatreEnglish Pedagogical TheatreEnglish Pedagogical Theatre. Voor het eersttoert dit gezelschap in Vlaanderen rond. Leerkrachten kunnengratis kennismaken met deze moderne Shakespeares in deculturele centra van Hasselt (Cultureel Centrum, 12 januari),Gent (CC Burgcentrum, 13 januari), Brussel (CC Strombeek-Bever, 14 januari) en Antwerpen (CC Luchtbal, 15 januari),telkens om 20 uur.Info: Lieve Coel - Vlanderstraat 13 - 3300 Tienen - tel/fax016-81 80 89

Vier handen op één piano A

Op 29, 30 en 31 januari kunnen jongeren tot 30 jaardeelnemen aan de 8ste Internationale Vierhandige Piano-wedstrijd 1999 van de European Piano Teachers Associa-tion (EPTA). Inschrijven kan tot 10 januari in vier moeilijk-heidscategorieën. De wedstrijd vindt plaats in het Casinovan Beringen. Deelnemen kost 1800␣ fr. per duo. Meer infoen inschrijvingen bij EPTA secretariaat - Marc Theuns - Me-chelsesteenweg 109 bus 6 - 2018 Antwerpen - tel en fax03-281 05 95.

Les in kansarmoede S

Zoekt u een lessenpakket rond kansarmoede? Wil u kindereninzicht geven in de problematiek en de negatieve kijk opkansarmen mee uit de wereld helpen? De vzw Toekan maaktelesmateriaal voor leerlingen van 12 tot 14 jaar, dat metaanpassingen door de leerkracht ook voor jonger of ouderkan dienst doen. Voor 250␣ fr. hebt u een handleiding, eendeel voor de leerling met aangepaste opdrachten, een videoover Toekan en een brochure over de Rechten van het kindvan de Verenigde Naties.Info en bestellingen: vzw Toekan - tel 02-411 13 90

KLASSE NR.90 25

Teaching Shakespeare S

Teaching Shakespeare - making classical literature relevant inTeaching Shakespeare - making classical literature relevant inTeaching Shakespeare - making classical literature relevant inTeaching Shakespeare - making classical literature relevant inTeaching Shakespeare - making classical literature relevant inthe late twentieth centurythe late twentieth centurythe late twentieth centurythe late twentieth centurythe late twentieth century is een korte én gratis vormingsstagegratis vormingsstagegratis vormingsstagegratis vormingsstagegratis vormingsstagevoor leerkrachten Engels (als vreemde taal), van 23 tot 28 maart inStratford-upon-Avon (where else?). De stage is een initiatief van The Shake-speare Birthplace Trust en wordt via de Raad van Europa ook aan Vlaamseleerkrachten aangeboden. Meer info en inschrijvingsformuliereninfo en inschrijvingsformuliereninfo en inschrijvingsformuliereninfo en inschrijvingsformuliereninfo en inschrijvingsformulieren: departementOnderwijs - afdeling Beleidsgerichte Coördinatie - RAC Arcadengebouw - MaritaCreyelman - lokaal 3078 - 1010 Brussel - tel 02-210 51 65 - fax 02-210 53 72- marita.creyelman@ond.vlaanderen.be.

Meer partners A

Sinds begin november kunnen ook scholen uit de Baltische staten (Estland,Letland en Litouwen) deelnemen aan Europese uitwisselingen, samenwerkings-projecten enz. Het aantal Socrates-landen komt daarmee op 27: de 15 EU-lidstaten, de drie landen van de EER (Noor-wegen, Liechtenstein en IJsland) en de zesonlangs toegetreden landen (Roemenië,Polen, Hongarije, Cyprus, Tsjechische Repu-bliek en Slovakije). Ook Bulgarije en Slove-nië staan te drummen om mee te doen.

DesignIT S

Leerlingen (16-19 jaar) uit het technisch en beroepsonderwijs kunnen samen metbuitenlandse collega’s een project opzetten rond transport, informatie en com-transport, informatie en com-transport, informatie en com-transport, informatie en com-transport, informatie en com-municatie, recyclage, publieke ruimten, mode of nieuwe materialenmunicatie, recyclage, publieke ruimten, mode of nieuwe materialenmunicatie, recyclage, publieke ruimten, mode of nieuwe materialenmunicatie, recyclage, publieke ruimten, mode of nieuwe materialenmunicatie, recyclage, publieke ruimten, mode of nieuwe materialen. Hierbijgebruiken ze uiteraard de nieuwste communicatiemedia (Internet, videoconferen-ties, e-mail). DesignITDesignITDesignITDesignITDesignIT is een initiatief van The British Council en het CentralBureau for Educational Visits and Exchanges. Het project richt zich tot de zoge-naamde ASEM-landen: de landen van de Europese Unie + Maleisië, Singapore,Vietnam, Thailand, Brunei, Indonesië, China, de Filippijnen, Japan en Korea.Vraag meteen meer informatie bij The British Council - Pascale Laurent, educa-tion manager - Liefdadigheidsstraat 15 - 1210 Brussel - tel 02-227 08 40 - fax02-227 08 49

Britse partner B

Tien leerkrachten of directieleden basisonderwijs die op zoek willen naar eenBritse partnerschoolBritse partnerschoolBritse partnerschoolBritse partnerschoolBritse partnerschool, kunnen op 26 en 27 februari 1999 deelnemen aan ont-moetingsdagen in Hull. Op het programma schoolbezoeken, kennismaking metcollega’s en informatiesessies over het in gang zetten van Comenius-projecten.De administratie Basisonderwijs van het departement Onderwijs biedt u de tripgratis aan.Motiveer uw kandidatuur in een brief aan de Stichting Ryckevelde - Ryckevelde 10- 8340 Damme - fax 050-37 11 01 - ryckevelde@unicall.be.

Uw leidraad A

Tot 31 december 1999 kan u nog subsidie-aanvragen indienen onder SOCRA-TES-1. De discussies over SOCRATES-2 lopen. Wanneer dit programma van startzal gaan, is nog niet duidelijk, maar Klasse houdt u op de hoogte. Mocht hetvervolg op SOCRATES-1 op zich laten wachten, zal er een overgangsperiode zijn.De Leidraad voor AanvragersLeidraad voor AanvragersLeidraad voor AanvragersLeidraad voor AanvragersLeidraad voor Aanvragers versie 1998 zal ook in 1999 blijven gelden. Erwordt wel een addendum aan toegevoegd. Daarin onder meer aandacht voorbijzondere prioriteiten voor 1999.Vraag het addendum (en de Leidraad 1998) aan bij Renilde Reynders - VlaamsSOCRATES-agentschap - RAC-Arcadengebouw- lokaal 3099 - 1010 Brussel - fax02-210 53 72 - renilde.reynders@ond.vlaanderen.be

Naar de States S

Zegt Amerika u iets? Leerkrachten Engels (hoger secundair) met minimum driejaar ervaring kunnen voor zes weken naar de Verenigde Staten voor een geschie-denis- en cultuurbad. Vier weken cursus in een Amerikaanse universiteit, tweeweken georganiseerd rondreizen. Alle kosten worden betaald door de Commis-sion for Educational Exchange. Leerkrachten Nederland, Frans of Duits (eveneenshoger secundair) met minder dan drie jaar ervaring kunnen solliciteren aanAmerikaanse colleges of universiteiten om er les te geven. U krijgt er ook de kansom cursus te volgen aan de plaatselijke universiteit. In beide gevallen solliciterenvoor 15 januari 1999.Vraag het vereiste sollicitatieformulier aan bij de Commission for EducationalExchange between the United States of America, Belgium and Luxembourg - RoyalLibrary Albert I - 6th floor - Keizerslaan 4 - 1000 Brussel - www.kbr.be/fulbright

E U R O P A m e t K L A S S E Breugel in Peer A

Op een aangename, maar didactisch verantwoorde manier kennismaken met de omlig-gende landbouwbedrijven én paardrijden zijn de twee kernactiviteiten van een platte-platte-platte-platte-platte-landsklaslandsklaslandsklaslandsklaslandsklas in het Landelijk Ontmoetingscentrum Breugelhoeve in Grote-Brogel (Peer).Mogelijke nevenactiviteiten zijn zwemmen, skiën, ligfietsen en boogschieten. Fietsen zijngratis ter beschikking. Wie zo’n meerdaagse formule overweegt, kan in samenspraakmet het centrum een eigen programma uitwerken.LOC Breugelhoeve - Weyerstraat 1 - 3990 Peer - tel 011-63 13 31 - fax 011-63 52 30

Geschiedenisonderwijs S

Het Maerlant-projectMaerlant-projectMaerlant-projectMaerlant-projectMaerlant-project (KULeuven) wil de nieuwste trends op het vlak van geschiedenis-wetenschap, geschiedenisonderwijs en de snel evoluerende informatie- en communica-tietechnologie (ICT) met elkaar verzoenen. Er is nu een concept voor de historisch-historisch-historisch-historisch-historisch-kritische lectuurkritische lectuurkritische lectuurkritische lectuurkritische lectuur van zowel geschreven, visuele als architecturale bronnen (i.s.m. Hoge-school voor Wetenschap en Kunst, St. Lucas, Brussel-Gent) uit de Middeleeuwen. Decomputer blijkt inderdaad mogelijkheden te bieden voor het oefenen van historischevaardigheden. Het Maerlant-programma beantwoordt volledig aan de eindtermen ende nieuwe leerplannen geschiedenis. Het programma wordt waarschijnlijk in de loop vanvolgend schooljaar verspreid. Meer info: kathleen.rogiers@arts.kuleuven.ac.be

Wereldcinema A

Wat dacht u van sterke en actuele wereldfilms voor kinderen en jongeren gekoppeld aaneen didactisch pakket? Het project Gaasam Muda doet u zo’n aanbod. In Brugge,Leuven en Turnhout vinden in het voorjaar van 1999 mondiale filmfestivals plaats diede filmproductie uit Afrika, Azië en Zuid-Amerika belichten. Gaasam Muda breit aan dezefestivals een educatief luik. U kiest een film uit de catalogus, de organisatoren doen derest: afspraken maken met het verdeelhuis, een bioscoopzaal in uw buurt kiezen en hetbegeleidend lesmateriaal aanreiken. Dat materiaal bestaat uit een deel voor leerkrach-ten en een deel voor leerlingen. Leerkrachten krijgen achtergrondinformatie: synopsis entechnische fiche van de film, interview met de regisseur, gegevens over het land vanherkomst, het thema, didactische tips enz. Veel voorbereidingstijd hoeft er niet in testeken, u kan er meteen met uw leerlingen tegenaan. Leerlingen krijgen geïllustreerdefilmcahiers met aandacht voor het verhaal en het thema, maar ook voor de filmtaal.Diverse werkvormen zorgen voor de nodige afwisseling.Wil u meer weten over zo’n filmforum in uw klas? Op woensdag 13 januari 1999Wil u meer weten over zo’n filmforum in uw klas? Op woensdag 13 januari 1999Wil u meer weten over zo’n filmforum in uw klas? Op woensdag 13 januari 1999Wil u meer weten over zo’n filmforum in uw klas? Op woensdag 13 januari 1999Wil u meer weten over zo’n filmforum in uw klas? Op woensdag 13 januari 1999krijgen 500 leerkrachten lager en secundair onderwijs met collega of partner dekrijgen 500 leerkrachten lager en secundair onderwijs met collega of partner dekrijgen 500 leerkrachten lager en secundair onderwijs met collega of partner dekrijgen 500 leerkrachten lager en secundair onderwijs met collega of partner dekrijgen 500 leerkrachten lager en secundair onderwijs met collega of partner dekans om gratis een of meer films uit het aanbod te gaan bekijken. Vul de bon inkans om gratis een of meer films uit het aanbod te gaan bekijken. Vul de bon inkans om gratis een of meer films uit het aanbod te gaan bekijken. Vul de bon inkans om gratis een of meer films uit het aanbod te gaan bekijken. Vul de bon inkans om gratis een of meer films uit het aanbod te gaan bekijken. Vul de bon inen stuur hem vóór nieuwjaar naar Gaasam Muda. U ontvangt een schriftelijkeen stuur hem vóór nieuwjaar naar Gaasam Muda. U ontvangt een schriftelijkeen stuur hem vóór nieuwjaar naar Gaasam Muda. U ontvangt een schriftelijkeen stuur hem vóór nieuwjaar naar Gaasam Muda. U ontvangt een schriftelijkeen stuur hem vóór nieuwjaar naar Gaasam Muda. U ontvangt een schriftelijkebevestiging.bevestiging.bevestiging.bevestiging.bevestiging.Ook buiten Hollywood snijdt men schaduwen. Meteen weet u wat Gaasam Muda betekent.Zo omschrijven de Oost-Afrikaanse Daasanech namelijk foto’s maken. Het filmaanbod vandit project is ingedeeld per onderwijsgraad, te beginnen vanaf de tweede graad van hetlager onderwijs. Dat levert uit alle windstreken tot de verbeelding sprekende titels op: Villageof Dreams, Lazarus, De Perfecte Cirkel, West Beyrouth, Salut Cousin, Central do Brasil enz.uit landen als Cuba, Iran, China, Bosnië, Libanon en vele andere.Gaasam Muda krijgt de steun van staatssecretaris voor ontwikkelingssamenwerkingReginald Moreels. Als u meer informatie wenst over de mondiale filmfestivals, dan kanu contact opnemen met:• Cinema Novo (Brugge, 11-21 maart 1999) - Els De Clerq - tel 050-44 82 44• Focus op het Zuiden (Turnhout, 23 april - 2 mei 1999) - Bart Gaublomme - tel 014-4194 94• Afrika Filmfestival (Leuven, 28 april - 7 mei 1999) - Guido Huysmans - tel 016-44 37 02

26 KLASSE NR.90

SCHADUWEN SNIJDEN MET KLASSEµ Ja, ik wil op 13 januari graag deelnemen aan de previews van Gaasam

Muda. Ik kom met 1 / 2 personen (schrappen wat niet past).

Mijn voorkeur gaat uit naar:□ Brugge, 14 uur: Imuhar (Niger-Frankrijk, vanaf de tweede graad

lager onderwijs)□ Brugge, 16 uur: Four days in September (Brazilië, vanaf de derde

graad secundair)□ Leuven, 14 uur: Le Grand Blanc de Lambarene (Kameroen, vanaf

de tweede graad secundair)□ Turnhout, 14 uur: King of Masks (China, vanaf de tweede graad

lager onderwijs)□ Turnhout, 16 uur: Historia de futrol (Chili, vanaf de tweede

graad secundair)

Naam: .....................................................................................

Adres: ......................................................................................

School: ....................................................................................

Ik sta in het lager / secundair onderwijs

Stuur deze bon vóór 1 januari naar Gaasam Muda - p/a De Warande -Warandestraat 42 - 2300 Turnhout

algemeen A

• ComputersOntbreekt het u aan virtuele inspiratie? Een thema-lijst van interessante artikels over het gebruik vancomputers en Internet op school kan u gratis krijgenbij ADIOV. Vanaf deze maand op het nieuwe adres.ADIOV - Hendrik Consciencegebouw - Emile Jacq-mainlaan 165 - 1210 Brussel

• AchtergesteldOp zoek naar studie- en discussiemateriaal rond (kans)armoede en achterstelling?In heel ons land zijn er achtergestelde buurten. Die van Vlaanderen en Brusselstaan op papier: 26 kaarten, die niets aan duidelijkheid te wensen laten, belichteninkomen, studieniveau enz. van meer dan vijf miljoen Belgen. Scholen kunnen dezeatlas gratis bestellen.Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap - afdeling Communicatie en Ontvangst -Boudewijnlaan 30 - 1000 Brussel - tel 02-553 55 77 - fax 02-553 55 79

• SchoolbibliotheekWil u starten met een schoolbibliotheek of hebt u vragen over de concrete aanpakervan? Inspiratie, tips en advies vindt u in Het opzetten van een documentatiecen-Het opzetten van een documentatiecen-Het opzetten van een documentatiecen-Het opzetten van een documentatiecen-Het opzetten van een documentatiecen-trumtrumtrumtrumtrum. Daarin tekst en uitleg bij alle fasen: van planning tot de dagelijkse werking.Het opzetten van een documentatiecentrumHet opzetten van een documentatiecentrumHet opzetten van een documentatiecentrumHet opzetten van een documentatiecentrumHet opzetten van een documentatiecentrum (650␣ fr. + 100␣ fr. verzendingskosten)- Centrum voor Lezen en Informatie - Maria-Theresiastraat 20 - 3000 Leuven - 016-31 66 00 - fax 016 - 31 66 01

• DrugsHoe moet ik reageren als iemand drugs gebruikt? Tot wie kan ikme wenden voor hulp? Is een leerling strafbaar als hij een jointrookt? Drugs en gebruikDrugs en gebruikDrugs en gebruikDrugs en gebruikDrugs en gebruik geeft beknopt antwoord op drugsvragenin vier hoofdstukken: de middelen en hun werking, hulpverlening,juridische vragen, preventie. Prijs: 295␣ fr.Drugs en gebruikDrugs en gebruikDrugs en gebruikDrugs en gebruikDrugs en gebruik - Verkrijgbaar in de handel - Standaard Uitge-verij - Belgiëlei 147a - 2018 Antwerpen - tel 03-285 72 00 - fax03-285 72 99

• EncyclopedieOnderzoek, informatiebehandeling, verslagen maken,opstellen schrijven… Het kan allemaal met twee platteschijfjes. 52.000 artikelen, 10.000 multimedia-illustra-ties, 3500 Internetkoppelingen, een update link met dewebsite en de zegen van de redactie van Winkler Prins.Dat is de Nederlandstalige multimedia-encyclopedieEncarta 99Encarta 99Encarta 99Encarta 99Encarta 99, verkrijgbaar in de handel voor 3499␣ fr.

basisonderwijs B

• Helm opDuizenden kinderen kochten zich vorig jaar een fiets-helm, maar slechts enkelen gebruiken hem vandaagnog in het verkeer. Wat u daaraan kan doen, staat inde lesbrief Helm op? Een kopzorg minder! Helm op? Een kopzorg minder! Helm op? Een kopzorg minder! Helm op? Een kopzorg minder! Helm op? Een kopzorg minder! Wil uwerken rond verkeersborden, op de speelplaats bij-voorbeeld, dan vindt u de vereiste attributen in deVerkeersbordenmap.Verkeersbordenmap.Verkeersbordenmap.Verkeersbordenmap.Verkeersbordenmap. Dat is een ringmap met deafbeeldingen van de meeste verkeersborden op A4formaat, te kopiëren en in te kleuren naar behoeften.Prijs: 300␣ fr. + verzendingskosten.Helm op? Een kopzorg minder! - Helm op? Een kopzorg minder! - Helm op? Een kopzorg minder! - Helm op? Een kopzorg minder! - Helm op? Een kopzorg minder! - VerkeersPedago-gisch Instituut vzw - Spinnersstraat 29 - 8800 Roese-lare - tel/fax 051-21 04 17 (van 8 tot 20 uur)

