(Roker, zo zie je er vanbinnen uit)

Maandblad voor Onderwijs in Vlaanderen

Nr.95 • Mei 1999

Zwarte longen

Zwarte coverDe cover van deze Klasse is roetzwart, net als de covers van Klassevoor Ouders en Klasse voor Jongeren die deze maand verschijnen.Samen goed voor een totale oplage van meer dan één miljoenexemplaren. Ze dragen allemaal dezelfde boodschap: «Roker, zozie je er vanbinnen uit». Het is de start van een campagne die devolgende maanden in Vlaanderen loopt en hoopt het aantal rokers(zeker bij jongeren) te verminderen. Alle onderdelen van decampagne werden door de jongeren zélf bedacht. Tientallenscholen organiseren tijdens de volgende weken lokale acties tegenroken. Daarvoor kunnen ze in totaal een miljoen frank subsidiekrijgen. De Werelddag zonder Tabak op maandag 31 mei zal nietonopgemerkt voorbij gaan. De jonge longen danken u.

Zwarte vijversOuders en leerkrachten zijn be-gaan met de geestelijke en licha-melijke gezondheid van de jonge-ren. Daar zijn we elke dag meebezig. Meestal heeft dat ook effect.Op minstens één sluipend gif heb-ben we blijkbaar geen effect: deoprukkende sigaret. Volwassenenzijn de voorbije jaren minder gaanroken en ook de jongens roken ietsminder. Maar bij de meisjes zijnsigaretten weer helemaal «in».Jongeren staan aan de schoolpoor-ten te roken, eisen rookruimtes opschool, verschuilen zich op de toilet-ten en laten een spoor van peukjesna. Erger is wat tabak met hun lon-gen doet. Misschien wéten ze welhoe sterk tabak hun gezondheidschaadt, maar de dood is veraf en devrienden dichtbij («het is cool», «ie-dereen rookt», «als je niet rookt,hoor je er niet bij»). Soms denkenscholen dat ze daar niets mee temaken hebben, dat sigaretten nueenmaal tot de persoonlijke vrijheidvan het individu behoren. Aan anti-drugprogramma’s werken ze mas-saal mee, maar sigaretten maken véélmeer slachtoffers. Ouders en leer-krachten die werkelijk begaan zijnmet de gezondheid van de leerlin-gen, spannen zich in om hen voor degevaren van roken te behoeden. Decampagne wil hen hierbij ondersteu-nen. Daarom bevat deze Klasse eenextra katern in de reeks «De EersteLijn». Scholen vinden er concreteaanzetten in om een eigen plan te-gen roken te ontwikkelen.

Zwart geldZoals u misschien weet, werd Klasse benaderd door de tabaksfabri-kanten om hun eigen actie «Jongeren kunnen neen zeggen» teondersteunen. Dat vonden de jongerenredactie van Klasse en hetVlaams Instituut voor Gezondheidspromotie echter verdacht enhypocriet. De tabakslobby legt immers het accent op de zogeheten«vrije keuze» van jongeren en weigert het bijvoorbeeld te hebbenover de nadelige invloed van roken op de gezondheid. We hebbenhet geld dus niet aangenomen. Daarop stelde de Vlaamse ministervan Gezondheidsbeleid één miljoen frank ter beschikking vooreen mediacampagne in Klasse. Die campagne hebben we door dejongeren zélf laten bedenken. Originele lokale initiatieven vanjongeren en leerkrachten in de Vlaamse scholen krijgen hierdoor

de nodige ondersteuning. Een gro-te campagne heeft immers maarzin als ze ook voelbaar is dicht bijde jongeren zelf en als ze er eeneigen inbreng in hebben.

Zwarte PietZowel basis- als secundaire scho-len nemen aan de actie deel. Kin-deren leren al heel jong keuzesmaken (of niet). Via Klasse voorOuders plaatsen we ook de oudersvoor hun verantwoordelijkheid.Voorbeeldgedrag speelt immers nogaltijd een grote rol (meisjes ma-ken bijvoorbeeld meer kans om tebeginnen te roken als ook hunmoeder rookt). Ook leraars zijnbelangrijke identificatiefiguren. Alszij niet roken (of er nu mee stop-pen), redden ze niet alleen huneigen gezondheid maar ook dievan de leerlingen die hen daarinvolgen. In Klasse voor Jongerenverschijnen gesprekken met jon-geren over roken én een uitneem-bare poster die ook al door dejongeren zelf werd ontworpen. Dooreen gezamenlijke en complemen-taire aanpak hoeven we niet lan-ger de zwarte piet naar elkaar doorte schuiven. We praten erover enieder neemt zijn eigen verantwoor-delijkheid: de school, de leerkrach-ten, de ouders én de leerlingenzelf. ■

Voor deze actie werkt Klasse samen methet Vlaams Instituut voor Gezondheids-promotie, met de steun van de Vlaamseregering, de ministers van Onderwijs enGezondheidsbeleid (zie ook p. 13).

)

DE CAMPAGNE: WIT OP ZWART1. De centrale zwart/wit boodschap «Roker, zo zie je ervanbinnen uit» verschijnt in de loop van de maand mei op devoorpagina’s van de drie Klasses: 3 mei in Klasse voor Leerkrach-ten (180.000 exemplaren), 10 mei in Klasse voor Ouders (670.000exemplaren) en 20 mei in Klasse voor Jongeren (200.000 exem-plaren).2. Datzelfde beeld wordt op verschillende andere manierenverspreid o.a. op een miljoen bierviltjes die (vooral in jongeren-cafés) zullen worden verspreid.3. Alle leerkrachten in Vlaanderen (en de studenten in delerarenopleiding) krijgen een gratis dossier over hoe ze eenconcreet niet-roken plan kunnen uitwerken op school. Datverschijnt als extra bijlage in Klasse voor Leerkrachten, uitneem-baar en te bewaren in de preventiemap «De Eerste Lijn». Scholendie daarbij nog meer ondersteuning willen, kunnen terecht bijverscheidene organisaties die aan de actie meewerken.4. Nagenoeg alle ouders (88␣ %) van kinderen tussen 3 en 14jaar krijgen in mei via Klasse voor Ouders informatie over hun eigenvoorbeeldgedrag, preventie, gevaren van passief roken enz.5. Nagenoeg alle leerlingen (85␣ %) tussen 14 en 18 jaarkrijgen in mei via Klasse voor Jongeren informatie over roken,gesprekken met jongeren én een aparte kleurrijke affiche voorthuis, in de klas, de jeugdvereniging enz.6. Alle Vlaamse scholen kunnen lokale acties organiseren(een informatieronde, een anti-rookspel, tekenwedstrijden, affi-ches of stickers, ludieke manifestaties, optredens, wandeltoch-ten, een anti-tabakfuif, gespreksavonden, tentoonstellingen…).Als ze daar subsidies voor nodig hebben, kunnen ze die aanvra-gen bij Klasse (Stop het roken) - Jacqmainlaan 165 - 1210 Brussel.Een eenvoudige brief met het voorstel, de doelgroep en hetprijskaartje volstaat. In totaal is hiervoor één miljoen frank be-schikbaar.7. Leerkrachten, jongeren, scholen enz. kunnen bijkomendmateriaal aanvragen via de Gezondheidslijn (tel 070-34 41 44).Affiches, folders, een handleiding voor scholen enz. zijn gratis.Voor video’s, lespakketten, dia’s enz. moet soms een klein bedragworden betaald. Ondersteuning en meer informatie bij hetVlaams Instituut voor Gezondheidspromotie (tel 02-422 49 49) ende Vlaamse Liga tegen Kanker (tel 02-227 69 69).8. Op maandag 31 mei gaat er extra aandacht naar deWerelddag zonder Tabak en de initiatieven die Vlaamse jonge-ren en scholen daarvoor nemen.

(advertentie)

Is burgerzin een vies woord?Vizier p.6-11

De leerlingen zijn er te veelaan. p. 28-29

KLASSE NR.95 5

IN DIT NUMMER

6-11Milo de Serviër

Ze interesseren zich niet voor politiek, de jongeren van tegen-woordig. De volwassenen trouwens ook niet. En dan duikt er zo’nvakoverschrijdende eindterm op als «opvoeden tot burgerzin».Een verplicht nummertje of in elke democratie de verdomdeplicht van onderwijs?

26-27Eindtermen uitgesteld?

Ze moesten normaal mooi op elkaar volgen. De eindtermen voorde tweede graad secundair onderwijs zouden volgend schooljaarvan kracht worden. Maar er is iets aan de hand.

28-29De geur van leerlingen

Als een derde van de leerlingen er nu om vraagt, moet de schooleen leerlingenraad organiseren. Alsof daarmee de leerlingenparti-cipatie gered is. De Koning Boudewijnstichting is de voorbije vijfjaar op veel meer weerstanden gebotst. Wat valt daaruit te leren?

30-31De boeken zijn geteld

Sommige scholen hebben een echte mediatheek waar de leerlingen enthousiast in onderduiken.Soms is de bib een verscholen kast waar de sleutel van zoek is. Opzoek naar schoolbibliotheken in Vlaanderen.

32-33Het kennisdebat: politiek?

Michael Barber is professor en beleidsarchitect in Engeland. Hoeziet hij het onderwijs in de volgende eeuw? Vier gasten reagerenonmiddellijk op één van zijn stellingen. De vijfde aflevering vanhet kennisdebat in Klasse.

n Journaal p. 12-14 met onderwijsactualiteit n Idee p. 15-25 metnatuurreservaten n Signaal p. 34-35 met onderzoek naar televi-siekijken n Dialoog p. 36-38 met uw brieven

Extra bijlage (nr. 9) RokenNaar de rookvrije school? Voor de ge-zondheid van honderdduizend jonge-ren. Het negende (uitneembare) deelvan de twintigdelige reeks voor uwpersoonlijke preventiemap De EersteLijn.

Deze maand in Klasse voor Ouders(10 mei)n Roken: de rol van ouders n Een goedeschool kiezen n Acties vol vakantien De Zomerquiz

Deze maand in Klasse voor Jon-geren (20 mei)n Roken: spelen met vuur n Internatio-nale uitwisselingen n Gratis naar hetBraziliaanse regenwoud n Kosovo

Klasse op internetn Nieuws, meningen, discussies, ver-banden, archieven, postkaarten én eenwedstrijd: www.klasse.be

Maandblad voor Onderwijsin VlaanderenUitgegeven door het ministerievan de Vlaamse Gemeenschapdepartement Onderwijs

Nr.95 • Mei 1999

Hoofdredacteur Leo BormansProductcoördinator Diana De CaluwéEindredacteur Gaby De MoorRedactie Veerle Devos, Myriam Paquet, Jan T’Sas,Jan Van den Bossche, Michel Van LaereRedactiesecretaris Patrick De BusscherSecretariaat Anny Lecocq, Veerle De Smet,Conny Dom

Foto’s Luc DaelemansCartoons CampVormgeving Artefact

Verantw. uitgever Georges Monard,Hendrik Consciencegebouw, 1210 Brussel

Abonnement (10x per jaar): 900␣ fr.Alle Vlaamse leerkrachten, PMS-medewerkers enz.(van elk net en van elk niveau) krijgen KLASSEgratis.Adreswijzigingen uitsluitend regelen via de eigenschooladministratie.

Er is ook een Klasse voor Ouders (t.e.m. tweedejaar secundair onderwijs) en een Klasse voorJongeren (van het derde tot het zevende jaarsecundair onderwijs) voor scholen die dat wensen.

KLASSE, E. Jacqmainlaan 165, 1210 BrusselTel. redactie 02-553 96 86Tel. coördinatie 02-553 96 94Tel. abonnementen 02-553 96 84Tel. publiciteit 02-553 96 94Tel. KLASSE voor Ouders 02-553 96 90Tel. KLASSE voor Jongeren 02-553 96 92Telefax 02-553 96 85E-mail info@klasse.beURL www.klasse.be

PLATBROEKENEr hangt iets romantisch rond: de eer-ste sigaret. Achter de kerk? Om hethoekje? Op het toilet? Dat de eerstetrekjes niet meevallen, bevestigt hetimago van de kankerstok: «alleen desterksten houden vol, dit is niets voorplatbroeken». Uit Engeland bereikt onshet bericht dat de tabaksfabrikantennu aan sigaretten voor kinderen cacaoen vanille toevoegen om de drempelte verlagen. Wie mensen kent die aanlongkanker zijn gestorven (en wie kenttegenwoordig niet zulke mensen?),weet dat er van de romantiek niet veelover blijft. Wie één keer begint teroken, heeft het vreselijk moeilijk omer nog ooit mee te stoppen. Nicotinewerkt nu eenmaal verslavend. En kool-stofmonoxyde verlaagt gewoon hetzuurstofgehalte in het bloed. Het isuitvoerig aangetoond en de volwasse-nen hebben hun lesje geleerd. Maarde jongeren hebben de smaak weer tepakken en de druk van de «vrienden»is groot. De kans dat we het tij kunnendoen keren is klein. Maar ontheft onsdat van de taak om het wel te probe-ren? Wie begaan is met leerlingen, isook begaan met hun gezondheid.Ondanks alles.

Schoolbibliotheken inVlaanderen. U zegt? p. 30-31

KAI P

OW

ER P

HO

TOS

6 KLASSE NR.95

Weldra controleert de inspectiede inspanningen van elke schoolom leerlingen op te voeden totmondige burgers van hun tijd: inde klas, school, gezin, samenle-ving, media en politiek bestel.Dit is geen taak van één leraar oféén vak, maar vakoverschrijdendvan de hele school. Een nieuweeindterm die de prikkeldraad moetoverbruggen.

Prikkel 1. Over de draad.De onderwijsoverheid formuleertvakoverschrijdende eindtermenvoor burgerzin omdat tussen (po-litieke) overheid en burgers vaakprikkeldraad staat. Politici en par-lementariërs klagen dat aan, maarhouden soms zelf het hekkendicht. Intussen komen jongerensteeds meer in confrontatie meteen zeer complexe en voort-

durend veranderende maat-schappij: verschillende cul-

turen, opiniërende me-dia, mondialisering, gro-

te technische evoluties…Heel wat jongeren haken af. Deschool als oefenplaats in bur-gerzin blijkt een noodzaak.

Prikkel 2. Meer inte-resse. Tegenwoordig is hetmet de politieke interesse

van de Vlamingen pover gesteld.Nochtans waren de jongeren van’68 politiek geëngageerd. Wietoen niet mee betoogde tegen deoorlog in Vietnam geraakte nietaan een lief. Althans volgens hetclichébeeld van die periode. Heb-ben jongeren tegenwoordig min-der interesse voor politiek? Uit demedia onthouden we dat traditio-

nele partijpolitiek de jongeren geenmoer kan schelen, terwijl ze tochniet te beroerd zijn om in de bo-men te klimmen die ze willen be-schermen tegen bulldozers.

Prikkel 3. Meer kennis.Politiek interesseert 41 procentvan de leerlingen niet. Dimo Ka-vadias, Frank Stevens en JessySiongers, vakgroep sociologie(VUB), besluiten in Jongeren enpolitiek in de jaren ’90 (TOR 1999)dat de politieke interesse vanjongeren en volwassenen wei-nig verschilt. Jongeren wetenwel minder van de politiek. Invergelijking met de volwasse-nen kunnen ze een groep natio-naal bekende politici bijvoorbeeldminder goed thuisbrengen. Opde schaal politieke kennis sco-

ren 18-24-jarigen 34 pro-cent, 45-54-jarigen daar-

entegen 48 procent.De meerderheid is dusgebuisd. Misschien heeft

dat een invloed op het stem-gedrag. Wellicht maken nog meer

jongeren dan volwassenen hunkeuze pas in het stemhokje.

Een overhaaste keuze? Datroept meteen een vraagop voor politieke vorming.

Prikkel 4. Meer vor-ming. Politieke vorming isnu binnen het breder conceptvan opvoeden tot burgerzinopgenomen in de eindtermen.De traditionele school vormt vanopde schoolbanken twee soortenburgers: politiek bekwamen enpolitiek machtelozen, spelers entoeschouwers. «Democratische

Prikkeldraad

V I Z I E R

6 KLASSE NR.95

KLASSE NR.95 7

burgers worden gevormd doordemocratische scholen», zei deAmerikaanse onderwijsdeskun-dige John Dewey in 1928. Dieuitspraak is actueler dan ooit. «Leer-lingen moeten democratie kun-nen voelen in hun alledaagse leer-en werkomgeving. Opvoeden totburgerzin mist het doel als deonderwijspraktijk het niet onder-steunt», stellen de onderzoekers.«Democratie mag geen abstractbegrip blijven, maar moet aanslui-ten bij de dagelijkse leefwereld enervaringen van jongeren. Een eer-ste belangrijke stap naar een de-mocratische school is leerlingen-participatie binnen het kader vaneen leerlingenraad stimuleren.»

Prikkel 5. Voor ieder-een, op elk niveau enin elk vak. In de nieuweeindtermen moeten kleu-ters al een onderscheidkunnen maken tussen

geweldloze en geweldda-dige oplossingen voor conflic-ten. In het lager onderwijs moe-ten de leerlingen het belang kun-nen illustreren van de rech-

ten van de Mens en de Rech-ten van het Kind en daarbijinzien dat rechten en plich-

ten complementair zijn. In deeerste graad van het secun-dair onderwijs is opvoeden totburgerzin een vakoverschrij-dende eindterm. Die omvat voorde leerlingen als burgers in wor-ding de volgende thema’s: deklas en de school, gezinsvormenen eigen leefkring, media en de-mocratische vormen van bestuur.De subthema’s van de tweede

graad omvatten onder meer in-spraak en participatie in de school.De derde graad voegt er wereld-burgerschap aan toe. Deze eindter-men en de vakoverschrijdendeaanpak ervan vereisen een an-der soort lesgeven. Geen enkeleleraar kan zich nog binnen debeslotenheid van zijn klasmurenverstoppen. De school staat vooreen nieuwe taak: leerlingen op-voeden tot burgers.

Prikkel 6. Een concreetplan. Hoe de theorie waarma-ken in concrete stappen? In debasisschool zetten eindtermen inhet leergebied Wereldoriëntatie(domein maatschappij) aan omkinderen op hun niveau inzichtte geven in onze ingewikkeldemaatschappij. In het domeinMaatschappij komen po-litiek, samenleving, cul-tuur en economie aanbod. De eerste graad van

het secundair onderwijs staatvoor een grotere uitdaging. Nietalleen moet de school via de eind-term opvoeden tot burgerzin hetabstracte begrip democratie

omzetten in concrete atti-tudes. Ze zou dat ook vak-

overschrijdend moeten doen.Voor veel scholen is deze aan-pak nieuw. Andere scholen engraden hebben daarentegen nietgewacht op de eindtermen. Klas-se tekende op hoe scholen inpraktijk van leerlingen burgersmaken. En registreerde dat op-voeden tot burgerzin meer is daninteresse wekken voor politiek.Het verhaal van Milo de Serviër enBajram de Kosovaar. ■

in de klas

KLASSE NR.95 7

«Vroeger hadden we eendik boek met het school-reglement, dat niemandprecies kende», zegt Mag-gy Nelissen, directeur vande Middenschool van hetHeilig Hartinstituut in Bree.«De leerkrachten en deleerlingen maakten nu sa-men een nieuw op basisvan onze waarden en deUniversele Verklaring vande Rechten van het Kind.»Een aanzet voor opvoe-den tot burgerzin die inde klas en de school be-gint. Maar uitmondt inMacedonië en Albanië.

uit respect voor elkaar (We doen elkaar lichame-lijk, noch geestelijk opzettelijk pijn.); uit respectvoor materiaal (We beschadigen elkaars materiaalniet moedwillig.).

«Wij gaan ervan uit dat we zo weinig mogelijkregels moeten formuleren», zegt Maggy Nelissen.«We willen allesbehalve een regelgerichte schoolzijn, maar jongeren moeten weten dat er duidelijkeregels zijn die ze moeten naleven. In een leerlingge-richte schoolcultuur investeer je meer in afsprakenen overleg en minder in regels. Wat eerst een regelwas, wordt een afspraak en later zelfs een basisvaar-digheid. Repressieve regels evolueren naar gedrags-vormen die gebaseerd zijn op respect voor elkaar.De leerlingen werkten mee aan het nieuwe school-reglement. Hun klasverantwoordelijke leidde hetoverleg. Alle klasverantwoordelijken kwamen dansamen op de leerlingenraad. Sinds twee jaar trainentwee leraars gedurende twee halve dagen alle deel-nemers van de leerlingenraad. Ze leren vergaderen,het woord nemen, iemand in de ogen kijken envoor een groep durven spreken.»

Stappen en fietsenHet aanbod van V-dag 1999 (Klasse 92) past in

de eindtermen opvoeden tot burgerzin. Ook al

8 KLASSE NR.95

«Kunnen bedanken, zich verontschuldigen…Dat zijn allemaal vaardigheden waarvan we ver-onderstellen dat de jongeren ze meekrijgen vanthuis. Maar dat is almaar minder het geval», steltdirecteur Maggy Nelissen vast. In haar nieuweschoolreglement komen (net als op veel anderescholen) drie domeinen voor: basisvaardigheden,afspraken en echte regels. «De school moet vaakbasisvaardigheden, zoals gezond eten, bijbrengen.Dat is een uitbreiding van onze taak als leraar. Diebeperkt zich niet alleen tot lesgeven.»

In de ogen kijkenEen new look schoolreglement? Het bevat al-

vast weinig regels… Het domein afspraken is eenoefenterrein. Wie zondigt, loopt geen sanctie op.Enkele voorbeelden: we komen de klas rustigbinnen en verlaten ze ook rustig, in de klas nemenwe onze verantwoordelijkheid, we hebben hetvereiste materiaal mee en werken actief mee, wehebben respect voor elke mening…

Het derde domein omvat de echte regels. Wieze niet naleeft, krijgt een sanctie. De school heeftdrie categorieën regels: uit respect voor onszelf(We brengen onze eigen gezondheid en veiligheidniet in gevaar door roken, drugs, alcoholgebruik…);

Milo de Serviër

zijn die eindtermen officieel nog niet van toepassing in de tweede enderde graad secundair onderwijs. Voor directeur Robert Steuts vanhet Koninklijk Atheneum van Tervuren is dat geen bezwaar. «Hetvijfde jaar parkeert elk jaar voor een week de caravans in Norman-dië. In het kader van een geïntegreerde werkweek bezoeken ze er delandingsplaatsen van D-Day en de plaatselijke musea. Het zesde jaarbezoekt de slagvelden en de kerkhoven van de Eerste Wereldoorlogen In Flanders Fields in de Lakenhalle van Ieper. «Om die ervaringente verwerken leggen we in de lessen geschiedenis het accent opoorlog en vrede», zeggen Philip Boven en Lut Janssens. Valt dan allesop de rug van deze leraars geschiedenis? «We coördineren welis-waar het project, maar er is een transfer naar Nederlands. Andereklassen schrijven rond het thema een toneelstuk. Ook de leraarFrans is bij het project betrokken.» Op die tochten stappen enfietsen de leerlingen veel. «Dat is dankzij de inzet van de leraarlichamelijke opvoeding», vult Robert Steuts aan. Een vakover-schrijdend plaatje.

SchuttingenDirk Coolsaet, pedagogisch begeleider in het gemeenschapsonder-

wijs, vindt dat schoolprojecten en projectonderwijs zich goed lenenom te experimenteren met vakoverschrijdend leren. «Leraarspassen dan kennis en vaardigheden uit verschillende leerdomei-nen toe. Toch zijn er valkuilen waardoor projectonderwijs nogniet is ingeburgerd. Leerplannen zijn nog altijd systematischopgebouwd en sterk overladen. Daardoor nodigen ze niet uit omvakoverschrijdend te werken. Daarbij verstoort projectonder-wijs het regulier schoolleven. Het kost ook meer inspanningenen geld. Ten slotte evalueren en quoteren scholen hun leerlingen nogte vaak enkel via aantoonbare resultaten. Gelukkig zijn de resultatenvan de vakkencombinatie Project Algemene Vakken in het beroepsse-cundair onderwijs bemoedigend voor leerlingenbegeleiding en moti-vatie van moeilijk lerenden. De meeste leraars die vakoverschrijdendeinitiatieven namen, stellen een hoger leerrendement vast. Scholenkunnen beter vakoverschrijdend werken door de traditionele schut-tingen tussen vakken doorzichtig te maken. Een formule bij uitstek isde GWP, de geïntegreerde werkperiode.»

ZwartwerkDe leerlingen kunnen een kritische houding aannemen ten aan-

zien van allerlei vormen van berichtgeving. (Eindterm/Ontwikke-lingsdoel 10)

«Vorig jaar was er op school een hetze over al of niet toelaten vangsm’s», zegt Daniel Herrinckx, directeur van de Gemeentelijke Tech-nische School in Merchtem. «Ons schoolreglement verbiedt ze. In depers verscheen er heel wat over. De leraars Nederlands toetsten in elkeklas die berichtgeving op hun objectiviteit. Dat kon omdat de leerlin-gen met de zaak ter plaatse geconfronteerd werden. Zo duwde defotograaf van een bekende krant een leerling een gsm in de handenmet de drogreden dat hij een reclamecampagne voor gsm’s maakte.Die minderjarige leerling poseerde voor het logo van de school. En

‘s anderendaags verschijnt de foto in de krant met hetbijschrift: ‘Zo eenvoudig is het om zwartwerk te organise-ren vanop school’. Geen leerling gelooft nog in de objectivi-teit van die krant. Zo’n gebeurtenis heeft natuurlijk meerimpact dan elke week verplicht de kranten doorbladerenomdat de les het vereist. Hoe meer de leerlingen bij eengebeurtenis, een actie of een les betrokken zijn, hoe beter.»

VerkiezingenGeen opvoeden tot burgerzin zonder leerlingenpartici-

patie. Het Sint-Jan Berchmanscollege in Genk is er al dertigjaar mee bezig. Directeur Jan Vanduffel: «Dat is aanlerenen opnieuw proberen, want er komen telkens nieuweleerlingen. In elke graad hebben we een leerlingenraad. Inde eerste graad vergaderen de klasverantwoordelijken eenzestal keer per jaar met de graadcoördinator. In de tweedegraad leren de leerlingen communicatiemiddelen kennenen oefenen ze vergadertechnieken. Nu vergaderen ze veelefficiënter. De leerlingen kiezen zelf de voorzitter, de

secretaris en de verslaggever van hun leerlingenraad. Het bestuurwisselt elk jaar. De derde graad heeft het over alle mogelijkeproblemen op school. Hun leerlingenraad is nu aangesloten bij deVlaamse Scholieren Koepel. De voorzitter en de ondervoorzitternemen ook deel aan de vergaderingen van de participatieraad. Hetvakoverschrijdend aspect? Na elk vergadering behandelt de klasle-raar in zijn les het onderwerp van de leerlingenraad. Met deverkiezingen voor de deur is er tussen de leraars overleg in vakwerk-groepen. We vinden de theorie over de democratische vormen vanbestuur belangrijk. Nog belangrijker evenwel is er daadwerkelijkmee oefenen op school.»

Op tafel kloppenIn het Koninklijk Atheneum van Tervuren werken ze aan de

mondigheid van de leerlingen van de eerste graad die deel uitmakenvan de leerlingenraad. «Leerlingen van de derde graad peterenhen», legt Robert Steuts uit. «De oudsten overleggen met de jong-sten hoe ze het best hun belangen verdedigen. De leerlingenraad iserg actief en concreet. Lessen over burgerzin blijven daarentegenkunstmatig. De theorie dringt maar bij een beperkt aantal jongerendoor. Dat volstaat niet om bij de jeugd interesse te wekken om een

democratisch burger te worden. Zijn volwassenen trouwens instaat om zich altijd als een democratisch burger te gedragen?Assertief, maar niet brutaal je mening durven zeggen, ook alweet je dat alle anderen ertegen zijn, en intussen met respectluisteren naar wat de andere zegt… Zeer mooi als ideaal. Maarik klop ook al eens hard op tafel tijdens een vergadering. Tochben ik het ermee eens dat we die eindtermen moeten nastreven,

al ligt opvoeden tot burgerzin in de schoolpraktijk soms moeilijk.»

DoorstromenVoor elke vakoverschrijdende eindterm is er binnen de Filip Neri

Middenschool in Houthalen een werkgroep. «We vragen aan alleleerkrachten zich voor een groep te engageren», zegt directeur ErikBambs. «Ze bestuderen de eindtermen grondig, werken nadien pro-jecten uit die de hele school draagt. Elke klasleraar krijgt een doepak-ket aangeboden, waarrond hij werkt tijdens het uur sociale activitei-ten. Nu is het thema verkiezingen actueel in de werkgroep opvoedentot burgerzin. Maar een klasleraar zit misschien in de werkgroepmilieu-educatie en moet toch het pakket burgerzin of een ander inzijn klas verwerken. Zo stroomt de verwerking van de vakoverschrij-dende eindtermen door naar alle leerkrachten van de school.»

Te veel C-attestenHet Secundair Instituut voor Paramedische Beroepen in Gent is

experimenteerschool voor het project modularisering in het beroeps-secundair onderwijs (zie ook Klasse 93). Directeur Frank Carlier:«We passen projectonderwijs toe en werken dus al langer vakover-schrijdend. De leerlingen hebben inspraak in de keuze van deonderwerpen voor projectmatig werken en in de weekorganisatie.De leraars beslissen op een teamvergadering hoe ze de komende

KLASSE NR.95 9

Assertief,maar nietbrutaal jemeningd u r v e nzeggen

«Een leerlinggerichte schoolcultuur investeert meer in afspraken en overlegen minder in regels.»

10 KLASSE NR.95

gaat vrij eenvoudig bij ons».Veerle Daelman maakt op haar school ge-

bruik van het aanbod van educatieve activiteitenter gelegenheid van V-dag 1999. «Zes nationali-teiten in één klas is niet ongewoon. Nederlands isde bindtaal. We hebben kinderen van over hele

de wereld, van Engelse tot Afrikaanse. Met aldie verschillende nationaliteiten komen weautomatisch tot vredesopvoeding. In de der-de graad behandelen we het thema oorlog envrede. De kinderen vertellen over hun cul-tuur en hun land, zeggen waarom ze er wegmoesten, wat de moeilijkheden zijn. Zo le-

ren ze van elkaar hoe de wereld ervoor staat. Endat er schrijnende verschillen in leefomstandig-heden zijn. Ook Milo de Serviër en Bajram deKosovaar merken dat op.»

KnalpotElk kind van De Pijl heeft zijn eigen verhaal.

En eigen reflexen. «Onderweg naar de stedelij-ke bibliotheek plofte plots de knalpot van eenauto heel hard», vertelt Veerle Daelman. «TweeServische kinderen gooiden zich meteen plat opde grond. Het duurt een tijd eer ze over hun nare ervaringen heen

zijn. Dat roept natuurlijk vra-gen op bij de andere kinderen.Als ze elkaar beter kennen,vallen verschillen overigens min-der op. Zij zien veeleer eenbril dan een andere huidskleurals verschilpunt. Als kinderenop school al in een multicul-turele omgeving samenleven,hopen we dat ze in hun latereleven dezelfde tolerantie enopenheid zullen hebben. Eenmulticulturele opvoeding in eenmulticulturele school is eenpluspunt. Wij geven hier or-thodoxe, islamitische, joodseen katholieke godsdienst. Enniet-confessionele zedenleer.Er zijn nooit religieuze con-flicten. De leraars godsdiensten zedenleer en de kinderenvan het vijfde jaar adopteer-den samen een Foster Parents-kind uit El Salvador. Dat trekthun wereld nog verder open.»

Beter kiezenOpvoeden tot burgerzin is

meer dan bij leerlingen inte-resse opwekken voor politiek.Maar wat doet de school alsvier op tien jongeren tussen 16en 18 jaar zeggen dat politiekhen niet interesseert? Er is eengebrek aan participatorische ac-tiviteiten op school. Dat staatin Participerende jongeren, deschool als actieterrein, een on-derzoek van Saskia De Groofen Jessy Siongers (Onderzoeks-groep TOR, VUB). Leerlingenuit het beroeps- en technischonderwijs hebben minder kansenop participatie, hoewel ze erveel behoefte aan hebben. Zul-

periode in elkaar steken. Het lessenrooster wordt opgesteld insamenspraak met de leraars volgens de pedagogische behoeften.Een leraar kan bijvoorbeeld een hele voormiddag lesgeven aandezelfde leerlingen als dat nuttig is. We hebben een draaisysteemmet een projectweek, een verwerkingsweek en een lesweek. Hier-in komt leerstof aan bod die we niet konden integreren in hetproject of geven we een overzicht van de nieuwe woorden-schat. We voerden deze methodiek in, omdat we te veel B- enC-attesten afleverden. Dat was onzin. Via projectmatig werkenkrijgen de leerlingen nu meer inspraak en zijn ze vanzelf meerbetrokken en gemotiveerd. We focussen op wat ze wel aan-kunnen en bouwen daarop voort. En intussen werkt de schoolvakoverschrijdend.»

Milo en BajramDe Pijl, de Antwerpse gemeenschapsschool voor basisonder-

wijs telt 45 verschillende nationaliteiten. Daar zitten Milo deServiër en Bajram de Kosovaar allebei in het zesde jaar, in dezelfdeklas. Tussen hen een virtuele Friese ruiter met vooroordelen. Diekregen ze elk mee vanuit hun omgeving. «We laten ze allebeivertellen over hun land», zegt directeur Veerle Daelman. «Danmerken ze dat ze van elkaars cultuur weinig weten. Ze ontdekkenallebei wat ze op hun vlucht moesten meemaken en hoe het komtdat ze nu samenzitten. Ze beginnen zowaar wederzijds begrip opte brengen. Op een vreedzame, democratische manier samenleven

«We vinden de theorie over dedemocratische vormen van

bestuur belangrijk. Nog belang-rijker evenwel is er daadwerke-

lijk mee oefenen op school.»

Schrij-nendeverschil-len inleefom-standig-heden

GEEN LEVEN IN VAKKEN«Het leven is per definitie vakoverschrijdend», zegt Bart Maes, wetenschappelijk medewerker van de Dienst voorOnderwijsontwikkeling (DVO). «Leerlingen ervaren het leven niet volgens een indeling in vakken. De rol van deschool kan zich niet meer beperken tot bijbrengen van traditionele kennis en vaardigheden, zoals geletterdheidof de studie van de oudheid. Op vraag van de maatschappij moet de school zich breder inzetten. Zo was vroegerrelationeel opvoeden de taak van het gezin. Nu is de school er steeds meer verantwoordelijk voor. Milieu-educatieen leren omgaan met de media zijn antwoorden op maatschappelijke evoluties.»Vakoverschrijdende thema’s passen in drie categorieën. «De eerste heeft te maken met waarden en attitudesbijbrengen, zoals veel elementen bij gezondheidseducatie», zegt Bart Maes. «De tweede categorie omvatbrede vakoverschrijdende vaardigheden, zoals sociale en communicatieve vaardigheden en doelstellingen dieverband houden met leren leren en problemen oplossen. De derde categorie bevat inhouden die men moeilijkin een bepaald vak kan plaatsen, zoals milieu-educatie of verkeersopvoeding.»Geen boodschapVakoverschrijdende thema’s zouden integraal deel moeten uitmaken van het schoolbeleid. Lukt dat wel? «Inscholen waar leraars zeer autonoom zijn en vak- en klasgericht werken, lijken vakoverschrijdende doelstellingenweinig kans te maken», zegt Bart Maes. «Door die autonome positie is er immers weinig communicatie enoverleg. Individuele leraars maken onderling weinig of geen afspraken. Het teamwerk is onbestaande. Daarbijlijkt vakoverschrijdend werken van buitenaf opgelegd en stelt het de eigen werkwijze in vraag. Dat is eenbedreiging voor leraars die al weinig bereid zijn samen te werken met collega’s en die niet openstaan voorinspraak van leerlingen. Ook scholen die erg leerstofgericht werken en vooral aandacht hebben voor cognitieveleerprestaties staan zelden open voor vakoverschrijdende doelstellingen. Zij hebben geen boodschap aantotale persoonlijkheidsvorming en beperken zich vooral tot intellectuele vaardigheden bijbrengen.»Vakoverstijgend denkenWanneer lukt het wel? «De schoolcultuur en -structuur moeten open staan voor verandering», meent BartMaes. «Daarbij moet de directie erop toezien dat leraars samen achter de vakoverschrijdende doelstellingenstaan. In scholen waar vakgroepen bestaan die inspraak hebben in het schoolbeleid, zijn de structuur en decommunicatiewegen al aanwezig om overleg rond vakoverschrijdende doelstellingen te starten. Persoonlijkeen sociale vorming beogen en vaardigheden bijbrengen, die hand in hand gaan met kennis verwerven, zijnaanvullende voorwaarden om vakoverschrijdend te werken. In scholen die voldoen aan deze voorwaarden zijnvakken meestal geclusterd en is ereen sterke vakgroepenwerking. Vak-overstijgend denken is daar dus eenvertrouwd begrip. Dat type schoolzal dan ook de vakoverschrijdendeeindtermen makkelijk in het opvoe-dingsproject kunnen integreren.»

len deze jongeren bereid zijn om later te partici-peren in een democratische samenleving als zeniet geïnitieerd werden in de manier waarop onsdemocratisch bestel functioneert? «De leraarsmoeten ons meer praktische dingen leren en nietalleen wat in hun boek staat», zegt Tine Declerckvan de Rendiergroep van Klasse voor Jonge-ren. «We moeten die stof later kunnen ge-bruiken. Hoe krijgen we een algemeen beeldover de politieke partijen en weten we wat zedoen, zodat we later beter kunnen kiezen? Ikvind dat de komende verkiezingen niet alleenin de les geschiedenis een plaats moeten krij-gen, maar ook in de vakken economie, recht,boekhouden of in projectdagen.»

