Guidestar 10-2011

HetGR

ATISdigitalemagazinevandeAstroEventGroupvzw-Jaargang7-Oktober2011-Redactie@aegvzw.be-www.aegvzw.be

Patrick Jaecques is, naast grafisch

vormgever en hoofdredacteur van

dit magazine ook oprichter en voor-

zitter van de Astro Event Group vzw

uit Oostende. Een door passie ge-

dreven levensgenieter die al meer

dan een kwart eeuw lang het brede

publiek informeert over de diverse

hemelse wonderen. . .

Patrick Jaecques Redactioneel

EEddiittoorriiaaaall

002

Sir Patrick Moore, naast zijn grootste

kijker, een 1 5 inch Newtonian

reflector, gebouwd door Fullerscopes.

Deze telescoop staat in de Green

Shed in de tuin van zn woning

Farthings in Selsey GB. Bron:

Sir Patrick Moore via Stephen

Rundle.

HierbovenPooll icht boven Groenland vast-

gelegd op de gevoelige plaat door

Juan Carlos Casado. De heldere

'vlek' aan de rechterzi jde is de

Maan. Met rechts daarvan Jupiter.

Bron: APOD.

Deze digitale publicatie, beschikbaar als PDF,

Flash en iPad bestand, is een non-profit product

van de Astro Event Group vzw uit Oostende en

heeft tot doel sterrenkunde, klimatologie en ruimte-

vaart te promoten bij een zo breed mogelijk

publiek.

De redactie bestaat uit: Patrick Jaecques (hoofd-

redacteur en grafisch vormgever), Hendrik De

Rycke (redactie), Kris Christiaens (redactie) en

Sander Vancanneyt (redactie). De vaste rubrie-

ken worden onderhouden door Phil ip Corneil le,

Dirk Devlies, Kris Christiaens, Marc van der

Sluys, Dieter Janssoone, Fil ip Feys en Danny

Van Hoecke. Zin om ook een artikel te schrijven

en / of rubriek te onderhouden. Contacteer ons

dan via [email protected].

De Astro Event Group vzw, noch enige andere

persoon die in zijn naam optreedt, is verant-

woordelijk voor het gebruik dat zou kunnen

worden gemaakt van de informatie in deze

digitale publicatie of voor eventuele fouten die

er, ondanks de uiterste zorg bij de voorbereiding

van de teksten, nog in zouden staan. Tevens

heeft de redactie alle nodige moeite gedaan om

te voldoen aan de wetteli jke voorschriften inzake

auteursrechten en om contact op te nemen met

de rechthebbenden. Elke persoon die bena-

deeld meent te zijn en zijn rechten wil laten

gelden wordt verzocht zich bekend te maken.

Er is een samenwerkingsverband met diverse

websites. Deze digitale publicatie kan genieten

van de steun van volkssterrenwacht AstroLAB

Iris en de Koninkl i jke Sterrenwacht. Dankzij de

steun van de diverse auteurs, de leden en

natuurl i jk de diverse sponsoren kunnen we

deze digitale publicatie gratis verspreiden.

Deze digitale publicatie is vol ledig ontworpen

met gratis open-source en / of freeware

software zijnde Scribus, Gimp, Foxit Reader,

Ink-scape en Paint.net.

Informatief

003

Inhoudelijk04 - Interview met Frank De Winne.

1 0 - Rubriek : Lancering in de kijker.1 2 - Zijn we getroffen door. . . een ander heelal ?

1 4 - Rubriek : ESO.1 6 - Rubriek : Boekbespreking.1 7 - Rubriek : Zi jn er nog vragen ?20 - De Maan in het vizier.

22 - Rubriek : Observatoria wereldwijd.26 - Rubriek : Astrofoto van de maand.30 - Rubriek : ESA.39 - Supernova zorgde voor radioactieve metalen.

40 - Zonnestorm kan satel l ieten voor tien jaar lamleggen.

41 - Steeds meer emigratie door kl imaatsverandring.

42 - Rubriek : Woord van de maand.46 - De kern van de Zon als zwaartekrachtsdetector.

50 - Rubriek : De AEG activiteitenkalender.51 - Rubriek : Het sterrenbeeld van de maand.52 - Zwarte gaten oorzaak van eerste melkwegstelsels.

54 - Rubriek : Sasteria onder de sterren.60 - Spinozalaureaten zetten premie in voor educatie.

61 - Rubriek : Het AEG nieuws.64 - Benelux kreeg kortstondig poll icht te zien.

65 - Sterren met een menseli jke temperatuur.

68 - Kosmisch geweld bl i jkt goedmijn.

70 - Rubriek : Hemelkalender.75 - Werkgroep kijkerbouw ondersteund schoolprojecten.

78 - Ontstaan van wolken bli jft een mysterie.

Kris Christiaens

Kris Christiaens

Red. / P. Steinhardt

ESO

Redactioneel

Redactioneel

Red. / ESA

Phil ip Corneil le

Bart Declercq

ESA

Red. / Wil lbold

Redactioneel

Red. / IPS

Dirk Devlies

Red. / J. Casanellas

Redactioneel

Dieter Janssoone

Redactioneel

Fi l ip Feys

NWO

Redactioneel

Sander Vancanneyt

Red. / M. Muns

Red. / M. Muns

Marc van der Sluys

Jean-Pierre Grootaerd

B. van der Meer

EEeenn iinntteerrvviieeww mmeettFFrraannkk DDee WWiinnnneeKris Christiaens Hoofdartikel

004

Op 30 oktober 2002 werd De

Winne als boordwerktuig-

kundige gelanceerd aan boord

van de Sojoez TMA-1 in het

kader van de Odissea Missie.

De Winne werd vergezeld door

gezagvoerder Sergei Zaljotin

en boordwerktuigkundige Yuri

Lonchakov. De Sojoez kop-

pelde automatisch aan het

internationaal ruimtestation

(ISS), en diende als vervanging

van de Sojoez TM-34 die sinds

27 apri l 2002 aan een andere

poort van het ISS gekoppeld

was. Er is alti jd een Sojoez aan

het ISS gekoppeld zodat de

ISS-bemanning in geval van

nood een mogeli jkheid heeft

om het ISS te verlaten, maar

de Sojoez dient elke zes

maanden vervangen te worden

door een nieuwe. Bron: ESA.

Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be

006

Frank De Winne bergt nieuw

aangekomen wetenschappelijke

experimenten op in het Kibo

laboratorium aan boord van het

internationale ruimtestation. Bron:

ESA.


Telescopen

Meade DS 2130Een 1 30mm deep-sky telescoop voor de begin-

nende amateur. Schitterende beelden voor minder

geld dan u dacht ! Deze kijker scoorde onlangs

een zeer goede recensie op www.weasner.com,

een site bekend in de MEADE ETX community. De

conclusie: Bottom line, it works, its cheap and its

fun to use. Het geheim is een degeli jk stuk optiek

op een GoTo onderstel . . .

449,50 euroInclusief verzendings- en verpakkingskosten (Belgi) !

Accessoires

AstroTrac 320X Set 2De ultieme mobiele astrofotografie set bestaande

uit : AstroTrac reismontering met Neodymium

poolzoeker magneethouder, handleiding en 1 2

Volt stekker. Poolzoeker voor Neodymium

magneethouder met verl ichte onderdelen. Batteri j

pakket voor AstroTrac (voor 8 AA 1 ,5 Volt

batteri jen). Baader astro & nature statief met kop

(tot 3 kg belastbaar). Reduceerschroef van 3/8".


DVD

IMAX Space Station 3DOnze sterrenkundige en ruimtevaartgerichte DVD en

BluRay documentaire collectie is, met z'n 1 30 tal

unieke producten van over de gehele wereld, wellicht

ongeevenaard in de Benelux (en daarbuiten). En

daar komen sinds heden ook nog eens 3D BluRay

disks erbij . Redenen genoeg om deze rubriek te

ontdekken. . .


Speelgoed

Discovery ruimteschipDit volledig houten 'Discovery' ruimteschip ontsteekt

besl ist de verbeelding van elk kind. Afmetingen :

36 x 41 x 74 cm. Duurzaam, kindvriendeli jk en

reuze leuk ! Exclusieve USA import !


Telescopen

Explore scientific 102 mm f/6 APODeze compacte apochromatische refractor heeft

opening / objectieflens van 1 02mm en een

brandpunt van 700 mm. Lenzen telescopen met

premium ED-glas staan in de astronomie bekend

om de zeer goede kleurcorrectie. Deze nieuwe

drie-lenzen ED-apochromaat biedt bri l jante beeld-

scherpte en een superieur contrast en dat voor

een pri js die tot nu toe ongebruikel i jk laag is! Het

bi jzonder hoge contrast en een beeld zonder

kleurfouten zal zelfs een beginner opvallen . . .1.395,50 euroInclusief verzendings- en verpakkingskosten (Belgi) !

Accessoires

Baader Maxbright bino viewerWilt u graag met beide ogen door de telescoop

kijken? Dat kan met een binoculaire oculairhouder.

Een optisch systeem zorgt voor de verdeling van

de lichtweg naar beide ogen. Om te voorkomen

dat daarbij onnodig beeldverl ies optreedt, moet de

kwaliteit zeer hoog zijn. Voor optimaal gebruik

worden de binoculairs gecombineerd met een

Maxbright zenitspiegel, of de T2-90 met 35 mm

opening. . . .


Accessoires

All Sky CamDeze uiterst gevoelige 'al l sky' camera van

Moonglow produceert over dag als 's nachts

voortreffel i jke resultaten. Zowel kl imatologen als

sterrenkundigen kunnen voortaan non-stop de

hemel boven hen waarnemen van achter een

computer of televisie. Exclusieve USA import !


Schaalmodellen

Ariane 5 (1/125)De Ariane 5 wordt ontwikkeld en geconstrueerd

door de ESA, maar gexploiteerd door Ariane-

space die ze gebruikt om commercile kunst-

manen te lanceren. De Ariane 5 wordt in Europa in

delen gebouwd, waarna hij naar Frans-Guyana

wordt verscheept en daar wordt geassembleerd.

