#09/03.05.12

Opinieblad vno-ncw Ondernemers, politiek en maatschappij

De Jager heeft zijn begrotingsakkoordHoe liggen de kansen in de rest van Europa?

tegenspraak Kleinknecht: ‘Maak innovatie belangrijker dan loonkosten’ 28

actueel Bankencrisis: op zoek naar nieuwe Piet Krediet 22

portret André Goedée (Dockwise): ‘Knokken is wat we hier doen’ 42

FORUM #09/03.05.122

inhoud #09

33 Vereniging• ‘Indonesiënegereniseendenkfout’•Personalia•WaarblijftdeHanzerevival?• ‘Eénopdedrieverhuurdersgaatelektrisch’

• ‘Praktischeervaringhelptbijkeuze voortechnischecarrière’

•Managersvanhetjaar•Agenda• ‘VertrouweninRotterdamsehavengerechtvaardigd’

•EvenbellenmetJanZaaijer,voorzitterknv Taxi

•PalletindustriesluitGreenDealmetoverheid

•Lintjesregen•CorporateFashionAward2012voor

Kroll & de Vries•BloemenexporteurszorgelijkoverRussen

20

33

30

Rubrieken4 Opinie vno-ncw

•Herinvoeringpascontrolesslechtidee•AandachtvoorDuitsopschoolhelpt

economie•Pleidooidirectesteunbankenlooptvooruitopdezaken

•PaniekomnietsbijEuropeseresolutieoverbelastingontwijking

•vno-ncwNoord:Bestuurlijkemoed

8 DefotoHalveeeuwsteggelen

19 BuitenlandCubahoudtondernemersklein

20Endochter‘Mijnvaderiseensluwevos’

27 ScheerCatshuis-tapes

30Podium•ZorgtSpanjevooreennieuweeurocrisis?•VijfvragenaanDickdeBoer,voorzitterNederlands-DuitseHandelskamer

•Uitspraken

41 Vreemde ogen‘Gevoelinzelfdeteamtespelen’

46GroengoedAfvalvoorkoeling

47OverleversGrandHotelHuisterDuin

47Colofon

FORUM #09/03.05.123

rubrieksnaam

Artikelen10 ‘Depijnisgoedverdeeld’

Hijdurfthetzekertestellen:hetakkoorddat vvd, cda,GroenLinks,D66enChristenUnieinrecordtijdinelkaartimmerden,isbeterdanhetbijna-Catshuisakkoord.vno-ncw-voorzitterBernardWientjesisblijdatheterligt.‘Ditbrengtonsstabiliteit.’

14EuropaophetkruispuntEvenwasNederlandvoorpaginanieuwsinEuropa.Devalvanhetkabinet-RuttelietzienwaartoedestrengereEuropesebegrotingseisenkunnenleiden.Regeringenstaanonderdruk.KanderevivalvanhetNederlandsepoldermodelEuropaalsvoorbeelddienen?

22Verslaafdaandebank?Ondernemersmoetencreatieverworden,zegtbankenvoormanBoeleStaal.Nietkijkennaardebank,maarnaaralternatievefinancieringsbronnen.Netzoalsbedrijveninhetbuitenlanddatdoen.Hoekomendieondernemersdanaangeld?

28LagelonenmakenluiOndernemersdienuindeproblemenzitten,hebbendataanzichzelftewijten.DatzegtinnovatiehoogleraarAlfredKleinknecht(tuDelft).Wantloonmatigingmaaktbedrijvenlui,minderinnovatiefwaarnazehetmoeilijkkrijgen.‘Ikzieduidelijkeennegatiefeffect.’

42StuurmanAndréGoedéestaataanwalHijweetwateenschipis,hoehetwerktenhoehetruikt.AndréGoedéeisceovanzee-transportbedrijfDockwise.Hetleidenvaneenbedrijfziethijalseenstrategischspel. ‘Jemoetjedoelennietzoverstellen,datzeonhaalbaarworden.’

10

42

22

FORUM #09/03.05.124

KnalHetgaatmetpijn,enmoeite,ensomsmeteenenormeknal.Deontwikkelingenvandeafgelopentweewekenmakenduidelijkdatdecombinatievanbezuinigenenhervormengeenmakkelijkeis.Daton-dervondNederlandendatondervindenooktalvananderelidstatenbinnendeEuropeseUnie.EvenleekheterzelfsopdathetdoorgaanstochzodegelijkeenbetrouwbareNederlandzijnreputatieopditpuntzoukwijtraken.MetongerustheideninsommigegevallenenigleedvermaakwerddeontknopingvandeCatshuis-onderhandelingenookinhetbuitenlandopdevoetgevolgd.Gelukkigwisthetpolitiekemiddeninonslandzichtehervinden.Enhoe!Inongekendkortetijdwerddoorvvd, cda, d66,GroenLinksenChristenUnieeenakkoordoverdebegrotingin2013gesloten.EenakkoorddatonsbinnenboordhoudtalshetgaatomhetzobelangrijkeEuropeseStabiliteitspact.Eneenakkoordbovendiendatbelangrijkehervormingenbevat,nietalleenalshetgaatomdewoningmarkt,maarookbijdepensioenenendearbeidsmarkt.Eenakkoordkortomdathetvertrouwenvandefinanciëlemarkteninonslandzalversterken.Enbelangrijkernog,datuiteindelijkzalleidentoteenhogergroeipadvanonzeeconomie.Zijnallevoorgenomenmaatregelenvandezeregenboogcoalitiedangoedvoorhetbedrijfsleven?Nee,wanterzittenzekermaatregelen

bijdiehetbedrijfslevenpijnzullendoen.Netzoalsermaatregelenbijzittendiedeburgerspijndoen.Hetbelangrijksteisechterdatheteenpakketisdatdepijnopzo’nmanierverdeeltdatdegroeikrachtvanonzeeconomieenonzeinternationalepositieerzominmogelijkdoorgeschaadworden.Hetvaltteprijzendatdezevijfpartijendemoedhebbengehaddoordezureappelheentebijten.Eenzobreedmogelijkgedragenhervor-mingspakketisprecieswaternodigis.

Bernard WientjesVoorzitter vno-ncw

Lees ook het interview met Bernard Wientjes op pagina 10 en verder en het artikel QuovadisEuropa op pagina 14 en verder

opinie vno-ncw

Paniekomnietsoverresolutiebelastingontwijking• Europees Parlement wil naleving van regels rond belastingontwijking• Oproep aan Commissie is in lijn met Nederlands beleid• Paniek over verlies inkomsten en banen in Nederland nergens op

gebaseerd

Nederland dreigt tot 1,5 miljard aan inkomsten en duizenden banen te verliezen, zo waarschuwde het Algemeen Dagblad vorige week. De reden? Het Europese parlement heeft een resolutie aangenomen waarin de Europese Commissie opgeroepen wordt om op te letten dat iedereen zich aan de regels houdt als het gaat om belastingfraude en belastingontwijking. Mooie resolutie zou je zeggen, prima dat de Commissie wordt gevraagd om bestaande voorstellen, bijvoorbeeld op het gebied van actieve informatie-uitwisseling verder op te pakken. De inhoud van de resolutie is in lijn met de internationale spelregels, het Europese en het Nederlandse beleid.Maar waarom dan die paniek? Waar komt dat idee dan vandaan dat dit Nederland 1,5 miljard en duizenden banen zou gaan kosten? Volgens het ad komt dat doordat Europa een einde gaat maken aan het belas-tingparadijs dat Nederland zou zijn voor zogenoemde brievenbus-firma’s. Nederland zou naar schatting zo’n twintigduizend van derge-lijke bedrijven tellen. Bedrijven die uit niets anders bestaan dan een postbus, om zodoende te profiteren van het ‘paradijselijke’ Nederlandse belastingstelsel. De waarheid is dat Nederland internationaal helemaal niet uit de pas

loopt met zijn belastingstelsel. Conform de internationale regels bevat het een aantal elementen waarmee internationale dubbele belasting-heffing wordt voorkomen. Verder biedt de Nederlandse belasting-dienst, omdat het veel verdragen heeft met andere landen, een grote mate van zekerheid over de toepassing van fiscale regels. Dat maakt Nederland tot een aantrekkelijk land voor bedrijven maar zeker geen belastingparadijs.Bovendien is het helemaal niet mogelijk om alleen op papier een onderneming te starten en daarmee toegang te krijgen tot het Neder-landse verdragennetwerk. Er moeten dan daadwerkelijke activitei-ten plaatsvinden en er zijn mensen nodig om deze activiteiten uit te voeren. Over deze activiteiten wordt dan belasting betaald, zowel vennootschapsbelasting als loonbelasting. Er zijn in internationaal verband – vastgesteld door oecd en de vn – afspraken gemaakt over hoeveel substance een onderneming hiervoor moet hebben en Nederland houdt zich netjes aan deze afspraken. Dat is ook in ons belang, want alleen bedrijven van voldoende substantie leveren een bijdrage aan onze economie. Bovendien moet er sprake zijn van een gelijk speelveld voor andere Nederlandse ondernemingen. Gelukkig is er dus geen sprake van dat deze Europese resolutie de Nederlandse schatkist geld zou kosten en dat duizenden mensen hun baan zouden verliezen.

www.vno-ncw.nl/belastingen

jero

en p

oort

vlie

t

FORUM #09/03.05.125

kamerwerktnietnaarvermogen

Hethaddegrotehervormingvanhetkabinetmoetenworden,maardeWetwerkennaarvermogenheeftdestemmingindeTweedeKamernietgehaald.Diehadvorigeweekdinsdagmoetenplaatsvin-den,dedagwaaropuiteindelijkwerdgedebatteerdoverdevalvanhetkabineteneenverkiezingsda-tum.StaatssecretarisDeKromvanSocialeZakenenWerkgelegenheidleek op een Kamermeerderheid te kunnenrekenen,maarhijofzijnopvolgermoetnuwachtenopdesamenstellingvaneennieuweTweedeKamer.De pvv isuitdegedoogrol gestapt en hielp de linkseoppositieendeChristenUnie

aan een Kamermeerderheid tegen stemming.Datbetekentdatdeingangsdatumvan1januari2013nietmeergehaaldgaatworden.Alsdewetüberhauptnogeentweedekans krijgt.

tijdelijkekrachtmoetsnellerbeter

OpdevalreepheeftministerKampvanSocialeZakenenWerkgele-genheideenstrengereaanpakvanziekeuitzendkrachtenenflexwer-kers door de ministerraad gekre-gen.EendaglaterstapteWildersuithetCatshuis-overleg.Kampwileen‘oneerlijkesituatie’rechtzetten.Ziekevastewerkne-merswordennamelijkalstrengeraangepakt;datmoetnuookvooruitzendkrachtenenflexwerkersgaangelden.Deministerwijsteropdatdezegroepenvijfkeerzovaakineenarbeidsongeschiktheidsrege-lingterechtkomenalsvastperso-neel.Hijkandaargeenmedischeredenenvoorvinden.Afhankelijkvanhetaantalge-werktejarenzaldeuitkeringvantijdelijke krachten al na enkele maandenwordenverlaagdnaar

70procentvanhetminimumloon.Hetuwvbeoordeeltnaééninplaatsvantweejaarofiemandanderwerkdandehuidigebaankan doen. AlshetaanKamphadgelegen,warendezemaatregelenaldezezomerinwerkinggetreden.Datziternietinnadevalvanhetkabinet.DePvdAheeftinelkgevalgrotebezwaren.VolgensKamerlidRoosVermeijzegtKamp‘barstmaartegendezemensen’.

wandelgangen

De Krom: uitstel of afstel

Vermeij: controversieel

AandachtvoorDuitsop school helpt economie• Duitse taal verdient meer aandacht in onderwijs• Nederlandse economie profiteert van handel met oosterburen• Veel werkgevers ontevreden over kennis van Duits bij

medewerkers

Het is nog niet zo heel lang geleden dat vrijwel elke techneut Duits sprak. Dat hadden ze van hoog tot laag geleerd op school. Dat was ook nodig omdat dé technische standaardwerken in het Duits waren geschreven, net als veel machinehandleidingen. Ergens in de afgelopen decennia is die kennis verwaterd, niet alleen bij de tech-neuten, maar in het hele middelbaar onderwijs. Duits verdient meer aandacht. Nederland onderhoudt een kwart van al onze economische, culturele en maatschappelijke buitenlandse contacten met de Bondsrepubliek. In 2010 bedroeg het handels-volume tussen beide landen meer dan 130 miljard euro. Nederland exporteerde voor bijna 69 miljard euro naar het buurland.Ruim 80 procent van de bedrijven vindt kennis van de Duitse taal noodzakelijk om de export naar Duitsland te realiseren en te onderhouden, stelt de Nederlands-Duitse Handelskamer (dnhk). Tweederde van de Nederlandse ondernemers is volgens de dnhkontevreden over het Duits van de eigen medewerkers.De Actiegroep Duits pleit met vertegenwoordigers van het Neder-landse bedrijfsleven voor meer en beter Duits op scholen. vno-ncw-directeur Niek Jan van Kesteren overhandigde met Ineke Dezentjé Hamming, voorzitter van fme-cwm, onlangs aanbeve-lingen van de Actiegroep aan leden van de Tweede Kamer. Dat gaat van het enthousiasmeren van leerlingen tot het stimuleren van stu-denten voor de opleiding tot leraar Duits.Om het belang van Duits inzichtelijk te maken, zou de onderwijs-sector meer kunnen samenwerken met het bedrijfsleven. Duitsland is veruit de belangrijkste handelspartner, goed voor een kwart van de export. Daar mag wel wat Begeisterung tegenover staan.

www.vno-ncw.nl/onderwijs

FORUM #09/03.05.125

dijk

stra

dijk

stra

FORUM #09/03.05.126

opinie vno-ncw

Pleidooidirectesteunbankenlooptvooruitopdezaken• imf houdt pleidooi voor directe steun banken uit

noodfonds• Daarvoor is het echter nog te vroeg• Wel goed dat slagkracht imf fors is toegenomen

Zijn bezoek aan Washington, waar hij de voorjaarsvergade-ring van het imf bijwoonde, duurde korter dan gepland. Inmiddels demissionair minister van Financiën, Jan Kees de Jager pakte onmiddellijk het vliegtuig toen de onheilsbe-richten uit het Catshuis hem vorige week zaterdag bereik-ten. Daar in Washington was de dag vrolijker begonnen. Zo werd bekend dat de slagkracht van het imf fors zal toene-men. Het fonds heeft voor meer dan 430 miljard dollar aan toezeggingen voor leningen gekregen. De extra capaciteit kan het fonds goed gebruiken om wereldwijd de financiële stabiliteit te vergroten en daarmee het mondiale economi-sche herstel van een steviger fundament te voorzien, zoals imf-directeur Christine Lagarde verzekerde, die daarmee duidelijk wilde maken dat de leningen niet alleen gebruikt zullen worden om de Europese schuldencrisis een halt toe te roepen. Ook riep ze – begrijpelijkerwijs – Europa op om nu vooral zelf het heft in handen te nemen en vaart te maken met het wegwerken van de schulden en het door-voeren van economische hervormingen.Curieuzer was de aanbeveling van Lagarde dat de Europese Centrale Bank om de banken te helpen de rente verder zou moeten verlagen. Ook zou Europa banken in nood directe kapitaalsteun moeten kunnen verlenen via het Europese noodfonds. Dat fonds is opgezet voor overheden die aange-ven hulp nodig te hebben, met name om hun eigen banken te redden. Omdat deze hulp gebonden is aan allerlei condi-ties wachten landen zo lang mogelijk met een beroep hierop te doen. De suggesties van het imf konden op weinig enthousiasme rekenen onder de Europese ministers van Financiën en de president van de Europese Centrale Bank.De Jager meldde dat er nog veel zal moeten gebeuren voor directe interventie een optie wordt. Zo moet er eerst een Europees bankentoezicht zijn, een level playing field voor alle banken en Europese afspraken over kapitaaleisen. Daar-mee heeft de minister zeker een punt. Zolang het toezicht op bijvoorbeeld Spaanse banken nog nationaal geregeld is, is het te vroeg voor directe steun vanuit de Europese nood-fondsen.

www.vno-ncw.nl/eurocrisis

vno-ncw Noord

BestuurlijkemoedHetmislukkenvanhetCatshuisoverlegheefteenstemeerlatenziendatpolitiekebestuurdersdeneiginghebbenwankelmoedigtezijn.Zodrahetspannendbegintteworden,verliezenzehunvasthoudendheidendurvenzehunplannennietdoortezetten.Dezeaarzelingenenonzekerheidbarenmijzorgen.Wantwietelangaarzeltvoordathijeenstapzet,blijftzijnhelelevenopéénbeenstaan.EenChi-nesewijsheiddienietaandepolitieklijktbesteed.Overigensgeldtditnietalleenvoordelandelijkepolitici,maarookvoorderegio,waarsommigebestuurdersnietalleentelangopéénbeenblijvenstaan,maarzelfsdreigeneenstapterugtedoen.EengoedvoorbeeldhiervanisdespoorlijnGroningen-Heerenveen.Dezenieuwespoorverbindingisvanregionaalen(inter)nationaalbelangenmoetwordengefinancierdvanuithetalternatievepakketdathetNoordenheeftgekregenvoorhetnietdoorgaanvandeZuiderzeelijn.Bijhetopstellenvanhetwensenlijstjevoorditmiljardenpakketkonmenin2008geenkeuzesmaken,waardoorhetaanbodisovertekend.Anno2012moetvaartwordengemaaktmethetuitvoerenvandein-frastructureleprojectenenbeginnendenoordelijkebestuurdershemteknijpen.Waarzijjuistdaadkrachtzoudenmoetentonendoordeaanlegvandespoorlijndoortezetten,aarzelensommigenengebruikenzedeovercommitteringbinnenhetpakketalsslapexcuusomvandezeessentiëleverbindingaftezien.Hetgelddathierdoorvrijkomt,gevenzelieveruitaanverschillendekleinereinfrastructureleprojectendiezeophuneigencontokunnenbijschrijven.DoordespoorlijnGroningen-Heerenveen hsl-waardigaanteleggen,ishetmogelijkomdeZuiderzeelijnalsnogterealiseren.Zoweldeoverheidalshetbedrijfslevenstondenin2007volachterdezeverbinding,diehetNoordendoordeneuswerdgeboorddoordathetRijkdelijn‘kapotrekende’.Metditinmijnachterhoofd,ishetonbegrijpelijkdatdenoordelijkebestuurderseralleenalovernadenkendezeunieke,tweedekanstelatenliggen.Maargelukkigishetnogniettelaat!ZoalspolitiekDenHaagderugheeftgerechtdooralsnogeensluitendebegrotingvoor2013temaken,zoheefthetNoordenookdekansomdespoorlijnGroningen-Heerenveendoortezetten.Hetenigedathiervoornodigis,isbestuurlijkemoedenstandvastig-heidomdejuisteplannendoortezetten.