In de lucht sprekenOpvoeden tot burgerzin mag niet uitsluitend

in de agenda van leerkrachten staan. Ook deoverheid en politici moeten hun verantwoorde-lijkheid nemen. Tijdens de actie van Klasse metjongeren in het Vlaams Parlement leek dat nietevident. Tal van politici weten niet hoe ze metjongeren moeten debatteren. Een gemeenteraadbijwonen is volgens een parlementariër dé oplos-

sing om jongeren politiek geïnteresseerd te maken. Daar moeten dejongeren zelf eens om lachen.Hoe komt het dat amper éénop vijf Vlamingen weet watfederaal betekent? Nog min-der (13␣ %) van hen kan uitleg-gen wat de Vlaamse Raad is ofwaar een decreet voor staat(12␣ %). 70 procent van de Vla-mingen denkt dat er in Belgiëvier gewesten zijn en 12 pro-cent weet het niet. Nog eens 70procent is ten onrechte vanmening dat de Vlaamse admi-nistratie uit verschillende zelf-standige ministeries bestaat, ter-wijl amper 8 procent het juisteantwoord geeft. Dit is maar eengreep uit de vaststellingen vanBart Cambré in De kennis vande Vlamingen en hun houdingtegenover de Vlaamse overheiden haar advertentiecampagnes(Ispo - KUL). De Vlaamse over-heid wil alvast via campagnesde burgers beter informeren.Misschien kunnen politieke ver-antwoordelijken de kloof metde burger/jongere dichten dooralvast minder woordenboeken-taal te spreken, zoals Eva Wit-ters van de Rendiergroep zegt.«Ze ratelen maar, je kan ge-woon niet volgen en ook nietsweerleggen, want je begrijpt erniets van. Waarom gebruikenze geen verklarende onderti-tels voor politici?»Vakoverschrijdende eindtermenzijn nieuw voor leerkrachten,leerlingen en ouders. Daaromis het belangrijk er samen overte praten. Ook Klasse voor Oudersen Klasse voor Jongeren beste-den er aandacht aan. Zo wetenwe tenminste al waar we hetover hebben. ■

•Adiov, de afdeling Informatie en Documentatie Onderwijs Vlaanderen, verza-melde voor u een pakket teksten en artikels rond het trefwoord burgerzin enbijhorende clusterwoorden. Wie interesse heeft krijgt gratis een overzichtslijst vantitels met eventueel een korte beschrijving van de inhoud. In de onderwijsbiblio-theek kan u artikels inkijken of ter plaatse kopiëren. Adiov - E. Jacqmainlaan 165- 1210 Brussel - tel 02-553 66 50 tot 52 - fax 02-553 66 54 - www.ond.vlaanderen.be/

adiov•Doelen voor heel de school, de vakoverschrijdende eindtermen en ontwik-kelingsdoelen voor de eerste graad van het gewoon secundair onderwijs•Informatie- en Communicatiecel Eindtermen (ICE) - tel 02-553 88 29 en30 - eindtermen.ice@ond.vlaanderen.be• www.ond.vlaanderen.be/eindtermen•Dynamo2 - schooljaar 1999-2000 - werkveld: de democratische school -Canon - E. Jacqmainlaan 165 - 1210 Brussel - tel 02-553 96 63 - fax 02-553

96 75•Politiek Kompas, een wegwijzer voor jongeren - come.to/politiekkompas•De kracht van je stem - educatief project Vlor (zie Idee p. 18)

Wat eerst regel was,

wordt een afspraak

DE SCHOOL ALS OEFENPLAATS IN BURGERZINOpvoeden tot burgerzin is «jongeren helpen actieve burgers te worden die constructief en tegelijk kritisch kunnendeelnemen aan het maatschappelijk leven», staat in de brochure Doelen voor heel de school (de vakoverschrijdendeeindtermen en ontwikkelingsdoelen voor de eerste graad van het gewoon secundair onderwijs).Jongeren zijn niet alleen burgers in wording. Ook nu al nemen ze deel aan deze samenleving. Hun eigen leefwereldis een oefenplaats voor burgerzin. Die is een vertrekpunt om het maatschappelijk leven verder te verkennen. Vandit standpunt vertrekken de eindtermen en ontwikkelingsdoelen voor de eerste graad van het secundaironderwijs. Ze zijn voor de 12- tot 14-jarigen verdeeld over vier thema’s: de klas en de school, de situatie thuis(gezinsvormen en eigen leefkring), de media en democratische vormen van bestuur.Hoe de school zelf met de spelregels omgaat, is van groot belang. Als burgerzin waarden wil bijbrengen, zoalsrespect en tolerantie, zal de school de leerlingen sterk beïnvloeden door de manier waarop ze deze begrippeninvult. Het schoolklimaat zal mee bepalen hoe de leerlingen burgerzin zullen waarnemen.

Abstracte begrippen concreet maken

LeerlijnDe eindtermen burgerzin staan niet alleen. Kleuters herkennen al vormen van afwijzend of waarderend reagerenop het anders-zijn van mensen. Dit is een ontwikkelingsdoel in Wereldoriëntatie. In de lagere school zien deleerlingen in dat racisme vaak gebaseerd is op onbekendheid met en vrees voor het vreemde. Dat is een eindtermin Wereldoriëntatie (domein maatschappij). Van de kleuterklas tot in het secundair onderwijs loopt een leerlijnmet duidelijke samenhangen.

EindtermenDe leerlingen kunnen…De klas en de school…verdraagzaam omgaan met verschillen in sekse,huidskleur en etniciteit.

Gezinsvormen en eigen leefkring…verschillende gezinsvormen en gezinsculturen be-schrijven en er begrip voor opbrengen.

Media…de invloed van de media op hun eigen denken enhandelen illustreren en kennen de mogelijkheden er-van voor hun eigen vorming.

Democratische vormen van bestuur…de basiselementen (verkiezingen, groeperingen, overlegen compromissen, meerderheid en oppositie) van hetfunctioneren van ons democratisch bestel eenvoudiguitleggen (op school- en politiek niveau).

Voorbeelden

Ze aanvaarden dat medeleerlingen uit andere culturensoms andere gewoonten hebben en sluiten hen om dezereden niet uit de groep.

Ze sommen een aantal huishoudelijke taken op en gevenaan wie volgens hen in het gezin wat moet/kan doen. Zebespreken nadien gelijkenissen en verschillen volgens huneigen ervaringen en houden rekening met verschillendegezinssamenstellingen.

Ze verzamelen materiaal uit tijdschriften en tv-uitzendin-gen en proberen zich hiermee een beeld te vormen over watmen in de media voorstelt als “mooie mensen”. Ze gaanook bij zichzelf na in hoeverre ze, bewust of onbewust, aandit beeld wensen te beantwoorden.

Ze onderzoeken welke partijen/politieke groeperingen inhun gemeente vertegenwoordigd zijn en welke scores zebij de jongste verkiezingen behaald hebben. Ze vragenonder begeleiding uitleg over wat deze partijen belangrijkvinden, waarom ze bepaalde standpunten innemen enhoe de beslissingen eigenlijk genomen worden.

W a a rs t a a teen de-c r e e tpreciesvoor?

KLASSE NR.95 11

12 KLASSE NR.95

■ BASISONDERWIJS

Wedde in voltooid verleden tijdKleuteronderwijzers, onderwijzers in de lagere school en re-genten in het secundair onderwijs verdienen in 2004 hetzelf-de. Dat betekent opslag voor de leerkrachten in het basison-derwijs. Tegenwoordig verschillen de maximumwedde vaneen onderwijzer en deze van een regent per jaar 103.973 frankà 100 procent (bruto en niet geïndexeerd). Dit en volgend jaarkomt er telkens in september 10.000 frank bij. In 2001 tot enmet 2004 stijgt het salaris in september telkens met 20.993frank. Op kruissnelheid kost de operatie de Vlaamse overheid4 miljard frank per jaar. Deze gelijkschakeling van wedden ishet resultaat van een collectieve arbeidsovereenkomst (CAO)voor ‘97-’98, een toepassing van de voltooid verleden tijd.Normaal had deze CAO al eind ’96 ondertekend moeten zijn.De verhoging van het salaris heeft gevolgen voor de pensioenre-geling, maar veroorzaakt geen verlies van pensioenrechten. Wiena 30 december 1960 in dienst kwam, moet tot zijn 60ste werkenvoor hij een volledig pensioen kan krijgen. Wie nu nog in dienstis en een normale loopbaan heeft, zal op dat ogenblik ten minste38 effectieve dienstjaren tellen. Hierdoor zal het pensioen van de(kleuter)onderwijzer, berekend op de regentenwedde, in elk ge-val hoger liggen. Als de wedden na 2004 helemaal gelijkgescha-keld zijn, zullen zowel (kleuter)onderwijzers als regenten het vol-ledige pensioen kunnen krijgen na 41 jaar en drie maanden. Eenonderwijzer die zijn secundaire school beëindigde op 18 jaar enonmiddellijk na zijn studie in dienst trad, bereikt de vereiste 41jaar en drie maandennog voor de leeftijd van60 jaar. De studie teltimmers integraal meevoor de berekening vanhet pensioen.

■ SCHOOLGEBOUWEN

Extra miljardenDit jaar investeert de Vlaamseoverheid 2,1 miljard frank extrain schoolgebouwen. Hiervangaat 800 miljoen frank naar hetbasisonderwijs, 600 miljoennaar het secundair en 700 mil-joen naar het hogeschoolonder-wijs. De miljoenen dienen bijvoorrang voor veiligheids- enrenovatiewerken. Dit geld ismeer dan noodzakelijk, aange-zien in het gesubsidieerd on-derwijs één op vijf schoolgebou-wen ongeschikt is. Bouwfysischniet meer in orde, zegt de Dienstvoor Infrastructuurwerken van hetGesubsidieerd Onderwijs (Digo).Om werken uit te voeren aangebouwen die de inspectie af-keurde, is volgens de Digo intotaal 24 miljard nodig.Het project PC/KD, dat beoogtdat alle scholen over één pc

beschikken per tien leerlingenin de leeftijdsgroep van 9 tot18 jaar, krijgt 350 miljoenfrank erbij.In totaal investeert de Vlaam-se regering dit jaar nog 4,25miljard extra. Bij de begrotings-controle is gebleken dat deVlaamse financiën er betervoorstaan dan verwacht. Daar-bij krijgen de gemeenschappendit en volgend jaar via achter-stallige BTW-middelen nogextra geld van de federale over-heid. Deze rechtzetting brengtde Vlaamse Gemeenschaptweemaal 2,3 miljard frank op.Een groot stuk daarvan gaatdus naar onderwijs.

■ SCHOOLKOSTEN

De toegang is gratisVooral de kosten voor school-reizen en uitstapjes doen derekening voor de ouders flinkoplopen. Sommige scholen wil-len winst maken met de ver-koop van drank. Nochtans ga-randeert de grondwet de kos-teloosheid van het leerplicht-onderwijs. In de rechtspraakvan het Arbitragehof betekentdit dat de toegang tot het leer-plichtonderwijs kosteloos is. Deschool kan echter een bijdra-ge vragen voor didactischmaterieel en voor bepaalde ac-tiviteiten. De omzendbrief van22 juni 1989 over de extra-mu-rosactiviteiten bevat richtlijnendie onrechtstreeks de kostenvan dergelijke activiteiten be-perken. Maximum mag deschool tien lesdagen per school-jaar aan extra-murosactivitei-ten besteden. Ze moet voorafde oudervereniging daaroverraadplegen. Bovendien moe-ten zoveel mogelijk leerlingenkunnen deelnemen. De schoolis verplicht in een verantwoor-de opvang te voorzien voor dekinderen die niet deelnemen.Commerciële activiteiten opschool zijn zonder meer ver-boden. Kleine etenswaren enniet-alcoholische dranken aan-bieden is evenwel toegestaan.In theorie is het onderwijs kos-teloos, maar dat klopt niet al-tijd met de praktijk. Daaromonderzoekt het Hoger Instituutvoor de Arbeid (Hiva) in Leuvende omvang, de aard, de evolu-tie en de sociale gevolgen vande studiekosten die de scholenop de ouders verhalen. Eind ditjaar moet de studie afgerondzijn. Misschien komen er danstrengere reglementen. Intus-sen kunnen in het basisonder-wijs ouders, die sommige kos-ten niet aanvaardbaar achten,een klacht indienen bij de Com-missie Laakbare Praktijken.

■ HOGESCHOOLONDERWIJS

Meer studenten, minder profsAan de Vlaamse hogescholen steeg tussen 1993 en 1999 hetaantal studenten met bijna 12 procent. Intussen daalde hetaantal personeelsleden met ruim 9 procent. Oorzaak: de be-langrijke dalingen in 1996 en 1997 met respectievelijk 6 en 4procent, als gevolg van de schaalvergroting, de invoering vanhet nieuwe personeelsstatuut en de enveloppefinanciering.De verdwenen statutaire personeelsleden zijn sinds 1996 welvoor een deel vervangen door gastprofessoren en contractue-len. In 1993 was er nog 1 onderwijzend personeelslid per 10,2studenten. Vandaag is dat 1 per 12,5 studenten. Het gemid-delde verschilt per soort van hogeschool. Dit staat in het re-cente verslag over 1997 van Paul Cottenie, die het toezicht vande Vlaamse regering op de hogescholen coördineert.

Opslag voor de leer-krachten in het basis-onderwijs.

Mogen scholennog drankjes

verkopen?

Meer miljoenen voor dringen-de veiligheids- en renovatie-werken aan schoolgebouwen.

KLASSE NR.95 13

Niets gemist?■ «Het is een gezamenlij-

ke bekommernis van deVlaamse regering en de vak-

bonden om de problemenrond stress, veiligheid en ge-weld op school op relatiefkorte termijn via concretemaatregelen aan te pakken.»(Engagement in de jongste col-lectieve arbeidsovereenkomst)■ Het nieuwe decreet volwas-senenonderwijs brengt eenbelangrijke vernieuwing.Voortaan is het via Onderwijsvoor Sociale Promotie (OSP)mogelijk een diploma secun-dair onderwijs te behalen. Ditis een interessante uitdagingvoor jongeren die in hun mid-delbare schooltijd mislukten.■ In de toekomst krijgen hoog-leraren, docenten en assisten-ten elke drie jaar een evalua-tie. Bij een positief oordeelbehoort een premie tot demogelijkheden.■ In de Franse scholen werdenin het eerste trimester van ditschooljaar 242 gevallen vanseksueel geweld aangegeven.13 procent van de daders en18 procent van de slachtof-fers zijn jonger dan elf jaar.Bijna 30 procent van de da-ders en bijna 35 procent vande slachtoffers zijn jonger dandertien jaar. De daders maak-ten zich schuldig aan pogin-gen tot seksuele intimidatie,seksuele agressie, verkrachtingen seksueel misbruik in groep.■ Een op vijf kinderen kamptmet een mentale stoornis, vananorexia nervosa over angstaan-vallen tot gedragsproblemen.Oorzaak zijn overbeschermen-de ouders, die het leven vanhun kinderen tot in detail uit-stippelen en geen ruimte latenvoor spontaniteit en creativi-teit. Zo zegt een studie van deMental Health Foundation (MHF)in Groot-Brittannië.■ De Europese Unie telt onge-veer 200.000 jongeren die toteen trekkend gezin behoren.Ze hebben vaak moeilijkhe-den om het gewone onderwijste volgen.■ Vrouwelijke onderwijzers inklassen van jongens die ouderzijn dan tien jaar mag niet,zegt het Iraanse ministerie vanOnderwijs. Mannen mogen erook geen les geven in meis-jesklassen. De conservatievenin Iran voeren een campag-ne van islamisering enscheiding van de geslach-ten in openbare diensten

als onderwijs en gezond-heidszorg.

■ LOOPBAAN

Met sabbatverlofEen loopbaan in hetonderwijs moet voorjonge mensen met eentijdelijke aanstellingaantrekkelijker worden.De jongste collectievearbeidsovereenkomst(CAO) maakte daar af-

spraken over. Het recht op benoeming is zo’n afspraak. Ookkrijgen tijdelijke leerkrachten het recht om verlof te nemen omsociale of familiale redenen. Hun wedde zal overigens gewoondoorlopen tijdens de weekends en korte vakantieperioden tus-sen twee tijdelijke opdrachten in. In plaats van een werkloos-heidsuitkering krijgen tijdelijken tijdens de zomervakantie eenuitgestelde bezoldiging op basis van de echt gepresteerde dagen.Voorts verhoogt de haard- en standplaatsvergoeding en tellende jaren waarin een leerkracht in een lidstaat van de EuropeseUnie lesgaf, vanaf nu mee voor de wedde.Het stelsel van TBS 55+ blijft bestaan. Wie twintig jaar gewerktheeft (in plaats van dertig) in een vaste betrekking, kan vanaf55 jaar in het vooruitzicht van zijn pensioen uit het onderwijsstappen via terbeschikkingstelling. Wie op 55 jaar nog altijdtijdelijk aangesteld is, wordt vast benoemd.Andere punten in de CAO: Scholen van het buitengewoon se-cundair onderwijs behouden een adjunct-directeur vanaf 275leerlingen. Er komt een regeling voor het ouderschaps- en va-derschapsverlof. Studiemeesters-opvoeders en onderwijzers inhet buitengewoon onderwijs krijgen een hoger loon. De statu-ten van een technisch adviseur (werkmeester) en van technischadviseur-coördinator (werkplaatsleider) worden op dezelfdemanier geregeld in het gewoon en buitengewoon onderwijs.Ten slotte voorziet de overeenkomst in regelingen voor deprestaties van studiemeesters-opvoeders in internaten en op-vangcentra, de situatie van paramedici in het buitengewoononderwijs, de aanwending van de middelen voor werkgele-genheid van administratief en ondersteunend personeel. Te-gen het einde van het jaar vallen er voorstellen uit de busopdat leerkrachten met sabbatverlof kunnen gaan.

■ NEDERLAND

Moeders voor de klasIn Nederland haakt de helftvan de jonge leerkrachten snelaf en zoekt ander werk. Hetaantal nieuwe studenten in delerarenopleiding blijft afne-men. Over vijf jaar is er eentekort van meer dan 14.000leerkrachten. Nu al laat zicheen nijpend tekort voelen,zowel in het basis- als in hetsecundair onderwijs. Sommi-ge basisscholen sturen kinde-ren weer naar huis als de leer-kracht ziek is. Hier en daarstaan zelfs moeders voor deklas. Onderwijsminister Her-mans wil daarom onbevoeg-de leraars inschakelen. Dezeleraars, die een tijdelijke aan-stelling krijgen, moeten weleen opleiding op een hoge-school of universiteit hebbenafgerond. Bovendien moetenze toezeggen binnen twee jaarhun lesbevoegdheid te halen.Pogingen van het Ministerievan Onderwijs, Cultuur enWetenschappen om oud-on-derwijzers weer voor het on-derwijs te motiveren, hebbentot nog toe weinig effect. Decampagne Terug voor de klasleverde weinig op. Van de17.000 geïnteresseerden die zichhadden aangemeld als herin-treder, werken er momenteel312 weer op een basisschool.Leer die Ollanders eens een lesje.Met zo’n advertentie probeertNederland in Vlaanderen le-raars te ronselen voor het la-ger- en kleuteronderwijs.Als datgewenst of noodzakelijk is,biedt KVM Consultants BV –Heemraadssingel 195 – 3023 CBRotterdam zelfs steun om huis-vestingsmogelijkheden te krij-gen. Tel 00-31-10-476 30 16(Vragen naar Ellen van Troostof Annemiek Schlotter).

■ ROKEN

De zwarte cijfersIn twee jaar tijd (tussen ’96 en ’98) steeghet aantal rokende meisjes van 17 naar20 procent (tussen 15 en 16 jaar) en van26 naar 30 procent (tussen 17 en 18 jaar).De jongens roken weliswaar nog altijdiets meer dan de meisjes, maar de kloof iserg klein geworden. Bij de jongens daal-de het aantal rokers van 23 naar 21 pro-cent (tussen 15 en 16 jaar) en van 35 naar31 procent (tussen 17 en 18 jaar).Bij tieners tussen 15 en 16 jaar rookt nu

dus één op vijf elke dag. Als ze 17-18 zijn rookt er één op driedagelijks.Ze beginnen er jong aan: in het vijfde en zesde leerjaar van delagere school rookt minder dan één procent van de leerlingen.Maar in de twee eerste jaren secundair (13-14-jarigen) is dat al5 procent.Bij volwassenen is het aantal rokers in ons land de voorbijejaren duidelijk gedaald. In ’82 stak nog 40 procent van deBelgen elke dag een sigaret op, nu nog 26 procent. In ’94 kwamde sterke daling echter tot stilstand. De laatste jaren schom-melt het percentage rokers rond 26-27 procent. Opmerkelijkis wel dat het aantal mannelijke rokers veel sterker daalt danhet aantal vrouwelijke.

(Roker, zo zie je er vanbinnen uit)

(zie ook p. 3)

Een loopbaan in het on-derwijs moet aantrek-kelijker worden, ook voorjonge mensen

«Leer die Ollanderseens een lesje!»

De gemiddelde taak vande directie basisonderwijs,de vakantiemaanden in-begrepen, duurt 51 uurper week. September enjuni zijn het drukst met 55

uur per week. Administra-tieve taken nemen onge-veer de helft van het werkin beslag. Een studie.

Van de directies in het basisonderwijs werkt 39procent in totaal meer dan 55 uur per week. Zeker dehelft presteert meer dan 50 uur. De directeurs vin-den dat ze te veel tijd besteden aan financieel beheer,logistieke en administratieve ondersteuning. Ze denkener zelfs aan om het financieel beheer en de leerkrach-tenadministratie uit te besteden. In elk geval willenze meer tijd besteden aan begeleiden van personeel,

kwaliteit bewaken, omgaan met kinderen, school-beleid en ten slotte plannen en organiseren.

EdisonDe directie van een basisschool houdt zich ook

bezig met taken die niet strikt pedagogisch zijn:administratie. Die omvatten logistieke ondersteu-ning, voorraad, herstellingen, infrastructuur; finan-cieel beheer; leerlingenadministratie, leerkrachten-administratie en administratief ondersteunende ta-ken voor de werking van de school. Hierbij gaat demeeste tijd naar in- en uitgaande correspondentie,telefoon, informatie, onthaal, kopieën, tikwerk, ar-chief, vergaderorganisatie en toezicht. De totaal ge-presteerde tijd aan administratieve taken hangt nietaf van het aantal vestigingsplaatsen of de afstanddaartussen, noch van het aantal jaren informatise-ring of aansluiting op Edison (Elektronisch Doorge-ven van Informatie tussen de Schoolsecretariaten enhet ONderwijsdepartement).

Zowat 26 procent presteert tussen 25 en 30 uurvoor administratieve taken. Voor de helft van dedirecties houden deze taken minstens 25 uur perweek in. Het valt op dat leerlingen- en perso-neelsadministratie slechts een beperkte tijd vragen,respectievelijk 6 en 4 procent.

PWA-kantorenBasisscholen kunnen nu meer personeel inscha-

kelen, dankzij het Tivoli-akkoord. Met het decreet van14 juli 1998 en de omzend-brief van 27 juli 1998 (BAO/98/5) komt er namelijk eenverhoging van het werkings-budget met 3,1 miljard frankin de periode van 1998 toten met 2006. Maar de vraagrijst of meer personeel weleffectief een verschuivingmeebrengt van de admini-stratieve taken van de di-rectie naar het aangewor-ven administratief personeel.De studie van de KUL steltvast dat zelfs met admini-

stratief personeel op school de directie sterk bezig ismet administratie. Rekening houdend met het stre-ven naar autonomie is het trouwens niet de bedoe-ling van het departement Onderwijs om elke basis-school te verplichten zijn middelen te besteden aanorganiek en statutair administratief personeel. Elkebasisschool kan hierover een aangepaste beslissingnemen.

De PWA-kantoren kunnen evenwel personeelaanbieden met een lage kostprijs voor de school.De Smet-banen versterken dit aanbod. Maar basis-scholen kennen te weinig deze sociale tewerkstel-lingsprogramma’s en hun mogelijkheden.

OnlineOm directeurs te ontlasten, vermindert en ver-

eenvoudigt het departement Onderwijs alvast deadministratieve procedures. Zowel over de regelge-ving (decreet basisonderwijs, uitvoeringsbesluiten)als over meer technische onderwerpen (elektro-nisch personeelsdossier) hield de administratieBasisonderwijs verschillende informatiesessies envormingsdagen voor schoolsecretariaten. Samenmet een aantal publicaties (Basisinfo) geven ze eenbeter inzicht in administratieve taken.

Het departement herschikte eerder al zijn dienst-verlening in werkstations en schoolbeheerteamsdie voor een bepaalde regio werken. Daarnaastlevert het departement al een viertal jaren inspan-ningen om in de basisscholen de Edison-commu-nicatietechnologie te installeren. Een derde van debasisscholen stuurt de leerlingengegevens onlinedoor via Edison. Bij deze scholen is er geen sprakemeer van formulieren of diskettes opmaken. Voortaanstaan de gegevens over scholen ook ter beschikkingvan verschillende gebruikers, zodat ze die niettelkens opnieuw bij de scholen moeten opvragen.

In de handDe wetgeving werd eenvoudiger en duidelijker

opgesteld. De administratie Basisonderwijs zal viawerkgroepen van directies nakijken of een om-zendbrief wel leesbaar is. Basisscholen worden voortaangestimuleerd om onderling of met secundaire scholensamen te werken. Ten slotte zal het departementverder een vormingsprogramma aanbieden over deregelgeving en het elektronisch dossier. Directeurskunnen natuurlijk zelf ook een bijdrage leverendoor hun eigen administratie beter in de hand tehouden. ■

Taakbelasting in het basisonderwijs (steekproef bij een200-tal scholen) - een studie uitgevoerd door de UniversiteitLeuven - Inlichtingen bij Willy Van Belleghem - administra-tie Basisonderwijs - tel 02-553 92 31 - fax 02-553 93 95

T A A K B E L A S T I N G

WAARAAN BESTEEDT DE DIRECTEURBASISONDERWIJS ZIJN TIJD?

• administratieve ondersteuning 24␣ % 12,4 uur per week• planning en organisatie 9␣ % 4,4• materiële ondersteuning 9␣ % 4,4• financieel beheer 8␣ % 4,3• schoolbeleid 6␣ % 3,3• kwaliteitsbewaking 6␣ % 3,1• leerlingenadministratie 6␣ % 3• contact met andere instanties 6␣ % 2,9• lesopdrachten 6␣ % 2,9• begeleiding personeel 5␣ % 2,6• omgang met kinderen 4␣ % 2,2• samenwerking met de ouders 4␣ % 2,2• personeelsadministratie 4␣ % 2,1• vorming 3␣ % 1,3• rest 0␣ % 0,1

14 KLASSE NR.95

Weinig tijdvoor leerlingen en ouders

De helft van de directeurs in het basisonderwijswerkt meer dan 50 uur per week.

Reservaten met KlasseHebt u zin in een boottocht tussenhet riet, een kikkerconcertwandeling,een dauwtocht of observaties in ge-camoufleerde schuilhutten? Wil u eenbrok natuur ontdekken waar faunaen flora van zo’n vitaal belang zijndat de mens er persona non grata is?Op 30 mei en 6 juni kan het allemaal.Dan, als de natuur op z’n mooist is,vinden de zesde Open Natuurdagenplaats. In niet minder dan 120 Vlaamsenatuurreservaten staan honderdenvrijwilligers klaar om u de schoon-heid en verscheidenheid te tonen vanonze bloedeigen moeder Aarde. Inzes natuureducatieve centra bent u,de leerkracht, de VIP-gast. Op allelocaties vinden bovendien specialegezinsactiviteiten plaats. Een Klasse-actie met laarzen aan, want het the-ma is water. U bent van harte wel-

Met Klasse op natuurexploratie A

Het is niet zo evident meer, maar toch. Vlaanderen telt 61 vierkantekilometer echt ongerepte natuur. Broedplaatsen voor zeldzame ofrust appreciërende vogels, overwinteringgebieden, biotopen in veen-gronden, moerassen, slikken en schorren. Tot spijt van sommigebouwlustigen zijn de afgelopen jaren meer dan honderd Vlaamsenatuurgebieden uitgeroepen tot natuurreservaat. Dieren en plan-ten worden er beschermd en van de mens afgeschermd. Toch zijndeze reservaten publiek domein. En tijdens de Open Natuurda-Open Natuurda-Open Natuurda-Open Natuurda-Open Natuurda-gen gen gen gen gen gaan alle schermen weg. U kan dan elk natuurgebied bezoe-ken. Het thema van deze zesde editie is water. De organisatorenverwachten 25.000 bezoekers.Tijdens de Open Natuurdagen kan u samen met het groteTijdens de Open Natuurdagen kan u samen met het groteTijdens de Open Natuurdagen kan u samen met het groteTijdens de Open Natuurdagen kan u samen met het groteTijdens de Open Natuurdagen kan u samen met het grotepubliek kennismaken met waardevol Vlaams natuurerfgoed. Upubliek kennismaken met waardevol Vlaams natuurerfgoed. Upubliek kennismaken met waardevol Vlaams natuurerfgoed. Upubliek kennismaken met waardevol Vlaams natuurerfgoed. Upubliek kennismaken met waardevol Vlaams natuurerfgoed. U

kan deelnemen aan grote activiteiten opkan deelnemen aan grote activiteiten opkan deelnemen aan grote activiteiten opkan deelnemen aan grote activiteiten opkan deelnemen aan grote activiteiten op30 mei en/of voor kleinere initiatieven kie-30 mei en/of voor kleinere initiatieven kie-30 mei en/of voor kleinere initiatieven kie-30 mei en/of voor kleinere initiatieven kie-30 mei en/of voor kleinere initiatieven kie-zen op 6 juni. Leerkrachten krijgen een VIP-zen op 6 juni. Leerkrachten krijgen een VIP-zen op 6 juni. Leerkrachten krijgen een VIP-zen op 6 juni. Leerkrachten krijgen een VIP-zen op 6 juni. Leerkrachten krijgen een VIP-behandeling in zes natuureducatieve cen-behandeling in zes natuureducatieve cen-behandeling in zes natuureducatieve cen-behandeling in zes natuureducatieve cen-behandeling in zes natuureducatieve cen-tra. Speciaal voor u breien de organisato-tra. Speciaal voor u breien de organisato-tra. Speciaal voor u breien de organisato-tra. Speciaal voor u breien de organisato-tra. Speciaal voor u breien de organisato-ren, de Natuurreservaten vzw en AMINAL, erren, de Natuurreservaten vzw en AMINAL, erren, de Natuurreservaten vzw en AMINAL, erren, de Natuurreservaten vzw en AMINAL, erren, de Natuurreservaten vzw en AMINAL, erhier en daar zelfs een staartje aan op 12hier en daar zelfs een staartje aan op 12hier en daar zelfs een staartje aan op 12hier en daar zelfs een staartje aan op 12hier en daar zelfs een staartje aan op 12juni. De gidsen staan klaar, de infopakket-juni. De gidsen staan klaar, de infopakket-juni. De gidsen staan klaar, de infopakket-juni. De gidsen staan klaar, de infopakket-juni. De gidsen staan klaar, de infopakket-ten staan al in de rekken. Vul de bon in enten staan al in de rekken. Vul de bon in enten staan al in de rekken. Vul de bon in enten staan al in de rekken. Vul de bon in enten staan al in de rekken. Vul de bon in enstuur hem naar de stuur hem naar de stuur hem naar de stuur hem naar de stuur hem naar de Natuurreservaten vzwNatuurreservaten vzwNatuurreservaten vzwNatuurreservaten vzwNatuurreservaten vzw. U. U. U. U. Uontvangt een brochure met het volledigeontvangt een brochure met het volledigeontvangt een brochure met het volledigeontvangt een brochure met het volledigeontvangt een brochure met het volledigeaanbod waaruit u vrij uw keuze maakt. Alsaanbod waaruit u vrij uw keuze maakt. Alsaanbod waaruit u vrij uw keuze maakt. Alsaanbod waaruit u vrij uw keuze maakt. Alsaanbod waaruit u vrij uw keuze maakt. Alsu bij de gelukkigen bent, ontvangt u daar-u bij de gelukkigen bent, ontvangt u daar-u bij de gelukkigen bent, ontvangt u daar-u bij de gelukkigen bent, ontvangt u daar-u bij de gelukkigen bent, ontvangt u daar-bij ook een uitnodiging voor het bezoe-bij ook een uitnodiging voor het bezoe-bij ook een uitnodiging voor het bezoe-bij ook een uitnodiging voor het bezoe-bij ook een uitnodiging voor het bezoe-kerscentrum van uw keuze. Als dit centrumkerscentrum van uw keuze. Als dit centrumkerscentrum van uw keuze. Als dit centrumkerscentrum van uw keuze. Als dit centrumkerscentrum van uw keuze. Als dit centrumvolzet is, dan krijgt u een voorstel van be-volzet is, dan krijgt u een voorstel van be-volzet is, dan krijgt u een voorstel van be-volzet is, dan krijgt u een voorstel van be-volzet is, dan krijgt u een voorstel van be-zoek op een andere datum. Deze actie iszoek op een andere datum. Deze actie iszoek op een andere datum. Deze actie iszoek op een andere datum. Deze actie iszoek op een andere datum. Deze actie isgratis voor alle deelnemers.gratis voor alle deelnemers.gratis voor alle deelnemers.gratis voor alle deelnemers.gratis voor alle deelnemers.U kan letterlijk alle kanten uit. Grote activiteitentijdens deze Open Natuurdagen zijn bijvoor-beeld: een fietstocht langs het kanaal Gent-Brugge, een ooievaarswandeling in Mechelen,een grote heide-happening in Kalmthout, eenplantenbeurs in Gent, een snip-trip in Koerselen overal animatie voor het hele gezin. Onderde kleinere activiteiten vooral veel wandelingenin een natuurgebied met gids. Zes bezoekers-centra hebben een speciaal aanbod voor leer-krachten. Een overzicht.1. Uitkerkse PolderVerscholen in het hinterland van Blankenber-ge ligt de Uitkerkse Polder. Dit is één van debelangrijkste overwinteringgebieden voor gan-zen en een broedgebied van internationaalformaat voor grutto, tureluur, kluut en bruinekiekendief. Op 30 mei vanaf 14 uur bent uwelkom in het Bezoekerscentrum Groenwae-cke. 50 leerkrachten kunnen er op een kieken-diefje binnensluipen voor educatieve info, eendrankje, de Groene Winkel…Bezoekerscentrum Groenwaecke – Kuiperschee-

weg - 8370 Blankenberge (bewegwijzering vanaf de kerk van Uit-kerke) – Info klasbezoek: Rosa Dekempe – tel 050-41 78 77

2. HagevenVoor allerlei water- en bodemonderzoek is het NatuureducatiefCentrum De Wulp uw stek. Dat geldt ook voor wie van veel gewrie-mel houdt, want bodemdieren zoals pissebedden, duizendpotenen oorwormen krijgen hier speciale aandacht. In het natuurgebiedHageven zijn speciale themawandelingen mogelijk voor kinderenen scholen, rond heide, beekdalen en vloeiweiden. Er is een spe-ciaal kleuterpad en nog dit jaar komt er een educatieve insecten-tuin. Leg uw oor(worm) te luisteren op zondag 6 juni 1999 vanaf9.30 uur.Natuureducatief Centrum De Wulp - Tussenstraat 10 - 3910 Neer-pelt (bewegwijzering vlak voor de grens met Nederland op derijksweg Hasselt-Eindhoven) – Info klasbezoek: Ignace Ledegen –tel/fax 011-80 26 77

3. De RammelaarsLiefhebbers van plassen en moerassen komen in dit laagveenge-bied ruim aan hun trekken. Hier wisselen bloemrijke hooilandjes

met levende afsluitingen af met donkere elzenbroekbossen enwilgenstruweel. Veenputten en overblijfselen van ijzerertswinningliggen verspreid over het hele gebied. Een terreinbezoek van onge-veer 2,5 uur maakt u duidelijk hoe men hier natuureducatie schrijft.Afspraak op zondag 30 mei 1999 om 11 of 14 uur.Natuureducatief Centrum De Haas - Broekstraat z/n - 3945 Ham(langs het kanaal Dessel-Kwaadmechelen, parkeren bij de Gerhoe-venbrug over het kanaal) – Info klasbezoek: Willy Geenen – tel 011-34 36 74

4. BlankaartZingen, dat doen ze in de Blankaart in Diksmuide. Hoe de filhar-monie van vogels er recitals geeft, kan u exclusief volgen vanop hetwater. In de rietkragen van de Blankaart nestelen heel wat kleinezangvogels: de kleine karekiet, de rietzanger, cetti’s zanger, deblauwborst... Met de Grote Putoor, een houten platte schuit, glijdt ugeruisloos langs de rietkragen en door de watergangen, waar dekleine rietbewoners dagelijks repeteren. Het aantal deelnemerswerd omwille van de capaciteit van de boot beperkt tot 17 pervaart. U blijft anderhalf uur op het water. Drie keer 17 leerkrachtengaan de boot in op zondag 12 juni 1999 om 10, 11.30 en 14 uur.Bezoekerscentrum Blankaart - Iepersesteenweg 56 - 8600 Diksmui-de (op de steenweg Diksmuide-Ieper bij Woumen, bewegwijzeringbij het kasteel van de Blankaart) – Info klasbezoek: Guido Vanden-broucke – tel 051-54 52 44 – blankaart.nr@bitserv.com

5. Mechels BroekVlak tegen de oostzijde van de stad strekt het Mechels Broek zichuit als een groot weidelandschap, vol sloten, bomputten, knotwil-gen en houtkanten. Galloway-koeien grazen dit paradijs natuur-vriendelijk af. Vanop de paden en dijken of vanuit schuilhutten kanu volop genieten van het uitzicht op de Beneden-Dijlevallei. Uwbezoek bestaat uit een korte wandeling en een blik op het educa-tief aanbod: biologisch wateronderzoek, ooievaarswandeling (eer-ste graad secundair onderwijs), meewerken bij natuurbeheer (van-af de derde graad lager onderwijs), kriebeestjestocht (kleuters eneerste graad lager onderwijs), verschillende thematochten. Voor 25leerkrachten staat een schuilhut klaar op zondag 12 juni 1999 om13.30 uur.Bezoekerscentrum Beneden-Dijle - Oude Muizenhoek 5 - 2812Mechelen (vlakbij de brug over de Dijle in Muizen) – Info klasbe-zoek: Ann Pinceel – tel 015-20 44 76

6. Vallei van de Zwarte BeekOp zondag 6 juni 1999 om 10 uur ’s morgens vertrekt u vanuit hetBezoekerscentrum De Watersnip in Koersel op dagtocht. Wandel-schoenen in aanslag dus. Van het halfnatuurlijke landschap rondde vallei van de Zwarte Beek trekt u naar de terril van Heusden, eenvoormalig mijnterrein waar de natuur nu volop kansen krijgt. Detocht eindigt om 16 uur. Picknick meebrengen dus. Als u leerlingenhebt van 14 jaar of ouder, proeft u meteen wat hen met deze tochtwordt voorgeschoteld. Maximum 50 deelnemers kunnen mee.Bezoekerscentrum De Watersnip - Grauwe Steenstraat 7/2 -3582 Koersel (bewegwijzering vanuit het centrum van Koersel,deelgemeente van Beringen) – Info klasbezoek: Krista Bovens– tel 011-45 01 90 – mathilde.bartels@lin.vlaanderen.be

A = algemeen, B = basisonderwijs, S = secundair en hoger onderwijs

OPEN NATUUR MET KLASSEµ Ja, ik ontvang graag de gratis informatiebrochure

van de zesde Open Natuurdagen. Ik kom met … (vulin) gezinsleden.

µ Ja, graag wil ik als leerkracht exclusief kennismakenmet een bezoekerscentrum. Ik kom daar met …gezinsleden naartoe. Mijn voorkeur gaat uit naar(kruis zo mogelijk meer dan één mogelijkheid aan):

□ Bezoekerscentrum Groenwaecke, Blankenberge (30 mei)

□ Natuureducatief Centrum De Wulp, Neerpelt (6 juni)

□ Natuureducatief Centrum De Haas, Ham (30 mei)

□ Bezoekerscentrum Blankaart, Diksmuide (12 juni)

□ Bezoekerscentrum Beneden-Dijle, Mechelen (12 juni)

□ Bezoekerscentrum De Watersnip, Koersel (6 juni)

Naam: ....................................................................

Adres: .....................................................................

..............................................................................

School: ....................................................................

Onderwijsniveau: kleuter – lager – secundair – hoger(omcirkel wat past)

16 KLASSE NR.95

Stuur deze originele bon vóór 15 mei volledig ingevuldnaar Natuurreservaten vzw – Reservaten met Klasse -Kon. St.-Mariastraat 105 – 1030 Brussel. Niét faxena.u.b. U ontvangt een programmabrochure waaruit u vrijuw keuze maakt en, indien van toepassing, een persoon-lijke uitnodiging voor een bezoekerscentrum van uwkeuze (eventueel op een alternatieve datum). O ja, decapaciteit van deze centra is beperkt. Geef ‘uw’ centrumeen seintje als u een bevestiging krijgt en in extremis nietkan komen. Dan kan het uw plaats doorschuiven naareen collega op de wachtlijst. Natuurgebieden zijn er ook voor mensen. Zij kunnen er vogels

observeren, vlinders en planten bewonderen, van de rust ge-nieten, wandelen en fietsen. De vzw Natuurreservaten stelt haarnatuurgebieden zoveel mogelijk open. Ze bouwt vogelkijkhut-ten, bezoekerscentra en legt wandelpaden aan. 40.000 Vla-mingen zijn al lid van de vzw. Een bewijs dat steeds meerVlamingen natuur als een waardevol erfgoed beschouwen.Natuurreservaten vzw – Kon. St.-Mariastraat 105 – 1030 Brus-sel – tel 02-245 43 00 – fax 02-243 39 33 - nr@bitserv.comU kan ook uw leerlingen aanmoedigen om (samen met hunouders) deel te nemen aan de Open Natuurdagen. Speel degratis gids en het volledige programma aan hen door. In hetjongste nummer van Klasse voor Ouders (verschenen op 15april) vinden ze bovendien een bon waarmee ze zelf hetprogramma kunnen aanvragen en waarmee duizend kinderen(tussen 6 en 14 jaar) in 20 natuurreservaten gratis kunnendeelnemen aan extra educatieve activiteiten. Gezinnen die sa-men de natuur ontdekken, kijken ook met andere ogen naarlessen en taken rond dit thema. Die samenwerking en datbegrip voor elkaar (én voor de natuur) wil Klasse met dezeactie ondersteunen en stimuleren. Graag gedaan.

