บทที่ 3 - Chiang Mai University · 2010-06-04 · 54 โดยในบทที่ 3...

บทท่ี 3 รูปแบบและผลของการจัดระบบขนสงมวลชนเชียงใหม

การจัดระบบขนสงมวลชนของจังหวัดเชียงใหม นั้นนับเร่ิมตนยอนไปเม่ือ 30 กวาปท่ีผานมา ต้ังแตชวงท่ีพระราชบัญญัติการขนสงทางบก พุทธศักราช 2497 ใชบังคับอยู มีรูปแบบการใหบริการท่ีสําคัญ ๆ อยู 2 ลักษณะ1 คือ การขนสงโดยรถโดยสารประจําทาง และการขนสงโดยรถยนตขนาดเล็ก หรือรถสองแถว ซ่ึงเปนการใหบริการในรูปแบบบริษัทและสหกรณ พื้นท่ีระหวางอําเภอเมืองกับอําเภอรอบนอกและภายในพื้นท่ีเขตเมือง โดยระบบขนสงมวลชนของจังหวัดเชียงใหม ท่ีผานมาต้ังแตเร่ิมแรก จนถึงปจจุบัน มีระบบรถโดยสารอยู 2 ระบบ คือ ระบบท่ี 1 ใหบริการเช่ือมตอระหวางอําเภอรอบนอกและทารถในเมืองเชียงใหม มีผูประกอบการขนสง จํานวน 5 บริษัท และ 2 สหกรณเดินรถ ใหบริการโดยรถโดยสารประจําทางขนาด 40 ท่ีนั่ง และรถยนตขนาดเล็ก หรือ รถสองแถว ขนาด 11 ท่ีนั่ง ระบบท่ี 2 ใหบริการภายในพื้นท่ีเขตเมือง มีผูประกอบการขนสง จํานวน 3 บริษัทและ 1 สหกรณเดินรถ ใหบริการโดยรถโดยสารประจําทางขนาดต้ังแต 25 - 40 ท่ีนั่ง และรถยนตขนาดเล็ก หรือ รถสองแถว ขนาด 11 ท่ีนั่ง สหกรณเดินรถ คือ สหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด หรือ รถส่ีลอแดง การศึกษาคร้ังนี้ มุงเนนพื้นท่ีในเขตเมืองและเขตรอยตอเมือง คือ พื้นท่ีเขตเทศบาลนครเชียงใหม 41 ตารางกิโลเมตร เปนหลัก จึงนําเสนอขอมูลเฉพาะของการขนสงมวลชน ระบบท่ี 2 คือ การขนสงมวลชน บริการภายในพื้นท่ีเขตเมือง เทานัน้

1 ในสวน รถสามลอเครื่อง รถปายเขียวสนามบิน รถจักรยานยนตรับจาง และรถสามลอใชแรงงานคน

มีผูใชบริการนอยมาก และในระยะหลังป พ.ศ.2548 มีรถแท็กซี่มิเตอร แตมีจํานวนไมมาก ผูศึกษาจึงยกเวนการนําเสนอขอมูลสวนน้ี

54

โดยในบทท่ี 3 การจัดระบบขนสงมวลชนเชียงใหม นําเสนอขอมูล ดังตอไปนี้ คือ

• ระบบรถโดยสารในเมืองเชียงใหม

• การจัดระบบขนสงมวลชนในเมืองเชียงใหม

• ปญหา อุปสรรค และแนวทางการปรับปรุงพัฒนา การจัดระบบขนสงมวลชนเชียงใหม

• ลําดับเหตุการณสําคัญ ของ การบริหารจัดการระบบขนสงมวลชนเชียงใหม

• บทสรุปสงทาย

3.1 ระบบรถโดยสารในเมืองเชียงใหม 1. การแบงประเภทรถโดยสาร พระราชบัญญัติการขนสงทางบก พุทธศักราช 2522 มาตรา 4 ไดใหความหมายของการขนสงประจําทาง วาเปน การขนสงเพื่อสินจางตามเสนทางท่ีคณะกรรมการกําหนด กรมการขนสงทางบกซ่ึงเปนหนวยงานท่ีมีอํานาจหนาท่ีตามกฎหมาย ในการควบคุมจัดระเบียบรถโดยสารประจําทาง ไดแบงรถประจําทางอกเปน 4 หมวด ไดแก รถประจําทางหมวด 1 หมายถึง รถประจําทางท่ีเดินรถภายในเขตเทศบาล และเขตตอเนือ่ง รถประจําทางหมวด 2 หมายถึง รถประจําทางท่ีเดินรถจากกรุงเทพมหานครมายัง จังหวดัในสวนภูมิภาค รถประจําทางหมวด 3 หมายถึง รถประจําทางท่ีเดินรถระหวางจังหวดั ซ่ึงมิใช กรุงเทพมหานคร รถประจําทางหมวด 4 หมายถึง รถประจําทางท่ีเดินรถภายในเขตจังหวัด กรมการขนสงทางบกยังไดแยกประเภทรถท่ีขนสงคนและส่ิงของโดยมีน้ําหนักรถและน้ําหนักบรรทุกรวมไมเกินส่ีพันกิโลกรัม เนื่องจาก พระราชบัญญัติการขนสงทางบก พุทธศักราช2522 ไดกําหนดวา การขนสงโดยรถโดยสารขนาดเล็ก หมายความวา การขนสงคน หรือส่ิงของ หรือคนและส่ิงของรวมกันเพื่อสินจางตามเสนทางท่ีคณะกรรมการกําหนดดวยรถท่ีมีน้ําหนักรถและนํ้าหนักบรรทุกรวมกันไมเกินส่ีพันกิโลกรัม ทําใหรถขนาดเล็กสวนใหญจะมีลักษณะเปนรถสองแถว หรือรถยนตขนาดเล็ก

55

ภาพท่ี 3.1 พืน้ท่ีการศึกษา แหลงท่ีมา: สํานักงานคณะกรรมการการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ. เอกสารประกอบการ สัมมนา เมืองแฝดเชียใหม – ลําพูน ยุทธศาสตรใหมการพฒันาภาคเหนอื, พฤศจิกายน 2537, หนา 39.