Vervolgens wordt hi j gelanceerd vanaf platform

ELA-3 op het Centre Spatial Guyanais (CSP) bij

Kourou. Exclusieve import !


P

P

r

r

i

i

j

j

z

z

e

e

n

n

g

g

e

e

l

l

d

d

i

i

g

g

t

t

o

o

t

t

3

3

1

1

-

-

1

1

0

0

-

-

2

2

0

0

1

1

1

1

o

o

f

f

z

z

o

o

l

l

a

a

n

n

g

g

d

d

e

e

v

v

o

o

o

o

r

r

r

r

a

a

a

a

d

d

s

s

t

t

r

r

e

e

k

k

t

t

.

.

L

L

e

e

v

v

e

e

r

r

i

i

n

n

g

g

i

i

n

n

g

g

a

a

n

n

s

s

d

d

e

e

B

B

e

e

n

n

e

e

l

l

u

u

x

x

(

(

+

+

b

b

u

u

u

u

r

r

l

l

a

a

n

n

d

d

e

e

n

n

)

)

!

!

R

R

a

a

a

a

d

d

p

p

l

l

e

e

e

e

g

g

g

g

e

e

r

r

e

e

g

g

e

e

l

l

d

d

o

o

n

n

z

z

e

e

w

w

e

e

b

b

s

s

i

i

t

t

e

e

v

v

o

o

o

o

r

r

s

s

p

p

e

e

c

c

i

i

a

a

l

l

e

e

p

p

r

r

o

o

m

m

o

o

t

t

i

i

e

e

s

s

.

.

O

O

n

n

t

t

d

d

e

e

k

k

o

o

n

n

z

z

e

e

n

n

i

i

e

e

u

u

w

w

s

s

b

b

r

r

i

i

e

e

f

f

!

!

E

E

u

u

r

r

e

e

k

k

a

a

s

s

h

h

o

o

p

p

T

T

i

i

p

p

!

!

O

O

n

n

t

t

d

d

e

e

k

k

e

e

v

v

e

e

n

n

e

e

e

e

n

n

s

s

o

o

n

n

z

z

e

e

b

b

o

o

e

e

i

i

e

e

n

n

d

d

e

e

w

w

o

o

r

r

k

k

s

s

h

h

o

o

p

p

s

s

,

,

k

k

a

a

m

m

p

p

e

e

n

n

e

e

n

n

b

b

i

i

n

n

n

n

e

e

n

n

-

-

e

e

n

n

b

b

u

u

i

i

t

t

e

e

n

n

l

l

a

a

n

n

d

d

s

s

e

e

d

d

a

a

g

g

u

u

i

i

t

t

s

s

t

t

a

a

p

p

p

p

e

e

n

n

!

!

SScciieennccee aanndd ffuunn ffoorr eevveerryyoonnee !!wwwwww..eeuurreekkaasshhoopp..bbeeE

E

-

-

m

m

a

a

i

i

l

l

:

:

i

i

n

n

f

f

o

o

@

@

e

e

u

u

r

r

e

e

k

k

a

a

s

s

h

h

o

o

p

p

.

.

b

b

e

e

-

-

T

T

e

e

l

l

.

.

:

:

0

0

5

5

9

9

/

/

5

5

1

1

.

.

8

8

3

3

.

.

8

8

8

8

O

O

f

f

f

f

i

i

c

c

i

i

l

l

e

e

v

v

e

e

r

r

d

d

e

e

l

l

e

e

r

r

v

v

a

a

n

n

o

o

a

a

:

:

Wordt lid van de AEGen ontvang

een waardenbon twv van 75,00 euro !B

ij

a

a

n

k

o

o

p

v

a

n

a

f

1

.0

0

0

,0

0

e

u

r

o

.

G

e

ld

ig

to

t

3

1

-

1

2

-

2

0

1

2

.

N

ie

t

c

u

m

u

le

e

r

b

a

a

r

m

e

t

a

n

d

e

r

e

p

r

o

m

o

ti

e

s

.

De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA

heeft een nieuwe online-zonnestelselsimulator

ontwikkeld waarmee iedereen naar hartelust

langs de planeten kan vliegen. In 'Eyes on the

Solar System' zi jn vluchtgegevens van

tiental len planeetverkenners opgenomen, en

gedetai l leerde beelden van planeten en

manen. Dankzij computergametechnologie is

het mogeli jk om zelf met een ruimtesonde mee

te vl iegen, eventueel sterk versneld, je eigen

kijkpunt en -richting te kiezen, en in te zoomen

op het oppervlak van andere werelden. Daarbij

bewegen de planeten ook precies in

overeenstemming met de werkeli jkheid. 'Eyes

on the Solar System' is nu in bta-release; de

komende ti jd zal ongetwijfeld nog veel

functionaliteit worden toegevoegd. Bron:

NASAN / 01 -09-2011 .

Afgelopen woensdag is een supernova ontdekt

die zich met een afstand van ongeveer 21

mil joen l ichtjaar dichterbij bevindt dan de (vele)

andere sterexplosies van dit type die de

afgelopen 25 jaar zi jn waargenomen.

Astronomen denken bovendien dat ze er snel

bi j waren: de supernova werd al binnen enkele

uren na het begin van de explosie 'gesnapt'. De

supernova-explosie, die de aanduiding PTF

11 kly heeft gekregen, speelt zich af in het

sterrenstelsel M1 01 in de Grote Beer. Naar

verwachting zal hi j de komende weken in

helderheid toenemen en ook waarneembaar

zijn met kleine amateurtelescopen. De

supernova is van type Ia, een soort

sterexplosies dat een belangri jke rol speelt bi j

de bepaling van grote afstanden in het heelal.

De vroege ontdekking van zo'n supernova

veroorzaakt dan ook de nodige beroering in de

wereld van de sterrenkunde. Tal van

professionele telescopen, waaronder ook de

Hubble-ruimtetelescoop, zi jn de afgelopen

dagen op het object gericht. Het onderzoek van

de supernova kan meer inzicht geven in de

oorzaak ervan. Aangenomen wordt dat

supernovae van type Ia worden veroorzaakt

door witte dwergsterren die zoveel gas van een

naburige ster opslokken, dat ze een kritieke

massa bereiken en ontploffen. De laatste keer

dat een nabije supernova van type Ia te zien

was, was in 1 986. Bron: NU / 01 -09-2011 .

Astrofysici van de universiteiten van Zrich en

Californi zi jn er voor het eerst in geslaagd om

de vorming van ons Melkweg-stelsel real istisch

na te bootsen. Uit de computersimulaties bl i jkt

onder meer dat er ook in de buitengebieden

van de Melkweg sterren moeten zijn. Weten-

schappers ondernemen al tiental len jaren

pogingen om de vorming van sterrenstelsels na

te bootsen, maar tot nu toe lukte dat niet goed.

De stelsels die de modellen voortbrachten,

bevatten ofwel te veel sterren in hun kern of te

veel stermassa als geheel. Het nieuwe model,

dat uitgaat van een mengsel van normale en

donkere (onzichtbare) materie, vertoont deze

gebreken niet. Het model laat zien dat om op

juiste hoeveelheid stermassa uit te komen, het

noodzakeli jk is dat veel normale materie uit de

kern van het sterrenstelsel-in-wording

verdwijnt. Dat zou het gevolg zi jn van de vele

supernova-explosies die daar aanvankeli jk

hebben plaatsgevonden. Ook voorspelt het

model dat zich aan de rand van de halo van het

Melkwegstelsel, 600.000 lichtjaar hier vandaan,

sterren en gaswolken bevinden. Bron: NU / 01 -

09-2011 .

De stervorming in het Melkwegstelsel wordt op

gang gehouden door de toevoer van nieuwe

brandstof van buitenaf. Tot die conclusie komen

wetenschappers van de universiteit van Notre

Dam (VS) in de Science van vri jdag. Als de

voorraad waterstofgas van het Melkwegstelsel

niet voortdurend werd aangevuld, zou het snel

gedaan zijn met de vorming van nieuwe

sterren. Daarom bestond al het vermoeden dat

grote wolken van geoniseerd gas die op veel

plaatsen aan de hemel worden waargenomen

ons Melkwegstelsel regelmatig van vers gas

voorzien. Metingen met de Cosmic Origins

Spectrograph (COS), een van de nieuwste

instrumenten van de Hubble-ruimtetelescoop,

bevestigen dat vermoeden. Met dat instrument

zi jn voor het eerst de afstanden van een aantal

van die snel bewegende gaswolken gemeten.

En daaruit bl i jkt dat zi j deel uitmaken van de

verre buitengebieden van ons Melkwegstelsel

en grote hoeveelheden gas bevatten. De

metingen vormen verder een bevestiging van

modellen die voorspelden dat gas dat naar het

Melkwegstelsel toe valt, afremt naarmate het

dichterbij komt en meer weerstand ondervindt

van het daar al aanwezige gas. Gaswolken die

zich dichterbij bevinden bewegen inderdaad

minder snel dan hun verder weg gelegen

soortgenoten. Bron: NU / 01 -09-2011 .

Energierijke deeltjes uit de ruimte kunnen de

wolkenvorming in de aardatmosfeer ben-

vloeden. Tot die conclusie komen onder-

zoekers van CERN in Genve. Al ruim een

eeuw is bekend dat de aarde voortdurend wordt

gebombardeerd met geladen deeltje uit de

ruimte. Deze zogeheten kosmische straling, die

voornamelijk uit snelle protonen bestaat, is

afkomstig van supernova-explosies. Als deze

protonen de aardatmosfeer binnendringen,

kunnen ze daarin aanwezige vluchtige stoffen

ioniseren, waardoor deze tot minuscule

druppeltjes condenseren. En rond deze

druppeltjes kunnen vervolgens wolken ontstaan.

De hoeveelheid kosmische straling die de aarde

bereikt, is niet constant: ze wordt benvloed door

de zon. Als de zon actief is, weert haar

magnetische veld meer kosmische straling af

dan tijdens rustige perioden. Sommige

wetenschappers menen dat de hoge

zonneactiviteit aan het eind van de twintigste

eeuw een belangrijke rol heeft gespeeld bij de

recente opwarming van de aarde. Simpel

gezegd: meer zonneactiviteit = minder

kosmische straling = minder bewolking = meer

opwarming. Zo simpel l i jkt het echter niet te

liggen. Het CERN-experiment laat zien dat

energierijke protonen inderdaad de vorming van

aerosolen bevorderen. Maar de aerosolen die in

de CLOUD-testopstell ing werden geproduceerd

zijn veel te klein om tot wolkenvorming te leiden.