KLASSE NR.95 17

C U L T U U R C E L V A N H E T D E P A R T E M E N T O N D E R W I J SC A N O N m e t K L A S S EEuropean Message Party S

Raven met Dirk Sterckx van de VLD, hakken met Luckas Van der Taelen van Agalev,headbangen met Philippe Decoene van de SP, hiphoppen met Bert Anciaux van deVU, triphoppen met Jacques Van Outrive van de CVP, frithoppen met het VlaamsBlok..... Het Europees Parlement nodigt op zaterdag 8 mei 100 Klasse voor Jonge-100 Klasse voor Jonge-100 Klasse voor Jonge-100 Klasse voor Jonge-100 Klasse voor Jonge-ren-lezers ren-lezers ren-lezers ren-lezers ren-lezers uit voor een gratis message party mét debat gratis message party mét debat gratis message party mét debat gratis message party mét debat gratis message party mét debat met de grote politiekekanonnen voor de Europese verkiezingen. De party loopt van 11 tot 12.30 u. in hetpanoramacafetaria op de 12de verdieping. Lieven Verstraete van de VRT rapt allesaan elkaar. Muziek én debatMuziek én debatMuziek én debatMuziek én debatMuziek én debat. De politici in het panel dragen een zweetvrijravenzwart T-shirt mét nummer. Overal in de cafetaria liggen genummerde briefjesen balpennen. De Rendieren van Klasse voor Jongeren hollen met de vragen vanjongeren naar de moderator. Het nummer op het briefje maakt duidelijk voor welkepoliticus de vraag is bedoeld. De tapploeg van het Europees parlement gooit ertwee gratis consumptiestwee gratis consumptiestwee gratis consumptiestwee gratis consumptiestwee gratis consumpties voor elke deelnemer bovenop. Begeleidende leraars,studiemeesters of directeurs zijn van harte welkom. Grijp voor meer informatie naarnummer 23 van Klasse voor Jongeren (verschenen op 20 april) en zet uw leerlingenaan zich hiervoor in te schrijven.Die dag zet het Europees Parlement trouwens voor iedereen zijn deuren open. Ookvoor leerkrachten, mét een speciale lunch voor vijftig leerkrachten die aan tafelschuiven met enkele Europarlementariërs (zie vorige Klasse voor Leerkrachten).Voorts tracteert het Europarlement u op animatie, films, infostandjes, rondleidingenmet papieren gids en sportevenementen rond het indrukwekkende gebouw.Europees Parlement - Etienne Boumans - tel 02-284 20 05 - fax 02-230 75 55 -eboumans@europarl.eu.int.

Houden van! A

U hebt een project georganiseerd rond het thema Houden van! (Jeugdboekenweek‘99)? U zou hiermee 50.000 fr. aan boeken50.000 fr. aan boeken50.000 fr. aan boeken50.000 fr. aan boeken50.000 fr. aan boeken willen winnen? Stuur dan meteen eenomschrijving van uw projectomschrijving van uw projectomschrijving van uw projectomschrijving van uw projectomschrijving van uw project naar het Nationaal Centrum voor Jeugdliteratuur(NCJ). Misschien wordt uw project wel bekroond met de ASLK-Boekenwijzer.NCJ vzw - Minderbroedersstraat 22 - 2000 Antwerpen - tel 03-234 16 67 - fax 03-226 64 55

Technologie B

U kan er ook buiten de les voor zorgen dat de kinderen van nu niet de technolo-gische analfabeten van morgen worden, meer nog, dat wetenschap en techniekhen blijvend boeien en hun bezigheid worden. Met dat doel voor ogen werd in1989 NETWERK -NETWERK -NETWERK -NETWERK -NETWERK - opgericht (Technologische Opvoeding BasisOnderwijs),een vereniging ter bevordering van het onderwijs technologische opvoedingonderwijs technologische opvoedingonderwijs technologische opvoedingonderwijs technologische opvoedingonderwijs technologische opvoeding metstuurgroepen in elke provincie. Dit netwerk wil nu provinciale en regionale werkgroepenbemannen waarin leerkrachten, ouders en andere geïnteresseerden samen: activiteitenorganiseren; jongeren in staat stellen verschillende disciplines van wetenschap entechniek te ontdekken; teamwerk op school stimuleren; sociale vaardigheden en hetcommunicatievermogen verhogen bij leerlingen; gepast educatief en didactisch materi-aal voorstellen of aanreiken… Leerkrachten, pedagogisch begeleiders en PMS-mede-werkers die willen meedenken of -werken, kunnen terecht op onderstaand adres.

NETWERK - wordt gesteund door de Vlaamse Minister van Wetenschapen Technologie. Meer inlichtingen bij projectleider Gaby Duyvejonck – Stormestraat46/11 – 8790 Waregem – fax 056-61 42 09 – gaby.duyvenjonck@skynet.be

Jongeren en geld S

Over welke inkomstenbronnen beschikken jongeren? Waaraan besteden ze hungeld? In welke mate worden ze beïnvloed door de marketingpraktijken van bijvoor-beeld de banken. Hoe situeert de verhouding jongeren-geldverhouding jongeren-geldverhouding jongeren-geldverhouding jongeren-geldverhouding jongeren-geld zich in het perspec-tief van groeiende zelfstandigheid? Al deze vragen zijn onderwerp van een happe-ning voor leerkrachten, jeugdwerkers enz. op woensdag 26 mei in de lokalen vanhet SF-vormingsteam. De organisatoren (SF-vormingsteam en Coöperatieve Ver-bruikersbeweging) proberen inzichten aan te reiken in de voordelen en beperkin-gen van de hulpmiddelen die jongeren aangereikt krijgen om deel te nemen aande consumptiemaatschappij en willen voorts kritische noten plaatsen bij de «kre-dietkaart als sleutel tot de vrijheid».Coöperatieve Verbruikersbeweging - Hoogstraat 28 - 1000 Brussel - tel 02-500 52 72

Dynamiet A

Een cursus vergadertechnieken, een opleiding boekhouding, een informatieavondvoor meerdere verenigingen over verzekeringen... allemaal vormingsactiviteitenwaarmee u de interne werking van uw vereniging kan verbeteren. Steek nog méérSteek nog méérSteek nog méérSteek nog méérSteek nog méérdynamiet in je verenigingdynamiet in je verenigingdynamiet in je verenigingdynamiet in je verenigingdynamiet in je vereniging, een initiatief van de Koning Boudewijnstichting, wil uhierbij zelfs financieel een handje toesteken. Als uw project wordt aanvaard, kan utot maximum 50.000␣ fr. ondersteuning krijgen om uw project ook werkelijk uit tevoeren. Let wel: uw aanvraag moet gebeuren vóór 15 mei. Deelnemingsformulierenkan u aanvragen op tel 070-23 30 65.Koning Boudewijnstichting - Veerle De Beuckeleer - Brederodestraat 21 - 1000Brussel - tel 02-549 02 66

Muzische Werkdagen 1999 – 2000 Basisonderwijs B

Voor de laatste maal (in deze formule dan toch) zijn er opnieuw de MuzischeWerkdagen voor (kleuter)onderwijzers en derdejaarsstudenten (kleuter)onderwijzer. Zeleveren u doe-materiaaldoe-materiaaldoe-materiaaldoe-materiaaldoe-materiaal, meteen bruikbaar in uweigen klassituatie. Beeld, muziek, drama, bewe-Beeld, muziek, drama, bewe-Beeld, muziek, drama, bewe-Beeld, muziek, drama, bewe-Beeld, muziek, drama, bewe-ging en mediaging en mediaging en mediaging en mediaging en media zijn de componenten.De muzische werkdagen zijn gespreid over het heleschooljaar in drie werkmomentendrie werkmomentendrie werkmomentendrie werkmomentendrie werkmomenten :••••• Eerste semester: tweedaagse basisvorming Eerste semester: tweedaagse basisvorming Eerste semester: tweedaagse basisvorming Eerste semester: tweedaagse basisvorming Eerste semester: tweedaagse basisvormingToegankelijk voor iedereen, met een maximum van80 deelnemers per locatie (5 locaties, in elke pro-vincie één). Twee werkdagen dagen u uit om éénen ander zelf uit te proberen in uw klaspraktijk.Plaatsen en data: Vormingscentrum Malle (4-5/10), SIG Destelbergen (7-8/10), CCDe Brouckère Torhout (21-22/10), CC Hasselt (25-26/10), GC Ten Weyngaert Vorst(2-3/12).••••• Tweede semester: één opvolgingsdag Tweede semester: één opvolgingsdag Tweede semester: één opvolgingsdag Tweede semester: één opvolgingsdag Tweede semester: één opvolgingsdagVoor de deelnemers aan de basisvorming, met een maximum van 60 deelnemers perlocatie. Ervaringen worden uitgewisseld en/of problemen worden opgelost.Plaatsen en data: Vormingscentrum Malle (1/3/2000), CC Hasselt (13/3), SIG Des-telbergen (16/3), CC De Brouckère Torhout (20/3), GC Ten Weyngaert Vorst (maart2000).• Paasvakantie 2000: tweedaagse verdere vormingPaasvakantie 2000: tweedaagse verdere vormingPaasvakantie 2000: tweedaagse verdere vormingPaasvakantie 2000: tweedaagse verdere vormingPaasvakantie 2000: tweedaagse verdere vormingHoe integreren we de muzische vorming in andere vakken (taal, wiskunde, lichame-lijke opvoeding, wereldoriëntatie) of in vakoverschrijdende eindtermen? Voor dedeelnemers van de twee vorige sessies en/of leerkrachten met een speciale interessevoor en ervaring met muzische vorming. De verdere vorming vindt slechts plaats optwee locaties, beperkt tot 50 deelnemers per locatie.Plaatsen en data: SIG Destelbergen (17-18/4/2000), GC Ten Weyngaert Vorst (april2000).Net als dit jaar worden de sessies gegeven door de docenten van vormingsorganisa-tie Wisper. Het is erg belangrijk dat u nu al reageert, want de muzische werkdagenvragen heel wat administratieve organisatie. Beslis dus snel en stuur vóór 31 mei eenbriefkaart naar Canon Cultuurcel - E. Jacqmainlaan 165 - 1210 Brussel. U vermeldtdaarop uw adresgegevens én die van uw school. (Kleuter)onderwijzers vermeldenmeteen ook de plaats van hun keuze. Docenten lerarenopleiding vermelden methoeveel derdejaarsstudenten (kleuter)onderwijzers ze graag willen deelnemen. Perkerende post krijgt u meer informatie en een inschrijvingsformulier.

Gratis naar de film B

Een kleuterschool in het grijze, armoedige Noord-Frank-rijk van vandaag. Wat kunnen een toegewijd teamvan leerkrachten en een koppige, tedere, creatievedirecteur beginnen tegen extreme armoede, werkloos-heid, alcoholisme? Cineast Bertrand Tavernier zoekt inÇa commence aujourd’huiÇa commence aujourd’huiÇa commence aujourd’huiÇa commence aujourd’huiÇa commence aujourd’hui (bekroond op het filmfes-tival van Berlijn 1999) naar de grote betekenis vankleine maar weerbare mensen in een soms uitzichtlozewereld. Canon vindt deze ontroerende film een aanra-een aanra-een aanra-een aanra-een aanra-der voor al wie in creatief onderwijs durft blijvender voor al wie in creatief onderwijs durft blijvender voor al wie in creatief onderwijs durft blijvender voor al wie in creatief onderwijs durft blijvender voor al wie in creatief onderwijs durft blijven

gelovengelovengelovengelovengeloven, en heeft 100 gratis vrijkaartjes100 gratis vrijkaartjes100 gratis vrijkaartjes100 gratis vrijkaartjes100 gratis vrijkaartjes klaarliggen. Stuur meteen een aan uzelfgeadresseerd kleefetiket naar Canon - Ça commence - E. Jacqmainlaan 165 - 1210Brussel. Na 15 mei ontvangen honderd gelukkigen hun gratis ticket, te gebruiken vooreen voorstelling naar keuze (de film loopt in verschillende Vlaamse steden) én eenondersteunend dossiertje. Wie niet bij de gelukkigen is, kan wél het gratis dossiertjekrijgen bij de verdeler van de film. Stuur daarvoor een kaartje naar: Cinélibre-Fugitive- dossier Ça commence - Haachtsesteenweg 270 - 1030 Brussel

DynaMo2 S

U moet er nog aan beginnen? Snel wezen is dan de boodschap. U hebt immers nogtot uiterlijk 15 mei om uw project(en) voor volgend schooljaar in te dienen. DeDynamo2-catalogus vindt u op school. Achteraan in de bundel zitten vier JA-NEEN-JA-NEEN-JA-NEEN-JA-NEEN-JA-NEEN-bladzijdenbladzijdenbladzijdenbladzijdenbladzijden met beknopte praktische informatie en antwoorden op vaak gesteldevragen over DynaMo2. Misschien iets voor de leraarskamer?

HOE BEREIKT U CANON?Canon Cultuurcel - E. Jacqmainlaan 165 - 1210 Brussel -

Erna Schelstraete & Luc Nijs - tel 02-553 96 66 of 67 - fax 02-553 96 75 -erna.schelstraete@ond.vlaanderen.be of luc.nijs@ond.vlaanderen.be

Creatief op vakantie A

Leerkrachten alle niveaus en alle nettenkrijgen tijdens de zomervakantie de kansom zich te verdiepen in muzische vor-muzische vor-muzische vor-muzische vor-muzische vor-mingmingmingmingming. Nieuwe inspiratie, een herbron-ning, er met uw eigen creativiteit tegen-aan gaan... u wordt op uw wenken be-diend. U kiest uit een waaier van mo-gelijkheden één of twee workshops dieelk twee dagen in beslag nemen. In hetaanbod vindt u workshopsworkshopsworkshopsworkshopsworkshops rond foto-grafie, komisch theater, Afrikaanse dans,theaterteksten in de klas, spel als me-thodische werkvorm, bewegingstheater& mime en poppenspel & figurenthea-ter. Voorkennis is niet vereist. Ervarings-gerichtheid, veel uitproberen, actieveparticipatie en uitwisseling staan cen-traal in elke workshop.Deze creatieve vakantiecursus is eeninitiatief van Spelewei vzw. De cursusvindt plaats van 10 tot 13 augustus invormingscentrum Destelheide (Dworp).Deelnemen kost 3400␣ fr. (één workshop,dus de eerste twee of de laatste tweedagen) of 6200␣ fr. (twee workshops,dus vier dagen), overnachtingen, ma-teriaal, maaltijden enz. inbegrepen.Spelewei vzw - Kapellekensweg 2 - 3010Kessel-Lo - tel 016-35 05 50 - fax 016-25 43 34

De kracht van je stem A

Hoe universeel zijn de mensenrechten? Hoeveel grond-wettelijke machten zijn er? Hoe zit het Belgisch kiesstelselin elkaar? Wie kan een overzicht van de federale Bel-gische structuur op papier zetten? Allemaal vragen waar-op de doorsnee leerkracht niet meteen een correct ant-woord weet. Maar de Vlaamse Onderwijsraad heeft daar-over een informatiemap voor de leerkrachten klaar.De kracht van je stemDe kracht van je stemDe kracht van je stemDe kracht van je stemDe kracht van je stem is een educatief project van de VlaamseOnderwijsraad (Vlor) dat Vlaamse scholieren vertrouwd maaktmet onder meer de werking van onze democratische instellin-gen en hun op weg zet naar een volwaardig en actief burger-schap. Met de verkiezingen van 13 juni op de kalender komthet pakket voor de 3de graad ASO-KSO-TSO op tijd.EngagerenWat zijn mensenrechten? En kinderrechten? Wat is een rechts-staat? Wat doet het Vlaams Parlement? Is er een verschil tusseneen decreet en een wet? Hoeveel gewesten zijn er in België?«Toen enkele jaren geleden het unitaire België werd omge-vormd tot een federale staat, kreeg Vlaanderen een eigenregering en parlement. Studies wijzen erop dat de Vlamingdaar weinig van afweet en zich daar ook weinig bij betrokkenvoelt. Dit niettegenstaande onze samenleving complexer wordten steeds meer flexibiliteit vereist. Daarin schuilt een gevaar»,meent Vlor-voorzitter Louis Van Beneden. «Want meer dan ooitmoeten we samen aan oplossingen werken en zin voor verant-woordelijkheid en waardebesef ontwikkelen. Ook het onderwijsheeft daarin een opdracht. Het moet zijn leerlingen de noodza-kelijke kennis, vaardigheden en attitudes aanleren, zodat zijbinnen onze democratische samenleving een beroep kunnendoen op al hun rechten, en zij zich tegelijkertijd ook engagerenin die samenleving.»Kritische houdingDe leerlingen voelen de democratische basiswaarden aan enbeleven ze (in het gezin, de klas, de school, de vriendenkring,de lokale gemeenschap, de internationale organisaties diewerken met en voor jongeren); ze nemen een maatschappelijkengagement op en zetten zich persoonlijk in; ze aanvaardende plaats van de burger en nemen actief deel aan het politiekeleven; ze nemen een kritische houding aan ten opzichte vaneigen en andermans mening en ten opzichte van informatie…Allemaal attitudes die na te streven zijn. Hoe klaart de leer-kracht dat in zijn klas? Een eerste pakket lesmateriaal is nu klaarvoor de leerlingen van de derde graad ASO, KSO en TSO. Maaralle leerkrachten, van de lagere tot de secundaire school, kun-nen de speciaal voor hen opgestelde informatiemap gebrui-ken. Je moet het tenslotte eerst zelf genoeg over dit ingewikkel-de en delicate onderwerp weten, eer je het aan leerlingen kandoorvertellen of er een project rond kan maken.Cd-romHet eerste pakket van De kracht van je stem bevat een hand-leiding voor de leraar. Voor de scholieren zijn er modules (metverkennende opdrachten, rollenspellen, oefeningen op Inter-net) over mensen- en kinderrechten, democratie en rechtsstaat,verkiezingen en partijen, overheden en instellingen. De Vlorbiedt dit materiaal ter ondersteuning aan, zodat leerlingenactief bij deze leerstof betrokken kunnen geraken. Ze krijgeneen aanmoediging mee om de politieke actualiteit te volgenen mee te denken over en mee te doen aan democratie.De Vlor wil de leerlingen van de vijfde en zesde klas lageronderwijs én alle scholieren van elke onderwijsvorm in hetsecundair onderwijs bereiken. Er zijn dus nog mappen op komst.De map voor de tweede, derde en vierde graad BSO is ineindredactie. De leerlingenmodules en de handleiding zijn inde herfst ’99 beschikbaar. Op dat moment komen ook hetleerlingenmateriaal voor de derde graad basisonderwijs en dehandleiding voor de leerkracht in de rekken. De eerste graadsecundair onderwijs wordt in de lente 2000 bediend, tegelijker-tijd met de tweede graad ASO, KSO en TSO. Komende herfstproduceert de Vlor voor de derde graden secundair onderwijsen alle geïnteresseerde ouders een cd-rom. Zo kunnen ookouders hun verantwoordelijkheid nemen.«Niemand mag van de democratie verstoken blijven», zegt

Louis Van Beneden. «De leerlingen moeten niet alleen kennenmaar ook kunnen. Wij willen opvoeden tot democratie enzoveel mogelijk jongeren burgerzin bijbrengen. Daarom heb-ben we geprobeerd om dit pakket zo goedkoop mogelijk aante bieden.» De kracht van je stem is helpt de scholen ook devakoverschrijdende eindtermen en thema’s opvoeden tot bur-gerzin (zie Vizier p. 6-11).De Informatiemap voor Informatiemap voor Informatiemap voor Informatiemap voor Informatiemap voor alle alle alle alle alle leerkrachtleerkrachtleerkrachtleerkrachtleerkrachtenenenenen kost 295 frank. Demodules voor de leerlingenmodules voor de leerlingenmodules voor de leerlingenmodules voor de leerlingenmodules voor de leerlingen derde graad ASO, KSO en TSOkosten samen 200 frank en de Handleiding voor de leerkrachtHandleiding voor de leerkrachtHandleiding voor de leerkrachtHandleiding voor de leerkrachtHandleiding voor de leerkrachtbij het materiaal100 frank (exclusief verzendingskosten). Be-stellen bij de Vlor (Projectleider Chris Wyns) - Leuvenseplein 4 -1000 Brussel - tel 02-219 42 99 - fax 02-219 81 18 -vlaamse.onderwijsraad@vlor.be

Haal de wereld in huis A

Haal de wereld in huis: een jaar lang verblijft een jongen ofmeisje uit Japan, Indonesië, Costa Rica, Ghana, Italië, Litou-wen... in uw gezin. Samen wonen, leven, plezier en verdrietbeleven. Vanuit de hele wereld komen 16- tot 18-jarigen naarVlaanderen om hier een jaar les te volgen aan de plaatselijkesecundaire school. AFS Interculturele Programma’s vzw is alvijftig jaar in de weer om jongeren én gastgezinnen dezeuitwisselingskansenuitwisselingskansenuitwisselingskansenuitwisselingskansenuitwisselingskansen te geven. In meer dan zestig landen, overvijf werelddelen. Daarvoor zoekt AFS voortdurend geschiktegastgezinnen. In augustus is het immers weer zover. Dan arri-veert een nieuwe groep van een 120-tal buitenlandse jonge-ren.Geïnteresseerden nemen snel contact op met AFS IntercultureleProgramma’s vzw - Brand Whitlocklaan 132 - 1200 Brussel - tel02-735 85 25 - fax 02-735 29 63 - afsbfl@afs.org - www.afs.org

Het einde van apartheid S

Na een lange reeks geheime onderhandelingen kondigt deZuid-Afrikaanse president De Klerk onverwachts de vrijlatingaan van ‘s werelds meest bekende politiek gevangene, NelsonMandela. In deze reeks historische ontmoetingen legt De Klerkhet lot van de natie in de handen van een gevangene met eenvisie. Het vervolg is al geschiedenis. Joseph Sargent draaiderond beide Nobelprijswinnaars de speelfilm speelfilm speelfilm speelfilm speelfilm Mandela andMandela andMandela andMandela andMandela andDe KlerkDe KlerkDe KlerkDe KlerkDe Klerk, met Sidney Poitier en Michael Caine in de hoofdrol-len. Dit docu-drama is nu ook verkrijgbaar als koopvideo(adviesprijs 599␣ fr.). Dé gelegenheid om Apartheid in uw les-sen te introduceren?RCV Sell Thru Entertainment - Chantal Krakowski - Neerveldstraat109 - 1200 Brussel - tel 02-776 22 72 - fax 02-776 22 75

Naar «de dokken» A

PortJob ‘99PortJob ‘99PortJob ‘99PortJob ‘99PortJob ‘99 brengt voor het eerst meer dan vijftig haven- envijftig haven- envijftig haven- envijftig haven- envijftig haven- enhavengebonden bedrijvenhavengebonden bedrijvenhavengebonden bedrijvenhavengebonden bedrijvenhavengebonden bedrijven samen om hun vacaturesvacaturesvacaturesvacaturesvacatures aanhet publiek bekend te maken. Voorts kunnen opleidingsinitia-tieven, initiatieven voor deeltijds werken en deeltijds studeren,belangengroeperingen, sociale partners enz. hun activiteitenvoorstellen. Zo wil men de brug slaan tussen de havenbedrij-ven en (potentiële) werkzoekenden. PortJob ‘99 vindt plaats inhet Antwerpse Sportpaleis, van 27 tot 30 mei. Op zondag 30mei loopt de beurs trouwens samen met Portival ‘99Portival ‘99Portival ‘99Portival ‘99Portival ‘99, het grotepublieksfeest van de haven.Op donderdag 27 en vrijdag 28 mei kunnen alle Vlaamseonderwijsinstellingenonderwijsinstellingenonderwijsinstellingenonderwijsinstellingenonderwijsinstellingen de beurs bezoeken. Er zijn dan trouwensenkele extra activiteiten. Via hoofdsponsor Generale Bank kun-nen uw leerlingen bijvoorbeeld het computerbestand StagesStagesStagesStagesStagesen Jobs 1999en Jobs 1999en Jobs 1999en Jobs 1999en Jobs 1999 raadplegen (zie ook p. 20). In samenwerkingmet het Havencentrum Lillo kan u een bezoek aan de beurscombineren met een bezoek aan een aantal havenbedrijvenwaar uw leerlingen daadwerkelijk kunnen kennismaken methavengebonden jobs. Voor deze bedrijfsbezoeken moet u welvooraf inschrijven. Een informatieve klank- en lichtshow, eencolloquium over tewerkstelling in de haven (vrijdag), demon-straties van scheepsbelading (handenarbeid én spitstechnolo-gie) en de mogelijkheid om (naast het Sportpaleis) zelf een risthavenwerktuigen te bedienen, maken uw bezoek nog interes-santer.Voor meer informatie: CreAdvice - Lambrechtshoekenlaan 147 -2170 Antwerpen - tel 03-644 45 54 - fax 03-644 51 06

18 KLASSE NR.95

FOTO

: VLO

R

«Niemand mag van de democratieverstoken blijven.»

Negen medewerkersgezocht S

Bij de dienst Europese Projecten vanhet departement Onderwijs zijn er liefstnegen vacatures om (gedurende éénschooljaar) gemodulariseerde oplei-gemodulariseerde oplei-gemodulariseerde oplei-gemodulariseerde oplei-gemodulariseerde oplei-dingendingendingendingendingen uit te werken voor de studiege-bieden grafische techniekengrafische techniekengrafische techniekengrafische techniekengrafische technieken (ref. G),kledingkledingkledingkledingkleding (ref. K), lichaamsverzorginglichaamsverzorginglichaamsverzorginglichaamsverzorginglichaamsverzorging(ref. L) en voedingvoedingvoedingvoedingvoeding (ref. V). De oproepis gericht naar vastbenoemde én tijde-lijke leerkrachten (bij voorkeur leerkrach-ten TV/PV), vastbenoemd personeel indirectieambt of middenkader of perso-nen met ervaring in een van de ge-noemde sectoren. Kandidaten zijn voortsbedreven in tekstverwerking (Word enAccess). Indiensttreding is gepland voor1 september. U werkt dan voltijds inBrussel, volgens de werk- en vakantie-regeling van de ambtenaren.Kandidaturen (referentie vermelden,Kandidaturen (referentie vermelden,Kandidaturen (referentie vermelden,Kandidaturen (referentie vermelden,Kandidaturen (referentie vermelden,a.u.b.) zijn welkom tot 17 mei, méta.u.b.) zijn welkom tot 17 mei, méta.u.b.) zijn welkom tot 17 mei, méta.u.b.) zijn welkom tot 17 mei, méta.u.b.) zijn welkom tot 17 mei, métuitgebreid cv. U krijgt vervolgens eenuitgebreid cv. U krijgt vervolgens eenuitgebreid cv. U krijgt vervolgens eenuitgebreid cv. U krijgt vervolgens eenuitgebreid cv. U krijgt vervolgens eenuitnodiging voor een preselectie opuitnodiging voor een preselectie opuitnodiging voor een preselectie opuitnodiging voor een preselectie opuitnodiging voor een preselectie op25, 26 of 27 mei.25, 26 of 27 mei.25, 26 of 27 mei.25, 26 of 27 mei.25, 26 of 27 mei.departement Onderwijs - dienst EuropeseProjecten - Kandidaturen - Koningsstraat93 bus 3 - 1000 Brussel - tel 02-22714 11 (Guido Coeck & Rita De Clerck)

KLASSE NR.95 19KLASSE NR.95 19

Gratis op theaterprospectie S

Theater De Verwondering organiseert in mei en juni een reeksprospectievoorstellingenprospectievoorstellingenprospectievoorstellingenprospectievoorstellingenprospectievoorstellingen van kleinschalige theaterproduc-ties. Elke voorstelling is uitsluitend én gratis toegankelijkElke voorstelling is uitsluitend én gratis toegankelijkElke voorstelling is uitsluitend én gratis toegankelijkElke voorstelling is uitsluitend én gratis toegankelijkElke voorstelling is uitsluitend én gratis toegankelijkvoor leerkrachtenvoor leerkrachtenvoor leerkrachtenvoor leerkrachtenvoor leerkrachten. De producties zelf zijn zó uitgewerkt, datze op de school zelf kunnen worden opgevoerd. Bij elkeproductie is er ook een uitgebreide infomap voor de leer-krachten. In deze reeks presenteervoorstellingen kan u naderkennismaken met volgende producties:• Op 10 mei (Theater Arca/Tinnenpot Gent; 19.30 u.) en 27mei (CC Berchem; 20.30 u.) is er Mirad, een jongen uitMirad, een jongen uitMirad, een jongen uitMirad, een jongen uitMirad, een jongen uitBosniëBosniëBosniëBosniëBosnië (Ad de Bont), over de waanzin van alle oorlog. Eenactuele, ingetogen en poëtische schets van (jonge) mensente midden van het krankzinnige geweld. Aanbevolen vooreerste en tweede graad secundair onderwijs.• Op 26 mei (Polyvalente Zaal St. Kruis-Brugge; 19.30 u.), 2juni (Theater Arca/Tinnenpot Gent; 19.30 u.) en 3 juni (Amu-sementstheater Leuven; 19.30 u.) presenteert De Verwonde-ring WegWegWegWegWeg, een grappige en poëtische voorstelling rond weg-gaan (of is het wegvluchten?), dromen, vriendschap, afscheid,gemis... Aanbevolen voor de tweede graad secundair onder-wijs.• Op 18 mei (Theater Arca/Tinnenpot Gent; 19.30 u.) en 27mei (Amusementstheater Leuven; 19.30) is het de beurt aanDario Fo - Twee fabelsDario Fo - Twee fabelsDario Fo - Twee fabelsDario Fo - Twee fabelsDario Fo - Twee fabels, waarin het bekende en hilarischeHet eerste mirakel van het Kindeke Jezus gezelschap krijgtvan de poëzie van Daedalus en Ikarus. Beide overgoten meteen «Fojaans sausje» van maatschappelijk engagement énin Algemeen Vlaams gebracht. Aanbevolen voor de derdegraad secundair onderwijs.U kan gratis plaatsen reserveren voor een of meerdereU kan gratis plaatsen reserveren voor een of meerdereU kan gratis plaatsen reserveren voor een of meerdereU kan gratis plaatsen reserveren voor een of meerdereU kan gratis plaatsen reserveren voor een of meerderevan deze voorstellingen (max. drie plaatsen per school)van deze voorstellingen (max. drie plaatsen per school)van deze voorstellingen (max. drie plaatsen per school)van deze voorstellingen (max. drie plaatsen per school)van deze voorstellingen (max. drie plaatsen per school)per brief, fax of telefoon (voor de voorstelling van 10per brief, fax of telefoon (voor de voorstelling van 10per brief, fax of telefoon (voor de voorstelling van 10per brief, fax of telefoon (voor de voorstelling van 10per brief, fax of telefoon (voor de voorstelling van 10mei reserveert u het best telefonisch). U ontvangt tijdigmei reserveert u het best telefonisch). U ontvangt tijdigmei reserveert u het best telefonisch). U ontvangt tijdigmei reserveert u het best telefonisch). U ontvangt tijdigmei reserveert u het best telefonisch). U ontvangt tijdigeen schriftelijke bevestiging met wegbeschrijving.een schriftelijke bevestiging met wegbeschrijving.een schriftelijke bevestiging met wegbeschrijving.een schriftelijke bevestiging met wegbeschrijving.een schriftelijke bevestiging met wegbeschrijving.Theater De Verwondering - Martin Desloovere - Zandloper-straat 28 - 9030 Gent - tel en fax 09-236 38 01 - gsm 0495-51 68 27

Kinderrechten B

Het Kinderrechtenfestival 1999Kinderrechtenfestival 1999Kinderrechtenfestival 1999Kinderrechtenfestival 1999Kinderrechtenfestival 1999 wil kinderen op een speelsemanier bewust maken van hun rechten én de schroom weg-nemen om die rechten effectief uit te oefenen. Bovendien wilhet ook volwassenen overtuigen dat kinderen volwaardigeonderhandelings- en gesprekspartners zijn. Tijdens het festi-val krijgen kinderen van 8 tot 12 jaar de kans om op eenamusante manier hun recht uit te oefenen. Maar ze hebbenook het recht om hun stem te laten horen tijdens de voorbe-reiding van het festival. Daarmee kunnen ze duidelijk makenwelke activiteiten ze willen. Welke rechten vinden ze zélf be-langrijk? En hoe willen kinderen die rechten uitoefenen? Leer-lingen die met hun leerkrachten suggesties uitwerken, kunnenze altijd kwijt op het Kinderrechtencommissariaat.Het festival vindt plaats op zaterdag 18 september 1999 inhet provinciaal domein De Schorre in Boom. Kinderen kun-Kinderen kun-Kinderen kun-Kinderen kun-Kinderen kun-nen ook zélf meewerken aan het festivalnen ook zélf meewerken aan het festivalnen ook zélf meewerken aan het festivalnen ook zélf meewerken aan het festivalnen ook zélf meewerken aan het festival. Creatieve klassenen scholen kunnen voorstellen indienen voor activiteiten dieze zelf willen organiseren op de festivalweide. De klassen metde origineelste voorstellen krijgen een stand in een grote tentop het festival.Alle suggesties en voorstellen kan u opsturen naar het Kinder-rechtencommissariaat - Vlaams Parlement - 1011 Brussel -meer informatie bij Peter Minten - tel 02-552 98 00

Krijgsgeschiedenis S

De Middeleeuwen (11de-16de eeuw)De Middeleeuwen (11de-16de eeuw)De Middeleeuwen (11de-16de eeuw)De Middeleeuwen (11de-16de eeuw)De Middeleeuwen (11de-16de eeuw),Leven en dood in de loopgraven vanLeven en dood in de loopgraven vanLeven en dood in de loopgraven vanLeven en dood in de loopgraven vanLeven en dood in de loopgraven vande Eerste Wereldoorlogde Eerste Wereldoorlogde Eerste Wereldoorlogde Eerste Wereldoorlogde Eerste Wereldoorlog en De ge-De ge-De ge-De ge-De ge-schiedenis van de luchtvaartschiedenis van de luchtvaartschiedenis van de luchtvaartschiedenis van de luchtvaartschiedenis van de luchtvaart zijn drieuitgebreide dossiers van de educatievedienst van het Brusselse Legermuseum.U kan de dossiers meteen in de klasgebruiken of hanteren als gids bij eenbezoek aan het museum. De dossierskosten elk 200␣ fr.

Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis -Educatieve Dienst - Jubelpark 3 - 1000 Brussel - tel 02-737 7907 - fax 02-737 78 02 - Christine.Van.Everbroeck@klm-mra.be- www.klm.mra.be

Win uw rolbibliotheek A

Neem twee PMD-zakken boordevol drankkartonnetjes. Ver-snipper de drankkartons, was en droog de snippers, pers ze(eerst warm, dan koud) op een plaat. Het resultaat? EenTectan bouwplaat, stevig, waterbestendig en duurzaam. Diebouwplaten worden vervolgens verwerkt tot bijvoorbeeldschoolmeubilair, o.a. tot handige rolbibliothekenrolbibliothekenrolbibliothekenrolbibliothekenrolbibliotheken voor in deklas. Elders in dit nummer vindt u een publicitaire aankondi-ging, mét een kortingbon voor de aanschaf van een Tectanrolbibliotheek.

Vijf exemplaren (elk ter waar-Vijf exemplaren (elk ter waar-Vijf exemplaren (elk ter waar-Vijf exemplaren (elk ter waar-Vijf exemplaren (elk ter waar-de van 13.050␣ fr.) schenkende van 13.050␣ fr.) schenkende van 13.050␣ fr.) schenkende van 13.050␣ fr.) schenkende van 13.050␣ fr.) schenkenwe gratis weg, i.s.we gratis weg, i.s.we gratis weg, i.s.we gratis weg, i.s.we gratis weg, i.s.m. m. m. m. m. Tetra PakTetra PakTetra PakTetra PakTetra PakSchoolinfoSchoolinfoSchoolinfoSchoolinfoSchoolinfo en distributeur en distributeur en distributeur en distributeur en distributeur

Baert en HagelandBaert en HagelandBaert en HagelandBaert en HagelandBaert en Hageland. Schrijf op een briefje wat voor u het. Schrijf op een briefje wat voor u het. Schrijf op een briefje wat voor u het. Schrijf op een briefje wat voor u het. Schrijf op een briefje wat voor u hetnut is van zo’n bibliotheek voor uw klas en stuur hetnut is van zo’n bibliotheek voor uw klas en stuur hetnut is van zo’n bibliotheek voor uw klas en stuur hetnut is van zo’n bibliotheek voor uw klas en stuur hetnut is van zo’n bibliotheek voor uw klas en stuur het

naar naar naar naar naar KlasseKlasseKlasseKlasseKlasse- Rolbiblio-- Rolbiblio-- Rolbiblio-- Rolbiblio-- Rolbiblio-

theek - E. Jacqmainlaan 165 - 1210 Brusseltheek - E. Jacqmainlaan 165 - 1210 Brusseltheek - E. Jacqmainlaan 165 - 1210 Brusseltheek - E. Jacqmainlaan 165 - 1210 Brusseltheek - E. Jacqmainlaan 165 - 1210 Brussel. Misschien. Misschien. Misschien. Misschien. Misschienrolt dan binnenkort úw klasbibliotheek op wieltjes.rolt dan binnenkort úw klasbibliotheek op wieltjes.rolt dan binnenkort úw klasbibliotheek op wieltjes.rolt dan binnenkort úw klasbibliotheek op wieltjes.rolt dan binnenkort úw klasbibliotheek op wieltjes.

Klasse-service A

• Magda Avau, regentes lichamelijke opvoeding in hetbasisonderwijs, zoekt contact met collega’s leerkrachtenleerkrachtenleerkrachtenleerkrachtenleerkrachtenlichamelijke opvoedinglichamelijke opvoedinglichamelijke opvoedinglichamelijke opvoedinglichamelijke opvoeding in basisscholen van alle nettenom samen te praten over de job, de unieke plaats vandeze functie binnen een lagere school, de problemen diedit met zich meebrengt enz.Magda Avau - Alverdries 48 - 1653 Dworp - tel 02-38014 81• U kan ook als school lid worden van Bekina (BegaafdeKinderen en Adolescenten). Eén lidnummer per school isvoldoende, opdat een vertegenwoordiger van de schoolkan deelnemen aan de tweemaandelijkse regionale ver-gaderingen van de vereniging. Een kans om in het kadervan zorgverbreding ook rond hoogbegaafdheidhoogbegaafdheidhoogbegaafdheidhoogbegaafdheidhoogbegaafdheid te wer-ken? Meer info bij Bekina - J. Olieslagersstraat 36 - 2100Deurne - tel en fax 03-322 71 27.• Leerkrachtenteams en ouderverenigingen kunnen eenberoep doen op een spreker van AA voor een voordrachtover de gevaren van alcoholgevaren van alcoholgevaren van alcoholgevaren van alcoholgevaren van alcohol en hoe een alcoholist kanworden geholpen. Meer info bij Anonieme Alcoholisten -Comité Openbare Informatie - Grote Steenweg 149 - 2600Antwerpen - tel 03-239 14 15 - aa.vlaanderen@ping.be -www.aa.vlaanderen.be• Enthousiast onderwijzer met tien jaar ervaring zoekt werkwerkwerkwerkwerkdichter bij huisdichter bij huisdichter bij huisdichter bij huisdichter bij huis, liefst in regio Limburg. Bellen of schrijvennaar Danny Peeten - Houtmolenstraat 75 - 3900 Overpelt- tel 011-64 45 80.• Wiebe brengt meespeeltheater voor kinderenmeespeeltheater voor kinderenmeespeeltheater voor kinderenmeespeeltheater voor kinderenmeespeeltheater voor kinderen: een mu-zische dag voor kleuters en lagere school, met eigen lied-jes, verhaaltjes en muziek.Vraag gratis de nieuwe folderbij vzw Wiebe - Peerdsdonkendreef 18 - 2221 Heist-Op-Den-Berg - tel en fax 015-22 56 56.• Op zaterdag 29 mei (vanaf 14.30 u.) organiseren deVlaamse aids-organisaties de 9de Aids Memorial Day 9de Aids Memorial Day 9de Aids Memorial Day 9de Aids Memorial Day 9de Aids Memorial Day.De herdenking in de Antwerpse Handelsbeurs (Twaalf-maandenstraat) gaat gepaard met getuigenissen, poëzie,zang, dans en een quiltspreiding op de Groenplaats. Meerinfo bij het Aids Memorial Day Comité - p/a Patrick Reyn-tiens - Gounodstraat 2A/7F - 2018 Antwerpen - tel en fax03-216 04 32.• Laetitia Boonen en Lieneke Vandiependael zoeken jon-geren van 14 tot 24 jaar om in het Antwerpse samen eenAmnesty JongerengroepAmnesty JongerengroepAmnesty JongerengroepAmnesty JongerengroepAmnesty Jongerengroep te starten en rond mensenrech-ten te werken: allerlei activiteiten organiseren, brieven schrij-ven, ludieke acties voeren, voor een ambassade proteste-ren... Kandidaat-medewerkers, ideeën en vragen zijn wel-kom bij Laetitia Boonen - tel 03-218 57 92 (na de school-uren).FO

TO: L

EGER

MU

SEU

M

De boeken rollen de klas in.