Bert van der Haarvoorzitter vno-ncw Noord

jero

en p

oort

vlie

t

FORUM #09/03.05.127

wandelgangen

geenweide-plichtvoorkoeien

TerwijlinDenHaagdepolitiekecrisisuitbrak,zijndekoeienge-woonweerdeweiingegaan.PartijvoordeDieren-KamerlidAnjaHazekampwildevanlandbouwmi-nisterBlekerwetenofdieookzovrolijkwordtvandebeeldenvan‘dartelende’koeien.Ja,datwordthij.‘Weidegangkomtopdiversepuntentegemoetaandebehoeftevandekoeomhaarnatuurlijkgedragtekunnenvertonen.’VolgensHazekampisweideganggezondervoordekoe,betervoorhetboerenbedrijfendeuitstra-lingdaarvan,enmooiervoorhetlandschap.Schaalvergrotingindeveeteeltleidtechtertotverminde-ringvandeweidegang.Daaromwilzijeenverplichteweidegang.DatvindtBlekerechtertevergaan.Hijlaathetoveraandepartnersinde

duurzamezuivelketen,enwijstop‘mooieinitiatieven’vanzuivelbe-drijvenomhetgrootstedeelvande Nederlandse koeien tijdens de zomerindeweitelatengrazen.

bankennogevenontlast

DeTweedeKamerheeftgehoorgegevenaanhetverzoekvanstaatssecretarisWeekersvanFinanciënomdestemmingoverdebankenbelastinguittestellen.WeekerswildeuitstelinverbandmetdevalvanhetkabinetenomdathijDeNederlandscheBankeerstomadvieswilvragen.dnb moetzichbuigenoverheteffectdateenverhogingvanbankenbe-lastingzalhebbenopdekrediet-verleningdoorbanken.Weekerswildezelf300miljoeneuroophalenmetdebelasting.DeKamer dacht meer aan 1 miljard. Daarbijvondendelinkseoppositie-partijen en de pvvelkaar.WeekersschrijftaandeKamerdathij‘nietaprioriafwijzend’staattegenoververhoging.IndeCatshuis-stukkenwerdalgesprokenover600

miljoeneuro.DatbedragwordtookgenoemdinhetKunduz- akkoord.‘Maareenverdrievou-digingvindikerggortig’,aldusWeekers.Eenhogerebelastingzalvolgenshemhoedanookwordendoorberekendaandeklant.Destaatssecretarisvraagtopzijnminst respijt tot na het mei-reces.Hetuitstelbetekentdatdegeplandeinvoeringsdatumvan 1julinietgehaaldgaatworden.

7 FORUM #09/03.05.12

Hazekamp: vrijheid blijheid

Weekers: doorbelast

dijk

stra

dijk

stra

Herinvoering pas controles slecht idee• Duitsland en Frankrijk willen weer grenscontroles

kunnen uitvoeren• Redenen zijn begrijpelijk, maar schade is niet te overzien• Voorstel knabbelt aan pijlers van de Europese interne markt

Duitsland en Frankrijk willen weer grenscontroles kunnen uitvoe-ren binnen de Europese Unie. Dat plan werd donderdag op een bij-eenkomst van de Europese ministers van Binnenlandse Zaken door hen toegelicht. Tijdens de volgende vergadering van de ministers wordt verder gepraat over het plan. Alhoewel de achterliggende redenen – onder meer het tegengaan van grensoverschrijdende cri-minaliteit – begrijpelijk zijn, is het toch een gevaarlijk pad waarop dit tweetal treedt. Buiten kijf staat dat de herinvoering van pascon-troles schadelijk zou zijn voor het handelsverkeer binnen Europa. Het Schengen-verdrag regelt het vrije verkeer van personen binnen de 25 lidstaten. Volgens Duitsland en Frankrijk moeten tijdelijke grenscontroles in het Schengengebied als laatste redmiddel mogelijk zijn indien de landen aan de buitenrand van Europa hun grenzen niet strenger beveiligen. Beide initiatiefnemers knagen hiermee echter aan de pijlers van de Europese interne markt, waarbinnen de grenzen sinds 1985 vrij zijn van controles. Vrij verkeer van goederen en diensten komt daarmee op een hellend vlak te staan. Uitwassen zoals criminele bendes of drugskoeriers moeten uiteraard worden aangepakt, maar niet door grenzen in het algemeen dicht te gooien.Behalve toeristen zullen vooral transportbedrijven de dupe zijn van een dergelijk besluit. Vrachtwagens, goederen en chauffeurs die urenlang aan de grens moeten wachten, zullen de transportsector in Europa naar verwachting een financiële strop bezorgen. Dat is in deze economische crisis niet de juiste beslissing. Het is bovendien ook schadelijk voor onze economie en de toekomst van de interne markt.

www.vno-ncw.nl/eu

FORUM #09/03.05.128

rubrieksnaamde foto

Halve eeuw steggelenVlaardingen,26april-EindelijkisdebouwvandeA4tussenDelftenSchiedamgestart.MeneerSchot(metcamera)grijptzijnkansomsneleveneenfototemakenvandestartvandebouw.Hetiseenbijzondereautoweg.Deaanlegvande7kilometerisnubegrootop650miljoeneuro,terwijlerruimeenhalveeeuwoverdeaanlegisgesteggeld.Demilieubewegingendeomwonendenhebbendebouwlangtegenkunnenhouden.MeneerSchotwoontindebuurtvanhetnieuwetracé.Hijlegtbijnaelkehandelingopdebouwplaatsmetpleziervastvoorhetnageslacht.In2015kunnendeautomobilistenoverdenieuweautowegzoeven,waardoordefilestussenRotterdamen DenHaagverdwijnen.Tekst:WalterDevenijns|Foto:SamRentmeester

FORUM #09/03.05.129

rubrieksnaam

FORUM #09/03.05.1210

omslag

FORUM #09/03.05.1211

‘Er is vandaag iets heel bijzonders gebeurd’, zei premier Rutte afgelopen donderdag tijdens het begrotingsdebat. Hoe bijzonder was het?‘Deze dag zal in de geschiedenisboeken als een heel bijzondere dag beschreven worden. Op het dieptepunt van de financiële crisis hebben deze politieke partijen hun verant-woordelijkheid genomen. De middenpartijen zijn daadwerkelijk over hun schaduw heen gesprongen. Dat heeft een kwalitatief hoog-waardig akkoord opgeleverd. Een akkoord dat het internationale vertrouwen in Nederland zal bevestigen. Zie je wel, uiteindelijk is Nederland dat betrouwbare en stabiele land dat zijn verantwoordelijkheid neemt.’

Is dit nu precies het akkoord waar vno-ncw om gevraagd had?‘Nee, zo’n akkoord wijkt altijd af. Het doet

pijn bij ondernemers. Het doet pijn bij ieder-een. Het is alleen zo verdeeld, dat het zo min mogelijk schade toebrengt aan de groeikracht en de internationale positie van Nederland. Het brengt ons stabiliteit. En dat is voor ondernemers het allerbelangrijkste.’

Belangrijker dan de economie stimuleren?‘Economie is heel simpel. Minder geld uitge-ven betekent minder groeien. Dat weet je. Alleen, het is op dit moment noodzakelijk. Om daarna sneller te kunnen groeien. Uit de cijfers blijkt dat Nederland ondanks deze enorme bezuinigingen volgend jaar toch nog met 0,75 procent blijft groeien. En uiteinde-lijk zijn we veel beter uit. Reculer pour mieux sauter, zeggen de Fransen het zo mooi. Je moet eerst even inhouden om later te kunnen springen.’

Wat zijn de pijnpunten voor ondernemers uit het akkoord?‘We betreuren het dat het pensioenakkoord niet volledig wordt overgenomen. Gelukkig wel de premiestabilisatie en de koppeling aan de levensverwachting. Toch is het jammer, we hadden er afspraken over gemaakt met de vakbeweging en we zijn gewend om ons aan afspraken te houden.’‘Ook is het niet goed dat de lasten voor werk-gevers verhoogd worden via premies en belastingen. Gelukkig zijn de meeste verho-gingen tijdelijk. We zijn ook niet blij met de bankenbelasting. Er lag echter een motie in de Kamer om die op te trekken naar 1 miljard, dat is nu 600 miljoen geworden, dus ook hier kunnen we zeggen: het glas is halfvol.’

En die eenmalige werkgeversheffing?‘Hoe dat precies vormgegeven gaat worden,

‘Dit akkoord is essentieel’

De oproep van vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes aan

de politiek om over de eigen schaduw heen te springen vond

gehoor. In ongekend tempo timmerden de Kamerfracties

van vvd, cda, D66, ChristenUnie en GroenLinks afgelopen

week een akkoord in elkaar. Is het een akkoord waarmee

ondernemers blij kunnen zijn?

Tekst:KarinBojorge|Foto’s:JoostHoving/hh

FORUM #09/03.05.1212

omslag

Belastingen

• In2013wordthetbegrotingstekortteruggebrachttot 3 procent.

• Hethogebtw-tariefgaatmet2procentomhoogvan19naar21procent.Hetlagetariefblijftgelijkop6procent.

• Deonbelastereiskostenvergoedingwordtafgeschaft.Datlevert1,2miljardopterfinancieringvandeverlagingvandeoverdrachtsbelastingnaar2procent.

• Debelastingschijvenwordenvolgendjaarnietaangepastaandeinflatie.Ditlevert1,2miljardop.

• Deaccijnzenopalcohol,frisdrankenentabakswarenwordenverhoogd.Ditlevertruim600miljoeneuroop.

• Debtwopuitvoerendekunstengaatomlaagnaar6procent.• Debankenbelastingwordtverdubbeldvan300miljoennaar600miljoeneuro.

• Erkomteenwerkgeversheffingvoorhogereinkomens.Deze‘crisisheffing’moet500miljoeneuroopbrengen.

• Deaftrekvandeelnemingsrentewordtbeperkt(150miljoen).

Wat staat er in het 5-partijen akkoord?

Woningmarkt

• Deoverdrachtsbelastingblijftop 2procent.Detijdelijkeverlagingdoorkabinet-Ruttevan6naar 2procentwordtdusverlengd.

• Dehurenvoorhuurdersmeteenin-komenvan33.000tot43.000europerjaarmogenwordenverhoogdmetdeinflatieplus1procent.

• Dehypotheekrenteaftrekblijftgehandhaafd,maarmensendieeennieuwehypotheekafsluiten,moe-tendiein30jaarannuitairaflossen.

• Erwordtextrageïnvesteerdinener-giebesparinginwoningen.

Arbeidsmarkt

• In2013gaanmenseneenmaandlater met de aow, in de jaren daarop gaatdepensioenleeftijdsnelleromhoog.In2019isdepensioenge-rechtigdeleeftijd66jaar,in2024wordtdat67jaar.

• Hetontslagrechtwordtversoepeld.Deontslagvergoedingverdwijnt,welkomtereenbeperkterever-plichtebijdragevoorscholingenvoorwerk-naar-werk-trajecten

• Erkomteeneigenrisicovoorwerk-geversindewwvanmaximaal 6 maanden.

moet nog nader onderzocht worden. Van belang is dat dit eenmalig en éénjarig is. En dat dit het ondernemersklimaat niet zal bederven. Uiteindelijk moeten we het immers hebben van economische groei.’

De btw-verhoging gaat er toch komen…‘De btw-verhoging was de enige mogelijk-heid om de bezuinigingen en dus de 3 procent te halen. Gelukkig geldt de verhoging niet voor het lage tarief, voor de dagelijkse bood-schappen dus. Als het gaat om het verhogen van de accijnzen, de afschaffing van de onbe-laste reiskostenvergoeding: we zullen er alles aan doen om daar de scherpe kantjes vanaf te halen.’

Ligt hier desondanks een beter akkoord dan het bijna-Catshuisakkoord?‘Ja, dat durf ik zeker te stellen. Omdat het meer hervormingen bevat. Naast de woningmarkt nu ook van de arbeidsmarkt. En zelfs het akkoord over de aow ligt dich-ter bij het pensioenakkoord van de sociale partners.’

FORUM #09/03.05.1213

Overheid

• Erkomteennullijnvoorambtenaren,metuitzonderingvanwerk-nemersindezorg.

• Voor875miljoenaanbezuinigingenopdeoverheidmoetnoginvullingwordenge-vonden.

• Deperiodewaarinpo-liticiwachtgeldkrijgen,wordtnetzolangalsdeperiodewaarinzeww krijgen.Datiseenstukkorterdanindehuidigewachtgeldregeling.

Zorg

• Opdezorgwordt 1,6miljardbezuinigd.

Milieu

• Erkomt200miljoeneurovoornatuur.

• Erkomteenvergroe-ningvanhetbelasting-stelsel, onder meer door eenextrabelastingvoorkolencentrales.

• Heteurovignetwordtduurder,waarmeehetvrachtvervoeroverdewegzwaarderwordtbelast.

Teruggedraaidebezuinigingen

• Bezuinigingenophetpersoonsgebondenbudgetenpassendonderwijswordenteruggedraaid.

• DeextrabezuinigingopOntwikkelingssamenwerkinggaat niet door.

• Dehuishoudinkomenstoetsvoorbijstandsuitkeringenwordtteruggedraaid.

• Debezuinigingopdegriffierechtenwordtteruggedraaid.• Debezuinigingoppalliatievezorgwordtteruggedraaid.• Debezuinigingdooreeneigenbijdrageindegeestelijkegezondheidszorgintevoerenwordtteruggedraaid.

• Debezuinigingophetopenbaarvervoervan 100miljoenwordtteruggedraaid.

Intotaalwordtvoor1miljardeuroaanbezuinigingenuitdeoorspronkelijke18miljardteruggedraaid.

Werkgevers moeten de eerste maanden ww doorbetalen. Is dat een goede hervorming?‘Werkgevers gaan maximaal zes maanden betalen. Daartegenover staat echter dat de pre-ventieve toets op ontslag verdwijnt en dat de ontslagvergoeding vervangen wordt door het eigen risico voor de ww en een scholings-plicht. Dit zit heel dicht aan tegen het advies dat de Commissie-Bakker hier destijds over heeft gegeven. Globaal kunnen wij dit steunen. Wel willen we kijken naar de haalbaarheid van dit systeem voor kleine ondernemers.’

Zal dit akkoord de woningmarkt lostrekken?‘Het biedt absolute duidelijkheid over de hypotheekrenteaftrek. Iedereen die nu een hypotheek heeft, hoeft geen enkele zorg te hebben over de aftrekbaarheid gedurende de gehele looptijd van deze hypotheek. Dat is ontzettend belangrijk voor mensen. De aflos-singsvrije hypotheek mag met ingang van de nieuwe wet niet meer. Dat is goed want dat betekent een versterking voor de banken. De

hypotheekschuld van Nederland zal hierdoor dalen. Dat betekent meer ruimte voor kredie-ten aan het midden- en kleinbedrijf.’

Er wordt nu ook werk gemaakt van de vergroening.‘Dat is het doorzetten van een tendens die ook door veel van onze leden gesteund wordt. Daar hoort ook een verdere vergroening van het belastingstelsel bij. Ik ga ervan uit dat het kabinet ervoor zal zorgen dat er een gelijk speelveld blijft, met name voor onze energie-intensieve industrie.’

Zijn dit nu de partijen die u na de verkie zingen graag in het nieuwe kabinet zou zien?‘Dit akkoord zou zeker de basis kunnen zijn voor het coalitie-overleg na de verkiezingen. Op zich is het jammer dat de pvdA niet mee is gegaan. Voor de stabiliteit van het midden was dat nog beter geweest.’

U gaat gedoogpartij pvv niet missen?‘Ik heb altijd grote moeite gehad met de pvv,

dat heb ik nooit onder stoelen of banken gestoken. Het is een opluchting dat we nu verlost zijn van die voortdurende discussie over de islam, de gulden, over grenzen dicht, het polen-meldpunt. We kunnen het nu weer hebben over de zaken waar het echt over moet gaan. persoonlijk ben ik overigens ook blij dat de btw op schouwburgkaartjes terug-gaat naar 6 procent. Dat is heel belangrijk voor die sector.’

De val van het kabinet zorgde internationaal voor veel onrust. Hoe belangrijk is dit akkoord voor Europa?‘Het is essentieel. Het zou een heel slecht sig-naal zijn geweest als juist Nederland politiek niet in staat was geweest om de noodzake-lijke maatregelen te nemen om het tekort terug te brengen naar 3 procent. Ik hoop van harte dat het aangetaste vertrouwen in Nederland nu in razend tempo hersteld wordt. Dat Nederland weer het terechte imago krijgt van een betrouwbare partner met een ondernemend klimaat.’

FORUM #09/03.05.1214

omslag

quo vadis europa?

Europa staat op een kruispunt. De onzekerheid over het Europese stabiliteitspact, waarbij onder meer is afgespro-ken het begrotingstekort terug te brengen tot 3 procent, wordt met de dag groter. De oppositie in de landen van de eurozone tegen de afspraken die nog maar enkele maan-den geleden feestelijk in Brussel werden ondertekend, groeit. Nederland liet afgelopen week even zien waartoe de nieuwe strengere Europese begrotingseisen kunnen lei-den. Met verbazing keek het buitenland naar de Haagse perikelen van de voorheen zo trouwe aanhanger van het stabiliteitspact. Was dat het land van minister De Jager die regelmatig de lanterfanterende Grieken kapittelde? Uitge-rekend Nederland, een kernland van de eurozone? De val van het kabinet-Rutte zorgde er voor dat de Neder-landse perikelen op de voorpagina van de gezaghebbende zakenkrant Financial Times Deutschland belandde. Mals was de kritiek direct na de val van het kabinet niet: ‘Als het rijke Nederland niet meer achter het Europese stabili-teitspact staat, hoe kun je dan van de andere Europese lan-

den met nog veel grotere problemen verlangen dat die wel het pact uitvoeren?’ Het verschil tussen de vroeger zo op stabiliteit gerichte Nederlanders en de Italianen en Span-jaarden is verdwenen, constateerde de krant verbaasd.Gelukkig lijkt de verrassende coalitie van GroenLinks, D66, ChristenUnie, cda en vvd, waarbij de afspraak werd gemaakt om het begrotingstekort in 2013 toch terug te brengen naar de 3 procent, ernstige reputatieschade in het buitenland te voorkomen. De rente op de Nederlandse staatsobligaties, een belangrijke reputatiegraadmeter voor een land, daalde na het nieuws uit Den Haag. De val van het kabinet-Rutte maakt wel duidelijk dat de Europese politiek het moeilijk heeft. De weerstand tegen het alleen maar bezuinigen neemt toe. In de Franse presi-dentverkiezingen is de socialist François Hollande dé favoriet. Hij wil de begrotingsafspraken openbreken. Het pact is volgens hem te veel op bezuinigingen en te weinig op groei gericht. Nieuwe obstakels duiken op in Ierland. De Ieren mogen eind mei via een referendum hun mening geven over de geplande invoering van de Europese afspra-

Europa staat op een kruispunt. Alleen maar bezuinigen

wegens het Europese stabiliteitspact zorgt voor

groeiende weerstand. Nederland liep langs de afgrond,

in Frankrijk wordt luidkeels voor een andere koers

gepleit. Leiden er meer wegen naar Rome?