• Omtrent de kerstIn Engeland prijkt een berenkop ophet kerstdiner. Mekaar kussen on-der de maretak is het idee van eenpastoor. Engelenhaar in kerstbomengaat terug op een verhaal over spin-nenwebben. In sommige landen isKerstmis een barbecue op het strand,een kleurrijke optocht door de stra-

ten of een oude heks op een bezemsteel. Dit en nogveel meer wetenswaardigheden, verhalen en illustra-ties rond de kersttraditie krijgt u voor 495␣ fr. in:Want een dennenboom is alleen in december eenWant een dennenboom is alleen in december eenWant een dennenboom is alleen in december eenWant een dennenboom is alleen in december eenWant een dennenboom is alleen in december eenkerstboom - kerstboom - kerstboom - kerstboom - kerstboom - verkrijgbaar in de handel - StandaardUitgeverij - Belgiëlei 147a - 2018 Antwerpen - tel 03-285 72 00 - fax 03-285 72 99

• Handen uit de mouwenAandachtig leren zijn, zich kunnen concentreren, leren kie-zen… Kleuters hebben wat werk voor de boeg. Het tijdschriftHandige handjesHandige handjesHandige handjesHandige handjesHandige handjes wil ouders en kleuterleiders daarbij hel-pen met creatieve ideeën voor activiteiten. Een jaarabonne-ment (6 nrs.) kost 850␣ fr.Handige handjesHandige handjesHandige handjesHandige handjesHandige handjes - Uitg. Milan - Postbus 21 - Elsene 6 -1050 Brussel - tel 02-648 14 39 - fax 02-648 66 69 -milan@skynet.be - www.wapiti.be

• OpvoedingOnderwijzen is ook opvoeden. Wat komt daarbij kijken en hoe pak je het concreetaan? Over die vragen boog zich een werkgroep van kleuterleiders. Het resultaatheet OpvoedingsplanOpvoedingsplanOpvoedingsplanOpvoedingsplanOpvoedingsplan en is een activiteiten- en lessenpakket voor de kleuter- enlagere school. Maandelijks een thema van kleuterklas (met verhalen, versjes, lied-jes, bewegingsactiviteiten) tot het zesde leerjaar (per leerjaar twee lessen metconcrete opvoedingsideeën en een aansluitend schoolrapport voor evaluatie).Bedoeld voor wie occassioneel of gestructureerd aan de opvoeding van kinderenwil werken in de klas. Geïnteresseerden kunnen een gratis proefpakket aanvragen.OpvoedingsplanOpvoedingsplanOpvoedingsplanOpvoedingsplanOpvoedingsplan - Laurent Pielaet - Broeders van Liefde - Strop-straat 119 - 9000 Gent - tel 09-221 45 45 - fax 09-221 98 89 -laurent.pielaet.fc@fracarita.org

• KortKortverhalen voor kinderen zijn niet zo dik gezaaid. Ed Franckschreef er voor leerlingen vanaf 9 jaar. Nieuw en kort leesvoerrond de gekke belevenissen van Tim voor 345␣ fr.Met de kont tegen de kribMet de kont tegen de kribMet de kont tegen de kribMet de kont tegen de kribMet de kont tegen de krib - uitg. Altiora Averbode - Postbus 54- 3271 Averbode - tel 013-78 01 11 - fax 013-78 01 79

secundair en hoger onderwijs S

• Leidraad bij literatuurOp zoek naar werkboekjes voor begeleide lectuur bij jeugdboeken? Onderwijs-Service vzw selecteerde zeven recente jeugdboeken die moderne thema’s behande-

len (culturele verschillen, aids, eerste verliefdheid…).Daaronder werk van Kolet Janssen (Het duivelskind),Patricia De Landtsheer (De grote oorlog van Martinus)en Karel Verleyen (Een brug van glas). De werkboekjeskosten 85␣ fr. het stuk, de handleidingen 250␣ fr. en deromans zelf van 495 tot 595␣ fr. Leerkrachten kunnen20␣ % korting krijgen bij een bestelling van minimum10 exemplaren.Onderwijs-Service vzw - Spoorwegstraat 19 - 9250Waasmunster - tel/fax 052-46 19 62 - k.david@planetinternet.be - www.edu-web.be

• HandicapTien procent van de mensen in onze samenlevingheeft een of andere handicap. Daar bestaan heel watmisverstanden rond, die vooral steunen op onvol-doende informatie. Ben Wuyts, historicus en begelei-der van fysiek en meervoudig gehandicapte leerlin-gen, schreef erover. Zijn doelpubliek zijn navormers,leerkrachten buitengewoon onderwijs en docenten inde gezondheidszorg, het sociaal-pedagogisch enparamedisch onderwijs. De vele concrete situaties indit boek kunnen echter elke lezer aanspreken. Prijs:595␣ fr.Anders maar niet minder. Leven met een handicapAnders maar niet minder. Leven met een handicapAnders maar niet minder. Leven met een handicapAnders maar niet minder. Leven met een handicapAnders maar niet minder. Leven met een handicap- verkrijgbaar in de handel - Davidsfonds/Infodok -Blijde-Inkomststraat 79-81 - 3000 Leuven - tel 016-3106 00 - fax 016-31 06 08Info: Ben Wuyts - Wijngaard 39 - 9831 Deurle

• GodsdienstwetenschapDe Occitaanse Katharen, rechtspraak over de hoofd-doek, Kierkegaard en Hegel , F i losofie vanAlexandrië… Ver uiteenlopende onderwerpen dieelkaar vinden in Acta Comparanda IX (320␣ fr.),publicatie van de Faculteit voor Vergelijkende Gods-dienstwetenschappen, waar sinds 1980 op univer-sitair niveau colleges worden gegeven over spiri-tualiteit. De grote levensbeschouwingen, maar ookminder gekende religies en nieuwe bewegingen alsScientologie en Mahikari.Rectoraat FGV - Bist 164 - 2610 Wilrijk - tel 03-830 5158 - fax 03-825 26 73

Senaat S

Hoe werkt de senaat en hoe legt u dat kort en bondigaan uw leerlingen uit? Wat houden door de mediavolop genoemde begrippen als Octopus-akkoord,repressiedecreet of anti-corruptiewet precies in? En hoewerkt een jongerenparlement? Het gratis tijdschrift Se-naat, op maat geschreven van onderwijs, neemt uwvragen weg. Ook in te kijken op Internet.Abonneer u gratis bij de informatie-ambtenaar van desenaat - Leuvenseweg 7 - 1009 Brussel - fax 02-50172 16 - www.senate.be

Onderwijsdebat A

Hoe zit dat met het onderwijs in de 21ste eeuw? Vierspraakmakende debatten daarover werden gebundeldin één publicatie: het beroepsprofiel van de leerkracht,de relatie onderwijs-bedrijfsleven, inspraak en partici-patie van leerlingen, gelijke kansen tegenover discrimi-natie. Leerkrachten, directeurs, onderzoekers en beleids-voerders geven in korte en krachtige artikels hun visie.Perspectief vzw - Galbergenstraat 52 - 3471 Korte-naken - tel 016-77 92 03 - fax 016-77 00 60 -perspectief@tornado.be

Waarom zijn belastingen duur? B

Die vraag hebt u zich ongetwijfeld ook al gesteld.Over geld stellen kinderen nogmeer vragen: Hoe is geld ont-staan? Waarom hebben som-mige muntstukken gleufjes? Watis een bankautomaat? Hoemaak je vals geld? Waaromhebben sommige mensen geengeld? U kan al die vragen be-antwoorden met het boek vanMarc Vanspauwen. Kinderen

vanaf 8 jaar kunnen het zelf lezen.Waarom zijn belastingen duur?Waarom zijn belastingen duur?Waarom zijn belastingen duur?Waarom zijn belastingen duur?Waarom zijn belastingen duur? (595␣ fr.) Uitg. Clavis- Vooruitzichtstraat 42 - 3500 Hasselt - tel 011-28 6868 - fax 011-28 68 69 - info@clavis.com

(advertentie)

Algemeen A

• KHLim-ARTES: vraaggestuurde nascholingvraaggestuurde nascholingvraaggestuurde nascholingvraaggestuurde nascholingvraaggestuurde nascholing.Gratis brochure over nascholing op maat, in zevenvormingsgebieden: communicatie, teamontwikkeling,levend leren, leiderschap, nieuwe media, curriculumen innovatie.Katholieke Hogeschool Limburg - departement Lera-renopleiding - KHLim-ARTES, vormings- en nascho-lingscentrum - Kempensesteenweg 400 - 3500 Has-selt - tel 011-30 04 94 - fax 011-30 04 96 -

KHLim.nascholing@skynet.be• Leren lerenLeren lerenLeren lerenLeren lerenLeren leren in het basis- en secundair onderwijs: vanaf januari in Heverlee en St.Niklaas.Prioritaire én gratis nascholing van de Vlaamse Regering.Info tel 075-38 11 55 of 016-60 08 95 of 015-29 84 77• Basiscursus Initiator TouwtechniekenBasiscursus Initiator TouwtechniekenBasiscursus Initiator TouwtechniekenBasiscursus Initiator TouwtechniekenBasiscursus Initiator Touwtechnieken: vanaf 30/1 in Huis van de Sport, Berchem.Provinciaal Instituut voor Lichamelijke Opvoeding - Pierre Van Thillo, directeur - Sport-centrum Peerdsbos - Bredabaan 31 - 2930 Brasschaat - tel 03-644 51 41 - fax 03-644 51 25• Dubbel-colloquium Schoo l en oude rs maken samen we rk vanSchoo l en oude rs maken samen we rk vanSchoo l en oude rs maken samen we rk vanSchoo l en oude rs maken samen we rk vanSchoo l en oude rs maken samen we rk vanleerling(en)begeleidingleerling(en)begeleidingleerling(en)begeleidingleerling(en)begeleidingleerling(en)begeleiding: 3/12 in VLEKHO, Brussel.Deel 1 voor heel snelle beslissers (start 13.30 u.). Wie dit colloquium mist, vindt hetverslag op de website van de Stichting-Lodewijk de Raet. Voor deel 2 (later in 1999)kunnen scholen en PMS/MST-centra zelf actief een inbreng doen. Breng uw concreet

verhaal over leerling(en)begeleiding opde website. Het zal dienen als input.Stuurgroep Onderwijs Stichting-Lodewijkde Raet - Liedtsstraat 27-29 - 130 Brus-sel - tel 02-240 95 00 - fax 02-242 2610 - www.ping.be/onderwijs-sldr/clbindex.html

Basisonderwijs B

• Training interculturele gespreksvoe-Training interculturele gespreksvoe-Training interculturele gespreksvoe-Training interculturele gespreksvoe-Training interculturele gespreksvoe-ringringringringring voor directies en leerkrachten zorg-verbreding/OVB: 6, 13, 20 en 27/1 en3/2.Katholieke Hogeschool Brussel - Voort-

gezette Opleiding Intercultureel Onderwijs - Jaklien Moriau - Nieuwland 198 - 1000Brussel - tel 02-512 32 59

De toekomst van het Onderwijs A

is het thema van een rondetafeldebat dat op vrijdag 11 december (11-13 u.)plaatsvindt in Het Pand - Cultureel Centrum van de universiteit - Onderbergen 1 -9000 Gent. Met de medewerking van onder meer onderwijsminister E. Baldewijns,secretaris-generaal G. Monard, J. Wellens (Argo), A. Boonen (VSKO), E. De Waele(OVSG), H. Vanneste (CVPO), R. Standaert (DVO) en P. Van Petegem (UIA). Eenorganisatie van de vzw Perspectief. Voor meer informatie tel 016-77 92 03 - fax016-77 00 60 - perspectief@ping.be

Klasse-ment A

Klasse verhuist en puzzelend Vlaanderen zal het gewetenhebben. Voortaan elke maand niet alleen vijf boekenbonnenvan 2000␣ fr. (geschonken door Standaard Boekhandel), daarnog eens bovenop vijf prachtige cartoonboeken met de bestecartoons uit acht jaar Klasse (allemaal van de hand van huistekenaar Camp)én daar nog eens bovenop vijf unieke Klasse-t-shirts. Voor puzzelaars metKlasse. We verwachten de antwoorden vóór 25 december.Winnaars opgave 52Winnaars opgave 52Winnaars opgave 52Winnaars opgave 52Winnaars opgave 52: R. Cypers (Rotselaar), Herman De Wolf (Borgerhout), JosetteHuybrechts (Bilzen), Isabel Rots (Deinze) en Rhonny Laflere (St. Eloois-Winkel).Oplossing opgave 53Oplossing opgave 53Oplossing opgave 53Oplossing opgave 53Oplossing opgave 53: Schoolgebouw.Opgave 54Opgave 54Opgave 54Opgave 54Opgave 54: We zoeken een vijftienletterwoord voor mensen die in dit nummer vanonder tot boven worden geapprecieerd.• de 3de, 6de en 10de letter uit de naam van «De arme Edelman», die ons «Kerelsvan Vlaanderen» in «Het wonderjaar» 1998 in zijn nieuwe huisje opneemt;• de 3de, 4de en 6de letter uit de naam van de president van het land met mooiestadjes als Amsterdam, Bethlehem, Bitterfontein, Vergelegen en Springbok;• de 1ste, 2de en 9de letter uit het slaginstrument met metalen toetsen bovenresonerende buisjes, waarin elektrisch aangedreven waaiers het gewenste effectveroorzaken;• de 1ste, 7de en 16de letter uit de naam van de eilandengroep-waar-schildpad-den-thuis-zijn én waar Darwin het bewijs vond voor zijn evolutietheorie;• de 3de, 6de en 8ste letter uit het natuurkundige begrip voor de verhouding tussende afgelegde weg en de daartoe benodigde tijd.KLASSE-Ment - H. Consciencegebouw - E. Jacqmainlaan 165 - Kamer 5A19 - 1210Brussel

Beeld je eens in… B

Het is meer dan fantasie, brengt plezier mee, is levens-noodzakelijk, moet regelmatig bijgetankt worden en…iedereen heeft het. Verbeelding bedoelen we, of beterhet Kindermuseum in Elsene. Daar loopt sinds 28 okto-ber de nieuwe tentoonstelling Beeld je eens in…Beeld je eens in…Beeld je eens in…Beeld je eens in…Beeld je eens in… Doelis kinderen helpen ontdekken dat verbeelding belang-rijk is, een kracht die het leven verrijkt. Leerkrachten vanLeerkrachten vanLeerkrachten vanLeerkrachten vanLeerkrachten vanhet basisonderwijs die het museum graag voorafhet basisonderwijs die het museum graag voorafhet basisonderwijs die het museum graag voorafhet basisonderwijs die het museum graag voorafhet basisonderwijs die het museum graag voorafwillen verkennen, kunnen gratis een bezoek bren-willen verkennen, kunnen gratis een bezoek bren-willen verkennen, kunnen gratis een bezoek bren-willen verkennen, kunnen gratis een bezoek bren-willen verkennen, kunnen gratis een bezoek bren-gen op woensdag of tijdens het weekend (14.30 totgen op woensdag of tijdens het weekend (14.30 totgen op woensdag of tijdens het weekend (14.30 totgen op woensdag of tijdens het weekend (14.30 totgen op woensdag of tijdens het weekend (14.30 tot17 uur). Met dit aan u gericht exemplaar van Klasse17 uur). Met dit aan u gericht exemplaar van Klasse17 uur). Met dit aan u gericht exemplaar van Klasse17 uur). Met dit aan u gericht exemplaar van Klasse17 uur). Met dit aan u gericht exemplaar van Klassekrijgt u gratis toegang.krijgt u gratis toegang.krijgt u gratis toegang.krijgt u gratis toegang.krijgt u gratis toegang.De tentoonstelling staat open voor individuele bezoe-kers op woensdag, zaterdag, zondag en tijdens deschoolvakanties van 14.30 tot 17 uur (gesloten inaugustus). De gewone toegangsprijs bedraagt 200␣ fr.(700␣ fr. voor 4 personen, 1500␣ fr. voor 10 personen).Vlaamse scholen kunnen een afspraak maken vooreen begeleide rondleiding op maandag en dinsdag.Kinderen kunnen in de cafetaria hun boterhammenopeten. Wel ruim vooraf reserveren.Het Kindermuseum - Burgemeesterstraat 15 - 1050Elsene - tel 02-640 01 07 (9-12.30 u.)

KLASSE NR.90 29

Fabelachtig! Wonderlijke wezensuit de oudheid: tot 1/3 A

Kent u het raadsel van de sfinx? Durft u de verste-nende blik van Medusa trotseren? Vindt u de wegin het labyrint van de Minotaurus? De nieuwe ten-toonstelling in het Gallo-Romeins Museum vanTongeren is een aangename en speelse kennisma-king met de wondere mythen en heldenverhalenwondere mythen en heldenverhalenwondere mythen en heldenverhalenwondere mythen en heldenverhalenwondere mythen en heldenverhalenuit het verledenuit het verledenuit het verledenuit het verledenuit het verleden. Griezelige en soms grappige we-zens krijgen gestalte in sculpturen, bronzen beeld-

jes, versierd aardewerk enz. Speciaal voor kinderen zijn er grappige gedichtjes ingrote letters over sirenen, Medusa, centauren, sfinxen en andere fabelwezens. Ineen aparte ruimte kan u een filmcompilatie bekijken met o.a. fragmenten vanDisney-films.De toegangsprijs bedraagt 100␣ fr. Schoolgroepen betalen 50␣ fr. per leerling lageronderwijs (ook toegang tot vaste collectie), 75␣ fr. per leerling secundair onderwijs en120␣ fr. per leerling hoger onderwijs. Er zijn verscheidene speciale programma’s voorklasgroepen: de zoektocht LabyrintLabyrintLabyrintLabyrintLabyrint (aparte versie voor lager en secundair onderwijs;gratis kopieerbaar documentatiepakket - 800␣ fr. voor de gids); Monsters of helden:Monsters of helden:Monsters of helden:Monsters of helden:Monsters of helden:wie is wie in de mythologie?wie is wie in de mythologie?wie is wie in de mythologie?wie is wie in de mythologie?wie is wie in de mythologie? (rondleiding + reconstructie van mythische verhalenmet pantomime en raadsels; derde graad lager onderwijs; 50␣ fr. toeslag per leerling+ 1500␣ fr. voor de gids) en FabelenFabelenFabelenFabelenFabelen (rondleiding + creatieve schrijf- en tekenop-dracht; eerste en tweede graad secundair onderwijs; idem).Gallo-Romeins Museum - Kielenstraat 15 - 3700 Tongeren - tel 012-23 39 14 - fax012-39 10 50 - grm@limburg.be - www.limburg.be/gallo