Humor in wiskunde S

U kan ze zelf maken, al de oefeningen,illustraties, meerkeuzetoetsen en exa-menvragen. U kan ze ook vinden opInternet. Maar wat is de kwaliteit ervanen waar zijn ze te vinden? Pienternetgroepeert onderwijswebsites per vak engeeft er nu ook een nieuwsbrief vooruit. De gratis nieuwsbrief wiskundegratis nieuwsbrief wiskundegratis nieuwsbrief wiskundegratis nieuwsbrief wiskundegratis nieuwsbrief wiskunde isde eerste. Hij bespreekt een mix vantien topwebsites, gekeurd en goed be-vonden door leerkrachten. Sommige si-tes bieden achtergrondinformatie (degeschiedenis van pi), andere gevenbruikbaar demonstratiemateriaal vooruw les (de hoekensom van een drie-hoek). In andere, interactieve sites kun-nen uw leerlingen zelf aan de slag (werk-bladen rond de Stelling van Thales, deKoordenvierhoek, de Parabool…). Envoor wie van afwisseling houdt, zijn erde wet van Murphy, het misverstandvan de maand en humor in de wiskun-de. De Internetadressen van elke sitevindt u op de website van Pienternet.Zo vullen nieuwsbrief en website elkaaraan. Vanaf volgend schooljaar komt ermaandelijks een nieuwsbrief, telkensvoor een ander vak.De nieuwsbrief wiskunde is gratis ver-krijgbaar via Kathleen Art - Pienternet –Lange Lozanastraat 223 – 2018 Ant-werpen – tel 03-240 68 34 – fax 03-240 68 88 – kathleen.art@village.uunet.be- www2.cipal.be/pvecc

Boontje komt om zijn... A

Twintig jaar na zijn overlijden is Louis Paul BoonLouis Paul BoonLouis Paul BoonLouis Paul BoonLouis Paul Boon niet langereen roepende in de woestijn. Het Dirk Martenscomité, de stadAalst en het L.P.Boon-documentatiecentrum (UA/UIA) brengende anarchist-nihilist-viezentist Boon postuum het verdiendeeerbetoon. De grote overzichtstentoonstellingoverzichtstentoonstellingoverzichtstentoonstellingoverzichtstentoonstellingoverzichtstentoonstelling FabrieksstadFabrieksstadFabrieksstadFabrieksstadFabrieksstadAalst - Louis Paul Boon 1912-1979Aalst - Louis Paul Boon 1912-1979Aalst - Louis Paul Boon 1912-1979Aalst - Louis Paul Boon 1912-1979Aalst - Louis Paul Boon 1912-1979 (9 mei tot 31 oktober)staat centraal in dit Boonjaar. Op drie locaties toont de ten-toonstelling u Aalst aan de vooravond van de industriële revo-lutie (Belfort), de kindertijd en de geboorte van Boon alsschrijver en journalist (Museum Oud-Hospitaal) en de wereldvan Boon vanaf de jaren vijftig (CC De Werf).Een toegangsticket voor deze tentoonstelling kost 250␣ fr. Re-ductiehouders en (school)groepen betalen 200␣ fr. Leerlingenlagere school hebben gratis toegang. De NMBS heeft eenspeciale B-dagtripformule (30␣ % korting).Naast de grote, centrale tentoonstelling zijn er nog twee klei-twee klei-twee klei-twee klei-twee klei-nere projectennere projectennere projectennere projectennere projecten. In OntspoordOntspoordOntspoordOntspoordOntspoord brengen een dertigtal jongekunstenaars installaties rond drie centrale thema’s uit het oeuvrevan Boon: anarchie, erotiek en sociaal engagement (Oud Po-litiecommissariaat; 19 juni tot 12 september; gratis toegang).KunstboonenKunstboonenKunstboonenKunstboonenKunstboonen is een project van de Stedelijke Academie voorSchone Kunsten (tel 053-73 24 70) met beeldend werk eninstallaties gebaseerd op citaten van Boon (vanaf oktober ineen verlaten, industrieel pand).Op het programma van het Boonjaar staan voorts:• theatertheatertheatertheatertheater: Dans in de schoot der vrouw, een monoloog vanTom van Dyck (CC De Werf; 8 mei en een schoolvoorstelling op11 mei);• filmfilmfilmfilmfilm: een tiental films tonen de invloed van de film op Boonsschrijverschap;• literatuurliteratuurliteratuurliteratuurliteratuur: met o.a. de Nacht van de columnist (16/10 in CCDe Werf) en Zes avonden op de Kapellekensbaan (zes discus-sieavonden over het werk van Boon; vanaf 14/9 in CC DeWerf);• een opstelwedstrijdopstelwedstrijdopstelwedstrijdopstelwedstrijdopstelwedstrijd voor de derde graad secundair onderwijs.Ten slotte zou het Boonjaar niet volledig zijn zonder een culi-culi-culi-culi-culi-nair hoekjenair hoekjenair hoekjenair hoekjenair hoekje (tientallen Aalsterse horecazaken serveren één ofmeer gerechten, geïnspireerd op Boons eigenzinnige kook-boek Eten op zijn Vlaams), een volksbalvolksbalvolksbalvolksbalvolksbal (12 september), eenBoonwandelingBoonwandelingBoonwandelingBoonwandelingBoonwandeling langs de Aalsterse binnenstad, het natuurge-bied Osbroek, het kapelletje van Ter-Muren en het beeld vanOndineke en een boottochtboottochtboottochtboottochtboottocht (combinatie van toeristische boot-tocht, tentoonstellingsbezoek en Eten op zijn Vlaams; van 14tot 29 augustus).Voor alle informatie: Dienst voor Toerisme - tel 053-73 22 70 en(waar vermeld) CC De Werf - tel 053-73 28 11

Mini-ondernemen: internationaal S

Honderden secundaire scholen in Vlaanderen organiseren metleerlingen jaarlijks een mini-onderneming. U kan dat nu ookinternationaal aanpakken door samen te werken met een ofmeer scholen uit het buitenland. In zo’n samenwerkingsver-samenwerkingsver-samenwerkingsver-samenwerkingsver-samenwerkingsver-bandbandbandbandband richt u een bedrijf op, u verricht samen marktstudie,bouwt een plaatselijk support network op, kiest voor gepasteproducten, regelt import en export en profileert u als verkoop-punt voor uw partnerschool. Hoeveel tijd u daarin investeert?Dat bepaalt u zelf, maar er is een minimum van één uurvergaderen per week. De contacten lopen via e-mail, fax en/ofvideoconferencing. U wordt bijgestaan door de initiatiefnemer,Achievers InternationalTM. Dat is een vereniging die Britseleerlingen en studenten in contact brengt met scholen aan dezekant van het Kanaal. De vereniging zoekt geïnteresseerde Bel-gische scholen. Het inschrijvingsgeld bedraagt 100 £ (ca. 5800␣ fr.)voor secundaire scholen en 250 £ (ca. 14.500␣ fr.) voor hoge-scholen. Wie volgend schooljaar wil deelnemen, schrijft zich zosnel mogelijk in. Dat kan het eenvoudigst via de website vanAchievers InternationalTM, waar u ook meer informatie vindt.www.achieversinternational.org

10 jaar Argo A

Met het project A square of EqualityA square of EqualityA square of EqualityA square of EqualityA square of Equality van grafisch kunstenaarFrank Liefooghe viert het Gemeenschapsonderwijs zijn tiendeverjaardag. Voorts een vrij podium, 13 creatieve workshops,optredens van de schoolharmonie Stukad uit Dendermonde envan de Oostendse Showbizzschool. De Gentse Belleman leidtiedereen rond. Ook o.a. Urbanus, Jan Hoet en Johan Vermin-

nen zullen zaterdag 29 mei op de Grote Markt van Sint-Niklaasrondlopen. Het volledige programma krijgt u van Geert VanCleemput - Argo-pr – tel 02-505 19 15.

VèRJESPèR A

Kinderen met aangeboren hartafwijkingen en hun ouders heb-ben behoefte aan begeleiding. Daar zorgt de vzw Kinderhart-Kinderhart-Kinderhart-Kinderhart-Kinderhart-stichtingstichtingstichtingstichtingstichting voor. Dat kost geld en daarom is funds raising noodza-kelijk. De toneelgroep Vèrjespèr van het Gentse atheneumGroenkouter en de basisschool De Wijze Boom sponsoren hetproject. Modekoning Walter Van Beirendonck nam het peter-schap op zich. Het resultaat is het blijspel blijspel blijspel blijspel blijspel Op de kat wolk metOp de kat wolk metOp de kat wolk metOp de kat wolk metOp de kat wolk metvan Beirendonck… wat een bonkvan Beirendonck… wat een bonkvan Beirendonck… wat een bonkvan Beirendonck… wat een bonkvan Beirendonck… wat een bonk. Drie opvoeringen: vrijdag28 mei om 20 u. in De Kopergieterij (Blekerijstraat, Gent),dinsdag 1 juni om 15 en 20 u. in het atheneum Groenkouter(St. Baafskouterstraat 129, St-Amandsberg). Iedereen is wel-kom. Toegang 200␣ fr. Reservaties: tel 09-228 42 22 (Groen-kouter) en 09-329 53 06 (Johan Cnudde).

Stages en studentenjobs S

De databank databank databank databank databank Stages en Jobs 1999Stages en Jobs 1999Stages en Jobs 1999Stages en Jobs 1999Stages en Jobs 1999 bevat ongeveer 60.000aanbiedingen van bedrijven en organisaties uit België en hetbuitenland. Vorig jaar hebben zo’n 20.000 studenten de data-bank gebruikt. Sinds 1 april en dit tot 15 juli kunnen uwleerlingen de databank gratis raadplegengratis raadplegengratis raadplegengratis raadplegengratis raadplegen in alle kantorenalle kantorenalle kantorenalle kantorenalle kantorenvan van van van van Generale BankGenerale BankGenerale BankGenerale BankGenerale Bank en en en en en Randstad InterlaborRandstad InterlaborRandstad InterlaborRandstad InterlaborRandstad Interlabor (nieuw; 120kantoren). Ze krijgen er een invulformulier, laten dat volledigingevuld achter en kunnen een paar dagen later de resultatenvan hun zoekactie komen afhalen. Wie rechtstreeks naar dehoofdzetel van hoofdzetel van hoofdzetel van hoofdzetel van hoofdzetel van IBM BelgiumIBM BelgiumIBM BelgiumIBM BelgiumIBM Belgium (Victoria Reginaplantsoen 1 -1210 Brussel) gaat, kan de resultaten meteen meenemen.Nieuw dit jaar is de Internetsite Internetsite Internetsite Internetsite Internetsite www.stage-job.be.ihost.comwww.stage-job.be.ihost.comwww.stage-job.be.ihost.comwww.stage-job.be.ihost.comwww.stage-job.be.ihost.com:hierop kunnen uw leerlingen het zoekformulier online invullen.Dit zal ongetwijfeld de snelste en meest flexibele manier zijnom de databank te raadplegen. De site werd ontworpen doorde Karel de Grote Hogeschool uit Antwerpen.

Scholen in Stuivenberg S

De tien meest opmerkelijke schoolgebouwentien meest opmerkelijke schoolgebouwentien meest opmerkelijke schoolgebouwentien meest opmerkelijke schoolgebouwentien meest opmerkelijke schoolgebouwen uit de Antwerpsewijk Stuivenberg zijn het onderwerp van een nieuw project vanAntwerpen Averechts. Een tentoonstellingtentoonstellingtentoonstellingtentoonstellingtentoonstelling (op opvallende ku-busvormen) belicht beknopt de geschiedenis van het openbaaronderwijs in Antwerpen en de evolutie van de scholenarchitec-scholenarchitec-scholenarchitec-scholenarchitec-scholenarchitec-tuur sinds het einde van de 19de eeuwtuur sinds het einde van de 19de eeuwtuur sinds het einde van de 19de eeuwtuur sinds het einde van de 19de eeuwtuur sinds het einde van de 19de eeuw. Deze architectuurweerspiegelt zeer goed de evolutie van het denken over de«ideale school». Kijkdozen, kindertekeningen enz. zorgen vooreen speelse opstelling. Vanaf deze maand staat de tentoonstel-ling opgesteld vóór of in de tien betrokken scholen. Later verhui-zen de kubussen naar een centraal punt in de stad, om de impactvan het project nog te vergroten. In het najaar volgt een reekslive-vertellingen over de ongeschreven geschiedenissen van dezescholen, gebracht door bekende oud-leerlingen.Voor alle info: Antwerpen Averechts vzw - Haringrokerij - Kronen-burgstraat 34 bus 1 - 2000 Antwerpen - tel 03-248 15 77 - fax03-248 50 71

Openbaar Kunstbezit A

Voor 800␣ fr. per jaar bent u lid van Openbaar Kunstbezit inOpenbaar Kunstbezit inOpenbaar Kunstbezit inOpenbaar Kunstbezit inOpenbaar Kunstbezit inVlaanderen (OKV)Vlaanderen (OKV)Vlaanderen (OKV)Vlaanderen (OKV)Vlaanderen (OKV). U krijgt dan driemaandelijks een thema-thema-thema-thema-thema-nummernummernummernummernummer van het gelijknamige tijdschrift (44 blz.; in 1999 thema-nummers over het MIAT in Gent, Antoon Van Dyck, de St. Pieter-sabdij in Gent en museumarchitectuur) en een aflevering vanOKV-plusOKV-plusOKV-plusOKV-plusOKV-plus (met actuele informatie over tentoonstellingen, kunst-aanbiedingen, reportages enz.). Bovendien krijgt u bij uw abon-nement een gratis Museumkaart, waarmee u gratis toegangkrijgt (of een aanzienlijke reductie) in zowat 85 Vlaamse enenkele Waalse musea. Een handige opbergmap (300␣ fr.) biedtten slotte plaats voor één jaargang van OKV en OKV-plus.Op dit moment loopt nog steeds een speciaal aanbod voornieuwe abonnees. Als u het boek 18de eeuwse architectuur in18de eeuwse architectuur in18de eeuwse architectuur in18de eeuwse architectuur in18de eeuwse architectuur inBelgiëBelgiëBelgiëBelgiëBelgië (over laatbarok, rococo en neoclassicisme) koopt, krijgtu er uw jaarabonnement gratis bovenop. Het boek kost 2950␣ fr.,verzendingskosten inbegrepen.Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen vzw - Grote Markt 46 -9100 St. Niklaas - tel 03-760 16 40 - fax 03-760 16 41 -openbaar.kunstbezit@planetinternet.be - www.OKVWeb.org (per-manent geactualiseerde agenda en museum-adressenbestand)

20 KLASSE NR.95

KLASSE NR.95 21

Gratis nascholing A

49.000.000 fr: dat is de subsidiepot die de Vlaamse regering heeft klaarliggen voor 29nascholingsprojecten voor het schooljaar 1999-2000. Meteen wil de Vlaamse regering debetrokken thema’s een steuntje in de rug geven.Deelnemen is gratisDeelnemen is gratisDeelnemen is gratisDeelnemen is gratisDeelnemen is gratis. De verdeling van de (beperkt) beschikbare plaatsen gebeurt op basis vande inschrijvingsdatum. Wie eerst inschrijft, krijgt een plaats in het project. Deelnemen is natuurlijkniet vrijblijvend: wie uiteindelijk zijn kat stuurt, laat niet alleen geld verloren gaan, maarverhindert meteen ook dat andere collega’s aan hun trekken komen.Uw directeur ontvangt binnenkort een map met een uitgebreide beschrijving van elk project.Vraag ernaar! Hieronder vindt u een korte opsomming: titel, organisator, contacttelefoon/fax ene-mail. Neem gerust contact op met de betrokken organisatoren als één of meer van dezeprojecten aansluiten bij de thema’s waarrond u of uw school volgend schooljaar willen werken.School- en nascholingsbeleid••••• Ontwikkelen en implementeren van een schoolwerkplan Ontwikkelen en implementeren van een schoolwerkplan Ontwikkelen en implementeren van een schoolwerkplan Ontwikkelen en implementeren van een schoolwerkplan Ontwikkelen en implementeren van een schoolwerkplan, met speciale aandacht voor hetnascholingsplan - Nascholing in het Katholiek Onderwijs vzw - tel 02-507 07 82 - fax 02-51168 39 - van.puyenbroeck@vsko.be••••• Een nascholingsplan op maat van uw school Een nascholingsplan op maat van uw school Een nascholingsplan op maat van uw school Een nascholingsplan op maat van uw school Een nascholingsplan op maat van uw school - ARGO-Centrum voor nascholing i.s.m. PBD-ARGO - tel 02-478 33 30 - fax 02-479 22 26 - miel.verheyden@ping.beVakoverschrijdende eindtermen leren leren en sociale vaardigheden••••• Groeipijnen in sociaal contact Groeipijnen in sociaal contact Groeipijnen in sociaal contact Groeipijnen in sociaal contact Groeipijnen in sociaal contact - SoVaCo i.s.m. De Groepstrein - tel en fax 054-58 67 97 -sovaco@euronet.be••••• Leren leren: een berengoed idee Leren leren: een berengoed idee Leren leren: een berengoed idee Leren leren: een berengoed idee Leren leren: een berengoed idee - SoVaCo i.s.m. VUB - tel en fax 054-58 67 97 -sovaco@euronet.be••••• Leren leren in een krachtige leeromgeving voor leerlingen in het secundair onderwijs Leren leren in een krachtige leeromgeving voor leerlingen in het secundair onderwijs Leren leren in een krachtige leeromgeving voor leerlingen in het secundair onderwijs Leren leren in een krachtige leeromgeving voor leerlingen in het secundair onderwijs Leren leren in een krachtige leeromgeving voor leerlingen in het secundair onderwijs -VUB-IDLO i.s.m. ARGO en VOOP - tel 02-629 36 54 of 02-629 21 51 - fax 02-629 36 36••••• Jongeren aanspreken op hun leer-kracht Jongeren aanspreken op hun leer-kracht Jongeren aanspreken op hun leer-kracht Jongeren aanspreken op hun leer-kracht Jongeren aanspreken op hun leer-kracht - Stichting-Lodewijk de Raet - tel 02-240 95 00 -fax 02-242 26 10 - Luk.Bosman@ping.be••••• Ondersteuning van de invoering van de eindtermen, module 1: sociaal vaardig; module Ondersteuning van de invoering van de eindtermen, module 1: sociaal vaardig; module Ondersteuning van de invoering van de eindtermen, module 1: sociaal vaardig; module Ondersteuning van de invoering van de eindtermen, module 1: sociaal vaardig; module Ondersteuning van de invoering van de eindtermen, module 1: sociaal vaardig; module2: leren over leren 2: leren over leren 2: leren over leren 2: leren over leren 2: leren over leren - Nascholingscel KHLimburg i.s.m. Donchecentrum - tel 011-30 04 94 - fax011-30 04 96 - KHLim.nascholing@skynet.be••••• Sociale vaardigheden in de klaspraktijk Sociale vaardigheden in de klaspraktijk Sociale vaardigheden in de klaspraktijk Sociale vaardigheden in de klaspraktijk Sociale vaardigheden in de klaspraktijk - Relatie-studio - tel 09-220 70 00 of 09-220 4000 - fax 09-220 76 25Zorgverbreding en omgaan met verschillen••••• Zorgbreedte in de eerste graad en de B-stroom Zorgbreedte in de eerste graad en de B-stroom Zorgbreedte in de eerste graad en de B-stroom Zorgbreedte in de eerste graad en de B-stroom Zorgbreedte in de eerste graad en de B-stroom - Universitaire Instelling Antwerpen, CBL -tel 03-820 29 60 - fax 03-820 29 67 - cbl@uia.ua.ac.be••••• Zorgverbreding in de secundaire school, omdat het kan! Zorgverbreding in de secundaire school, omdat het kan! Zorgverbreding in de secundaire school, omdat het kan! Zorgverbreding in de secundaire school, omdat het kan! Zorgverbreding in de secundaire school, omdat het kan! - KH Kempen i.s.m. Interaktum -tel 014-50 93 42 of 014-50 983 06 - fax 014-50 93 44••••• Als team werken aan de uitbouw van zorgverbreding in kleuter- en lager onderwijs Als team werken aan de uitbouw van zorgverbreding in kleuter- en lager onderwijs Als team werken aan de uitbouw van zorgverbreding in kleuter- en lager onderwijs Als team werken aan de uitbouw van zorgverbreding in kleuter- en lager onderwijs Als team werken aan de uitbouw van zorgverbreding in kleuter- en lager onderwijs - KULeuven– Onderzoekscentrum voor Kleuter- en Lager Onderwijs - tel 016-32 57 40 - fax 016-32 57 91••••• Voorkomen van en omgaan met pesten op school Voorkomen van en omgaan met pesten op school Voorkomen van en omgaan met pesten op school Voorkomen van en omgaan met pesten op school Voorkomen van en omgaan met pesten op school - Training Counseling Research bvba -tel en fax 016-25 94 63 - ilse.dewitte@ped.kuleuven.ac.beNieuwe media••••• Educatief Computergebruik Limburg (Edcolim) Educatief Computergebruik Limburg (Edcolim) Educatief Computergebruik Limburg (Edcolim) Educatief Computergebruik Limburg (Edcolim) Educatief Computergebruik Limburg (Edcolim) - diNAC i.s.m. KHLimburg - tel 011-23 68 24- fax 011-23 68 25 - Paul.renier@ping.be••••• Brusselse Impuls voor Technologie en Software op School (BITS2) Brusselse Impuls voor Technologie en Software op School (BITS2) Brusselse Impuls voor Technologie en Software op School (BITS2) Brusselse Impuls voor Technologie en Software op School (BITS2) Brusselse Impuls voor Technologie en Software op School (BITS2) - Vlaamse Gemeen-schapscommissie - tel 02-482 00 78 - fax 02-482 00 82 - bits@vgc.be••••• Educatief Computergebruik (Edco) Educatief Computergebruik (Edco) Educatief Computergebruik (Edco) Educatief Computergebruik (Edco) Educatief Computergebruik (Edco) - Eekhoutcentrum - tel 056-24 61 82 - fax 056-24 69 98••••• Gebruik van nieuwe media in het basisonderwijs Gebruik van nieuwe media in het basisonderwijs Gebruik van nieuwe media in het basisonderwijs Gebruik van nieuwe media in het basisonderwijs Gebruik van nieuwe media in het basisonderwijs - KHBrussel, Centrum PermanenteVorming - tel 02-512 32 59 - fax 02-512 29 06 - khbrussel@skynet.be••••• Integratie van educatieve software en Internet in de klaspraktijk Integratie van educatieve software en Internet in de klaspraktijk Integratie van educatieve software en Internet in de klaspraktijk Integratie van educatieve software en Internet in de klaspraktijk Integratie van educatieve software en Internet in de klaspraktijk - ARGO-Centrum voorNascholing i.s.m. Hogeschool Antwerpen - tel 02-478 33 30 - fax 02-479 22 26 -miel.verheyden@ping.beSchoolleiderschap••••• Met het oog op de toekomst. Koerszoekend leiderschap in de basisschool Met het oog op de toekomst. Koerszoekend leiderschap in de basisschool Met het oog op de toekomst. Koerszoekend leiderschap in de basisschool Met het oog op de toekomst. Koerszoekend leiderschap in de basisschool Met het oog op de toekomst. Koerszoekend leiderschap in de basisschool - Centrum voorAndragogiek - tel 03-220 46 93 - fax 03-220 46 79 - cva.andragogiek@ufsia.ac.be••••• Schoolleiderschap Schoolleiderschap Schoolleiderschap Schoolleiderschap Schoolleiderschap - diNAC i.s.m. nascholingscel KHLimburg - tel 011-23 68 24 - fax 011-2368 25 - Paul.renier@ping.be••••• Met het oog op de toekomst: de schoolleider als coach en motivator van zijn team Met het oog op de toekomst: de schoolleider als coach en motivator van zijn team Met het oog op de toekomst: de schoolleider als coach en motivator van zijn team Met het oog op de toekomst: de schoolleider als coach en motivator van zijn team Met het oog op de toekomst: de schoolleider als coach en motivator van zijn team -Centrum voor Andragogiek - tel 03-220 46 93 - fax 03-220 46 79 - cva.andragogiek@ufsia.ac.be••••• Een efficiënt directeur = een krachtig team Een efficiënt directeur = een krachtig team Een efficiënt directeur = een krachtig team Een efficiënt directeur = een krachtig team Een efficiënt directeur = een krachtig team - Vormingsleergang voor Sociaal en Pedago-gisch Werk - tel 056-37 26 27 - fax 056-73 26 30 - vlod@innet.beFunctiebeschrijving en zelfevaluatie••••• Van evalueren naar waarderen Van evalueren naar waarderen Van evalueren naar waarderen Van evalueren naar waarderen Van evalueren naar waarderen - ARGO-Centrum voor Nascholing i.s.m. VUB-IDLO, Infinitebvba en ‘t Convent - tel 02-478 33 30 - fax 02-479 22 26 - miel.verheyden@ping.be ofkarin.matthys@argo.be••••• Functiebeschrijving en procesevaluatie in het kader van het effectiviteitsparadigma Functiebeschrijving en procesevaluatie in het kader van het effectiviteitsparadigma Functiebeschrijving en procesevaluatie in het kader van het effectiviteitsparadigma Functiebeschrijving en procesevaluatie in het kader van het effectiviteitsparadigma Functiebeschrijving en procesevaluatie in het kader van het effectiviteitsparadigma -KULeuven, 3L-Research and Development - tel 016-32 56 91 - fax 016-32 56 94 -Peter.Rosseel@ILT.KULeuven.ac.be••••• Beleid voeren vanuit functiebeschrijvingen en zelfevaluatie Beleid voeren vanuit functiebeschrijvingen en zelfevaluatie Beleid voeren vanuit functiebeschrijvingen en zelfevaluatie Beleid voeren vanuit functiebeschrijvingen en zelfevaluatie Beleid voeren vanuit functiebeschrijvingen en zelfevaluatie - KHKempen, Donchecentrumi.s.m. Dienstencentrum Onderwijs Beroep en Arbeid (Nederland) - tel 014-50 93 42 of 014-50 9306 - fax 014-50 93 44Interne zorg voor kwaliteit••••• Scholen op zoek naar hun kwaliteit door zelfevaluatie Scholen op zoek naar hun kwaliteit door zelfevaluatie Scholen op zoek naar hun kwaliteit door zelfevaluatie Scholen op zoek naar hun kwaliteit door zelfevaluatie Scholen op zoek naar hun kwaliteit door zelfevaluatie - UIA-CBL - tel 03-820 29 89 - fax03-820 29 62 - vpeteg@uia.ua.ac.be of brandt@uia.ua.ac.be••••• Zelfevaluatie als hefboom voor schoolontwikkeling en kwaliteitscultuur Zelfevaluatie als hefboom voor schoolontwikkeling en kwaliteitscultuur Zelfevaluatie als hefboom voor schoolontwikkeling en kwaliteitscultuur Zelfevaluatie als hefboom voor schoolontwikkeling en kwaliteitscultuur Zelfevaluatie als hefboom voor schoolontwikkeling en kwaliteitscultuur - ARGO-Centrumvoor Nascholing i.s.m. Infinite bvba en ‘t Convent - tel 02-478 33 30 - fax 02-479 22 26 -miel.verheyden@ping.be of karin.matthys@argo.beDetectie van en omgaan met leerstoornissen• Het leergestoord kind: zien en gehoord worden in de klaspraktijk - Het leergestoord kind: zien en gehoord worden in de klaspraktijk - Het leergestoord kind: zien en gehoord worden in de klaspraktijk - Het leergestoord kind: zien en gehoord worden in de klaspraktijk - Het leergestoord kind: zien en gehoord worden in de klaspraktijk - SoVaCo - tel en fax054-58 67 97 - sovaco@euronet.be• Leerkracht…duizendpoot of kunstenaar Leerkracht…duizendpoot of kunstenaar Leerkracht…duizendpoot of kunstenaar Leerkracht…duizendpoot of kunstenaar Leerkracht…duizendpoot of kunstenaar - Centrum Zit Stil - tel 03-830 30 25 - fax 03-825 20 72Leerlingenparticipatie••••• Volwaardig participeren Volwaardig participeren Volwaardig participeren Volwaardig participeren Volwaardig participeren - Stichting-Lodewijk de Raet - tel 02-240 95 00 - fax 02-242 26 10- Luk.Bosman@ping.be

Leerkrachten gezocht A

• Vanaf 1 september is er een vacature van een gedetacheerd leerkrachtgedetacheerd leerkrachtgedetacheerd leerkrachtgedetacheerd leerkrachtgedetacheerd leerkracht bijGraffiti Jeugddienst vzw. Communicatieve vaardigheden zijn een vereiste omvormings- en begeleidingssessies te leiden en begeleiden. Voorts kan u zelfstan-dig werken, hebt u een vlotte pen én ervaring met tekstverwerking. Solliciteren metcv bij Graffiti Jeugddienst vzw - Galgenberg 29 - 9000 Gent - tel 09-233 79 86- fax 09-233 56 78 - graffiti@jeugdwerknet.be - www.jeugdwerknet.be/graffiti.• Voltijds vastbenoemde leerkrachten met een boontje voor jeugdbewegingenkunnen aan de slag als gedetacheerdegedetacheerdegedetacheerdegedetacheerdegedetacheerde op de studiedienst van VVKSM. U draaiter mee in de pedagogische staf: onderzoek voeren, informatie beheren, actuelethema’s opvolgen... Solliciteren vóór eind mei bij VVKSM - studiedienst - LangeKievitstraat 74 - 2018 Antwerpen - tel 03-231 16 20 - studiedienst@vvksm.be.• Het vormingsaanbod voor jeugdhuismedewerkers verder uitbouwen, vertegen-woordiging, redactioneel en administratief werk enz., dat zijn de hoofdtaken vaneen gedetacheerdegedetacheerdegedetacheerdegedetacheerdegedetacheerde bij Jongerengemeenschappen vzw (JGM), een overkoepe-lende jeugdhuisbeweging. Solliciteren met cv bij JGM vzw - Jan Frans - Kipdorp30 - 2000 Antwerpen - tel 03-231 90 17 - fax 03-232 51 62 - jgm@jgm.be -www.jgm.be.• Een vastbenoemd leerkracht kan voor een voltijdse detacheringdetacheringdetacheringdetacheringdetachering terecht bijChirojeugd-Vlaanderen: allerlei projecten organiseren; de leidingsvorming (mee)organiseren; redactiewerk; vergaderingen voorbereiden, begeleiden en opvol-gen; Chiro vertegenwoordigen enz. Jeugdbewegingservaring (bij voorkeur Chiro)is een must. Solliciteren met cv vóór 1 juni bij Chirojeugd-Vlaanderen vzw - JefVan den Audenaerde - Kipdorp 30 - 2000 Antwerpen - tel 03-231 07 95.• Twee vastbenoemde personeelsleden uit het secundair onderwijs krijgen vanafseptember een halftijdse detacheringhalftijdse detacheringhalftijdse detacheringhalftijdse detacheringhalftijdse detachering naar het hotelonderwijs. Vertrouwdheidmet het hotelonderwijs, de organisatie van een hotelschool en het praktischbeheer van een restaurant zijn aangewezen. Ook de administratieve restaurant-praktijk moet gekend zijn. De twee gedetacheerden hebben als taak de introduc-tie van het softwarepakket Gaspra te vereenvoudigen en de personeelsleden vande hotelscholen een praktische opleiding te geven. Kandidaten solliciteren (metcv) vóór 31 mei bij de Voorzitter van de begeleidingscommissie - mevr. D. VanHoyweghen - p/a Vlaamse Onderwijsraad - Leuvenseplein 4 - 1000 Brussel.• Taallessen, cursussen sociale vaardigheden enz. voor gedetineerden, interes-se? Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) Markant zoekt vrijwillige lesge-vrijwillige lesge-vrijwillige lesge-vrijwillige lesge-vrijwillige lesge-versversversversvers, mét onderwijservaring en sociale interesse om les te geven aan kleinegroepjes gedetineerden in het arresthuis van Antwerpen. Geïnteresseerdennemen contact op met CAW Markant vzw - Annemie Dermaut - p/a JustitieelWelzijnswerk Antwerpen - Tolstraat 21 - 2000 Antwerpen - tel 03-238 59 33 -fax 03-248 78 60.

5de Pennen-zakkenrock A

Op dinsdag 29 juni zul-len opnieuw zo’n

25.000 leerlingen van 8tot 14 een dag doorbren-gen aan het Zilvermeerin Mol. De 5de Pennen-5de Pennen-5de Pennen-5de Pennen-5de Pennen-zakkenrockzakkenrockzakkenrockzakkenrockzakkenrock presenteerto.a. De Lollies, Milk Inc.,Astroline, Sam Gooris,Kim Kay en de Venga-boys. Ook Tea-Packs, deeigen rock- en dansgroepvan de leerlingen vanMol-Rauw, is op het ap-pel aanwezig. Op het we-

reldpodium hoort en zietu acts uit de wereldmuziek,

op een derde podium tonenplaatselijke rockgroepen hun kun-

nen en in de technotent ontdekt u de nieuwste ontwikkelingen van geluid enlichteffecten. Gastheren Gemeentelijke Jongensschool Mol-Rauw en Domein Zilver-meer zorgen voorts ook voor een avondluikavondluikavondluikavondluikavondluik voor oudere leerlingen en volwasse-nen, waarbij o.a. Clouseau en andere topacts voor ambiance zorgen. Overdag is erook randanimatie met springkastelen, klimmuren, hindernisparcours, death’rides,skeelerpisten, basketbal, volleybal, speleoboxen, go-carts, Internet- en computer-gamesbussen, watersporten, zeilen, surfen...Pennenzakkenrock vindt plaats op het Provinciaal Domein Zilvermeer, van 9.30 tot16 u. (kinderluik) en van 17.30 tot 23 u. (avondluik). De toegangsprijs bedraagtrespectievelijk 80␣ fr. (kinderluik) en 300␣ fr. (avondluik; 250␣ fr. in voorverkoop).Provinciaal Domein Zilvermeer - dienst Animatie - Alex Lefevere - Zilvermeerlaan 2- 2400 Mol - tel 014-82 95 00 - fax 014-82 95 01

Een beren-aanpak AMisschien kent u ze wel. Kinderen die zich moeilijkdingen kunnen voorstellen, die niet genoeg ruimtelij-

ke inzicht hebben of een on-nauwkeurige visuele waarne-ming. Basisproblemen die zichkunnen uiten in dyslexie of re-kenstoornissen en die ook hetdagelijks leven van het kind opschool kunnen beïnvloeden.Denk aan kinderen die niet wer-ken vanuit een structuur, geen

samenhang zien, te vluchtig kijken… Als die kinderenhun waarnemingen onderbouwen met taal (analyse-ren, verwoorden, beschrijven, vergelijken), kunnen zeheel wat vooruitgang maken. Dat is het uitgangspuntvan Kinderen met ruimtelijk-visuele problemen -Kinderen met ruimtelijk-visuele problemen -Kinderen met ruimtelijk-visuele problemen -Kinderen met ruimtelijk-visuele problemen -Kinderen met ruimtelijk-visuele problemen -Een beren-aanpak Een beren-aanpak Een beren-aanpak Een beren-aanpak Een beren-aanpak voor leerkrachten en al wie kin-deren begeleidt in hun denken en leren. Dit boek staatbol van de praktijkvoorbeelden en tips om kindereneen denkontwikkelende stijl mee te geven. Veel aan-dacht gaat naar de interactie tussen kind en begelei-der. Hier komt onder meer de Feuersteindidactiek omde hoek kijken.Kinderen met ruimtelijk-visuele problemen - Een beren-aanpak, 350 blz., 1295␣ fr. – uitg. Acco – Tiensestraat 152– 3000 Leuven – 016-29 11 00 – fax 016-20 73 89

Gids voor ouders BHoe gebeurt een inschrijving in een school concreet?Moet ik de afwezigheid vanmijn kind altijd wettigen meteen doktersbriefje? Wat leertmijn kind op school en lerenalle kinderen hetzelfde? Meerdan 100.000 ouders kregenvorig jaar antwoord op al hunonderwijsvragen in hun GidsGidsGidsGidsGidsvoor Ouders in het basis-voor Ouders in het basis-voor Ouders in het basis-voor Ouders in het basis-voor Ouders in het basis-onderwijsonderwijsonderwijsonderwijsonderwijs. De gids is er nuook in het Turks en Arabisch, voor migrantenoudersdie onvoldoende Nederlands kennen. De Nederland-se vertaling werd wel toegevoegd. Ook deze gids vanhet departement Onderwijs is gratis.Gids voor Ouders in het basisonderwijsGids voor Ouders in het basisonderwijsGids voor Ouders in het basisonderwijsGids voor Ouders in het basisonderwijsGids voor Ouders in het basisonderwijs - AfdelingInformatie en Documentatie – E. Jacqmainlaan 165 –1210 Brussel – tel 02-553 66 53 – fax 02-553 66 54– publicaties.onderwijs@ond.vlaanderen.be

22 KLASSE NR.95

Algemeen A

SchoolreizenWil u het fijne weten over schoolreizen (zie Vizierin Klasse nr. 94)? Er is een heel pakket teksten enartikels voorhanden. Bij Adiov, de afdeling In-formatie en Documentatie Onderwijs Vlaande-ren, kan u een gratis overzicht krijgen van titelsmet verwijzingen en samenvattingen. U kan deartikels inkijken in de onderwijsbibliotheek of ze

ter plaatse fotokopiëren.Adiov – E. Jacqmainlaan 165 - 1210 Brussel – tel 02-553 66 50 tot 52 – fax 02-553 66 54 – www.ond.vlanderen.be/adiov

PolitiekHoe ons politiek systeem in elkaar zit, van lokaal tot Europees niveau, vindt u vannaaldje tot draadje terug in De PoliticograafDe PoliticograafDe PoliticograafDe PoliticograafDe Politicograaf ofte deel 1 van het Politiek Zak-Politiek Zak-Politiek Zak-Politiek Zak-Politiek Zak-boekjeboekjeboekjeboekjeboekje. Deel 2 is het VerkiezingszakboekjeVerkiezingszakboekjeVerkiezingszakboekjeVerkiezingszakboekjeVerkiezingszakboekje. Daarin een overzicht van de teverkiezen instellingen, het Belgisch kiesstelsel, de organisatie en het hele procesvan de verkiezingen, inclusief zetelverdeling en zeteltoewijzing. Daarbij ook demeest recente versie van de grondwet, namen en adressen van politici, historiekenenz. Abonnees op het Politiek Zakboekje krijgen er een gedetailleerde verkiezings-kalender bovenop.Politiek zakboekjePolitiek zakboekjePolitiek zakboekjePolitiek zakboekjePolitiek zakboekje, 1850␣ fr. (VerkiezingszakboekjeVerkiezingszakboekjeVerkiezingszakboekjeVerkiezingszakboekjeVerkiezingszakboekje afzonderlijk: 776␣ fr.) – uitg.Kluwer Editorial – Kouterveld 2 – 1831 Diegem – tel 02-719 15 11 – fax 02-719 1519 – monique.gobeaux@wkb.be

VerrassendBezocht u met uw leerlin-gen al een paardenmel-kerij, een borstelmuseum,een Afrikaanse savanne,een kwekerij voor bos-paddestoelen, een Turk-se moskee, de grotten vanNeptunus? Nochtans al-lemaal Belgisch. U vindter meer over in de gratisbrochure 100 verrassen-100 verrassen-100 verrassen-100 verrassen-100 verrassen-de tips voor groepen ende tips voor groepen ende tips voor groepen ende tips voor groepen ende tips voor groepen en

scholenscholenscholenscholenscholen. Daarin algemene en praktische info per streeken gemeente, geïllustreerd met foto’s en een oriënte-rende stip op de kaart van België. Alle Vlaamse scho-len ontvingen een exemplaar.100 verrassende tips voor groepen en scholen100 verrassende tips voor groepen en scholen100 verrassende tips voor groepen en scholen100 verrassende tips voor groepen en scholen100 verrassende tips voor groepen en scholen –Efficient Trendy Tourism – Leeuwerikstraat 15 – 3680Maaseik – tel/fax 089-56 70 58

Vlaanderen in cijfersVlaanderen telt 4226 tandartsen of een per 1396inwoners. De gemiddelde Vlaming besteedt jaarlijks270.000 frank aan zijn woning. Een leerling hogeronderwijs kost de Vlaamse Gemeenschap gemiddelddubbel zoveel als een leerling secundair en vier keerzoveel als een kind van het basisonderwijs. De Vlaamsescholingsgraad loopt steeds verder weg van de Waalse:32 procent van de Vlamingen heeft een diploma ho-ger onderwijs tegen 20 procent van de Walen. Dezeen veel, véél andere gegevens vindt u in de nieuweVlaamse Regionale IndicatorenVlaamse Regionale IndicatorenVlaamse Regionale IndicatorenVlaamse Regionale IndicatorenVlaamse Regionale Indicatoren (VRIND). Maatschap-pelijke ontwikkelingen en overheidsbeleid in cijfers,alle beleidsdomeinen. In deze editie ook de jongsteresultaten van een studie rond houdingen, opvattin-gen en gedragingen van Vlamingen.VRIND 1998VRIND 1998VRIND 1998VRIND 1998VRIND 1998 telt 382 pagina’s, bevat 655 tabellen,grafieken en kaarten en kost 500␣ fr. Meer informatiebij projectleider Luc Bral - tel 02-553 57 82 - fax 02-553 58 08 - luc.bral@vlaanderen.be. Bestellen bij hetMinisterie van de Vlaamse Gemeenschap - departe-ment Algemene Zaken en Financiën - Boudewijnlaan30 - 1000 Brussel.