Tekst: Walter Devenijns | Foto: Olivier Hoslet /anp

FORUM #09/03.05.1215

quo vadis europa?

ken. Volgens de laatste peilingen heeft zo’n 40 procent van de kiezers geen mening. Er zal beslist met interesse naar de Franse argumenten geluisterd worden. Zelfs Duitsland ziet de oppositie tegen het pact groeien. De kritiek van de Fransman Hollande wordt omarmd door de Duitse sociaaldemocratische spd. precies nu er enkele deelstaatverkie-zingen op de agenda staan, zoals die in het voor de politiek in Berlijn belangrijke Noordrijn-Westfalen. Mocht de spd winnen dan wordt de druk op Bondskanselier Merkel om zich soepeler op te stellen groter.

in de warEuropa is in de war. Vijf jaar ná het uitbreken van de kredietcrisis is de weg omhoog nog niet gevonden. Integendeel, de bezuinigingen in Spanje, Italië, portugal of Griekenland drukken de landen steeds zwaarder de recessie in. De groeiende politieke onrust wordt veroorzaakt door ‘de strijd tussen de rekkelijken en de preciezen’. Dat zegt Jaap van Duijn, econoom, hoogleraar en voormalig bestuurslid van de bekende vermogens-beheerder Robeco nog vóór de val van het kabinet en wat erop volgde. ‘Achter die strijd staat de vraag: in welk tempo moet je din-gen doen?’ Voor alle duidelijkheid: Van Duijn is anti. Anti een stabi-

liteitspact dat gebaseerd is op één recept. In zijn ogen is het halen van de 3-procentsnorm in 2013 ‘een zelfmoordopdracht’. ‘Zelfs onder leiding van Ruding, toen er flink werd bezuinigd tussen 1983 en 1990, kwam het tekort nooit onder de 3 procent’, weet de oud- directeur. ‘Rücksichtslos bezuinigen heeft natuurlijk een prijs. De rekkelijker zullen zeggen: probeer die bezuinigen te combineren met hervor-mingen om de economie sterker te maken. Ik sta aan de kant van de rekkelijken. Hervormen is uiteindelijk veel effectiever.’ Nu is er door de lidstaten niet voor niets voor een strenge begrotings-discipline gekozen. Juist om te voorkomen dat de overheidsfinanciën opnieuw of verder uit de hand lopen, moet overal de hand op de knip. Hoe noodzakelijk dat is, blijkt wel uit de reactie van de financiële markten: Spanje, Griekenland, Frankrijk en Italië zagen de rente op de staatsleningen al stijgen. Dat heeft overigens ook gevolgen voor de financiering van bedrijven. Ondernemers zien de rentelast dan even-eens omhoog gaan.

protestDe vraag is of de kiezer de Europese saneringsdrift blijven accepteren. Het verlies van de zittende Franse president Sarkozy in de eerste ver-

Nieuwe omgangsvormen in Europa? De Luxemburgse premier Jean-Claude Juncker ‘wurgt’ de Spaanse minister van Economische Zaken Luis de Guindos bij de start van een

vergadering van de Europese ministers van Financiën in Brussel op 12 maart. Links inmiddels demissionair minister Jan Kees de Jager

FORUM #09/03.05.121616 FORUM #09/03.05.12

omslag

Begrotingsdiscipline is moeilijk, maar er wordt hard aan gewerkt

Nederland

eu-aanbevelingen1

•Begrotingstekortverlagen•Groeibevorderendeuitgaven(r&d) overeindhouden

• Innovatiestimuleren•Schuldenratioverlagen•Pensioenleeftijdverhogen•Arbeidsmarktmoderniseren•Financieeltoezichtversterken

Werkloosheid 4,9procentWerkloosheid(CBS,mrt12) 5,9procentJeugdwerkloosheid 8,6procentEconomischegroei 1,2procentBegrotingstekort 4,8procentSchuldenratio 65,0procent

bron

: eur

opes

e co

mm

issi

e, n

ovem

ber

2011

en

eur

osta

t, c

ijfer

s 20

11/1

2

Frankrijk

eu-aanbevelingen3 •Begrotingstekortverlagen•Schuldenratioverlagen•Pensioenleeftijdverhogen•Arbeidsmarktmoderniseren•Werknemersscholingstimuleren•Belastingsysteemmoderniseren•Regelgevingvereenvoudigen

Werkloosheid 9,8procentJeugdwerkloosheid 23,9procentEconomischegroei 1,1procentBegrotingstekort 5,2procentSchuldenratio 85,8procent

bron

: eur

opes

e co

mm

issi

e, n

ovem

ber

2011

en

eur

osta

t, c

ijfer

s 20

11/1

2

Spanje

eu-aanbevelingen2 •Begrotingstekortflinkterugbrengen•Financiëlecontroledeelstaten versterken

•Schuldenratioversneldverlagen• Informatievoorzieningdeelstaten verbeteren

•Pensioenleeftijdverhogen•Arbeidsmarktmoderniseren• Financieeltoezichtversterken•Belastingsysteem verbeteren/veranderen

•Dienstensectorliberaliseren

Werkloosheid 22,9procentJeugdwerkloosheid 49,6procentEconomischegroei 0,7procentBegrotingstekort 8,5procentSchuldenratio 68,5procent

bron

: eur

opes

e co

mm

issi

e, n

ovem

ber

2011

en

eur

osta

t, c

ijfer

s 20

11/1

2

FORUM #09/03.05.1217 FORUM #09/03.05.1217

Begrotingsdiscipline is moeilijk, maar er wordt hard aan gewerkt

Legenda

inuitvoering

es

a/k.

hor

gan

/get

ty im

ages

Italië

eu-aanbevelingen4 •Begrotingstekortverlagen•Schuldenratioversneldverlagen•Controleoverheidsbudgetverbeteren•Arbeidsmarktmoderniseren (meerkinderopvang)

•Arbeidsvoorwaardenbeleidflexibiliseren•Zwartwerkenbestrijden•Dienstensectorliberaliseren• Juridischeproceduresverkorten•Financieringmkbverbeteren• Innovatieversterken•Regionaleverschillenwegwerken•Pensioenleeftijdverhogen

Werkloosheid 8,6procentJeugdwerkloosheid 30,1procentEconomischegroei 0,0procentBegrotingstekort 0,5procentSchuldenratio 120procent

bron

: eur

opes

e co

mm

issi

e, n

ovem

ber

2011

en

eur

osta

t, c

ijfer

s 20

11/1

2

Griekenland

eu-aanbevelingen5 •Begrotingstekortverlagen•Schuldenratioverlagen•Privatiseringstaatsbedrijven•Versterkingpensioenfondsen•Hervorminggezondheidzorg•Versterkingbelastingdienst•Versterkingfinanciëleverantwoording

ministeries•Moderniseringarbeidsmarkt• Liberalisatiedienstensector•Reorganisatielokaleenregionale overheden

Werkloosheid 18,8procentJeugdwerkloosheid 46,6procentEconomischegroei -6,9procentBegrotingstekort 9,1 procentSchuldenratio 165procent

bron

: eur

opes

e co

mm

issi

e, n

ovem

ber

2011

en

eur

osta

t, c

ijfer

s 20

11/1

2

FORUM #09/03.05.1218

omslag

kiezingsronde zegt genoeg. Regeringen staan onder druk. In Spanje, Griekenland, portugal en Ierland zijn veel jongeren werkloos. Een ver-loren generatie groeit op. Zo liet onlangs de Spaanse tv het verhaal zien van de afgestudeerde dochter die haar kantoorbaan verloor om vervol-gens te gaan werken op de geitenboerderij van pa; of de zoon die zijn huis kwijtraakte en de kinderkamer in zijn ouderlijke huis deelt met vrouw en breedbeeld-tv. De nieuwe ‘gastarbeider’ is opgestaan. Goed opgeleid, dat wel. De emigratie uit Ierland breekt alle records. portu-gese jongeren trekken massaal naar de oude Afrikaanse koloniën en het sterk groeiende Brazilië. populistische partijen hebben de wind in de rug. Ook dat dwingt de gevestigde politieke partijen soms water bij de wijn te doen. Nederland kent zijn pvv, Duitsland de piraten, Frankrijk Le pen, terwijl in Grie-kenland kleine partijen die voorheen nauwelijks serieus werden geno-men, oprukken. In Italië wordt de antipolitieke komiek Beppe Grillo steeds belangrijker. Grillo gaat met zijn 5-sterren partij Movimento 5 stelle onder meer voor groei en duurzaamheid. Het is moeilijk voor te stellen dat deze komiek het stabiliteitspact zal omarmen.

voorbeeldKan de revival van het Nederlandse poldermodel, waarbij strenge bezuinigingen gekoppeld worden aan hervormingen, Europa als voor-beeld dienen? Het opstaan van de Kunduz-coalitie geeft moed. Het is afwachten welke maatregelen in de korte periode tot de verkiezing in september echt worden ingevoerd, maar het zogenoemde Wandel-gangenakkoord, past binnen de denkwereld van Ivo Arnold, financi-eel economisch hoogleraar aan de Nyenrode Business Universiteit. Arnold breekt graag een lans voor het ‘perspectief’. Om de anti-Euro-pese sentimenten tegen te gaan, moet de bezuinigingsoperatie van

het stabiliteitspact begeleid worden met hervormingen, vindt de hoogleraar. Zo verschijnt er ‘licht aan het eind van de tunnel.’ ‘Los de onderliggende problemen op, zoals dat in Nederland op het gebied van de woningmarkt is gebeurd. Spanje heeft hulp nodig op het gebied van de banken’, zegt Arnold. ‘Nederland heeft meer ruimte voor eigen beleid dan andere landen. Onze financiële positie is nog steeds uitstekend. De overheid heeft voor haar ambtenaren het pensi-oen al betaald. Als je die opgespaarde pensioenbedragen aftrekt dan bedraagt de nettoschuld van Nederland slechts 35 procent tegenover 54 procent in Duitsland. Het grootste probleem zijn de consumenten. Die zijn onzeker. Als je alleen maar zou bezuinigen dan vererger je dat probleem.’Er zijn blijkbaar meer wegen die naar Rome leiden. Dat de tijdgeest langzaam verandert binnen Europa, maakte ook de president van de Europese Centrale Bank (ecb), Mario Draghi, onlangs duidelijk. Nu er een aangescherpt stabiliteitspact op tafel ligt, moet er ook gedacht worden aan een groeipact, zei Draghi tegen het Europees parlement. De ecb heeft in zijn ogen haar plicht gedaan met de miljardensteun aan de financiële wereld. De bal ligt nu op het terrein van de regerin-gen, vindt Draghi. Volgens hem moeten de Europese staten structu-reel hervormen waardoor de economie ruimte krijgt om weer te groeien. Dat biedt perspectief op een beter leven. De brede coalitie waarin liefst 5 politieke partijen met zeer verschillende achtergronden toch samenwerken, hebben dat bezuinigings- en groeipad inmiddels al ingeslagen. Een brede coalitie is volgens oud Robeco-topman Van Duijn het beste politieke middel om een crisis te lijf te gaan: ‘In een crisis heb je brede coalities nodig, want je gaat vervelende maatregelen nemen. Als de crisis voorbij is, kunnen ze weer ruzie maken.’

Mister Euro lijkt onverbiddelijk

HetEuropeseStabiliteits-enGroeipactwerdgeslotenin1997.DoelwasdestabiliteitvandenieuweEuropesemunt,deeuro,tegaranderen.Zowerdafgesprokendathetbegro-tingstekortmaximaal3procentvanhetbbpvaneenlandmochtzijn.Endemaximaleoverheidsschuldwerdvastgepindop60procent.DuitslandenFrankrijklaptenderegelseenjaarnadeeuro-introductiealaanhunlaars.Nahetuitbrekenvandeeurocrisis(2009)isdaaromafgesprokenommethetzogenoemdeaanvullendeBegrotingspactdelidstatentedwingendenormenbeterterespecteren.Dieafspraakwordtperlandvastgelegdindewetomontduikgedragtevoorkomen.Eenspecialeeurocommissaris(OlliRehn)contro-leertdenationalebegroting,waarbijbijeennormoverschrijdingeenboetekanwordenopgelegd.Geenboetewordtopgelegdalsdenormisoverschredenwegens‘onverwachte,zeernegatieveontwikkelingen’.GriekenlandenIerlandhebben,vanwegedezwarerecessie,tot2014detijdgekregenomhuntekortterugtedringentot3procent.In2013moethetNederlandsebegrotingstekortinelkgevalteruggebrachtzijntot3pro-cent.Alsernietbezuinigdwordtdanzouhettekortvolgendjaaruitkomenop4,6procent,zoberekendehetCentraalPlanbureau(cpb)onlangs.DanisOlliRehnonverbiddelijkenvolgteenboetedietot1,2miljardkanoplopen.Overigensdientdeoverheidsbegroting‘opdemiddellangetermijn’structureelinevenwichttezijn.Daarmeemoetendestijgendekostenvoordevergrijzing(hogerekostengezondheidszorg)opgevangenkunnenworden.

FORUM #09/03.05.1219

buitenland

Cubahoudtondernemersklein

Hij is al zestien jaar ondernemer. Én lid van de vakbond. Ook cuenta-propistas – ‘zij die voor eigen rekening werken’ – als Ruben sluiten zich op Cuba aan bij de Central de Trabajadores de Cuba (ctc). Een eigen ondernemersorgani-satie blijft taboe in het Caribische arbeiders-paradijs. Ruben drijft een broodjeszaak in Oud Havana. pizza, pan con perro (Cubaanse hotdog) en frisdrank gaan over de toonbank. Iets verderop zit een staatscafetaria. ‘Qua prijs kan ik met hen nooit concurreren. Op kwali-teit wel.’president Raúl, de jongere broer van Fidel Castro, heeft zijn hoop gevestigd op kleine ondernemers. Vorig jaar keurde de Commu-nistische partij een lijst van 181 beroepen goed die Cubanen als zelfstandige mogen uitvoeren.

Raúl heeft de ondernemers nodig omdat zij de banen moeten creëren voor alle kameraden die de komende jaren worden ontslagen bij de overbevolkte, inefficiënte staatsbedrijven. In 2014 moeten er al 1,4 miljoen zijn afge-vloeid. Het Cubaanse ministerie van Arbeid en Sociale Zekerheid hoopt dat het aantal zelf-standigen dit jaar groeit van 371 duizend tot ruim een half miljoen. Zij zouden vervolgens zeshonderdduizend mensen in dienst moeten nemen. Ruben ziet uitbreiden zwaar in. ‘Ik heb ooit al eens gekeken of ik meer lokaties kon openen. Maar met één zaak is het moeilijk genoeg om het aanbod op peil te houden.’personeel aannemen is evenmin eenvoudig. Al zou je het als westerling niet zeggen bij een minimumsalaris van 454 pesos (14,48 euro)

per maand, Ruben klaagt steen en been over de belasting die hij per werknemer moet afdra-gen. Naast 10 procent over de bruto verkoop, een vast maandelijks bedrag en de inkomsten-belasting. ‘Als ik meer dan vijf mensen aan-neem, wordt de afdracht belachelijk hoog.’ Dus groeit Ruben niet.De econoom Oscar Espinosa Chepe, lid van de dissidentenbeweging in Cuba, noemt ze schertsend ‘bonsai-bedrijfjes’. ‘De regering staat wel meer vrij ondernemerschap toe, maar blijft ze tegelijkertijd beknotten. Het zijn net bonsai-boompjes. Amper groot genoeg om niet van de honger om te komen.’ Espinosa, die als één van de weinige kritische economen het eiland niet heeft verlaten, vindt dat de hervormingen lang niet ver genoeg gaan.Horeca-ondernemer Ruben waardeert het pragmatisme van de nieuwe president. Maar uitzicht op een echte ommekeer? ‘Dit kan nog wel tien jaar blijven duren.’ Tot die tijd zijn de hervormingen een kapitalistisch vangnetje onder de socialistische heilstaat, meer niet.Espinosa verwacht dat olievondsten voor de Cubaanse kust pas echt veranderingen in gang zullen zetten. ‘Dan krijgen ook de Verenigde Staten belang bij een opener houding. De Miami-Cubanen hebben veel politiek gewicht, maar Amerikaanse oliebedrijven nóg veel meer.’

Bonsai-bedrijfjes. Dat zijn volgens critici de

ondernemingen die president Raúl Castro toestaat

op Cuba. Hoewel privaat initiatief moet zorgen

voor honderdduizenden nieuwe banen, zet het

socialistische regime nog steeds de rem erop.

Tekst: Edwin Timmer | Foto: Christian Science Monitor/Getty Images

Een pizzashop in Havana die alleen de lokale bewoners van eten en drinken mag voorzien.

Sinds Raúl Castro de dienst uitmaakt in Cuba komen steeds meer kleine bedrijven van de grond

FORUM #09/03.05.1220

& dochter

naam StijlmodehuisBlijdesteijnactiviteit modespeciaalzaakvestigingsplaats Tielaantal medewerkers 65opgericht 1833eigenaren AnneEva,Bram,Franklinen

MaxvanBlijdesteijn

Ondernemen zit in de genen. In deze serie vertellen ouders, kinderen, broers en zussen die samen of ieder een eigen bedrijf hebben over hun overeenkomsten en verschillen.

FORUM #09/03.05.1221

Franklin van Blijdesteijn (65)‘Tegenwoordig wil iedereen accountmanager zijn. Maar ik ben nog gewoon koopman. En dat wil ik ook graag zijn. Mijn vader zei: ‘Ik koop wat in en verkoop het. Of het nou koelkasten, boeken, olifanten of kopjes thee zijn.’ Ik heb precies hetzelfde.’‘Het draait in het leven om aandacht. En ik vind het leuk om mensen die te geven. Ik voel me af en toe net een conferencier. Mensen waar-deren het dat je ze bij naam aanspreekt en weet wat voor maat kleding ze dragen. Dat je iets uit het rek pakt, ze het passen en er daarna zo mee weg kunnen lopen.’‘Ik speel dit spelletje nu 42 jaar. En met veel plezier. Leuk dat m’n kin-deren met hetzelfde sop zijn overgoten. Anne zit in mei twee jaar in het bedrijf. Ze doet met mij de inkoop van de damesmode. We hebben het heel gezellig samen. Gaan onder meer elk seizoen met z’n tweeën naar buitenlandse modebeurzen om ideeën op te doen.’ ‘Ik ben vreselijk fanatiek. De bal gaat misschien een keer tegen de paal en een keer naast, maar uiteindelijk moet hij er in. Ik wil winnen. Want winnen is leuk. Gelukkig is Anne net zo. We zijn het over veel dingen eens. Maar niet over alles. Ik ben in sommige opzichten nog wel jonger dan zij. Durf vaak net iets gekker te doen, gewaagder in te kopen. Zij gaat nog iets meer op safe. Maar dat is een kwestie van tijd.’ ‘We hebben lang te weinig ruimte gehad. In de loop van de jaren heb ik de panden van de buren gekocht. Vervolgens heb ik hier alles laten platgooien en nieuw gebouwd. De lokale banken werkten niet echt mee. En we hebben drie jaar moeten wachten op een bouwvergun-ning. Maar nu hebben we het mooiste stijlmodehuis van Nederland!’ ‘Anne heeft wat minder met traditie. Ze had zoiets: een nieuw pand, dan ook alles nieuw. Ook de reclame. Maar dat was wél mijn kindje. Kom je bij een nieuw reclamebureau, willen ze als eerste je logo ver-anderen. Dan halen ze wel het hart uit je bedrijf. En dat doet pijn. Ik weet nog goed dat we na een presentatie het reclamebureau uitliepen. Hebben we daar voor de deur staan bekvechten. Maar met een mooi compromis als resultaat. Het nieuwe logo doet nog sterk denken aan wat we hadden.’

Anne Eva van Blijdesteijn (30)‘Niemand heeft zoveel passie voor de zaak als mijn vader. Hij kan moeilijk afstand nemen. Maar dat hoeft ook niet. Van mij mag hij net zo lang doorwerken als hij wil. Hij is 65, maar superjong van geest. En bij de inkoop is hij bijna meer trendy dan ik. Wil hij hot pants inkopen en meer van dat soort gekke dingen. Dingen waarvan ik denk: dat gaan onze klanten echt niet kopen.’‘Ik ben bij de inkoop erg commercieel ingesteld. Denk altijd na over wie ik de kleding kan verkopen. pa doet het sociale praatje. Informeert of dezelfde ontwerper er nog werkt. Hij is van de hoofdlijnen, ik ben meer van de details. Ik weet precies welke kleuren ik bij welke fabri-kant heb gekocht, hij is dat vergeten als hij de deur uitloopt.’ ‘De kans om de overstap naar het familiebedrijf te maken kwam wat vroeger dan gepland. Maar ik heb ‘m wél met beide handen aangepakt. Als ik nog twee jaar had gewacht, had het nieuwe pand er al gestaan, compleet met inrichting en merkenbeleid. Nu had ik de kans om er mijn aandeel aan te leveren. En dat voelt goed.’ ‘Mijn vader is de sluwe vos van de familie. Hij heeft de handelsgeest als geen ander in zijn bloed. Die eigenschap is ons bij de nieuwbouw goed van pas gekomen. Hij heeft heel goede deals gesloten met leve-ranciers. Dat was ons niet gelukt; wij hadden daar gewoon te weinig ervaring mee.’ ‘We zitten met z’n vieren in de zaak. En sinds dit jaar zijn we ook mede-eigenaar. We hebben hier een coach over de vloer gehad. Daar hebben we veel aan gehad. Hij heeft ons er op gewezen dat je elkaars sterke punten zoveel mogelijk naar voren moet laten komen en eerlijk en respectvol moet zijn.’‘Alles gaat in harmonie. Het enige waar we discussie over hebben is reclame. Mijn vader zegt: ‘Never change a winning team.’ Terwijl ik denk dat het misschien nog beter gaat als je het anders aanpakt. Maar we hebben een compromis gevonden. We houden vast aan de oude waarden en af en toe proberen we eens iets nieuws. Onlangs stonden we met een QR-code in het Financieele Dagblad. We hebben daar flink wat extra hits op gehad. Zoiets vind ik superleuk!’