Schoolmuseum/Hortus M. Thiery:permanent A

Aarde en mineralogie, Paleontologie, Ongewervelden enBiologie van de mens zijn enkele van de thema’s uit depermanente collectie van het Schoolmuseum Michel ThierySchoolmuseum Michel ThierySchoolmuseum Michel ThierySchoolmuseum Michel ThierySchoolmuseum Michel Thieryin Gent. Voorts vindt u er ook een uitgebreide vogelcollectieen een computerzaal. Daar kan u een les organiseren vooruw klas (duurt zo’n 45 min. en wordt afgesloten met eentakenblad voor de leerlingen). De Hortus Michel ThieryHortus Michel ThieryHortus Michel ThieryHortus Michel ThieryHortus Michel Thiery

bevat een tuin, een plantkundezaal en een grote collectie bijen en spinnen. U hebtsteeds de keuze om zelf uw klas rond te leiden (of les te geven) of beroep te doenop een gids van het museum.Dit museum wordt vooral bezocht door leerlingen van 8 tot 12 jaar. Kleuter-,secundair en hoger onderwijs vinden de weg minder vaak, terwijl zij er nochtansook terecht kunnen voor aangepaste activiteiten.De Hortus Michel Thiery is gratis toegankelijk. Ook rondleidingen voor schoolgroe-pen zijn gratis. De toegangsprijs tot het Schoolmuseum bedraagt 100␣ fr. Reductie-houders en groepen betalen 50␣ fr. Niet-Gentse schoolgroepen betalen 20␣ fr. perleerling. Gentenaars, kinderen tot 12 jaar en Gentse schoolgroepen hebben gratistoegang. Een rondleiding voor schoolgroepen is ook hier gratis.Schoolmuseum - St. Pietersplein 14 - 9000 Gent - tel 09-244 73 75 - fax 09-244 73 74/ Hortus M. Thiery - Berouw 55 - 9000 Gent - tel 09-225 05 42 - fax 09-234 30 56

Schilderijen voor kinderen B

Kinder- en jeugdateliers rond kunst draaien al jarenop volle toeren in het Museum voor Schone Kunstenin Gent. Op woensdag 9 december (14 tot 16 uur) enzaterdag 12 december (10-12 en 13.30-15.30 uur)kunnen in het totaal 60 leerkrachten lager onderwijsmet die werking komen kennismaken. Gratis open-open-open-open-open-deurdagendeurdagendeurdagendeurdagendeurdagen dus. Medewerkers van de educatieve dienstgeven u een overzicht van het aanbod. U krijgt ookeen rondleiding. In een aparte zaal kan u een selectievan de resultaten van het jeugdatelier bekijken. Geïn-teresseerden schrijven telefonisch in vanaf 1 decembertijdens een weekdag.Om haar tweehonderd-jarig bestaan te vieren heefthet museum een catalogus gepubliceerd, speciaal

voor kinderen. In deze kinder-kinder-kinder-kinder-kinder-cataloguscataloguscataloguscataloguscatalogus zijn 25 werken opge-nomen van verschillende gen-res, technieken en materialen,waar kinderen zelf enthousiastover zijn. Daarbij ook kunstwerk-jes van kinderen. De manierwaarop elk kunstwerk naar dekinderen wordt vertaald, is ver-scheiden: van verhalend over be-schrijvend tot poëtisch en zowel

speels als ernstig. Kaderteksten geven begeleiders de kans om meer uitleg te gevenaan de jongste kinderen. De catalogus kost 400␣ fr.Info lerarendagen en catalogus - Museum voor Schone Kunsten - Citadelpark - 9000Gent - tel 09-222 17 03

In Flanders Fields: permanent S

Het gloednieuwe oorlogsmuseum in de Ieperse Lakenhallen heeft een eerste edu-catief pakket klaar. Met dit kopieerbaar lespakketkopieerbaar lespakketkopieerbaar lespakketkopieerbaar lespakketkopieerbaar lespakket (250␣ fr.; leerlingen eerste graadsecundair onderwijs) kan u uw bezoek aan het museum grondig voorbereiden(bestellen op tel 057-20 07 24 - fax 057-21 85 89). Twee pakketten volgen nanieuwjaar: een lespakket voor de derde graad secundair onderwijs en een pakketwerkbladen voor de derde graad lager onderwijs. Meer informatie over het InFlanders Fields Museum vindt u voortaan ook op websitewebsitewebsitewebsitewebsite www.inflandersfields.be.Tot 31 januari kan u een bezoek aan dit museum koppelen aan een bezoek aande tijdelijke tentoonstelling tijdelijke tentoonstelling tijdelijke tentoonstelling tijdelijke tentoonstelling tijdelijke tentoonstelling Oorlog en Vrede in het onderwijs, vóór, tijdens en naWereldoorlog I in het Stedelijk Onderwijsmuseum. Een unieke tentoonstelling trou-wens over de invoering van de leerplicht in 1914, het onderwijs tijdens de oorlogen de invloed van WO I op de onderwijsinhoud ná 1918. Dit alles geïllustreerd metzeldzame objecten, dagboeken, foto’s, schriften, wandplaten, handwerken enz.Voor alle info: Stedelijke Musea Ieper - Dominiek Dendooven - Janseniusstraat 9 -8900 Ieper - tel 057-22 85 82 - fax 057-20 58 80 - in.flanders.fields@unicall.be

Oost West West Best: 1/12 tot 15/2 S

België onder de Koude OorlogBelgië onder de Koude OorlogBelgië onder de Koude OorlogBelgië onder de Koude OorlogBelgië onder de Koude Oorlog (1947-1989) is het onderwerp van een tentoon-tentoon-tentoon-tentoon-tentoon-stellingsprojectstellingsprojectstellingsprojectstellingsprojectstellingsproject over Oost-Westtegenstellingen, de manier waarop instellingen,partijen, organisaties en individuen zich hierrond hebben geprofileerd en de sporendie dit heeft nagelaten in filosofie, muziek, film, beeldende kunsten, literatuur enbeeldverhalen.Toegang en begeleiding zijn gratis. De eerste 80 groepen krijgen bovendien hetgelijknamige boek (uitg. Lannoo) er gratis bij. Voor groepen en klassen (vanaf 15jaar) is er een vakkundige begeleiding (ook voor hoger onderwijs!).Vredeshuis Gent - St. Margrietstraat 9 - 9000 Gent - tel 09-233 42 95 - fax 09-22573 79

Het kind, gekoesterd en gekluisterd: tot 30/4 S

Kindermishandeling is van alle tijden en komt voor bij alle bevolkingsgroepen. Hetis trouwens pas zo’n 200 jaar dat we kindermoord ook als een misdaad beschou-wen. In de vorige eeuw werden kinderen uitbesteed aan voedsters die hen verwaar-loosden, men verkocht zijn kinderen, men sloot levensverzekeringen af op kinderen(die kort daarop stierven), men sleurde zijn kinderen ‘s morgens vroeg mee naar defabriek. Tijdschriften, enquêtes, vlugschriften, wetenschappelijke traktaten, brochu-res, politieregisters, kranten, een maquette van de rolle, schedula, luizenbekkensenz. helpen om de recente gebeurtenissen rond kindermisbruik in een bredercultuurhistorisch perspectief te plaatsen. De tentoonstelling is gegroeid uit het boekboekboekboekboekKleine Martelaars, het doctoraat van Carine Steverlynck. Tegelijk loopt ook defototentoonstelling fototentoonstelling fototentoonstelling fototentoonstelling fototentoonstelling Tunnelmensen, dakloos in New YorkTunnelmensen, dakloos in New YorkTunnelmensen, dakloos in New YorkTunnelmensen, dakloos in New YorkTunnelmensen, dakloos in New York, met een 60-tal foto’svan antropoloog, journalist, fotograaf Teun Voeten, die hiervoor zelf vijf maandenin de New Yorkse tunnels ging wonen.De toegangsprijs bedraagt 100␣ fr. Reductiehouders en (school)groepen betalen 50␣ fr.

per persoon. Rondleidingen zijn mogelijk na afspraak.Museum Dr. Guislain - J. Guislainstraat 43 - 9000 Gent- tel 09-216 35 95 - fax 09-216 35 51 -museum.dr.guislain@fracarita.org - www.fracarita.org/nl/europa/belgie/museum/

Willy Kreitz (1903-1982): tot 27/2S

De Antwerpse beeldhouwer Willy Kreitz was zeer pro-ductief. Naast een reeks openbare monumenten openbare monumenten openbare monumenten openbare monumenten openbare monumenten (o.a.Nationaal Monument voor de Zeelieden in Oostendeen Monument voor Jan Olieslagers in Deurne) maaktehij vooral koppenkoppenkoppenkoppenkoppen (Maurits Sabbe, Camille Huysmans,Frans van Cauwelaert enz.). Veel portretten werkte hijook uit als herinneringsmedailles. In 1998 werd hetgrootste deel van de plaasteren modellen (meer danhonderd koppen) en het persoonlijk archief van dekunstenaar overgebracht naar het Archief en Museumvan het Vlaamse Cultuurleven (AMVC). Naast een ruimecollectie beeldhouwwerk toont deze tentoonstelling danook foto’s, notities, brieven en studietekeningen.De toegangsprijs bedraagt 100 fr. Reductiehouders engroepen betalen 50 fr. per persoon. Antwerpenaars énschoolgroepen hebben gratis toegang.AMVC - Minderbroedersstraat 22 - 2000 Antwerpen -tel 03-232 55 80 - fax 03-231 93 10 - amvc@lib.ua.ac.be

(advertentie)

KLASSE NR.90 31

Het zou ons niet verbazenals we deze week nog eenlijk uit de kast zien vallen.U weet waarschijnlijk watverhuizen is. Redden water te redden valt.

Lachen met klasseEnkele dagen een extra glimlachop school. Daarvoor zorgt de rei-zende tentoonstelling met de leuk-ste cartoons uit Klasse. Dertig uit-vergrote, ingekleurde en ingelijsterelativerende schetsen van het le-ven op school. U kan de tentoon-stelling gratis uitlenen. Ze zit ineen stevige koffer. Die brengen wijter plaatse, samen met enkeleaffiches en wimpels. U zorgtzelf voor een stevig ophang-systeem. Misschien kan u eenslangslopen in één van de scho-len die u de volgende weken herkentaan de nog bredere glimlach van de men-sen aldaar.De tentoonstelling is te gast in Wijnegem(van 20/11 tot 7/12 in het Annuntia-Insti-tuut), Roeselare (van 7 tot 14/12 in de Stede-lijke Basisschool 2), Hasselt (van 5 tot 18/1in KTA2 Vilders), Hoboken (van 18/1 tot 2/2 in KA Hoboken) en Roeselare (van 2 tot 22/2 in Vrije Middelbare School).

Dag van de leerkracht: ontbijt op bedDe leerkrachten van het Heilig Hartinstituut uit Halle kregen op deDag van de Leerkracht hun directie met ontbijt aan bed. Vermits ze

met Outward Bound School op cursuswaren, hoorde er ook een tegen-prestatie bij: ervoor zorgen dat ereen foto van dat gebeuren in Klassegeraakte. Inderdaad een onmoge-lijke opdracht. Voor chantage zwichtKlasse niet. Waarvoor dan wel, blijfteen goedbewaard geheim.Veel scholen melden ons trouwensdat dankzij de aankondiging in dedrie Klasses voor het eerst De Dagvan de Leerkracht echt werd ge-vierd. De symbolische actie vanKlasse in de school van Gijzenzele

haalde de tv-journaals en de voorpagina’s van de kranten. Wat doet uwschool volgend jaar op vijf oktober?

Onze school op InternetSteeds meer scholen hebben een eigen homepage op Internet. Diekunnen ze automatisch linken met de site van Klasse. Velen hebbendat al gedaan. Kom zelf kijken. Dan ontdekt u meteen de anderemogelijkheden van de bijzonder interactieve site van Klasse: deelne-men aan discussies (forum), commentaar geven in het gastenboek,artikels zoeken en vergelijken (van de drie Klasses), speciaal samenge-stelde dossiers raadplegen over de meeste recente onderwerpen,cartoons uit Klasse versturen als originele e-mail naar wie ook terwereld, verbanden leggen met de interessantste onderwijssites vanscholen en andere instellingen of personen, prijzen winnen met denieuwe prijsvraag, de meeste recente persberichten lezen enz. Ookvoor uw leerlingen bevat de site van Klasse leerrijke informatie. Onzeportier noteert vlijtig hoeveel lezers de digitale toegangspoort vanKlasse ontdekken. U bent er nooit alleen. Er komen duizenden surfersper maand over de vloer. En allemaal met natte voeten! www.klasse.be

Plakken, lezen enaantrekkenMooi en bijzonder geliefd zijn destickers (plakken), het cartoonboek(lezen) en de T-shirts (aantrekken)van Klasse. Het cartoonboek kan ubestellen voor 260␣ fr. (overschrijvenop rek. 091-2223020-03 met vermel-ding cartoonboek). Vanaf nu kan u,naast de boekenbons, ook elke maand

cartoonboeken en T-shirts winnenmet de populaire wedstrijd van Klas-se (Klasse-ment op p. 28).De nachtzwarte stickers kan u hele-maal gratis krijgen voor u, uw colle-ga’s en/of uw leerlingen. Gewoon eenbriefje schrijven. Wel uitkijken voorde inspecteurs die bestickte boeken-tassen of vehikels meteen beboetenmet een boekenbon van 1000 frank.

Zoals deze maand collega’s Els Spelter uit Wom-melgem en Sandra Temmerman uit Zele.

Bloemen voor le-raarsHet gerespecteerde blad Times Edu-cational Supplement heeft een ini-tiatief van Klasse overgenomen.

Voortaan krijgt ook in Engeland elkeweek één leraar The Bouquet of the Week: eenruiker bloemen voor een leraar die volgensouders of leerlingen het verschil maakt. Klas-se wordt overstelpt met nominaties om tot

het jaar 2002 mee zoet te zijn. Vaak rake en ontroerende brieven. Tochwel een teken van de onderhuids levende appreciatie voor leerkrach-ten. De winnende leerkrachten ontvangen dan ook symbolisch debloemen voor al hun hardwerkende collega’s.Kregen tot nu toe al bloemen: Charlotte Hardeman (Oostende), debasisschool van Gijzenzele, Juffrouw Martine (Brasschaat), Koen Hensen(Diest), Luc Van Uytvanck (Lokeren) en Marina Pintens (Ruisbroek).

Krijgt uw interimaris ook Klasse?Alle leerkrachten krijgen normaal Klasse gratis toegestuurd op hunthuisadres. Daarvoor gebruiken we het adressenbestand van de wed-dendienst van het departement Onderwijs. Adreswijzigingen moetendaarom ook niet apart aan Klasse worden gemeld. Uw schoolsecreta-riaat geeft dat in één keer door aan het departement Onderwijs.Er zit één kink in de kabel: leerkrachten die tijdelijk lesgeven in eenniet-vacant ambt (interimarissen) komen niet automatisch in hetadressenbestand van Klasse. Nochtans kunnen ook zij gratis Klassekrijgen. Daarvoor moeten ze gewoon hun adres zélf opgeven aan deabonnementendienst. Veel interimarissen wéten dat niet en kennenKlasse ook niet. Misschien kan u ze even op weg helpen?

Terug uit CambodjaKlasse voor Jongeren vroeg of er leerlingen geïnteresseerd waren ommet Klasse en Artsen Zonder Grenzen een week mee te trekken naarCambodja: meer dan driehonderd sterk gemotiveerde jongeren. Uit-eindelijk mochten Aagje (18) en David (16) mee. Hun verslag leest u(samen met uw leerlingen?) in Klasse voor Jongeren (november).Artsen Zonder Grenzen heeft ook materiaal, gastsprekers enz. voorscholen: AZG - Bettina Saerens - Dupréstraat 94 - 1090 Brussel - tel 02-474 74 84 - fax 02-478 61 06

NIEUW ADRES VAN KLASSETerwijl u dit leest, zijn wij met dozen en computers aan het sleuren. Vanaf 3december zou immers ook Klasse in het nieuwe gebouw moeten zitten.Hopelijk weet u ons ook daar te vinden. Het nieuwe adres en de (juiste?)telefoonnummers vindt u in het colofon op p. 3 van dit blad. En als we iets kwijt

zijn geraakt, hebben we een alibi: de verhuis!

het lijk

in de kast

M E N S E N M E T K L A S S E

In het geheim gekiekt: driedirecteurs met licht ontbijtvoor hun leerkrachten.

OpstekenIn klasgroep 1-2-3 staan banken bij elkaar voor

groepswerk. De ene groep maakt geleide taaloefe-ningen. Andere kinderen zijn individueel bezig.

«Zij doen contractwerk», verklaart juf Jean-nine. «De leerkracht maakt voor elke leer-ling een individueel contract op basis vanwat hij al kan en nog niet kan. Dat is eentakenblad, met oefeningen voor taal, reke-nen enz., dat de leerling binnen een afge-sproken termijn afwerkt. Er zijn moetjes -

taken die de leerling moet doen - en magjes - takendie hij mag doen. Elke leerling bepaalt zelf waar-aan hij werkt, maar uiteindelijk moet elk zijncontract rond krijgen. Zo’n contract kan per kindverschillen. Vlugge kinderen verwerken een con-tract per week. Tragere hebben er veertien dagenvoor nodig. We ontwierpen een observatiesys-teem om hun vorderingen op te volgen. Elke dagnoteren we wat goed of minder goed ging en watwe moeten herhalen. Een snellere leerling, die alklaar is met zijn klassikaal werk, kan voortwerken

«Een dictee geven kan evengoed op casset-te», legt Robert Scheltjens uit. Hij is directeurvan de stedelijke lagere school ‘Burgemees-ter Dequeecker’ in Heide-Kalmthout. «Webieden woordpakketten klassikaal aan, maarde leerlingen oefenen ze hier individueel in.Terwijl de ene een zelfdictee maakt, kan deleerkracht een andere leerling begeleiden.Wie klaar is met zijn opgelegd werk sturenwe niet weg met pedagogische dooddoenersals hou je bezig of maak maar een tekening.»

ApartDe ruimte is geen echt klaslokaal, maar een

brede gang. Hij is in allerlei, min of meer afge-schermde werkhoeken ingedeeld met houtenpanelen in de vorm van bomen en paddestoelen. Elkehoek heeft een eigen functie: rekenhoek, mediahoek,leeshoekje, proefjeshoek, leren met de video, leren opde computer… «Dit is onze hoekenklas», ver-klaart Robert Scheltjens. «Hier krijgen de kinde-ren persoonlijke uitdagingen om zich te ontplooien.Terwijl de leerkracht aan een groep lesgeeft, kun-nen anderen hier rustig documentatie nalezen ofhun opstel op de computer maken. In de GEMA-hoek controleren ze meerkeuzeopdrachten. Zelfsde jongste leerlingen kunnen nieuwe woorden op decomputer intikken om ze in te oefenen. We gebruikenook educatieve programma’s om te leren lezen. Zo kanelk kind via hoekenwerk in zijn eigen tempo leren.»

De kleine lagere school telt dertig leerlingen intwee klassen. Het eerste, tweede en derde leerjaarzitten samen en ook het vierde, vijfde en zesde.Daarnaast heeft de school twaalf bijkomende lestij-den om anderstalige nieuwkomers apart op te van-gen. Het hoekenwerk vangt de moeilijkheden van eengraadklas probleemloos op.

«We schake-len hem invoor eenminder be-gaafde klas-genoot»

A A N P A K

32 KLASSE NR.90

«Winkeltje» lees ikop het plaatje datboven de tafel hangt.Er staat weeg- enmeetgereedschap.Twee jonge leerlingenbekijken fiches, wegen

en lossen heel alleenoefeningen op. Een oude-re leerling gaat naar deluisterhoek, zet de hoofd-telefoon op en maakt eendictee. Deze klas zit volhoeken. Steeds meerVlaamse leerlingen gaanmet plezier de hoek in.Wat is er aan de hand?

Graag dehoek in

Juf Nadia: «Wie klaaris met zijn werk gaatnaar de hoekenklas.»