Basisonderwijs B

BergketensDe langste bergketen ter wereld is de Andes (7200km). Daar ligt ook de hoogst gelegen hoofdstad terwereld (La Paz, op 3630 m). De topdrie van lange

rivieren wordt aangevoerd door de Nijl (6670 km), de Ama-zone (6448 km) en de Jangtsekiang (6300 km). Het diepstepunt ter wereld is de Marianentrog in de Stille Oceaan (11.022meter onder de zeespiegel). In 1960 dook de duikboot Triestetot op ruim honderd meter van deze absolute aardbodem.Het lijkt allemaal voer voor quizzers, maar met deze wetens-waardigheden, aangevuld met info over klimaat, fauna, floraen geschiedenis en tal van illustraties, zijn ook leerlingenvanaf 10 jaar meer dan zoet. Drie boeken in de reeks De top-De top-De top-De top-De top-tien van de wereldtien van de wereldtien van de wereldtien van de wereldtien van de wereld voor elk 445␣ fr.Oceanen en zeeën – Rivieren – BergketensOceanen en zeeën – Rivieren – BergketensOceanen en zeeën – Rivieren – BergketensOceanen en zeeën – Rivieren – BergketensOceanen en zeeën – Rivieren – Bergketens – uitg. Abimo – Beukenlaan 8 – 9250Waasmunster – tel 052-46 24 07 – fax 052-46 19 62 – k.david@planetinternet.be- www.edu-web.be/abimo

Naar BruggeAls u met uw leerlingen naar Brugge wil, dan kan Stap in je stadStap in je stadStap in je stadStap in je stadStap in je stad uw didactischewegwijzer zijn. Dat is een brochure met werkboekje voor zesdejaars lager enbuitengewoon lager onderwijs. In de brochure krijgt u uitleg bij een aantal wande-lingen waaruit u kan kiezen. Daarnaast heel wat achtergrondinfo over Brugge: dehaven, de reien, de godshuizen, de hanzen… Geschiedenis, kunst, stadsvernieu-wing en de werking van een stadsbestuur, het staat er allemaal in. Het werkboekjeis erg visueel opgevat, met veel opdrachten bij plannen, foto’s en tekeningen. Hetis kijken, meten, kleuren en rebussen oplossen geblazen. Prijs voor het hele pakket:120␣ fr. + verzendingskosten.Stap in je stadStap in je stadStap in je stadStap in je stadStap in je stad – Stedelijke Dienst Onderwijs – Burg 12 – 8000 Brugge – tel 050-44 83 81 – fax 050-34 45 74

Secundair en hoger onderwijs S

MedeaHaar wraak is gruwelijk. Verstoten, ver-bitterd brouwt ze een inktzwart gif waarinzij de boosaardigheid zweert van He-kate, godin-met-de-zwarte-honden. Ditmengt ze in het huwelijkskleed van Ja-sons bruid, Glauke. Jason, de held diehaar verworpen heeft. Jason, de vadervan haar twee kinderen. Ook zij moetensterven, dat is onvermijdelijk… Eén vande meest tragische figuren uit de Griek-se mythologie is ongetwijfeld Medea.Haar verhaal kreeg moderne duiding uit de pen vanEd Franck. Voor 14-plussers.MedeaMedeaMedeaMedeaMedea, Ed Franck, 95 blz., 345␣ fr. - Uitg. Altiora Aver-bode - Postbus 54 - 3271 Averbode - tel 013-78 0111 - fax 013-78 01 79

Vaktijdschriften (31)Een beoordelingsgesprek voeren, een folder maken,een korte nota schrijven, een formulier opstellen, eenpresentatie geven… en hoe zat het al weer met deBIN-normen? Het tijdschrift Ad RemAd RemAd RemAd RemAd Rem zorgt voor uwpersoonlijke, tweemaandelijkse upgrade over zakelij-ke communicatie. Praktijkgerichte artikels, recent on-derzoek, informatie en advies voor leerkrachten, orga-nisaties en opleidingen. Met een jaarabonnement(1500␣ fr.) bent u meteen lid van de Vlaamse Vereni-ging voor Zakelijke Communicatie (VVZC), wat u on-der meer reductie oplevert op studiedagen. Geïnteres-seerden kunnen een gratis proefexemplaar van AdRem aanvragen.Uitg. Kluwer Editorial – Kouterveld 2 – 1831 Diegem –tel 02-719 16 03 - fax 02-719 15 19 –customer.ke@wkb.be

De student centraalZelfstudiepakketten ontwikkelen en gebruiken. Reflec-ties bij onderwijsvernieuwing in hogescholen. Nieuwemedia in het hoger onderwijs. Didactische mogelijk-heden van Internet. De student centraal in het leerpro-ces. Dit zijn slechts enkele thema’s die de dienst uitma-ken in Studentgecentreerd onderwijsStudentgecentreerd onderwijsStudentgecentreerd onderwijsStudentgecentreerd onderwijsStudentgecentreerd onderwijs, verslagboekvan het gelijknamige congres. Een inspiratiebron voorleerkrachten hoger onderwijs. Prijs: 595␣ fr. + 55␣ fr. ver-zendingskosten.Katholieke Hogeschool Mechelen – Academische Plan-ning – Zandpoortvest 13 – 2800 Mechelen – tel 015-28 18 70 – fax 015 28 18 73

Kunstig met afval: tot 15/5 S

Meer dan 1000 leerlingen van 32 scholen uit het tech-nisch en beroepsonderwijs en uit het buitengewoon

secundair onderwijshebben met afvalmate-riaal uit hun normaleklaswerking kunstwerkengecreëerd. De 90 kunst-werken staan opgesteldin en rond De Helix, het

natuur- en milieueducatief centrum dat de wedstrijdKunstig met afval organiseer-de. Elk kunstwerk vertelt zijneigen verhaal van gedrevenleerlingen, sociale vaardighe-den, groepsgeest enz.U kan de tentoonstelling gratisbezoeken, alle weekdagen van9 tot 16 u. (behalve woens-dag) en op zondag van 14tot 17 u. Ook (klas)groependie geen speciale begeleiding wensen, hebben gratistoegang. Aan de balie krijgt u een catalogus en eengrondplan met uitleg over de kunstwerken. Voor klas-groepen is er een speciaal afvalprogramma (met daar-

in ook een geleid bezoek aande kunstwerken). U betaalt voordit programma 50␣ fr. per leer-ling (halve dag-programma)of 70␣ fr. (hele dag).Natuur- en MilieueducatiefCentrum De Helix - ministerievan de Vlaamse Gemeenschap-Aminal - Hoogvorst 2 - 9506Grimminge-Geraardsbergen -tel 054-32 04 92

KLASSE NR.95 23

Buiten-gewoon Creatief ‘99:28 en 29/5 A

Een tentoonstelling van plastische werken van men-men-men-men-men-sen met een mentale handicapsen met een mentale handicapsen met een mentale handicapsen met een mentale handicapsen met een mentale handicap, podiumoptre-dens (theater, dans, muziek), lezingen over «kunsten handicap», een kunstmarkt, creatieve workshopsvoor mensen met een mentale handicap (instru-mentenbouw, percussie, poëzie, lino-atelier...) entwee speciale voorstellingen in het Mechels Mi-niatuur Theater: dat alles is Buiten-gewoon Crea-Buiten-gewoon Crea-Buiten-gewoon Crea-Buiten-gewoon Crea-Buiten-gewoon Crea-

tief ‘99tief ‘99tief ‘99tief ‘99tief ‘99, een eerste kunstenfestivalkunstenfestivalkunstenfestivalkunstenfestivalkunstenfestival met artistieke creaties van mensen met eenmentale handicap. Jean Bosco Safari heeft het peterschap van het festivalaanvaard.Het gebeuren vindt plaats in Mechelen (CC Antoon Spinoy, Tekenacademie enMechels Miniatuur Theater), op 28 en 29 mei (telkens van 10 tot 17 u.). De toe-gangsprijs bedraagt 100␣ fr. Groepen (vanaf 20 personen) betalen 75␣ fr. per per-soon.Volledig programma: Kunstkader vzw - Weyneshoflei 16 - 2820 Bonheiden - tel enfax 015-51 78 29 - gsm 0477-23 90 78

Gezelle in Brugge: permanent A

In een combinatie van geschiedenis en literatuur brengt de gids de figuur Gezelletot leven en verrast u tegelijk met onbekende steegjes, gebouwen en volkseonbekende steegjes, gebouwen en volkseonbekende steegjes, gebouwen en volkseonbekende steegjes, gebouwen en volkseonbekende steegjes, gebouwen en volksestandbeeldjesstandbeeldjesstandbeeldjesstandbeeldjesstandbeeldjes die in het hedendaagse Brugge een eigen leven leiden. De wande-ling duurt naar keuze twee of drie uur.De prijs van deze geleide wandeling bedraagt 1500␣ fr. (twee uur) of 2250␣ fr. (drieuur). Toegang tot het Gezellemuseum of de Jeruzalemkerk zijn niet in de prijsinbegrepen. Wie ze toch wil bezoeken, betaalt contant aan het loket.West-Vlaamse Gidsenkring - tel 050-34 65 45 - fax 050-34 53 95

Wereldbomen in het park: tot 18/6 A

Teksten, foto’s, kaartjes, tekeningen enz. vertellen alles over zo’n 36 «internatio-nale» boomsoorten uit het stadspark van St.-Niklaas. U leert er niet enkel meerover de bomen zelf, maar u krijgt ook ecologische informatie, legenden en(mythologische) verhalen en allerlei weetjes voorgeschoteld. De tentoonstelling isvooral bedoeld voor leerlingen derde graad lager onderwijs en eerste graadsecundair onderwijs.De toegang is gratis. Gratis geleide bezoeken (vooraf aanvragen) zijn mogelijk.Als inleiding of ter afsluiting kan u een afleveringbekijken uit de videoreeks Het getemde paradijs, overEuropese tuinen toen en nu. U kan uiteraard ook debesproken bomen «in levenden lijve» gaan bekijkenin het stadspark.Natuurcentrum Walburg - Walburgstraat 37 - 9100 St.Niklaas - tel 03-766 00 55

1900, vaarwel bloesemvrouw:tot 30/10 A

Een nostalgische blik achterom naar de periode rond1900 en de mode en het beeld van de vrouw in hetbeeld van de vrouw in hetbeeld van de vrouw in hetbeeld van de vrouw in hetbeeld van de vrouw in het

fin de siècle en de belle épo-fin de siècle en de belle épo-fin de siècle en de belle épo-fin de siècle en de belle épo-fin de siècle en de belle épo-quequequequeque: de tentoonstelling schetsteen levendig beeld van devrouw op wandel, de vrouwthuis en op bezoek, de spor-tieve vrouw, het jonge meisjeen het huwelijk, het bal, lin-gerie... Affiches uit de «1900»-verzameling van het Archiefvan de Stad Brussel fleurende zaak nog op. Het meren-deel van deze affiches zijnware kunstwerkjes. Kom voor-al eens kijken naar de publi-citeit voor schaatsbaan Le Pôle

Nord: waaraan doen die witte ijsberen ons denken?De toegangsprijs bedraagt 100␣ fr. Groepen en reduc-tiehouders betalen 80␣ fr. Schoolgroepen en leerlingenvan 6 tot 15 jaar betalen 50␣ fr. Voor inwoners vanBrussel is de toegang gratis. Een geleid bezoek (tweeweken vooraf aanvragen op tel 02-279 43 55) kost1200␣ fr. voor schoolgroepen. Brusselse scholen beta-len 500␣ fr.Museum voor het Kostuum en de Kant - Violetstraat 6- 1000 Brussel - tel 02-512 77 09

KunstWand ‘99: oproep voor deelnemers A

Elk beeldend kunstenaar (klassiek en hedendaags, computer en film...), woordkun-stenaar, bewegingskunstenaar, muziek- of andere kunstenaar kan tijdens Kunst-Wand ‘99 (27 tot 29 augustus) zijn werk(en) voorstellen. Deelnemen is gratis. U kanindividueel deelnemen, met uw klas, met uw school, met collega’s... Als u uw werkwil laten verzekeren, betaalt u voor 31 mei een forfait van 500␣ fr. Op woensdag-avond 30 juni (18 tot 22 u.) worden de verschillende locaties bezocht én de plaatsvoor elke kunstenaar toegewezen. Het geheel vormt een route van een drietalkilometer door en rond Schriek, met een twintigtal verschillende locaties (schuren,garages...).vzw ‘t Geweten - Hoogstraat 23 - 2223 Schriek - tel 015-23 58 38

De jaren van het kubisme: tot 19/7 S

«Behandel de natuur met bol, cilinder en kegel.» Die goede raad gaf Cézanne in1907 aan zijn tijdgenoten-kunstenaars. Hij was daarmee een van de seingevers

voor het ontstaan van een nieuwe avant-garde bewegingin de kunst, het kubisme. Van 1907 tot 1920 gavenPicasso en Braque, maar ook Laurens, Lipchitz en andereLégers hun visie op mens en omgeving volop in geome-trische vormen weer. Concreet en herkenbaar in het begin,steeds abstracter en experimenteler naar het eind toe. Tot19 juli kan u met deze grondleggers van de modernebeeldtaal kennismaken. Zo lang loopt De Jaren van hetDe Jaren van hetDe Jaren van hetDe Jaren van hetDe Jaren van hetKubismeKubismeKubismeKubismeKubisme, een nieuwe, tijdelijke tentoonstelling die hetkubisme chronologisch en beheersbaar voor u ontrafelt.

146 werken van 22 topkunstenaars. Hiervoor moet u naar het Museum voorModerne Kunst in het Franse Villeneuve d’ Asq, bij Rijsel(een halfuurtje met de TGV vanuit Brussel). Laat u de taalu alvast niet weerhouden. Er zijn rondleidingen in hetNederlands, ook voor schoolbezoeken.De tentoonstelling is alle dagen open van 10 tot 18 uur,behalve dinsdags. De toegangsprijs voor groepen bedraagt10 FF (ca. 60␣ fr.) per persoon. Voor een rondleiding in hetNederlands met uw klas betaalt u daarbovenop 350 FF (ca.2150␣ fr., 1 uur) of 450 FF (ca. 2750␣ fr., 1,5 uur). U kan erook met audiogids doorheen (20 FF of ongeveer 120 frankper persoon). Een schoolbezoek moet u wel vooraf reserve-ren op tel 00 33 320 19 68 69. Musée d’art moderne – 1 allée du musée – 59650Villeneuve d’Asq – tel 00 33 320 19 68 68 – fax 00 33 350 19 68 99 – mam@nordnet.fr

– www.nordnet.fr/mam

De verbeelding in de mode:tot 13/6 S

Het Limburgse kunstenaars-fotografen-collectief kunstenaars-fotografen-collectief kunstenaars-fotografen-collectief kunstenaars-fotografen-collectief kunstenaars-fotografen-collectief DeDeDeDeDeVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeeldingVerbeelding creëert individueel fotografisch werk, maarexposeert dit werk gezamenlijk. In deze tentoonstel-ling ziet u werk van Willy Geerits, Jan Leijskens, RoccoMicoli, Edwig Poelmans, Stefan Migalski, Danny Mun-ters, Jan Vaesen en Jean Wijnants. Ze kijken elk meteen andere blik naar één en hetzelfde fenomeen, demode.De tentoonstelling De verbeelding in de modeDe verbeelding in de modeDe verbeelding in de modeDe verbeelding in de modeDe verbeelding in de mode loopttegelijk met de laatste maanden van de grote thema-tentoonstelling Hemelse gewadenHemelse gewadenHemelse gewadenHemelse gewadenHemelse gewaden (rond traditioneleChinese klederdracht; zie ook Klasse 93). De gezamen-lijke toegangsprijs bedraagt 200␣ fr. Reductiehoudersen groepen betalen 150␣ fr. Schoolgroepen betalen 70␣ fr.per leerling. Geleide bezoeken kan u aanvragen bij deDienst voor Toerisme Hasselt (tel 011-23 95 42; 1000␣ fr.voor max. 25 leerlingen).Stedelijk Modemuseum - Gasthuisstraat 11 - 3500 Hasselt- tel 011-23 96 21 - fax 011-22 10 66

Tussen nu en later: 4/7 tot 1/8 S

Met foto’s, pöezie en recuperatiemateriaal voert beel-dend kunstenaar Robert Vollekindt rituelen op voorgoden, halfgoden en niet-godengoden, halfgoden en niet-godengoden, halfgoden en niet-godengoden, halfgoden en niet-godengoden, halfgoden en niet-goden. Ter ere van Mo-zes, Jezus, Mohammed, Abraham, Boeddha, Allah,goeroes, sjamanen... Het kader, een lege Romaansekerk in Ettelgem, leent zich uitstekend tot deze assem-blage.De toegang is gratis, alle dagen van 15 tot 19 u.Romaanse Kerk - Ettelgem-Oudenburg - Info: RobertVollekindt - Stoppelblik 14 - 8310 St. Kruis-Brugge - tel050-35 55 46

’

FOTO

: CN

AC

-GP

(advertentie)

E U R O P A m e t K L A S S E

24 KLASSE NR.95

European Netd@ys 1999 A

Scholen die gebruik maken van Internet krijgen financieel een steun-tje in de rug voor hun ICT-projecten. Voorwaarde is wel dat de schoolhaar project voorstelt tijdens de Netd@ys-week van 13 tot 21 no-vember. De European Netd@ys zijn een initiatief van de Europese Commissie. Uit devorige edities leerde de organisatie dat de lerarenopleiding een cruciale factor isvoor een efficiënt educatief gebruik van nieuwe mediaefficiënt educatief gebruik van nieuwe mediaefficiënt educatief gebruik van nieuwe mediaefficiënt educatief gebruik van nieuwe mediaefficiënt educatief gebruik van nieuwe media. Dit jaar ligt de nadrukdan ook op de nieuwe rol van de leerkracht in de kennismaatschappij. Om inaanmerking te komen voor subsidiëring (minstens zo’n 800.000␣ fr.) moet uw pro-ject zich situeren binnen de vooropgestelde thema’s: burgerzin, solidariteit metminderheden en/of achtergestelde groepen, wetenschap, kunst en cultuur, milieu,

werkgelegenheidsproblematiek en werkloosheid,Europese culturele identiteit en diversiteit. Boven-dien zit in elk project een samenwerking met an-dere scholen en andere organisaties uit minstensdrie verschillende landen. De jury kijkt voorts naarhet gebruik van online technologie, de pedagogi-sche meerwaarde, de Europese meerwaarde, hetpotentieel multiplicatoreffect en de realiseerbaar-heid en haalbaarheid binnen het vooropgesteldetijds- en financieel bestek.

U hebt nog tijd tot 14 mei om uw projectbeschrijvingprojectbeschrijvingprojectbeschrijvingprojectbeschrijvingprojectbeschrijving (in Engels, Frans of Duits) invijfvoud in te dienen bij de Europese Commissie - DG22 - Netd@ys Europe ‘99 Team- Alain Dumort of Maria Kokkonen - Office 6/26 - Belliardstraat 5-7 - 1040 Brussel- tel 02-299 27 83 - fax 02-296 62 97 - netdays@cec.be - www.netdays99.org -meer info krijgt u ook bij de Vlaamse Netd@ys cöordinatorVlaamse Netd@ys cöordinatorVlaamse Netd@ys cöordinatorVlaamse Netd@ys cöordinatorVlaamse Netd@ys cöordinator Jan De Craemer -departement Onderwijs - E. Jacqmainlaan 165 - 1210 Brussel - fax 02-553 95 65- jan.de.craemer@ond.vlaanderen.be.

Scholen aan de Schelde A

Klassen van het laatste jaar lager onderwijs en het secundair onderwijs uit deEuregio Scheldemond (Oost- en West-Vlaanderen plus de Nederlandse provincieZeeland) krijgen een beurs van 610 euro (bijna 25.000␣ fr.) voor grensoverschrij-grensoverschrij-grensoverschrij-grensoverschrij-grensoverschrij-dende contactendende contactendende contactendende contactendende contacten. Meer informatie over het Scholen aan de Schelde-Scholen aan de Schelde-Scholen aan de Schelde-Scholen aan de Schelde-Scholen aan de Schelde-programmaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaen aanvraagformulieren krijgt u bij Stichting Ryckevelde - Ryckevelde 10 - 8340Damme - tel 050-35 27 20 - fax 050-37 11 01 - ryckevelde@unicall.be.

Themadagen A

Op woensdag 12 mei (gezondheidszorg) en woensdag 19 mei (milieu-educatie)zijn er twee thematische ontmoetingen waar leerkrachten die ervaring hebben metinternationale projecteninternationale projecteninternationale projecteninternationale projecteninternationale projecten rond deze thema’s deze ervaring delen met anderegeïnteresseerde leerkrachten. U kan voor deze ontmoetingen inschrijven(ten laatsteéén week vooraf) bij Stichting Ryckevelde - Ryckevelde 10 - 8340 Damme - tel 050-35 27 20 - fax 050-37 11 01 - ryckevelde@unicall.be.

Nieuw bij Socrates A

Bulgarije is de nieuwe partner binnen het Socrates-programma. Dat brengt hettotaal aantal landen dat actief aan Socrates deelneemtop 28: de 15 landen van de Europese Unie plus Noorwe-gen, Liechtenstein, IJsland, Roemenië, Hongarije, Polen,Cyprus, Slovakije, Tsjechië, Letland, Estland, Litouwen endus nu ook Bulgarije. Nummer 29 zal waarschijnlijk Slovenië heten.

Socrates op de beurs A

Het zetduiveltje sloeg toe in het maartnummer van Klasse. De Socrates-beurs in hetEuropees Parlement zal plaats vinden op woensdag 3, donderdag 4 en vrijdag 5november. Vrijdag 5 november is de dag voor het grote publiek, de eerste tweedagen zijn vooral bedoeld voor beleidsmakers. Het kind kreeg ondertussen ookeen naam: Expo-Socrates. Meer info bij departement Onderwijs - Renilde Reynders– E. Jacqmainlaan 165 – 1210 Brussel - fax 02-553 95 65 -renilde.reynders@ond.vlaanderen.be.

Kosovo A

Veel scholen ondernemen acties rond «Help Kosovo». De zes samenwerkendeNGO’s (Artsen Zonder Grenzen, Balkanactie, Caritas Internationaal Hulpbe-toon, Oxfam, Unicef en het Rode Kruis Vlaanderen) hebben de handen inelkaar geslagen en u kan tot 20 mei geld storten op rekening nr. 000- 000- 000- 000- 000-0000012-120000012-120000012-120000012-120000012-12, met vermelding Help Kosovo.Klasse voor Jongeren (dat op 20 mei verschijnt) brengt een bijdrageKlasse voor Jongeren (dat op 20 mei verschijnt) brengt een bijdrageKlasse voor Jongeren (dat op 20 mei verschijnt) brengt een bijdrageKlasse voor Jongeren (dat op 20 mei verschijnt) brengt een bijdrageKlasse voor Jongeren (dat op 20 mei verschijnt) brengt een bijdrageover Kosovo én een originele (hartverwarmende) actie waaraan uwover Kosovo én een originele (hartverwarmende) actie waaraan uwover Kosovo én een originele (hartverwarmende) actie waaraan uwover Kosovo én een originele (hartverwarmende) actie waaraan uwover Kosovo én een originele (hartverwarmende) actie waaraan uwleerlingen kunnen meedoen. Stimuleert u hen?leerlingen kunnen meedoen. Stimuleert u hen?leerlingen kunnen meedoen. Stimuleert u hen?leerlingen kunnen meedoen. Stimuleert u hen?leerlingen kunnen meedoen. Stimuleert u hen?

Het aanbod is gróót. Uiteraard kan dezepagina enkel een selectie bieden. Vraagmeer informatie bij de pedagogische be-geleiding van uw school.

KLASSE NR.95 25

Als u op straat iemand ontmoet die een T-shirtdraagt met opschrift Een mens met klasse, met inde ene hand een boekenbon (2000 fr., geschon-ken door Standaard Boekhandel) en in de anderehand een boek met unieke cartoons (van huiste-kenaar Camp), dan mag u er vrij zeker van zijndat dit een trouwe lezer van deze rubriek is. Wan-neer het uw beurt is? We verwachten alvast uwantwoord vóór 29 mei.Winnaars opgave 57: boeken-Winnaars opgave 57: boeken-Winnaars opgave 57: boeken-Winnaars opgave 57: boeken-Winnaars opgave 57: boeken-bon: bon: bon: bon: bon: Riet Van Risseghem (Gent),Karina Vermeulen (Putte, Nederland), P. Van Overdijn(Zonhoven), Hilde Van Geel (Mechelen) en Caroline DeBoi (Knokke-Heist) - cartoonboek: - cartoonboek: - cartoonboek: - cartoonboek: - cartoonboek: Ria Geeraerts (Bier-beek), Karin Van Tuerenhout (Baal), Lena Vermeulen(Roeselare), Michel De Vos (Kortrijk) en Edmond Moens(Hasselt) - - - - - TTTTT-shirt: -shirt: -shirt: -shirt: -shirt: Bart Rosseel (Zulte), Manuela Mees-seman (Ieper), Martine Van Goethem (Aarschot), MiekeChristiaens (Mariakerke) en Odile Parrot (Lommel).Oplossing opgave 58Oplossing opgave 58Oplossing opgave 58Oplossing opgave 58Oplossing opgave 58: Vingerspellen (aSsePoestEr -fLoReal - sErainG - cLiNton - nEwtoN - rIViera).Opgave 59: Opgave 59: Opgave 59: Opgave 59: Opgave 59: «Onze Michel heeft het toch ver ge-schopt», zei papa Barber tijdens de jaarlijkse CupFinal op Wembley. «Hij is nu ... (16 letters) bij Blunkett.»- de 2de, 3de, 4de letter uit de naam van een Austra-lische zangeres rond de vorige eeuwwisseling, dieraar maar waar hélemaal niet op een perzik geleek;- de 2de, 4de en 7de letter uit de familienaam van deItaliaanse filmkomiek die zelfs in Auschwitz uitroepthoe mooi het leven wel is;- de 1ste, 3de en 5de letter uit een c-woord voor grotewaterval en grauwe staar;- de 1ste, 5de en 6de letter uit de familienaam van deVlaamse zanger die in Jesus Christ Superstar zelfsHerodes aan het boogie-woogieën kreeg;- de 1ste en 5de letter uit de naam van de luchthavenvan Berlijn;- de 1ste en 4de letter uit de naam van de groeneTeletubbie.Klasse - Klasse-Ment - E. Jacqmainlaan 165 - 1210Brussel - fax 02-553 96 85 - info@klasse.be

algemeen A

• Confrontatiecursus: Theater en onderwijsConfrontatiecursus: Theater en onderwijsConfrontatiecursus: Theater en onderwijsConfrontatiecursus: Theater en onderwijsConfrontatiecursus: Theater en onderwijs:16-18/8.Luc De Smet (De Kleine Academie) en Jan Van Gils(Kind en Samenleving) confronteren hun visies oponderwijs in een actieve driedaagse cursus.Kalos vzw - Paul Van Ostaijenlaan 85 - 3001 Heverlee- tel en fax 016-22 53 19 - kalos.vzw@planetinternet.be• Meertaligheid in Brussel en EuropaMeertaligheid in Brussel en EuropaMeertaligheid in Brussel en EuropaMeertaligheid in Brussel en EuropaMeertaligheid in Brussel en Europa: 8 en 9/5.Congres (i.s.m. European Language Council) rond

meertaligheid in het onderwijs: scholen met meertalig onderwijs, invloed op delerarenopleiding, didactiek van meertalig onderwijs enz.VUBrussel - faculteit Letteren - P. Van de Craen - Pleinlaan 2 - 1050 Brussel - tel 02-629 26 65 - pvdcraen@vub.ac.be - www.sprachlabor.fu-berlin.de/confint/multchan.htm• Buitengewoon onderwijs type 8: voor wie? wat daarna?Buitengewoon onderwijs type 8: voor wie? wat daarna?Buitengewoon onderwijs type 8: voor wie? wat daarna?Buitengewoon onderwijs type 8: voor wie? wat daarna?Buitengewoon onderwijs type 8: voor wie? wat daarna?: 17 of 31/5 in CC DeWarande, Turnhout. Tweemaal dezelfde gespreks- en infoavondgespreks- en infoavondgespreks- en infoavondgespreks- en infoavondgespreks- en infoavond, met o.a. moge-lijkheid om ervaringen uit te wisselen.Sprankel vzw - Luc Anthonis - Ullenshofstraat 11 bus 2 - 2170 Merksem - tel 03-64576 39 (‘s avonds)• Remedial Teaching en Buitengewoon OnderwijsRemedial Teaching en Buitengewoon OnderwijsRemedial Teaching en Buitengewoon OnderwijsRemedial Teaching en Buitengewoon OnderwijsRemedial Teaching en Buitengewoon Onderwijs: vanaf september ‘99.Leren ondersteunen en begeleiden van kinderen met leerproblemen, zowel vanuiteen preventieve als remediërende invalshoek. Modulaire opleiding over twee aca-demiejaren voor leerkrachten basisonderwijs (klas- en taakleerkrachten) en leer-krachten buitengewoon lager en secundair onderwijs. Infodagen op woensdag 26mei en zaterdagen 3 juli en 4 september.Erasmushogeschool - departement Lerarenopleiding - K. Bogaerdstraat 4 - 1020Brussel - tel 02-474 01 81 - fax 02-478 93 05• Job op maatJob op maatJob op maatJob op maatJob op maat (4-6/6 in Alden Biezen, met follow up op 26/6 en 4/9); JeJeJeJeJeloopbaan een eigen richting gevenloopbaan een eigen richting gevenloopbaan een eigen richting gevenloopbaan een eigen richting gevenloopbaan een eigen richting geven (24-26/8 in De Toren Watervliet).Twee cursussen rond reflecties over werk, ambities en dromen.Omschakelen vzw - Uitbreidingstraat 498 - 2600 Berchem - tel 03-230 54 72 - fax03-230 62 15 - omschakelen@glo.be• Hoe kunnen school en CLB samen werk makenHoe kunnen school en CLB samen werk makenHoe kunnen school en CLB samen werk makenHoe kunnen school en CLB samen werk makenHoe kunnen school en CLB samen werk makenvan leerling(en)begeleiding? Enkele thematischevan leerling(en)begeleiding? Enkele thematischevan leerling(en)begeleiding? Enkele thematischevan leerling(en)begeleiding? Enkele thematischevan leerling(en)begeleiding? Enkele thematischeuitdiepingenuitdiepingenuitdiepingenuitdiepingenuitdiepingen: 18/5 in Vlekho, Brussel.Stichting-Lodewijk de Raet - Liedtsstraat 27-29 - 1030Brussel - tel 02-240 95 00 - fax 02-242 26 10 -dirk.gombeir@ping.be• EHBO bij kinderen en jongerenEHBO bij kinderen en jongerenEHBO bij kinderen en jongerenEHBO bij kinderen en jongerenEHBO bij kinderen en jongeren: op afspraak.Twee sessies van drie uur over risico’s die kinderen inbepaalde leeftijdsfasen bedreigen, hoe u dergelijkerisico’s kan beperken, inoefenen van correct levens-reddend handelen en het belang van goede informa-tie aan ouders en familie.Stichting Rescue - Rode Loopstraat 59/8 - 2170 Ant-werpen - tel en fax 03-646 86 89

basisonderwijs B

••••• Hoe leer je op een speelse manier de indeling van Hoe leer je op een speelse manier de indeling van Hoe leer je op een speelse manier de indeling van Hoe leer je op een speelse manier de indeling van Hoe leer je op een speelse manier de indeling vanhet dierenrijk aan + zaadplanten en sporeplanten:het dierenrijk aan + zaadplanten en sporeplanten:het dierenrijk aan + zaadplanten en sporeplanten:het dierenrijk aan + zaadplanten en sporeplanten:het dierenrijk aan + zaadplanten en sporeplanten:wat? waar? hoezo? (excursie op de heide): wat? waar? hoezo? (excursie op de heide): wat? waar? hoezo? (excursie op de heide): wat? waar? hoezo? (excursie op de heide): wat? waar? hoezo? (excursie op de heide): 2/6.Natuureducatief Centrum De Vroente - Putsesteenweg 129- 2920 Kalmthout - tel 03-666 12 28 - fax 03-666 12 30

secundair en hoger onderwijs S

• 3de Europese Zomeruniversiteit: Geschiedenis en3de Europese Zomeruniversiteit: Geschiedenis en3de Europese Zomeruniversiteit: Geschiedenis en3de Europese Zomeruniversiteit: Geschiedenis en3de Europese Zomeruniversiteit: Geschiedenis enEpistemologie in de wiskundedidactiekEpistemologie in de wiskundedidactiekEpistemologie in de wiskundedidactiekEpistemologie in de wiskundedidactiekEpistemologie in de wiskundedidactiek - van kleu-terschool tot universiteit: 15-21/7 in Louvain-la-Neu-ve (15-18/7) en Heverlee (18-21/7).Een reeks bijdragen uit diverse Europese landen (lezin-gen én werksessies) tonen dat historische aspecten nietalleen de wiskundelessen een culturele dimensie geven,maar ook een hulpmiddel bieden om wiskundige be-grippen voor leerlingen duidelijk te maken. Een organi-satie van KULeuven en UCL-Louvain-la-Neuve. VijftigVlaamse leerkrachten krijgen een reductie van 1000␣ fr.op de normale inschrijvingsprijs (3500␣ fr.), want hetdepartement Onderwijs erkent de Zomeruniversiteit alsnavormingsprogramma en past de 1000␣ fr. bij. Inschrij-ven tot 15/6.KULeuven - Academische Lerarenopleiding Wiskunde -prof. Dirk Janssens - Celestijnenlaan 200B - 3001 Heverlee- tel 016-32 70 95 - fax 016-32 79 98 -Dirk .Janssens@wis.kuleuven.ac.be -www.wis.kuleuven.ac.be/wis/ALO/alo.htm

• 3de Leermiddelenbeurs3de Leermiddelenbeurs3de Leermiddelenbeurs3de Leermiddelenbeurs3de Leermiddelenbeurs: 26/5.Educatieve uitgeverijen en producenten van didactische leermiddelen stellen hunaanbod voor. Extra aandacht gaat naar educatieve software en andere multime-diatoepassingen.Pedagogisch Didactisch Centrum Leuven/Katholieke Hogeschool Leuven - departe-ment Lerarenopleiding - Naamsesteenweg 355 - 3001 Heverlee - tel 016-39 92 24- fax 016-40 70 87 - khldlohe@unicall.be• Natuurwetenschappen en wiskundeNatuurwetenschappen en wiskundeNatuurwetenschappen en wiskundeNatuurwetenschappen en wiskundeNatuurwetenschappen en wiskunde: Wiskundige tekstverwerking met Word (19of 26/5); Praktisch gebruik van Internet in de biologie (26/5 of 2/6); Vergelijkingvan de insecten en de vegetatie tussen natte en droge heide (18/9).TalenTalenTalenTalenTalen: Guido Gezelle in het secundair onderwijs: 19/5.VakoverschrijdendVakoverschrijdendVakoverschrijdendVakoverschrijdendVakoverschrijdend: Schoolverzuim - nieuwe inzichten, nieuwe regels: 20/5.Centrum voor Beroepsvervolmaking Leraren - UIA - Universiteitsplein 1 - 2610 Wilrijk- tel 03-820 29 60 - fax 03-820 29 57 - cbl@uia.ua.ac.be - cbl-www.uia.ac.be• Nascholing voor deeltijds kunstonderwijsNascholing voor deeltijds kunstonderwijsNascholing voor deeltijds kunstonderwijsNascholing voor deeltijds kunstonderwijsNascholing voor deeltijds kunstonderwijs: Museumdidactiek (18/5 in SMAK,Gent); Leerplannen algemeen beeldende vorming en beeldende vorming - theorieen praktijkervaring (25/11 in Mortsel).Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschapvzw - Ravensteingalerij 3 bus 7 - 1000 Brussel - tel 02-502 09 05 - fax 02-502 1264 - ovsg@planetinternet.be• Werken aan weerbaarheid in het secundair onderwijsWerken aan weerbaarheid in het secundair onderwijsWerken aan weerbaarheid in het secundair onderwijsWerken aan weerbaarheid in het secundair onderwijsWerken aan weerbaarheid in het secundair onderwijs (voor leerkrachten L.O.):26/5 en 2, 9 en 16/6 in Silo 20, Antwerpen.Refleks Weerbaarheidscentrum vzw - Breughelstraat 31-33 - 2018 Antwerpen - tel03-239 29 83 - fax 03-281 66 31 - info@refleks.be••••• Summer schools for teachers of English Summer schools for teachers of English Summer schools for teachers of English Summer schools for teachers of English Summer schools for teachers of English: Extending English language teachingskills: a practical approach (26/7-13/8 in Oxford); Testing and assessments: skills-focussed and task-based approaches (11-29/7 in Leeds); Becoming a teachertrainer: an introduction to working with teachers at pre- and in-service levels (8-26/8 in Cambridge); Video, audio and new computer technologies in the teaching ofEnglish (5-23/7 in Brighton); EYL: Teaching English to young learners (4-17/7 inYork); TESP: Teaching English for specific purposes (18/7-7/8 in Plymouth).