‘Mijnvaderiseen sluwevos’De overstap van Anne Eva van Blijdesteijn naar de modezaak van vader Franklin viel

samen met de voorbereiding van nieuwbouw. Sinds dit jaar is ze samen met haar broers

mede-eigenaar van het bedrijf. ‘Ik durf net iets gekker te doen dan mijn dochter.’

Tekst:FrankdenHoed|Foto:TonPoortvliet,familieVanBlijdesteijn

FORUM #09/03.05.1222

achtergrond

FORUM #09/03.05.1223

Waarom kijken ondernemers alleen naar banken voor

geld, vroeg Boele Staal, voorzitter van de Nederlandse

Vereniging van Banken zich vorige maand af. In het

buitenland zijn ze veel inventiever. Maar kan de

Nederlandse ondernemer wel van het bankeninfuus?

Tekst:RemkoEbbers|Foto:WillemMes/hh

‘Ik heb ernstig het gevoel dat Boele Staal het probleem dat de banken voor zichzelf hebben gecreëerd, nu bij ondernemers legt’, zegt Oscar Kuhl, directeur-eigenaar van machine-bedrijf Novacon en voorzitter van Jong Management. ‘Het is raar, kul, aan de ene kant financiert een Nederlandse bank de metro in Athene en aan de andere kant komt het mkb nauwelijks meer in aanmerking voor een lening. Het probleem is volgens mij dat banken hun balans vol hebben staan met onroerend goed dat sterk afgewaardeerd moet worden. Om toch aan allerlei kapitaal-eisen te voldoen, blijven ze op hun geld zitten.’Vooral ondernemers in het midden- en klein-bedrijf klagen al geruime tijd dat zij steeds moeilijker een lening kunnen krijgen. Staal erkende in een interview met het Financieele Dagblad dat, hoewel het totale aantal lenin-gen groeit, het aantal lager dan 250.000 euro is afgenomen. Uit een op 19 april gepubliceerd onderzoek van de Organisatie voor Economi-

sche Samenwerking en Ontwikkeling (oeso) blijkt dat Nederlandse banken in 2009 een kwart minder leningen hebben verstrekt aan het midden- en kleinbedrijf dan het jaar ervoor. In 2008 daalde het aantal met 5 pro-cent. Nu steeg de kredietverlening in 2010 wel weer, maar het duurt even voordat je dat hebt ingehaald.Voor veel bedrijven is juist die grens tot 250.000 euro van belang, zegt Oscar Kuhl. Hij heeft ondervonden hoe moeilijk het is geworden om werkkrediet te krijgen. ‘Was het voorheen extreem makkelijk, nu is het extreem moeilijk geworden’, verzucht hij. ‘Ik heb krediet echt nodig om het bedrijf te laten draaien. Als we een aantal orders hebben, duurt het even voor-dat de klant daarvoor heeft betaald. Eerst moet hij die machines krijgen. In de tussentijd moet ik het personeel dat aan die producten werkt en de bedrijven die onderdelen leveren wel beta-len. Een bedrijf als het mijne heeft niet zomaar tonnen kasreserve, zeker niet als de opdrach-ten toenemen.’

leven na het bankeninfuus

FORUM #09/03.05.1224

achtergrond

De banken voelen zich onder druk gezet door de hogere eisen die aan hun reserves worden gesteld. Daarnaast anticiperen zij op aanvul-lende maatregelen die worden voorbereid, zoals het voorstel van staatssecretaris Weekers voor een bankenbelasting. piet Moerland, bestuursvoorzitter van de Rabobank, voorspelde vorige week in het Financieele Dagblad dat zijn bank een verplichte extra 400 miljoen euro in kas moet houden als de bankenbelasting naar 1 miljard euro gaat. Na de val van het kabinet, stuurde de Kamer daar op aan, maar inmiddels ligt er een akkoord om met de bankenbelasting 600 miljoen euro ‘op te halen’. Weekers’ voorstel ging nog uit van 300 miljoen. ing-topman Jan Hommen schat in dat zijn bank een extra reserve van 330 miljoen moet aanhouden. Dat is geld dat sowieso niet uitgeleend gaat worden.

coulanceDe banken hebben een punt als ze aandacht hebben voor hun kapitaal - positie, zegt Marius prins, directeur van investerings maatschappij ppm Oost. Maar hij vindt dat de banken de bal nu wel makkelijk op de andere speelhelft leggen. prins: ‘Banken zijn in Nederland nu eenmaal de belangrijkste kredietinstituten. In hun schaduw is weinig gegroeid, zoals in het buitenland wel is gebeurd. Er moet echt over nagedacht worden hoe dat gat opgevuld moet worden met alternatieven.’ppm Oost heeft sinds 2010 samen met de provincie Gelderland een speciale kredietmogelijkheid voor het mkb opgezet van 25 miljoen euro. Die wordt naar verwachting dit jaar helemaal uitgenut door vijf-tig tot 75 bedrijven. ‘En wij zijn niet eens zo heel bekend’, zegt prins. ‘We horen dat banken strikter zijn geworden. Ze lenen nog wel, al stel-len ze vaak meer eisen, maar dat beetje extra coulance van een aantal

jaren geleden is weg.’ Dat de banken zich terughoudender opstellen en zich strikter aan de regels houden, vindt de ppm-directeur niet verkeerd. Soms heeft dat alleen ingrijpende gevolgen voor bedrijven. ‘Een bedrijf dat een paar jaar achtereen verlies lijdt, kan onder de kredietdrempel komen die de bank aanhoudt. Dit gebeurt ook gezonde bedrijven regelmatig.’ Bijvoorbeeld vanwege een grote opdracht waar-aan een paar jaar wordt gewerkt en waarvoor de rekening pas aan het einde wordt verstuurd. ‘Zo’n ondernemer heeft wel personeel en leveranciers die betaald moeten worden.’In Duitsland is het moeilijker om een krediet te krijgen, weet prins. ‘Banken eisen een hogere solvabiliteit dan in Nederland. Je ziet dat groeien daar financieel lastiger is. Aan de andere kant zijn de alterna-tieven beter ontwikkeld. In Duitsland is voor mkb-bedrijven een obligatiemarkt die hier niet is. Op basis van een prospectus krijgen Duitse bedrijven leningen op de beurs. Die traditie hebben we hier niet en die is ook niet snel te ontwikkelen.’

netwerkenOndernemers moeten niet blijven hangen in frustratie over de terug-houdendheid van de banken, zegt Staal in het Financieele Dagblad. Ze kunnen volgens hem alternatieve financieringsmogelijkheden zoeken. ‘In het buitenland wordt vaker gekeken naar eigen geld, part-nerschap of investeerderskapitaal’, aldus de bankenvoorman. Ook de oeso zegt dat vooral daar groei te verwachten is, met name voor nieuwe bedrijven. Zo ziet de oeso wel wat in zogenoemde angel investors, ondernemers die met hun geld een bedrijf helpen. Vooral in de Angelsaksische landen is dit fenomeen al langer een belangrijke financieringsbron,

MasamichiToyamawerktein1997voor

KentuckyFriedChicken,datinJapanonderdevleugelsvan

handelshuisMitsubishiTrading(mt)ope-reert.Eigenlijkwildehijeensoepeethuisjebeginnen,maarToyomahadgeengeld.MeteenludiekepresentatiekonhijzijnbazenbijMitsubishiTradingvanzijnplanovertuigenenzoopendehijSoupStockTokyo.Eenventuremet mtvolgde,toenToyamameerwinkelswildeopenen. mtinvesteerde85procent,Toyamaderest.Alsnelontstondenirritatiesoverdeventure:dekleineondernemingkostteveelwerken

leverdemtnauwelijkswinstop.‘Zewarengewendaanmiljardencontracteningasenolie,ofmetdeverkoopvanenergiecentrales’,lachtToyama.Toenhijin2008hetmanage-mentuitkocht,slaaktenzijnoudebazeneenzuchtvanverlichting.InmiddelsheeftToyamadoorhetheleland56SoupStockwinkels.Watin1997eenuitzonderingwas,neemtnuinJapanhandoverhandtoe.Alternatievefinancieringomeenbedrijftebeginnenofuittebreiden,bestondbuitenhetconventionelebankencircuitnauwelijks.Deeconomischestagnatiedienualtwintigjaarvoortduurt,maarvooralsterkeconcurrentieuithetbuitenlandeneenrichtingloospolitiek

leiderschapveranderdenhetspeelveldendementaliteitinJapan.Eigeninitiatiefwasgevraagd.Eengevoelomheteigenheftinhandentenemengroeide.Nietalleenbijdeman/vrouwmethetgoedeidee,maarookbijkapitaalkrachtige ondernemers. Japandreigdehetloodjeteleggen,wanneerdejongegeneratienietonderdearmwerdgenomen.Zoontstondmeerdurfkapitaal,metnameindeict-sectorinnavolgingvanhetAmerikaanseSiliconValley.EenbedrijfalsSonystimuleerdejongeonderzoekersmetlabruimteengeld.DeoprichtervanSoftbankcreëerdemetdemiljardendiehijmethandelinsoftwarehadverdiend,eenventurefonds.

Japan

Durfkapitaal, angel investors en venture fondsen

FORUM #09/03.05.1225

Japan

Durfkapitaal, angel investors en venture fondsenDaaruitontsprootmenigJapansesoftware-ontwikkelaarwiensbedrijfsuccesvolwerdovergenomenofaandebeurskwam.EénvanhenisHisashiMiyazawa.HijverkochtzijnapplicatievoormobieletelefoonsaanYahooJapan.Methetgelddathijdaarvoorkreeghelpthijnujongeondernemers.MiyazawamaaktdeeluitvaneengroeiendegroepJapanseangel investors. Perweekziethijdrietotvierkandidatenenkanzejammergenoegnietallemaalhelpen.‘ErziteenhooptalentinJapan,maarerzijnnietgenoegmensendiealsbusiness producers kunnenoptreden.’Eenvergelijkbaredynamiekisookinhet alternatievecircuitvanduurzameenergieen

biologischelandbouwtebespeuren.apBank,eensoortmicrofinancieringsfonds,heeft zo’nnegentigondernemersaanstartkapitaalgeholpen.NogrolthetgeldinJapanniet zovlotennietzoovervloedigalsin deVerenigdeStaten.Maareris eensneeuwbaleffectgaande datdedynamieklevendhoudt.InJapannamhetaantalnieuwe beursnoteringenin2011sterktoe, terwijldevseneurolandeneen krimpzagen.

Tekst:JudithStalpers

maar in Europa is het aantal angel investors nog beperkt, concludeert de oeso. Nederland bijvoorbeeld telt er maar zeven als je op het leden-aantal van de koepelorganisatie van business angels in Europa, eban, mag afgaan. Daaronder ook de ppm Oost en BiD Network, dat voorna-melijk is gericht op ontwikkelingslanden. Vooral overheden verlenen nu de helpende hand. In Nederland gebeurt dat bijvoorbeeld met het Seed Capital programma van Agentschap nl. Bedrijven moet hun heil dus ook elders zoeken. Crowdfunding en peer-to-peernetworks, worden veel genoemd als alternatieven. In Nederland zijn volgens een telling van onderzoeksbureau Douw & Koren ruim veertig crowdfundnetwerken actief die ongeveer 2,5 mil-joen euro aanboden. Maar daar moeten ondernemers zich niet rijk mee rekenen, vindt Gijsbert Koren. ‘Vorig jaar is via crowdfunding en peer-to-peernetwerken nog geen 9 ton bijeen gehaald. Het hoogste bedrag was een ton’, weet Koren. Volgens Koren zijn crowdfunders geen gewone anonieme investeer-ders. Crowdfunding is je eigen netwerk vertellen wat je van plan bent, zegt hij. Het heeft dan ook niet zoveel zin om naar buitenlandse platforms zoals in de vs te gaan om daar grote bedragen op te halen. ‘Minder dan een kwart van de donateurs via het Amerikaanse Kickstarter heeft twee of meer keer geïnvesteerd. Daaruit blijkt dat het geldschieters zijn die bekend zijn met de ondernemer of zijn product.’Oscar Kuhl heeft zijn krediet buiten de banken om weten te regelen, maar het kostte veel tijd. ‘Je moet ik weet niet hoe vaak hetzelfde ver-haal houden tegen mensen die je bedrijf niet kennen. Dat was met mijn bank veel makkelijker.’ Daar weten ondernemers in het buitenland ook alles van. Hoe komen Japanse bedrijven, Britse en Amerikaanse dan aan hun geld?

Waar halen ondernemers geld vandaan?

Bron Klein- Midden- Groot- bedrijf bedrijf bedrijf

Huisbank 73% 67% 78% Anderedanhuisbank 3% 40% 16% Familieenvrienden 7% 1% 0% Leveranciers 7% 0% 0% Anders 10% 10% 9%

Bron:eim, 2011Onderzoekonder200bedrijven

isto

ckph

oto

FORUM #09/03.05.1226

achtergrond

‘Absolutetijdverspilling’,noemtinternet-ondernemerAdamBaker,hetvooreenstarteromnaareenbanktestappenvooreenlening.Bankenwarenalvoordekredietcrisisweiger-achtigomondernemerstefinancierendiegeenwinstkunnenlatenzien.Deoverheidlanceerdeindenieuwebegrotingeennieuwgarantieplanvoorbankleningenaanhetmkbterwaardevan24miljardeuronadateerderedoordeBritseoverheidopgelegdedoelstel-lingenaanhetbankwezenvoorleningenaanhetmidden-enkleinbedrijffaalden.‘Ditplanmaaktleningengoedkoper,maarhetzaljonge,startendeondernemersdiesowiesomoeitehebbenomkrediettekrijgenniethelpen’,waarschuwdedeBritseKamervanKoophandel.Bakerbeaamtdat.‘Ikdenkdathetookhelemaalnietdirectnodigisomgeldoptehalen’,raadtdeoprichtervan

Blottr,eennieuwssitevoorendoorgebruikersvergelijkbaarmethetprincipevanWikepedia,startersaan.‘Alsjeeensoftwareontwikkelaarofontwerperbent,hebjegeengeldnodig.Jekuntjetechnologiezelfbouwen.Alsjeeengoedideehebt,maarjekunthetnietzelfmaken,gaeensamenwerkingaanmetiemandengeefdieeenaandeelinhetbedrijf.Gebruikcreditcards,leengeldvanvriendenenfamilie,neemeenpersoonlijkelening’,zegtBaker,diesinds1999meerderebedrijvenheeftopgezet.‘Haalpasdaarnageldop.’DaarvoorkunnenondernemersinhetVerenigdKoninkrijkaankloppenbijzogenaamdebusi-ness angels, de‘belangrijkstekapitaalbronvoorstarters’volgensLukeJohnson,oprichtervandesuccesvollerestaurantketenPizzaExpress,schrijvervaneencolumnoverondernemeninde Financial Times, enaandeelhoudervanBeer

&Partners,eenbedrijfdatstartersenbusinessangelsmetelkaarincontactbrengt.Dezeangelshebbenvaakeenportfoliovanvierofvijfinvesteringenvangemiddeldzo’n122.000europerbelang.Hetisnuookmoeilijkerombijdezeangelsgeldlostekrijgen,maarerzijnweldegelijkinvesteerders,zegtBaker.‘Ikzieveelondernemersdieveeltevroegopinvesteerdersafstappen,voordathunideezichbewe-zenheeft.Veel onderne-merswillenzelfnietveelrisico

Tweejaarlangleefde hijopdroogbrood. Geengeldtemak-ken.DeAmerikaanseondernemerBrianKrejcarek(GreenGoose)ontwikkelde

zelfklevendesensorenmet internetcapaciteit,

maar geld rond krijgen om het op de markt tebrengen,lukteeentijdlangniet.IndeVSiseenbankleningkrijgenzomoeilijkdatveelstartupshetvaaknieteensmeerproberen.Jongeondernemerskloppennueerstbijvriendenenfamilieaan,gebruikendebeste-dingslimietenvanhuncreditcardsofvrageneenmicrokrediet,hoeweldatwelduurismetrentes tot 18 procent. Ookvoorstartersdiezichnietindeschul-denwillenstekenzijneralternatieven.Elkezichzelfrespecterendebusinessschoolheeftweleencompetitievoorondernemers,

gesponsorddoorbedrijvenenrijkeparticulie-ren.Endatkanbestindepapierenlopen.BijdeTexaanseRiceUniversitywerdinaprilhetrecordbedagvanmeerdan1,5miljoendollaraanprijzengeldweggeven.DestartupNuMatTechnologies,dateennanomateriaalheeftontwikkeldwaarmeebiobrandstofingasvormopeenveiligemanierkanwordenopgeslagen,gingnaarhuismetmaarliefst874.000dollaraan startkapitaal. Populairisookhetaantrekkenvanfondsen viazogehetenangel investors, vermogendeparticulierendieeenchequeuitschrijvenin ruilvooreenvaaklatertebepalenaandeelinhetbedrijf.ZobiedtdenetwerksiteAngelListeenplatformwaarbijstartupsonlinegekop-peldwordenaanpotentiëleinvesteerders.AngelListheeftsindsdeoprichtingin2009 alzo’nduizendbedrijfjesgefinancierd,waaronderGreenGoosevanBrianKrejcarek.Binneneenmumvantijdsleeptehijeen halfmiljoendollarbinnen.‘Deaandachtwas

overweldigend’,vertelthijdeNew York Times. Eenvandenieuwstetrendsinhetaantrekkenvankapitaaliscrowdfunding. Ondernemers kunnenviainterneteengrotegroepmensenbenaderenvooreenbijdrageaanhetbedrijf.Ookeenprimamaniervoorklantenbinding,zegtEricMigicovskyinhettijdschriftFast Company. MigicovskyisoprichtervanPebble,eeninternethorlogedatviaBluetoothgekop-peldkanwordenaaneensmartphone.Via dewebsiteKickstarter.com,datzichricht op met name sociale ondernemers en inter-netstartups,wisthijbinnentweemaanden5,5miljoenoptehalen.‘Datwasnogaleenverrassing.’CrowdfundingiszopopulairdathetzelfsdeaandachtvanhetWitteHuisheeftgetrokken. DeonlangsondertekendeJumpstartOurBusinessStartups(JOBS)Actmoethetvoorstartupsmakkelijkermakenomviacrowd-fundingnietalleendonateurs,maarookinvesteerdersaantetrekken.Hoewelde

verenigd koninkrijk

‘Er is kapitaal voor wie het juiste idee heeft’

verenigde staten

Geen lening? Geen probleem!

stock.xchng

FORUM #09/03.05.1227

column scheer

Catshuis-tapes‘Debelangenvandebevolkinginteresserenmegeenbal.Ikbenuit-sluitendgeïnteresseerdindebelangenvanmijnkiezers.’ZegtGeertWildersbeginmaartinhetCatshuis.Wewarenernietbij,maarde Volkskrant en De Telegraafschrijvenhetallebeiinhunreconstructievandevalvanhetkabinet,dusdanmoethetwelwaarzijn.