Of dat betekent dat er geen verband is tussen

kosmische straling en het klimaat op aarde zal

nader onderzoek moeten uitwijzen. Bron: NU.

Een veertig jaar oud raadsel met betrekking tot

turbulentie in de zonnewind - de stroom van

elektrisch geladen deeltjes die door de zon de

ruimte in wordt geblazen - bl i jkt niet te bestaan,

volgens astronomen van de Universiteit van

Warwick. In 1 971 ontdekte de ruimtesonde

Mariner 5 dat er een verband leek te bestaan

tussen turbulentie in de zonnewind en de

richting en snelheid van die wind. Volgens

theoretische inzichten zou zo'n relatie er

helemaal niet horen te zijn. De onderzoekers

hebben nu nieuwe metingen van de Europese

Cluster-satel l ieten geanalyseerd, en bovendien

een gedetai l leerd computermodel van de

zonnewind gecreerd, waar ze in al lerlei

richtingen 'virtuele' ruimtesondes doorheen

lieten vl iegen. Uit de combinatie van de nieuwe

metingen en de modelberekeningen bli jkt dat

het door Mariner 5 gevonden verband zo goed

als zeker een statistische toevalstreffer was. De

resultaten worden gepubliceerd in Physical

Review Letters. Bron: NU / 01 -09-2011 .

Meer uptodate nieuws opwww.spacepage.be

Kortnieuws

CERN is een Europese organi-

satie die fundamenteel onder-

zoek doet naar elementaire

deeltjes. De organisatie is

gehuisvest ten westen van

Genve op de grens van

Frankrijk en Zwitserland. CERN

was oorspronkeli jk een afkor-

ting voor Conseil Europen

pour la Recherche Nuclaire

(Europese Raad voor Kern-

onderzoek). Op 29 september

1 954 werd de akte getekend

die de raad ophief en verving

door l 'Organisation europenne

pour la Recherche nuclaire

(De Europese organisatie voor

kernonderzoek). Niet veel later

bleek dat ook deze naam de

lading niet echt meer dekte

(hoewel deze tot nog toe wel

behouden is gebleven) en

tegenwoordig wordt aan het

CERN gerefereerd met:

Laboratoire europen pour la

physique des particules.

http://public.web.cern.ch

009

T

T

i

i

p

p

!

!

O

O

n

n

t

t

d

d

e

e

k

k

e

e

v

v

e

e

n

n

e

e

e

e

n

n

s

s

o

o

n

n

z

z

e

e

b

b

o

o

e

e

i

i

e

e

n

n

d

d

e

e

w

w

o

o

r

r

k

k

s

s

h

h

o

o

p

p

s

s

,

,

k

k

a

a

m

m

p

p

e

e

n

n

e

e

n

n

b

b

i

i

n

n

n

n

e

e

n

n

-

-

e

e

n

n

b

b

u

u

i

i

t

t

e

e

n

n

l

l

a

a

n

n

d

d

s

s

e

e

d

d

a

a

g

g

u

u

i

i

t

t

s

s

t

t

a

a

p

p

p

p

e

e

n

n

!

!

wwwwww..eeuurreekkaasshhoopp..bbeeE

E

-

-

m

m

a

a

i

i

l

l

:

:

i

i

n

n

f

f

o

o

@

@

e

e

u

u

r

r

e

e

k

k

a

a

s

s

h

h

o

o

p

p

.

.

b

b

e

e

-

-

T

T

e

e

l

l

.

.

:

:

0

0

5

5

9

9

/

/

5

5

1

1

.

.

8

8

3

3

.

.

8

8

8

8

Sea Launch is een lancerings-

service voor ruimtevaartuigen

die gebruik maakt van een

dri jvend, mobiel half-afzinkbaar

platform voor lanceringen

vanaf de evenaar van com-

mercile ladingen met Zenit

3SL-raketten. Het bedri jf heeft

tot nu toe 30 lanceringen uit-

gevoerd, waarvan twee faalden

en n gedeeltel i jk faalde. De

eerste raket werd gelanceerd

in maart 1 999. Bron: Sea

Launch.

Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be01 0

Kris Christiaens Rubriek

SSeeaa LLaauunncchhhheerrvvaatt llaanncceerriinnggeennLLaanncceerriinngg iinn ddee kkiijjkkeerr ::

011

Rubriek

ZZiijjnn wwee ggeettrrooffffeenn ddoooorr......eeeenn aannddeerr hheeeellaall ??Donkere energie is een hypo-

thetische vorm van energie in

het heelal die verantwoordeli jk

zou zijn voor de versnell ing van

de uitdi j ing van het universum.

Donkere energie is overal en

geli jkmatig verdeeld in het

heelal. Het gedraagt zich alsof

het een negatieve zwaarte-

kracht uitoefent. Kosmologen

hebben voor deze donkere ener-

gie nog geen enkele verklaring.


Red. / P. Steinhardt Artikel

01 2

ZZiijjnn eerr nnoogg vvrraaggeenn ??Hebt u een vraag rond het

thema sterrenkunde, kl imato-

logie of ruimtevaart ? Laat het

ons dan weten ! Wij proberen

deze dan zo goed mogeli jk te

beantwoorden in deze rubriek.

Hebt u een praktische vraag ?

Stel deze dan op het forum op.. .

www.spacepage.be

Redactioneel Rubriek

01 3

01 4

De NTT telescoop aan de linker-

zijde en de 3,6 meter telescoop,

die met de HAPRS spectro-

graaf de nieuwe reeks planeten

heeft gevonden, aan de

rechterzi jde. Bron: ESO.

Artistieke voorstel l ing van n

van de vijftig ontdekte exo-

planeten zijnde HD 8551 2 b.

Bron: ESO.


OOppnniieeuuww eexxooppllaanneetteenn oonnttddeekkttESO Rubriek

EEuurrooppeeaann SSoouutthheerrnn OObbsseerrvvaattoorryy ::

BBooeekkbbeesspprreekkiinngg

Zin om een gloednieuw sterren-

kundig en / of ruimtevaartgericht

boek te lezen en hiervan een

korte boekbespreking over te

schri jven ? Dan helpen wij u

graag verder ! Kortom, neem

contact op met de redactie via

[email protected].


01 6

GGaaaann nneeuuttrriinnoo''ssssnneelllleerr ddaann hheett lliicchhtt ??CERN is een Europese organi-

satie die fundamenteel onder-

zoek doet naar elementaire

deeltjes. De organisatie is

gehuisvest ten westen van

Genve op de grens van

Frankri jk en Zwitserland. Het

wereldwijde web ontstond bij

CERN als een uitvinding van

twee informatici, de Engelsman

Tim Berners-Lee en de Belg

Robert Cail l iau.


Red. / B. van der Meer Artikel

01 7

Naar de ruimte kan je niet al leen met

supersonische toestel len. Het Spaanse bedri jf

'Zero2infinity' biedt toeristen een alternatief met

een heliumballon. De 'bloon' zal zo'n 36 km

boven de aarde zweven waardoor de reizigers

een subliem uitzicht hebben op onze planeet.

Volgens de Daily Mail wordt de heliumballon

uitgerust met een soort gondel, waarin de

toeristen in optimaal comfort kunnen

meevliegen ti jdens een tocht van vijf uur. Er is

plaats voor vier passagiers en twee piloten.

Omdat er enkel hel ium gebruikt wordt, is er

geen schadeli jke uitstoot. Bovendien kan de

ballon vanuit een opblaasbaar station

gelanceerd worden gebruik makende van

optimale condities waar ook ter wereld. Om

terug naar de aarde te keren, koppelt men de

gondel los van de ballon. Met een parachute

bereikt de bloon opnieuw onze planeet. Je kan

nu al jouw plaats in de bloon reserveren voor

een vertrek in 201 3 maar daarvoor moet je wel

zo'n 1 02.000 euro ophoesten. Volgens de

uitvinders zal het zonder twijfel een

onvergetel i jke ervaring worden want

ruimtetoeristen zul len de sterren, de zon en de

aarde zien zoals nooit tevoren. Bron: KVE.

Op de in 2009 gelanceerde en in Belgi

vervaardigde satelliet Proba-2 is succesvol

nieuwe technologie uitgetest voor het vullen van

de brandstoftank, zo heeft het Europese

Ruimtevaartbureau ESA meegedeeld. Het gaat

om de injectie van stikstof in de tank. Op 1 6

augustus werd een telecommando verzonden

vanuit het grondstation in het Belgische Redu om

de gasgenerator te starten in de experimentele

'resistojet' motor die draait op xenongas. Die dient

om de baan van de microsatelliet op 600 km

hoogte te handhaven. Uniek bij deze

bijvuloperatie was dat het toegevoegde gas niet

onder druk werd opgeslagen, maar afkomstig

was van een bij kamertemperatuur opgeslagen

vaste stof. Het ging om de eerste van vier

'koudgas-generatoren' op de door QinetiQ Space

gebouwde Proba-2," zo citeerde ESA Laurens

van Vliet van de Nederlandse onderzoeks-

organisatie TNO, die de technologie ontwik-kelde.

De flesvormige gasgeneratoren zijn gevuld met

een vaste stof die, nmaal geactiveerd,

stikstofgas produceert met meer dan 250 keer

het volume van de vaste stof. Die generatoren

"zijn een enorme stap voorwaarts, omdat ze

kunnen worden bewaard zonder druk en zonder

gevaar voor lekken. Ze vereisen bovendien geen

onderhoud," aldus Berry Sanders van TNO. Aan

de generatoren van Proba-2 is zes jaar niet

geraakt. De drie andere worden later in de

demonstratiemissie gebruikt. De technologie

heeft vele andere potentile toepassingen in de

ruimte. TNO en partners zoeken ook naar aardse

toepassingen waar het systeem slapend blijft

onder normale condities, maar betrouwbaar moet

functioneren tijdens noodsituaties: brandblussers,

het opblazen van reddingsvlotten of airbags in

voertuigen. Bron: Belga / VSV / 01 -09-2011 .