56

2. ลักษณะการจัดบริการขนสงมวลชนเชยีงใหม ในเขตเทศบาลเมืองเชียงใหมมีการจัดการบริการออกเปน 2 ลักษณะคือ รถโดยสารประจําทาง และโดยรถยนตขนาดเล็ก หรือรถสองแถว

• รถโดยสารประจําทาง มีผูประกอบการ รวม 4 บริษัท ดวยกัน คือ 1. บริษัทเฉลิมพลเดินรถ จํากัด หรือท่ีรูจักกันวา รถเมลขาว เลิกกิจการไปเม่ือ

ป พ.ศ. 2519 2. บริษัทเชียงใหมไทยเดินรถ จํากัด หรือท่ีรูจักกันวา รถเมลเหลือง ดําเนินกิจการอยู

ระหวาง ป พ.ศ. 2522 ถึง ป พ.ศ. 2538 3. บริษัทเปรมประชาขนสง จํากัด หรือท่ีรูจักกันวา รถเมลแดง ดําเนินกิจการอยู

ระหวาง ป พ.ศ. 2528 ถึง ป พ.ศ. 2538 4. บริษัท เอ ซี ซี เรียลเอสเตท จํากัด หรือท่ีรูจักกันวา รถเมลบานขวัญเวียง ดําเนิน

กิจการอยูระหวาง ป พ.ศ. 2537 ถึง ป พ.ศ. 2541 และ ระหวาง ป พ.ศ. 2546 ถึง ป พ.ศ. 2548

• รถยนตขนาดเล็ก หรือรถสองแถว มีผูประกอบการ รวม 3 สหกรณ ดวยกัน คือ 1. สหกรณนครลานนา เดินรถ จํากัด หรือท่ีรูจักกันวา รถส่ีลอแดง หรือรถแดง

ดําเนินกิจการอยูระหวาง ป พ.ศ. 2521 ถึง ปจจุบัน 2. สหกรณนครเชียงใหมเดินรถ จํากัด หรือท่ีรูจักกันวา รถเหลือง 3. สหกรณเดินรถสันกําแพง จํากดั หรือท่ีรูจักกันวา รถขาว

โดย สหกรณนครเชียงใหมเดินรถ จํากัด และ สหกรณเดินรถสันกําแพง จํากัด จะเนนไป ท่ีการบริการรถขนาดเล็กวิ่งประจําเสนทาง คือ ใหบริการระหวางอําเภอรอบนอกกับตัวเมืองเชียงใหมแบบประจําเสนทางท่ีจดทะเบียนไว โดยจุดเร่ิมตนของการเดินทาง (Origin) จะอยูบริเวณตลาดใหญ ๆ เทานั้น ในการศึกษาคร้ังนี้ จึงจะเนนไปท่ีกลุมรถยนตขนาดเล็ก หรือรถสองแถว ของสหกรณนครลานนา เดินรถ จํากัด ซ่ึงผูศึกษาขอเรียกวา รถส่ีลอแดง ท่ีบริการขนสงอยูในเขตเมืองเชียงใหมเปนหลัก เทานั้น

57

3.2 การจัดระบบขนสงมวลชนในเมืองเชียงใหม 1. การจัดระบบขนสงมวลชนในเขตเทศบาลเมืองเชียงใหม การจัดระบบขนสงมวลชนในเขตเมืองเชียงใหม โดยรถโดยสารประจําทาง และโดยรถยนตขนาดเล็ก หรือรถสองแถว สามารถจําแนก ออกไดเปน 4 ระยะ ดังนี้ คือ

• ระยะท่ี 1 กอนป พ.ศ. 2519 ถึง ป พ.ศ. 2541 การจัดบริการโดยบริษัทเอกชน มีการจัดบริการขนสง โดยรถโดยสารประจําทาง และโดยรถยนตขนาดเล็ก หรือรถสองแถว โดยบริษัทเอกชน ในท้ัง 2 ลักษณะ รถโดยสารประจําทาง มีผูประกอบการ รวม 4 บริษัท ดวยกัน คือ บริษัทเฉลิมพลเดินรถ จํากัด บริษัทเชียงใหมไทยเดินรถ จํากัด บริษัทเปรมประชาขนสง จํากัด และ บริษัท เอ ซี ซี เรียลเอสเตท จํากัด ในสวนรถยนตขนาดเล็ก หรือรถสองแถวมีผูประกอบการ คือ สหกรณนครลานนา เดินรถ จํากัด

• ระยะท่ี 2 ป พ.ศ. 2541 ถึง ป พ.ศ. 2546 ระยะท่ีการจัดระบบขนสงมวลชนโดยรถ โดยสารประจําทางขาดชวง มีการจัดบริการขนสงรถยนตขนาดเล็ก หรือรถสองแถว โดยบริษัทเอกชน คือ สหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด เทานั้น เนื่องจากบริษัทเอกชนท่ีจัดบริการรถโดยสารประจําทาง ไดประสบสภาวะขาดทุน จนไมสามารถดําเนินกิจการตอไปได และ ขอยกเลิกสัมปทานเสนทางกับทางสํานักงานขนสงจังหวัดไปหมด