FOTO

’S: P

ETER

VA

N H

OO

F

aan zijn contract. Maar we kunnen hem evengoedinschakelen om een minder begaafde klasgenootte helpen. Om wat uitleg te geven. Dit socialeaspect komt vooral naar voren in het crea-atelier.Daar zitten alle kinderen van het eerste tot hetzesde leerjaar samen. De kleintjes steken wat opvan de groten en die helpen de kleinen.»

Overwerk«Ik heb 14 uren lesopdracht», zegt Robert

Scheltjens. «Ik geef onder meer extra begeleidingaan leerlingen van de eerste klas die het moeilijkhebben met rekenen. Intussen kan de juf goeddoorwerken met het tweede en derde leerjaar. Datis een vorm van differentiatie.»

Bij juf Nadia van klasgroep 4-5-6 staan in hetmidden van het lokaal vier banken tegen elkaargeschoven. «Dat is het centraal blok waar ik aan dehele groep bijvoorbeeld verkeersopvoeding geef»,zegt ze, «en daarrond zijn er plaatsen waar deleerlingen nadien in groepjes hun taak maken,want in de werkbladen differentieer ik per klas.»Op dit moment maken vier leerlingen rekenoefe-ningen. Nadien controleren ze zelf hun oplossin-gen. Anderen lezen een tekst over sport en beant-woorden de vragen schriftelijk. Aan de volgendetwee frontaal tegen elkaar geschoven banken wer-ken er twee aan hun taak voor werkelijksheidson-derricht. Dit is een deel van hun contractwerk. JufNadia gaat van het ene naar het andere groepje:«Vanavond heb ik nog vier uren overwerk, maar ikzou niet meer in een gewone school willen staan.»

Plattelandsschool«Keihard werken is het», benadrukt directeur

Robert Scheltjens. «De leerkrachten moeten hunagenda invullen, lesvoorbereidingen maken en jaar-plannen opstellen… Dat alles telkens voor drie leer-jaren, ook al zit er maar één leerling in een bepaaldleerjaar. Maar de ouders zijn tevreden met onzegraadklassen. Ze merken dat werken met kleinegroepen en de individuele begeleiding veel voorde-len hebben voor hun kind.»

Christian Deboes,directeur van de ste-delijke basisschool inVissenaken, beaamt dewoorden van zijn col-lega. «We zijn nog een echte plattelandsschool. Heteerste en tweede leerjaar zitten apart. Het derde envierde leerjaar zitten samen en krijgen de lessengezamenlijk aangeboden. Behalve taal en wiskun-de. Ook het vijfde en zesde zitten bij elkaar. Naasttaal en wiskunde krijgt daar elk leerjaar Fransapart. We werken zoveel mogelijk klasdoorbre-kend. Als ik een rekenles geef in het tweede, krijgthet zesde van de klasleraar van het tweede eentaalles. Voor werkelijkheidsonderricht wisselen weaf. Om het andere jaar een thematische of eenchronologische aanpak. Dit om te vermijden dat deleerlingen twee keer na elkaar dezelfde stof zoudenkrijgen. En om meteen op uw vraag te antwoorden:in het secundair onderwijs kunnen onze leerlingenallemaal zonder problemen volgen.»

RekentafelKevin (11) gaat dit jaar voor

het eerst echt graag naar school.Hij zit in het zesde leerjaar enmeester Gert experimenteertvoluit met hoekenwerk. «Datis echt plezant», zegt Kevin,terwijl hij de computer op-start. Hij gaat nu samen metJens de extra oefeningen Fransmaken. Hij komt uit de lees-hoek en valt straks de vraag-stukken aan op de rekentafel.Intussen legt meester Gert spel-lingregels uit aan wie ze nogniet goed kent. «Tegenwoor-dig gaan ze allemaal graag dehoek in», lacht hij. ■

Wie graag ervaringen uitwisseltover hoekenwerk kan terecht ophet forum van Klasse op Internet:www.klasse.beLagere scholen die graag willencommuniceren over contract- enhoekenwerk kunnen gewoon schrij-ven: Klasse (hoeken) - HendrikConsciencegebouw - E. Jaqmain-laan 165 - 1210 Brussel

LEERLINGEN HELPEN ELKAAR«Ik beveel elke lagere school aan graadklassen te maken», zegt inspecteur basisonderwijsMaria Baldewijns. «Ook al gaan ouders er in het begin niet mee akkoord en gaansommigen er zelfs van steigeren. In een graadklas differentieert de leerkracht de hele dag.Voor de kinderen is er geen enkel nadeel tegenover leeftijdgenoten die in een klas met éénleerjaar zitten. In een graadklas springt de leerkracht flexibel om met gevarieerdedidactische werkvormen. En als er wat meer rumoer is in de klas als de leerlingen in groepwerken? Dat moet kunnen, zeker in de huidige aanpak van zelfstandig leren en werken.Leerlingen die een grote zelfstandigheid verwerven en zo een goede voorbereidingkrijgen op zelfstandig studeren, dát is de beste reclame voor een school.»Klasdoorbrekend«Scholen met jaarklassen kunnen best praktijken overnemen van de graadklas», vindtMaria Baldewijns. «Voor thematisch werkelijkheidsonderricht kan men vijf en zessamenzetten. De vrijgekomen leerkracht kan dan inspringen als taakleerkracht. Dit kaneen oplossing zijn voor kleine en middelgrote scholen die hun aparte jaarklassen willenbehouden en daardoor geen extra leerkracht of taakleerkracht kunnen inschakelen.Scholen klagen dat taakklassen en zorgverbreding zonder extra middelen moeilijkhaalbaar zijn. Nochtans kunnen ze hiervoor uren vrijmaken door af en toe leerjarensamen te zetten. Dit kan natuurlijk alleen als de leerkrachten hun eilandmentaliteitdoorbreken en als schoolteam klasdoorbrekend werken. Maar soms durft het team de

eerste stap hiervoor niet zetten. De druk van de ouders houdt hen tegen.»

KLASSE NR.90 33

«Maak graadklassen, ook al

gaan de ouders steigeren»

VLAANDEREN LEERT DIFFERENTIËRENGoed onderwijs past zich aan de behoeften aan van de individuele leerling.Leerlingen verschillen van elkaar in mogelijkheden en capaciteiten, motiva-tie en sociale achtergrond, ontwikkeling en emotioneel-affectieve instelling.Hoe kan het onderwijs al deze individuele verschillen benaderen? In het lageronderwijs kan dat door leerlingen in homogene - of in kleinere heterogene- groepen samen te brengen of door differentiatie binnen de klas.In Vlaanderen zit bijna een vijfde van de kinderen op lagere scholen waar zede leerlingen van hetzelfde leerjaar in homogene klassen volgens niveausamenzetten. Een kwart van de lagere-schoolkinderen zit op scholen metgraadklassen. Maar in Nederland en Frankrijk is dat meer dan 70 procent.SamenvoegenDrie kwart van de leerlingen zit op een school waar ze een of andere vormvan binnenklasdifferentiatie toepassen: niveaugroepjes (60␣ %), leeftijds-groepjes (13␣ %), interessegroepjes (2␣ %) en andere (3␣ %).Team-teaching, waarbij groepen leerlingen naar hun niveau kunnenwerken, komt vrij veel voor. Meerdere leerkrachten (bijvoorbeeld klasleraaren ambulante leerkracht) werken samen in dezelfde klas op het hetzelfdemoment. Soms voegen verscheidene leerkrachten hun klassen samen omhun leerlingen in andere groeperingswijzen te laten werken. Vooral lagereleerjaren (eerste, tweede en derde leerjaar) passen deze praktijk toe. Zowat71 procent van de leerlingen is terug te vinden in lagere scholen met dezepraktijk. In Italië, Noorwegen en Zweden ligt dat zelfs rond de 90 procent.In Nederland rond de 45 procent.(Meer informatie over de cijfers: Vlaamse onderwijsindicatoren in interna-

tionaal perspectief - editie 1998 - departement Onderwijs)

«Tijdens een studiedagover ontwikkelingsdoe-len en eindtermen werdhet mij duidelijk dat wemeer en meer ervarings-gericht zullen werken. Mijncollega’s en ik vinden ditwel tof en interessant,maar we vragen ons afhoe we dat in onze klaswaar kunnen maken. Ikzou graag eens mijn lichtopsteken in een kleu-terschool die volledigervaringsgericht werkt.»Dat schreef Evelyne Hein-drijckx naar Klasse.Vandaag ruilt zij vooréén dag haar job.

34 KLASSE NR.90

R U I L J E J O B

BlauwEr beweegt wat op elke vierkante meter van de

klas. Geluiden, stemmen, gejoel en gelach, de geurvan verse verf en sinaasappelen, geklop en geklap.Is dat lawaai er constant? «Er zijn heel wat stille

momenten», zegt Nicole. «We leren luisterennaar elkaar in het kringgesprek. Als ik eenverhaal voorlees, dan vraag ik of iedereen dieniet wil luisteren iets stils gaat doen: bijvoor-beeld verven of verkleden. Zij weten dat lawaaidan stoort. En ze zijn muisstil uit respect voorwie wil luisteren.» Achter mij voel ik de rust

van vier schilders in blauwe schorten.«Dit is lichtblauw.»«Dan is dit donkerblauw.»«Dit is nog donkerderblauwer.»Ik zie Nick uit de timmerhoek naar de haakjes vanhet keuzebord stappen om de schilderhoek tekiezen. Tijd voor het rustige werk.

GroenAndy en Katrien proberen een plank in evenwicht

te brengen op twee kartonnen zuiltjes. Katrien zoekteen hoger zuiltje. «Ze moeten alletwee even langzijn», vindt Andy. Ze experimenteren verder. Tel-

Ik zit tussen Olivier en Melissa in dekring vijfjarigen. Ze luisteren naar jufNicole. «De eerste vraag van de quiz:kandidaat Jannes, welke dag is hetvandaag?» «Ik weet het ook», fluis-tert Olivier tegen mij. Ik knik en kijkrond in de klas. Een uitgebreideraanbod dan in mijn eigen klas. Ikzie verschillende hoeken vol mate-riaal. Zoveel impulsen. Een huis,ginds een soort Turkse tent, overalvindmateriaal - stokken, doeken en vlieg-tuigen in alle vormen en kleuren. Vliegen,dat is het thema van deze week. Niet alleenin deze klas, maar in de hele kleuterschool.Toen ik deze morgen aankwam, vlogen nethonderd kleuters met hun armen wijd ge-spreid en hun ogen op de horizon achterhun juf naar de klas.

Groot huisvuil«Wie is vandaag de weerman?» vraagt de

juf. «Ik juf!» Senne hangt een regenwolk aanhet haakje van vandaag. Ook andere takenworden afgesproken. Olivier mag vandaageerst in de rij. Melissa en Jonas zorgen voor devissen. Plots schieten ze allemaal in actie. Nicolelegt uit: de kinderen kiezen nu een activiteit. Zehangen hun eigen blokje aan het haakje van deactiviteit die ze willen doen. Zolang er ruimte is.«Er staat een tijd op. Daarover beslissen ze zelf. Jemoet als leerkracht er ook tegen kunnen dat eenhoek in de klas een hele week leeg staat.»Daar zou ik het wel lastig mee hebben. «Ikverplicht ze niet. Ik nodig ze wel veel uit. Na despeeltijd bijvoorbeeld vraag ik opnieuw wat zewillen. Als ik een nieuwe activiteit introdu-ceer, besteed ik er extra aandacht aan.»

In de timmerhoek is Nick alleen aan het werk.«Ik ga een straaljager maken», legt hij uit. «Hoe gaje dat doen?» Hij legt houtjes op elkaar en neemteen spijker uit de doos. De helft valt eruit en eerstlegt hij alles mooi terug. Voor wie later komt. Wateen grote hamer voor zo’n klein handje. Ik houdmijn hart vast. Ik weet niet of ik zo’n timmerhoekzie zitten voor mijn kleuters. Gebeuren er geenongelukjes? Nick legt nauwkeurig het korte stuk-je hout over het lange. «Dit is de propeller en diemoet draaien», denkt hij hardop. Ik maak eennotitie: «Vindmateriaal gebruiken. Vanaf nu: rond-neuzen in het groot huisvuil.»

«Evelyne, vliegje mee?» vraagt

Joris met eenpilotenpet op.

«Ik krijg erheimwee

van.»

Evelyne (links) ruilt eendag met juf Nicole

(rechts).

«Ik ver-plicht zeniet maarnodig zeuit»

luchtKleuters in de lucht

KLASSE NR.90 35

Meer inlichtingen over de ervarings-gerichte aanpak krijgt u bij het Cen-trum voor Ervaringsgericht Onder-wijs - Vesaliusstraat 2 - 3000 Leuven- tel 016-32 57 90 - fax 016-32 57 91.U kan er bijvoorbeeld terecht voortrainingssessies of cursussen en eenreeks brochures en publicaties. Voorhet kleuteronderwijs: een tijdschrift(E.G.O.-ECHO voor de basisschool),een inleiding, een onderwijspakket (Eendoos vol gevoelens), een klasagenda,een procesgericht kindvolgsysteem, eentrainingspakket met video en hand-leiding, een selfscreening instrumentvoor leerkrachten. Voor het lager on-derwijs: een inleiding, een trainings-pakket met video en handleiding.

RUIL JE JOBOok zin om voor één dag les tegeven in een andere school?Zeg maar waaraan je denkt.Klasse (Ruil je job) - HendrikConsciencegebouw - Toren A -vijfde verdieping - Emiel Jacq-mainlaan 165 - 1210 Brussel.

Ik noteer: «Vanaf nu

rondneuzen in het

groot huisvuil»

kens valt de boven-ste plank, maar zegeven het niet op.Mijn kleuters zijnook wel intens be-zig, maar ik hebminder aanbod. Hoekan je al deze acti-viteiten volgen? «Eenkind krijgt thuis alleaandacht, hier moethij leren delen. Ikkan natuurlijk nietoveral tegelijk zijn»,zegt Nicole. «Je moetvooraf heel goedplannen. Kan dit

wel? Waar hebben ze meer aandacht nodig? Sommi-ge kinderen hebben meer leiding nodig, maar diekleuters weet je zitten. Je houdt in het oog of dekinderen in alle hoeken nog bedrijvig zijn, of ze nogbetrokken zijn bij de aangeboden activiteit, of ze zichnog goed voelen, of ze nog genoeg stimulansenkrijgen, of ze nog leren uit hun ervaringen met hetaangeboden materiaal.» Nicole toont me haar werk-map met weekplannen, doelstellingen en kindvolg-systeem. Ik zie inderdaad hoe je op de fiche met éénoogopslag de evolutie kan volgen van de betrokken-heid van een kind. Melissa, merk ik, evolueert naarmeer en meer groen voor hoge betrokkenheid. «Vooralin september observeren we veel. Ik heb nog eenschriftje waarin ik allerlei observaties noteer. Kijk, zieje hoe dit kind problemen had? We hebben dat metde ouders en later met het PMS aangepakt.»

Koken en zingen«Misschien werk ik in mijn eigen klas nog te

productgericht», merk ik op. «Ik wil graag ietsafwerken in de klas, dat ze dan thuis kunnen to-nen.» «Daar ligt hier inderdaad helemaal niet denadruk op», vindt Nicole. «Denk echter niet dat hiergeen structuur in zit. Ik heb een vast dagschema metochtendritueel en kringgesprek. Ook bij de activitei-ten is er orde in de schijnbare wanorde. Je moet alsleerkracht wel zo soepel zijn om te kunnen inspelenop wat er zich voordoet op het moment zelf.» Hiermoet de stijl van de leerkracht toch belangrijk zijn,denk ik. Deze manier van omgaan met de kinderenzie ik zeker zitten. Ik noteer: «Versoepelen.»

«We werken ook graag en samen met de hele

school in klasdoorbrekende activiteiten. Niet al-leen raken de leerlingen van alle klassen zo verbon-den met elkaar, ook voor ons leerkrachten is dat zo.We proberen ook de ouders bij activiteiten tebetrekken.» «Lukt dat altijd?» «Het gemakkelijkstis het als ouders iets kunnen doen. Laatst haddenwe hier een internationale dag. Marokkaanse enTurkse moeders, die geen woord Nederlands spre-ken, zijn komen koken en zingen. Het was eenprachtige ervaring voor kinderen en ouders.»

MorrenIn de tent vliegen de herfstbladeren door de lucht.

Het geritsel maakt muziek met het gelach van Melis-sa en Sara. Ik kruip onder het gordijn. Melissa gooitde droge bladeren omhoog en kijkt in de spiegel hoeze boom wordt. Ze trekt een gezicht naar zichzelf.Leren door ervaring, zei Nicole. «Zouden jullie nueens vier bergjes kunnen maken?», vraag ik. Uitda-ging direct aangenomen: ijverig schuiven ze met debladeren. Eén twee drie vier, roepen ze intussen. Driebergjes zie ik. Maar dat zeg ik niet. «Laten we zesamen tellen.» «Eén.» Ze wijzen mee. «Twee. Drie»«Oh, er is er één te weinig», merkt Sara. «Dan moeter één meer», beslist Melissa. Zo leren ze de begrip-pen ‘meer’ of ‘minder’ inderdaad zonder dat je dat aanmoet brengen. Dat klopt. Je gebruikt het materiaaldat past in de ontwikkeling van het kind. Je bouwtverder op wat ze al kunnen. Nicole komt de tentbinnen: tijd om op te kramen. Dat doen ze zondermorren. «Ze weten dat het prettiger is voor wie volgtals alles opgeruimd is», zegt Nicole. «Dat zijn afspra-ken waar we het al uitgebreid over hebben gehad inhet kringgesprek. We hebben geen contracten ronddie afspraken. Zo weten ze dat je niet in één hoek kanblijven spelen. Iedereen moet een kans krijgen. Zeverstaan waarom en dat is voldoende.»

Naar Afrika«Evelyne, vlieg je mee?» vraagt Jorismet een pilotenpet op.«Waar vliegen jullie naartoe?»«Naar de maan», deelt hij mee.«Nee, dat kan niet», protesteert Fa-tim. «Het is een vliegtuig. Geen raket.We gaan naar Afrika met het vliegtuig.»«Ben jij de piloot?» vraag ik haar.«Ja, maar hij heeft het stuur.» Ze wijst naar deversleten joystick die op het tafeltje is geplakt.Dan bestuderen ze de kaart die tussen hen inligt.