Na de mislukte lancering van een Russische

ruimtecargo naar het Internationaal Ruimte-

station ISS, sti jgt de druk op het Amerikaanse

privbedri jf SpaceX om te slagen in zi jn eerste

ambitieuze missie: de eerste koppeling van een

private cargo aan de spacemeccano. Vorige

week crashte de onbemande cargo Progress

M-1 2M na een mislukte lancering met een

Sojoez-draagraket van op Bajkonoer in

Kazachstan. De Progress is na het op stal

zetten van de Amerikaanse spaceshuttlevloot

de enige geregelde leverancier van vracht voor

het ISS. Space X, bouwer van de private

draagraket Falcon, kan na het falen van de

Sojoez vorige week des te meer dat "gat"

opvullen en staat volgens zijn stichter en ceo

Elon Musk nu nog meer onder druk. Het bedri jf

wil met zi jn Falcon-9 draagraket vanop Cape

Canaveral in Florida zijn onbemande Dragon-

capsule naar het ISS slingeren. Het wordt dan

de eerste koppeling van een privaat ruimtetuig

aan het complex. Volgens de krant Florida

Today betreft het een demonstratiemissie en

zal de opgewaardeerde Dragon geen kritische

lading voor het gigantische ruimtelab

meevoeren. De koppeling is voor 9 december

gepland. Het Amerikaanse ruimtevaartbureau

NASA is ondertussen nog druk doende om alle

systemen voor een veil ige nadering en

koppeling grondig uit te pluizen. In december

zag SpaceX zijn Dragon ti jdens een eerste

demonstratiemissie al succesvol bi jna drie

banen rondom onze planeet draaien, om dan

veil ig in de Sti l le Oceaan te landen. Bron: Belga

/ VSV / 01 -09-2011 .

De raketvlucht die op 30 november onder meer

de Nederlandse astronaut Andr Kuipers naar

het ruimtestation ISS moet brengen, zou wel

eens niet door kunnen gaan. Het neerstorten

van de Russische Sojoezraket woensdag kan

roet in het eten gooien. Voorlopig zi jn nameli jk

al le Sojoezlanceringen gestopt. Sinds de

laatste vlucht van het Amerikaanse ruimteveer

de Atlantis vorige maand, zi jn de Sojoez

raketten de enige mogeli jkheid om astronauten

naar en van het ISS te brengen. De raket die

Kuipers naar het ruimtestation ISS moet

brengen is weliswaar van een ander type dan

de raket die gisteren tegen de grond sloeg,

maar wel van dezelfde 'famil ie'. Ruimte-

vaartorganisatie ESA wil nog niet reageren.

Bron: NU / 01 -09-2011 .

Een ruimtetuig van de NASA heeft de helderste

foto's van het maanoppervlak ooit genomen.

Op de foto's zi jn onder meer de sporen van de

maanbuggy's n zelfs de voetstappen te zien

van de astronauten die veertig jaar geleden op

de maan wandelden.De Lunar Reconnaissance

Orbiter (LRO) slaagde erin scherpe foto's te

nemen van de landingsplaats van de Apollo-

missies 1 2, 1 4 en 1 7 die eind jaren '60, begin

jaren '70 werden uitgevoerd. Dat lukte door de

LRO in een ell iptische baan rond de maan te

sturen, waarbij het laagst gelegen punt van die

baan over de door de zon belichte kant van de

maan hangt. Op een afstand van ongeveer 21

kilometer kon de camera op die manier

haarscherpe foto's nemen.

NASA's Marswagentje Opportunity is begonnen

met het onderzoek van de 22 kilometer grote

krater Endeavour, waar het, na een rit van

bijna drie jaar, drie weken geleden aankwam.

De eerste indrukken laten zien dat de

bodemsamenstel l ing ter plaatse duidel i jk afwijkt

van die van de gesteenten die Opportunity de

afgelopen zeven jaar heeft kunnen bekijken.

De eerste steen die het Marswagentje heeft

onderzocht heeft een vlakke bovenkant en is zo

groot als een voetenbankje. De steen, die de

bijnaam Tisdale 2 heeft gekregen, is

klaarbl i jkel i jk blootgelegd bij een inslag aan de

rand van Endeavour waarbij een krater ter

grootte van een tennisbaan is gevormd. Tisdale

2 l i jkt vulkanisch van oorsprong, maar bevat

veel meer zink en broom dan doorgaans het

geval is. Het ziet ernaar uit dat Opportunity een

heel scala aan nieuwe bodemmineralen kan

gaan onderzoeken. Een visuele verkenning van

de omgeving heeft geleerd dat zich hier oude

gesteenten bevinden die dooraderd zijn met

materiaal dat mogeli jk door water is afgezet.

Het onderzoek van deze gesteenten kan

well icht meer inzicht geven in het natte

verleden van de inmiddels nogal dorre planeet.

Bron: NU / 02-09-2011 .


Kortnieuws

De Lunar Reconnaissance

Orbiter is een Amerikaanse

ruimtesonde, die op 1 8 juni

2009 door de NASA werd

gelanceerd en later in een

baan om de Maan werd

gebracht. Zi jn taak is om het

Maanoppervlak in hoge reso-

lutie (tot 0,5 m) in kaart te

brengen ter identificatie van

eventuele toekomstige landings-

plaatsen.

www.nasa.gov

01 9

DDee MMaaaann iinn hheett vviieezziieerrDavid Scott, de commandant

van de Apollo 1 5 missie,

ontmoette Paul Van Hoeydonck

op een eetfesti jn. Scott wist dat

Van Hoeydonck het thema

ruimtevaart gebruikte in zi jn

kunst en besprak het idee van

een beeldje met hem. Hieruit

groeide de overeenstemming

dat Paul Van Hoeydonck een

beeldje zou maken om op de

maan te plaatsen.


ESA / Red. Artikel

020

De Lunar Reconnaissance

Orbiter is een Amerikaanse

ruimtesonde, die op 1 8 juni

2009 door de NASA werd

gelanceerd en later in een

baan om de Maan werd

gebracht. Zi jn taak is om het

Maanoppervlak in hoge reso-

lutie (tot 0,5 m) in kaart te

brengen ter identificatie van

eventuele toekomstige landings-

plaatsen.

www.nasa.gov

SSiirr PPaattrriicckk MMoooorree''ssFFaarrtthhiinnggss sstteerrrreennwwaacchhtt

De auteur aan de ingang van

Sir Patrick Moores huis

Farthings in Selsey Sussex

(GB). Bron: Phil ip Corneil le.

Sir Patrick Moore, werelds

meest bekende amateur astro-

noom poseert, met karakteris-

tieke monocle, voor de foto.

Bron: Phil ip Corneil le.

De auteur maakte een praatje

met de 88-jarige Sir Patrick

Moore over ondermeer radio

astronomie en outreach. Bron:

Phil ip Corneil le.

Phil ip Corneil le is AEG lid en

Data Management consultant

met bijzondere interesse voor

sterrenkundige applicaties. Als

Fellow of the British Inter-

planetary Society schri jft hi j

regelmatig over onbemande

ruimtevaart en sterrenkunde

voor internationale vakbladen.


Philip Corneille Rubriek

022

OObbsseerrvvaattoorriiaa wweerreellddwwiijjdd ::

De auteur nabij Sir Patrick

Moores priv sterrenwacht met

1 5 inch reflector in de achter-

tuin van Farthings. Bron:

Phil ip Corneil le.

De wereldbekende windhaan

op Farthings waarmee diverse

afleveringen van The Sky At

Night werden geopend. Bron:

Phil ip Corneil le.


024

Astrofoto v/d maandDeze opname werd genomen

door Bart Declercq in de vroege

ochtend van 2 september (04.30

uur) bij uitzonderlijk goede

seeing naar Belgische maat-

staven. Voor het opnemen werd

gebruik gemaakt van een 30cm

F/5 Newton op Mesu-mount,

een Basler Ace a640 camera,

een filterwiel met Astronomik

RGB-interferentie-filters en een

Televue 5x Powermate - door de

onderlinge positionering van

camera, filterwiel en powermate

werd een effectieve openings-

verhouding van F/36 bereikt, of

ongeveer 11 meter effectieve

brandpuntsafstand. In elke kleur

werd met FireCapture een film

van 60 seconden gemaakt aan

30 beelden per seconde, deze

films werden tot beelden

verwerkt in Registax 6 en daarna

geregistreerd met WinJupos, dat

na de registratie ook de drie

beelden tot n kleurbeeld

omtovert en daarbij ook

corrigeert voor de rotatie van de

planeet tussen begin en einde

van de reeks opnames.

Astrofotografie is een special i-

satie binnen de fotografie dat

zich richt op het nemen van

foto's van objecten aan de

nachtel i jke hemel, zoals

planeten, sterren en zgn. Deep

sky objecten. In West-Europa

zijn er veel amateurs die zich

bezighouden met astrofoto-

grafie.

Astrofotografie wordt gebruikt

om objecten zichtbaar te

maken die te zwak zijn om met

het blote oog waar te nemen.

Dit is mogeli jk omdat zowel

klassieke als digitale camera's

in staat zi jn om over een

langere periode voldoende

lichtdeeltjes te verzamelen.

De eerste astrofoto wordt

toegeschreven aan John

Wil l iam Draper, die in 1 840 een

foto nam van de Maan. Zijn

zoon, Henry Draper, fotogra-

feerde in 1 880 als eerste de

Orionnevel, wat in feite de

eerste vastlegging was van

een Deep Space Object. Sinds

het begin van de jaren '90 zijn

de meeste professionele

observatoria overgeschakeld

op het gebruik van CCD

camera's. Door de techno-

logische ontwikkeling wordt de

ccd-camera ook meer en meer

gebruikt door de amateur-

astronoom. Ook het gebruik

van de digitale camera kent

een sterke opkomst in de

astrofotografie en heeft de

klassieke emulsie vri jwel

verdrongen. Door de licht-

vervuil ing is het maken van

goede astrofoto's een moeil i jke

taak. Hierdoor zoeken vele

amateurs regel-matig donkere

hemels op. Enkel het gebruik

van dure camera's, speciale

fi lters, . . . kunnen iets doen aan

de lichtvervuil ing, maar maken

ook dat astrofotografie enkel

weggelegd is voor de gegoede

amateurs.