• ระยะท่ี 3 ป พ.ศ. 2546 ถึงป พ.ศ. 2548 การจัดบริการโดยบริษัทเอกชน มีการจัดบริการขนสง โดยรถโดยสารประจําทาง และโดยรถยนตขนาดเล็ก หรือรถสองแถว โดยบริษัทเอกชน ในท้ัง 2 ลักษณะ รถโดยสารประจําทาง มีผูประกอบการรายเกา กลับมาดําเนินกิจการ คือ บริษัท เอ ซี ซี เรียลเอสเตท จํากัด ในสวนรถยนตขนาดเล็ก หรือรถสองแถวมีผูประกอบการ คือ สหกรณนครลานนา เดินรถ จํากัด

• ระยะท่ี 4 ป พ.ศ. 2548 ถึง ปจจุบัน การจัดบริการโดยบริษัทเอกชน และรัฐ มีการจัดการขนสงโดยรถโดยสารประจําทาง และโดยรถยนตขนาดเล็ก หรือรถสองแถว โดยบริษัทเอกชนและรัฐ รถยนตขนาดเล็ก หรือรถสองแถว มีผูประกอบการ คือ สหกรณนคร ลานนาเดินรถ จํากัด ในสวนของรถโดยสารประจําทาง เทศบาลนครเชียงใหมไดเขามาจัดบริการ เนื่องมาจากโครงการพัฒนาระบบขนสงสาธารณะเมืองเชียงใหม

58

ระบบขนสงมวลชน ในเขตเทศบาลเมืองเชียงใหม กอนป พ.ศ.2519 ถึงปจจุบัน

ระยะที่ 1 กอน พ.ศ. 2519 – พ.ศ.2541

โดย บริษัทเอกชน

รถเมลเหลือง มาตรฐาน 3(ก) 20 คัน

รถเมลแดง มาตรฐาน 3(ค) 16 คัน

รถสี่ลอแดง 2,900 คัน

ระยะที่ 2 พ.ศ. 2541 – พ.ศ. 2546 โดย บริษัทเอกชน


ระยะที่ 3 พ.ศ. 2546 – พ.ศ.2548 โดย บริษัทเอกชน

รถเมลบานขวัญเวียง มาตรฐาน 2(ค) 5 คัน


ระยะที่ 4 พ.ศ. 2548 - ปจจุบัน

โดย บริษัทเอกชน / องคกรรัฐ

รถเมลขาวเทศบาล มาตรฐาน 2(ค) 25 คัน


ภาพที่ 3.2 แสดงการจัดระบบขนสงมวลชนเชียงใหม ระยะที่ 1 ถึง ระยะที่ 4 (กอนปพ.ศ.2519 ถึง ปจจุบัน)

58

59

2. การจัดบริการขนสงโดยรถโดยสารประจําทาง แบงออกเปน 2 ระยะ คือ

• กอนป พ.ศ. 2519 ถึง ป พ.ศ. 2541 เร่ิมตนจาก บริษัทเฉลิมพลเดินรถ จํากัด (รถเมลขาว) จนประมาณ ป พ.ศ.2519 (ซ่ึง ประมาณ ป พ.ศ. 2519 มีการรวมตัวของรถขนาดเล็กจดทะเบียนข้ึนเปนสหกรณเดินรถ เพื่อเดินรถระหวางอําเภอเมืองกับอําเภอรอบนอก และสําหรับภายในพื้นท่ีเขตเมืองเชียงใหม บริษัทเฉลิมพลเดินรถ จํากัด ก็ไดเลิกกิจการไป) ประมาณป พ.ศ. 2522 บริษัทเชียงใหมไทยเดินรถ จํากัด (รถเมลเหลือง) ไดขอสัมปทานเดินรถประจําทาง 4 เสนทาง คือเสนทางหมายเลข 1, 2, 3, และ 4 โดยนํารถโดยสารประจําทาง จํานวน 53 คัน ซ่ึงเปนรถเกา อายุเฉล่ียประมาณ 11 ป มาใหบริการ รถท่ีใช มี 2 ขนาด คือ ขนาดใหญ ความจุ 50 ท่ีนั่งจํานวน 8 คัน และรถขนาดกลาง ความจุ 35-40 ท่ีนั่ง จํานวน 45 คัน จํานวนรถท่ีวิ่งไดจริงจะอยูระหวาง 36 ถึง 40 คัน (คิดเปนรอยละ 72 ของรถท้ังหมด) เสนทางท่ีขอสัมปทานมีลักษณะจุดเร่ิมตนและจุดปลายทางอยูแตละดานของเขตเมืองมีลักษณะเปนเสนแนวรัศมี (Radial Route) โดยใหบริการเพียง 3 เสนทาง ระยะทางประมาณ 38 กิโลเมตรเทานั้น เนื่องจากอีกเสนทางไมคุมตอการลงทุน เวลาของการบริการอยูระหวาง 06.00 ถึง 21.00 น. โดยประมาณ ดวยระยะหางประมาณ 10 นาทีตอคัน การจัดเวลาเดินรถมีกําหนดแนนอนตามนโยบายของบริษัท อยางไรก็ตามความถ่ีของรถสามารถยืดหยุนไดบางตามสภาพการจรจร ท้ังนี้อยูในดุลยพินิจของนายทา รถประจําทางคันหนึ่งจะถูกจัดใหวิ่งประมาณ 12-14 เท่ียวตอวัน ในป พ.ศ.2530 บริษัทใชรถ 36-40 คัน ใหบริการคิดเปนจํานวน 494 เท่ียวตอวัน (คิดจากจํานวนรถท่ีวิ่งจริง 38 คัน คันละ 13 เท่ียวตอวัน) รายรับตอวันเฉล่ียในรอบ 1 ป เทากับ 28,000 บาทตอวัน ไดจากการเก็บอัตราคาโดยสารคงที่ 2.00 บาทตอคนตอเท่ียว (เด็กและนักเรียนเสียคร่ึงราคา) ตนทุนในการเดินรถเฉล่ีย 27,750 บาทตอวัน บริษัทมีพนักงานขับรถประมาณ 55 คน พนักงานเก็บคาโดยสาร 55 คน นายตรวจ 10 คน นายทา 10 คน ชางซอม 25 คน และพนักงานประจําสํานักงาน 10 คน 2 บริษัทมีสํานักงานและอูซอมรถ/ท่ีเก็บรถ 1 แหง ต้ังอยู เลขท่ี 130 ถนนเชียงใหม-ดอยสะเก็ด บานปกหล่ัน ตําบลสันนาเม็ง อําเภอสันทราย สวนทารถประจําทางของสายตาง ๆ นั้น ไมมีเปนของบริษัทเอง อาศัยท่ีสาธารณะ ซ่ึงตองจายคาตอบแทน ดูแลความสะอาดของทารถประมาณ 200-600 บาทตอเดือน 2