MarkRuttereageertdriftig,‘ophetmaniakaleaf’opdeopmerking,enverlaatmetslaandedeurendekamer.Eentrekjedatnormaliterschuilgaatachterzijnvollelach.Lekkerekostomtelezen.Zogedetailleerdbeschrevendateenofmeerdereonderhandelaarsdebronmoetzijngeweest.OfhetaantekeningenboekjedatMaximeVerhagenbijzichhad:‘Hoezeijedatookalweer,Geert?’

Wilderszelfzalinelkgevaldebronnietzijngeweest,wantdietwittertliever.Bovendienwordthijnietgespaardindeverhalen.Twijfelend,ruziemakendmetsecondantFleurAgema,dieooknoginhuilenuitbarstalszehaarzinnietkrijgtinhetzorgdossier.Wildersis‘witweggetrokken’alshijuiteindelijkdestekkeruithetoverlegtrekt.Hijisdiezaterdaginaprildeenigeinpak;eenvoortekenvanzijnbesluit,wantdepersstajeinpaktewoord.Derestiscasualgekleed(hetisimmersweekend)enmoetsneleenpaklatenaanrukken.

Dereconstructieverheldertookheteenenander.Zoalsde‘buitenscène’eindmaart,nadeeerstemoeilijkefaseindeonder-handelingen.AlsdiecrisisbezworenisenhetgezelschapophetterrasvanhetCatshuisuitblaast,lijktWilderseengebaartemaken,waarnaiedereenopstaat.Wildersisdebaas,constaterendeCatshuis- watchersvanachterhethek.Inwerkelijkheidwijsthijopeenvoortanddiehijnetgebrokenheeftenzegthijnaardetandartstegaan.Ookeenvoorteken:deonderhandelaarsbijtenhuntandenstukenWilderszaluiteindelijkbreken.

Volgende keer moet de rvdmaareenpaaronopvallende camera’sophangen.Bijvoorbeeldvermomdalsschroefinde muur.Vandebeeldenkaneenleukedocu-soapwordensamen-gesteld.EindigendmetRuttedieopzijnfietsdezonsondergangtegemoetrijdt.Dankunnendedirectbetrokkenentenminstezeggen:‘Gelukkighebbenwedevideonog.’ Paul Scheer

jero

en p

oort

vlie

t

lopendoorzichindeschuldentesteken,maarikwilooknietineenondernemerinvesteren diezelfgeengeldophetspelheeftstaan’,zegtBaker.‘Erzijnveelangels, eriskapitaalvoorwiehetjuisteideeen teamheeft.’Crowdfunding neemtooktoeinpopulariteit.AlexKamerlingbegonmeteenbeetjekapitaalvanvriendenenfamilieomzijneigenbitteresterkedrankKamm&Sonsteontwikkelenenindemarkttezetten,zoverteldehijdeEvening Standard. Hijwerkteervijfjaaraanenverlietzijnbaanpastoenzijnplannenwater-dichtwaren.Naastgeldvanbusinessangelshaaldehijvorigjaar220.000euroopviadewebsiteCrowdCube.

Tekst:MaaikeVeen

techsectorhetinitiatiefheefttoegejuicht,hebbenlokaleKamersvanKoophandeldewetbekritiseerd.Hetzoueenverkaptevormvanaandelenuitgiftezijndienietonderhettoezichtvandebeurswaakhondsecvalt. Endatzouweleensdekiemkunnenzijnvooreennieuwfinancieelschandaal.

Tekst:JeroenAnsink

stoc

k.xc

hng

FORUM #09/03.05.1228

detegenspraakvaninnovatiehoogleraaralfredkleinknecht

‘We kijken nooit naar de loonkosten’

Onlangs haalde Afred Kleinknecht ouderwets uit in de Volkskrant: ‘Met het pleidooi van de nullijn is vno-ncw de lobbyist voor de technologische achterlopers en dozenschuivers.’ Het enfant terrible binnen de polder is ervan overtuigd dat loonmatiging en flexibilisering van de arbeidsmarkt niet werken. Bedrijven zouden lui worden, minder innovatief, waarna ze het economisch moeilijk krijgen. Onzin, vinden ondernemers. Hoge lonen halen de concurrentiekracht juist onderuit en dat is de doodsteek voor ondernemend Nederland.

Lonen verhogen is in deze tijd economische zelfmoord.‘Dat is nog maar de vraag. Nederland heeft een royaal export-overschot, net als Duitsland. Dat hoge overschot heeft mede de euro-crisis veroorzaakt.’

Niet een handelsoverschot, maar gebrek aan concurrentie-kracht veroorzaakte de crisis.‘De eurozone als geheel heeft een redelijk evenwichtige handels-balans met de rest van de wereld. Binnen de eurozone echter hebben Nederland en Duitsland gigantische exportoverschotten, dat zijn precies de importoverschotten van Spanje, portugal en Griekenland. Die moeten dus schulden maken.’

Het probleem van de zuidelijke landen is dat hun loonkosten volledig uit de hand liepen.‘Het is altijd zo dat de loonkosten hard stijgen als je een booming economie hebt. In de jaren tachtig en negentig, dus voor de introductie van de euro, waren Spanje, portugal en Griekenland heel succesvol. Hun economie groeide sterker dan die van Nederland. Dan krijg je een hoge inflatie en dus ook hoge lonen. Nu ze onderdeel van de eurozone zijn, kunnen ze hun munten niet meer afwaarderen. Dan krijg je vroeg of laat een probleem.’

tegenspraak

Hoogleraar Alfred Kleinknecht is een enfant

terrible binnen de Polder. De innovatie-

hoogleraar aan de tu Delft hekelt regelmatig

de ideeën achter loonmatiging en het

flexibiliseren van de arbeidsmarkt. Die zouden

bedrijven lui maken en innovatie remmen.

Tekst:WalterDevenijns|Foto’s:JeroenPoortvliet

FORUM #09/03.05.1229

Legt u dat maar eens uit aan een ondernemer: u moet nu de loonkosten verhogen. ‘Ach, dat valt wel mee. De concurrent krijgt dezelfde verhoging.’

Concurrenten zitten niet alleen in Nederland. Maar bijvoorbeeld juist in Duitsland.‘Ja, daar worden de lonen nu ook krachtig verhoogd.’

De afgelopen tien jaar heeft Duitsland de loonkosten alleen maar verlaagd.‘Dat is afgedwongen door de hoge werkloosheid in het oosten van Duitsland. Je hebt veel Oost-Duitsers die in West-Duitsland werken. Door het grote arbeidsaanbod daalden de lonen.’

Feit is dat Duitsland daarmee haar concurrentiepositie heeft verbeterd. Als Nederlandse bedrijven nu lonen verhogen, staan ze meteen op achterstand.‘Het is een taak van de vakbeweging om iets aan de lonen te doen. Linksom of rechtsom, de kosten gaan toch omhoog. De toekomstige krapte op de arbeidsmarkt zal verhoging afdwingen. Bedrijven kun-nen ook wel wat hebben; hun winsten zijn in jaren niet zo hoog geweest. Zelfs het Centraal planbureau (cpb) zegt heel voorzichtig dat we misschien wat aan de koopkracht in Nederland moeten doen door de lonen te verhogen.’

Krapte op de arbeidsmarkt? De werkloosheid loopt juist op.‘Ik weet niet of we überhaupt over één arbeidsmarkt mogen praten. In het segment hoger opgeleiden is er al krapte, in het lagere segment heb je een enorm overschot. Nu is de arbeidsmarkt wat minder over-spannen, maar dat is van korte duur.’

Het schoolvoorbeeld van een innoverende Nederlandse onderneming is asml. Is innovatief in een gematigd loonklimaat vanwege de concurrentie uit Japan. ‘Ze zitten gelukkig op een traject dat op het gebied van technologie

heel vruchtbaar is. Je hoeft er bij wijze van spreken maar een plantje neer te zetten en het groeit.’

Dat haalt toch uw theorie onderuit dat loonmatiging of een nullijn funest is voor de innovatie? ‘Als de technologische mogelijkheden zo royaal zijn dan kan tegen de wind in ook geïnnoveerd worden. Bij een gemiddeld bedrijf echter zie ik heel duidelijk dat flexibiliteit en loonmatiging een negatief effect hebben.’

U bent commissaris van een hightech onderneming bij Eindhoven. Hoe groot was de stijging van de loonkosten?‘Dat weet ik niet. We kijken nooit naar de loonkosten. Er zijn andere, hogere kosten zoals investeringen in bedrijfsapparatuur. De eigenaren interesseren zich ook niet voor de lonen. Er is een zeer hoge toe-gevoegde waarde per werknemer. Zelfs als zouden de lonen daar met 15 procent stijgen dan maken we nog winst. Het grootste probleem is goede ingenieurs te vinden. Die nemen we altijd aan, ongeacht de hoogte van de opdrachten.’

Een Nederlandse autotoeleverancier zit niet in een groeimarkt, maar ziet de autoafzet dalen. Uw theorie gaat voor hem niet op.‘Het probleem van die man is dat hij vermoedelijk weinig eigen technologische vindingen in huis heeft, waarvan de afnemer zegt: die kennis moet ik hebben. Mijn bedrijf heeft wel unieke kennis. Onze klanten kunnen moeilijk om ons heen. Dan heb je onderhan-delingsmacht.’

U bedoelt dat ondernemers die nu in de problemen zitten dat aan zichzelf te wijten hebben. Ze zijn te weinig innovatief.‘precies. Als je afnemer kan zeggen: voor jou tien anderen, dan krijg je bij prijsonderhandelingen het lid op de neus.’

www.vno-ncw.nl/arbeidsmarkt

FORUM #09/03.05.1230

De Duitse taal wordt steeds slechter

gesproken in Nederland. Nederlandse

bedrijven lopen daardoor miljarden

aan opdrachten mis. Met de speciale

taalcampagne Mach Mit wordt

geprobeerd jongeren en het onderwijs

weer warm te maken voor Duits.

Duits is best sexy, vindt Dick de Boer,

voorzitter van de Nederlands-Duitse

Handelskamer.

Waarom moeten Nederlanders de Duitse taal leren?‘We moeten het wéér gaan leren. Vroeger werd het geleerd, maar op een verkeerde, ouderwetse manier: Mit, nach, bei… . Al die naamvallen. Met onze actie willen we het be-lang van goed basis-Duits spreken, benadruk-ken. Geen Duitser zit erop te wachten of je de naamvallen wel goed uitspreekt. Ze vinden het al leuk als je Duits probeert te spreken.’‘Duits is in Nederland weggezakt. Uit onze ledenenquête bleek dat 80 procent van de Nederlandse medewerkers onvoldoende ken-nis van de Duitse taal had. Daardoor halen we de opdrachten niet binnen die we binnen hadden kunnen halen. Volgens sommigen zou het jaarlijks om een min van zo’n 7 mil-jard euro gaan. Of dat getal klopt, weet ik niet,

maar ik durf wel de stelling aan dat we zeker enkele miljarden euro’s aan orders mislopen. Dat is toch een schrik barend hoog getal. Duit-sers willen heel graag zaken doen met ons. We hebben dezelfde cultuur, we betalen goed, en we komen onze afspraken na.’

Wat is er mis met de Duitse taal in Nederland?‘Jongeren vinden het saai of duf. Dan duikt al gauw het beeld op van die verzuurde, Duitse leraar uit de reeks Van Kooten & De Bie. Nu zijn er leukere manieren om Duits te leren met ‘swingende’ leraren Duits. Op onze spe-ciale actiedag van 19 april hoorde ik de Duitse rapper Doppel U een tekst van de Duitse dichter Schiller gebruiken. Moet je voorstel-len: Schiller! Zijn Schiller-rap zong hij eerder in een Duits stadion met zeventigduizend mensen. Dat is toch mooi.’

Duitse jongeren leren toch steeds meer Engels?‘Ja, en nog idioter is het feit dat steeds meer Duitsers Nederlands leren. Er zijn drie keer zoveel Duitsers die Nederlands leren als Ne-derlanders die Duits leren. Maar een feit is dat binnen de technische wereld Duits een zeer belangrijke taal is. Duits is de tweede weten-schappelijke taal van de wereld. Engels kun je wel gebruiken bij grote Duitse bedrijven als bmw of ThyssenKrupp. Daar is de voer-

taal Engels. Binnen de Mittelstand (mkb-bedrijven) echter wordt vaak alleen Duits gesproken. Dat is een belangrijke sector van het land. De mkb-bedrijven in ons buurland zijn over het algemeen groter dan die van Nederland. Ze worden vaak door een familie geleid, en ze zijn gevestigd op het Duitse plat-teland.’

Is ons onderwijs hét probleem?‘In Nederland heerst de gedachte dat Engels de internationale voertaal is. De Duitse taal wordt genegeerd. Dat is een weeffout. Met onze campagne Mach Mit die is gestart op zo’n 120 scholen, willen we de aandacht voor de Duitse taal weer vergroten.’

In de actiegroep Duits, die de campagne steunt en onder andere wordt geleid door prins Willem-Alexander, zit niemand van het ministerie van Onderwijs. Is dat niet raar?‘Nee. Onze aanbevelingen om de Duitse taal te promoten binnen het onderwijs hebben we op onze actiedag wel overhandigd aan Henk post, directeur voortgezet onderwijs van het ministerie. Er is gesproken met een groepje parlementsleden. Grappig genoeg kwamen ze allemaal uit de grensstreek. Het kwartje is nu wel gevallen, denk ik.’

Tekst:WalterDevenijns|Foto:JeroenPoortvliet

vijf vragen aan

dick de boer

‘Duits is weggezakt in Nederland’

FORUM #09/03.05.1231

uitspraken

‘Tijdens mijn ministerschap moest ik op elk moment van de dag over van alles wat vinden. Nu vind ik soms gewoon even niets.’Zorgverzekeraars Nederland-voorzitter André Rouvoet in Verenigingsmanagement van april

‘De vakbeweging is bezig met werkend Nederland en slechts mondjesmaat met mensen die hun baan verliezen.’De Nieuwe Vakbeweging-voorbereider Jetta Klijnsma in Opzij van mei

‘Als de sp de grootste partij zou worden, is ondernemend Nederland ten dode opgeschreven.’Directeur Werner Ghitti van Spijkstaal in het fd van 23 april

‘Hoe meer je studeert, hoe minder risico je durft te nemen. Ik dacht: gaan met die banaan, we zien wel.’Hans Breukhoven in Elsevier van 21 april

‘Ik houd van campagne voeren. Tegen Europa, tegen de euro, tegen de 3 procent, meer in de overheid snijden. Daarvoor zijn we als pvv opgericht.’Geert Wilders in de Volkskrant van 23 april

‘Dit kabinet heeft helemaal niet zoveel tot stand gebracht. Ja, roken terug in het café en hard rijden.’Diederik Samsom in de Volkskrant van 23 april

‘Het denken van economen en de werkelijkheid verhouden zich tot elkaar als astrologie en astronomie.’Hoogleraar corporate governance & capital markets Paul Frentrop in hp/De Tijd van mei

‘Je hoeft maar op Schiphol te landen en je ziet waar dit land last van heeft. Alles is aangeharkt, alles is onder controle.’Voormalig De Baak-directeur Harry Starren in Elsevier van 28 april

‘Kritiek van mensen die sowieso een pesthekel hebben aan de PvdA zal me een rotzorg zijn.’Partijvoorzitter Hans Spekman in vn van 28 april

FORUM #09/03.05.1232

belrondje

Ruud Berbee / Kwekerij Ludwig & Co / Voorhout

‘Niet zenuwachtig’‘Ikword niet zo gauw zenuwachtig. Een paarmaandengeledenwerderookalgemelddatItaliëfaillietzougaan.Als ik nu de berichtgeving over de nieuwe ItaliaansepremierMontienzijnplannenlees,danzietheterdaarveelbelovenduit.Het feitdatSpanjehetmoeilijk heeftbetekent niet dat heel Europa onderuit dreigt te gaan.Spanje is slechts een van de vele lidstaten. DaarnaasthebbenBrusselenEuropaalheelwatmaatregelengeno-

men. Als er voldoende power vanuit Brussel komt zalSpanje die crisis beslist overwinnen. Natuurlijk, Brusselzou nog veel sterkermoeten kunnen ingrijpen,maar ikheb er vertrouwen in dat Spanje in de eurozone blijftzitten,netalsGriekenlandtrouwens.’‘Het feit dat abn Amro weigert af te schrijven op eenGriekse lening ismal. Dan had je er in eerste instantiemaarnooitgeldaanmoetenlenen.Latenwenietverge-ten dat ook abnAmrodoordegemeenschapisgered.Diegrote mond abnAmropastzeniet.’

John Martens / Koninklijke H.H. Martens & Zoon (riolering, beton) / Oosterhout

‘Spanje is binnenbrandje’‘Europaenhetimfzijntegenwoordigzoveelbetervoorbe-reiddantijdensdeGrieksecrisis.Spanje ismisschieneenbrandje, maar een grote uitslaande brand zal het nietworden. Tijdens de eerste crisis dachten de Griekenmisschien nog dat ze om de harde bezuinigingen heenkonden lopen. Nu hebben regeringen door dat dat nietmeermogelijkis.Wachtentotdatiemandjekomthelpen,is

geenoptie.Wachtentotdathetvanzelfovergaatookniet.Dat snapt de gemiddelde burger tegenwoordig ookwel.Nee,Spanjeiseenbinnenbrandje.Ikverwachtdatbinnenafzienbaretijdhetsein‘brandmeester’wordtgeven.’‘WekijkennuwelnaarSpanje,maarlatenwehetookoverons eigen land hebben. Nederland heeft een te hogehypotheekschuld bijvoorbeeld. Dat nablussen van dekredietcrisis zal ook de Nederlandse hypotheekbezittertreffen.Deschuldenmoetenomlaagendaarzijnwenogtientallenjarenmeebezig.Maardatisnietietswaarikmezorgenovermaak.’

Harry Meens / Alfa Bier / Schinnen

‘Harde maatregelen nodig’‘Europaiseenziekcontinent,maarwekunnendezecrisisoverwinnen door langer en harder te werken, en deuitgaventeverminderen.Brusselprobeertnudeboelbijelkaar te houden. Maar of het werkt? Duitsland heeftjarengeleden ingegrepen,namwélhardemaatregelen,waardooreenhelegroepmensenaanhetwerkkon.IkziedatdeandereEuropeselandennietofnauwelijksdoen.’‘InNederland is inde afgelopentwintig jaar nauwelijks

iets veranderd. Ik kan me oud-premierWim Kok goedherinnerendiein2000indePortugesehoofdstadLissa-bon aankondigde dat Europa het meest dynamischecontinentvandewereldmoestworden.Toendachtikal:‘Wateengebakkenlucht.’Europadeeduiteindelijkniets.’‘Het isdatdefinanciëlemarktener zijn.Die zijn recht-vaardig.Datisonzegroteredding.Zijzorgenervoordatderegeringennueindelijkdemaatregelennemendiezemoetennemen.Alszedatnietdoendanhebbenzeeengrootprobleem.KijkmaarnaarSpanje.’

Zorgt Spanje voor een nieuwe eurocrisis?Het rommelt opnieuw binnen de eurozone. Na Griekenland en Italië zijn alle ogen

nu gericht op Spanje, dat kampt met een extreem hoge werkloosheid en een groot

gat op de begroting. Is ondernemend Nederland bang voor een Spaanse furie?

Tekst:WalterDevenijns|Foto’s:ChristiaanKrouwelsenNoutSteenkamp

FORUM #09/03.05.1233

rubrieksnaam

33

Nederlandse en Indonesische bedrijven kunnen meer handel drijven dan ze nu doen. Met die boodschap was een delegatie van de Indonesische werkgeversvereniging naar Nederland gekomen. Ze bezochten onder andere vno-ncw.