027








manen. Dankzij computterie, vertoont deze

gebreken niet. Het de aarde. Simpel gezegd:

meer zonneactiviteit = minder kosmische straling

= minder bewolking = meer opwarming. Zo

simpel l i jkt het echter niet te liggen. Het CERN-

experiment laat zien dat energierijke protonen

inderdaad de vorming van aerosolen

bevorderen. Maar de aerosolen die in de

CLOUD-testopstell ing werden geproduceerd zijn

veel te klein om tot wolkenvorming te leiden. Of

dat betekent dat er geen verband is tussen

























Het sterrenkundige kinderproject Universe

Awareness (Unawe) en het workshopprogramma

Deadly Moons hebben een educatieve pri js

ontvangen van Science Magazine. Unawe is

een binnen de Universiteit Leiden genitieerd

mondiaal programma dat via sterrenkunde zeer

jonge kinderen wil inspireren en opleiden.

Science Magazine introduceerde de zogeheten

SPORE-award (Science Prize for Online

Resources in Education) als een manier om de

beste educatieve online-projecten bij een

breder publiek bekend te maken. Unawe, dat

wordt gecordineerd vanuit de Leidse

Sterrewacht, gebruikt de schoonheid en grootte

van ons heelal om jonge kinderen in de leefti jd

van 4-1 0 jaar te inspireren, in het bi jzonder

kinderen in een achterstandssituatie. Het

programma verbreedt hun horizon, brengt hun

wereldburgerschap bij en stimuleert hun

interesse in wetenschap. Op de Unawe-website

is materiaal bi jeengebracht dat is geproduceerd

door het netwerk van 500 opleiders en

astronomen in 40 landen. Deadly Moons is een

interactieve tekenworkshop waarbij kinderen

veel leren over onze eigen maan en de andere

manen in ons zonnestelsel. 02-09-2011 .

Astronomen hebben met behulp van de

Europese Very Large Telescope een ster

opgespoord die volgens velen niet zou mogen

bestaan. De kleine, oude ster, die de

aanduiding SDSS J1 0291 5+1 7292 draagt,

bevat naast waterstof en helium bijzonder

weinig andere chemische elementen. En dat is

in stri jd met een breed geaccepteerde theorie

over het ontstaan van sterren. Er zi jn sterke

aanwijzingen dat de materie die kort na de

oerknal (de geboorte van het heelal) werd

gevormd vri jwel uitsluitend uit waterstof en

helium bestond. Zwaardere elementen zouden

pas later door sterren zijn geproduceerd en

door supernova-explosies in het interstel laire

medium zijn terechtgekomen. De sterren die uit

dit verri jkte gas voortkwamen, bevatten

hierdoor meer zware elementen dan hun

voorgangers. Omdat nu gebleken is dat SDSS

J1 0291 5+1 7292 extreem weinig zware

elementen bevat, moet de ster wel bi jzonder

kort na de oerknal zi jn ontstaan. Maar volgens

de huidige inzichten kunnen sterren die zo licht

zi jn als deze pas zijn ontstaan toen het

interstel laire medium al een zekere

hoeveelheid zware elementen bevatte. De

reden hiervoor is dat zware elementen als een

soort koelmiddel fungeren dat ervoor zorgt dat

ook betrekkeli jk kleine gaswolken in dit medium

voldoende warmte kunnen wegstralen om tot

sterren te kunnen samentrekken. Zonder dit

'koelmiddel ' zou de druk ten gevolge van de

opwarming die met dit samentrekken gepaard

gaat te groot worden, waardoor de eigen

zwaartekracht van de wolk te zwak zou zijn om

deze tegendruk te overwinnen. De astronomen

verwachten dat er nog meer van deze

'paradoxale' sterren gevonden zullen worden.

Bron: NU / 02-09-2011 .

Astronomen hebben aan de hand van

opnamen die vanaf 1 994 met de Hubble-

ruimtetelescoop zijn gemaakt fi lmpjes

samengesteld die het gedrag van jonge sterren

laten zien. Tijdens hun eerste levensfase

blazen sterren bundels van hete materie ('jets')

de ruimte in. De fi lmpjes laten zien hoe het

uitgestoten materiaal zich een weg baant door

de interstel laire materie. Dat jonge sterren

materiebundels produceren is al ruim een halve

eeuw bekend. Maar het onderzoek ervan wordt

bemoeil i jkt door het feit dat de jet-fase van een

ster niet veel langer dan honderdduizend jaar

duurt. Dat l i jkt lang, maar het is maar een

oogwenk in het leven van een ster, dat

mil jarden jaren kan duren. Een ster ontstaat

door het samentrekken van een grote wolk

waterstofgas. Tijdens dat proces vormt zich een

schijf van gas en stof rond de ster-in-wording

van waaruit de verzamelde materie geleidel i jk

naar de ster spiraalt. Niet al deze materie komt

uiteindel i jk in de ster terecht: een deel ervan

wordt met snelheden van meer dan 700.000

km/uur langs zijn rotatie-as weggeblazen. Hoe

de jets precies ontstaan, en welke rol zi j bi j de

geboorte van een ster spelen is nog

onduidel i jk. De Hubble-fi lmpjes moeten daar

meer inzicht in geven. Uit de bewegende

beelden bli jkt alvast dat de materiestroom in de

jets niet constant is: er zitten duidel i jke

onderbrekingen in, en de snelheid waarmee de

materie wordt uitgestoten varieert. Bron : NU /

02-09-2011 .

Een Russische amateur-astronoom, student

Artjom Novitsjonok, heeft een nieuwe komeet

ontdekt. Dat meldde de Russische website

Astronet zondag. De International Astronomical

Union (IAU), de grootste internationale

organisatie voor astronomen, heeft het nieuws

bevestigd, berichtte persbureau RIA Novosti

maandag (lokale ti jd). Het is de eerste komeet

die vanaf Russisch grondgebied is ontdekt

sinds 1 989. De komeet is P/2011 R3

(Novitsjonok) genoemd, aldus het Ka-Dar

observatorium nabij Moskou, waar Novitsjonok

zijn ontdekking deed. Bron: ANP.


KKoorrttnniieeuuwwss

De Hubble ruimtetelescoop

bestaat uit een aantal precisie-

instrumenten voor astrono-

mische waarnemingen. Hij is

genoemd naar de Amerikaanse

astronoom Edwin Hubble, en

draait sinds de lancering door

de NASA op 24 apri l 1 990 als

een kunstmaan rond de aarde.

De Hubble wordt gebruikt voor

optische waarnemingen. De

telescoop bezit ook een infra-

roodcamera. Voor observaties

in het rntgengolflengtegebied

wordt gebruikgemaakt van het

Chandra X-Ray Observatory.

http://hubblesite.org

029

De ruimtetelescoop Herschel

werd samen met de Planck

Observatory op 1 4 mei 2009

door de Europese Ruimtevaart-

organisatie met een Ariane 5-

raket succesvol vanaf de

lanceerbasis Centre Spatial

Guyanais in Kourou (Frans-

Guyana) in de ruimte gebracht.

De telescoop werd in een baan

om het tweede Lagrangepunt

gebracht. Vandaar doet de

telescoop onderzoek naar het

ontstaan van sterren, sterren-

stelsels en planeten, waarbij

ook het voorkomen van water

in het heelal wordt bestu-

deerd. Deze telescoop is

vernoemd naar de Duits-

Engelse astronoom Wil l iam

Herschel. Bron: ESA.

Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be030

HHeerrsscchheell bbiieeddtt nniieeuuwweekkiijjkk oopp sstteerrrreennsstteellsseellssESA

EEuurrooppeeaann SSppaaccee AAggeennccyy ::

031

Artikel

SSuuppeerrnnoovvaa zzoorrggddee vvoooorrrraaddiiooaaccttiieevvee mmeettaalleennEen supernova (meervoud :

supernovae of supernova's) is

het verschijnsel waarbij een

ster op spectaculaire wijze

explodeert: een supernova-

uitbarsting is herkenbaar aan

de enorme hoeveelheid l icht

die erbij wordt uitgestraald. De

ster vlamt op met de lichtkracht

van honderden mil joenen tot

meer dan een mil jard zonnen.

Supernovae ontstaan via twee

mechanismen: ten eerste zijn

ze het natuurl i jk levenseinde

van alle zware sterren

(supernovae typen Ib, Ic en I I );

ten tweede kunnen witte

dwergen in nauwe dubbel-

sterren zich ontwikkelen tot

een supernova (type Ia). De

chemische elementen met een

atoomnummer groter dan dat

van ijzer danken hun ontstaan

aan supernova's.

Meer weten over dit thema ?www.starnights.be

Red. / Willbold Artikel

039

ZZoonnnneessttoorrmm kkaann ssaatteelllliieetteennvvoooorr ttiieenn jjaaaarr llaammlleeggggeennEen waterraket is een raket

gemaakt van een petfles. De

voortstuwing vindt plaats door

de petfles voor ongeveer 1 /3 te

vul len met water en de rest van

de fles onder druk te zetten

met behulp van een fietspomp.

De fles wordt ondersteboven

gelanceerd. Een waterraket

wordt wel gebruikt om te

experimenteren met de aero-

dynamica, thermodynamica en

andere vlakken van de

natuurkunde.


Redactioneel Artikel

040

SStteeeeddss mmeeeerr eemmiiggrraattiieeddoooorr kklliimmaaaattssvveerraannddeerriinnggEmigratie is de actie waarbij

mensen hun geboorteland

verlaten om zich in het

buitenland te vestigen. Er zi jn

verschil lende redenen waarom

mensen emigreren. Vaak zijn

dat politieke of economische

redenen. Soms heeft de

betrokkene een partner in het

buitenland gevonden en

emigreert de persoon om bij

zi jn partner te kunnen zijn. Of

beide partners vluchten naar

een derde land om bij elkaar te

mgen zijn. Zie b.v. de Belgi-

route. Ook het kl imaat kan een

rol spelen: soms emigreren

met name oudere mensen naar

een land met een warmer

kl imaat. In 2000 waren er

wereldwijd ongeveer 1 75

mil joen emigranten (personen

die geboren zijn in een ander

land dan het land waar ze

wonen).