ลําดวน ศรีศักดา. ความสามารถเขาถึงสวนตาง ๆ ของเมืองเชียงใหมโดยรถประจําทาง,

คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม 2532. อางใน นิสิต พันธมิตร. รายงานการวิจัยเร่ืองความตองการระบบขนสงมวลชนของประชาชนในเขตเมืองเชียงใหม, คณะเศรษฐศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม, 2543. หนา 6.

60

ภาพท่ี 3.3 รถเมลเหลือง ของบริษัทเชียงใหมไทยเดินรถ จํากัด แหลงท่ีมา: “รถเมลเหลืองเชียงใหม” 2550. [ระบบออนไลน]. แหลงท่ีมา http://www.fm100cmu.com/fm100/100programs_detail.php?id_sub_gro =59&id=2005 (12 กุมภาพันธ 2550). ประมาณป พ.ศ. 2528 บริษัทเปรมประชาขนสง จํากัด (รถเมลแดง) ซ่ึงเดิมใหบริการในลักษณะระหวางอําเภอเมืองกับอําเภอรอบนอกไดขอสัมปทานเดินรถ 2 เสนทาง คือเสนทางหมายเลข 6 เพิ่มเติมภายในพ้ืนท่ีเขตเมือง ซ่ึงเปนเสนทางในลักษณะเสนทางรอบเมือง (วนซาย และวนขวา) มีรถใหบริการ 16 คันสวนใหญเปนรถใหมอายุการใชงานตํ่ากวา 5 ป แยกเปนสายวนซาย 8 คัน และสายวนขวา 8 คัน รถท่ีใชเปนรถโดยสารท่ีมีความจุประมาณ 25-30 ท่ีนั่ง เวลาของการบริการอยูระหวาง 06.00 ถึง 18.00 น. ดวยระยะหางประมาณ 15 นาทีตอคัน บริษัทมีมีอูซอมรถของบริษัทเองอยูท่ี ถนนซุปเปอรไฮเวย สวนทารถของรถโดยสารประจําทางสาย 6 อยูท่ีถนนเจริญเมือง หนาไปรษณียสันปาขอย ซ่ึงเปนท่ีสาธารณะบริษัทเสียคาจอดรถใหกับเทศบาล โดยปกติรถโดยสารประจําทางคันหนึ่งจะวิ่ง 6 เท่ียว ตอวัน รวมเปน 96 เท่ียวตอวัน รายรับเฉล่ีย ในป พ.ศ.2530 ประมาณ 250-300 บาทตอคันตอวัน หรือ 4,000-4,800 บาทตอวัน อัตราคาโดยสารสําหรับผูใหญจะแบงออกเปน 3 ระยะ คือ ระยะส้ันมาก 2 บาท คร่ึงระยะทาง 3 บาท และตลอดสาย 4 บาท สําหรับเด็กนักเรียนและขาราชการเก็บ 1 บาท ตลอดสาย บริษัทไดวิเคราะหจุดคุมทุนอยูท่ีรายรับ 480 บาทตอคันตอวัน หรือประมาณ 2.35 บาทตอกิโลเมตร

61

บริษัทมีพนักงานขับรถ 16 คัน พนักงานเก็บคาโดยสาร 18 คน นายตรวจ 2 คน และนายทา 2 คน พนักงานนอกเหนือจากนั้นใชรวมกับบริษัทใหญ3 (บริษัทประกอบการขนสงรถหมวด อ่ืน ๆ ดวย) ประมาณป พ.ศ.2537 บริษัท เอ ซี ซี เรียลเอสเตท จํากัด (รถเมลหมูบานขวัญเวียง) ซ่ึงประกอบธุรกิจหมูบานจัดสรรในพ้ืนท่ีนอกเขตเมืองเชียงใหม ไดขอสัมปทานเดินรถ 1 เสนทาง โดยเดินรถระหวางหมูบานขวัญเวียงในเขตอําเภอหางดงกับอําเภอเมือง เสนทางใหบริการของผูประกอบการที่กลาวมา มีรายละเอียด ดังแสดงในตารางท่ี 3.1 ตารางท่ี 3.1 แสดงเสนทางเดินรถประจําทางในพ้ืนท่ีเขตเมืองเชียงใหม ชวงป พ.ศ. 2522 ถึง ป พ.ศ. 2541

* เสนทาง 7 8 และ 9 ไมมีผูประกอบการขนสงขอใบอนญุาตสัมปทานเสนทาง

3

เรื่องเดียวกัน

หมายเลขเสนทาง

ชื่อเสนทาง ระยะทาง

(กม.) ผูประกอบการขนสง

1 หนองประทีป-เชิงดอย 16.5 บ.เชียงใหมไทยเดินรถ จํากัด 2 หนองหอย-ป.พัน 7 11.5 บ.เชียงใหมไทยเดินรถ จํากัด 3 สถานีรถไฟ-หวยแกว 12.5 บ.เชียงใหมไทยเดินรถ จํากัด 4 สนามบินเชียงใหม-ตลาดทรายแกว 12.5 บ.เชียงใหมไทยเดินรถ จํากัด 5 รอบคูเมืองเชียงใหม 7 บ.เปรมประชาขนสง จํากัด 6 รอบคูเมืองเชียงใหม(วนวาย วนขวา) 33.4 บ.เปรมประชาขนสง จํากัด 7* สถานีรถไฟ-สนามกีฬากลาง 700 ป 13 - 8* สนามบินเชียงใหม-สนามกีฬากลาง