«Waar is Afrika?»,vragen ze me. Ik wijs.«Hier is ons land»,zegt Fatim. «Dus moe-ten we zo vliegen. Zetrekt met haar nageleen bijna rechte lijnnaar beneden.«Gordels aan!» roeptJoris naar achter. Ikzet me vlug op hetkleuterstoeltje, naastLien. «Over tien mi-nuutjes zijn we er»,verzekert hij ons.Ik houd mijn noti-tieboekje stevig vast.Al zal ik wat er instaat niet snel verge-ten: leren uit erva-ring, heet dat. ■

KAN DAT OOK OP ONZE SCHOOL?«Ik krijg er heimwee van», zucht Julia Moons terwijl ze de herfstblaren opschudt in detent. Zij werkt nu in het Centrum voor Ervaringsgericht Onderwijs, maar tot voor een paarjaar stond ze in deze zelfde klas tussen háár kleuters. Ze valt hier graag nog eens binnen.« De kern van ervaringsgericht onderwijs is het proces dat zich bij kinderen afspeelt.Terwijl zij luisteren, terwijl zij bezig zijn. In alles wat zij doen, is er ontwikkeling. Je geeftze genoeg stimulansen, maar het leren gaat van hen uit. De kleuters hadden de jongstetijd heel wat belangstelling getoond voor vliegen en vliegtuigen. Dus gaan we kijkenop de vlieghaven, bouwen we de hoeken op rond vliegen. Kinderen zijn van naturenieuwsgierig, ze willen leren, kennen, kunnen. Van die motivatie kan je gebruik maken.In elke vorm van onderwijs, in elke school. Het zou spijtig zijn mocht die verloren gaan.De leerkracht die ervaringsgericht wil werken, probeert zich in te leven in watkinderen gewaarworden. Hij helpt ze die ervaringen verwerken en eruit te leren. Hijprobeert de verkenningsdrang van de kinderen ten volle te benutten. Graadmeterszijn daarbij het welbevinden en de betrokkenheid van het kind. Kinderen die zich‘wel bevinden’, durven zichzelf zijn, hebben deugd aan elkaar en wat ze leren. Datvraagt van een leerkracht natuurlijk een open houding, interesse voor wat er zich inde wereld afspeelt en natuurlijk ook welbevinden en betrokkenheid.Op die manier hopen we bij de kinderen een gevoel te bereiken van verbondenheidmet al wat leeft, met mensen, geschiedenis, omgeving, wereld. Daaruit vloeit

respect. Misschien kunnen we zo een beetje een betere wereld maken.»

RU

IL J

E J

OB

tot de goede werking van de school.» Het is vooreen leidinggevende interessant om concrete, han-teerbare informatie te krijgen over zijn functione-ren. Zijn spiegelbeeld komt immers niet altijd over-een met het beeld dat zijn medewerkers van hemhebben. Toch is hij wellicht nieuwsgierig naar wathet personeel van zijn functioneren vindt. Dat is zoin bedrijven, maar ook op school. Dat vindt ookLuc Van Acker, directeur van het Heilig MaagdCollege in Dendermonde. «Feedback geven enkrijgen past in een open beleidsvisie. Toch merk ikdat leerkrachten zelden naar me toe stappen om mete vertellen wat ze vinden van mijn functioneren alsdirecteur. De oudere leerkrachten kennen mij nogals ex-collega en wagen makkelijker de stap. Maarjonge leerkrachten raken die drempel moeilijk over.»

AnoniemEen nieuw letterwoord biedt soelaas: BUA. Bot-

tom Up Appreciatie geeft feedback van benedennaar boven. «Medewerkers spreken zich in eenvragenlijst anoniem uit over de professionele be-kwaamheid, de besluitvaardigheid, de begeleiding,de teamspirit enz. van hun baas» legt departemen-taal BUA-verantwoordelijke Annie Hofman uit. Bin-nen het departement Onderwijs loopt zo’n BUA-

«De directeur neemt in de school een heel belang-rijke leidinggevende positie in: hij stuurt de school.Het is voor de school dan ook cruciaal dat aan hethoofd een gemotiveerd en enthousiast personeelslidstaat dat zich sterk engageert en alles eraan doetom dit engagement waar te maken. Bovendienmoet dit personeelslid over de nodige leidingge-vende competenties beschikken die noodzakelijkzijn om een school te besturen.» Zo staat het in het‘voorontwerp van decreet houdende begeleidendemaatregelen met betrekking tot een autonomer per-soneelsbeleid in onderwijs’. Elke schooldirecteurwordt geëvalueerd door zijn directe oversten, maarkrijgt zelden feedback van zijn medewerkers.

SpiegelbeeldWe stappen niet makkelijk naar de baas met

onze mening over zijn werking. Die rechtstreekseconfrontatie durven de meeste mensen niet aan.Een baas krijgt van zijn medewerkers wel signalen,maar die zijn voor interpretatie vatbaar. «In eendirectiefunctie zit je erg geïsoleerd», zegt PatrickVan Calenbergh, directeur van het BlankenbergseMaerlant-Atheneum. «Als directeur kan ik mijnappreciatie of desappreciatie voor mijn leerkrachtenlaten blijken in een top-to-bottom-evaluatiesys-teem. Ik krijg zelf feedbackvan de leerkrachten, maardat gebeurt enkel via in-formele contacten. Ik zounochtans graag weten watik als directeur gerealiseerdheb. Doe ik het goed, watkan beter? Systematischefeedback kan het isole-ment van de directeurdoorbreken en draagt bij

In bedrijven en organi-saties evalueert menmeestal van boven naaronder: de baas beoor-deelt hoe zijn medewer-kers functioneren. Bij Bot-

tom Up Appreciatie (BUA)gaat het andersom: me-dewerkers maken dui-delijk hoe ze aankijkentegen het leidinggevenvan hun baas. De amb-tenaren van het depar-tement Onderwijs envan het hele ministe-rie van de Vlaamse Ge-meenschap hebbenvoor het eerst zo’n BUAachter de rug. Mis-schien is straks ookde school aan debeurt. Dan houdtu uw directeur eenspiegel voor.

36 KLASSE NR.90

C O M M U N I C A T I E

Eenspiegel voor de baas

onderzoek. Alle ambtenaren krijgen een lijst met uit-spraken in de bus: mijn chef is erg vlot in contacten,informeert regelmatig hoe het met me is, is goed op dehoogte enz. Op de lijst duiden ze een quotering aan vannauwelijks tot heel kenmerkend. Hun baas krijgt hetzelfdeformulier toegestuurd waarin hij dezelfde vragen overzichzelf beantwoordt. Een extern bureau verwerkt deresultaten tot een persoonlijk rapport waarin het zelf-beeld getoetst wordt aan de perceptie van de medewer-kers. Achteraf krijgt alleen de directeur of het diensthoofdin kwestie het rapport te zien, niemand anders. Aan hemom conclusies te trekken. Het hele zaakje wordt georgani-seerd in samenwerking met een extern bureau.

Zwakke puntenDe leidinggevende wordt geacht zijn zelfbeeld te

confronteren met het beeld dat de medewerkers vanhem hebben. Analyseren en zwakke punten eruithalen,dat is de opdracht. «BUA is dus niet vrijblijvend», zegtAnnie Hofman. «Het is een professioneel instrumentdat leerpunten aanreikt, een handleiding om eigengedrag bij te sturen.» Vaak liggen de percepties bij zo’nBUA in de lijn van de verwachtingen. Zo blijkt er weinigverschil te bestaan tussen het zelfbeeld van de dienst-hoofden van het departement Onderwijs en het beelddat medewerkers van hen hebben. De zelfscores liggenwel telkens iets hoger dan de evaluatie door het perso-neel, al zijn de verschillen niet significant.

Mooie jongenHet is de morele plicht van al wie leiding geeft

zichzelf permanent te ontwikkelen en te verbeteren.BUA kan daartoe bijdragen. Het is geen doel op zich,maar een instrument voor managementontwikkeling.Ook de schooldirecteur kan het gebruiken om eenbeter inzicht te krijgen in z’n eigen leidinggeven enrelatie met zijn personeel. Het kan hem helpen bij devraag: klopt het spiegelbeeld wel? Ben ik wel diemooie jongen die ik in de spiegel zie? Ben ik een goeddirecteur voor mijn school?

SignaalVia BUA kunnen leidinggevenden signalen die ze

meestal alleen van bovenuit krijgen, vervolledigenmet het beeld van andere direct betrokkenen. In confrontatie methet zelfbeeld kan dit bruikbare informatie opleveren. De leidingge-vende beslist zelf welke gevolgen hij aan het BUA-rapport wil geven.Hij hoeft de resultaten niet met zijn medewerkers te bespreken,maar hij kan wel signalen geven dat hij het rapport au sérieuxneemt. Het kan de kwaliteit van het leidinggeven en dus ook dewerkrelatie en het werkklimaat verbeteren. De medewerkers zelfhebben er belang bij de vragenlijst in te vullen en zo aan hun baas deinformatie te geven die hij nodig heeft om zijn taak nog beter uit tevoeren. BUA past dus binnen een algemeen personeelsbeleid, waar-bij de samenwerking in twee richtingen gebeurt. Dit impliceert eenander soort van leiderschap, ook op school.

SchrikWil de overheid het systeem ook in scholen invoeren? Georges

Monard, secretaris-generaal van het departement Onderwijs: «We gaanhet zeker niet opleggen. Maar het is wel een interessant instrument voorzelfevaluatie. Schooldirecteurs zijn er echter niet in de eerste plaats voorde leerkrachten of om hun personeel tevreden te stellen. Zij krijgen hunmandaat van hun inrichtende macht en moeten allereerst wordenbeoordeeld vanuit de doelstellingen van de opdrachtgever: een goedeschool uitbouwen. BUA is dan ook geen evaluatie. Maar de eerlijkemening van de leraars geeft de directeur wel belangrijke signalen. Scholenkunnen het systeem autonoom invoeren als ze dat willen. Het moet danwel professioneel gebeuren. Ons is alvast opgevallen dat de ambtenarendit heel ernstig hebben ingevuld. Dat stellen we trouwens ook vast bij dehogeschoolstudenten die hun docenten mogen beoordelen. Goede di-recteurs moeten daar geen schrik van hebben. Integendeel.»

ProberenDe school is

een lerende or-ganisatie en dedirecteur is demanager. BUAkan bijdragen toteen beter mana-gement en tot de kwaliteit van de school. De directeur wordt via ditfeedback-instrument gestimuleerd om zich verder te ontwikkelen inzijn functie. In een lerende organisatie is dit een noodzaak en BUAkan hierbij helpen. Misschien kan u het eens proberen op school.Voorzichtig en met kennis van zaken. Neemt u zelf de proef op desom? ■

BUA komt kort aan bod in volgende boeken:•Beoordelen - Ronald Witjas, Rosenmoller, Rolf Thema Zaltbommle - 1997•Beoordelingsgesprek en functioneringsgesprek - A. Vrolijk, Bohn Stafleu VanLoghum Houten - 1996BUA maakt deel uit van een evolutie naar ‘360° feedback’ waarin gepeild wordt naarde appreciatie van alle direct betrokkenen, dus niet alleen van personeel en leidingge-venden, maar ook van medewerkers en klanten. Werken over 360° feedback:•360° feedback als eye-opener - Jacco van den Berg•Prestaties sturen door 360° feedback - Jorrit van der Togt•Managementinstrumenten voor competentie-ontwikkeling. De opkomst van de360 graden feedback - Jorrit van der Togt, in: Gids voor Personeelsmanagement,jrg. 76 (1997), nr. 4, p. 47-54•360 graden feedback in theorie en praktijk - Martin Mulder, in: Opleiding enontwikkeling, jrg. 11 (1998), nr. 3, p. 17-21

BEOORDEEL UW DIRECTEURDeze lijst is een voorbeeld, géén officieel document. Toch bevat ze de karakteristieke vragenvan een BUA want ze is gebaseerd op de vragenlijst gebruikt voor leidinggevenden van deVlaamse Gemeenschap. Een schooldirecteur moet waarschijnlijk nog aan andere eisenvoldoen. U kan het wel eens proberen in te vullen voor uw directeur. En de directeur kan hetin alle stilte eens voor zichzelf invullen. Maar als u er op school méér mee wil doen, moetu dit toch wel professioneel aanpakken en o.a. voldoende begeleiding en anonimiteitgaranderen. Voor vleierijen of afrekeningen is dit niet geschikt.Volgende competenties komen aan bod: vakbekwaamheid, creativiteit en innovatie, vastbe-radenheid, richting geven en opvolgen, erkennen en waarderen, coachen en teamgericht-heid. Duid aan hoe uw directeur zich meestal gedraagt. ➊nauwelijks kenmerkend; ➋ weinigkenmerkend; ➌ min of meer kenmerkend; ➍ kenmerkend; ➎ heel kenmerkend.

naam van de leidinggevende: ..................................................................................1. Stelt duidelijke doelen en verwachtingen. ____________________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎2. Staat steeds klaar om te helpen. ____________________________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎3. Is goed op de hoogte van de zaken. _________________________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎4. Weet het menselijke en het zakelijke te verzoenen. _____________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎5. Houdt rekening met nieuwe ideeën en veranderingen. _________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎6. Heeft oog voor uw loopbaanontwikkeling. ___________________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎7. Kent de praktijk van het werk. ______________________________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎8. Weet goed waarmee u bezig bent. __________________________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎9. Geeft u goede raad. ______________________________________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎10. Heeft een goed doorzicht. ________________________________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎11. Geeft u kritiek op een opbouwende manier. _________________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎12. Gaat geen discussies uit de weg. ___________________________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎13. Beschikt over voldoende vakkennis. ________________________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎14. Pleegt overleg met u. ____________________________________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎15. Ontwikkelt nieuwe plannen en oplossingen. _________________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎16. Maakt tijd om naar u te luisteren. __________________________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎17. Durft de nodige beslissingen te nemen. _____________________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎18. Is veeleisend voor u. _____________________________________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎19. Neemt verantwoordelijkheid voor het bereiken van resultaten. __ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎20. Weet een goed persoonlijk contact met u te creëren. __________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎21. Maakt openlijk zijn/haar standpunt duidelijk. _________________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎22. Evalueert u op een realistische manier. ______________________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎23. Zorgt voor een open sfeer. ________________________________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎24. Heeft een duidelijk beeld van waar hij/zij naartoe wil. __________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎25. Is een goed voorbeeld voor u. _____________________________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎26. Wijst u op fouten en tekorten. _____________________________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎27. Speelt soepel in op veranderingen. _________________________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎28. Vormt met de leerkrachten een goed samenwerkend team. ____ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎29. Weet uw inzet te waarderen. ______________________________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎30. Pakt problemen op een deskundige manier aan. ______________ ➊ ➋ ➌ ➍ ➎

KLASSE NR.90 37

De leidinggevende

wordt geacht zijn zelf-

beeld te confronteren

■ EUROSKILLS 98

Vlaams beroeps-onderwijs scoortDe beroepsopleiding bin-nen het Vlaams onderwijsstaat op hoog Europees ni-veau. Dat bewezen tien jon-geren uit het beroepssecundair onderwijs (BSO) tijdens Euro-skills 98 in Groningen. Euroskills is een tweejaarlijkse Europeseberoepenwedstrijd voor leerlingen uit beroepsgerichte onder-wijsvormen. Er waren 168 deelnemers uit 20 landen en voor 26verschillende beroepen. Vlaanderen stuurde tien deelnemersvoor evenveel beroepen. Drie leerlingen behaalden een zilve-ren medaille, respectievelijk voor koken, dameskleermaken enherenkappen. Eén leerling won brons voor booglassen. Vieranderen behaalden het diploma Europees Vakmeesterschap. «Eenuitstekend resultaat», vindt Nicole Vancoillie, dienst EuropeseProjecten van het departement Onderwijs. «De meeste landensturen kandidaten met wedstrijdervaring of stomen ze ervoorklaar. Onze leerlingen namen voor het eerst deel en verdiendenhun selectie niet via een nationale wedstrijd of zo. Bovendienwaren ze erg jong in verhouding met de concurrentie.» Vol-gend jaar vindt in het Canadese Québec de wereldolympiadevoor beroepen plaats. De tien Vlaamse deelnemers van Gronin-gen dromen nu al van een trip naar Canada.

■ NIEUWE SERVICE

HuiswerkassistentLeerlingen die problemen heb-ben met wiskunde en weten-schappen kunnen sinds kortterecht bij Homework Assistan-ce. Dat is een gratis Internetser-vice van de Generale Bank voorleerlingen van het secundaironderwijs. Kant-en-klaar huis-werk, zoals sommige websitesaanbieden? «Absoluut niet»,licht Jan Van Meenen van de G-bank toe. «De leerlingen leg-gen hun probleem voor op dewebsite. Binnen 24 uur zet eenleraar ze via e-mail op het goe-de spoor, zodat ze zelfstandigverder kunnen. We willen dusniet de oplossingen geven, zo-dat leerlingen niets meer moe-ten doen. Ook medeleerlingenkunnen helpen zoeken.» Hetinitiatief krijgt de goedkeuringvan de onderwijsinspectie.«Leerlingen, die mekaar vaakniet eens kennen, worden ge-stimuleerd om samen naar deoplossing van een probleem tezoeken», stelt inspecteur-gene-raal Peter Michielsens vast. «Zezijn dus actief met de leerstofbezig, met de leerkracht in eenbegeleidende rol. Dat kunnenwe enkel toejuichen.» Tijdensde examenperiode voegt Ho-mework Assistance een gratistelefoondienst (0800-92225)aan zijn diensten toe. Ze staatvan 18 tot 22 uur ter beschik-king van leerlingen. Voor dezeextra service moeten die weleen rekening hebben bij de G-bank. Voor het gewone gebruikvan homework assistance niet.Homework Assistance op Internet:www.getto.be/nl/hwa

■ DE WEDDE VAN DE LEERKRACHT

Gebuisd, geen centenMoet het huidige weddestelselvoor leerkrachten plaats makenvoor een systeem van loon naarwerk? Die vraag kregen 12.000Britse leerkrachten voorgescho-teld bij een onderzoek door on-derwijsvakbond NUT (NationalUnion of Teachers). Het antwoordis nee. Twee derde ziet loon naarwerk niet zitten, omdat ze hundirecteur niet vertrouwen. Diezou hen niet fair kunnen be-oordelen. Ook de link tussenwedde en prestaties van leer-lingen vinden de leraars maarniks. Te variabel. Een meerder-heid ziet wel heil in verloningop basis van professionele ont-wikkeling. Loon naar werk iseen voorstel van onderwijsmi-nister David Blunkett (zie ookKlasse 88, blz. 26-27).