Red. / IPS Artikel

041

Dirk Devlies is, naast l id van de

Astro Event Group vzw, ook

actief in de Vereniging Voor

Sterrenkunde waar hij zetelt in

de raad van beheer. Zowat elk

vri j moment steekt hi j in z'n

zelfgemaakt sterrenkundig en

ruimtevaartgericht woorden-

boek. Een omvangri jk werk dat

al enkele duizenden pagina's

telt.


ExoplaneetDirk Devlies

WWoooorrdd vvaann ddee mmaaaanndd

043

Rubriek

Varia: naar Gliese 581 e werden

in 2008 501 berichten gestuurd.

De eerste extrasolaire planeet

in een bolvormige sterrenhoop

werd gevonden in M4. De

eerste met een magnetisch

veld is HR 1 79949 b. De eerste

voorspell ing van een overgang

gebeurde voor HD 209458 b.

De NASA kondigde op

3/09/2008 aan dat ze een Carl

Sagan Postdoctoral Fel low-

ships in Exoplanet Exploration

heeft gecreerd. Carl Sagan

(1 934 - 1 996) stelde zich

exoplaneten voor, lang voor de

eerste werd ontdekt.


DDee kkeerrnn vvaann ddee ZZoonnaallss zzwwaaaarrtteekkrraacchhttssddeetteeccttoorrDe zwaartekracht of gravitatie

is een aantrekkende kracht die

twee massa's op elkaar

uitoefenen. De zwaartekracht

is een van de vier natuur-

krachten. Op het niveau van

atomen is deze kracht zeer

klein, maar hij neemt evenredig

toe met de massa en is er dus

de oorzaak van dat al les op

aarde een neerwaartse kracht

ondervindt. De zwaartekracht

werkt ook op grote afstand,

bi jvoorbeeld tussen de aarde

en de maan, tussen de zon en

alle planeten en zelfs tussen

sterrenstelsels, waardoor de

uitdi j ing van het heelal

tegengewerkt wordt. De zwaarte-

kracht, die verantwoordeli jk is

voor het val len van bijvoor-

beeld een appel, zorgt er

eveneens voor dat de maan of

een satel l iet in een baan om de

aarde bli jft, dat de aarde zelf in

een baan om de zon bli jft

draaien, en dat de zon op zijn

beurt samen met al le andere

sterren van de Melkweg om

een zeker middelpunt heen

bli jft draaien.


Red. / J. Casanellas Artikel

046

Sinds het begin van de zomer heeft het

Koninkl i jk Meteorologisch Instituut (KMI) al

zestig regendagen geregistreerd op het

Belgische grondgebied. Het recordaantal

dagen over de hele zomerperiode dateert uit

1 860, toen er 68 regendagen waren. Vermits

de zomer nog niet ten einde is, kan dat record

nog verbroken worden.Toch is de zomer van

2011 voor het KMI niet extreem drui lerig. "De

temperatuur in augustus l igt slechts 0,3

graden lager dan de normale temperatuur. De

onweders van de afgelopen weken geven een

vertekend beeld", aldus een kl imatoloog van

het KMI . "Neem nu het onweer dat Pukkelpop

getroffen heeft. Als dat vi jf ki lometer van de

wei losgebarsten zou zi jn, zou er niet over

gesproken geweest zi jn. " "Ti jdens de

zomervakantie was er wel minder zonneschi jn

dan gemiddeld. Het aantal buien l igt ook

hoger, met soms erg fel le regenbuien, zoals

bi jvoorbeeld in Ukkel vorige week." Volgens

het KMI zi jn de zomerse onweersbuien geen

uitzonderl i jk fenomeen en mogen ze niet

toegeschreven worden aan de opwarming van

de Aarde. Bron: Belga / TMA / 01 -09-2011 .

De Verenigde Staten zi jn de jongste acht

maanden getroffen door tien grote global

warming-gerelateerde natuurrampen die al

meer dan 35 mil jard aan schade hebben

veroorzaakt. Verzekeraars stel len vast dat het

aantal overstromingen, droogtes en zware

stormen verdubbeld is in vergel i jking met de

jaren negentig. De jongste twee zomers waren

in de VS ook de warmste sinds de metingen in

de negentiende eeuw begonnen. Een "grote"

weerramp betekent met schade die meer dan

een mil jard bedraagt. Zo waren er sinds 1 980

in totaal 99 in de VS, waarvan dus 1 0 al leen al

in de jongste negen maanden. Terwi j l de

wonden van orkaan Irene nog worden gel ikt,

woeden in Texas 60 hevige bosbranden (in de

staat is sinds eind 201 0 al 1 5.000 km in

bosbranden opgegaan) en bestookt tropische

storm Lee New Orleans met 20 centimeter

regen. I rene (7 mil jard aan schade) en

tornado's in mei (midwesten en south-east, 7

mi l jard) en apri l (Ohio Val ley, south-east en

midwesten, 9 mil jard) spannen de kroon, maar

de warmste zomer ooit gemeten in de VS, met

absolute recordtemperaturen in 40 regio's

zorgde ook voor 5 mil jard aan schade, vooral

in Texas en Oklahoma. Die 40 is overigens

maar een richtgetal . Volgens Noaa, zowat het

Amerikaanse KMI , "zi jn er zoveel hitterecords

gebroken deze zomer dat het eigenl i jk

onmogel i jk is ze te quantifiren". De directeur

van Noaa, Jack Hayes, waarschuwde half

augustus al dat de VS zich moet wapenen

tegen "een nieuwe kl imaatreal i teit". Daarnaast

was er dit voorjaar de "Upper Midwest

flooding", waarbi j de Missouri en de Souris

overstroomden in Montana, North Dakota,

South Dakota, Nebraska, Iowa, Kansas en

Missouri . De Mississippi overstroomde ook in

de lente en de zomer. Een sneeuwstorm

gi jzelde in januari Chicago en de noord-

oostel i jke staten. En dan waren er nog drie

"runs" van tornado's: van Oklahoma tot

Pennsylvania (1 4-1 6 apri l ), 59 twisters in het

midwesten en noord-oosten (8-1 1 apri l ) en 46

stuks in de central en southern states (4 en 5

apri l ). Elk van die drie veroorzaakte meer den

2 mil jard aan schade. Bron: MVL / 06-09-2011 .

Brussel is bi j de zeven slechtste van al le

grootsteden in Europa wat de luchtkwal iteit

betreft. Dat bl i jkt uit een nieuwe Duitse studie

die The Guardian kon inki jken, eentje die

overigens bevestigt wat twee andere studies

eerder dit jaar concludeerden. Het rapport

geeft onze hoofdstad een "F" (onvoldoende).

Brussel is ook bi j de zes steden die geen

vooruitgang maar achteruitgang boekten sinds

2005 wat betreft de luchtkwal iteit. Een andere

studie, waar gekeken werd naar de gevolgen

van de luchtkwal iteit op de gezondheid in de

25ste belangri jkste Europese steden zet

Brussel op de derde plaats wat betreft het

aantal gezondheidsproblemen dat voortvloeit

u it verontreinigde lucht. Al leen in Barcelona en

Valencia zouden er meer mensen hart-

problemen, longziekten (ondermeer

chronische bronchitis) en astma kri jgen door

de vieze lucht die ze inademen. Uit de Duitse

studie bl i jkt dat Brussel de jongste zes jaar

geen enkele doeltreffende maatregel heeft

getroffen om de luchtkwal iteit te verbeteren.

De stad scoort ook een nul wat betreft het

aanmoedigen van mil ieuvriendel i jker verkeer.

Volgens het rapport nam onze hoofdstad ook

geen enkele zinvol le economische

aanmoedigingsmaatregel (incen-tive) om iets

aan te doen aan luchtvervui l ing. De steden die

dat wel deden, Kopenhagen, Stockholm,

Wenen, Amsterdam om er maar een paar te

noemen, staan overigens al lemaal wl hoog in

de rangschikking. Brussel scoort ook een nul

wat betreft het doen overschakelen van

mensen op het openbaar vervoer. De grote

boosdoener qua luchtvervui l ing is overigens

de auto, en dan in het bi jzonder dieselwagens.

Berl i jn bl i jkt de beste leerl ing in de klas,

gevolgd door Kopenhagen en Stockholm.

Amsterdam staat op een gedeelde vi jfde

plaats, Pari js eindigt boven Brussel en kri jgt

een voldoende. Naast Brussel halen ook

Londen, Madrid, Stuttgart, Dsseldorf, Mi laan

en Rome een onvoldoende. Uit de Aphekom-

studie, d ie vooral naar de impact op de

gezondheid keek in de 25 belangri jkste

Europese steden, bl i jkt dat dat niet zonder

gevolgen is. Er zouden jaarl i jks 500.000

mensen in de slecht scorende steden

vroegti jd ig overl i jden omdat ze voortdurend

slechte lucht inademen. Bron: MVL / 07-09-

2011 .

Orkaan Irene heeft vorige week voor heel wat

schade gezorgd en dus stel len Amerikanen

zich de vraag of ze zo'n storm niet kunnen

vernietigen. Misschien met kernwapens? De

suggestie kl inkt humoristisch in de oren, maar

het orkaancentrum (NOAA) heeft die piste

zelfs al onderzocht. De mogel i jkheid om een

storm met kernwapens van koers te doen

veranderen werd vorige week opgenomen in

een artikel van de Huffington Post. De

kritische website MotherJones kan de

suggestie nauwel i jks geloven, vooral omdat er

zelfs al onderzoek naar gevoerd werd.

Atoombommen l i jken een vaste waarde in het

gamma oplossingen dat Amerikanen voor

problemen voor ogen stel len. Vorig jaar

passeerden de kernwapens ook de revue toen

BP het ol ielek in de Golf van Mexico niet dicht

kreeg. Het NOAA berekende dat een orkaan

veel te krachtig is voor een atoombom en dat

kernwapens bi jgevolg geen effect zouden

hebben op de storm. Daarnaast "houdt deze

methode geen rekening met het radioactief

materiaal dat door de wind vri j snel het

vasteland zal bereiken en zo onvermijdel i jk

mi l ieuproblemen zal veroorzaken". Het is

maar dat u het weet. . . Bron: GB / 07-09-2011 .