700 ป 12 -

9* สถานีขนสงผูโดยสาร จว.ชม.แหงท่ี2 - สนามกีฬากลาง 700 ป

11 -

10 หมูบานขวัญเวียง-รอบเมืองเชียงใหม 25.5 บ. เอ ซี ซี เรียลเอสเตท จํากัด

62

ตอมาในป พ.ศ.2538 ผูประกอบการรถโดยสารประจําทาง ไดแก บริษัทเชียงใหมไทยเดินรถจํากัด (รถเมลเหลือง) ซ่ึงไดรับสัมปทาน 4 เสนทาง และบริษัทเปรมประชาขนสง จํากัด (รถเมลแดง) ซ่ึงไดรับสัมปทาน 2 เสนทาง ไดขอยกเลิกสัมปทานกับสํานักงานขนสงจังหวัดเชียงใหมเนื่องจากประสบปญหาขาดทุน โดยมีสาเหตุหลัก คือ ไมสามารถแขงขันกับรถสองแถวได โดยเฉพาะรถสองแถวของสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด (รถส่ีลอแดง) ซ่ึงปจจัยท่ีสงผลใหความสามารถในการแขงขันดอยกวารถแดงแมวาคาโดยสารจะมีราคาถูก ทวา มีหลายปจจัย เชน เสนทางเดินรถไมเพียงพอ สภาพรถไมดี ความถ่ีไมเหมาะสมและไมแนนอน นอกจากน้ันปญหาสําคัญ คือ การเดินรถทับเสนทางของรถแดงซ่ึงเปนปญหาท่ีเกี่ยวของกับกฎหมาย ทําใหตองคืนสัมปทานเสนทางท่ีประสบปญหากับสํานักงานขนสงจังหวัดเชียงใหม โดยตอมาบริษัท เอ ซี ซี เรียลเอสเตท จํากัด (รถเมลหมูบานขวัญเวียง) ก็ไดหยุดเดินรถดวยเหตุผลเดียวกันนั้น จนกระท่ังป พ.ศ. 2541 ผูประกอบการรถประจําทางในเขตเมืองเชียงใหมไดคืนสัมปทานหมดทุกเสนทาง จากนั้นการบริการขนสงโดยรถโดยสารประจําทางในเขตเทศบาลนครเชียงใหม จึงขาดชวง ไปจนถึง ป พ.ศ.2546 เปนเวลา ประมาณ 5 ป

• ป พ.ศ. 2546 ถึง ป พ.ศ.2549 หลังจากขาดระบบขนสงมวลชนโดยรถโดยสารประจําทาง ไปประมาณ 5 ป (ระหวางป พ.ศ.2541 ถึง ป พ.ศ.2546) บริษัท เอ ซี ซี เรียลเอสเตท จํากัด ไดกลับมาใหบริการรถเมลปรับอากาศ สาย 10 อีกคร้ัง เม่ือ เดือนกรกฎาคม ป พ.ศ.2546 มีรถใหบริการจํานวน 5 คัน จากท่ีไดรับสัมปทานใหวิ่งได 15 คัน โดยสาเหตุท่ีไมสามารถวิ่งไดเต็มจํานวนเน่ืองจากมีการออกมาประทวงของรถสองแถวขนาดเล็ก หรือรถส่ีลอแดง เกี่ยวกับรายไดของรถส่ีลอแดงท่ีจะลดลงไปจากการใหบริการรถโดยสารประจําทางเหลานี้ โดยรถโดยสารประจําทางท่ีบริษัท เอ ซี ซี เรียลเอสเตท จํากัด ใชเปน รถไมโครบัสท่ีมีความจุประมาณ 2 5-30 ท่ีนั่ง ระยะหางประมาณ 30 – 40 นาทีตอคันในขณะน้ัน การออกมาใหบริการเดินรถอีกคร้ังของรถเมลหมูบานขวัญเวียง เนื่องมาจากจังหวัดเชียงใหมมีแนวนโยบายผลักดันใหรถเมลหมูบานขวัญเวียง เปนตัวอยางในการนํารองระบบขนสงมวลชนเชียงใหมในขณะ นั้น สืบเนื่องจากเทศบาลนครเชียงใหมไดจัดซ้ือรถไมโครบัส จํานวน 26 คัน มูลคา 62 ลานบาท ซ่ึงเปนเงินอุดหนุน ปงบประมาณ พ.ศ.2547 มาจากกรมสงเสริมการปกครองสวนทองถ่ิน กระทรวงมหาดไทย ตามโครงการพัฒนาใหจังหวัดเชียงใหมเปนศูนยกลางการบินภูมิภาค (Regional Aviation Hub) ของรัฐบาลพรรคไทยรักไทย เพื่อนําระบบรถโดยสาร

63

ประจําทางมาแกไขปญหาการจราจรและปญหามลภาวะทางอากาศในเขตเมืองเชียงใหม เทศบาลนครเชียงใหมจึงอาศัยรถเมลหมูบานขวัญเวียงมานํารองระบบ ตารางท่ี 3.2 แสดงเสนทางเดินรถประจําทางในพ้ืนท่ีเขตเมืองเชียงใหม ชวงป พ.ศ. 2548 ถึง ป พ.ศ. 2549