The British Council - International Seminars - Beau-mont Place - Oxford OX1 2PJ - Groot-Brittannië - tel00-44-1865-316 636 - fax 00-44-1865-557 368 -international.seminars@britcoun.org - www.britcoun.org/seminars/• Short Summer Courses for teachers of EnglishShort Summer Courses for teachers of EnglishShort Summer Courses for teachers of EnglishShort Summer Courses for teachers of EnglishShort Summer Courses for teachers of English:English through the secondary curriculum (5-23/7);British Cultural Studies and Contemporary English (5-23/7); English Language Summer School (vier of achtweken in juli-augustus).Thames Valley University - School of English LanguageEducation - Sylvie Fritche - Walpole House - 18-22Bond Street - Ealing - London W5 5AA - Groot-Brittan-nië - tel 0044-181-231 01 18 - fax 0044-181-231 2900 - Sylvie.Fritche@tvu.ac.uk

Educatieve Softwarewedstrijd A

Hoe nieuwe media zinvol op school en thuis integre-ren? Welke meerwaarde heeft ecucatieve software enInternet? Als antwoord hierop biedt Computers enComputers enComputers enComputers enComputers enmultimedia op School en Thuis multimedia op School en Thuis multimedia op School en Thuis multimedia op School en Thuis multimedia op School en Thuis (CST) een platformaan om kennis uit te wisselen en samen te werken.Voor de 12de keer organiseert CSTeen educatieve softwarewedstrijd. Diestaat open voor iedereen, ongeachtde leeftijd. Een team van leerkrachtenen/of leerlingen, ouders, een klas,een oudercomité, een projectteam vaneen hogeschool, studenten in lerarenopleiding kun-nen deelnemen. Inzenden vóór 20 oktober 1999. Alsafsluiter is er een beurs waarop de laureaten hunproject aan het publiek presenteren: vrijdag 19 enzaterdag 20 november 1999 – KaHo Sint-Lieven -Campus Rabot – Gebroeders Desmetstraat 1 – 9000Gent.Meer inlichtingen over het reglement van de westrijd ende beurs bij Sonja De Nollin (voorzitter CST) – Te Boel-aarlei 23 – 2140 Antwerpen – tel 03-322 74 69 – fax03-321 02 77 – CST@smic.be – CST.smic.be – CST.smic.be – CST.smic.be – CST.smic.be – CST.smic.be

In september ’99 hadhet derde jaar van hetsecundair onderwijskunnen beginnen metde eindtermen. Ze wer-den al ingevoerd in heteerste jaar en tweede

jaar, respectievelijk van-af september 1997 en1998. Maar er komt voor-lopig geen aansluitingtussen de eerste en detweede graad. Deeindtermen zullen min-stens twee jaar laterdan gepland ingangvinden. Wat kunnenscholen nu doen?

Leerlingen die het zware lesprogramma niet aan-kunnen zouden meteen, en niet na één of tweejaar tevergeefs proberen, in het technisch of be-roepssecundair onderwijs stappen. Deze verzwa-ring werd vastgelegd in de eindtermen. Maar nurijzen er twijfels…

Voorts wil het Vlaams Parlement de eindter-men van de tweede én derde graad samen behan-

delen. Dat heeft onder meer te maken methet toelatingsexamen voor arts en tandarts.De eindtermen voor wetenschappen zijn immersde basis voor dat examen. Men wil nu eerstzeker zijn van de samenhang in de basisvor-ming van de tweede en derde graad. Hetmoment waarop het nieuwe studieaanbod

van het secundair onderwijs (zie Klasse nr. 84 p.28-29 en nr. 87 p. 14) zal worden ingevoerd,speelt ook een rol.

OverbruggenUitstel dus. Wat staat de leraar voor de klas

concreet te doen? Een breuk maken en de leerlin-gen van de tweede graad de oude leerplannenlaten volgen? Volgens Roger Standaert, directeurvan de DVO, zijn er diverse mogelijkheden. Om tebeginnen kan een directeur aan zijn leraars vragende eindtermen, zoals ze door de Vlor geadviseerdzijn, reeds in hun lessen te integreren. Die voor-stellen van eindtermen zijn te verkrijgen bij deDVO of de Vlor (zie p. 18). Men blijft dan voor de

De eindtermen voor de tweede graad se-cundair onderwijs zijn klaar. Dat is het werkvan de Dienst voor Onderwijsontwikkeling (DVO)en de Vlaamse Onderwijsraad (Vlor). In deVlor is elke geleding vertegenwoordigd die watmet onderwijs te maken heeft: de inrichtendemacht van het Gemeenschapsonderwijs en dekoepelverenigingen van het gesubsidieerd offi-cieel en vrij onderwijs, de vakbonden, desociaal-economische partners, de ouder-verenigingen, de overheid en een aantaldeskundigen. De Vlor heeft het ontwerp vande DVO met een eensluidend advies naar deVlaamse Regering gestuurd. De regering mager niets aan veranderen en moet het binnenzes maanden aan het Vlaams Parlement voorleg-gen. Het parlement kan wel amenderen, maar inhet verleden is gebleken dat het dit maar weinigdoet. De eindtermen voor de tweede graad zijndus virtueel goedgekeurd. Maar voorlopig blijvenze in de koelkast.

TwijfelsOnder de glazen koepel van het Vlaams Parle-

ment hebben sommige parlementariërs twijfelsbij de geplande verzwaring van het algemeensecundair onderwijs (ASO). Moderne talen envooral wiskunde zouden meer gewicht krijgen.Deze maatregel zou van het ASO een echte door-stroom naar het hoger onderwijs moeten maken.

E I N D T E R M E N

26 KLASSE NR.95

De eindtermen voor de tweede graadzijn virtueel goedgekeurd. Maar

voorlopig blijven ze in de koelkast.

En niet naéén oftwee jaart e v e r -geefs pro-beren

Kleiduifschieten heeft er geen

tweede graad werken met de bestaande leerplan-nen. Wat van de eindtermen in de leerplannenontbreekt, kan men aanvullen. Voor de derdegraad zal van dat probleem geen sprake zijn, wantdie eindtermen zullen toch wel over afzienbaretijd worden goedgekeurd. Vervolgens kan iedereinrichtende macht voorlopige leerplannen makenop basis van de voorstellen van eindtermen.

Wie dus wil, kan anticiperen. Dan zou menmaar één jaar moeten overbruggen en toch detiming aanhouden van de invoering van het nieuwstudieaanbod in het secundair onderwijs.

DoorhakkenWat met de eindtermen van het fundamenteel

gedeelte? In het decreet van 1991 is gesteld dat deeindtermen voor de basisvorming (vakken dieiedereen meekrijgt, zoals Nederlands, Frans enwiskunde) de goedkeuring moeten krijgenvan het Vlaams Parlement, dus door eendecretale procedure. Deze procedure wordtechter zeer omslachtig als het over de gespe-cialiseerde eindtermen voor het fundamen-tele gedeelte van beroepsgerichte studierich-tingen gaat. Die moeten namelijk snel inspelen opbehoeften van het bedrijfsleven. Daar geldt devraag: moet het per decreet, zoals het Arbitrage-hof eist, of volstaat een besluit van de VlaamseRegering? Waarschijnlijk zal de volgende rege-ring deze procedureknoop moeten doorhakken.

Vrijheid van onderwijsIn de tweede en derde graad heeft men het voor

het fundamentele gedeelte (voorlopig?) over ba-siscompetenties. Het gaat om twee soorten. In hetASO en de KSO/TSO-doorstroomrichtingen, zo-als Techniek-wetenschappen en Indus-triële wetenschappen, gaat het om mini-mumdoelstellingen. Het technisch-, kunst-en beroepssecundair onderwijs bevat daar-entegen veelal beroepsgerichte vorming.De basiscompetenties voor beroepsgerichteopleidingen worden afgeleid van één ofmeer beroepsprofielen. In tegenstellingmet het ASO en bepaalde doorstroom-richtingen van TSO/KSO, zijn de basis-competenties voor beroepsgerichte op-leidingen volledig te beheersen. De leer-ling moet niet een beetje kunnen lassen,maar goed. En de kinderverzorger moethet kind helemaal kunnen wassen. Maarklopt deze volledige invulling van de ba-siscompetenties dan nog wel met het principevan de minimumdoelstellingen en dusvan de vrijheid van onderwijs?

Alle onderwijsbetrokkenen, zowel deonderwijsoverheid als de politici, het Ar-bitragehof en zelfs de Raad van State zijnnog niet aan het eind van hun termen.

HiaatBasisopties in de eerste graad, bijvoor-

beeld de optie Latijn, hebben geen eindter-men. Een hiaat in het decreet! Voor detweede en derde graad komen er voor hetfundamentele gedeelte van de studierich-tingen daarentegen wel eindtermen. Ookvoor de technische basisopties in de eer-ste graad ontbreken ze. «Nu zitten wemet de gebakken peren», zegt Roger Stan-

daert. «Welke instap maken we nu voor Latijn inde tweede graad? Baseren we ons op leerlingen diein de eerste graad met Latijn geen kennis maaktenof op degenen die al twee jaar na elkaar vijf urenper week kregen? We baseren de eindtermen voorLatijn voorlopig op een voorkennis van ongeveervijf uren.»

Weinig plaatsEr zijn nog vakken waarvoor geen eindtermen

bestaan. Om te beginnen zedenleer en godsdienst.Als een school in het lessenrooster een comple-mentair gedeelte inlast, behoort dit tot de lokaleautonomie. Geen eindtermen voor wiskunde, plas-tische opvoeding, muzikale vorming, esthetica,informatica, Duits, kleiduifschieten… als dezevakken aanvullend zijn en niet meer dan twee uurvan de lessen in beslag nemen. Al lijkt het niet

onlogisch dat men bijvoorbeeld om een be-ginnerscursus Duits uit te werken, aangebo-den binnen het complementaire gedeelte,gebruik maakt van de eindtermen Duits zo-als ze opgesteld zullen worden in de basis-vorming van de derde graad. Maar onder

druk van de vakgroepen (wiskunde, modernetalen, wetenschappen) blijft er nog weinig plaatsover voor complementaire vakken. ■

• De macht van het minimum –Klasse nr. 90 p. 10-11• DVO – E. Jacqmainlaan 165 – 1210Brussel - Informatie- en Communica-tiecel Eindtermen (ICE) – tel 02-55388 29 en 30 – eindtermen.ice@ond.vlaanderen.be• Een gedeelde verantwoordelijkheid,achtergrondinformatie over de eindtermenen ontwikkelingsdoelen voor de 1stegraad secundair onderwijs (gratis);Wegwijs in de eindtermen en ontwik-kelingsdoelen 1ste graad secundaironderwijs (gratis); Zóveel ga ik leren,wegwijs in de ontwikkelingsdoelen ende eindtermen van het basisonderwijs(gratis) en nog andere brochures kan ubestellen bij het departement Onder-wijs – afdeling Informatie en Docu-mentatie – cel Publicaties – E. Jacq-mainlaan 165 – 1210 Brussel – tel 02-553 66 53 – fax 02-553 66 54 –publicaties.onderwijs@ond.vlaanderen.be– www.ond.vlaanderen.be/publicaties/c a t a l o g u s / c a t - p u b l i c a t i e s .htm#Eindtermen

KLASSE NR.95 27

«De leerlingen kunnen

veilig vallen en landen»

TWEEDE GRAAD

AardrijkskundeDe leerlingen nemen een kritische houding aan t.o.v.aardrijkskundige informatie in de media. (attitude)

GeschiedenisDe leerlingen brengen waardering op voorde manier waarop individuen en emancipatiebe-wegingen strijd voer(d)en tegen machtsstructurenen gevestigde orden voor de realisatie van derechten van de mens. (attitude)

Lichamelijke opvoedingDe leerlingen kunnen veilig vallen en landen inverschillende situaties.

Moderne vreemde talen, Engels, FransDe leerlingen kunnen een eenvoudige brief en eene-mail schrijven.

NederlandsDe leerlingen zijn binnen de gepaste communicatiesi-tuaties bereid om Algemeen Nederlands te spreken.

WiskundeDe leerlingen interpreteren statistische gegevensuit frequentietabellen en diverse grafische voorstel-lingen.

DERDE GRAAD

De leerlingen hebben oog voor de waarde vannatuurlijke en culturele landschappen. (attitude)

De leerlingen tonen de structurele verschillen aantussen enerzijds de agrarische en anderzijds indus-triële en postindustriële samenlevingen.

De leerlingen kunnen het verband leggen tussenbewegen, gezondheid en samenleving.

De leerlingen kunnen een niet al te complexerechtstreekse conversatie voeren.

De leerlingen kennen de verschillende strategieënom aan onbekende woorden betekenis toe te ken-nen en kunnen die hanteren (gebruik van context,principes van woordvorming, woordenboek).

De leerlingen kunnen een kans bepalen met behulpvan relatieve frequenties en, omgekeerd, een kansinterpreteren in termen van relatieve frequenties.

EEN E-MAIL SCHRIJVENDe eindtermen voor de tweede graad secundair onderwijs zijn virtueel goedgekeurd. Die van dederde graad zitten al in voorstellen.Tweemaal zes voorbeelden uit de voorstellen voor het technisch onderwijs (natuurwetenschap-pen e.d. uitgezonderd):

«Nu zit-ten wemet degebakkenperen.»

Als een derde van deleerlingen erom vraagt,moet de school nu eenleerlingenraad hebben.

Dat staat in het nieuwedecreet. Honderden scho-len hebben al zo’n raad.Soms werkt die schitte-rend, soms alleen op pa-pier. Wie een school bin-nenkomt, ruikt het ver-schil.

bod uit voorleerkrachtenen directies.Een 400-tal scholen nam in die vijf jaar aan één vande activiteiten deel. Dat is ongeveer vier op tien vanhet totale aantal scholen voor gewoon secundaironderwijs. Voor de uitvoering van dit aanbod deedde Stichting een beroep op vormingswerkers entrainers met ervaring in het secundair onderwijs.

«Ik roep directie, leerkrachten en leerlingen inéén keer bijeen. Soms zitten er dan een zestigtalmensen rond de tafel. Na zo’n eerste gesprek blijktdat de wensen van de leerlingen bijna altijd dezelf-de zijn als die van directie en leerkrachten», zegtRaymond Wauters, vormingswerker. Hij begeleid-de een aantal scholen met weinig ervaring inleerlingenparticipatie. «Leerlingenparticipatie isdus niét revolutionair. Vele problemen tussenleerlingen en leerkrachten hebben met een gebrekaan communicatie te maken. Niks is zo onrecht-vaardig dan het verwijt van sommige leerkrach-ten: ‘Ach, die leerlingenraad, het is maar een kleinclubje, ze bereiken niemand’. Dan heb ik mijnantwoord klaar: ‘Hun probleem is dan niet groterdan dat van het Vlaams parlement. Ondersteundie jongeren, ze verdienen het.’

DurvenGewoonlijk draagt een te kleine ploeg de leerlin-

genraad. Die jongeren moeten dan ook alles doen enalles kunnen. Zonder ondersteuning gaan ze kopjeonder. Ze moeten leren overbrengen wat ze al heb-ben verwezenlijkt of nog willen verwezenlijken. Diestap slaan ze meestal over. «En dat is fout», zegtRaymond Wauters, «want ze moeten vooral despilfiguren in de achterban overtuigen. Desnoods iseen pingpongtornooi of een schoolradio hun vormvan communicatie met de achterban. ‘Directeur, wijzorgen ervoor dat er boxen zijn, zorgt u voor een

«Ik twijfel eraan of de meeste scholen welwillen dat hun leerlingen participeren»,zegt Chico Detrez, leerkracht en begeleidervan de campagne Jouw school is onze schoolvan de Koning Boudewijnstichting en hetdepartement Onderwijs. «Leerlingenpar-ticipatie dient nog te veel om leerlingen inte passen, om ze te recupereren. Sommigescholen tonen wel dat ze verder willengaan. Leerlingen worden er tijdens de les-uren vrijgemaakt om een taak voor deleerlingenraad uit te voeren. Als ze datvertrouwen krijgen, merk je dat die leerlin-gen dat ernstig opnemen. Maar het échtegeloof in de inspraak van jongeren ont-breekt. Leerlingen mogen wel adviezenaan directies doorspelen, maar daar houdthet gewoonlijk bij op. Directies nemen

zelden zèlf het initiatief om leerlingen om ad-vies te vragen. Gelukkig zag ik ook scholen diede andere kant opgaan. Een aanbod van dyna-mische werkgroepjes, leerlingen van de derdegraad die leerlingen van de eerste begeleiden.»

Randverschijnsel«Veel jongeren ervaren de school als een

onaantastbaar gegeven waar ze geen invloed ophebben», zegt Chico Detrez. «Daarom blijvenze passief en consumeren ze maar wat de leer-krachten hen voorschotelen. De gevolgen zijnbekend: van niet-agressieve manieren om hunfrustratie te uiten tot zich gewelddadig afreage-ren. Jongeren voelen zich niet verbonden methun school. Hun leerlingenraden zijn niet be-langrijk. Dat weten ze. Zonder tastbare gevolgenkunnen ze uit de scholen worden weggeknipt.Voor hen is participatie een randverschijnsel.

Participatie begint evenwel in de klas. Daarmoeten we de jongeren aanspreken op hun moge-lijkheden en plaats van op hun gebreken, zowelvoor hun leren in de klas als voor hun participaite inde school. Leerlingenparticipatie gaat veel verderdan de leerlingenraad. Het gaat over leren samen-werken en leren verantwoordelijkheid nemen. Deschool moet bewust kiezen om jongeren te leren hoeze mee vorm kunnen geven aan hun onderwijs, hoeze hun school mee zinvol kunnen maken.»

VerdienenSamen met het departement Onderwijs en de

onderwijsnetten organiseerde de Koning Boude-wijnstichting gedurende vijf jaar Jouw school is onzeschool. Deze campagne bestond vooral uit sensibi-liserende en vormende activiteiten om in de school-praktijk te gebruiken. De eerste jaren richtte decampagne zich tot de leerlingen. De laatste tweejaar werkte de Koning Boudewijnstichting een aan-

P A R T I C I P A T I E

28 KLASSE NR.95

Het ruikt hier naar leerlingen

«Veel jongerenervaren de schoolals een onaantast-baar gegeven.Nochtans makendirectie, leerkrach-ten én leerlingensamen de school demoeite waard om ermet plezier naar toete gaan.»

lokaal?’ Zo begint leerlingen-participatie. Leerlingen zeggenmij dat ze zich op school ge-woon willen amuseren. Dat vindik hun goed recht. Er staat ner-gens geschreven dat een schoolsaai moet zijn. Een school waarveel kàn is trouwens de kweek-plaats voor betrokken leerlin-gen. Leerlingenraden moetenook met de sceptische leerkrach-ten leren omspringen. Per ver-gadering er telkens één uitno-digen bijvoorbeeld. Dat neemtvooroordelen weg. Al bij al vraagtdat van leerlingen toch heelwat vaardigheden die sommi-ge leerkrachten zelf niet heb-ben. Een leerkracht moet inhet begin van het schooljaardurven zeggen: ‘Voilà, dat is deleerstof voor dit jaar. Deze on-derdelen moeten we zien, tus-sen deze kunnen we kiezen.Laten we praten over de volg-orde’. Dat is pas democratie.Leerlingen mee verantwoordelijkmaken voor hun leerproces.»

Erkenning«Leerlingenparticipatie kan

enkel slagen als genoeg vol-wassenen erin geloven. Het isniet omdat een school een leer-lingenraad heeft dat het werkerop zit», zegt Jan Blondeel,

opdrachthouder bij de Koning Boudewijnstich-ting. Vijf jaar lang leidde hij de campagne Jouwschool is onze school. «Jongeren zijn mede-eigenaarvan de school. Directie, leerkrachten én leerlingenmaken samen de school de moeite waard om er metplezier naar toe te gaan. Daarom moeten we oplet-ten voor adviesmodellen die niet bij bepaalde jon-geren passen. Leerlingenparticipatie heeft niet al-leen met burgerzin te maken, maar ook met rokenop school, evaluatie van de leerkrachten en devorming van een echte leefgemeenschap. Gelukkigzijn er tijdens onze vijfjarige campagne ook andereverfrissende dingen ontstaan die de leerlingenpar-ticipatie versterken: Klasse voor Jongeren, de VlaamseScholieren Koepel (VSK), de erkenning van scho-lieren als ervaringsdeskundigen in projecten overspijbel- en drugpreventie en de groeiende vraagvan scholen om de participatie met een aanbod teblijven ondersteunen.»

ColaDat leerlingenparticipatie in een school voor

beroepssecundair onderwijs (BSO) moeilijker ligt,ontkent Diane Baetens, leerkracht drama, met klem.«Die leerlingen kunnen veel meer. De dingen die zewillen veranderen, voeren ze zèlf uit: lokalen op-nieuw inrichten, plantenbakken of zitbanken inelkaar knutselen. Zodra je met hen enkele concretethema’s hebt afgebakend, begint het overleg. Bij-voorbeeld over de speelplaats. Wat is er goed aan?Wat slecht? Wat zou ideaal zijn? Ze zijn er heelgevoelig voor dat je naar hen luistert. Ze snappendan best dat bepaalde voorstellen onrealistisch zijn.In BSO is er wel degelijk een praatcultuur. Maar éénvan een andere soort: no-nonsense. Beroepsjonge-ren hebben ook graag dat hun leerkrachten méé-

doen. Ze zijn er erg close mee. Dat is de grotefrustratie bij veel ASO-leerlingen. Hun leraars heb-ben geen tijd om te praten. Ze kunnen zich makke-lijker achter de leerstof wegstoppen.»

Zowel in BSO, TSO als in ASO zag Diane Baetensenthousiaste leerkrachten die hun leerlingen nietmeekrijgen, omdat ze te veel van hun eigen ideeënover participatie uitgaan. «Soms moet je gewoondoor die cola-automaat heen om een stap verder tegeraken. Vooral de directie speelt een cruciale rol. Jeruikt het in een school als die in participatie gelooft.»

AanspreekpuntenVijf jaar campagne voor meer en betere leerlin-

genparticipatie ligt nu vast in een afrondend boek.Moeten de scholen het nu maar zelf verder uitzoe-ken? «We zetten een flink aantal stappen verder»,zegt Micheline Scheys, hoofd van de afdeling Be-leidsgerichte Coördinatie van het departement On-derwijs. «We moeten niet alleen volwassenen inleerlingenparticipatie oefenen, maar vooral de leer-lingen zelf met participatie leren omgaan. Als op-volging van Jouw school is onze school vroeg hetdepartement Onderwijs de Koning Boudewijnstichtingom een Steunpunt Leerlingenparticipatie uit te bou-wen. Een stuurgroep met vertegenwoordigers vande netten, de overheid en de leerlingen zal datSteunpunt begeleiden. In 2000 moet het operatio-neel zijn en samen met verschillende partners pro-jecten in en voor scholen uitwerken. Daarnaastzullen wetenschappelijk on-derzoek en praktijkmodellenuit binnen- en buitenland deleerlingenparticipatie in Vlaan-deren vooruit helpen. Naasthet Steunpunt werkt het de-partement Onderwijs aan twee aanspreekpunten:één voor het basis- en één voor het secundaironderwijs. Ouders kunnen er terecht met hunvragen over rechten en plichten in het onderwijs.En dan zijn er nog de twee recent goedgekeurdedecreten van 17 maart. Het ene bepaalt dat als eenderde van de leerlingen erom vraagt een school eenleerlingenraad moet installeren. Het tweede de-creet erkent en ondersteunt de Vlaamse ScholierenKoepel (VSK) financieel. De VSK wordt in deVlaamse Onderwijsraad (Vlor) opgenomen.» ■

400 ERVARINGEN IN ÉÉN BOEKHet boek Inspraak en participatie op school is het orgelpunt van de campagne Jouw school isonze school. Het richt zich vooral naar directies en leerkrachten secundair onderwijs. Ookleerlingen, inspecteurs, pedagogisch begeleiders, ouders, PMS-medewerkers, nascholers,toekomstige leerkrachten en beleidsverantwoordelijken kunnen er inspiratie in vinden. Derode draad in het boek is de overtuiging dat de kwaliteit van leerlingenparticipatie meer metgeloof en mensen dan met regels en structuren te maken heeft. Het is een pleidooi voorleerlingenparticipatie, maar het geeft tegelijk de grenzen van die democratie op school aan.Al liggen die heel wat verder dan men meestal aanneemt.FRANCIS VAN DINTER, redacteur: «Het boek vertrekt vanuit de veronderstelling dat jongerenwillen participeren als je hen daar de kansen toe en de verantwoordelijkheden voor geeft.Maar er is meer. Leerlingenparticipatie moet deel uitmaken van het pedagogische project vande school, anders blijft het bij schijnoefeningen. Uit de ervaringen van de deelnemendescholen aan de campagne blijkt dat vooral de grote groep niet-betrokken leerkrachten demeeste weerstand tegen leerlingenparticipatie biedt. Leerlingen moeten daarom meerpresteren dan volwassenen om zich waar te maken.»Het boek is geen handboek. Je vindt er geen voorgekauwde recepten in. Wel bijdragen overde principiële keuze van de school voor leerlingenparticipatie, participatie en pseudo-participatie, de terreinen en de kerntaak van participatie, oefenbladen om een stand van zakenin eigen school op te maken, modellen van leerlingenraden, een robotfoto van eeninspraakbegeleider en een kader waarin een leerlingenraad in de school kan functioneren.Inspraak & Participatie op school is een uitgave van de Koning Boudewijnstichting en deStandaard Uitgeverij. Het boek telt 191 blz., kost 480 frank en is te verkrijgen in de boekhandel ofbij de Standaard Uitgeverij - Belgiëlei 147a - 2018 Antwerpen - tel 03-285 72 00 - fax 03-285 72

99 - educa@standaard.com

KLASSE NR.95 29

«De leerlingenraad is nu

verplicht. En dan?»

In Denemarken en Ne-derland koopt eenschoolbibliotheek min-stens één boek per jaarper leerling, voor leer-krachten en docentenrekenen ze het dubbe-le. In Vlaanderen bestaater zo geen norm. Hier

beslist de school. Som-mige scholen trekken 10frank per leerling en per

jaar uit van de wer-kingskosten, andere1000. De Vlaamseschoolbibliotheekheeft vele gezichten.Hoezo, een biblio-theek op school?

liggen. Dat werkt leesmotiverend en de leerlingenvinden de weg naar de bibliotheek.»«Onze leerlingen hebben vaste studie en zij ge-bruiken de bibliotheek zeer dikwijls: er is Interneten ze kunnen er taken voorbereiden, opzoekings-werk doen. We kopen ook alle boeken voor cur-sorisch lezen.»«De klassen hebben kleine bibliotheken voor fic-tie. Voor non-fictie, naslagwerken, computers hebbenwe een uitgebreide schoolbibliotheek, die alledagen open is en waar de leerkrachten gretiggebruik van maken.»

SchatLeeslust lijkt omgekeerd evenredig met de tempera-tuur buiten. De zon schijnt, T-shirts op de speel-plaats. Het is stil binnen. Toch staat er al een drietalleerlingen op de gang te wachten als leraar Lucaankomt. Hij opent met een grote bronzen sleutel deoude kasten, die krakend en kreunend hun schattonen: de schoolbibliotheek. Tijdens de lessen is debibliotheek niet bruikbaar, want dit is een klaslo-kaal. «Ik doe dit met de moed der wanhoop», zuchtLuc. «Het is moeilijk om aan leespromotie te doenmet zulke beperkte middelen. Schrijf ook mijn naammaar niet, want misschien verlies ik dan mijn boe-kenbon van 1000 frank per maand.»Een andere ruimte, een andere school: zonnestralentasten voorzichtig langs vele rekken boeken. Enkeleleerlingen fluisteren rond de kopieermachine. Bijhet rek aardrijkskunde staat Kurt (17). Er komt een

Dertig procent van de 9- tot 12-jarigen vindtnooit een boek op school Dat stelt Rita Ghes-quière in een onderzoek naar leesgewoonten,gepubliceerd in het boek Leesbeesten en kijkcij-fers. De stimulerende rol van de school op hetleesgedrag van de jongeren zou nochtans wor-

den versterkt door een beter uitge-bouwde klas- en schoolbibliotheek.

Daarbij zou het aanbod van de schoolbiblio-theek tegenover een openbare bibliotheek spe-cifieker zijn, met een expliciete aandacht voorgenres, waarbij leesbegeleiding is gewenst envoor boeken die zich lenen tot projectwerk. Som-mige scholen maken daar werk van, maar metgoede wil alleen lukt het niet.

GretigWe vroegen een willekeurig aantal scholen hoehun schoolbibliotheek functioneert. Een greepuit de reacties:«Vroeger hadden we een secretaris-bibliotheca-ris, maar dat ambt is moeten vallen. Er is wel eenvakbibliotheek.»«We hebben wel een lokaal, maar daar is nie-mand.»«We verdeelden de taak onder een aantal pedago-gen-opvoeders, maar daar is nu geen geld meervoor, uitlenen gebeurt via het secretariaat.»«Bij ons doen twee leerkrachten dat vrijwillig.»«Wij hebben een zeer goede samenwerking metde openbare bibliotheek, waar we niet ver af

S C H O O L B I B L I O T H E E K

30 KLASSE NR.95

De bib zit in de kast

projectwerk aan over Egypte. Hij vindt zo’n school-bibliotheek «bah, wel nuttig». Voor hem hoeft hetechter niet. «Al die boeken… Maar zo’n schoolbibli-otheek, dat is toch normaal op school?» Tina (15)vertelt dat ze in de openbare bibliotheek meer keuzeheeft. «Nochtans, als je moet opzoeken en lezenvoor school, vind je hier altijd wat je zoekt.»

Magazijnier«Kijk», zegt Jacques De Raedt, bibliothecaris in

Don Bosco Zwijnaarde. Hij wijst naar de 3200documentatiemappen over actualiteit en personen.«Een schoolbiliothecaris is geen soort magazijnierdie boeken op rekken plaatst, die doet heel watmeer. We hebben hier sets van groene bijbels enwoordenboeken, we hebben schoolboeken, ookoudere, we kopen de boeken die de leerlingenmoeten lezen in aantallen aan. We kunnen onmid-dellijk inspringen op de behoeften van de leer-krachten en leerlingen. Je kent dat wel: in allevierdejaarsklassen van de omgeving moeten de leer-lingen Vallen van Anne Provoost lezen. Nergensmeer te vinden natuurlijk. Ik werk samen met deleerkrachten en ik begeleid de leerlingen in hunzoektocht naar de juiste informatie. Dat is geenluxe, dat is nodig. Je kan ze niet ‘zomaar’ op infor-matie los te laten. Van materiaal staat hier in de zaalzo’n 20.000 stuks. We noemen dit een bibliotheek,maar het is een mediatheek: alle didactisch materi-aal heeft hier een plaats. En een bibliotheek van nukan niet zonder computer. Het draait hier echtgoed, al loopt de bibliotheek leeg aan medewerkers.Toch gelooft onze school in de rol van haar media-theek. Ze besteedt er een groot budget aan. Er moetvooral een beleid zijn op school, zodat het aanwezi-ge materiaal ook rendeert. Er wordt op elke schoolheel wat geld uitgegeven aan allerlei didactischmateriaal, maar als je dat niet voor de gebruikers - deleerlingen - ontsluit, is dat weggegooid geld.»

Een leraar komt binnen met zijn leerlingen. Zezetten zich achter de computers. We horen henhaast niet meer, behalve het gehum van de leer-kracht en het tikken op de toetsen. Joeri kan nietmeeturnen: hij komt hulp vragen. De leraar heefthem gevraagd voor de anderen de spelregels vanbasketbal op te zoeken. «Ik blijf bezig», glimlachtJacques. «Het kan altijd beter.»

Choco«En als je per ongeluk choco op een boek morst,

krijg je dan straf?», vraagt Sabri (6) aan bibliothe-caris Gerda. Het eerste en tweede leerjaar lageronderwijs zijn op bezoek in de openbare biblio-theek van Opwijk. Sommigen kennen het hier al,anderen kijken met grote ogen naar de honderdenboekenruggen. «Er staat overal een A op!» Je kuntde boeken horen ademen als Gerda een verhaalvoorleest, zo stil wordt het. Op de klasuitleenkaartmag iedereen daarna één boek uitkiezen voor deweek. «Zo’n namiddag in de bibliotheek zorgtervoor dat velen de weg naar de bib vinden,» zegtGerda. «Vooral voor kinderen die thuis geen lees-cultuur hebben, is het een stimulans. En voorkinderen uit het buitengewoon onderwijs. De sa-menwerking tussen school en openbare biblio-theek zou heel wat kunnen betekenen voor beidepartijen. Zo zullen we binnenkort voor vijfde- enzesdejaars een boekenkoffer samenstellen, om uitte lenen. Heel wat bibliotheken doen dat al. Zehebben wel een kleine klasbibliotheek, maar dievolstaat niet voor de grote leeshonger. Samenwer-ken met het secundair onderwijs is moeilijker; je

hebt daar verschillende vakken en vakleerkrach-ten. Toch werken we ook samen. We leren deleerlingen informatie opzoeken, catalogi napluizenen nu leren we ze uiteraard ook omgaan metInternet. Onze computers zijn trouwens erg popu-lair. Niet iedereen heeft een computer thuis en zeals ze eenmaal de weg naar hier hebben gevonden,blijven ze komen.»

Drempel«Ik werk hier al dertig jaar», zegt Ingrid De

Troyer van de openbare bibliotheek in Aalst, «en desamenwerking tussen school en openbare biblio-theek lijkt mij vooral af te hangen van de personendie de samenwerking sturen: een leerkracht, eendirecteur. Dit jaar is er ook een school weggevallendoor een nieuw samenwerkingsverband: in één vande scholen was er een uitgebreide bibliotheek, deandere kan daar nu terecht. Misschien zouden wewat meer zelf naar de scholen moeten gaan, maardaar hebben we toch echt geen tijd voor. Ik heb mijngewone bibliotheekwerk, daarnaast de rondleidin-gen voor scholen, twee- of driemaal per week, dathoudt me meer dan voldoende bezig.»

Verloren«In de praktijk is het niet altijd gemakke-

lijk voor een school om de samenwerkingmet de openbare bibliotheek vlot te latenverlopen of te benutten», vindt Ann Schatte-man, schoolbibliothecaris van het InstituutHeilige Familie in Sint-Niklaas. «Een lesuurduurt maar 50 minuten, er is altijd een afstand teoverbruggen. De schoolbibliotheek heeft een ande-re rol te vervullen, zeker nu de school via deeindtermen als opdracht heeft de leerlingen zelf-standig te leren omgaan met informa-tie. De leerlingen worden overstelptmet informatie. Zij moeten leren eenonderscheid maken tussen waardevol-le en zinloze informatie. Een Internet-aansluiting lost dat niet zomaar op. Deschoolbibliotheek kan hen helpen doorde bomen het bos te zien.»

Het is moeilijk Ann Schatteman tebereiken: ze heeft toezicht op de speel-plaats, in de eetzaal, bij een toets. «Ikheb slechts 12 uren als bibliothecaris»,legt ze uit. «Het is een prachtjob. Spijtigdat het ambt van schoolbibliothecariswordt ontmoedigd. Toch wil ik de school-bibliotheek nog meer integreren in hetschoolgebeuren. Ik geef aan alle klassenles, op verschillende momenten van hetjaar, ik vang ‘verloren uren’ van bijscho-ling en studie op. Soms werk ik samenmet de leerlingen, soms lezen ze. Dat dejeugd niet meer zou lezen, kan je bij onsin elk geval niet merken. De schoolbibli-otheek speelt hier toch wel een watcentrale rol. We hebben nu een biblio-theekraad. 26 leerkrachten verklaardenzich onmiddellijk bereid mee te werken.Alle vakken zijn vertegenwoordigd. Webespreken aankopen, we brainstormenover ideeën. Volgende keer hebben wehet bijvoorbeeld over het eindwerk we-tenschappen van de laatstejaars. We werkendan wel met bescheiden middelen, weproberen daar creatief mee om te sprin-gen. Een schoolbibliotheek is nooit ‘af’,gelukkig maar.» ■

Schoolbibliotheken die zich willen aan-melden voor de Vlaamse Archief-, Bi-bliotheek- en Documentatiegids kun-nen dat tot 15 juni. Opname in de gidsis gratis. De gids geeft niet enkel eenstand van zaken over het schoolbiblio-theekwezen, hij is ook een zeer nuttigdoorverwijsinstrument en informatie-bron over wie waar mee bezig is.Meer informatie over schoolbibliotheek-wezen vindt u op www.vvbad.be/sbsectie.html - Vlaamse Verenigingvoor Bibliotheek-, Archief- en Docu-mentatiewezen (VVBAD) - Statiestraat179 - 2600 Berchem - tel 03-281 4457 - fax 03-218 80 77.Een overzicht met titels van publica-ties over dit thema kan u gratis aan-vragen bij het departement Onder-wijs – Adiov – Hendrik Conscien-cegebouw – Toren A – gelijkvloerseverdieping – E. Jacqmainlaan 165 –1210 Brussel – tel 02-553 66 50.

KLASSE NR.95 31

«Wij hebben wel

een lokaal, maar

daar is niemand»

VOOR BEVLOGEN LEERKRACHTENHoeveel scholen er over een schoolbibliotheek be-schikken is niet duidelijk. «Hoe definieert men eenschoolbibliotheek?», vraagt Marc Storms van de VlaamseVereniging voor Bibliotheek-, Archief- en Documentatie-wezen (VVBAD) zich af. «In de ene school is dat eenbevlogen leerkracht met een kast vol boeken, in deandere een volledig uitgeruste en geïnformatiseerdebibliotheek met secretaris-bibliothecaris.»Elke school krijgt een werkingstoelage om de dagelijk-se werking van de school te bekostigen. Het hangtvolledig van de school af waar ze dat geld wil aanbesteden. In het basisonderwijs kan de school eenleerkracht aanstellen binnen het lesurenpakket om eenbibliotheek te sturen. In het secundair kan de schoolvanaf 540 leerlingen een extra hulpopvoedend perso-neelslid aanwerven als secretaris-bibliothecaris. «Ermoeten zo’n 70-tal schoolbibliothecarissen zijn inVlaanderen», zegt Marc Storms. «Vroeger werden zegeacht de Akte van bekwaamheid te behalen. Dat is nietmeer zo. Nochtans is de taak van schoolbibliothecariszeer specifiek: catalogiseren, automatiseren… Er is weleen opleiding ‘Initiatie tot de Bibliotheek-, Documen-tatie- en Informatiekunde’, maar voorlopig moet eenschoolbibliothecaris alleen een pedagogisch diplomabezitten. Er is ook weinig onderzoek gedaan naarschoolbibliotheken. In ’96 deden we zelf een oproepvia Klasse, de kranten, maar de respons was gering,vooral vanuit het secundair. Over de situatie in hetbasisonderwijs is nauwelijks iets bekend. In het hogeronderwijs is het door de fusies zo’ n beetje zoeken enherpositioneren. In de huidige Vlaamse Archief-, Bibli-otheek- en Documentatiegids staan 163 schoolbiblio-theken beschreven: 120 in het hoger onderwijs, 5 meteen bibliotheek voor hoger en secundair, 30 in hetsecundair. We verzamelden gegevens van een 70-talbibliotheken in het secundair onderwijs die we gaanaanschrijven voor de nieuwe gids. Ik vermoed echterdat er veel meer bibliotheken in het secundair zijn.»