Kortnieuws

De National Oceanic and

Atmospheric Administration

(NOAA) is in de Verenigde

Staten de instantie die zich

bezighoudt met meteorologie

en oceanografie. De organi-

satie is als zodanig te verge-

l i jken met het Nederlandse

KNMI en het Belgische KMI.

De NOAA beschikt echter over

veel meer middelen, en heeft

bijvoorbeeld haar eigen netwerk

van weersatel l ieten. De NOAA

is op 3 oktober 1 970 opgericht,

nadat de Amerikaanse presi-

dent Richard Nixon had voor-

gesteld een nieuwe organisatie

in het leven te roepen voor een

betere bescherming van bezit-

tingen tegen natuurgeweld,

voor een beter begrip van het

mil ieu, en voor de exploratie en

ontwikkeling van natuurl i jke

hulpbronnen op zee.

www.noah.gov 049

DDee AAEEGG aaccttiivviitteeiitteennkkaalleennddeerrDe volledige activiteitenkalen-

der, die steeds tot het einde

van het kalenderjaar loopt, kan

men terugvinden op onze wel-

bekende website.

Opgelet ! Vanaf oktober zul len

onze publieke voordrachten

plaatsvinden in de hyper-

moderne Forumzaal van de

Openbare Bibl iotheek van de

stad Oostende. De toegang

bli jft, zoals de traditie het wil ,

volkomen gratis.

Meer weten over dit thema ?www.aegvzw.be


050

SStteerrrreennbbeeeelldd vvaann ddee mmaaaannddWaterman (Aquarius, afkorting

Aqr) is een tameli jk onop-

vallend sterrenbeeld aan de

hemelequator. Het l igt tussen

rechte kl imming 20u36m en

23u54m en tussen declinatie

+3 en -25. De ecliptica loopt

door Waterman, het maakt dus

deel uit van de dierenriem. De

zon staat in dit sterrenbeeld

van 1 6 februari tot 1 2 maart.


Dieter Janssoone Artikel

051

De National Oceanic and

Atmospheric Administration

(NOAA) is in de Verenigde

Staten de instantie die zich

bezighoudt met meteorologie

en oceanografie. De organi-

satie is als zodanig te verge-

l i jken met het Nederlandse

KNMI en het Belgische KMI.

De NOAA beschikt echter over

veel meer middelen, en heeft

bijvoorbeeld haar eigen netwerk

van weersatel l ieten. De NOAA

is op 3 oktober 1 970 opgericht,

nadat de Amerikaanse presi-

dent Richard Nixon had voor-

gesteld een nieuwe organisatie

in het leven te roepen voor een

betere bescherming van bezit-

tingen tegen natuurgeweld,

voor een beter begrip van het

mil ieu, en voor de exploratie en

ontwikkeling van natuurl i jke

hulpbronnen op zee.

www.noah.gov

ZZwwaarrttee ggaatteenn oooorrzzaaaakk vvaanneeeerrssttee mmeellkkwweeggsstteellsseellssRedactioneel

De meeste zwarte gaten zijn

de overbl i jfselen van hyper-

nova- of supernova-explosies.

Als de kern van de

exploderende ster meer dan

ongeveer 5 keer zo zwaar is

als de zon (de Oppenheimer-

Volkoffl imiet), implodeert de

kern van de ster uiteindel i jk tot

een zwart gat. Volgens de

algemene relativiteitstheorie

kan deze massa worden

opgevat als geconcentreerd in

een singulariteit. Dit kan een

punt, een ring of een bol zi jn -

daarover zijn de geleerden het

niet in al le gevallen eens.

De zeer zware zwarte gaten

die in de centra van sommige

sterrenstelsels te vinden zijn en

een massa van enkele

mil joenen zonsmassa's heb-

ben, zi jn waarschijnl i jk kort na

de oerknal ontstaan. Sinds kort

zi jn er ook zwarte gaten

bekend met een massa van

enkele duizenden zonsmassa's

maar hoe die ontstaan zijn is

nog niet duidel i jk. Het is niet

bekend wat zich in en rond de

singulariteit precies afspeelt,

aangezien de algemene relativi-

teitstheorie op zulke kleine

afstanden niet meer exact

geldig is. Om dit probleem op

te lossen, zal de relativiteits-

theorie gecombineerd moeten

worden met de kwantum-

mechanica tot een nog onbe-

kende theorie van de kwantum-

zwaartekracht. De snaartheorie

en de daarvan afgeleide M-

theorie zi jn hypothesen die dit

proberen door n universele

basistheorie op te stel len.


052

053

Artikel

Geboren in het jaar 1 961 te

Tielt en opgegroeid in

Meulebeke ben ik een West

Vlamink in hart en ziel. Mijn

schoolperiode heb ik dan ook

doorgebracht in omstreken en

later ook mijn beroep als

hooggeschoold houtbewerker

en later als leerkracht aan het

VTI te Izegem. Ik ben getrouwd

in 1 981 met Chantal en samen

hebben we een dochter.

Sharon is afgestudeerd als

Bachelor in Elektro-Mechanica

en Chantal is professioneel

kunstenares. Reeds meer dan

30 jaar is astronomie een ver

doorgedreven hobby voor mij .

Gestart met een 50mm kijkertje

en l id van de VVS en later van

de werkgroep Deep-Sky en

zonwaarneming is mijn hobby

veranderd in dageli jkse

bezigheid. Bepaalde dromen

om iets op te starten en

mensen een kans te geven om

de sterrenhemel te bewon-

deren heb ik alti jd in mij gehad.

Griekenland lag ons beiden

nauw aan het hart en de keuze

was vlug gemaakt voor een

locatie waar sterren kijken vele

nachten verzekerd was. Nu

voel ik mij thuis hier op Kreta

en ben ik n van de

gelukkigen die van mijn hobby

een beroep heb kunnen

maken. Het derde jaar komt

eraan en we kijken er terug

naar uit om jul l ie wegwijs te

maken in de wonderen van het

heelal hier op Kreta.

054

HHeett oooogg vvaann GGooddFilip Feys

SSaasstteerriiaa oonnddeerr ddee sstteerrrreenn

055

Rubriek











































Bruine dwergen zijn 'mislukte sterren'; ze zijn

veel zwaarder dan gewone reuzenplaneten

zoals Jupiter, maar niet zwaar genoeg voor

kernfusiereacties van waterstof, zoals die in de

kern van de zon voorkomen. Daardoor zijn ze

relatief koel, en kunnen er wolken van stof-

deeltjes en chemische verbindingen voorkomen

in hun buitenste dampkringlagen. Met een

infraroodcamera op de 2,5-meter telescoop van

de Las Campanas-sterrenwacht in Chil i is

gevonden dat de nabije bruine dwerg 2MASS

21 39 in minder dan acht uur helderheids-

variaties van dertig procent vertoont. De

onderzoekers, onder leiding van Ray

Jayawardhana van de Universiteit van Toronto,

denken dat die variaties veroorzaakt worden

door de rotatie van de bruine dwerg. Dat zou

betekenen dat er in de dampkring een

reusachtige, donkere storm woedt, vergelijk-

baar met de Grote Rode Vlek op Jupiter, maar

dan nog veel groter. Het is ook mogelijk dat er

grote gaten in het wolkendek zijn die zicht

bieden op de warmere, dieper gelegen delen

van de atmosfeer. De helderheidsvariaties zijn

niet constant, maar vertonen zelf ook weer

veranderingen in de loop van weken en

maanden. Dat doet vermoeden dat er sprake is

van zeer actieve weersystemen. Onderzoek aan

weer en wolken in de dampkring van een bruine

dwerg biedt waarschijnli jk ook meer inzicht in

het klimaat van reuzenplaneten bij andere

sterren. De nieuwe resultaten worden binnenkort

gepubliceerd in The Astrophysical Journal , en

worden deze week ook gepresenteerd op het

tweede Extreme Solar Systems-congres in

Wyoming. Bron: NU / 1 2-09-2011 .

Een Amerikaanse astrofysicus heeft onlangs

een supernova (ontploffende ster) ontdekt die

astronomen in de handen doet wrijven, zo

meldt de Washington Post. Elke nacht nemen

astronomen exploderende sterren waar. Op 24

augustus was het echter bingo voor Peter

Nugent van het Lawrence Berkeley National

Laboratory. Hij zag in het Spinwheel (Messier

1 01 ) sterrenstelsel, een spiraalvormige buur

van onze Melkweg, een oude ster die 21

mil joen jaar geleden is ontploft. Supernova

SN2011 FE is in kosmische termen dichter dan

ooit. Ook omdat het l icht van de explosie zo

snel is gezien nadat het ons heeft bereikt,

gewagen astronomen van de 'supernova van

de generatie' en zelfs van de 'gebeurtenis van

de laatste 40 jaar', aldus de Washington Post.

Meteen schoot een reeks andere telescopen

aan het werk om het ding te bestuderen. De

laatste keer dat er zo'n ophef was, was in 1 972.

Zelfs amateur-astronomen zouden nog tot

woensdag of donderdag de supernova kunnen

zien met een verrekijker, net boven het

'handvat' van de Grote Beer. Wetenschappeli jk

is SN2011 FE interessant omdat het een

supernova van de klasse 1 a is. Al le super-

nova's van dit type vertonen bijna dezelfde

helderheid, waardoor ze ideaal zi jn om

kosmische afstanden te meten. Hun helderheid

leert ons meer over hun afstand tot ons.

Kosmologen hopen dankzij de knal ook meer te

leren over de acceleratie van de uitdi j ing van

het heelal, en zelfs over de aard van de

mysterieuze donkere materie. Ook is iets op te

steken over de precieze opeenvolging van

gebeurtenissen die een supernova veroor-

zaken. Bron: Belga / LPB / 05-09-2011 .