* เสนทาง 10 บ. เอ ซี ซี เรียลเอสเตท จํากดัประกอบการขนสงอยูระหวาง ป พ.ศ.2546 ถึง พ.ศ.2549 ** เสนทาง 4 และ 8 สหกรณนครลานนาเดินรถ รวมใหบริการ ดวยรถสองแถว

หมายเลขเสนทาง

ชื่อเสนทาง ระยะทาง

(กม.) ผูประกอบการขนสง

1 หนองประทีป -เชิงดอย 16.5 2 หนองหอย -ป.พัน 7 11.5 เทศบาลนครเชียงใหม 3 สถานีรถไฟ -หวยแกว 12.5

4** สนามบินเชียงใหม -ตลาดทรายแกว 12.5 สหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด 5 รอบคูเมืองเชียงใหม 7 6 รอบคูเมืองเชียงใหม(วนวาย

วนขวา) 33.4 เทศบาลนครเชียงใหม

7 สถานีรถไฟ-สนามกีฬากลาง 700 ป 13 8** สนามบินเชียงใหม-สนามกีฬากลาง

700 ป 12 สหกรณนครลานนาเดนิรถ จํากัด

9 สถานีขนสงผูโดยสาร จว.ชม.แหงท่ี2 - สนามกีฬากลาง 700 ป

11

10* ห มู บ า น ข วั ญ เ วี ย ง -ร อบ เ มื อ งเชียงใหม

25.5 บ. เอ ซี ซี เรียลเอสเตท จํากัด

64

โครงการพัฒนาระบบขนสงสาธารณะเมืองเชียงใหม: เทศบาลนครเชียงใหม4 1. หลักการและเหตุผล ในอดีตเมืองเชียงใหมนับเปนเมืองท่ีมีอากาศบริสุทธ์ิ บานเมืองสวยงามมีวัฒนธรรมขนบธรรมเนียมประเพณีอันงดงาม และประวัติศาสตรความเปนมาท่ียาวนาน เปนเหตุใหผูคนท่ี เดินทางมาเยี่ยมเยือนเกิด ความประทับใจและกลาวขานกันตอ ๆ ไป จนช่ือเสียงเชียงใหมเปนท่ีรูจักกันมากข้ึน เปนผลใหเมืองเชียงใหมเติบโตข้ึนอยางรวดเร็วมีธุรกิจตาง ๆ เกิดข้ึนและขยายตัวออกไปมาก โดยเฉพาะธุรกิจบริการและนับต้ังแต แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับท่ี 4 เปนตนมา ไดสงผลใหเมืองเชียงใหมขยายตัวเร็วมากยิ่งข้ึน จึงเผชิญกับปญหานานัปการ โดยเฉพาะอยางยิ่งปญหาจราจรซ่ึงทวีความรุนแรงมากอยูในขณะน้ี การที่ประชากรและยานพาหนะในเมืองเชียงใหมเพิ่มมากข้ึนนั้น เปนปญหาโดยตรงตอการจราจร โดยหากประชาชนยังไมเลือกใชยานพาหนะใหเหมาะสม เชน การเดินทางท่ีมีลักษณะประจําไปกลับท่ีทํางาน สถานศึกษา ซ่ึงควรมีการใชบริการรถสาธารณะใหมากข้ึน ลดการใช รถสวนบุคคลลง แตขอเท็จจริงในขณะน้ีมีการใชรถสวนบุคคลกันอยางกวางขวางทําใหมียวดยานพาหนะวิ่งอยูในทองถนนเปนจํานวนมาก ซ่ึงสาเหตุมาจากการบริการของรถโดยสารสาธารณะในเมืองยังไมดีเทาท่ีควร ประชาชนมักจะเสียเวลาในการเดินทางมากเกินไปการเดินรถไมแนนอนตามเวลา ทําใหผูโดยสารตองรอรถประจําทางนาน ทําใหประชาชนหันไปนิยมการบริการของรถสองแถว ซ่ึงการบริการก็ยังไมดีพอเพราะการเดินทางรอบเมืองจะหารถสองแถวหรือรถรับจางคอนขางยาก การจอดรถเพื่อถามจุดหมายปลายทางของผูโดยสารอาจตองตอรองราคา และการ จายเงิน/ทอนเงิน คาโดยสารทําใหตองจอดรถนานและกีดขวางการจราจร ดังนั้น การบริหารจัดการดานการขนสงสาธารณะในเขตเมือง จึงเปนเร่ืองท่ีมีความสําคัญในการแกไขปญหาการจราจร ซ่ึงมีอุปสรรคมาโดยตลอด ท้ังมีปญหาในการบริหารการดําเนินการของผูประกอบการ การควบคุมการจัดระเบียบของทางราชการไมสามารถตอบสนองตอความตองการใชบริการของประชาชน ทําใหประชาชนตองหารถสวนตัวมาใชเอง เปนเหตุใหปริมาณ รถสวนบุคคลเพ่ิมข้ึนอยางรวดเร็ว กอใหเกิดผลกระทบและเปนปญหาตอการจราจรขนสงใน เขตเมือง ซ่ึงมีแนวโนมมากข้ึนในอนาคต ประกอบกับในปจจุบัน ภาคเอกชนไดเลิกดําเนินกิจการขนสงสาธารณะในเมืองเชียงใหมแลว และเม่ือทางราชการพยายามเสนอให ภาคเอกชนเขามาดําเนินกิจการก็ไมมีเอกชนรายใดประสงคท่ีจะเขามาดําเนินการขนสงสาธารณะ ดังนั้น จึงมีความจําเปนท่ีทางราชการจะตองเปนผูริเริ่มดําเนินการแกไขปรับปรุงและพัฒนาระบบขนสงสาธารณะใน เขตเมืองเชียงใหม และโดยท่ีเทศบาลนครเชียงใหม มีอํานาจและหนาท่ีในการจัดระบบการ