Zullen scholen de op Internet surfende en cd-rom’s verslindendeleerling binnenkort met een leeg hoofd maar een volle harde schijfde wereld in sturen?Michael Barber: «Dan zouden ze een eendimensionele mens creë-ren. Elke maatschappij heeft scholen nodig die de reeds verworven,culturele kennis doorgeven: geschiedenis, literatuur, wetenschap-pen… Daarmee krijgen leerlingen het noodzakelijke referentieka-der om nieuwe kennis te kunnen verwerven. Maar even essentieelzijn vaardigheden, attitudes en persoonlijke kwaliteiten om teslagen in het leven. Wie wil passen en functioneren in een democra-tische samenleving moet leren denken, zich aanpassen, mee kun-nen veranderen… Bovendien stelt een democratische samenlevingessentiële waarden voorop die leerlingen moeten meekrijgen: hetprincipe van gelijkheid tussen mensen bijvoorbeeld.»De maatschappij dicteert blijkbaar dat onze leerlingen op eencreatieve en intelligente manier met kennis omgaan. Welke wa-pens zou u hen daarvoor meegeven?Michael Barber: «Leerlingen moeten kunnen analyseren: de essentieuit informatie halen, de logica en het gebrek daaraan eruit filteren,zien hoe kennis samenhangt. Ze moeten kunnen selecteren, samen-vatten, kritisch denken. Maar vooral - en dat wordt steeds belangrij-ker - ze moeten verbanden kunnen leggen tussen zaken waartussenop het eerste gezicht geen verband bestaat. Dat kan je enkel doorassociatief denken, door je verbeelding te gebruiken. Een vriend vanme, een gerenommeerd wetenschapper, krijgt zijn beste invallen nietdoor de onderzoeksrapporten van collega’s door te nemen, maar doorscience-fictionromans te lezen. Het westers onderwijs benadruktanalyse en kritiek, maar niet de verbeelding.»Hoe kan de leraar in de klas beantwoorden aan de eisen van demoderne kennismaatschappij?Michael Barber: «In de 21ste eeuw zal de leerkracht slechts een vanvele informatiebronnen zijn. Maar hoe boeiend is een frontaaldocerend leraar in een tijd waarin leerlingen de meest fantastischemultimedia voor ogen krijgen? Leraars moeten nieuwe vaardighe-den leren om leerstof aan te brengen en kennis te synthetiseren, omnieuwe technologie te gebruiken in de klas, om zelfstandig leren teorganiseren. Maar alle nieuwe benaderingen en hedendaagse tech-nologie zijn waardeloos als de leerlingen geen sterke basis krijgenvan taal en wiskunde. Dat gebeurt in het basisonderwijs. De traditio-nele methodes blijken daar vaak de beste.»

H E T K E N N I S D E B A T

32 KLASSE NR.95

«We krijgen de kans niet»Leerkrachten klagen dikwijls dat leerlingen niet meer logisch nadenken. Zepennen alles over wat gezegd wordt en leren dit uit het hoofd. Vraag ze de dagna het examen niet meer naar die of die formule… Maar misschien moetendie leerkrachten eerst naar zichzelf kijken en zich afvragen: ‘Zijn mijn lessenoverschrijflessen of interactieve lessen? Houd ik een 50 minuten durendemonoloog of is er dialoog in mijn klas?’ Hoe kunnen wij nog leren logischnadenken, informatie selecteren, kritisch verwerken en de essentie onthou-den, als we amper de kans krijgen? Het is een systeem. Leerlingen krijgensteeds meer leerstof te verwerken, leraars jagen de stof erdoor om toch maarhun leerplan te zien. Geen tijd om stil te staan. En als een leerkracht dan tochwil polsen hoe het gesteld is met ons redeneervermogen, volgt, na eenmoment van stilte in de klas: ‘Op welke bladzijde staat dat, mevrouw?’

Els Buelens, leerling

«Eerst opvoeding, dan onderwijs»Er is een schitterende toekomst weggelegd voor frontaal docerende leer-krachten. Ondanks alle moderne ontwikkelingen in onderwijs en didactiekmerk je namelijk dat de gemiddelde leerling totaal wordt overschat. Hij heeftbehoefte aan degelijke, begrijpbare kennisoverdracht. Akkoord, een goedeleraar inspireert, daagt uit, stimuleert. Hij legt minder de nadruk op reproduc-tie, geeft geen afkooksel van wat hij zelf op de universiteit heeft gestudeerden stuurt leerlingen op pad met eigen onderzoeksvragen binnen hun eigeninteresses. Het codewoord is motivatie. Maar veel leerlingen zijn ettertjes enmenselijke eigenschappen als lui, egoïstisch en traditioneel zijn hen nietvreemd. Dat kan de leraar zelfs met de modernste middelen niet oplossen. Endus klappen velen onder hen dicht of ze vallen terug op onderwijskunde uithet boekje. De remedie is eenvoudig. Het wordt hoog tijd dat ouders opnieuwgaan opvoeden. Zonder opvoeding geen onderwijs.

Gerrit Hasendonckx, ouder

Het onderwijs in Engeland wordtdrastisch bijgeschaafd. Het niveau

moet omhoog. Leerkrachten krijgenmeer ondersteuning en carrièremo-

gelijkheden, maar er wordt ookmeer van ze verwacht. Onderwijs iseen topprioriteit voor premier TonyBlair. Het nieuwe beleid staat in de

Green Paper. Belangrijk architectdaarvan is professor Michael Barber.

Zijn bijdrage tot het kennisdebat.

Deeendimen

Hoe passen traditionele normen en waarden in een evoluerendonderwijs?Michael Barber: «Scholen mogen geen (filosofische) relativisten zijn.Laat ze openlijk normen en waarden aanleren, duidelijk maken dat hetfout is iemand van een ander ras te discrimineren, precies omdat hijvan een ander ras is. Maar niet op een betuttelende manier en ook nietkunstmatig in aparte lessen. Stop normen en waarden impliciet in hetcurriculum, maar maak ze expliciet als ze in vraag worden gesteld, alsleerlingen dagelijks worden gepest bijvoorbeeld. Maar dat is niet deessentie. De meeste mensen weten dat door het rode licht rijden fout is,maar toch doen ze het. Het hele keuzeproces is dus blijkbaar niet zosimpel. Leerlingen weten best wat goed en wat slecht is, maar wat doenze met die kennis? Leren kiezen, dàt is de essentie. Voor de grotemorele beslissingen moet er een ingebakken waarde zijn dat leerlingenvoor het goede kiezen als het leven hen voor de keuze stelt. Ze leren datdoor modellen te zien. Dagelijks krijgen ze voorbeelden van volwasse-nen, van leraars. Die kunnen zich geen hypocrisie veroorloven.»Welke status houdt de leerkracht over in het onderwijs vanmorgen?Michael Barber: «Leraars hebben het gevoel dat zij alleen het mikpuntzijn van statusverlies in de maatschappij, maar dat is niet helemaalwaar. Tot in de 16de eeuw was de pastoor de belangrijkste bron vaninformatie voor de mensen. Met Luther kwam echter de bijbel in devolkstaal en verwierven de mensen hun eigen wijsheid. Ook dedokter, de advocaat en de leraar zijn hun aureool van alwetendheidkwijt. We vinden al hun kennis en nog veel meer op Internet. Deinformatiemaatschappij neemt snel over en tast posities aan. Dezakenwereld is evenmin onaantastbaar. Het aantal middenkaders dater de laatste decennia werd uitgerangeerd, is kolossaal groot. Inzekere zin ondergaan leerkrachten dus een proces dat ons allemaalberoert. Vanuit het beleid zijn we ervan overtuigd dat leraars deleiders kunnen worden van de lerende samenleving. Maar dan moe-ten ze mee willen leren. Niets is funester dan leerkrachten die dedingen willen houden zoals ze zijn.»

Dit artikel is het vijfde van een reeks artikels rond het kennisdebat (zie Klassenr. 85, 87, 89, 91, 93). Een specialist geeft vanuit zijn domein zijn toekomstvisieop onderwijs. Een leerkracht, een ouder, een leerling en een onderwijsdeskundi-ge reageren. De reeks loopt in Klasse tot het jaar 2000. Ook u kan uw meningkwijt. U bent welkom op het forum van de Klasse-homepage (www.klasse.be).Of schrijf naar Klasse (Dialoog) - E. Jacqmainlaan 165 - 1210 Brussel.

«Respecteer de werkkracht van de leraar»De leraar waakt inderdaad over de richting die de lerende samenleving volgtin de informatiemaatschappij van morgen. Diezelfde leraar moet standhouden in een wereld waar de behoefte aan diepgaande communicatiegroter wordt. De hoogstaande communicatietechnologie zorgt er wel voordat we overal bereikbaar zijn en toegang hebben tot alle informatie, maartegelijk wordt ze onmeetbaar oppervlakkig. Als een beleid ervan overtuigd isdat de leraar de spilfiguur van de lerende samenleving is, dan moet het diewerkkracht respecteren, lees: voldoende financiële en innoverende midde-len aanbieden. Ook bij ons willen sommige leerkrachten de dingen houdenzoals ze zijn, omdat enkele grote (besparende) operaties in het recenteverleden de kwaliteit van de vernieuwing niet ten goede zijn gekomen.

Gio De Weerdt, leerkracht

KLASSE NR.95 33

«Gedragsverandering vraagt tijd en werk»Ook in het beleid van meerdere Europese landen, waaronder Vlaanderen, vindje meer nadruk terug op leren denken, analyseren, synthetiseren; op deblijvende zorg voor wiskunde, taal, culturele en waardenopvoeding; op deintroductie van pc’s en software in de diverse vakken (inclusief nascholing); opde prioritaire zorg voor de zwaksten. Dat Groot-Brittannië aan onderwijs nuradicale (budgettaire) prioriteit geeft, is eveneens nieuw, al besteden de Brittennog altijd minder geld aan onderwijs dan Vlaanderen. ‘Opnieuw meer investe-ren in onderwijs’ klinkt ook in Vlaamse partijprogramma’s door. MichaelBarber zal echter leren dat de optimistische beleidsintenties en –beslissingenin Londen niet metéén zullen leiden tot effectieve veranderingen en verbeterin-gen ín de vele scholen en klassen. Hopelijk zal de regering Blair na zijn blitse,vernieuwende start meer aandacht besteden aan ondersteuning van degedragsverandering in de scholen. Leerkrachten kunnen inderdaad niet deenige beroepsgroep zijn die zich afschermt van de voortdurende veranderin-gen. Maar je moet wel hun professionaliteit erkennen, hen overtuigen enondersteunen om zich effectief aan te passen. Dit vraagt tijd en geduldig blijvenwerken. Overal te lande, vooral in de scholen zelf.

Georges Monard, secretaris-generaal departement Onderwijs

MICHAEL BARBER:ONDERWIJS MET WERELDKLASSE

Michael Barber studeerde in Oxford en Gottingen (Zweden). Hijbracht het van leraar in het secundair onderwijs tot professor aanverschillende universiteiten. Hij leidde belangrijke onderzoeksprojec-ten over de effectiviteit van het onderwijs, de verbetering van scholenen de neerslag daarvan voor het onderwijsbeleid. In 1997 werd hijhoofd van de Standards & Effectiveness Unit van het Engelse ministerievan Onderwijs. In die functie adviseert hij onder meer onderwijsminis-ter David Blunkett. Barber publiceerde verschillende boeken. In TheLearning Game maakt hij een analyse van het Brits onderwijs: debelabberde lees- en rekenprestaties van leerlingen, de lage status vande leerkracht en de rekruteringscrisis die daaruit is gegroeid, deproblemen in sociaal achtergestelde buurten. Hij doet voorstellen totverandering. Barber stelt zes criteria voorop om «onderwijs metwereldklasse» te creëren: verregaande autonomie voor scholen, decapaciteit van onderwijssystemen om te vernieuwen en te verande-ren, toegewijde en flexibele medewerkers (leraars) van hoge kwali-teit, engagement voor gelijke kansen, een samenleving die haaronderwijs waardeert, en consistente investeringen van middelenaangepast aan behoeften. De regering Blair vult die visie in met haarbeleidsnota, de Green Paper (zie Signaal, p. 34). Barber kwam zepersoonlijk toelichten in Antwerpen tijdens een academische zitting

van de Karel de Grote hogeschool.

Michael Barber in read me T-shirt:de kern van zijn boodschap.

sionele leerling

FOTO

: RO

GER L A

UTE

34 KLASSE NR.95

■ INTERNATIONALE SCHOLEN

De cijfersOns land telt 27 niet door deVlaamse overheid gesubsidieer-de scholen met een internatio-naal publiek. In de tien Europe-se scholen vindt men vooralkinderen van Europese ambte-naren terug, in totaal meer dan5000 leerlingen. Ze krijgen ergedeeltelijk onderwijs in huneigen taal. De scholen wordengesubsidieerd en op hun kwa-liteit gecheckt door de Europe-se Commissie, die ook de leer-krachten rekruteert. Zeven bui-tenlandse scholen bieden zo’n4000 kinderen van landgeno-ten onderwijs aan zoals thuis:de Japanse school, de Duitseschool, de Scandinavischeschool… Het moederland sub-sidieert, inspecteert en levertleerkrachten van eigen bodemaan, al vinden ook andere na-tionaliteiten er werk. Tien in-ternational schools verzorgen on-derwijs in het Engels voor zo’n4500 kinderen van diplomaten,bankiers, zakenlui. Deze scho-len worden niet gesubsidieerd.De ouders betalen de werkings-kosten, loonkosten, administra-tie enz. De bedragen stijgen metde leeftijd van het kind en va-riëren per school. Maar rekengerust in termen van chequesmet vijf nullen. De meeste in-ternationale scholen zijn lid vaneen koepel, de European Coun-cil of International Schools (ECIS),die de scholen regelmatig laatinspecteren. De leerlingen zijnvan alle nationaliteiten. Hetmerendeel van de leerkrachtenis Brits of Amerikaans, maar ookVlaamse leraars geven er les.Dit kon u al lezen in Klassenr. 94, artikel over internatio-nale scholen, p.32-33. Toenwaren echter de juiste cijfersweggevallen.

■ AL WAT U WOU WETEN OVER

The Green PaperIn Groot-Brittannië heeft de onderwijsminister scholen extralestijden opgelegd voor lezen en schrijven. De Britten zittendaarmee namelijk onder het Europees gemiddelde. Anderemaatregelen, zoals huiswerkcentra, moeten alle leerlingen meergelijke kansen geven. Jonge werklozen worden sterk aangespoordzich bij te scholen. Maar er is ook de leerkracht. Die krijgt se-rieuze ruggensteun. Het beleidsprogramma van het Departmentfor Education, zeg maar de Green Paper, in tien punten:1. Leerkrachten krijgen jaarlijks een in– en externe evaluatiemet het oog op fikse loonsverhoging. Zij kunnen daarmee deloondrempel van 23.000 pond bruto per jaar (ca. 1.345.500␣ fr.)overschrijden en op termijn bijna het dubbele verdienen.2. Tegen het jaar 2002 zullen zo’n 10.000 superleraars collega’sin andere scholen helpen en adviseren op didactisch niveau.3. Er komen 20.000 leerkrachten extra om het huidige korpste assisteren.4. Scholen die hun leerlingen op jaarbasis opmerkelijk beterzien presteren (Engeland heeft een systeem van centrale exa-mens, men kan dit dus meten), krijgen een teamwork-bonus.5. Om de beste studenten alsnog naar het onderwijs te lokkenen nieuwe leerkrachten er te houden, komt er een systeemvan (financiële) carrièreversnelling met bovenop extra trai-ning en lesopdrachten in verschillende scholen.6. Er komt meer geld voor nascholing. Leerkrachten kunnenook zelf investeren in professionele training en ontwikkeling.7. De lerarenopleiding wordt flexibeler maar ook strenger, mettests voor Engels, wiskunde en informatica. Dit, betere voor-uitzichten, minder bureaucratie en meer pedagogische vrij-heid moeten de status van het beroep leerkracht verhogen.8. Goede directeurs kunnen tot 70.000 pond (zo’n 4.095.000frank) verdienen. Om hen beter te vormen is er een voorstelom een National College for School Leadership op te richten.9. Kleine scholen zullen faciliteiten, ondersteuning en methodesmakkelijker kunnen delen met elkaar. Er komt geld vrij om henin staat te stellen samen experimenteerprojecten te organiseren.10. Leerkrachten renderen niet in een slechte werkomgeving.De schoolinfrastructuur krijgt daarom een financiële injectie.De Green Paper staat op de website van het Department for Education:www.dfee.gov.uk - zie ook Het Kennisdebat in dit nummer, p. 32-33.

■ SITE-SEEING

God op Internet• Aan de KULeuven is een nieuwbasisconcept van didactiek voorde lessen godsdienst in de maak.De onderzoekers noemen hetcommunicatief-hermeneutisch. Deidee is dat de leerkracht aan-sluit bij de reële, pluralistischeopstelling van de klas en eenzoekweg uittekent die de leer-lingen verder helpt om een ver-antwoorde en gedocumenteer-de opstelling en beleving vangodsdienst, levensbeschou-wing, waarden en levensstijl teontwikkelen. Op de websiteGodinet (godsdienstdidactiekop Internet) vindt u naast eenverdere theoretische uitwerkingvan het concept concreet uit-gewerkte thema’s, die u kun-nen helpen om aangepastedenk- en handelingsmodellente ontwikkelen. Per thema krijgtu achtergrondinformatie, prak-tische documentatie en hyper-links. Daarnaast informatie overde ontwikkelingen op het vlakvan de leerplannen en docu-mentatie over pastoraal opschool. Bij Godinet kan u be-denkingen, suggesties en vra-gen kwijt voor discussie of terverrijking van het project.Een concept zelfgestuurde profes-sionele opleiding voor het vakgodsdienst ontwikkelen met be-hulp van verschillende geïnfor-matiseerde en onderling verbon-den theoretische en praktijkgerich-te bronnen - www.kuleuven.ac.be/godinet• Zoekt u didactische hulp voorde taalles in het lager onder-wijs? Het Expertisecentrum Ne-derlands en de Stichting Leer-planontwikkeling (SLO) doenuitverkoop. Op de website vanSLO vindt u direct bruikbaarlesmateriaal, projecten, ont-wikkelingen, visies, wetens-waardigheden over taalonder-wijs en ruimte om van gedach-ten te wisselen met collega’sen taalkundigen.www.slo.nl/taal

■ PMS OVER DE GRENS

Sociaal assistent op school«Leerkrachten zijn in de eerste plaats pedagogen, geen sociaalwerkers. Natuurlijk moet de school zijn verantwoordelijkheidnemen, maar als een vader zijn dochter mishandelt of een leer-ling geregeld dronken naar school komt, dan is dit niet langereen zaak van de leerkracht. Dat is werk voor een sociaal assis-tent. Trouwens, ik ben hier ook voor de leerkrachten.» Dat zegtAndreas Hartmann, die sinds het begin van dit schooljaar bijnavoltijds verbonden is aan een secundaire school in Zurich, Zwit-serland. Het gaat omeen experimenteer-project van drie jaar.In andere Zwitserseregio’s lopen gelijk-aardige projectenmet sociaal wer-kers op school.

■ HET ONDERZOEK VAN DE MAAND

Kritisch voor de televisieKinderen van 4 tot 11 jaar kijken steeds meer on-

gecontroleerd naar de televisie, stellen leerkrach-ten en ouders vast. Meer dan ooit is kritisch tv-

kijken nochtans de boodschap. Leerkrachten kun-nen daartoe bijdragen, maar er is onvoldoende les-materiaal. Een onderzoek van de Universiteit Gentmondt uit in een lespakket.70 procent van de Vlamingen kijkt dagelijks televisie, gemiddeld meer dan 2,5 uur per dag.50.000 Vlaamse kinderen tussen vier en elf, een tiende van het totaal, zetten dagelijks al om16 uur de kijkbuis aan. Meer dan een derde vraagt daarvoor geen toestemming aan pa of ma.Het aantal (jonge) kijkers loopt gestadig op tussen 18 en 21 uur. Dan kijkt een derde van allekinderen tv. Het overgrote deel van de vier- tot elfjarigen kijkt in die tijdspanne mee met z’nouders. Om middernacht hangen nog altijd 5000 kinderen aan de buis. De cijfers vallen al bijal nog mee. In Canada, de VS, Australië en Japan kijken kinderen bijna even lang tv als ze opde schoolbanken zitten. Gemiddeld drie uur per dag, 365 dagen per jaar.SeksKinderen kijken echt tv zodra ze ongeveer twee jaar oud zijn. Ze ontwikkelen een gerichtevoorkeur vanaf vier jaar. Maar echt programma’s begrijpen kunnen ze pas rond hun achtstelevensjaar. Het kan vroeger, als hun ouders mee kijken en met hen over het programma praten.En dat gebeurt relatief weinig. In Nederland beweert 70 procent van de ouders dat ze met hunkinderen over tv-programma’s praten, maar onderzoek relativeert dit cijfer tot 30 procent. Nogeens 30 procent zwijgt erover in alle talen. Wel legt de helft van alle ouders zijn kinderen eenkijkverbod op voor programma’s met seks en geweld.MachoMee kijken en praten over tv-programma’s is geen overbodige luxe, want jonge kinderen hebbenvaak last met de grens tussen realiteit en fictie. Ze moeten al negen jaar zijn of ouder voor ze minof meer het onderscheid kunnen maken. Hoe belangrijk dat is, blijkt uit studies naar de inhoudvan soaps, waar veel kinderen mee naar kijken met hun ouders. Daarin komen vooral helden,weinig slachtoffers en traditionele rolpatronen voor. Zo geeft televisie een ander en mooier beelddan de werkelijkheid. Ook geweld op tv heeft invloed op de jonge kijker. Soms kan het agressiebij kinderen reduceren (als de held er geen succes mee boekt), maar in de meeste gevallen is de

impact van tv-geweld minder positief. Tenzij – opnieuw – een volwassene meekijkt, uitleg geeften het geweld afkeurt. Naar geweldfilms kijken heeft bovendien een negatieve invloed op hetfantasiespel van kinderen. Weinig positief is ook de invloed van tv-reclame. Die kan onder meerstress veroorzaken in de relatie kind-ouder. Ten slotte doet tv kijken kinderen minder boekenlezen. Al zijn de ferventste tv-kijkers ook de meest verwoede lezers…PlopperdeplopKinderen hebben nog andere problemen voor het scherm. Zo is de tv-taal niet altijd duidelijk. Veelkinderprogramma’s worden gemaakt door volwassenen die weinig vanuit het kind denken. Voortsis er het steeds flitsender wordend tempo op de beeldbuis. Aangezien kinderen de dingen trager inzich opnemen, betekent dat voor hen een extra handicap. Jonge kinderen raken bovendien in dewar als er te veel met de tijd wordt gesold (flashbacks, sprongen…). En de kunstmatige intimiteitdie kabouter Plop of Arnold oproept, creëert een soms vervelende breuk met de werkelijkheid.EindtermenBetekent dit dat kinderen beter geen tv kijken? Nee. Televisie heeft een niet te miskennenpositieve invloed op het kennisniveau van kinderen. De onderzoekers pleiten daarom voor eengezonde mediamix. Tv naast boek. Maar wil tv-kijken een gunstig effect hebben, dan moetenkinderen met het medium leren omgaan. Ook op school. Media maakt deel uit van de eindter-men muzische vorming en er zijn links met het moedertaalonderwijs (audiovisuele taal, beeld-taal, klanktaal…). Mediaopvoeding betekent kinderen leren selectief en gecontroleerd kijken, zeleren het televisieaanbod begrijpen, doorzien en waarderen. Leerkrachten maken daarvoor wei-nig of geen gebruik van alledaagse tv-programma’s. Aangezien kinderen vanaf acht jaar erg veelmet hun vriend(innet)jes over tv praten, zijn er echter heel wat aanknopingspunten voor de les.• Cultuurinitiatie door massamedia, Experimentele ontwikkeling van een vormingspakket voor heteinde van het basisonderwijs, Johan Heene, Irene Vossen, Dirk Van Damme, Piet Buyse. Dit onderzoek isverkrijgbaar bij de Vakgroep Onderwijskunde (RUG) - H. Dunantlaan 2 - 9000 Gent - tel 09-264 63 92 -piet.buyse@rug.ac.be - Prijs: 1000␣ fr.• Bij het onderzoek hoort Kinderen en televisie. Een vormingspakket over televisie kijken voor de derdegraad basisonderwijs. Dit project wil kinderen bewust maken van de invloed die tv op hen uitoefent. Er zijndrie modules. Met de eerste – tv kijken – peilen de kinderen, samen met hun ouders en de leerkracht, naar huneigen kijkgedrag. Module 2 – fiction – leert kinderen omgaan met fictieprogramma’s die zij zelf bekijken. Veelaandacht gaat naar de opbouw, analyse en bespreking van soaps, naar stereotypen en naar geweld in (teken)films.Module 3 – non-fiction – wil kinderen leren omgaan met tv-programma’s over de realiteit (journaal, actu-

aliteitsrubriek, reclame…). Het pakket omvat een achtergrondtekst voor de leerkracht, een handleiding, eenwerkboekje voor de leerlingen en een videocassette. Deze cassette werd samengesteld in 1996. Zelf actu-

aliseren is dus aanbevolen. U kan dit pakket bestellen op hetzelfde adres. Prijs: 1500␣ fr.

KLASSE NR.95 35

■ TIJDSCHRIFT OP HET NET

Bladeren goedkoperdan surfenEr staan nog niet zoveel Vlaamsetijdschriften op Internet en zijdie een webstek hebben, gebrui-ken lang niet alle mogelijkhe-den van het medium. Dit steltAnne-Marie Van Asbroeck vande KULeuven vast in haar li-centiaatthesis Tijdschriften enonline publiceren op Internet. Deauteur surfte langs Clickx,Humo, Motorgazet, Interme-diair enz. (en ook Klasse) enzocht naar de toegevoegdewaarde van hun elektronischeversie. Blijkt dat de Vlaamseuitgevers niet verder gaan danhun gedrukt magazine digita-liseren en er interactieve dien-sten aan toevoegen: e-mail, dis-cussieforums, babbelbox enmailing list. De mogelijkheidtot direct contact met journa-listen of redacteurs is quasi on-bestaande. Weinig tijdschriftenbieden voorts een Archief (metzoekfunctie of onderlinge ver-wijzingen) aan, laat staan in-formatie op maat. De sitesworden geregeld geactualiseerd,dat wel, maar nieuwe artikelsof nieuws uitsluitend op Inter-net is er niet bij. Ten slotte zijnaanbod en toepassing vanmultimedia, zeg maar klank enbeeld, heel beperkt. Conclusie:hoewel de uitgevers hun web-site zien als een extra servicevoor de lezer, blijft die veeleerin de rol van passief ontvan-ger. Van een zelfstandig onli-ne Internettijdschrift, legio inde VS, is in Vlaanderen voor-lopig geen sprake. Maar daarzijn redenen voor. Zo is de vraagnaar een elektronisch Vlaamstijdschrift momenteel te beperktin verhouding met wat het zoukosten om het te maken. Ad-verteerders hebben ook nog al-tijd hun twijfels over de vol-waardigheid van het mediumInternet en dus houden uitge-vers de vinger op de knip. Voorde gebruiker ten slotte blijftInternet een relatief dure aan-gelegenheid. Bladeren is nogaltijd goedkoper dan surfen.Tijdschriften en online publicerenop Internet, Anne-Marie van As-broeck. U kan dit eindwerk raad-plegen in de bibliotheek van de af-deling Politieke en Sociale Weten-schappen van de KULeuven – E.Van Evenstraat 2C - 3000 Leuven– tel 016-32 30 44 – fax 016-3232 53. Test meteen ook de Klasse-website: www.klasse.be

«Sommige kinderen kijken tv tot middernacht»

36 KLASSE NR.95

D I A L O O G

Het verhaal van PaulPaul (12) is een mongool maargaat naar een gewone school.Klasse voor Ouders (versche-nen op 15 april) brengt zijnverhaal om aan te tonen hoescholen omgaan met verschil-len (het thema van uw vorigeKlasse). Het blad legt ook uithoe ouders beter met hun kin-deren kunnen praten (i.p.v.zwijgen, onderdrukken, verwen-nen of vechten). Daarnaast:stimulerende voorbeelden vanouders op school, zelfhulpgroe-pen voor zwaarlijvige of hoog-begaafde kinderen, schoolrei-zen, cultuur op school, ouder-raden, internet, gratis gezins-kaarten voor een kasteelbezoekof een actie in één van de Vlaamsenatuurreservaten. Als oudersmeeleven, meedoen en meeden-ken komt dat ten goede aan àllekinderen en aan het onderwijsin het algemeen. Die betrokken-heid en participatie verhogen ishet doel van Klasse voor Ouders.Fijn dat u het blad uitdeelt opschool. Nog nooit Klasse voorOuders gezien? Vraag enkele gratisproefexemplaren bij Klasse voorOuders - E. Jacqmainlaan 165 -1210 Brussel.

Binnen zonder bellenU weet het (tot u zelf de pen ter handneemt?): graag korte brieven, metvermelding van naam en adres. Diekunnen we op uw verzoek weglatenals daar een reden voor is. Deze ru-briek bevat uiteraard slechts een selec-tie van de brieven die ons per post, faxen mail of via internet bereiken. Wiezijn reactie nog dit schooljaar wil ge-publiceerd zien, moet zich reppen. Hetvolgende nummer van Klasse is het laatstevoor dit schooljaar.Klasse (Dialoog) - E. Jacqmainlaan 165- 1210 Brussel

Links

✒Eén website met informatie overeindtermen, leerplannen, me-

dedelingen van de koepels enz. én metlinks naar andere, interessante sites. Waar-schijnlijk bestaat het niet, of wel? Ditlijkt mij nochtans dé informatie om inéén site op Internet samen te bren-gen. Een grote groep heeft het spora-

disch nodigom er iets in

op te zoeken, en bovendien verandertde informatie vaak. In een website kanal die informatie centraal en algemeentoegankelijk op een eenvoudige ma-nier worden aangeboden. Én gemak-kelijk door leerkrachten worden geraad-pleegd. Aangezien het digitaal is, kande leraar zelfs gemakkelijk een passa-ge overnemen in voorbereidingen, jaar-plannen, schema’s enz. Het moet zelfsmogelijk zijn een zoekmogelijkheid teontwikkelen voor dit soort materiaalen via hyperlinks kunnen we dan vande ene plaats naar de andere surfenom rechtstreeks bij een passage vanbijvoorbeeld het leerplan Frans derdegraad uit te komen. Wie weet kan op

termijn zelfs een link worden gelegdnaar de bijhorende eindtermen, naarhandboeken, naar interessante publi-caties... Dit is uiteraard niet de taak vanKlasse, maar ik formuleer de suggestietoch graag langs deze weg.Tommy Segers - student - MeerhoutEr zijn alvast twee websites waar u veellinks naar onderwijssites vindt: de sitevan het departement Onderwijs (www.ond.vlaanderen.be) en de site van Klasse(www.klasse.be)

Kruideniersmentaliteit

✒Kleuterleiders worden de laat-ste tijd geconfronteerd met een

steeds groter wordende papierberg.Het betreft hier tal van kindvolgsyste-men, zorgverbredingsprogramma’s, ont-wikkelingsprogramma’s enz. Ook denieuwe ontwikkelingsdoelen dreigendoor tot in detail uitgeschreven leer-plannen en doelstellingen tot een ver-stikkend keurslijf te verworden. Alleswat gebeurt in de klas, en dat is nietmeer of minder dan vroeger!, moetnu worden omgezet in cijfers en streepjes.Eigen aan deze «papieritis en kruide-niersmentaliteit» is de gerichtheid ophet telbare, het kwantificeerbare. En-kel wat kan worden uitgedrukt in cij-fers en getallen is waardevol. Wat ergebeurt in de klas wordt niet langerbepaald door wat er leeft aan interes-ses en ontwikkelingsbehoeften, maarwordt gedirigeerd door vooropgestelde

doelstellingen. Wat er op de plek ont-stáát aan activiteit, aan betrokkenheiden aan interactie doet er eigenlijk nietzo toe.Op deze wijze wordt langzaam al hetbruisende leven, én daarmee het brui-sende leren!, uit het kleuteronderwijsgeknepen. Zaken die tot de kern vanhet kleuteronderwijs behoren, dreigenop deze manier verloren te gaan: spon-taniteit, speelsheid, aandacht voor dewarme en veilige sfeer, vertrouwdheidmet de kleuters.Kleuterleiders krijgen door dit alles tenonrechte het gevoel niet langer te vol-doen aan de verwachtingen. Steedsmeer kleuterleiders raken verbitterd inhun pogingen om er het beste van temaken. Kleuterleiders met een rijkeervaring zijn geneigd om vroeger uithet onderwijs te stappen. Door het gebrekaan waardering ontstaat er een alge-mene sfeer van moedeloosheid en mach-teloosheid.Wij willen een oproepdoen aan iedereen diebetrokken is bij hetkleuteronderwijs omeen halt toe te roe-pen aan deze kwalij-ke evoluties. Ze be-dreigen de essentievan ons vaak geroem-de kleuteronderwijs.Jan De Muynck - na-mens 130 kleuterleidersvan de WerkgroepenErvaringsGericht Kleu-terOnderwijs Brugge enKortrijk - Volkshoge-school Brugge - uitge-breide tekst verkrijgbaarop tel 050-33 01 12

Vergeet onsniet

✒ Is er elkemaand een

Klasse voor Jongerenof wat? Het is nu 8maart en we hebbenvandaag het februa-rinummer gekregen.Januarinummer ge-woon nooit gezien. Iklas daarnet iets overstickers en geschenk-papier, dat wil ik ookwel. Maar de leer-krachten vergetenmeestal om onzekrantjes te geven. Eenschande is het, wantik lees het graag. Dus,bij deze doe ik eenoproep (kan misschienin Klasse voor Leer-krachten gezet wor-den): LEERKRACH-TEN, VERGEET NOOITde Klasse-krantjes voorde leerlingen op tijdaf te geven want zijhebben op tijd enstond ook eens toffelectuur nodig op school.Sarah - leerling - 18 jaar

Klasse kort✒ Wat jullie beschrijven, bespreken,illustreren zijn herkenbare situaties enproblemen. Ze worden behandeld«zonder doekjes» errond. Ook goed isdat de onderwerpen van Klasse voorLeerkrachten simultaan lopen met Klassevoor Ouders. Klasse voor Leerkrach-

ten barst daarnaast van de actuele info;vaak met gratis brochures en weetjes.De georganiseerde bezoeken zijn al-tijd piekfijn in orde. Minder goed vindik dat alles nogal kort bijeen staat en ineen nogal klein lettertype is getikt.Katy Luca - leerkracht - Koksijde✒ Het prettige is dat je at random kankiezen uit korte artikels, vlugge info ofpittige dossiers. De actualiteit verrast,de problemen worden langs vele fa-cetten belicht. De persoonlijke getui-genissen zetten het probleem scherp.De school is geen eiland, blijkt ten vol-le uit het participatiedossier. De inter-actieve toon verhoogt uiteraard debetrokkenheid, die wordt beloond metprijzen en uitstapjes. Taalkundig is ditblad up-to-date en de artikels pogenallesomvattend te zijn. De enige kriti-sche bedenking die ik me maak is dealgemene positieve, wellicht euforischetoon. Als ik zie welke verwachtingenaan schoolteam, leerkracht, directie wor-

den toebedacht, aar-zel ik welke übermen-schen we wel zoudenmoeten zijn. Angst duswel een beetje voorde muis die ditmaaleen berg (werk) heeftgebaard.J. De Peuter - leerkracht- Antwerpen✒ Klasse is een hef-boom om vastgeroes-te denkbeelden overhet onderwijs los tewrikken en een echtestimulans om dyna-misch te blijven en en-thousiast de toekomsttegemoet te treden.Iets minder is het feitdat er weinig of nietste vinden is over watwél goed loopt in hetonderwijs, waardoorde indruk ontstaat datsteeds «verandering»nodig is om «verbe-tering» te bewerkstel-ligen.Dirk Ceuppens - leer-kracht - Dilbeek✒ Klasse is momen-teel een uitstekendmaandblad, nu ookblijkbaar gewaardeerddoor de ouders.Frida Bogaert - leer-kracht - Waasmunster✒ Goed dat leerkrach-ten ernstig wordengenomen. Goed datwe weten dat we nietalleen staan met pro-blemen. Goed dat wegoede info krijgen quabijscholing en interes-sante tentoonstellin-gen. Goede cartoons.Niet goed dat heel watte specifiek gericht isop lager onderwijs,secundair onderwijs...

zodat je verloren leest of massa’s on-bruikbaar materiaal hebt. Graag somstoch wat meer diepgang, vooral in denieuwe dossiers in het midden.Magda Vorlat - leerkracht - Hofstade✒ Boeiende verhalen en herkenbaretoestanden voor mensen met overvollehoofden en handen. Pittige cartoonsen rustige lay-out. Op de redactie ishet goed doorkauwd. Persoonlijk leesik Klasse graag, het is voor leerkrach-ten van vandaag.Maria Geldhof - leerkracht - Nevele

De winnaarsDe anti-rookcampagne van Klasse (zieook p. 3) werd o.a. bedacht door deleerlingen zelf. Dit zijn de winnaars.Hun (avontuurlijke) prijzen komen er-aan!1. De centrale slogan «Roker, zo zie jeer vanbinnen uit» werd bedacht doorde leerlingen van klas 3c van het St.Norbertusinstituut in Duffel.2. De uitneembare poster die in Klas-se voor Jongeren verschijnt, werd be-dacht door leerlingen van het HeiligHartcollege in Lanaken.3. Het idee voor de bierviltjes komtvan Niels Van Regenmortel uit Bazel.4. Op dit ogenblik lopen nog elke dagvoorstellen binnen voor lokale actiesin tientallen scholen. Over de mogelij-ke subsidiëring daarvan (voor een to-taal bedrag van één miljoen frank) krij-gen de inzenders zo snel mogelijk ant-woord. Doet uw school mee?