Uit waarnemingen met het Solar Dynamics

Observatory (SDO) bli jkt dat bi j sommige

zonnevlammen, grote uitbarstingen op de zon,

veel meer energie vri jkomt dan tot nu toe werd

gedacht. Ze houden ook langer aan: tot vi jf uur

na zijn heldere beginfase kan een zonnevlam

nog stral ing produceren. Eerdere waar-

nemingen leken erop te wijzen dat het

vlamproces een kwestie van seconden of

minuten was. De ontdekking is te danken aan

de hoge frequentie waarmee SDO de zon

waarneemt. Waar eerdere instrumenten slechts

n meting per anderhalf uur deden of niet

naar al le golflengten tegeli jk konden kijken,

verzamelt SDO elke tien seconden meet-

gegevens over een breed golflengtegebied.

Hierdoor kan een veel nauwkeurigere indruk

worden verkregen van de hoeveelheid energie

die bij een zonnevlam vri jkomt. In de uren na

de heldere beginfase wordt al les bij elkaar

soms meer energie geproduceerd dan ti jdens

de beginfase zelf. De nieuwe kennis zal worden

gebruikt om betere voorspell ingen te kunnen

doen van de invloed van zonne-uitbarstingen

op de atmosfeer en het magnetische veld van

de aarde. Grote zonnevlammen kunnen onder

meer storingen in communicatie- en navigatie-

systemen veroorzaken. Bron: NU / 09-09-2011 .

Astronomen hebben een planeet ontdekt die

niet om n, maar om twee zonnen cirkelt. Zi j

beschri jven hun ontdekking in een artikel in de

editie van hetwetenschappeli jke ti jdschrift

Science die vri jdag verschijnt. De weten-

schappers vonden de planeet met de Kepler-

telescoop en doopten het hemell ichaam

Tatooine, naar een fictieve planeet met twee

zonsondergangen in de Star Wars-fi lms. De

nieuwe planeet, ongeveer ter grootte van

Saturnus, is een ijskoude onherbergzame

wereld en cirkelt op zo'n tweehonderd l ichtjaar

afstand van de aarde om zijn zonnen. Het

vermoeden bestond al langer dat er planeten

moeten zijn die om twee sterren cirkelen, maar

dit is de eerste keer dat dit vermoeden

bevestigd wordt. Bron: NU / 1 6-09-2011 .



Een zonnevlam (flare) is een

explosie op het oppervlak van

de zon, die ontstaat door het

plotsel ing vri jkomen van de

energie die wordt vastge-

houden in de magnetische

velden. Er ontstaat stral ing

over het hele gebied van het

elektromagnetische spectrum.

www.poollicht.be

059

SSppiinnoozzaallaauurreeaatteenn zzeetttteennpprreemmiiee iinn vvoooorr eedduuccaattiieeDe NWO-organisatie omvat

verschil lende organisatieonder-

delen. Acht wetenschapsgebieden

schri jven nieuwe onderzoeks-

programma's uit, behandelen

subsidieverzoeken en moni-

toren onderzoek dat NWO

financiert. Dat geldt ook voor

de NWO-stichting WOTRO, al

l igt de focus hierbi j op

onderzoek ten bate van

ontwikkelingslanden. Voor het

gebruik van grootschalige

onderzoeksfacil iteiten opereert

NWO vaak als intermediair. In

1 990 werd de NWO-stichting

NCF opgericht, die bemiddelt

in rekenkracht. Om trends in de

wetenschap en samenleving te

ondervangen, zi jn er regie-

organen ingesteld. Dit zi jn

ti jdel i jke beleidsteams die de

ontwikkeling van veelbelo-

vende technologien in een

stroomversnell ing moeten

brengen. Verder beschikt NWO

over acht onderzoeksinstituten

met jarenlange expertise en

hightech grootschalig materieel

om onderzoek te doen naar de

zeen, de ruimte, de mens, de

maatschappij , de natuur, de

techniek, de bouwstenen van

de wereld en de fundamenten

van de wetenschap.


NWO Artikel

060

HHeett AAEEGG kkoorrttnniieeuuwwssTip ! Ontdek de vele honderden

foto's van onze activiteiten op

onze Flicr pagina of ki jk wat je

de komende weken en maan-

den mag verwachten in onze

werking via onze up-to-date

Facebook pagina. Om nog maar

te zwijgen van onze portaal

website op. . .

www.aegvzw.be


061











































De ruimtemissie van de Nederlandse ESA-

astronaut Andr Kuipers gaat PromISSe heten.

De naam is voorgesteld door de 61 -jarige

Nederlander Wim Holwerda, en is gekozen uit

ruim tweehonderd voorstel len uit de ESA-

l idstaten. PromISSe staat voor 'Programme for

Research in Orbit Maximising the Inspiration

from the Space Station for Europe'. De

ruimtevlucht van Kuipers naar het interna-

tionale ruimtestation ISS, oorspronkeli jk

gepland voor 30 november, zal overigens

minimaal enkele weken vertraging oplopen als

gevolg van de mislukte lancering van een

Russisch Progress-vrachtschip. 05-09-2011 .

De Verenigde Staten hebben te weinig

astronauten. Ze kunnen het daardoor mogeli jk

moeil i jk kri jgen om zich aan te passen aan de

evolutie van bemande vluchten, zo bli jkt uit een

vri jgegeven rapport van de onafhankeli jke

Nationale Wetenschapsraad. In 1 999, in de

beginjaren van de bouw van het Internationaal

Ruimtestation ISS, had de NASA 1 50 astro-

nauten. Twaalf jaar later heeft het Amerikaanse

ruimtevaartbureau zijn drie resterende

spaceshuttles op stal gezet en heeft de

organisatie nog 61 astronauten. In het rapport

zegt ex-astronaut en ex-functionaris van de

NASA Frederick Gregory dat de astronauten

voor heel specifieke missies en taken zijn

opgeleid. Ze zijn moeil i jk te wisselen. Tot 201 6

streeft de NASA ernaar minimaal 55 tot 60

astronauten te behouden die klaar zi jn voor

een ruimtevlucht. Tegen dan hopen private

bedri jven capsules te hebben uitgetest die

mensen in een lage baan rondom de Aarde

moeten brengen. Tegen 2025 liggen er

bemande missies naar Mars in het verschiet.

Dergeli jke vluchten eisen buitengewoon veel.

De trainingen moeten nog rigoureuzer zijn en

vormen een groter risico voor de gezondheid

van de astronauten. Mogeli jk verlaten ze de

NASA vroeger of stoppen ze na slechts enkele

missies. Bron: Belga / ADV / 08-09-2011 .

Trappen van twee van vier reeds naar de

Europese lanceerbasis Kourou in Frans-

Guyana overgebrachte Russische Sojoez

raketten moeten terug naar huis omdat ze

dezelfde motor hebben als de Sojoez-U die er

eind augustus niet in is geslaagd een

onbemande Russische cargo naar het

Internationaal Ruimtestation te sl ingeren, zo

heeft het Russische persbureau Interfax op

gezag van een anonieme Russische ruimte-

vaartbron gemeld. In het kader van het

programma om in de toekomst Russische

Sojoezzen ook van op Kourou te lanceren, zi jn

er daar reeds vier stuks aangekomen. Het

betreft twee van het type Sojoez-ST-A en twee

Sojoez-ST-B. De derde trap van de twee ST-

A's moet terug naar Rusland voor een

onderzoek van de RD-011 0 motor. Een

verstopte brandstofleiding van die motor heeft

voor de mislukking met de Sojoez-U gezorgd.

Na het ongeluk is een controle van het hele

Russische arsenaal draagraketten bevolen.

Daarbij wil men ook uitmaken of de

productiefout bi j de falende Sojoez-U al dan

niet een alleenstaand geval was. De voor 20

oktober voorziene lancering van de eerste

Sojoez komt niet in het gedrang, want die heeft

niet de verdachte motor. De nuttige lading bij

die maidenvlucht uit Kourou bestaat uit de

eerste twee operationele kunstmanen voor het

Europees satel l ietnavigatiesysteem Gali leo. De

voor 1 6 december geplande lancering van de

Franse mil itaire satel l iet Pleades-1 zou wel

vertraging oplopen. Bron: Belga / ADV / 1 3-09-

2011 .

Van op Cape Canaveral in Florida heeft een

Delta-raket twee onbemande sondes naar de

Maan gelanceerd, zo heeft de NASA

meegedeeld. Beide vri jwel identieke tuigen

moeten onderzoek zonder voorgaande doen

naar de zwaartekracht van de Wachter van de

Aarde. Een Delta-I I Heavy draagraket van

Boeing vertrok om 1 5.08 uur Belgische ti jd.

Anderhalf uur later waren de GRAIL-sondes

uitgezet op een traject naar de Maan die ze

binnen drie 4 maanden zullen bereiken. De

zustersondes zullen uiteindel i jk dezelfde lage

en bijna polaire baan rondom onze natuurl i jke

satel l iet volgen. Wanneer zij over gebieden met

grotere of mindere gravitatie zul len vl iegen,

zul len zij l ichtjes naar en van elkaar vl iegen.

Een instrument aan boord zal 82 dagen lang de

veranderingen in hun relatieve snelheid zeer

precies meten. Wetenschappers zul len

daardoor een hogeresolutiekaart van het

graviatieveld van het hemell ichaam kunnen

maken wat meer moet leren over zijn interne en

thermale geschiedenis, aldus de NASA die

eraan toevoegt dat de gebruikte technologie

dezelfde is als op de Grace die sinds 2002 de

aardse zwaartekracht onderzocht. Beide

ruimtetuigen zijn ongeveer zo groot als een

wasmachine. Zij verschil len enkel wat van

elkaar door het feit dat de GRAIL-A achter

GRAIL-B zal moeten vliegen. De missie kost

496 mil joen dollar. GRAIL staat voor "Gravity

Recovery and Interior Laboratory". Het was de

laatste lancering in Florida van de Delta-I I die

22 jaar in dienst is geweest. Bron: Belga / KVE

/ 1 0-09-2011 .



De Delta I I is een door Boeing

gebouwd rakettype dat sinds

1 989 onder meer

Guidestar 10-2011

Documents

Transcript of Guidestar 10-2011