■ SITESEEING

Het spieknetHeel wat leerkrachten reageren op de verwijzing naar spiek-en huiswerksites in het artikel over computers op school (zievorige Klasse). Sommigen vragen zich af of het wel zo’n vaartloopt. Overtuig uzelf. Hier zijn de sites. Geen Internetaanslui-ting thuis of op school? Elke bib heeft er een. Uw leerlingenweten dat. Zoals u al uit de vorige Klasse onthield: het heeftweinig zin deze sites voor de leerlingen te verbieden. We zul-len hen (en onszelf) er moeten mee leren omgaan.•Boekbesprekingen in het Nederlands, Frans, Duits en Engelsvind je legio op www.internetcollege.nl (surf naar verslagen envervolgens index). Te gebruiken als naslagwerk, luidt het ad-vies er. Andere sites die boekbesprekingen aanbieden zijnwww.coolman.demon.nl en www.uittreksels.com•Bij Gijs Coppens wemelt het van de spreekbeurten, werkstuk-ken, scripties en Engelse verhandelingen. Hij legt ook linksnaar sites waar extra huiswerkhulp te vinden is. Surf naarwww.okidoki.com en klik op homework.•Vertaalde Latijnse en Griekse teksten, geordend volgens leer-jaar, staan open en bloot op users.skynet.be/paginaeclassicae•Een spiekpagina van eigen bodem is club.ib.be/guy.sablon/lijst.htm. Deze huiswerkdealer wil eerst een e-mailtje van jeontvangen om te weten met wie hij te doen heeft. Voor hetzwaardere en meer gespecialiseerde werk vinden studentenhulp bij hagar.arts.kuleuven.ac.be (doorsurfen naar kvhv, onsle-ven en vervolgens oz-ow-bb).•Een mondje Duits of Frans volstaat om op www.cheatweb.de

(het vroegere StudentsNetwork) een karren-vracht huiswerkhulpen spiektips te vin-den. De site profileertzich als een interna-tionale informatie-dienst voor jongeren…•De grootste huis-werkhulp (bestond alvoor Internet) is enblijft de bibliotheek.De openbare biblio-theken hebben eenelektronische stek opwww.bib.vlaanderen.be

■ SCHOOLUITSTAP

Kopen pretparkenleraars om?«Waarom trekken zoveel leer-krachten met hun klas naar eenpretpark in plaats van een leu-ke en interessante schoolreiste plannen?» vraagt een lezerzich af in Humo. En ze geeftzelf antwoord: «De leerkrachtkrijgt, als hij erin slaagt zijn klasnaar het pretpark te loodsen,een gratis gezinskaart.» Een te-lefonische rondvraag van Klassebij enkele pretparken bevestigtdit verhaal. Het ruikt naar om-koperij. Scholen worden steedsmeer bestookt met commer-ciële aanbiedingen, waarbij deband met onderwijs soms verte zoeken is. Veel leerkrachtenzien zo’n uitstap best zitten,andere vinden dat dit niet kan.Of het pretpark als schooluit-stap màg, bepalen de inrich-tende machten. «We weten vande toenemende verleidingsstra-tegieën van pretparken», zegtWillem Manteleers, Argo. «Inonze nieuwsbrieven naar scho-len bevelen we scholen dan ookelk jaar aan op zoek te gaannaar meer zinvolle initiatie-ven.» Jan Saveyn, pedagogischcoördinator in het katholiek on-derwijs (VSKO), stelt zich vra-gen bij pretparkbezoek: «Som-mige directies en leerkrachtenklagen over werkdruk, taakbe-lasting en te weinig tijd, maarvoor een dag in een pretparkis er wel tijd. Dat is niet logisch.Er zijn maar 180 schooldagen.Scholen die daar onoordeelkun-dig mee omspringen, kunnenzowel de leraars als de leerlin-gen in problemen brengen. Zin-volle uitstappen krijgen bijvoor-beeld naverwerking in de klas.Hoe doe je dat na een puur re-creatieve trip op 29 juni? Vroe-ger hadden kinderen minderrecreatieve mogelijkheden bui-ten de school en was voor eenreisje naar het pretpark nog weliets te zeggen, maar dat is ver-leden tijd.»

38 KLASSE NR.90

■ HET ONDERZOEK VAN DE MAAND

We hebben te veel vakantieHet goede nieuws eerst. De school heeft

wel degelijk een invloed op de leerpresta-ties van de leerlingen. Vooral bij kinderenvan lagere socio-economische achtergrondheeft schoollopen het meeste effect. Het slech-te nieuws is dat een lange onderbreking dateffect teniet doet. Gevolg: zij lopen achter-stand op die ze niet meer inhalen. Voor dieleerlingen is de zomer te lang. Moet onzeschoolkalender veranderen?Een goede schoolkalender moet in de eerste plaats rekening houden met pedagogischemotieven en het welzijn van de leerlingen. Economische motieven zijn niet zo doorslag-gevend. Voorts moet een goede schoolorganisatie primeren op de belangen van oudersen leerkrachten, zeker bij de uitbouw van een schoolkalender. Er is dan ook heel watkritiek op de onevenwichtige verdeling van het tweede en derde trimester in ons huidigesysteem. Dat is een gevolg van onze koppeling van vakanties aan feestdagen. Moet Pasenwel in een vakantie liggen? Dergelijke onevenwichtige schoolperiodes resulteren in eenverkeerd ritme om te leren en leiden tot onbetrouwbare studieresultaten. Voor veel leer-lingen is het eerste trimester te lang en te zwaar. Dat zijn enkele conclusies van IgnaceGlorieux en Gaël Kermarrec van het Centrum voor Sociologie van de VUB. Zij onderzochtenhet effect van de jaarlijkse onderwijstijd op effectiviteit en kwaliteit van het onderwijs.Een Vlaams onderwijspanel met vertegenwoordigers van heel onderwijsland becom-mentarieerde hun inzichten.Zware tijdIn vergelijking met andere Europese landen hebben we in Vlaanderen relatief weinigschooldagen, relatief veel vakantie tijdens het schooljaar en een relatief lange zomerva-kantie. Vlaanderen telt 182 schooldagen per jaar, Luxemburg 212. Frankrijk heeft ermaar 175. Negenjarigen hebben bij ons 849 klokuren les per jaar, in Nederland zijn dater 1000, in Duitsland 705. De gemiddelde lesdag is relatief zwaar bij ons (4.40 uur). InNederland is dat vijf uur. In Denemarken blijven de negenjarigen dagelijks slechts 3.45uur op school, maar ze doen dat wel 200 keer per jaar. Vlaamse kinderen hebben 16vakantieweken per schooljaar. In zuiderse landen is dat meestal meer. In Portugal 18weken, in Nederland slechts 12. Ook de zomeronderbreking is vrij lang bij ons. Vanonze 16 vakantieweken vallen er negen in de zomervakantie. In Nederland duurt dezomervakantie zes weken. Griekenland besteedt 12 van zijn 17 weken vakantie aan dezomer.Vierdaagse schoolweekIn de Verenigde Staten werken vele scholenin een all-year-round-systeem, waarbij bijvoor-beeld het jaar wordt verdeeld in vier periodesvan negen weken die door drie weken vakan-tie gescheiden worden. In Frankrijk past eengroot aantal scholen een vierdaagse school-week toe. Op woensdag geen les, maar welbuitenschoolse activiteiten. De panelleden vin-den echter het voorstel van de Franse Gemeen-schap, een experiment van 1994-95, het meesthaalbaar (zie tabel).Dit voorstel impliceert een vast ritme, langeretussentijdse vakanties en een inkorting van dezomervakantie, met behoud van het huidige aantal. Begin 1996 koos de Franse Gemeen-schap voor de oude kalender, niet omdat de nieuwe geen goed voorstel zou zijn, maaromdat het niet uniform was met de Vlaamse kalender. Ouders, vooral in het Brusselse,zagen verschillende kalenders niet zitten.Vier vakantiesDe schooltijd hoeft voor de meeste panelleden niet groter te worden, maar men maghem wel effectiever gebruiken. Wat met de dagen na de examens bijvoorbeeld? Delaatste week van het schooljaar? Buitenschoolse activiteiten tijdens de tussenvakan-ties? Het panel vindt schoolperiodes van 7 à 8 weken met vier tussentijdse vakantiesideaal. De zomervakantie mag korter en Pasen valt beter niet in de lentevakantie. Watdenkt u ervan? Reageren kan op het forum van klasse.be (Internet) of per brief voor derubriek Dialoog.

Ignace Glorieux en Gaël Kermarrec, Een optimalisering van de jaarlijkse onderwijstijd -Onderzoeksproject in opdracht van de gemeenschapsminister van Onderwijs (FCFO-MI-project

Nr. 94.09 - onderzoeksgroep TOR - Centrum voor Sociologie - Vrije Universiteit Brussel - Plein-laan 2 - 1050 Brussel - tel 02-629 20 24 - torgroep@vub.ac.be

■ COMPUTERS OP SCHOOL

Eerst het secretariaat54 pc’s per school, één pc per twaalfleerlingen, twee à drie computerklas-sen per school en de helft van de pc’sniet ouder dan twee jaar… Dat is hetresultaat van een enquête in het ka-tholiek secundair onderwijs (stand vanzaken op 1 september 1997). Vrij po-sitieve resultaten, al draait 20 procentvan de pc’s nog onder DOS, heeft ze-ven procent van de scholen wat deonderzoekers noemen een ondermaatspc-park en is zeven procent van de pc’sminstens acht jaar in gebruik. Han-delsonderwijs (1 pc per 8 leerlingen)en nijverheidsonderwijs (1 pc per 7leerlingen) zitten goed in de compu-ters. Het ASO (1 pc voor 21 leerlingen)loopt wat achter. Datzelfde ASO zouer niet in slagen computers in te bou-wen in de andere vakken (Slechts 6procent van de pc’s staat in een vaklo-kaal). In de schoolsecretariaten volgtmen de pc-evolutie sneller op dan voorpedagogische toepassingen. Dat is mak-kelijker, omdat het daar om minderpc’s gaat. Ten slotte heeft 70 procentvan de scholen een eigen webstek ofe-mailadres. Op 1 september 2000komen er nieuwe cijfers. «Het effectvan het actieprogramma PC/KD zal erongetwijfeld in tot uiting komen», al-dus Jaak Palmans in het enquêterap-port. PC/KD is een overheidsinitiatiefdat 2,6 miljard frank vrijmaakt voorinformatie- en communicatietechno-logie in de Vlaamse scholen.

■ EDUCATIEF MATERIAAL

«Nu 3 lessen Duits + 1 gratis!»Mogen bedrijven uit de privé-sectoren belangengroepen educatief ma-teriaal verspreiden? Daarover looptin de VS een discussie, signaleert Jo-han D’Espeltier uit Edegem. Het dag-blad USA Today waarschuwt tegenmisbruiken. Zo stelden promotorenuit Hollywood de kolonisatiefilm Ami-stad in een educatieve brochure be-drieglijk voor als een authentieke ge-schiedenisles. En in een video voorscholen over de olieramp waarbij zezelf niet vrijuit ging, hield de firmaExxon opzettelijk bezwarende feitenachter. Volgens een recente studiezou 80 procent van dergelijk educa-tief materiaal verdraaide of onvolle-dige informatie bevatten. In een re-pliek reageren de makers dat niet allebedrijven te kwader trouw zijn. Bo-vendien moet de leerkracht maaruitmaken of het materiaal geschiktis voor gebruik in de klas. Hij is daar-voor opgeleid. Allemaal goed, zeg-gen de leerkrachten, maar daar heb-ben we te weinig tijd voor, en eerlijkis toch wel anders. «Het zou niet slechtzijn mochten regionale onderwijs-commissies criteria opstellen waar-aan educatief materiaal van derdenmoet voldoen», suggereert USA To-day. Momenteel loopt al in tien sta-ten een proefproject.

KLASSE NR.90 39

Schoolperiode Duur: aantal weken1ste 8Herfstvakantie 22de 7Kerstvakantie 23de 7Krokusvakantie 24de 7Lentevakantie 25de 8Zomervakantie 7

40 KLASSE NR.90

Binnen zonder bellenBrieven aan Klasse kunnen in deze ru-briek komen (tenzij u uitdrukkelijk ver-meldt dat u dat niet wenst). Deze ru-briek bevat slechts een selectie. Naamlozebrieven gaan in de prullenmand. U kanwel vragen uw naam niet te publice-ren, als daar een reden voor is. Schrijfkorte brieven, anders moeten we zeinkorten.Klasse (Dialoog) - Koningsstraat 138 -1000 Brussel

Doorlichting

✒U vraagt reacties op uw artikelover de doorlichtingsverschijn-

selen (Klasse 88)? U mag ze hebben.Wat mij betreft mag u de cijfers diede houding van de leerkrachten t.o.v.

de doorlich-ting weerge-

ven, bijsturen. Van een onbevangenen optimistische houding naar gron-dig negatief. Het is blijkbaar een ne-gatieve (want niet verwachte) hou-ding dat een schoolteam zijn eigenstijl behoudt en zich tijdens de door-lichting niet aanpast aan het inspec-tieteam. (Aldus een mededeling vande inspectie, die daarmee toont hoeze kruiperigheid waardeert).Een waarde die wij tot voor enkelejaren waardeerden bij de «inspectieoude stijl» was de dialoog. Bij de in-spectie nieuwe stijl is dialoog niet meergewenst. Dit behoort niet tot haaropdracht. Een vluchtig bezoek in deklas, een snel doorbladeren van do-cumenten en het aflopen van een vra-genlijst zijn voldoende.Dat deze professionele stijl een rap-port vol veralgemeningen oplevert,is geen punt. De directie mag immersnog reageren bij een eerste voorle-zing van het rapport. Meent menwerkelijk dat zo’n drie uur durendemonoloog, zo’n archaïsche vertoningvan voor het uitvinden van de boek-drukkunst, een ernstige gelegenheidis om een voorrapport te beoorde-len? Als men tijdens de doorlichtingtoch overloopt van papier-fetisjisme,dan moet men voor die leesbeurt ookmaar iets ernstigers verzinnen. Of bereiktmen met die veralgemeningen mis-schien de eenheidsworst die tussende regels door als groots ideaal wordtverkondigd?Dan hebben we het niet over de toonvan het rapport. Waar men de laatstejaren de mond vol heeft van het wel-bevinden van de leerlingen, getuigenmeerdere inspectieteams (in verschil-lende scholen in de omgeving) vaneen hautaine, vernederende, en zo de-motiverende toon. Wanneer dialoogmet het voetvolk al geen noodzaak is,wat zou men zich dan zorgen makenover het welbevinden van dat onder-wijsplebs. Als dat de beoogde profes-sionele werkwijze moet voorstellen,dan kan het ministerie van onderwijsnu al eens informeren bij hun colle-ga’s in Nederland. Daar weet men nual hoe ze praktisch wegens leerkrach-tentekort lang afgestudeerden moe-ten ronselen.Het verweer van de heer Michielsensover de 70 procent negatieve advie-zen is zielig. Hij mag proberen de ernstvan deze cijfers weg te wimpelen meteen aantal praktische zaken, hij zou betereen onderscheid maken tussen de in-richting van de instelling en het werkvan de onderwijsmensen. Als 70 pro-

De kleuren vanKlasse voor Ouders

De jongste Klasse voor Oudersover huiswerk was goed voorvoorpaginanieuws en head-lines op radio en TV. 670.000gezinnen ontvangen het bladnu via de school. In dit num-mer krijgen ze informatie overde rol van huiswerk (de brugtussen schoolcultuur en thuis-cultuur), positieve inzet vanouders op school, waarderingvoor leraars, lunchpakketten,homo’s, participatie, eindter-men, luizen, zakgeld, leermoei-lijkheden én 1000 gratis tick-ets voor de betere jeugdfilm(mét het hele gezin!).

cent van de leerlingen op een toetsnegatief scoort, heb je een slechte toetsin elkaar gestoken. Als er in een door-lichtingsrapport nauwelijks meer nu-ance te bespeuren valt dan op een hardzwart-wit negatief, dan moet je ookniet verrast zijn over de ontvangst vanje systeem.Als er in het onderwijs nog vele gedre-venen rondlopen, dan is dat (gelukkigvoor hen) door de leerlingen en nietdank zij dit soort ontmenselijkend, maarmodieus soort managementsinspectie.Ten slotte nog de wens dat ook Klasseeens de moeite zou doen om verder teduiken dan twee meningen en de op-pervlakte. Of is het: wiens brood meneet, diens stijl men spreekt? Dan kanmen beter informeren wie dit blad wenstte ontvangen. Zo’n vraag zou de pa-pierafvalberg behoorlijk helpen verklei-nen.J. Boden - leerkracht -BrechtVoor Klasse geldt alvastdat elke leerkracht zijngratis abonnement metéén eenvoudig telefoon-tje kan opzeggen. Geenprobleem.

✒In ben na 5 jaardetachering te-

rug op school. Ik stel daaralleen al op gebied vandocumenten nog heelveel, volgens mij althans,achterstand vast. Noch-tans is onze school door-gelicht en heeft ze eenprachtige evaluatie ge-had. Ik vraag me echtaf wat er bekeken wordt.Of misschien met wel-ke ogen, of zeker doorwelke bril. Ik begrijp eenaantal zaken echt niet.Het zou mij bij wijze vanuitdaging wel eens in-teresseren eens mee tedraaien op toer. Ik zouer graag veel willen uit-halen om misschien heteinde van mijn carrièreboeiend en zinvol af tesluiten (als ons type vanonderwijs, 4e graad BSOverpleegkunde, nogenkele jaartjes kan mee-gaan).Anne-Marie Lamote - leerkracht

Pesten

✒Binnen het Deeltijds Kunston-derwijs beleven wij nagenoeg

dezelfde situatie als deze beschrevenin de brief Pesten (Klasse 88).(«We wordenniet door de leerlingen, maar door dedirectie gepest.»)Op deze manier willen wij het dooronze collega’s van BuSO geformuleer-de verzoek, dat wij uiteraard volledigonderschrijven, kracht bijzetten en demuur van stilte die dergelijke praktij-ken omhult, doorbreken. Hetzelfde isaan de hand in het Deeltijds Kunston-derwijs.P. Teuchy - leerkracht - Brussel (namenseen aantal collega’s)

Gezocht: leerkracht

✒«Ik hou mijn hart nu al vast voorde eerste zieke leraar... Vorig

schooljaar zijn we een jaar lang op zoekgeweest naar een leraar elektriciteit.Nooit hebben we een goede oplos-

sing gevonden.» (Klasse 88) enz. enz.En ik? Ik ben leraar elektriciteit, 50 jaaroud en ik heb 18 jaar geleden voor hetonderwijs gekozen omdat men goedepraktijkleraars nodig had. Ik sta reeds18 jaar full-time in het KTA, zogezegdbeschermd, en ben op heden benoemdvoor 16 u. in de dagschool en 3 u. inde LTO-avondschool (zelfde gebouwen).Dus ieder jaar danken ze me tijdelijkvoor 6 u. af. Dit is een unieke situatie:18 jaar in dezelfde school en nog steedsniet volledig benoemd.(Naam en adres bekend)

Leerkrachten en hunwedde

✒In Klasse 88 is een vergelijkingvan de wedden in het onder-

wijs opgenomen. Er zalwel een goede reden zijnom de bruto bedragente vergelijken, en niet denetto weddes. Was hetde bedoeling om beteruit de vergelijking tekomen? Het land waarinwe leven heeft één derhoogste lastenpercen-tages ter wereld. Ik benbenieuwd naar een ver-gelijking van de nettolonen in een volgendnummer.Een andere kantteke-ning. Het wettelijk pen-sioen wordt in groterebedrijven aangevuld meteen soms zeer royaalextra-legaal pensioen. Ditwerd niet vermeld.Robert Nulens - leerkracht- Alken

✒Sinds de verrui-ming van de les-

bevoegdheden geef ikals regent les in het twee-de jaar van de tweedegraad. Voor het groot-ste deel van mijn lesop-dracht in het vierde jaarASO sta ik parallel meteen collega licentiaatin een voortreffelijke sa-menwerking. Zowel inhet opmaken van hetjaarplan, het samenstel-

len van de cursus, het opstellen vanoverhoringen en examens, hebben webeiden een gezamenlijke en gelijkeinbreng. We geven m.a.w. dezelfde leer-stof, vanuit dezelfde didactische aan-pak en we evalueren de leerlingen vanhetzelfde niveau op dezelfde gezamenlijkemanier. Op het einde van het school-jaar moeten alle leerlingen dezelfde vak-eindtermen hebben bereikt.Wie kan mij motiveren waarom tweeleerkrachten, elk met het vereiste op-leidingsniveau en diploma, die exactdezelfde pedagogische opdracht ver-vullen, waarvan hetzelfde inhoudelij-ke resultaat wordt verwacht, in pre-cies dezelfde omstandigheden en les-uren, toch verschillend moeten wor-den gehonoreerd naar salaris en les-tijd?J. Dewin - leerkracht

✒Het heeft geen zin wedden tevergelijken als u ook niet de ar-

beid vergelijkt die men ervoor moetleveren, en die verschilt erg van landtot land, zoals u toch zou moeten we-ten. Waarom vermeldt u bijvoorbeeldniet dat in Denemarken een leerkrachtmoedertaal - voor hetzelfde loon - heel

wat minder uren les moet geven om-dat hij meer correctiewerk heeft?En wat het prestatieloon betreft: ik juichhet toe op voorwaarde dat alle presta-ties in de loonberekening meetellen.Als lerares Engels-Nederlands besteedik minimaal 10,5 uren per week alleenvoor correctiewerk. Ik reken gemiddeld5 minuten correctietijd voor een toetsen 7 voor een huiswerk, want bela-chelijk weinig is aangezien het verbe-teren van een steloefening vaak eenhalf uur in beslag neemt.Mag ik erop rekenen dat deze stillewerkuren ook zullen meetellen in mijnprestatie- en loonberekening? Wanneerzal men in Vlaanderen eens de moedhebben om dit taboe - dat gelijkheidvoor iedereen in grote ongelijkheidresulteert - te doorbreken met een gron-dige analyse i.p.v. een nepartikeltje waarinalleen de geselecteerde meningen vaneen vakbondsman en van een Neder-landse oud-rector aan bod komen?Mag ik hiermee het debat over de in-voering van een puntensysteem zoalsin Denemarken openen?Griet de Vriese - leerkracht - LokerenEen internationale vergelijking: de on-derwijstijd van (kleuter)onderwijzers engeaggregeerden LSO en HSO in enkelebuurlanden. Maar deze ‘arbeidstijd’ moetenwe met de nodige voorzichtigheid inter-preteren. Deze indicator geeft immers geeninformatie over de tijd die leerkrachtenbesteden aan lessen voorbereiden, in-servicetraining, klassenraden enz. Hieronder zietu het totaal aantal uren van 60 minutendat een voltijds aangestelde leerkrachtper schooljaar verplicht moet bestedenaan lesgeven.