Racisme op school

✒Graag mijn reactie op de ver-schillende meningen over ra-

cisme op school. Door het wegvallenen verleggen van vele staatsgrenzen ishet maar wat normaal, dat we gemak-kelijker en veelvuldiger contact heb-ben met wat vroeger verre of onbe-kende culturen waren. Via vakken alsaardrijkskunde, geschiedenis, zeden-leer of godsdienstonderwijs komen leer-lingen regelmatig in contact met watleeft bij andere volken. Velen krijgenvia taalvakanties, uitstappen naar buur-landen of leerlingenuitwisselingen dekans om hun eigen waardenwereld aldan niet aan te vullen met wat andereleefwerelden kunnen bieden. Dit is eenzichzelf voltrekkende evolutie, die lang-zaam, maar zeker, en op een eigen tempokan worden verwerkt.Helemaal anders wordt het als meneen bepaalde leefgemeenschap meteigen tradities, taal, cultuur... verplichtstreekvreemde individuen of groepente aanvaarden die van de eigen ge-bruiken of taal in het openbaar levenweigeren af te stappen, en dit blijk-baar als normaal beschouwen, hierindaadwerkelijk gevolgd door een slechtsminiem gedeelte van de plaatselijkebevolking. Die plaatselijke minderheidslaagt er dan soms zelfs in hun eigenmening via allerlei kanalen, zoals pers,politiek of onderwijs door te drukken.Als onze jongeren zien dat o.a. vreem-de drugdealers, autodieven en inbre-kers, soms afkomstig uit de Magreb-landen of het Oostblok, achtervolgden gestraft door politie en rijkswacht,door hun landgenoten gesteund endoor bepaalde politieke strekkingen (zoalsde leuke jongens van de PVDA of deRode Jeugd) de gulle hand boven hethoofd worden gehouden... is het danniet normaal dat zij vragen hebben bijzo’n multiculturele samenleving? Vla-mingen moeten gastvrij zijn en blijven,maar niet gek. Centra als die van paterLeman, waar veel aan «positieve dis-criminatie» wordt gedaan, zouden weleens lik op stuk kunnen krijgen. Ty-pisch voor gelijk welke overheidsdienstis ook dat zij iedereen, die zich bij deze

(advertentie)

probleemstelling ernstige vragen stelt,onmiddellijk in het onverdraagzame,gesloten, rechtse vergeethoekje trachtte drummen. Onze leerlingen zullen,eenmaal hun diploma in handen, steedszichzelf moeten bewijzen, inspannin-gen moeten doen om «vooruit te ko-men», regels en wetten moeten res-pecteren... Moeten zij dat dan ook vaniedereen verwachten?Jan Deman - leerkracht - Torhout

Te veel kleuters

✒Als kleuterleidster van een eer-ste kleuterklas vind ik het niet

verantwoord om met zoveel kleutersin één lokaal te zitten. Meer dan 40kleuters (2,5 jaar; 3 jaar en 4 jaar) on-der één dak met één leidster, dat kantoch niet! Wij zijn toch ook mensen.Wat kan je deze kinderen nog bieden?De hele dag stampen, duwen, afne-men, melk morsen, neusjes snuiten,schoenen en jasjes dichtknopen, mut-sen opzetten en wanten aantrekken...Is het niet belangrijker dat kleuters zichin een groepje van 15 à 18 kinderenthuis voelen, dan in zo’n massa te moetenspelen, en ook nog iets te leren.Mannen aan de bron van het onder-wijs zouden eens in onze schoenenmoeten staan of eens zo’n klasseweekmeemaken (broekplassers, huilers,overgeven, melk morsen). Alles hoortbij die ene job, ook zieke kinderenopvangen, want ze zijn wel ziek, maarkomen toch naar school met hun si-roopjes en medicijnen. Dat vergt eenenorm pak energie en uithoudingsver-mogen, wat geen enkele volwasseneaankan zonder oververmoeidheid, stressen depressie.Waarom niet in iedere kleuterschooleen groot lokaal voorzien voor die kleine

peuters, los van de 3- en 4-jarigen?Die kleine wezentjes hebben niet veelnodig (een grote ruimte, enkele fiets-jes, grote blokken en wat slaapgele-genheid), terwijl de oudste kleuters almeer behoefte hebben aan doelgerichtelesjes (knippen, luisteren, associëren,taal, wiskundige initiatie, puzzelen enz.),allemaal activiteiten die moeilijk te or-ganiseren zijn in het bijzijn van de klein-sten.Leerkracht - naam en adres bekendHet is niet zo dat «Brussel» zegt hoe-veel kinderen een klas moet bevatten.Het is de directie die samen met de par-ticipatieraad en het Loc de aanwendingvan het lestijdenpakket bespreekt. Ui-teraard heeft een grote school veel meerlestijden dan een kleine school, maarhet principe van de autonomie blijfthetzelfde. Het lokale beleid maakt keu-zes: een ambulante leerkracht en eentaakleerkracht in dienst nemen, maardan grotere klassen hebben, of opterenvoor kleine klasjes, maar dan anderedingen laten vallen. Of bijvoorbeeld les-tijden van lager naar kleuteronderwijsoverdragen.Sonja Van Craeymeersch - administratieBasisonderwijs

Te weinig kleuters

✒Ik vind dat er in Klasse (zowelvoor leerkrachten, voor ouders

als voor leerlingen) weinig of niets tevinden is over kleuters. Ervaringen, ver-nieuwingen in onze job zijn uiterstbelangrijk. Onze school is dit jaar ge-start met ervaringsgericht onderwijs,ikzelf werk het tweede schooljaar metpc in onze klas (vierjarigen), we vol-gen bijscholingen enz. Stof genoeg omvia artikels bekend te maken. Weinigbetrokkenen zoals ouders zijn ervan op

de hoogte daar er geenaandacht aan wordtgeschonken. Is de ba-sis van het onderwijsvolgens Klasse misschienminder belangrijk dande middenbouw en debovenbouw?Niettegenstaande mijnopmerkingen lees ik welmaandelijks Klasse metveel belangstelling enheb ik veel lof voor jul-lie tijdschrift.Magda De Maere - leer-kracht - BelseleOok Klasse vindt de basis van het onder-wijs zeer belangrijk, mevrouw. Zie daar-voor bijvoorbeeld de reportages over hoe-kenwerk (Klasse 90), ervaringsgericht on-derwijs (Klasse 90), het Forum Basison-derwijs (Klasse 91), de lerarenopleidingvoor onderwijzers (Klasse 92) en in ditnummer een bijdrage over de taakbe-lasting van directies in het basisonder-wijs (zie p. 14).

Geïsoleerd onderwijs

✒Het onderwijs is een weerspie-geling van de maatschappij, niets

nieuws onder de zon dus. Het gezinevolueert mee (alleenstaande ouders,gescheiden ouders...). Andere effectenzoals het individualisme, het Jerry Sprin-ger-effect, geen vertrouwenspersoonen geen wegwijzers spelen ook mee inhet gedrag van jongeren. De gevol-gen zijn duidelijk merkbaar. Maar hoemoeten leerkrachten zich hiertegen wa-penen?Er is géén traditie of ervaring rond overlegtussen leerkrachten en organisatiesbuiten het onderwijs, zoals jongeren-

adviescentra, bijzonderejeugdzorg, jeugdraad,jeugdpolitie enz. Waar-om? Bang voor de prvan de school? Nieuweverantwoordelijkheden?Nieuwe mentaliteit?Geen plaats in het uren-rooster van de leer-kracht? Geen specialeverdienste of waarde-ring? Daarnaast is er trou-wens evenmin een over-legstructuur tussen debedrijfswereld en de leer-krachten.

Er schort toch ook iets aan de oplei-ding, ondersteuning en actualiseringvan leerkrachten. Ondersteuning vannieuwe leerkrachten of het oplossenvan communicatie- en opvoedingspro-blemen door een ervaren leerkracht(met geïntegreerde uren in het uren-rooster) zijn een must. Tijdens de stu-dies of tijdens de job zouden prakti-sche opleidingen opvoeding voor leer-krachten welkom zijn.Een frisse aanpak in de leerplannen ofin ondersteuning van leerkrachten iseveneens dringend: meer participatievoor leerlingen en leerkrachten in hetonderwijs, meer rollenspelen (ook tij-dens examens), meer projectmatig envakoverschrijdend werk, een helpdeskinformatica, een inleefweek in bedrij-ven uit verschillende sectoren (voor leer-krachten én leerlingen), meer waarderingvoor leerkrachten die initiatief nemen,meer actuele leerplannen, lessen ac-tualiteit, meer stagemogelijkheden,permanente opleidingen enz.Mijn conclusie: vooral voor leerkrach-ten blijft het onderwijs soms een geï-soleerde wereld.Frank Van Campe - leerkracht - Gent

38 KLASSE NR.95

Computers?Neen, be-dankt!

✒Tegen 2002 ééncomputer per

tien leerlingen in elkeschool. Dat is het doelvan PC/Kadee, een ac-tieprogramma gepro-moot door de Vlaam-se overheid. Vanaf devierde klas van de la-gere school moeten alleleerlingen in aanrakingkomen met compu-ters, informatie- encommunicatietechno-logie (ICT), Internet...Alle lagere scholen inVlaanderen en Brusselkrijgen dit jaar een sub-sidie voor hardware,software en voor devorming van leerkrach-ten. De overheid en debedrijfswereld gevengul! De overheid riepfirma’s op om hetpeterschap over éénof meer scholen op tenemen.Klasse wist te meldendat één school de sub-sidie weigerde. Decover van Klasse 89stelde de vraag «Bangvoor de muis?». Van-uit die ene school wil-len wij als oudervere-niging argumenterenwaarom wij achter hetpedagogisch beleidvan de school staan en«neen, bedankt» zeg-gen tegen dit aanbod.Wij aarzelen even omte verduidelijken datwij spreken als oudersvan de Lohrangrin-school in Wilrijk. OverSteinerscholen bestaatal genoeg het idee dathet een soort Flintstone-scholen zijn,maar we vinden het belangrijk ons uitte spreken. Het is onthutsend dat en-kel wij dit soort overwegingen lijken temaken.Het gaat hier niet om een fundamen-talistisch verzet tégen ICT. De compu-ter is een nuttig instrument, en ermeekennis maken in het secundair onder-wijs is prima. De overweging is peda-gogisch: wat is de méérwaarde voorhet leerproces van kinderen in de la-gere school? Is het niet zo dat lerenvoor deze kinderen toch vooral zaak isvan «zichzelf worden» door «in relatiete treden»? De leerkrachten wekkenhet leren in de kinderen. De socialeinteractie in de klas activeert deze leer-processen. De wens van de overheidom de rol van de leerkracht te verschuivenvan kennisoverdrager naar leerbege-leider, daarin ondersteund door denodige ICT, is voor ons géén wenselij-ke zaak. Steinerscholen zien in leerkrach-ten méér dan kennisoverdragers.Alles verandert trouwens zo snel in deICT-wereld dat écht niet duidelijk is wateen vierdeklasser eraan kan hebben ommet welbepaalde hard- en software teleren omgaan. Die zal ongetwijfeld ge-dateerd zijn als hij of zij later professio-neel met computers te maken krijgt.Trouwens, een klassikaal onderwijs metéén computer per tien leerlingen, hoemoet dat? Wat betekent trouwens «le-

ren omgaan met in-formatie»? Is dat naast«toegang krijgen tot»ook «leren selecterenen doseren»? Is het rea-listisch dit ook vancomputer- en soft-warefirma’s te ver-wachten?Het verschil tussengegevens en informa-tie is belangrijk. Méérdata betekent nietméér informatie enzeker niet méér sa-menhang. Om dataen informatie in eensamenhangend enzinvol kader te kun-nen plaatsen, hebbenwe personen nodigdie in hun eigenschoenen staan. Delagere school heeftdaarbij een crucialetaak: personen afle-veren die open staanom de wereld te ver-kennen. Het is zoalsNeil Postman zegt:«Wereldwijde com-municatie betekentdaarom nog geenbegrip tussen de vol-keren. Virtual Realitykan geen soelaas bren-gen voor spirituelearmoede. We kunnenniet ontsnappen aanonszelf. Informatie-maatschappij of niet,het menselijk dilem-ma blijft wat het al-tijd is geweest.»PC/Kadee, neen be-dankt!Ouderveren ig ingTanchelijn - Lo-hrangrin-school - Wilrijk

✒Dat de computer een steeds

belangrijkere rol speeltin het dagelijkse le-

ven hoeft allicht geen betoog. Het ge-bruiksvriendelijker worden van de be-sturingssystemen en de programmatuurdie voor computers beschikbaar zijn, heb-ben gezorgd voor een trend om de leer-lingen op jonge leeftijd (vanaf de kleu-terklas) een «voeling» met dit krachtigemedium mee te geven.De overheid heeft de boodschap dui-delijk begrepen en heeft een investe-ringsslag gepleegd, om de scholen toete laten de nodige middelen aan te schaffenom de computer in alle basisscholeneen intrede te laten doen. Nogal watscholen hebben reeds een bepaalde«cultuur» in het gebruik van informati-camiddelen en zullen de toegekendebudgetten naar hun beste vermogenaangewend hebben om te investerenin vernieuwing, uitbreiding of verbete-ring van het bestaande computerpark,terwijl andere scholen die deze «cul-tuur» nog niet hadden een benauwendavontuur te wachten stond.Waarschijnlijk zijn bij veel scholen vra-gen gerezen zoals: Kan ik met mijn bud-get voldoende toestellen kopen om een«computerklasje» op te richten? Moet ikdan ook een netwerk plannen? Welk toestelmoet ik dan kopen om «met de tijd meete zijn» en toch een voldoende aantalbetaalbare toestellen in huis te halen?Wat met de afschrijving van deze tochsnel verouderende toestellen? Hoe kanik het best mijn budget verdelen tussen

nieuwkoop en/of investering voor hard-en software? Welke software moet ik aan-kopen? Wat is beschikbaar en educatiefverantwoord? Wie zal computerlessen«met kennis van zaken» aan de leerlin-gen geven? Kan ik op Internet? Zo ja,hoe moet dit dan en welke kosten zijnhieraan verbonden?De investeringsslag is duidelijk gevoerd,doch hoe zit het met de investerings-planning? Dergelijke grote aankopengebeuren het best bij middel van eenalgemene offerteaanvraag ten behoe-ve van alle scholen, waarbij een uitge-kiend lastenboek, samengesteld doorspecialisten ter zake, tot de beste in-vestering leidt ter invulling van de voor-opgestelde behoefte.Net zoals voor bepaalde lessen in debasisscholen gespecialiseerde leerkrach-ten aangesteld zijn (LO, godsdienst/zedenleer,...) zou dit ook voor de snelevoluerende informaticavorming hetgeval moeten zijn. Een leerplan, waar-in duidelijk opgegeven wordt welke op-leidingen op deze toestellen moetengegeven worden is wenselijk. Laat dezeinvesteringsslag geen «slag in het wa-ter» zijn! Een planmatige aanpak is geen«trek uw plan» aanpak.Yves Delbrassine - lid oudervereniging -Brugge

Wacky Hair Day

✒Hello from Maple Ridge, Bri-tish Colombia, Canada. How

interesting to see a website in anothercountry. I am surprised at how manywords are similar to the English lan-guage. So much so that I could trans-

late a few phrases. I enjoyed readingthe comment about the student councilmaking a difference. I help run the stu-dent council in my school. We haveplanned a Wacky Hair Day just for fun.We may do a project with a primaryschool in Belgium so we may have manyopportunities to share with staff andstudents in Belgium.Faye Meek - Faye_Meek@mail.schdist42.bc.caEén van de vele (ook internationale) reactiesop de website van Klasse. U kan zelf bin-nensurfen voor de andere reacties (Fo-rum, Gastenboek enz.): www.klasse.be

Naar de valken

✒Als zoon van twee leerkrach-ten en als jong lid van Vogel-

bescherming Vlaanderen wou ik graagreageren op uw bijdrage Naar de val-ken (Klasse 92) over het Valkerijcen-trum in Durbuy. In Mens en Vogel (sep-tember ‘98) stond een artikel over on-regelmatigheden in dit centrum. Datartikel werpt een ander licht op hetcentrum dan uw artikel, waar het cen-trum uw lezers wil paaien met «jagenmet een roofvogel op een natuurlijkeprooi, in een natuurlijke omgeving.»U kan uw verzet tegen deze praktij-ken, waarbij prooivogels worden mis-bruikt, tonen door niet langer in Klas-se gehoor te geven aan commerciëleverzoeken en publiciteit van de centradie dergelijke demonstraties met roof-vogels verzorgen. Ik stel mij inderdaadde vraag naar het educatieve nut vandeze kennismaking met roofvogels.Roofvogels, alle vogels, horen vrij tezijn in hun natuurlijk biotoop.Siegfried Van Ingelgem - Londerzeel

✒Als leerkracht in het secundaironderwijs kan ik helemaal niet

akkoord gaan met de «Naar de val-ken»-actie. Leerlingen opvoeden be-tekent voor mij ook dat zij respect voornatuur en dieren dienen te worden bij-gebracht. Dierendemonstraties hebbengeen enkele pedagogische waarde, in-tegendeel. Ik durf als lezer van uw tijd-schrift te veronderstellen dat de publi-catie van het bewust promotie-artikel-tje ter goeder trouw is gebeurd. Daar-om hoop ik dat deze actie zal wordeningetrokken en dat een rechtzettingzal gebeuren.Johan Vleeracker - leerkracht - Kortenberg

Het botstOp het eerste gezicht: raar volkin de jongste Klasse voor Jon-geren (verschenen op 20 april).Maar schijn bedriegt. Over ver-schillen en vooroordelen dus.Botsende figuren: een jongepater die van hardrock houdt,een blinde die meer ziet danje denkt, een oude dame dieniet grijs wordt, een punkermet een accordeon, Neder-landse jongeren op Vlaamsebanken enz. Ruil je bank: eendag in de Steinerschool. DeM-generatie: de mening vande jongeren zelf. Gratis aan-bod: 300 vakantiedagen in eenjeugdherberg. Méér jongerenbeter informeren, tot actie aan-zetten en hen stimuleren hun ver-antwoordelijkheid op te nemen(ook in de wereld van opvoe-ding en onderwijs), dat is hetdoel van Klasse voor Jongeren.Op die manier ondersteunt hetblad de dagelijkse strijd van scho-len en leerkrachten tegen onver-schilligheid en apathie. Fijn datu het blad uitdeelt op school.Nog nooit Klasse voor Jongerengezien? Vraag enkele gratis proef-exemplaren bij Klasse voor Jon-geren - E. Jacqmainlaan 165 -1210 Brussel.

HU

LTON

DEU

TSCH

De Infolijn OnderwijsU zoekt informatie. Waar kan u terecht?• De Infolijn van het departement Onderwijs ishet eerste aanspreekpunt voor leerkrachten,ouders, leerlingen en studenten met vragen ofproblemen rond onderwijs: bel het GRATIS NUM-MER 0800-30203 (alle werkdagen van 9 tot 12.30u. en van 13.15 tot 17 u.). U kan ook faxen naar02-553 96 55 of surfen naar de website van hetdepartement Onderwijs www.ond.vlaanderen.be(naast andere informatie vindt u daar ook deInfolijn Onderwijs). De medewerkers van de Infolijn proberen u zoveel mogelijkmeteen zelf te helpen. Voor meer gespecialiseerde vragen verwijzen ze u doornaar de juiste contactpersonen.• Voor vragen over uw persoonlijk dossier (b.v. over uw wedde) stapt u eerst hetbest naar het secretariaat van uw eigen school. Eventueel zal de school contactopnemen met uw werkstation of u het juiste telefoonnummer geven.• Het departement Onderwijs is verhuisd. Dát zal u al wel gemerkt hebben. Bent uop zoek naar het nieuwe telefoonnummer van uw correspondenten, dan kan udaarvoor terecht bij de telefooncentrale van het departement op 02-553 86 11.• 0800-30 201 is het nummer van de Vlaamse Infolijn. U kan op dit gratis nummerterecht, iedere werkdag van 9 tot 19 u. Zeven mensen maken u wegwijs in deVlaamse overheid en verwijzen u graag door naar de juiste dienst binnen deVlaamse Gemeenschap. U zal er ook allerlei publicaties kunnen bestellen. Nietvergeten: het departement Onderwijs heeft een eigen gratis nummer voor al uwonderwijsvragen.

Afgiftekantoor Gent XMinisterie van de Vlaamse GemeenschapRedactie KLASSEE. Jacqmainlaan 1651210 Brussel

TIJDSCHRIFTverschijnt maandelijks(behalve in juli en augustus)

België – Belgique

PB/PP B 331

Negen tips omroken te stimuleren

1. Zeg dat er zovéél dingen ongezond zijn. (Elke dagsterven in ons land 20 mannen aan de gevolgen van roken, maar onzebompa leeft nog en die is 80 en die heeft altijd gerookt!)

2. Zeg dat sigaretten niet verslavend werken. (Nicotineis weliswaar een giftige stof met een verslavend effect en de meestemensen die willen stoppen, kunnen het gewoon niet. Maar het is altijdiets, eh.)

3. Geef het goede voorbeeld. (Kinderen van ouders die roken,lopen twee keer zo veel kans om zelf beginnen te roken. Ook rokendeleerkrachten werken heel stimulerend.)

4. Verbied roken meteen overal en categoriek. (Praat erniet over. Overleg niet. Gewoon botweg verbieden. Wat verboden is,wordt interessant!)

5. Haal de deuren uit de toiletten. (Gedaan met stiekemroken. Investeer liever in bewakers, camera’s en straf dan in preventie,samenwerking en dialoog.)

6. Laat de oudste leerlingen wél roken. (Zo maak je aan desnotneuzen duidelijk wat het grote ideaal is: als je groot bent, mag jeroken. Flink zo.)

7. Haal eenspreker of een project in huis.(Afschuwelijke foto’s, een eenmaligproject, een vrijblijvend lesuur… hetheeft géén effect als het niet is ingebed in een globale aanpak: een openschoolcultuur, werken aan weerbaarheid enz.)

8. Betrek de leerlingen er niet bij. (Een aanpak die gedragenwordt door de leerlingen zelf heeft wél effect.)

9. Zeg dat de school niets te maken heeft met al danniet roken. (We geven wel lichamelijke opvoeding, hebben een anti-drugbeleid, zetten in onze folders dat we werken aan «gezonde»leerlingen enz. Maar folders zijn folders en we hebben zo al werkgenoeg.)

«Ik stop later wel»

Roken is de belangrijkste doodsoorzaak in België. Naar schatting 1 op 3 volwas-senen rookt. In 1998 rookte 1 op 5 jon-

geren tussen 15 en 16 dagelijks. Op hun 17 de is dat al één op drie. 60 % van de rokers be-gint voor zijn dertiende te roken.In een klas 14-jarigen zit minstens één roker. Jongeren die beginnen te roken denken dat ze later nog makkelijk kunnen stoppen. De realiteit is an-ders: bijna alle beginnende rokers blijven roken. Tabaksgebruik stopt niet aan de schoolpoort. Toch kan de school voorkomen dat leerlingen gaan roken. Via een tabakspreventiebeleid dat duidelijk stelt dat niet-roken de norm is.

Myriam, klasleraar:

«Ik wil dat je het thuis vertelt»«Tot vier jaar geleden mochten vijfde- en zes-dejaars op de speelplaats roken in een afgeba-kende peukenzone. Toen de wet op het rookver-bod in openbare plaatsen er kwam, hebben we de school meteen tot rookvrije zone verklaard. Van de ene dag op de andere. Dat loopt niet makkelijk. Elke dag vinden we sigarettenpeukjes in de toiletten, in hoeken van de speelplaats… Dit bewijst dat je een rookverbod niet zomaar instelt. Het is een proces dat moet groeien, dat je moet voorbereiden. En dat je moet kaderen in een ruimer (drug)beleid op school. Daarom wer-ken we nu vanaf het eerste jaar secundair aan weerbaarheid. Dat zit ingebouwd in het lessen-pakket. Met de leerlingen van het tweede jaar secundair hebben we bijvoorbeeld contracten afgesloten. Klascontracten en individuele con-tracten. Daarin beloven de leerlingen om rookvrij te blijven. Elke maand opnieuw tekenen ze zo’n contract: ik heb deze maand niet gerookt en wil dat volgende maand ook niet doen. Als leerkracht begeleid je, coach je, bemoedig je, geef je ze informatie. Hoe weersta je aan druk van je vrienden, wat doet een sigaret met je lichaam? Of je bespreekt waarom iemand van de klas tóch is beginnen roken en zijn contract dus niet meer kan tekenen.We pakken roken niet té repressief aan. Wat doe je als je een leerling aan de schoolpoort betrapt of enkele honderden meters verder? Onlangs zag een collega één van haar leerlingen roken in de stad. Zij is er naartoe gegaan: Ik wil dat je thuis vertelt dat je rookt. En als jij het niet doet, doen wij het. Die straf bleek voor het meisje al zwaar genoeg.»

Roken 9de eerste lijn

«Elk kind en elke jongere heeft het recht op bescherming tegen elke vorm van tabakspromotie en op opvoedkundige en andere on-dersteuning om niet te beginnen roken.»(Charter tegen Tabak, Wereld Gezondheidsorganisatie, 1990)

KEUZES MAKEN90 procent van de rokers is er voor zijn twintigste mee begonnen. 60 procent zelfs voor zijn dertiende. Roker worden is een proces. Tijdens dat proces zijn er een aantal factoren die je beïnvloeden.0 - 8 jaar: DE VOORBEREIDING. Een kind doet ervaringen op in zijn omgeving.Factoren die het kind beïnvloeden: het rookgedrag en de opvattingen van ouders, leer-krachten en mensen waar het naar opkijkt; de media (tv); de tabaksreclame.8 - 14 jaar: DE INITIATIE. Het kind steekt zijn eerste sigaret op en experimenteert.Bijkomende factoren die het kind beïnvloeden: het zelfbeeld van het kind; de manier waarop de school tegenover roken staat; de vrienden.adolescentie: OCCASIONEEL ROKER. De jongere ervaart roken als een positieve ervaring, hij relativeert de gezondheidsrisico’s.Bijkomende factoren die de jongere beïnvloeden: de beschikbaarheid en betaalbaarheid van sigaretten.jong volwassene: REGELMATIG ROKER. De roker rookt minstens één sigaret per dag. Bij-komende factor die hem beïnvloedt: de afhankelijkheid van nicotine.In elk stadium treedt er een keuzemoment op: stoppen met roken of ermee doorgaan.

VOLWASSEN EN COOL- We leven in een wereld waar je cool moet zijn, hard, volwassen, zelfzeker, waar je een win-

naar moet zijn. Media, tv en volwassenen doen geloven dat daar een sigaret bij hoort.- Jongeren experimenteren graag met nieuw gedrag zonder rekening te houden met de

gevolgen. Soms horen ze dat roken psychologische voordelen oplevert die helpen om door hun puberteit te geraken.

- Voor vele kinderen is roken gewoon een verschijnsel dat door de maatschappij wordt geaccepteerd. Ze denken dat de meeste volwassenen roken, terwijl juist een minder-heid rookt.

- De druk van rokende vrienden en het verlangen om stoer te doen of erbij te horen, doet jongeren roken.

- De tabaksproducenten manipuleren het consumentengedrag. Ze zouden nu zelfs cacao en vanille aan de tabak toevoegen om ‘het eerste trekje’ voor kinderen aangenamer te maken. Vrouwen roken meer light. Ze denken (ten onrechte) dat ze door roken gewicht verliezen. De producenten weten dat en sturen hun reclame in die richting.

ONS KENT ONS- Steeds meer jongeren roken, vooral meisjes. Vele meisjes beginnen te roken en blijven

roken om hun gewicht op peil te houden of zelfs om te vermageren. Er is ook een duidelijk verband tussen rookgedrag en studierichting: in het beroepsonderwijs is het risico op dagelijks roken bijna twee keer zo groot dan in het algemeen secundair onderwijs.

- Jongeren gaan steeds jonger roken. Ze zijn vlugger volwassen en nemen de gedragingen van de volwassenen over.

- Het aantal kinderen dat aangeeft om later te gaan roken is in gezinnen waar ouders roken tweemaal zo hoog als bij kinderen van niet-rokende ouders.

- Rokende jongeren sluiten vooral vriendschap met rokers. Niet-rokers belanden vooral in een niet-rokende vriendenkring. Zo creëren rokers hun eigen sociale omgeving: met rokende vrienden mijden ze barrières.

KANKER EN VERSLAVINGTabaksrook bevat meer dan 4000 chemische stoffen. De meest schadelijke bestanddelen zijn teer, koolstofmonoxyde en nicotine.Teer is een kankerverwekkende stof in tabaksrook. Wetenschappelijke studies brengen teer rechtstreeks in verband met longkanker.Koolstofmonoxyde verdringt de zuurstof in het bloed. Daardoor ontstaat een chronisch zuurstofgebrek in heel het organisme. Dat zuurstofgebrek moet het hart compenseren met extra activiteit. Op latere leeftijd verhoogt dat het risico op hart- en vaatziekten gevoelig.Nicotine is de giftige stof die zorgt voor het verslavende effect van tabak. Nicotine verhoogt de hartslag en de bloeddruk, vermindert de eetlust, vernauwt de bloedvaten, versnelt de ademhaling en verhoogt de maagzuurproductie en de darmwerking.

wat?

waarom?

wie?

probleem?

1 LITERDat is de kritieke longinhoud die een 55-jarige overhoudt als hij dertig jaar rookt. De vitale longcapaciteit van een 20-jarige niet-roker is vier tot vijf liter. Een tachtigjarige die nooit rookte heeft nog drie liter. (Onderzoek van Richard Doll. Hij ontdekte in 1966 dat je van roken kanker kan krijgen.)

285 PERSONENDat is het aantal mensen dat elke dag overlijdt in België. 51 mensen sterft aan de gevolgen van roken, 5 plegen zelfmoord, 4 zijn het slachtoffer van een verkeersongeval.

het

pr

ob

leem

Scholen vormen een belangrijk netwerk om een rookvrije leefwijze te promoten. Tabaksgebruik stopt niet aan de schoolpoort. Ook de school krijgt te maken met tabaksgebruik van haar leerlingen en personeelsleden. Omdat de school een opvoedende taak heeft, kan ze zowel bij de jongeren als bij de volwassenen in de schoolomgeving een rookvrije leefstijl aanmoedigen en ondersteunen.

Een gezonde, tabaksvrije leefstijl promoten en ondersteunen kan slechts doeltreffend gebeuren:- als er een gepland en uitgeschreven beleid komt op school;- als dat beleid kadert in een algemeen gezondheidsbeleid;- als dat beleid er komt in samenwerking met alle partners;- als niet-roken de norm is en jongeren niet blootgesteld worden aan het rookgedrag van volwassenen;- als dat beleid rekening houdt met de eigenheid van de school.

DRIE COMPONENTEN:1. OPVOEDING: WEERSTAAN AAN DRUKsystematische curriculumopbouwGezondheidseducatie is geen apart vak, maar kan zowel aan bod komen in algemene als bijzondere vak-ken. Het is makkelijker om te voorkomen dat jongeren roken, dan om ze van het roken af te helpen.- Wie een beleid wil uitwerken, moet een inventaris opmaken van alles wat op school gebeurt rond

gezondheidseducatie. In welke leerjaren, in welke vakken?- Een goede planning (in welke leerjaren, in welke vakken?) helpt de initiatieven optimaliseren,

gebreken opmerken en overlappingen vermijden. Leerkrachten kunnen dan afspraken maken en vakoverschrijdend werken. De leerlingen krijgen de mogelijkheid om de verworven kennis en vaar-digheden te integreren.

- Initiatieven worden zoveel mogelijk afgestemd op de specifieke behoeften van de leerlingen. (Via bv. een enquête over het rookgedrag en de houding van de leerlingen.)

werken aan school en klasklimaat- Een tabakspreventiebeleid werkt pas in een school waar er respect is voor iedereen, waar er

openheid en klaarheid heerst, luisterbereidheid, verdraagzaamheid. Zomaar botweg verbieden is gemakkelijk, maar werkt niet.

initiatieven voor tabakspreventie- Tabakspreventie begint nog voor jongeren beginnen te experimenteren, dus in de basisschool (wer-

ken aan een positief zelfbeeld, kinderen beslissingen leren nemen, werken aan zelfdiscipline). Ze wordt gedurende de verdere schooltijd aangehouden en uitgebouwd.

- Zorg voor informatie over tabak en roken en de gevolgen ervan. Pas dat aan aan de leeftijd en leefwereld van de jongeren. Let op, informatie op zich leidt niet tot gedragsverandering. («Ik weet dat het ongezond is, maar ik rook toch»)

- Bespreek het rookgedrag van volwassenen en jongeren. (Waarom doen ze het precies?)- Geef inzicht in de sociale druk om te roken, met aandacht voor leeftijdsgenoten, vrienden, ouders

en media. (De druk is groot, vaak onbewust.)- Werk aan ‘coping strategies’ of vaardigheden om neen te zeggen tegen het aanbod van een sigaret.

(Ja zeggen is makkelijker dan neen zeggen.) Stigmatiseer de rokers daarbij niet als zwakkelingen.- Negatieve boodschappen en verboden hebben weinig effect. Duw rokende leerlingen niet in een

hoekje als paria’s van de school. Zorg voor een positieve aanpak met wat leerlingen kunnen doen om gezond te blijven. Niet-rokers hebben ook vrienden!

2. REGLEMENTERING: EEN TOTAAL VERBOD?• Een reglement geeft de grenzen aan van tabaksgebruik in de schoolomgeving. Waar mogen de

leerlingen en het personeel van de school (niet) roken?- Roken in scholen is bij wet verboden in alle gesloten plaatsen waar leerlingen toegang hebben: klas-

lokalen, eetzaal, gangen, trappen, liften, toiletten, secretariaat, bibliotheek, recreatiezaal, sportzaal, feestzaal…. Ook als de school haar infrastructuur ter beschikking stelt aan derden geldt dit rookverbod (gebruik van de sportzaal tijdens het weekend, het klaslokaal tijdens het oudercontact, de opendeurdagen enz…). In de plaatsen waar het rookverbod geldt, moeten één of meer rookverbodstekens hangen.

- Roken is niet bij wet geregeld in de lokalen waar leerlingen geen toegang hebben: de directiekamer, de leraarskamer… Voor deze ruimten kunnen afspraken komen: totaal rookverbod, roken mag als iedereen akkoord gaat of alleen op bepaalde tijdstippen…

- De wet regelt niet wat op de schoolspeelplaats kan en niet. Dat doet de school. Ze kan ook vastleggen welke regels gelden in de directe schoolomgeving: aangrenzende voetpaden, omliggende straten, maar ook wat de regels zijn tijdens buitenschoolse activiteiten (sportdag, studiereizen, excursies…).

- Dat gedeeltelijk of totaal rookverbod geldt niet alleen voor alle betrokkenen (directie, leerkrachten, andere personeelsleden en leerlingen), maar ook voor bezoekers en gebruikers van de infrastructuur van de school. De reglementering wordt uitgeschreven en opgenomen in het algemeen schoolreglement.

Het totale rookverbod biedt de meest efficiënte bescherming tegen (passief) roken. Het vormt meteen de ideale basis voor een optimale promotie van een tabaksvrije leefstijl. In sommige scholen mogen ouderejaars op bepaalde tijdstippen wél roken op school. Dat bevestigt het beeld dat roken ‘volwassen’ is. Variaties en afwijkingen (bv. alleen laatstejaars mogen roken, alleen het personeel, inrichten van een rookkamer…) leiden meestal tot onduidelijkheid, inconsequentie en frustratie.

• Naast grenzen trekken, moet de school ook afspreken wat de gevolgen zijn als de grenzen worden over-schreden. Een consequente houding bij elke overtreding draagt bij tot een overzichtelijk en efficiënt beleid. De sancties moeten deel uitmaken van de basistekst waarin de reglementering wordt beschreven.

• In sommige gevallen roken ouders zelf en kan de school van hen weinig steun verwachten. Geef hen wel duidelijke informatie wat de school doet en waarom. Misschien hebben zij het ook moeilijk om te stoppen met roken, kan je hen bij het beleid betrekken of aansporen om samen met hun kinderen voor hun gezondheid te vechten.

KIES JE DROGREDENOnze school doet niet mee aan tabakspreventie omdat

tabakspreventie geen belangrijke aspect van de gezondheidsvoorlichting en -opvoeding is.

tabakspreventie niet onze taak is.

tabakspreventie een bijkomende belasting be-tekent op het al overvolle curriculum.

tabakspreventie moeilijk examineerbaar is. Het heeft meer met houding en gedrag dan met kennis te maken.

een tabaks-preventiebeleid

in de school-omgeving

aan

pak

en

pr

even

tie

3. INTERVENTIEAls leerlingen de rookafspraken overtreden kunnen leerkrachten de volgende stappen zetten:1. de overtreding melden: iedereen moet weten bij wie hij inbreuken kan melden (toe-

zichters, een contactpersoon, de gezondheidscoördinator…)2. begeleiden: maak afspraken met de overtreder en volg die op. Dat kan gebeuren via

de coördinator of via een andere persoon: klasleraar, vertrouwensleerkracht… Mis-schien is overleg met de ouders nodig.

3. doorverwijzen: als het rookgedrag van de leerling deel uitmaakt van een groter com-plex probleem, kan de school doorverwijzen naar het CLB.Een roker moet je helpen, niet straffen.

Alle groepen die aanwezig zijn in een schoolomgeving worden partners bij het invoeren en opvolgen van een beleid. De taken en verantwoordelijkheden van alle betrokkenen worden duidelijk in het beleid omschreven.- De directie: neemt de beslissing om een beleid te realiseren en start met de werkgroep,

ondersteunt en werkt mee. Een directeur die het probleem ontkent of onderschat, ondermijnt de kans dat een rookbeleid slaagt.

- De leerkracht: is de schakel naar de leerling. De manier waarop hij met roken omgaat, bepaalt de efficiëntie van het beleid. Elke situatie is anders: de relatie tussen de leerkracht en de leerlingen, de atmosfeer op school in het algemeen en de verschil-lende klassen in het bijzonder, de gevoeligheden van een klasgemeenschap…

- De leerlingen: een open klimaat in de klas en de school maakt roken bespreekbaar. Als leerlingen worden betrokken bij het beleid, verhoogt de kans op slagen. Schakel de leerlingenraad in.

- Andere personeelsleden: Onderhouds- en keukenpersoneel, administratief personeel, studiemeesters… worden betrokken. Vanuit hun andere positie en verhouding met de leerlingen kunnen ze waardevolle suggesties doen.

- De ouders: hebben een belangrijke voorbeeldfunctie. Zij kunnen thuis een tabakspre-ventiebeleid op school ondersteunen. Ze kunnen actief deelnemen om het beleid uit te werken. Stel daarbij uw bekommernis om de gezondheid van hun kinderen centraal.

- Het CLB: hebben vaak vertrouwelijke gesprekken met leerlingen. Vanuit hun deskun-digheid kunnen ze een waardevolle bijdrage leveren tot het beleid.

- Externe deskundigen: externe deskundigen inschakelen voor een tabakspreventiebeleid lijkt een makkelijke en snelle oplossing voor de school. Eén dag een spreker uitnodigen heeft géén effect. Ervaring leert dat initiatieven van externen op langere termijn minder succesvol zijn dan de samenwerking van alle partners in een schoolomgeving. Externe organisaties kunnen wel materiaal en advies aanreiken, maar de realisatie moet op school gebeuren.

Een tabakspreventiebeleid:- wordt uitgeschreven (duidelijk, begrijpelijk, overzichtelijk, planmatig), is verankerd in

het algemeen gezondheidsbeleid van de school en wordt opgenomen in het algemene schoolreglement;

- is het resultaat van consultatie en samenwerking (eventueel zelfs met andere scholen);- is zorgvuldig gepland (datum van invoering, overgangsperiode…);- is geen eindpunt: het beleid wordt regelmatig geëvalueerd, bijgestuurd en aangepast;- houdt rekening met de roker: het omvat ondersteuning voor rokers die willen stop-

pen met roken. Zorg ervoor dat rokers zich niet gestigmatiseerd voelen als zieken, verslaafden, zwakkelingen.

Je kan meer lezen over roken in:Het Klassedossier op: www.klasse.be/dossier/gezondheid

Voor een ruim aanbod van initiatieven van tabakspreventie voor jongeren en onderwijs of een aanbod van rookstop-programma’s, kan je contact opnemen met de volgende organisaties:Vlaamse Liga tegen Kanker - Koningsstraat 217 - 1210 Brussel - tel. 02 227 69 69De gezondheidslijn van de Vlaamse Liga tegen Kanker - tel. 070 344 144 - www.tegenkanker.netVlaams Instituut Gezondheidspromotie (VIG) - Schildknechtstraat 9 - 1020 Brussel - tel. 02 422 49 49 - www.vig.beDe bibliotheek bij het SISO-nummer 614.61 (trefwoord roken)Voor meer ondersteuning neem je contact op met de schoolbegeleiding of het CLB dat aan de school verbonden is.

de partners: samenwerken

aandachtspunten:plannen

ZES STAPPEN NAAR EEN ROOKVRIJE SCHOOL:1. Plaats het onderwerp roken op de agenda.2. Vorm een werkgroep met alle partijen (ouders, leerlingen, leerkrachten, rokers en niet-rokers), of integreer de werking in een bestaande werkgroep.3. Analyseer de situatie op school (met behulp van enquêtes…).4. Schrijf een beleidsplan (in overleg met verschil-lende partners).5. Voer het rookbeleid in.6. Evalueer op geregelde tijdstippen het rook-beleid.

«MIJN LEERKRACHT ROOKT NIET»Onderzoek in Nederland toont aan dat scholen met een rook-beleid minder rokers hebben dan scholen zonder rookbeleid. Van de scholen met een rookverbod voor leerlingen rookt 20 procent van de 16-jarigen en ouder; op scholen zonder rookverbod is dat 32 procent. Het verschil bleek nog groter als ook het schoolpersoneel niet rookte op school: dan rookte 16 procent van de leerlingen tegen 34 procent als het personeel wel rookte. Bovendien lijkt het effect blijvend: het percentage rokers onder de oud-leerlingen van een school met een strikt rookverbod is lager dan dat van een school met een gedoogbeleid.