4 เอกสารประชาสัมพันธ โครงการพัฒนาระบบขนสงสาธารณะเมืองเชียงใหม งานควบคุมเทศพาณิชย

สํานักปลัด เทศบาลนครเชียงใหม

65

บริการสาธารณะเพ่ือประโยชนของประชาชนในทองถ่ินของตนเอง ตามพระราชบัญญัติกําหนดแผนและข้ันตอนการกระจายอํานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถ่ิน พ.ศ. 2542 มาตรา 16 (26) ในกิจการขนสง จึงเห็นควรจัดใหมี โครงการพัฒนาระบบขนสงสาธารณะเมืองเชียงใหมนี้ข้ึน เพื่อดําเนินการตามอํานาจและหนาท่ีตอไป 2. วัตถุประสงค

2.1 เพื่อพัฒนาระบบขนสงสาธารณะเมืองเชียงใหมใหมีประสิทธิภาพยิ่งข้ึน 2.2 เพื่อปรับปรุงกําหนดเสนทางการเดินรถใหสอดคลองกับความตองการของ ประชาชน

2.3 เพื่อสงเสริมการใชรถรวม 2.4 เพื่อเปนทางเลือกใหประชาชนในการเลือกเดินทางโดยระบบขนสงสาธารณะ 2.5 เพื่อชวยลดปริมาณยานพาหนะท่ีสัญจรบนทองถนน และชวยแกไขปญหา

การจราจรติดขัดในเมืองเชียงใหม 2.6 เพื่อเปนการสงเสริมการทองเท่ียวในเมืองเชียงใหม

2.7 เพื่อสงเสริมรักษาคุณภาพส่ิงแวดลอมในเมืองใหดีข้ึน 3. วิธีการดําเนินการ

- เทศบาลนครเชียงใหม จะดาํเนินการตามผลการศึกษาของมหาวิทยาลัยเชียงใหม หรือสภาวิจยัแหงชาติ หรือองคกรท่ีจัดทําผลการศึกษา 4. พื้นท่ีดําเนนิการตามโครงการ

- ใหบริการในเขตเมืองเชียงใหม 5. ระยะเวลาดําเนินการ

- เร่ิมดําเนนิการต้ังแตไดรับงบประมาณ 6. คาใชจาย: งบประมาณ

- คาจัดซ้ือรถมินิบัส ขนาด 32 ท่ีนั่ง มาตรฐานไอเสีย EUROII จํานวน 26 คัน (ประมาณการคันละไมเกิน 2,282,000 บาท) เปนจํานวนเงินไมเกิน 59,332,000บาท และรถซอมบํารุงจํานวน 2 คัน (ประมาณการคันละไมเกิน 1,050,000 บาท) เปนจํานวนเงินไมเกิน 2,100,000 บาท และรถตรวจเสนทางเดินรถจํานวน 1 คัน (ประมาณคันละไมเกิน 568,000 บาท) โดยขอรับงบประมาณอุดหนุนจากรัฐบาลตามโครงการศูนยกลาง การบินภูมิภาค ในวงเงินท้ังส้ินไมเกิน 62 ลานบาท

66

7. ความสอดคลองกับเปาหมายสวนรวม - โครงการพัฒนาระบบขนสงสาธารณะเมืองเชียงใหม มุงเนนใหมีการใชระบบ

ขนสงสาธารณะเพิ่มข้ึนและลดจํานวนยวดยานพาหนะบนถนน เพื่อแกไขปญหาจราจรในระยะยาวโครงการนี้จึงสอดคลองกับเปาหมายโดยสวนรวมท่ีจะเปนการพัฒนาคุณภาพชีวิตของคนในเมืองและเปนการมุงแกไขปญหาสิ่งแวดลอมท่ีเกิดข้ึนจากการจราจรในเขตเมือง 8. การติดตามและประเมินผลโครงการ

- เทศบาลนครเชียงใหม จะมีการติดตามประเมินผลการดําเนินงานทุกระยะ 1 เดือน โดยรายงานตามรูปแบบของการรายงานโครงการเงินอุดหนุนฯ 9. ผลท่ีคาดวาจะไดรับ

9.1 สามารถควบคุม ดูแล จัดระเบียบ ตลอดจนจดัการใหบริการขนสงสาธารณะ ในเขตเมือง ไดดีข้ึน

9.2 กิจการขนสงสาธารณะในเขตเมืองเชียงใหม จะไดรับการปรับปรุง และพัฒนา ใหทันสมัย สอดคลองกับความตองการของประชาชน และมีผูใชบริการมากข้ึน

9.3 สามารถลดปญหาเกีย่วกบัการจราจร มลภาวะจากยานพาหนะ ความสูญเปลา ทางเศรษฐกิจ 9.4 เปนทางเลือกใหกับประชาชน ในการเลือกใชการเดนิทางในรูปแบบสาธารณะ

9.5 ทําใหนกัทองเท่ียวรูจกัสถานท่ีทองเท่ียวมากข้ึน 9.6 ชวยใหนกัทองเท่ียวนําเงินตราเขาประเทศอีกทางหนึง่ 9.7 ทําใหนกัทองเท่ียวเดินทางไปยังสถานท่ีทองเท่ียวไดรวดเร็วและสะดวก 9.8 สรางภาพพจนใหแกเมืองเชียงใหมในการใชรถท่ีควบคุมมาตรฐานไอเสีย

67

ภาพท่ี 3.4 รถเมลเทศบาล หรือรถเมลขาว แหลงท่ีมา: “รถเมลเทศบาลนครเชียงใหม” 2550. [ระบบออนไลน]. แหลงท่ีมา http://www.chiangmaibus.com (12 กุมภาพนัธ 2550).