‘VoorbedrijvenuitIndonesiëzijnNederlandsebedrijveneenlogischepartner’,zegtSuryoBambangSulisto,voorzittervandeIndonesischewerkgeversverenigingKadin.‘Wehebbensterkehistorischebanden.Hetislogischdatonzebedrijvenvakerenintensieversamenwerken.Vooralophetgebiedvantoeris-meenhandelkunnenweallebeiwinnen.’Vorigjaarwerdvoorzo’n4,5miljardeurohandelgedrevenmetIndonesië.DeIndonesischeafvaardigingspraknietalleenmet vno-ncw-voorzitterBernardWientjes

overhetverbeterenvanwederzijdsehandels-contacten.Dedelegatiehadookcontactmetdecp,eenorganisatiediewerdopgezetdoorNederlandsewerkgeversendeoverheidomwerkgeversorganisatiesinontwikkelingslandenteversterken.VolgensSulistoalsinvesteringindetoekomst.‘Misschiendatzekunnenhelpenbijhetondersteunenvanonzejongeonder-nemers.Datzijndeactieveondernemersvandetoekomst.’VolgensdeIndonesischewerkgeversvoormanheeftdepositiediedepvvinnamweiniginvloedgehadopdehandelmetNederland,maarhetspeeldewelinhetgrootstemoslimlandterwereld.‘IkhoopweldatdeNederlandseoverheidmeeraandachtgeeftaaneensterkereeconomischesamenwerking’,vindtSulisto.‘Indehuidigeeconomischesituatiezouheteendenkfoutzijnom

Indonesiëmeteenbevolkingvan240miljoenmensentenegeren.Hetzwaartepuntvaneco-nomischegroeiligtsteedsmeerinAzië.HetzouverstandigzijnvoorNederlandomdaargoederelatiestehebben.’DepuntenwaarvoorNederlandsebedrijvenveelmarktaandeeltewinnenvalt,zitteninvoedselveiligheid,zuivelproductenenvlees,meentSulisto.‘VoedselveiligheidspeelterginIndonesiëendaarheeftNederlandheelveeltechnischeknowhow.Datgeldtookvoorzuivelproductie.Indonesiërszijnperpersoonnunogéénvandekleinsteconsumentenvanmelkproductenenvleesterwereld.Datheeftvooreendeeltemakenmetarmoede,maaronzemiddenklasseisgegroeidnaarruim100miljoenmensen.’www.bsd-kadin.org

‘Indonesië negeren is denkfout’

Suryo Bambang Sulisto, voorzitter van de Indonesische werkgeversorganisatie Kadin: ‘Het zwaartepunt van eco-

nomische groei ligt steeds meer in Azië. Het zou verstandig zijn voor Nederland om daar goede relaties te hebben.’

jero

en p

oort

vlie

t

Forum wordt ook in Indonesië goed gelezen.

Kadin-voorzitter Sulisto houdt het laatste nummer vast

FORUM #09/03.05.1234

rubrieksnaamvereniging

Jo Peters treedt toe als secreta-ris-generaalbijdeNederlandseOlie&GasExploratieenProductieAssociatie(Nogepa).Hijvolgt Bram van Mannekes op.Petersheeftbijna28jaarindechemischesectorgewerktinNederland,Frankrijk,Braziliëende VS, laatstelijk als site-manager vanShellAmsterdam.DaarwashijondermeerverantwoordelijkvoordeopzetvanhetnieuweShellTechnologyCentre.

Marinka Nooteboom is de nieuwealgemeendirecteurvanfamiliebedrijfKoninklijkeNooteboomGroup.ZeisdebetachterkleindochtervanWillemNooteboom,diehetfamiliebedrijfstarttein1881.Nooteboom,

dieafkomstigisuitdefinanciëlewereld,vervangtBenno Hüskes, diedefunctieopinterim-basisvervulde.Hüskensmaaktvoorlo-pignogdeeluitvandedirectie-raadvanNooteboom.

Marinka Nooteboom

LenovoheeftDavid McQuarrie benoemdtotvicepresidentenpresidentvanLenovoNorthernEurope,waarookNederlandondervalt.McQuarriebegonin2008bijdecomputermakerals

hoofdvandenotebook-activitei-teninEuropa,hetMidden-OostenenAfrika.Sindsbegin2010leiddehijdemkb,consumer&channeltakinWest-Europa.

HetJapanseCanonheeftTon van HelvoortaangewezenomleidingtegevenaandeintegratievandeorganisatiesvanprintermakersCanonenOcéinNederland.Deintegratiezalperdirectvanstart gaan. Martin Trampeblijfttijdens het integratieproces algemeendirecteurvoorCanonin Nederland. Rokus van Iperen wasjarenlanghetboegbeeldvanOcé.HijissindsvorigeweekalspresidentenceoverantwoordelijkvoordeverkoopenmarketingvanmoederbedrijfCanoninEuropa,

hetMidden-OostenenAfrika.Anton SchaafisbenoemdalsceovanOcéenvolgtVanIperenopindiefunctie.Schaafzatalsinds2006inhetbestuurzitvanOcéalshoogstetechnologischeen operationele man. Ernst-Jan Minnema,sindsvorigjaarvice-presidentgroupfinance,wordtcfo.

Bob Marksisper12aprilbe-noemdtotlidvanderaadvanbestuurvanBDOAccountants&Adviseurs.Hijwordtver-antwoordelijkvoordeline of servicebelastingadviesenneemtdezeportefeuilleovervanPim Perquin.Perquintreedtnu–nadriejaar–terugenzalweervol-ledigindepraktijkwerkzaamzijn.

personalia

noo

tebo

om

Waar blijft de Hanzerevival? ‘Eén op de drie verhuurders gaat elektrisch’Ondernemers uit het oosten

van het land maken zich zorgen over de ontwikkelingen en kansen voor de industrie in hun regio. Na een periode, waarin industriële bedrijven in eigen omgeving besloten de productie te verplaatsen naar Oost-Europa en Azië, wordt het tijd het tij te keren, stellen zij.

VandetweedevoortgangsrapportagevandeKennisenInnovatieAgendazijndeondernemersflinkgeschrok-ken.Daaruitblijktdatdeinvesterin-geninr&denscholingachterblijven.HierdoorneemtdeinnovatiekrachtvanNederlandaftenopzichtevanveelanderelanden,waaronderonzeoosterburen.Ondernemersaangeslo-tenbijvno-ncwMiddenwillennudatdediscussieoverindustriebeleidendenoodzakelijkemaatregelenwordtvertaaldinderegionalepraktijk.Opditmomentblijvenprovincialeen

gemeentelijkeoverhedenachterbijhetlandelijketopsectorenbeleid.Eenopeneconomieenstimule-ringvanwereldwijdeexport(een‘Hanzerevival’),isnodigomOost-Nederlandweerterugtebrengennaardewereldtop.Oost-Nederlandkentrelatiefveelmaakindustrieendaarmogenwebestwatmeertrotsopzijn,zeggendeon-dernemersuitdieregio.DiebedrijvendoenhetgoedenbrengendelaatstetijdhunproductieactiviteitenzelfsweerterugnaarNederland.Dezakelij-keenfacilitairedienstverleningheeftdaardoorookbestaansrechtenzozorgenzeervoordatdevooruitzichtenvoordeeconomieinOverijsselenGelderlandoplangetermijngezondzijn.Meeraandachtenmaatregelenvanderegionaleoverheden,omdekennisenkundevandeindustrievoorderegiotebehoudenenteexporte-ren,isdaaromnoodzakelijk.www.vno-ncwmidden.nl

Ruim een zesde van de bovag-autoverhuur bedrijven heeft al elektrische auto’s in zijn verhuurvloot. Binnen een jaar zal een derde van de verhuurbedrijven er een kunnen leveren, voorspelt branchevereniging bovag.

HetNederlandsewagenparkteldeeindmaart1.418elektrischepersonenauto’s.Opeenwagenparkvanruimachtmiljoenvoertuigeneenteverwaarlozenaantal.Daartegenoverstaatdatruim17procentvandevierhonderdbijbovag aangesloten autoverhuurbedrijven(metsamenzo’nzeshonderdvestigingen)eenelektrischeautoindehuurvlootheeft.En11procentexpe-rimenteertmetelektrischescootersindeverhuur.Deautoverhuurbedrijvenvoorziendathetpercentagever-huurdersmetelektrischvervoerbinneneenjaarstijgtnaar35procent.Binnentweejaarzalmeerdandehelftvandebovag-verhuurderselektrischeauto’saanbieden.RobertvanAlmkerk,managerbovagVerhuurbedrijven:‘Debeschikbaar-heidvanelektrischehuurauto’sgeeftbedrijvendieoverwegenelektrischeauto’sintezetten,dekanshunwerknemerserkennismeetelatenmaken.Ookparticulierenmetinteresseineenelektrischeautokunnenviaeenhuurautolaagdrempeligkennismaken.’www.bovag.nl

FORUM #09/03.05.1235

rubrieksnaam

Teksturl

KopmeeroverstappersHetaantalmensendatin2012vanzorgverze-keraarwisseldesteegditjaarnaar6procent.DatblijktuitcijfersvanVektis,hetcentrumvoorinformatieenstandaardisatievoorzorgverze-keraars.Deverzekerdenmobiliteitisdaarmeetoegenomentenopzichtevandeafgelopenjaren.Toenstaptetelkenstussende4en5,5procentvandeverzekerdenover.Mogelijkkanhethogerepercentagewordenverklaarddoordegrotereverschillenindenominalepremiediezorgver-zekeraarsvragenvoordebasisverzekering,aldusVektis.Maarookverschilleninpolisvoorwaardenendekkingvanaanvullendeverzekeringenkunneneenrolhebbengespeeld.Endetoenamevanhetaantal internetpolissen.www.vektis.nl

groenelogistiekDrieëndertigbedrijvenentweegemeentenontvingenhalfaprildeLean and Green Awardvan-wegehunco2doelstellingenoplogistiekgebied.Dezeprijswordtjaarlijksuitgereiktaanbedrijvenofgemeentendieminimaal20procentco2wetentereducerenineenperiodevanvijfjaar.VijfjaargeledenwerdbegonnenmethetzogenoemdeConnektprogrammaomduurzaamtransportenduurzamelogistiektestimuleren.Inmiddelshebbende150koplopers,dieeenLeanandGreenAwardwonnen,gemiddeld14procentco2be-spaard.Daarmeeis42duizendtonco2 minder in hetmilieuterechtgekomen,watgelijkstaataaneenverminderingvan4,8miljoenvrachtwagen-kilometersbijeengebruikvan1op3,2kilometer.www.lean-green.nl

mvo-wegwijzerOndernemersdieopeenstructurelemanieraandeslagwillenmetmvovolgensiso26000kunnenvanaf26meiterechtopeenspecialewebsite.Ondernemerskunnendaarzienhoezijmvo in hunbedrijfsvoeringkunnenopnemenvolgensdeinternationale richtlijn iso26000.Dewegwijzerisontwikkelddoormvo Nederland, nen en Agentschapnl. www.mvo-wegwijzer-iso26000.nl

‘Praktische ervaring helpt bij keuze voor technische carrière’

Het winnende team met in het midden de Nederlandse deelneemster Sophie van der Kuijl

Meer dan 65 middelbare scholieren uit negen Europese landen deden twee weken geleden mee aan de Europese Sci-Tech Challenge in Rotterdam. Zij kregen 24 uur de tijd om een energie-efficiënte manier te bedenken om de Olympische Zomerspelen van 2040 te organiseren.

DessRotterdamwasditjaardearenavoordeSci-TechChallenge.Eenwedstrijdgespon-sorddoorExxonMobilengeorganiseerddoordeJuniorAchievementYoungEnterprise,demoederorganisatievanJongManagement.Scholierenindeleeftijdvan15tot18jaarwerdenaangemoedigdomnatedenkenoverdeenergieproblematiekvandetoekomst.DeSci-TechChallengemaaktdeeluitvaneenbrederprogrammaomscholierenwarmtemakenvoortechniek.DitjaarwoneenteammetleerlingenafkomstiguitFrankrijk,Italië,Nederland,NoorwegenenRusland.Zijbedachteneenmanieromdeenergievanhetpubliek,dievrijkomtbijopstaanenzittentegebruiken.AllescholierendiemeedoenaandeSci-TechChallengedoenookmeeaanhetonderne-merschapprogrammavanJongOndernemen.Sci-TechChallengegingdriejaargeledenvanstart.RuimdriehonderdvrijwilligersvanExxonMobilenmeerdanelfduizendstudenteninEuropadedeneraanmee.‘Ermoetnogveelwordengedaanomwetenschapentechnolo-gieaantrekkelijkertemakenvoorjongestudenten’,zeiEurocommissarisAndroullaVassilou(Onderwijs,Cultuur,MeertaligheidenJeugd)diebijhetevenementaanwezigwas.‘Meernadrukleggenoppraktischeervaringkanmeerstudentenaanmoedigenomvooreentechnischecarrièretekiezen.’www.jongondernemen.nl

jon

g on

dern

emen

FORUM #09/03.05.1236

rubrieksnaamvereniging

meerkredietSteedsmeerkleinebedrijvenenzelfstandigenvrageneennoodkredietaanbijgemeenten.DatblijktuitcijfersvanhetInstituutvoorhetMidden-enKleinbedrijf(imk).Hetaantalnoodkredietenstijgtrazendsnel,aldushetimk: in maart dit jaar washetaantalsteunaanvragentweekeerzohoogalsinseptembervorigjaar.Maandelijksvragenzo’nhonderdtot120ondernemersbijstandofeenoverbruggingskredietaan.Debouwiseenvandegrootstesteuntrekkers.Zo’n55tot60procentvandebedrijvendiezichmelden,heeftechterkansteoverleven.www.fosag.nl

ser-prijsPoliticologeNedaDelfaniheeftmethaarmasterscriptie Experts versus politicians de ser-Scriptieprijs2012gewonnen.Haarscriptiescoorthethoogstopdecriteriaoriginaliteit,beleidsre-levantie,analytischniveauenleesbaarheidaldusdejury.DestudenteaandeVrijeUniversiteitAmsterdamkrijgteenbedragvan2.000euroen mag een dagje meelopen met ser-voorzitterAlexanderRinnooyKan.Deser-scriptieprijswordtjaarlijksuitgereikt.Ditjaarbestonddejurynaastser-voorzitterRinnooyKan,uitvno-ncw-voorzitterBernardWientjesenfnv-voorzitterAgnesJongerius.Voordeelnamemeldden92studentenzichaan.www.ser.nl

bottleneckHetzijnvooraldeoverhedendieopditmomentdevooruitgangtegenhouden.DatsteldeJeanGuyCarrier,secretarisgeneraalvanicc the world business organizationtijdenseenlunchbijeen-komstvandeorganisatievandeNederlandsetakinRotterdam.‘DeG20-topenRio+20biedenontzettendveelmogelijkhedenvoorvooruitgang.Deballigtvooralbijoverheden’,aldusCarrier.HijduiddedaarmeeookopdevastgelopenDoha-ronde.Carrierpleittevooreensectoraleaanpakbovenbilateraleofregionalehandelsakkoorden.iccisbelangenbehartigernamenshetinter-nationalebedrijfslevenbijvn, wtoenG20.www.icc.nl

‘Vertrouwen in Rotterdamse haven is gerechtvaardigd’

Managers van het jaar

Ondanks de lastige economische tijd en concurrentie van opkomende economieën, hebben ondernemers vertrouwen in een stabiele groei van de Rotterdamse haven. Dat zei Deltalinqs-voorzitter Wim van Sluis tijdens het Havencongres.

DeltalinqsheeftvertrouwenineenstabielegroeivandeRotterdamsehaven.DatzeivoorzitterWimvanSluistijdenshetHavencongresop17april.‘Devandaaggepresenteerdepositieveoverslagcijfersoverheteerstekwartaalonderschrijvendatdatvertrouwengerechtvaardigdis.’VoorvelebedrijvenindeRotterdamsehavenenhunklantenishetnueenlastigeeconomischetijd.Daarbijiserooksprakevanmeerstructureleveranderingen:eenverlaagdegroeisnelheid,concurrentieuitopkomendeeconomieënzoalsBrazilië,Rusland,IndiaenChinaensnelletechnolo-gischevernieuwingen.VanSluisgafaandat

hethavenbedrijfslevenerallesaandoetomklaartezijnvooreennieuweeconomischewerkelijkheid.Jongehavenwerknemersbe-grijpendesnelleveranderingen,aldusVanSluis.Daaromishetvanbelangdesectoraantrekkelijktehoudenvoorjongtalent.Momenteelisereenflinktekortaantechnischpersoneel.Deuitstroomvanschoolverlatersmeteenpassendestartkwalificatieistebeperktomaandevraagtevoldoen.DaaromheeftDeltalinqssamenmetonderwijsinstellingenenoverhedenafsprakengemaaktomtotvol-doende gediplomeerden te komen. Vooral deinstroomnaardeberoepsopleidingenopmboniveaumoetopgangkomen.VanSluis:‘Datvertellenwedejeugdtotindemoskeeaantoe.’DeDeltalinqs-voorzitterriepzijneigenledenopnietterughoudendtezijnmethetaanbiedenvanstageplaat-senenhetvooruitzichtopeenbaan.‘Goedopgeleidejongerenmogenwetochnietinkoulatenstaan.’

Leerlingen van scholengemeenschap Guido de Brès uit Amersfoort en van het Keizer Karel College uit

Amstelveen vlak voor hun rondrit door het centrum van Amsterdam in een exclusieve 9 meter lange

limousine. De scholieren waren winnaar van de landelijke Bizzkidz Management Competitie, een

seriousgame ter bevordering van ondernemerschap in het onderwijs. Aan Bizzkidz 2012 hebben ruim

vijfduizend leerlingen uit Nederland en België deelgenomen. Zij vormden een managementteam en

namen elke ronde online beslissingen voor hun fictieve onderneming. De finale werd gehouden op

zaterdag 21 april. De finalisten moesten het fictieve bedrijf DigiSoft marktleider maken in de zwaar

concurrerende markt voor educatieve en entertainment games.

bitp

ress

FORUM #09/03.05.1237

rubrieksnaam

vno-ncw West3/5DenHaag

Gezamenlijke bijeenkomst met

De Maatschappij

7/5Rotterdam

Bijeenkomst Succesvol (cultureel)

‘overleven’ door visie, focus, passie

en daadkracht!

15/5Noordwest-Holland

dga Platform

21/5Rotterdam

Bijeenkomst Zorg Expert Netwerk

22/5RijnGouwe

Bedrijfsbezoek Twigt Grafisch

Facilitair

22/5Drechtsteden

Algemene Ledenvergadering

31/5 Oostland

Bijeenkomst met topondernemers

en battle van de talenten

Kijkvoormeerinformatieop

www.vno-ncwwest.nl

vno-ncw Midden3/5Twente

Bedrijfsbezoek Watson-Marlow

8/5IJsseldelta

Voorjaarsexcursie: Zwartewaterland-

cruise

9/5

Voorlichtingsbijeenkomst Pensioen-

akkoord i.s.m. vno-ncw, mkb-Neder-

land en awvn

10/5Achterhoek

Bedrijfsbezoek goma

15/5Eemland,Utrecht

Bedrijfsbezoek Smink Groep

16/5Flevoland

Bedrijfsbezoek Tolsma Techniek

23/5

Symposium Laaggeletterdheid in

bedrijf

24/5 Valleiregio

Masterclass Zakelijk

24/5Noordoost-Overijssel

Themabijeenkomst Het nieuwe

werken

Kijkvoormeerinformatieop

www.vno-ncwmidden.nl

vno-ncw Noord8/5

Business Breakfast

10/5 jno

Bezoek Studieboekencentrale

16/5

Bedrijfsbezoek Defensie Havelte

23/5

Bedrijfsbezoek Omrin

Kijkvoormeerinformatieop

www.vno-ncwnoord.nl

bzw7/5Oosterhout

Feestelijke bijeenkomst inzake

bekrachtiging geassocieerd lidmaat-

schap Oosterhout

Spreker is Peter Swinkels,

voorzitter bzw

Peter Swinkels

8/5

Voorlichtingsbijeenkomst

Pensioenakkoord i.s.m. vno-ncw,

mkb-Nederland en awvn

9/5Roosendaal

Bijeenkomst inzake Arbeidsmarkt

‘Hoe komen wij aan voldoende

arbeidskrachten’

11/5

vip-dag op Legerplaats Oirschot

15/5Midden-Brabant

Ledenbijeenkomst

29/5Breda

Bedrijfsbezoek Radius College

31/5Moerdijk

Bedrijfsbezoek Infocentrum A4

Dinteloord-Bergen op Zoom

31/5’s-Hertogenbosch

Congres Bossche Energie Convenant

Kijkvoormeerinformatieop

www.bzw.nl

lwv8/5

Algemene Ledenvergadering 2012

10/5

Voorlichtingsbijeenkomst

Pensioenakkoord i.s.m. vno-ncw,

mkb-Nederland en awvn

Kijkvoormeerinformatieop

www.lwv.nl

agenda

bzw

Zevenduizend meisjes voor techniekMet het dreigend tekort aan bèta/technici en ict’ers kunnen bedrijven de talenten van meisjes goed gebruiken. Daarom organiseerde het landelijk expertisebureau meisjes/vrouwen en bèta/techniek vhto 26 april de Girlsday.