BaO LSO HSOVla 840 720 660VS 1093 1042 1019NED 1000 954 954FRA 944 632 632DUI 790 761 673ZWE 624 576 528Oeso 858 781 745De onderwijsprestaties van de Vlaamseleerkrachten liggen iets onder het gemid-delde in het basisonderwijs. In het se-cundair onderwijs moeten de leerkrach-ten op jaarbasis respectievelijk 61 (LSO)tot 85 uren (HSO) minder presteren dangemiddeld in de Oeso-landen wordt ver-eist. Opvallend is dat in de VS en Neder-land het verschil in onderwijstijd tussenhet basis- en secundair onderwijs kleinis, terwijl in de meeste andere landen deonderwijzers opmerkelijk meer uren moetenlesgeven.(Het Vlaamse onderwijs in de kijker: eeninternationaal perspectief - departementOnderwijs)

Recht op optimaalonderwijs

✒Ik zie als krantenkop: «Gehan-dicapte kinderen moeten on-

derwijs krijgen in gewone school.» Endan volgt een heel artikel over inclu-sief onderwijs dat tegen de discrimi-natie van kinderen ingaat door hen dekans te bieden in het gewoon onder-wijs les te krijgen in plaats van naar hetbuitengewoon onderwijs verwezen teworden. Zo omschrijft men dat. En zoslaat men flagrant de bal mis. Het bui-tengewoon onderwijs biedt optimaleontwikkelingskansen: gespecialiseerdeleerkrachten, paramedische begeleidingwaar nodig, kleine klasgroepen, eenaangepast milieu, een ontwikkelings-programma volgens de mogelijkhedenvan het kind en gericht op zijn gehelepersoonlijkheid. En dat kost de staat

D I A L O O G

(advertentie)

42 KLASSE NR.90

veel geld. Daarom mag je niet zo maarnaar het buitengewoon onderwijs: jemoet daar een PMS-attest voor heb-ben waaruit blijkt dat je dat buitenge-woon onderwijs nodig hebt. En dàt isde discriminatie, want heeft niet iederkind recht op gespecialiseerde leerkrach-ten, een kleine groep waarin iedereenzijn nodige aandacht kan krijgen, eenaangepast milieu en een leerprogram-ma volgens zijn eigen mogelijkhedenen gericht op zijn gehele persoonlijk-heidsontwikkeling? De krantenkop hoortdus te zijn: «Ieder kind heeft recht opbuitengewoon onderwijs.»Jan De Wachter - leerkracht

«Hallo,met Suzanne»

✒Ik was blij verrast toen ik plotsmijn voornaam (Klasse 88) zag

opduiken in een voor mij vertrouwdecontext. Ik ben namelijk als vestigings-plaatssecretaresse van de lerarenopleidingLSO groep 1 biotechnieken land- entuinbouw technisch-technologische op-voeding van de Hogeschool van de pro-vincie Antwerpen ook verantwoorde-lijk voor de plaatsingsdienst. Dit is eentaak die mij zeer veel voldoening schenkt.Enerzijds help ik onze afgestudeerdenaan werk en onderhoud regelmatigcontact met hen. Sedert afstudeerjaar1989 ken ik ze allemaal bij naam enweet ik welke job ze uitoefenen. Demeesten vinden onmiddellijk werk inhet onderwijs of op hun eigen verzoekbuiten het onderwijs.Anderzijds probeer ik onmiddellijk aande telefoon directies van secundairescholen namen met telefoonnummersmee te delen van afgestudeerden diein hun regio wonen en mogelijk nogwerk zoeken of nog willen veranderenvan arbeidsplaats. De laatste jaren wordtdit vanaf oktober echter zeer proble-matisch. Alle afgestudeerden zijn aanhet werk voor gans het schooljaar enmeestal in een open betrekking. Slechtssporadisch duikt er terug een kandi-daat op die door reaffectatie zijn plaatsheeft moeten afstaan of die buiten hetonderwijs is tewerkgesteld en opnieuwin het onderwijs terecht wil.Suzanne Van Keer - secretaresse - Me-chelen

Uren voor computers

✒Dat wij in onze Vlaamse scho-len een achterstand hebben op

het gebied van de informatietechno-logie ten opzichte van de ons omrin-gende landen is een feit. Het PC/KDproject zal zeker op verschillende vlak-ken oplossingen aanbieden. Het pro-ject is dan ook zeer lovenswaardig.Toch zou ik graag enkele kanttekenin-gen willen maken. Meer computers ineen school betekent ook meer werkaan de winkel voor degene die dezetoestellen moet onderhouden, nl. deinformatica-coördinator. De laatste jarenis de informatietechnologie in de scholensterk geëvolueerd, d.w.z. Internetaan-sluitingen, netwerken en meer inge-wikkelde software, steeds meer inspan-ningen voor de informatica-coördina-tor om aan de eisen van collega’s enjaarplannen te voldoen.Nu wordt een informatica-coördina-tor 2 of meerdere uren voor deze taakvrijgesteld, doch dit zijn uren die vanhet totale lesuren-pakket afgaan, somsten nadele van een collega wiens klas-groep niet kan worden gesplitst om-dat deze uren-pot op is.Nu is mijn vraag, of er geen mogelijk-heid bestaat een onafhankelijke uren-pot te creëren voor dit soort taken waar

een school beroep op kan doen, al naargelang het aantal leerlingen en of in-formatica-structuur, zodat de beschikbareuren per leerling kunnen worden ge-bruikt, daar waar ze pedagogisch voorbedoeld zijn.Danny Zels - informatica-coördinator -Leopoldsburg

Voetbal

✒Gelezen in Klasse 86: Hitpara-de scholen, Doorlichten, Top

100... Beschamend voor iedereen: Mi-nister, Inrichtende Macht, Inspecteurs,Directeurs enz... om de school te ver-gelijken met voetbal.Hooliganisme (reeds moorden), hys-terische massa, agressieve spelers, hogebedragen ermee gemoeid, fraude, om-koopschandalen... Waar gaan we heen?Belachelijk, gevaarlijk,demotiverend, schrik-wekkend. Durf je dat pu-bliceren in volgendeKlasse? Ik verwacht res-pons.André De Graeve - ere-leraar - BruggeDe reportage toont netaan dat er in de Vlaam-se gemeenschap géénscholen top-100 komt enhopelijk ook geen moor-dende competitie tussenscholen. Maar het is wéleen ernstig signaal uit hetbuitenland. De beeldenhebben u blijkbaar welaan het denken gezetmaar misschien niet vergenoeg.

Lichaamstaal

✒«Lesgeven is eenbeetje toneelspe-

len», las ik (Klasse 87). Ikzou zelfs meer zeggen:«Lesgeven is eerst envooral toneelspelen»(maar wel met dien ver-stande dat we dit begripenkel positief laden). Ge-bruik de taal van jelichaam. Als men gelooftwat men verkondigt dankan het lichaam alleen maar helpen.Wanneer ik mijn optreden als lerares ana-lyseer, stel ik vast dat er constanten zijn:1. Verwelkom je leerlingen bij het bin-nenkomen van het lokaal, neem afscheidvan hen wanneer ze jouw les verlaten.2. Neem een lichaamshouding aan, naarde leerlingen gericht: je bent er voor henen alleen voor hen.3. Breng regelmatig humor en persoon-lijk contact in elke les: dorre lesonderde-len fleuren hierdoor op. Een fijne, res-pectvolle humor zorgt ervoor dat eenafwezige, dromerige, babbelende, afgeleideleerling met de glimlach terug jouw lesinstapt.4. Zoek steeds de blik van elke leerling:zelfs wanneer je je tot de klas als groepricht laat je aldus weten dat elkeen voorjou erbij hoort.5. Als toneelspeler benadruk je jouw ver-rassingen, ontgoochelingen, enthousiasme,boosheid, tevredenheid, dankbaarheid.6. Wanneer je elke leerling individueelgaat helpen, aarzel dan niet om ook hierje lichaamstaal te gebruiken: een schou-derdruk, een geleide handbeweging...7. Beweeg in je les: varieer je houdin-gen. Onze tv-jongeren hebben meer danooit nood aan afwisseling: afwisselendelesonderwerpen, didactische methodes,lesverlopen en een gevarieerde, geani-meerde leshouding van de leerkracht.Anne Dubois - lerares - Brussel

Eindtermen

✒Sinds dit schooljaar gelden denieuwe eindtermen in het on-

derwijs. Deze eindtermen zijn vervat inlijvige bundels per leergebied en dra-gen een genummerde code, kwestievan ze terug te vinden.Binnenkort moeten die codes bij de doel-stellingen in het agenda vermeld wor-den, zo kun je controleren of je lesge-ven wel strookt met de eindtermen. Wel,deze druppel doet de emmer overlo-pen. Iedere zichzelf respecterende schoolkoopt nieuwe leermethoden die con-form zijn met de nieuwe eindtermen.Als deze lijn wordt doorgetrokken doorhet ganse schoolteam dat bovendiendezelfde leermethoden van de laagstetot de hoogste klas gebruikt, beantwoor-den onze doelstellingen automatisch aan

en corresponderen metde codes van de eindter-men. Waarvoor dezehaarklieverij die elke leer-kracht dagelijks een zeevan tijd zal kosten omzijn agenda behoorlijk inte vullen? Vergeet nietdat de indeling niet perleervak maar per leerge-bied verloopt, zodat jeganse bundels moet raad-plegen voor één lesuur.Lesgeven of administratievoeren?Zou het niet logisch zijndat deze leermethodenop hun degelijkheid ge-toetst worden door deoverheid, de inspectie ende auteurs? Nieuwe me-thodes krijgen geen fiatmeer als ze niet in over-eenstemming zijn metde geldende normen.Is dit toch haarklieverij?Ooit zei een begeleidendadviseur op een verga-dering dat het beter wasiets goed en bondig voorte bereiden ten dienstevan de leerlingen dan oe-verloos te schrijven tendienste van de admini-stratie. Diezelfde adviseurvond ook dat er voor leer-krachten af en toe nog

een uurtje ontspanning mocht zijn. Wasik die dag hardhorend of heeft men hemvan hogerhand iets anders ingefluisterd?(Naam en adres bekend)

Allochtone kleuterleidsters

✒«In Klasse 87 wordt in de ru-briek Journaal melding gemaakt

van de uitspraak van het Arbitragehofvan 1 april jongstleden over allochto-ne kleuterleidsters. In het artikel staatdat ‘de vrijheid van onderwijs moet wijkenvoor maatschappelijke noodwendig-heden’. Dit vinden wij niet terug in deuitspraak van het Hof. De inhoud vandeze uitspraak kan mijns inziens als volgtsamengevat worden: Volgens het Ar-bitragehof grijpt de bestreden decre-tale bepaling niet op onredelijke wijzein de onderwijsvrijheid in. De beper-king van de vrije personeelskeuze doormiddel van het verschaffen van eenvoorrangsrecht aan Gesco-personeels-leden in het kader van DRP is naar hetoordeel van het Hof niet evenredig,omdat de inrichtende machten een aantalmogelijkheden resten:• de maatregel doet geen afbreuk aande artikelen 15 en 16 DRP, die hande-len over de door het personeel na televen verplichtingen en onverenigbaar-heden die voortvloeien uit de specifi-

De tanden vanKlasse voor JongerenHet novembernummer vanKlasse voor Jongeren zit voltanden. Hebt u het al uitge-deeld? Over huiswerk, Inter-net, computers, actieve leer-lingen, skaters, magere meis-jes, de toets van Chantal Pat-tyn, zittenblijvers en héél veel(rotte) tanden. Zelfs met eengratis poster over tandverzor-ging. En een live-verslag vande jongeren die met Klasseen Artsen Zonder Grenzenmee mochten naar Cambodja.Een nummer om in te bijten.

citeit van het opvoedingsproject;• de in vrijwilligheid aan het projectdeelnemende inrichtende machten devrije keuze behouden binnen de tota-le groep van voorranghebbende leer-krachten (= toepassing van artikel 23 §1, 1° DRP);• deze inrichtende machten de moge-lijkheid behouden de arbeidsovereen-komst te beëindigen van leerkrachtenwaarvan blijkt dat ze niet passen in hetpedagogisch project van de betrokkenscholen (= toepassing artikel 24 en 25DRP).» E.H. Kan. A. De Wolf, directeur-generaal Vlaams Secretariaat van hetKatholiek Onderwijs

Scholierenkoepel

✒Bedankt dat u in Klasse nr. 89een bijlage wijdt aan Leerlin-

genparticipatie (insert De Eerste Lijn nr.3). Toch breekt uw blad niet met devan goede bedoelingen overlopendetendens dat «wij volwassenen eens zul-len schrijven hoe leerlingenparticipatiemoet». Slechts in één stukje (van am-per 53 woorden) komt een leerling zelfaan het woord. Bijzonder jammer is datu voorbijgaat aan de zelforganisatie vanscholierenraden, nl. de Vlaamse Scho-lierenkoepel. De VSK, eerder dit jaaropgericht, overkoepelt nu reeds 159scholierenraden uit alle netten.Jammer ook dat u in uw bijlage nietszegt over de «volwassen» (vergeef onshet woord) manier waarop men in hetbuitenland met leerlingenparticipatieomgaat. Het Verdrag inzake de Rech-ten van het Kind werd door alle Euro-pese staten ondertekend en geratificeerd.Met uitzondering van België-Vlaande-ren bestaat in ALLE Europese staten wet-geving die de inspraak en participatievan leerlingen aan het onderwijs ga-randeert. Met uitzondering van België-Vlaanderen worden in ALLE Europesestaten scholierenbelangenorganisatieserkend en flink ondersteund (Nederland:6,3 miljoen voor de scholierenorgani-satie; in Zweden liefst 100 miljoen). VSKwil dat er een eind komt aan de betut-teling van jongeren. De dag dat zij 18worden, worden zij geacht mee te be-slissen over het beleid van hun land.Tot de dag daarvoor worden zij geachtnog te «kinds» te zijn om mee te beslis-sen over het beleid van hun school ofom zelf te zeggen hoe zij dit zien.Alex Polfliet - coördinator VSKDe Vlaamse Scholierenkoepel kreeg ookeerder al aandacht in Klasse (o.a. een vollepagina in Klasse voor Jongeren).

Voor al uw vragen overonderwijs belt u de

Infolijn van hetdepartement Onderwijs:

tel 02-219 18 00

(advertentie)

Afgiftekantoor Gent XMinisterie van de Vlaamse GemeenschapDepartement OnderwijsRedactiesecretariaat KLASSEE. Jacqmainlaan 165 - 1210 Brussel

TIJDSCHRIFTverschijnt maandelijks(behalve in juli en augustus)

België – Belgique

PB/PP B 331

Tien tipsom je

tijdteverspillen

7. «Veel werk!»

Hol de hele dag van de ene collega of vergadering naar de andere om te gaan zeggen dat je veelwerk hebt en dat je dus spijtig genoeg niets kunt doen.

8. «Sorry»

Verspil niet alleen je eigen tijd maar ook die van deanderen: bereid de zaken niet voor, vergeet informatie doorte spelen en kom vooral altijd en overal te laat.

9. «Later»

Vergeet tijd te nemen voor jezelf. Stel elke vorm vanontspanning uit.

10. «Ik heb geen tijd»

Zeg dat ze liegen als ze zeggen dat iedereen precies evenveel tijd heeft en dat het er alleen op aankomt tijd temàken.

1. «Dat doe ik altijd zo»

Maar waarom?

2. «Zet ik op mijn lijstje»

En dat lijstje wordt elke dag langer.

3. «Doe ik straks opnieuw»

Werk eerst een taak half af en begin er dan later helemaal opnieuw aan.

4. «Ik doe het zelf wel»

Als een ander dat doet, is het toch nooit goed.

5. «Ik weet het liggen»

Maar waar?

6. «Doe ik meteen»

Iets nieuws? Laat alles vallen en begin eraan.

Eén op tien

Eén op tien kinderen is het slacht- offer van een of andere vorm van mishandeling. In Vlaanderen is kinder-

mishandeling de tweede oorzaak van kleu-tersterfte. Toch heeft slechts 14 procent van de leerkrachten in zijn carrière een geval opgemerkt.Meer dan 80 procent van de kindermishandeling gebeurt binnen het gezin. Daarom wordt het vaak niet gemeld. Kinderen willen immers niet dat moeder of vader wordt gestraft of dat het gezin uit elkaar valt. Maar het gebeurt ook in de klas: treiterende en potelende leerkrachten die hun machtspositie misbruiken.De jongste jaren is het aantal meldingen van kindermishandeling erg gestegen. Niet omdat het probleem is toegenomen, maar omdat het meer bespreekbaar is geworden.