Zevenduizendmeisjestussende10en15jaarbezochten26aprilzo’n260groteenkleinebedrijveninheelNederland.‘HetisongekendhoeveelbedrijvenhundeurenopendenvoordeGirlsday’,zegtCockyBooy,directeurvanvhto. ‘Kennelijkzijnsteedsmeerondernemerszicher-vanbewustdathetookbelangrijkiseenberoeptedoenopvrouwelijktalent.Zekernumeisjeszelfookmeergeïnteresseerdrakenintechniek.’Hetaantalmeisjesdatopdemiddelbareschool

een exact pakket kiest is sinds 2000 met 54 procentgegroeid.‘Alleendedoorstroomvanmeisjesophetvmbonaareentechnischembo-opleidingblijftnogachter’,zegtBooy.NamensdemissionaironderwijsministerMarjavanBijsterveldtgafdirecteurEmancipatie,CarlienScheelevanocwhetofficiëlestartseinbijmetaalbedrijfrppinDelfgauwdoorzelfmetmeisjestegaanlassen.GirlsdaywerdditjaarvoordederdekeergeorganiseerdenbehalveinNederlandookinveertiganderelanden.Meisjesuithetbasis-envoortgezetonderwijsnamendeelaandiverseactiviteitenbijgrotebedrijvenalsShell,Cisco,festoenHeijmans.Maarookbijkleinereorganisatiesalsscheepsbouwers,meubelmakers,theatersengipskamers.Zelfaandeslagenactiefbezigzijnmetbèta,tech-

niekenictstondcentraalonderbegeleidingvanvrouwelijketechnicienwetenschappers.Booy:‘Zokunnenmeidenzienhoeleuktechniekis.Enondernemersdatzenietalleenopzoekmoetennaarklonenvanzichzelf.’www.ictoffice.nl

lies

beth

din

gem

ans

FORUM #09/03.05.1238

rubrieksnaamvereniging

even bellen met…

Jan Zaaijer, voorzitter knv TaxiDe Belastingdienst heeft een over-eenkomst gesloten met knv Taxi, de branchevereniging van taxibedrijven. Het levert de taxiondernemer meer duidelijkheid en eenvoud op bij zijn belastingaangifte. ‘We maken het mensen die de kluit belazeren moei-lijk’, zegt voorzitter Jan Zaaijer van knv Taxi tevreden.

De belastingdienst gezellig aan tafel met de taxibranche? Gezien het imago van de branche denk je eerder aan minder vertrouwelijke taferelen.‘knvTaxivertegenwoordigt60procentvandetaximarktenikdurftezeggendatonzeledenbonafideondernemerszijn.Ikgeeftoe,hetissomsaantrekkelijkomfiscaalteschuifelen.Inonzebranchekandeverleidinggrootzijn,hetgaatnietommensenmeteenkantoorbaan.TussenelkeondernemerendeBelastingdienstzit,denkikwatspan-ning.InhetoverlegmetdeBelastingdiensthebbenwehelemaalnietsgemerktvanenigwantrouwenofvooroordeel.Absoluutniet.’

Waarom moest er een apart akkoord komen voor de taxibranche?‘Detaxibrancheisfiscaalingewikkeld.Wehebbenbelastingfaciliteiten

waaroverjekuntdiscussiëren.Zohebbenverschillendesoortenrittenfiscaalverschillendekleuren.Hetloontdemoeiteafsprakentemakenoverdeverschillendesituatiesdieerzijn,enoverdeuitlegvanderegels.’

Kwestie van bellen met de Belastingdienst, toch?‘Degrensgevallenwerdendoordediverseregio’svandeBelastingdienstbehandeld.DatgarandeerdegeengelijkeuitkomstoverheelNederland.Eénvandegrotestappendienuzijngemaakt,isdathetkantoorinFlevolandhetenigeaanspreekpuntisvoordevragenuitdetaxibranche.Eénaanspreekpunt,duséénbeleidslijn.Wehebbenookgoedeafsprakengemaaktoverhetgebruikvangegevensvandeverplichteboordcompu-ter.HetkomteropneerdatdiegegevensnudoordeBelastingdienstalsbewijswordengeaccepteerd.’

Daar doet u het allemaal voor?‘Uiteindelijkzijnertweeredenenwaaromdezeovereenkomstbelangrijkisvooronzeachterban.Teneerstewetendetaxiondernemersnuvantevorenbeterwaarzeaantoezijnendatbespaarttijd.Elkuurdatjegeenadministratiedoet,kunjeeenritmaken.Daarnaasthebbenwegraagdatiedereenzijndeelbelastingbetaalt.Datzorgtvooreeneerlijkspeelveld.Niemandbetaaltgraagbelasting.Maarnogergerdanbelas-tingbetalenisdatjijwelbetaalt,maarjecolleganiet.’www.knv.nl

Palletindustrie sluit Green Deal met overheid

Terug in de collegebanken

Resthoutverbranding wordt voortaan gestimuleerd en de overheid zal belemmeringen hiervoor wegnemen. Dat sprak de Nederlandse Emballage- en Palletindustrie Vereniging af met de rijksoverheid.

Jaarlijkswordtmeerdan1miljoenkubiekemeterzachthouttotpallets,kisten,krat-tenenindustriëleverpakkingenverwerkt.Bijdieproductiekomtresthoutvrijdatbijverbrandingenergieoplevert.Dieenergiekanwordengebruiktomdedrooginstal-latiesvoorpalletsenhoutenverpakkingenvanwarmtetevoorzien.Nudraaiendedrooginstallatiesnoghoofdzakelijkopgas.OverschakelingopenergieuitresthoutlevertduurzamevoordelenopvolgensdeNederlandseEmballage-enPalletindustrieVereniging(epv)doordatfossiele

brandstofwordtvervangendoorhout.Bovendienwordtdoorverwerkingvanrestmateriaal op locatie onnodig transport voorkomenenpastverbrandingvanhoutbinneneenco2-neutralekringloop.Nuisnogeenmilieuvergunningnodigomeenstookinstallatievoorresthoutteplaatsen.Datweerhoudtveelonderne-merservantotverbrandingvanresthoutovertegaan.IndeGreenDealdiehalfapril door de epv,hetPlatformHoutinNederland en pkfmetderijksoverheidwerdgesloten,isafgesprokendatdeover-heidzichinspantomnietlangerhetvolle-digebedrijfondereenmilieuvergunningteplaatsenalsereenverbrandingsinstallatievoorresthoutingebruikwordtgenomen.Deepvverplichtzichresthoutverbrandingonderhaarledentestimuleren.www.epv.nl

Vanaf februari 2014 zijn betalingen alleen nog maar mogelijk

met het iban nummer, het internationale bankrekeningnummer.

Iedereen in Europa betaalt dan op dezelfde manier. Dat is

afgesproken in Brussel om een gezamenlijke betaalmarkt

(sepa) makkelijker te maken. Dit heeft consequenties voor

bijvoorbeeld administraties, systemen en software van bedrijven.

Alle rekeningnummers moeten worden omgezet naar iban. De

standaarden van de meeste betaalmiddelen worden vervangen

door nieuwe (sepa) standaarden. Wie niet is voorbereid kan na

februari 2014 niet meedoen met het girale betalingsverkeer,

krijgt te maken met stokkende geldstromen en belandt

noodgedwongen in het contante tijdperk. Om iedereen goed

voor te bereiden kregen vertegenwoordigers van de bedrijven

op 17 april een bijscholing in het hoofdkantoor van vno-ncw.

giov

ann

i sm

ulde

rs

jos

haas

FORUM #09/03.05.1239

rubrieksnaam

modedipDemodeverkopeninmaarthebbenhetomzet-resultaatvanheteerstekwartaalflinkverbeterd.Daarmeebleefhetomzetverliesbeperkttotmin-derdan3procent.Datmeldtbrancheorganisatiecbw-mitex.Injanuarienfebruarileeksprakevaneenkopersstaking,diedankzijgoedweerinmaartwerddoorbroken.Deomzetdalingindemodegingdeschoenenverkopersvoorbij,aldus deomzetmonitormode-enschoenenwinkels vancbw-mitex.Daarsteegdeomzetjuistmet 7 procent. www.cbwmitex.nl

dieselaccijnsgelijkDathetEuropeesParlementtegenhetaccijns-planvoorbenzineendieselheeftgestemd,heefttotopluchtinggeleidbijTransportenLogistiekNederland.Debracheorganisatiewasbangvooreenflinkekostenverhogingvoorhetwegvervoeralsdeaccijnsverhogingwelwasgoedgekeurd.‘Datzoueenonacceptabeleuitkomsthebbenopgeleverd’,aldusdebracheorganisatie.Hetparlementheeftwelingestemdmethetplanomaccijnzenindetoekomstteberekenenopbasisvanenergiewaardeenhoeveelheidco2-uitstoot.Datzalvolgenstlnhetgebruikvanschonealter-natievestimulerenenditkanopinstemmingvandeorganisatierekenen.Mitsalletypenvervoeropeengelijkebehandelingkunnenrekenen.InmeisprekendeEuropeseministersvanFinanciënverderoverhetplan.www.tln.nl

zelfwozbepalenDegemeenteRotterdamenhetHavenbedrijfRotterdamgaansamenwerkenbijhetbepalenvandewoz-waardevangrotespecialistischeonroerendezakenopdeTweedeMaasvlakte.Hettaxerenvandezeobjectenzoalschemischefabrieken,enenergiecentralesiszeercomplexenverschiltperobject.UitgangspuntbijSamen Waarderenisomopbasisvanwederzijdsvertrou-wendewoz -waardetebepalen.Uiteindelijkmoetdatvoorbeidepartnersmeerefficiencyenminderproceduresopleveren.

Ridder in de Orde van Oranje-Nassau

Jaring FeenstraLidvno-ncw Noord,

directeurJorritsmaBouw

West

Geert van der HorstLidalgemeenbestuurbzw,

directievoorzitterRabobank

Roosendaal-Woensdrecht

Geert van der Horst

Peter JanssenOud-directeurrai Vereniging

Frans KramerLidvno-ncwWest,

algemeendirecteurVezet

Peter de KubberLidbzw,projectdirecteur

StichtingOndersteuning

Ziekenhuiszorg

Peter de Kubber

Tjark de LangeOud-liddagelijksen

algemeenbestuurvno-

ncw,oud-voorzitterJong

Management,algemeen

directeurKappNederland

Annick van der Lof- de GroenBestuurslidvno-ncw regio

Twente,lidcommissie

uniapac,lidvande

BeleidsgroepOnderneming,

EthiekenMaatschappij

Trude Maas-de BrouwerLidCuratoriumvno-ncw

Trude Maas-de Brouwer

Ernst StormOudlidalgemeenbestuur

vno-ncw

Jacco VonhofLidalgemeenbestuurvno-

ncw,lidalgemeenbestuur

vno-ncwMidden,directeur

NovonSchoonmaak

Jacco Vonhof

Ronald WilckeLidvno-ncwWest,

voorzittercollegevan

bestuurrocFlevoland

Officier in de Orde van Oranje Nassau

Gerard HartsinkLidPlatformAdministratieve

LastenenRegeldruk

vno-ncw,seniorexecutive

vicepresident

abnAmroBank

Herman HazewinkelOud-lidvno-ncwMidden

Piet van SchijndelLidraadvanbestuur

RabobankNederland

Piet van Schijndel

Lid in de Orde van Oranje-Nassau

Michiel KastelijnLidvno-ncwWest,eigenaar

TranscoreManagement

Henk VisscherLidbestuurvno-ncw regio

Rivierenland,directeur

VisscherCulemborgPeugeot

&Citroën

bzw

bzw

phil

ips

nov

on s

choo

nm

aak

rabo

ban

k

LintJesregen

mis

cha

keijs

er/h

h

FORUM #09/03.05.1240

rubrieksnaamvereniging

deprijsCorporate Fashion Award 2012

Winnaar……Kroll&deVriesBedrijfskledingmethunbedrijfskledingvooroad Reizen,ontworpendoorMartVisser.DesamenwerkingtussenMartVisserenKroll&DeVriesbestaataljaren.

Beloond met……DeCorporateFashionAwards2012indecategorieCorporateFashionWear.Deprijsisbedoeldvoorbedrijvendieopdemeesttreffendewijzehetgewensteimagowetentevertalennaarbe-drijfskleding.Ookdezekeerwa-renervijfcategorieën:Health&CareWear,BestStockCollection,Workwear,CasualFashionWearenCorporateFashionWear.Metdezecategorieënkaneenzogrootmogelijkediversiteitaancollectiesindebranchedeel-nemen aan de awardshow.

Uitgereikt tijdens……DezevendeeditievandeCorporateFashionAwards

opwoensdag18aprilinAhoyRotterdam.MetSylvanaSimonsalsgastvrouwwarenderuim340aanwezigengetuigevaneencat-walkshowindevijfcategorieën.

Reden……Kroll&deVriesenMartVisserhebbengezorgdvoorrepresen-tatievebedrijfskledingwaarbijdeidentiteitvanhetbedrijfcentraalstaat.

Juryoordeel……’Delichtemoderneconfectie-manierwordthiereencorporate fashioncollectiegemaakt.Deverwerkingvandehuisstijlvanoadreizenineenverfijndkleurgebruikiszeergoedgedaan.Daarnaastisdestofkeuzedusdanigdathetaansluitbijdedoelgroependoorjongenoudgedragenkanworden.Kortom:Ikgametjouopvakantie’

Bloemen en sculpturen voor de bedrijfskleding van reisorganisatie oad. In het

midden: Quirine ter Haar, directeur van oad Reizen, en rechts Marianne de Vries

van Kroll & de Vries

Hoewel het aantal exporteurs van bloemen en planten de laatste jaren sterk afnam, bleven export en omzetten stijgen. Dat wijst op aanhoudende schaalvergroting, denkt de brancheorganisatie voor de groothandel in bloemen en planten vgb.

Devgbkwammeteenupdatevanhettweejaargeledenuitgebrachterapport‘TypischGroothandel’.Datrapportgafdeontwikkelingentotenmet2009weer.Denieuwsteaanvullinglooptdoortot2011.Indelaatstezevenjaardaaldehetaantalexporterendegroothandelarenvan1.014naar729.Vandetotaleuitvoerblijftruim97procentbinnenEuropa.VooralRuslandenPolenzijndelaatstejarensteedsbelangrijkergeworden.Deexportwaardewasvorigjaarmet5,2miljardeuroongeveerterugbijdiein2007.‘Onzeexportlijktduidelijkopteverennahetdal’,zegtvgb-voorzitterHermandeBoon.‘Bijproducentenhoorikweerwatoptimisme,nadevelezwareklappendiedaarzijngevallen.’Deimport–voornamelijkvansnijbloemen–komtvooraluitAfrika.MaarookLatijns-Amerikaisbelangrijk.DeBoonmaaktzichzorgenoverdetendensdatNederlandjuistdaarterreinverliestaanRusland.RuslandneemtruimtweemaalzoveelalsNederlandvanhetZuid-AmerikaanseColumbiaaf.DeBoon:‘WijmoetenerallesaandoenomNederlanddedraaischijfvandewereldtelatenblijven.Degroothandelisdewaardegeneratorvandeketenendemotorvandeexport.Datwordthelaasnogaleensoverhethoofdgezien.’www.vgb.nl

Bloemenexporteurs zorgelijk over Russen

mod

int

‘Eindelijk samenwerking om tekort technici aan te pakken’fme-cwm, ondernemers orga-nisatie voor de technologische industrie, is blij dat het tekort aan technici serieus wordt aangepakt. Het Masterplan Bèta & Technologie maakt een einde aan de versnippering, zegt fme-voorzitter Ineke Dezentjé .

DeministeriesvanOnderwijs,EconomischeZakenenSocialeZakengaansamenmethetonderwijsenhetbedrijfslevenaandeslagomjongerenteverleidentoteencarrièreindetechniek.DatstaatinhetMasterplan Bèta & Technologie dat het inmid-delsdemissionairekabinethalfaprilpresenteerde.Zokomenergerichte

programma’somdeinstroomvanjongereninhettechnischonderwijstevergrotenengaantechniciuitbedrijvenin3.500klassenopbasis-scholenvertellenoverhunvak.Ookisdeaanbevelingvandebrancheovergenomenomvakspecialistenuitbedrijvenintezetteninhetberoeps-onderwijs.‘Datisgoednieuws’,zeiInekeDezentjéHamming,voorzit-tervandeondernemersorganisatievoordetechnologischeindustrie fme-cwminreactieophetplan.Weleengemistekansdatervoorhethogeronderwijsnietisgekozenvoorbeperkingvanhetaantalopleidingendieweinigkansbiedenopeenbaan.www.fme.nl

FORUM #09/03.05.1241

vreemde ogen

‘Heteerstedatmeopviel aanNederlandwasdat iedereen een glimlach op zijn gezichtheeft:opstraat,bijdebushalteenindesuper-markt.Vanmorgennogzeideneenpaaronbe-kenden ‘goedemorgen’ tegen me. Tel daarbijop dat gebouwen en wegen goed onderhou-denzijn,endatEindhoveneentrendy,innova-tieveencreatieveindrukmaakt,enjebegrijptwaarom ikNederland aantrekkelijker enveel-belovender vind dan het Polen dat ik achter-liet.InNederlandhebjemeerhetideedatjeinhetzelfdeteamspeelt.’‘De discussie over het pvv-meldpunt tegenOost-Europeanenheeftmenietopanderege-dachten gebracht. Ik vind het wel belangrijkdatwedezediscussiehebben,wantdankaniknaarvorenbrengenwatPoolsearbeidsmigran-ten aan de Nederlandse economie bijdragen,enwijzenopderoldieNederlandsewerkgeversenuitzendbureausspelen.NatuurlijkzijnerookPolen die zich niet goed gedragen, maar die

uitzonderingenhebjeinelkebevolkingsgroep.’‘Ik heb zelf nog geen negatieve opmerkingengehoord over mijn Poolse achtergrond. MijnIraansevrouw–zekwamophaarnegentiendenaarPolenomtestuderen–heeftooknoggeennegatieve ervaringen in Nederland. We trek-kenons niet persoonlijk aanwatde pvv zegt.Datkunnenwetochnietbeïnvloeden,behalvedande positieve kant belichten door bijvoor-beeldhetorganiserenvandePoolvanhetJaar-verkiezing.’‘In eerste instantie zochtenwehetverderwegdanNederland. InMaleisië kon ik aan de slagals docentondernemerschap. Daar vondenwehetechtertewarmendecultureleverschillentegroot.Australiëwasnogeenoptie,maardat istever.Wehoudenvanreizen–ikhebinmiddelsmeerdanveertiglandenbezocht–enbeslotenopzoektegaannaareencentraleplekindewe-reld,niettevervanhuis.DatwerdNederland.’‘Na jarenlang onderwijs over ondernemer-

schap te hebben gegeven,wilde ikmeermetdepraktijkbezigzijn.ZobenikbijStudyPortalsterechtgekomen, een platform dat de moge-lijkhedenvanstudereninEuropalaatzien.Mijnvrouw studeertmomenteelNederlands,wantwewillenhiervoorlangeretijdblijven.’‘Ikhoudvan ‘HollandseNieuwe’,diedoetmenog het meest aan het heerlijke Poolse etendenken. En Nederland is natuurlijk fietsen.Het valt me op dat fietsers geen enkele re-gel respecteren en ervan uitgaan dat ze tochwelvoorrang krijgenvanautomobilisten.Watikookgrappigvind, isdatNederlanders lieveropeengoedkope,oudefiets rijdendandatzewatmeergelduitgevenvooreennieuwe,bete-refiets.Hetheeftmisschienmethetcalvinismetemaken,ofmethetfeitdaterzovaakfietsenwordengestolen.’

Tekst:PaulScheerFoto:SamRentmeester

‘Gevoel in zelfde team te spelen’

Mariusz Soltanifar (31)

Nationaliteit: PoolseFunctie: analist en redacteur

bij StudyPortalsHier sinds: 2010

42 FORUM #09/03.05.12

portret

andrégoedée

‘zoekveldslagendiejekuntwinnen’

André Goedée is bij Dockwise de

spreekwoordelijke beste stuurman aan

wal. Letterlijk, want de ceo van het

zeetransportbedrijf heeft jaren als stuurman

gevaren. ‘Knokken, dat is wat we hier de

hele dag doen.’

Tekst:RemkoEbbers|Foto’s:JeroenPoortvliet

Niets heeft minder te maken met zeevaart dan het kantorenpark in Breda, waar Dockwise kantoor houdt. Ceo Andre Goedée ziet vanuit zijn kantoor geen water, maar de spoorlijn richting Roosendaal. Dat er toch een sfeer van zwaar zeetransport heerst, komt door de grote scheepsmodellen en foto’s waarmee het pand is gelardeerd. Het kantoor in Breda is het gevolg van een belastingtechnische verhuis-operatie van Nederland naar België en enkele jaren later weer terug naar Nederland. Door in Breda te zitten, konden de Belgische werk-nemers makkelijk binnenboord gehouden worden. Het gebrek aan zeewater in Breda stoort de oud-stuurman helemaal niet: ‘Onze schepen komen vrijwel nooit ver in havens. Ze zijn er te groot voor. En een managementbeslissing kan ik hier net zo goed nemen als in Rotterdam.’Erg veel last van romantiek heeft Goedée sowieso niet als het om scheepvaart gaat. ‘Ik zat op de hbs en dacht: ‘Wat moet ik later in godsnaam doen?’ In het kader van beroepskeuzevoorbereiding was ik al eens op de zeevaartschool geweest en dat leek me wel bijzonder. Het reizen trok.’ Extra stimulans was dat een van zijn drie zussen in Nieuw-Zeeland woonde waar hij misschien naartoe zou kunnen varen. Dat is inderdaad meerdere keren gelukt, maar de handelsvaart werd al na enkele jaren ingeruild voor een baan op een boorschip van Nedlloyd. ‘Het lijkt wel heel bijzonder, maar varen is in de praktijk niet zo spannend. Zee is vooral lege oppervlakte. Offshore vond, en vind, ik veel leuker. Boren naar olie of gas is verschrikkelijk enerverend en technisch uitdagend. Dat is echt mijn wereld’Omdat hij zijn opleiding af wilde maken (de complete zeevaart-opleiding duurde destijds tien jaar), ging Goedée er even tussenuit en toen hij zich weer bij zijn toenmalige werkgever Neddrill meldde,

FORUM #09/03.05.1243

rubrieksnaam

FORUM #09/03.05.1244

portret

was er geen schip beschikbaar. Tijdelijk werd hij op kantoor geplaatst, bij de afdeling contract en sales. ‘Dat was toen een pioniers afdeling. Ik heb in Houston een verkoopkantoor opgezet en werd gevraagd om dat in Rotterdam nog eens te doen. Zo klom ik langzaam op.’

komo-zakkenAndré Goedée werd geboren als één van vijf kinderen van de direc-teur van komo, een keurmerkorganisatie voor met name materialen in de sociale woningbouw, die vooral bekend is geworden door de komo-vuilniszakken. Zijn jeugd was behoorlijk onbezorgd en tradi-tioneel. ‘Mijn vader zat erg in de bouwwereld. Hij was bouwkundig ingenieur en door zijn werk semiambtenaar. Mijn moeder zorgde thuis voor de kinderen.’ Zijn eigen gezinsleven is tot op de dag van vandaag onregelmatig. Voor zijn werk is Goedée veel weg. China, de Verenigde Staten, Noorwegen. Soms lijkt het wel of hij weer op zee zit, zegt hij. ‘Er is daardoor een aparte familieband tussen mij en mijn gezin ontstaan. Toen ik in de offshore werkte, was ik een maand op en een maand af. Ik was veel weg, maar als ik thuis was, was het contact heel intensief.’Wat geldt voor de relatie met zijn gezin, geldt ook voor die met zijn echtgenote. Toen hij haar leerde kennen, meldde hij meteen dat hij stuurman was en dus veel van huis. Maar in die tijd kon je als

stuurman je partner nog wel meenemen op reis. Uiteindelijk heeft zijn vrouw bijna twee jaar met hem meegevaren. ‘Als jonggehuwden leer je elkaar zo goed kennen. Het heeft ons huwelijk een stabiele basis gegeven. Ik ben er soms verbaasd over hoe goed het gaat na veertig jaar.’Goedée heeft twee dochters. Zijn eigen vader was tamelijk streng, zegt hij, maar hijzelf is veel communicatiever. ‘Ik ben opener. Mijn twee dochters zien mij ook nu nog, als raadgever bij zakelijke beslis-singen. Dat vind ik een goede zaak en daar ben ik wel blij om, dat had ik bij mijn vader niet.’ Hij is trots op zijn dochters. prima wereld-burgers, noemt hij ze. Actief en niet te beroerd om hard te werken. Zijn oudste dochter is 32 en zelfstandig marketingconsultant. ‘Ik heb ontzettend veel bewondering voor haar doorzettingsvermogen. Daarin herken ik mezelf.’ De andere dochter is 27 en integratiemana-ger bij een keten tandheelkundige klinieken. Zij moet ervoor zorgen dat nieuwe vestigingen passen bij de formule. ‘Het zit wel een beetje in de genen, dat aanpakken en regelen. Ik ben best trots op ze.’

napoleonGoedée ziet het leiden van een bedrijf vooral als een strategisch spel, waarbij hij de werkvloer uit de praktijk kent. Hij weet wat een schip is, hoe het werkt en hoe het ruikt. De voldoening haalt hij niet alleen

FORUM #09/03.05.1245

Vier stellingen

Nederland verwaarloost traditioneel sterke sectoren zoals de scheepvaart‘DatdescheepvaartuitNederlandver-trekt,moetenwemisschienmaargewoonaccepteren.Hetisjammer,maarisheterg?ScheepvaartleeftnietinDenHaag,datmerkenweindepiraterijdiscussie.Erisblijkbaargeenpolitiekgewinuittehalen.IedereenbemoeitzichwélmetSchiphol.’

Een vrouw en een kip, zijn de pest voor je schip (oude zeemansspreuk)‘Datvandiekipweetikniet,maarikhebmetmijnechtgenoteheerlijkgevaren.Vrouwelijkestuurliedenzoudenermeermoetenzijn.Vrouwenzijnbuitengewooncapabel.’

Globalisering is een zegen voor het bedrijfsleven‘Datiseenfact of life.Ikbeneenglobal citizen,meernogdaneenEuropeaanofNederlander.Ikgeloofabsoluutnietinprotectionisme.Enikleefookvandeglobalisering.’

De Nederlandse economie kan nog wel een bezuinigingsronde aan.‘Ikdenkhetwel.Waarikmeergoververbaasisdatdebezuinigingenuitdezorgenhetonderwijsmoetenkomen,terwijleropregionaalniveaunogweleenpaarmiljardtehalenisalswordtgewachtmetbouwenvangemeentehuizenenculturelecentra.Deverkwistinglooptdaardespuigatenuit.’

andré goedée

1951 GeboreninHaarlem1967 ZeevaartschoolScheveningen1970 Nedlloyd1978 NeddrillDrillingContractors1990 Vice-presidentHeerema

Groep1999 CeoEuropeanspecialty

staffingdivisionVedior2003 CeoDockwise2007 lidvandeRaadvanBestuur

Dockwise

uit het klaren van een winstgevende klus en een tevreden klant, maar de opdracht moet ook nog passen in de langetermijnstrategie van het bedrijf. Een vergelijking met Napoleon die zit te genieten van een veldtocht is misschien niet eens zo ver gezocht.‘Het is natuurlijk wel zo dat je de veldslagen moet uitzoeken die je kunt winnen, hè’, zegt Goedée. ‘Je moet wel opletten. Dat is mis-schien de les die Napoleon ons geleerd heeft; dat je je doelen niet zover stelt, dat ze onhaalbaar worden. En als je dan je veldslag hebt uitgezocht en hebt bepaald hoe groot je rijk moet zijn, dan moet je knokken. Dat is wat we hier de hele dag doen.’Goedée vindt het heel belangrijk dat als je in het besliscentrum ergens voor kiest, de boodschap tot in de uiterste vezel goed doorkomt. Of dat nu aandeelhouders of personeelsleden zijn. Hij vergelijkt het met dat spelletje waarbij je iemand iets in het oor fluistert, die dat door moet geven in een keten. Volgens Goedée is dat illustratief voor hoe het werkt als je leiding geeft aan een bedrijf. ‘Als ik kan, probeer ik zo vaak mogelijk op een schip te zijn. Dan vraag ik de kapitein om de bemanning bij elkaar te roepen en dan houd ik een zeepkistsessie. Ik wil dat het hulpje van de kok in de kombuis mij kan vertellen wat ik bedoel.’En dan is het wel zo prettig als je gewaardeerd wordt. Nu leest Goedée het meeste niet van wat er over Dockwise wordt geschreven, hij heeft naar eigen zeggen een goed filter voor wat er wel en niet toe doet, maar gebrek aan kennis van zaken irriteert hem mateloos. ‘Ik kan ver-schrikkelijk boos worden als in media wordt gezegd dat wij zeeslepers zijn. Wij slepen helemaal niets. Wij vervoeren, op schepen. En álles is blijkbaar een booreiland. Thuis heb ik die heftigheid niet, maar op het bedrijf om een of andere reden wel.’

vliegenInmiddels is Goedée de zestig gepasseerd en de pensioendiscussie vind hij niet zo heel relevant. Het gaat tenslotte maar om een paar jaar en hij heeft er nog zin in. Zolang de buitenwereld vindt dat hij het goed doet, wil hij niet teveel nadenken over stoppen met werken. Voor het zwarte gat na het werk is Goedée niet bang. Het lijkt hem sowieso geen straf meer tijd met zijn vrouw door te brengen, en nu al besteedt hij veel vrije tijd met een vliegsimulator. ‘Ik ben helemaal gek van vliegen’, zegt Goedée. ‘In de lucht kun je navigeren, dat is ongeveer hetzelfde als op zee. Ik heb geen brevet. Het vervelende is dat je daarvoor heel veel vlieguren moet maken. Dat is verschrikkelijk duur en ik heb de tijd er niet voor. Op zolder heb ik vier computer-schermen voor het uitzicht vanuit de cockpit en twee schermen met instrumenten. Microsoft maakt prachtige simulatiesoftware. Na het avondeten doe ik niets liever dan een avondje van Amsterdam naar Geneve vliegen. Dat traject ken ik goed, ik heb het veel gevlogen als passagier van Easyjet. En dan zo echt mogelijk, met alle geluiden en aanwijzingen van de controletoren, in een Boeing 737.’

FORUM #09/03.05.1246

groen goed

Afval voor koeling

bedrijf: Thermo Kinginnovatie: co2-koelingvoor

koelwagens

Waaromdoenwenietietsmooismetco2 dat dooranderenwordtweggegooid?ZomoetongeveerdegedachtegangzijngeweestbijThermoKing,hetbedrijfdatvooralbekendisdoorkoelvrachtwagens.Hetisnieteenszoheelbriljantomdantebedenkendatjedatgaskuntgebruikenomtekoelen.Datgebeurtaljaren.InNoorwegenenZwedenwerktThermoKingookalgeruimetijdmetCryoTech,vloeibareco2, maarinNederlandkwamhetnietvandegrond.Totnu.‘Eenkwestievankipofei’,verklaartBartEzendam,bijThermoKingNederlandverant-woordelijkvoorCryoTech.‘Alsergeenvraagnaaris,investerenwijnietineennetwerkvanvul-enservicepunten.Maaralsergeenservicenetwerkis,durvenbedrijvendezetechnieknietaan.Wehebbenvorigjaardiecirkelmaardoorbroken. NuzijnervijfCryoTechvulpunten,binnenkortzeven.Enrijdener120vrachtwagensrondmetditsysteem.’Devloeibareco2(eenrestproductvandepro-ductievankunstmest)gaatnahetkoelenalsnogdeluchtin,duswatisdemilieuwinst?Ezendam:‘Erwordtgeenextraco2geproduceerddoordatwedeco2hergebruiken.Enerwordtgeenchemischkoelmiddelmeergebruikt.Datmiddelisnietbepaald‘groen’enheeftpereenkilozomaareenco2-equivalentvan3.500kilo.’Behalvehetforsterugdringenvandeco2 -uitstoot,volgensEzendammetminstens 75 procent, claimt Thermo King nog andere duurzameeffecten.Zoishetsysteemveelsnellerenstiller.HetgeluidvandeCryoTechkoelinstallatieisvergelijkbaarmethetgeluidvaneenpcofeengesprektussentweemensen.Nadelenzijnerniet,behalvedandatjevakermoet tanken.

Tekst:RemkoEbbersFoto:Rapho/hh

FORUM #09/03.05.1247

Heeft ze er spijt van dat ze niet ook haar bad-pak aan heeft getrokken? Ietwat verlangend kijkt de vrouw rechts achterom. Boven op de Noordwijkse duinen achter haar prijkt het beeldbepalende kolos Hotel Huis ter Duin.

Idee van burgemeester pické, die vindt dat het vissersdorp meer te bieden heeft dan alleen maar vis. En ondanks een niet erg enthousiaste gemeenteraad zet hij in 1883 de eerste spade in het zand. Vooral gasten van niveau zijn welkom. En die gasten komen: koninklijke gasten, het Nederlands elftal, filmsterren als Liz Taylor en Richard Burton. Maar Huis ter Duin kent ook roerige jaren. Tijdens de Tweede Wereldoorlog vorderen

de Duitsers het hotel voor het onderbrengen van leger officieren. Jaren later gebruikt regis-seur paul Verhoeven de locatie voor zijn film Soldaat van Oranje. De badgasten moeten dan maar even verhuizen naar een naburig strand.

Tekst:MarciaTimmermansFoto:HotelHuisterDuin,waarschijnlijkjaren’50

overlevers

Overlevers, doorzetters, bedrijven die na jaren nog steeds bestaan. Nederland telt er vele.

Deze rubriek blikt terug in de geschiedenis van Nederlandse bedrijven.

Forumishettweewekelijkseopiniebladvanonderne-mingsorganisatie vno-ncw. vno-ncwvertegenwoordigtsamenmetdeaangesloten160brancheorganisatiesenvijfregionaleverenigingenintotaal115.000onderne-mingen. vno-ncwwordtinderegiovertegenwoordigddoor: vno-ncw Noord, vno-ncwMidden,vno-ncwWest,deBrabants-ZeeuwseWerkgeversvereniging(bzw)endeLimburgseWerkgeversVereniging(lwv).VoormanagerstotveertigjaariserJongManagement.

Redactieadres Bezuidenhoutseweg12,2594AV DenHaag,Postbus93002,2509AADenHaag,telefoon:070-3490165,e-mail:forum@vno-ncw.nl

Forum op internetwww.vno-ncw.nl

RedactieKarinBojorge(hoofdredacteur),JiskaVijselaar(eindredacteur),MarciaTimmermans(bureauredacteur),WalterDevenijns,RemkoEbbers,MirandeGroot, FrankdenHoed,PaulScheer

Colofon CorrespondentenJeroenAnsink(VerenigdeStaten),PhilipEbels(België),HenkHirs(Hongarije),MaaikeHoman(Spanje),MauritsKuypers(Duitsland),JessicaMaas(Turkije),MiriamMannak(Zuid-Afrika),HansMoleman(China),MaaikeVeen(VerenigdKoninkrijk),FrankRenout(Frankrijk),PetraSjouwerman(Denemarken),JudithStalpers(Japan),EdwinTimmer(Mexico),MaartenVeeger(Italië)

Aan dit nummer werkten mee: JokevandenBandt, AlfredvanDelft,GuusjeDolsma,GertrudvanErp, BertvanderHaar,NicoleMallens,DaviddeNood, JeroenLammers,WinandQuaedvlieg

Abonnementen en adreswijzigingenSanderKok,telefoon:070-3490336,e-mail:kok@vno-ncw.nl,issn 1384 - 2102. Forumwordtgericht–kosteloos–toegezondenaaneengroot aantal Nederlandse ondernemingen, organisaties en particulieren.Betaaldeabonnementenkosten€45perjaarexclusiefbtw.Opzeggingvaneenkosteloosabonnementkanperdirect,vaneenbetaaldabonnementper1januari.Hiervoorgeldtgeenopzeggingstermijn.

Informatie over het lidmaatschap van vno-ncw Infor-matiebijRitaterSteeg,telefoon:070-3490351,e-mail:steeg@vno-ncw.nl.Opzeggingvanhetlidmaatschapvanvno-ncwmoetvóór1septembervaneenjaarwordengedaan.Hetlidmaatschapeindigtdanper31decembervandatzelfdejaar.DeschriftelijkeopzeggingkanwordengerichtaanRitaterSteeg,coördinatorlidmaatschapsza-ken vno-ncw,Postbus93002,2509AADenHaag.

VormgevingConcept,basisontwerpenvormgeving: LinkDesign,Amsterdam

Cover Foto:RoelRozenburg/anp

DrukwerkEm.deJongbv,Visweg8,Postbus8,5110AABaarle-Nassau

AdvertentieverkoopVanVlietBureauvoorMedia Advies,FrankOudman,telefoon0235714745,e-mail: f.oudman@bureauvanvliet.com,Postbus20,2040AAZandvoort

Grand Hotel Huis ter Duin

geopend in 1885wat Hotel

Samen helpen we kinderkanker de wereld uit!Kinderen en kanker: dat hoort niet bij elkaar. We gunnen immers elk kind een lange en gezonde toekomst. KiKa heeft een missie: in het jaar 2025 moet 95% van alle kinderen met kanker genezen. Ambitieus? Zeker. Maar absoluut haalbaar. Daarom zamelt KiKa geld in voor méér wetenschappelijk onderzoek.U kunt helpen! Doe samen met uw bedrijf mee aan Run for KiKa 95 en help kinderkanker de wereld uit. Neem de uitdaging aan, en geniet van de teamspirit en een onvergetelijke ervaring!

95 km wandelen teams van 2 of meer personen ook estafette (2 keer 47,5)

prachtige route over de Veluwe500 euro sponsorgeld per wandelaar

teams van 2 of meer personen

EDE * VELUWE * VRIJDAG 24 & ZATERDAG 25 AUGUSTUS 2012

WWW.RUNFORKIKA95.NL

Meld nú uw bedrijf aan voor het inspirerendste sponsorevent van het jaar!

205x280.pdf 1 28-3-2012 16:14:11