Martine, leerkracht:

«Zijn dit wel mijn zaken?»«Een leerling die thuis regelmatig slaag krijgt, zegt dat meestal niet. Hij is gevallen of heeft te wild gespeeld met de hond. Je voelt natuur-lijk wel dat er iets niet klopt, maar je weet er zo gauw geen weg mee. De school is maar een klein stukje van een lange ketting. Tone zit elke dag na schooltijd twee uur opgesloten op zijn kamer om goede punten te halen. Hij moet minstens zevens halen, anders wordt hij zwaar gestraft. Voor de rest: stikverwend. Dat is kindermishandeling voor mij. Maar wat doe je? Je voelt je als leerkracht soms machteloos en bang. Ik ben nog altijd bezig met het afschuwelijke verhaal van Leen. Een rotkind, slechte punten, herrieschopper en pestkop. Toen nam ze mij in vertrouwen en ik geloofde het bijna niet: incest. Het werd voor mij ook even koud. Wat kan ik hier nu aan doen en wie ben ik, vraag je je dan af. Tenslotte zijn wij geen therapeuten. Zijn dit wel mijn zaken? Leen zei ook: Ik vertel het aan jou, maar je mag het niet verder vertel-len. Hoe kan je zoiets beloven? Want dan kan je het kind niet verder helpen. Ik ben blij dat ik op school niet alleen sta. We hebben duidelijke afspraken gemaakt met collega’s, CLB en directie over hoe we reageren. Niet panikeren, er niet alleen mee blijven zitten. Het belangrijkste dat ik kan doen is alert zijn en het vertrouwen van mijn leerlingen win-nen. Dikwijls is de school nog de enige veilige plaats voor zulke kinderen en de leerkracht de enige volwassene die ze misschien zouden durven vertrouwen.»

Kinder-mishandeling 4de eerste lijn

RECHT EN KROMKaat komt met blauwe plekken naar school. Tone is bang om met zijn rapport naar huis te gaan. Ze zijn beiden het slachtoffer van een vorm van kindermishandeling. Elk onrecht tegen een kind is in feite kindermishandeling: lichamelijke of emotionele verwaarlozing, maar ook situaties van geweld met ouders, leerkrachten, opvoeders en anderen. Leerlingen hebben recht op iemand die zich afvraagt wat er aan de hand is.

SLAAN EN SCHOPPENEr zijn verschillende vormen van kindermishandeling.- Lichamelijke mishandeling: schoppen, slaan, toebrengen van brand- of snijwonden.- Psychische mishandeling: kleineren, negeren, intimideren, onredelijke eisen stellen.

Kinderen geen steun, bemoediging, veiligheid en geborgenheid geven.- Lichamelijke verwaarlozing: het kind krijgt onvoldoende zorgen (kleding, maaltijden,

nachtrust, gezondheid of medische voorziening).- Psychische verwaarlozing: het kind krijgt onvoldoende aandacht (genegenheid, gebor-

genheid, tijd en ruimte).- Seksueel misbruik: in een sfeer van emotionele chantage, relationeel overwicht, druk

of geweld voelt het kind zich gedwongen tot seksuele contacten (seksuele handelingen, genitaliën tonen).

- Structureel geweld: uitsluiting of onderdrukking van kinderen omdat onze maatschappij hen niet erkent als volwaardige leden.

ONBEKENDAlle kinderen zijn mogelijke slachtoffers van emotionele, lichamelijke en seksuele mishan-deling. Kindermishandeling komt in al zijn vormen voor en in alle lagen van de bevolking. Soms ook op school. Dikwijls gebeurt de mishandeling binnen het gezin, niet door vreemden. De daders zijn bekenden en vaak begint het slachtoffer precies daarom niet zelf over zijn probleem te praten. Als een leerkracht dat beseft, kan hij signalen herkennen.

Mogelijke signalen van kindermishandelingElk signaal op zich zegt weinig natuurlijk. Meestal doen verschillende signalen samen mishandeling vermoeden.

BIJ DE LEERLING:- Zijn gedrag: een mishandeld kind kan extreem gedrag vertonen: agressief of juist terug-

getrokken. Hij vlucht of vecht. Hij gedraagt zich hyperactief of zenuwachtig, hangt de clown uit of is somber en depressief. Een plotselinge gedragsverandering kan het teken zijn van een crisissituatie.

- Zijn taal: let op de inhoud en de wijze waarop de leerling spreekt. Wat vertelt hij? Hoe spreekt hij? Hoe vormt hij zinnen? Zijn er gebreken (stotteren, talen vermengen…)?

- Zijn relaties: hij heeft weinig of geen vrienden, andere leerlingen vermijden hem. Hij vertrouwt niemand, is achterdochtig tegenover leeftijdgenoten en volwassenen. Hij is bang en schrikt vaak, bijvoorbeeld bij onverwachte aanrakingen.

- Zijn ontwikkeling: hij heeft leer- en concentratieproblemen en loopt achterstand op in zijn ontwikkeling: emotioneel, motorisch of cognitief. Soms valt hij terug op gedrag dat bij een jongere leeftijd hoort.

- Zijn symbolen: spel, tekeningen, knuffels en voorwerpen waar het kind erg aan gehecht is, kunnen signalen geven dat er wat aan de hand is.

- Andere mogelijke signalen op school: lichamelijke klachten als hoofdpijn, buikpijn, hy-perventilatie en duizeligheid kunnen psychosomatisch zijn. De leerling is vaak afwezig zonder duidelijke reden of blijft rondhangen op school. Hij durft zich niet uitkleden voor de turnles, vertoont faalangst, is vaak moe in de klas.

- Als ouders en kind samen zijn: hij kan bang lijken of zich opvallend gedragen.ER ZIJN OOK SIGNALEN DIE KUNNEN WIJZEN OP EEN SPECIFIEKE VORM VAN MISHANDELING.

Mogelijke signalen van lichamelijke mishandeling:- Hij heeft (regelmatig) blauwe plekken, botbreuken of brandwonden op plaatsen waar ze

niet door stoten of vallen kunnen ontstaan.- De uitleg die de leerling (of ouder) eraan geeft, roept vragen op.

Mogelijke signalen van seksueel misbruik:- De leerling heeft duidelijke angst of afkeer voor aanraking of vertoont juist uitdagend

seksueel gedrag.- Hij vertoont ongewoon veel belangstelling voor seks of gebruikt termen die een kind van

zijn leeftijd doorgaans niet kent.- Hij heeft geen plezier in spel, is bang om op de rug te liggen, vertoont verkrampte motoriek.- Hij heeft eetproblemen, problemen om naar het toilet te gaan, urinewegeninfecties of

pijn bij lopen of zitten.- Meisjes gedragen zich soms overdreven verantwoordelijk en ouder dan hun leeftijd.

BIJ OUDERSOuders kunnen vaak op bedekte wijze aangeven dat er moeilijkheden zijn:- Ze vragen voortdurend aandacht voor hun eigen problemen.- Ze klagen veel over hun kinderen.- Ze reageren agressief als je over hun kind wil praten.- Ze verhuizen vaak of laten hun kind dikwijls van school veranderen.- Ze vermijden dat hun kind door het CLB wordt onderzocht.

EEN HOND BIJTSporen van geweld zijn niet altijd sporen van mishandeling. Mis-schien bijt de hond? Een plotse wijziging in het gedrag van een leerling in de klas is geen bewijs van kindermishandeling. Leer-lingen tonen vaak signalen die niet gemakkelijk te interpreteren zijn. Daarom moet de leerkracht reageren op een vermoeden. Hij hoeft niet 100 procent zeker te zijn. Een kind heeft er recht op dat bij elk vermoeden van mishandeling iemand de inspan-ning doet om dat met hem te bespreken of te melden. Liever dat dan leerkrachten die doen of hun neus bloedt.

wat?

hoe?

wie?

VOOR ZIJN BESTWILLeerlingen zijn vaak bang om over mishandeling te praten. Bang dat niemand hen zal geloven, dat hun gezin zal uiteenvallen, dat het nog erger zal worden, dat ze hun ou-ders kwetsen. Als ouders de daders zijn, blijft het kind ook meestal gehecht aan hen. Soms denkt hij dat hij zelf schuldig is. De dader geeft hem een gevoel van medeplichtig-heid of doet hem geloven dat het uit liefde of voor zijn bestwil is.

het

pr

ob

leem

Als een school tijdig een beleidsplan opstelt voor gevallen van kindermishandeling, kan ze vlugger reageren in crisissituaties. Ze heeft een lijst van de juiste adressen en contactpersonen voor hulpverlening in de eigen omgeving. Er zijn duidelijke afspraken over wie melding doet, hoe leerkrachten met een mishandeld kind omgaan en hoe het overleg met de ouders verloopt. Iedereen is op de hoogte van het stappenplan. Liever op voorhand zo’n plan dan in paniek reageren als het zo ver is.

Een stappenplan1. Er is een vermoeden van mishandeling. Probeer dat vermoeden concreet te maken.

Let extra op de leerling, omschrijf het gedrag dat je opvalt of verontrust.2. Leg je vermoeden en observaties voor aan collega’s en directie (eventueel aan een

aangewezen vertrouwenspersoon op school). Houd rekening met de privacy van de leerling en zijn gezin.

3. Leg het vermoeden voor aan de CLB-adviseur van uw school.4. De school of het CLB treden zo nodig in overleg met een externe instantie voor hulp-

verlening.5. Wie de zaak heeft gemeld, volgt die ook op en informeert naar de stand van zaken.6. De leerkracht blijft het kind steunen en volgt de ontwikkelingen. Hij ziet het kind

niet alleen als slachtoffer, maar als leerling met allerlei interesses en vrienden.

HET SLACHTOFFER: ZES REGELS1. Toon je eigen ongerustheid («Ik denk dat er wat fout loopt met je»).2. Luister naar het slachtoffer op een rustige plaats. Maak duidelijk dat hij je kan ver-

trouwen en dat je open staat voor een gesprek. Vraag hem niet uit, maar laat het hem in zijn eigen woorden en in zijn tempo vertellen. Neem je tijd.

3. Aanvaard het verhaal van het slachtoffer. Verzeker hem dat je het gelooft, dat het niet zijn schuld is. Maak duidelijk dat je waardeert dat hij je in vertrouwen neemt en dat je dat moedig vindt.

4. Bevestig het slachtoffer. Vertel de leerling dat wat is gebeurd niet zijn schuld is. Ga niet in op de oorzaak of wie de dader is. Uit ook geen beschuldigingen aan het adres van zijn ouders. Een kind vraagt meestal respect voor zijn ouders, ondanks alles. Hou je gevoelens onder controle. Het verhaal van jouw leerling kan grote emoties, afkeer, walging of woede bij je teweegbrengen. Een neutrale houding versterkt het vertrouwen.

5. Zet verdere stappen: overleg met het kind wat de volgende stappen zijn. Verzeker dat je die altijd in overleg met hem zal nemen en dat je hem zal blijven steunen. Beloof geen geheimhouding. Anders isoleert je jezelf.

6. Blijf steunen: maak duidelijk dat hij niet de enige is wie zoiets overkomt en dat er hulp mogelijk is. De schade kan worden beperkt als de omgeving het slachtoffer hulp blijft bieden.

DE OUDERSHoe minder contact ouders zelf zoeken, hoe belangrijker het contact. De behoefte aan een rustig gesprek kan groot zijn.- Bespreek op voorhand met het CLB, collega’s, directie of vertrouwenscentrum hoe

dat gesprek moet verlopen. Houd het gesprek samen met een tweede persoon. Bereid de structuur van het gesprek goed voor.

- Neem zelf de verantwoordelijkheid voor het gesprek («Ik maak mij ongerust»). Aan-leiding tot het gesprek is de zorg voor het kind. Neem zijn gedrag als uitgangspunt («Hij ziet zo wit, zit zo stil…»). Zoek daarna aansluiting bij de situatie van de ouder («U heeft het niet gemakkelijk»…).

- Zorg dat je goed op de hoogte bent van de mogelijke hulpverlening in de omgeving. Help hen om contact te leggen.

- Laat hulpverlening over aan bevoegde instanties.

DE ANDERE LEERLINGEN- Praat in de klas over kinderrechten en kindermishandeling. Een klasgesprek kan dui-

delijk maken aan leerlingen waar de grenzen liggen in gedrag en hoe ze respect voor elkaar opbrengen en uiten. Ook toekomstige daders van kindermishandeling zitten nu op de schoolbanken.

- Bespreek pestgedrag, vechten, stoer doen, grove moppen, handtastelijkheden en rol-lenpatronen. Stimuleer een weerbare basishouding door te werken aan mondigheid en sociale vaardigheden.

POTELENDE LERAARSOok leerkrachten kunnen de daders zijn van kindermis-handeling. Treiterende en potelende leraars, leraars die hun machtspositie misbruiken: het kan. Vaak zijn het op andere vlakken goede leerkrachten. Ze zijn geliefd en onmisbaar op school. Dat maakt het voor de leerling erg moeilijk om met een ander beeld van de leerkracht naar buiten te treden. De meeste daders zien niet in dat ze een grens hebben overschreden. Ze hebben het vaak moeilijk om zich aan afspraken en regels te houden. Soms nemen ze zelfs de taak van de directeur over.Als er een vermoeden is, moeten collega’s en school hun verantwoordelijkheid opnemen. Heksenjachten zijn uit den boze, maar ernstige klachten moeten bespreekbaar zijn. Niemand is ermee gediend om potjes gedekt te houden. Zeker de kinderen niet.Het departement Onder-wijs heeft een meldpunt voor ongewenst seksueel contact op school: tel. 03 825 45 27 (van maandag tot donderdag van 10 tot 17 u.) Scholen kunnen de brochure “Beleidsplan ter preventie van geweld, pes-ten en ongewenst seksueel gedrag op school” gratis bestellen op tel 02 553 66 53 - onderwijspublicaties@vlaanderen.be

op schoolniveau

op individueel niveau

op klasniveau

de

aan

pak

Frank, hulpverlener:«TEGEN NIEMAND ZEGGEN»«Het gebeurt dikwijls dat een leerling pas ergens over wil praten als de leerkracht op voorhand belooft het niet voort te vertel-len. De verleiding is groot om die belofte te doen. Maar als dan het afschuwelijke verhaal komt, zit je als leerkracht wel met een groot dilemma: ofwel moet je het vertrouwen van de leerling beschamen, ofwel wordt je medeplichtig aan het in stand houden van een schadelijke situ-atie. Zeg dus geen dingen toe, waar je later spijt van krijgt. Je kan bijvoorbeeld wel beloven dat je geen stappen zal zetten of beslissingen nemen zonder hem erbij te betrekken. Dat is iets anders dan het geheim zwijgend delen. Laat je ook niet verleiden tot zelf een therapie uitwerken of voor maatschappelijk werker te spelen. Laat dat over aan profes-sionele hulporganisaties.»

Mogelijke toekomstige daders van kindermishandeling zitten nu op de schoolbanken. Hoe kan je beletten dat het zo ver komt?zes tips1. Je kan lesgeven over respect voor anderen, maar dat heeft pas effect als iedereen

op school respect heeft voor iedereen. De leerkrachten geven het voorbeeld: open communicatie, teamwork en inspraak.

2. Besteed aandacht aan de weerbaarheid en mondigheid van leerlingen. Ze mogen voor hun mening uitkomen. Ze krijgen de kans om situaties te overdenken en een oordeel uit te spreken.

3. Weerbaarheid ontstaat in de interactie met ouders, leerkrachten en andere opvoeders. Kinderen hebben behoefte aan duidelijkheid, veiligheid en respect. De school kan codes en afspraken vastleggen voor een respectvolle communicatie en omgang met elkaar.

4. Een leerling mag meer zijn dan een vat kennis. Op school is er ook aandacht voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van alle leerlingen. Niet alleen in foldertjes, maar in dagelijkse praktijk.

5. De school kan ervoor zorgen dat er voldoende informatie is bij leerkrachten en leerlingen over grensverleggend gedrag (wat kan en niet kan), mishandeling en de mogelijkheid om dat te voorkomen. Verscheidene eindtermen bieden concrete aanknopingspunten.

6. Leerlingen met problemen kunnen op school terecht voor opvang. De school heeft een opvangsysteem en begeleiding (groene leerkrachten, vertrouwensleerkrachten, interventieplan...) waarvan alle leerkrachten en leerlingen op de hoogte zijn. Er zijn ook duidelijke afspraken gemaakt in verband met elke vorm van mishandeling binnen de schoolmuren.

Zeven ingebakken houdingen die seksueel geweld kunnen veroorzaken of in stand houden. Wat kunnen opvoeders daaraan doen?1. «Dat is toch normaal»De alledaagsheid van het verschijnsel zorgt ervoor dat veel vormen van (seksueel) geweld als normaal worden beschouwd. Het kan ook anders.2. «Meisjes zijn lief en jongens stoer»Van jongsaf aan worden kinderen in een rol geduwd. Jongens ervaren sterke druk om hun ‘mannelijkheid’ te bewijzen. Meisjes om volgzaam te zijn. Opvoeders kunnen andere accenten leggen.3. «Ze zegt nee, maar bedoelt ja»De bestaande stereotypen over mannen, vrouwen en seks zijn zeer seksistisch. Ze worden dagelijks bevestigd in moppen en opmerkingen. Duld je ze of stuur je ze bij?4. «Mannen zijn de baas»De maatschappelijke positie van mannen en vrouwen verschilt sterk. Inzicht in de on-rechtvaardigheid van die machtsongelijkheid is een belangrijke preventieve stap.5. «De rest kan stikken»Egoïsme kan aanzet zijn tot seksueel geweld. We kunnen jongeren ook leren zich in te leven in de andere en echt leren dialogeren.6. «Ik kon niet anders»Opvoeders kunnen kinderen leren weerstand bieden tegen groepsdruk en pesterijen.7. «Zo zijn mannen»Soms ontstaat seksueel geweld omdat jongeren geen zicht hebben op een mogelijk alternatief beeld van hun eigen geslacht en gedrag. Moeten mannen ‘macho’ zijn? In een geslaagde opvoeding krijgt een nieuw en positief beeld ook een kans: voor jongens én meisjes.

daders in de klas

zeven sporen

ARTIKEL 19De Staat is verplicht om kinderen te beschermen tegen alle vormen van lichamelijk of geestelijk geweld, letsel of misbruik, verwaarlozing of nalatige behandeling, mishande-ling of exploitatie, met inbegrip van seksueel misbruik door ouders of andere personen die verantwoordelijk zijn voor de zorg voor het kind.(Uit Artikel 19 van de Verklaring van de Rechten van het Kind)

de

pr

even

tie

Je kan meer over kindermishandeling lezen in:Het Klassedossier op www.klasse.be/dossier/kindermishandeling en op www.ond.vlaanderen.be/weerbaarIn vertrouwen genomen - Peter Adriaenssens, Liesbeth Smeyers, Carla Ivens en Bart Vanbeckevoort - Lannoo - www.lannoo.beDe grote kindervriend - Child Focus - tel. 02 475 44 11 - www.childfocus.orgDe bibliotheek bij het SISO-nummer 323.4Voor meer ondersteuning neem je contact op met Preventieproject Onderwijs Vertrouwenscentra - tel. 02 533 14 88 - pov@kindengezin.be, met de schoolbegeleiding of het CLB dat aan de school ver-bonden is.

Bij een crisissituatie kan je altijd beroep doen op: de vertrouwenscentra voor kindermishandeling: Antwerpen - tel. 03 230 41 90 - Brussel - tel. 02 477 60 60 - Leuven - tel. 016 30 17 30 - Gent - tel. 09 216 73 30 - Brugge - tel. 050 34 57 57 - Hasselt - tel. 011 27 46 72.