ภาพท่ี 3.5 แผนพับประชาสัมพันธรถโดยสารของเทศบาลนครเชียงใหม เม่ือเร่ิมโครงการ แหลงท่ีมา: เทศบาลนครเชียงใหม ตุลาคม ป พ.ศ.2548

68

การจัดใหบริการรถโดยสารของเทศบาลนครเชียงใหม มีการปรับปรุงเสนทาง การเดินรถมาตลอดระยะเวลาการใหบริการ ต้ังแตเดือนตุลาคม ป พ.ศ.2548 ในขณะน้ี มีเสนทางท่ีใหบริการท้ังหมด 6 เสนทาง

ภาพท่ี 3.6 เสนทางเดินรถ หมวด 1 สายที่ 2 สถานีขนสงอาเขต - สนามกีฬา 700 ป

ภาพท่ี 3.7 เสนทางเดินรถ หมวด 1 สายที่ 6 รอบเมือง วนซาย-วนขวา

69

ภาพท่ี 3.8 เสนทางเดินรถ หมวด 1 สายที่ 11 สถานีขนสงอาเขต - เชียงใหมไนทซาฟารี

ภาพท่ี 3.9 เสนทางเดินรถ หมวด 1 สายที่ 13 สถานีขนสงอาเขต - เชียงใหมไนทซาฟารี แหลงท่ีมา: ภาพท่ี 3.6 - ภาพท่ี 3.9 “เสนทางรถเมลเทศบาลนครเชียงใหม” 2550. [ระบบออนไลน]. แหลงท่ีมา http://www.chiangmaibus.com (12 กมุภาพันธ 2550).

70

3. การจัดบริการขนสงโดยรถยนตขนาดเล็ก หรือรถสองแถว รถยนตขนาดเล็กหรือรถสองแถวบรรจุผูโดยสารไดไมเกิด 11 คน จดทะเบียนแบบมีเสนทางประจําตามทะเบียนของสํานักงานขนสงจังหวัดเชียงใหม มีเสนทางท้ังหมด 51 เสนทาง รวมตัวกันในรูปสหกรณ ประกอบดวย 3 สหกรณ คือ 1. สหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด 2. สหกรณนครเชียงใหมเดินรถ จํากดั 3. สหกรณเดินรถสันกําแพง จํากัด โดยสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด (รถส่ีลอแดง) ซ่ึงเปนสหกรณท่ีใหญท่ีสุด คือ จดทะเบียนรถไวท้ังหมด 32 เสนทาง หรือประมาณ รอยละ 61 ของเสนทางของรถยนตขนาดเล็กท้ังหมด รถขนาดเล็กท้ังหมดจดทะเบียนแบบมีเสนทางประจํา แตในทางปฏิบัติลักษณะการใหบริการแบงเปน การใหบริการแบบไมประจําเสนทาง และการใหบริการแบบประจําเสนทาง สหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด (รถส่ีลอแดง) ต้ังอยูท่ี 220/5 ถนนวัวลาย ตําบลหายยา อําเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม เปนสหกรณเดินรถท่ีใหญท่ีสุดในประเทศไทย เนื่องจากมีจํานวนสมาชิกมากท่ีสุด5 จดทะเบียนเปนสหกรณเม่ือ วันท่ี 20 พฤศจิกายน ป พ.ศ.2521 ดวยเงินทุนจดทะเบียน สิบส่ีลานบาท (14 ลานบาท) ตามขอมูลการ จดทะเบียนรถของสํานักงานขนสงจังหวัดเชียงใหม มีท้ังหมด 2,907 คัน สามารถแบงประเภทตามเสนทางท่ี จดทะเบียนได 2 ประเภท คือ 1. รถขนาดเล็ก สัดสวนของเสนทางประมาณ รอยละ 81 2. รถหมวด 46 สัดสวนของเสนทางประมาณ รอยละ 19

5 บุญสง สัตโยภาส และคณะ. ลักษณะและการจัดการระบบของรถโดยสารสาธารณะในเมือง

เชียงใหม: Characteristic and Organization of Public Transportation in Chiang Mai City, เชียงใหม: ศูนยวิชาการจัดระบบการจราจรและการขนสงเมือง คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม , 2544. ภาคผนวก จ.

6ตาม พ.ร.บ. การขนสงทางบก พ.ศ. 2522 มาตรา 4 รถประจําทางหมวด 4 หมายถึงรถประจําทางที่เดิน

รถภายในจังหวัด ; รถบริการระหวางอําเภอรอบนอกกับตัวเมืองเชียงใหมบนทางหลวงสายหลักโดยว่ิงประจําเสนทาง มีการจัดความถ่ีของการออกรถ และจุดเริ่มตน – จุดปลายทางการเดินรถ ลักษณะรถมีทั้งเปนแบบรถบัส 40 ที่น่ัง และรถสองแถวขนาด 11 ที่น่ัง มีจํานวนสายทางจดทะเบียนรวมทั้งหมด 14 สายทาง คาโดยสารแปรผันตามระยะทาง ผูประกอบการสวนใหญจดทะเบียนในรูปบริษัท สวนนอยที่เปนสหกรณ

71

ภาพท่ี 3.10 รถส่ีลอแดง หรือรถแดง ของสหกรณนครลานนาเดนิรถ จํากัด ในเขตเทศบาลโดยเฉพาะพ้ืนท่ีในวงแหวนรอบในมีลักษณะการเดินรถไมประจําเสนทางมาโดยตลอดมีจุดหมายปลายทางตามความตองการของผูโดยสารสามารถจะรับผูโดยสารตามเสนทางท่ีรถผานไดอยางไมจํากัดราคาคาโดยสารจะข้ึนอยูกับระยะทางของจุดเร่ิมตนไปถึงจุดหมายปลายทาง ซ่ึงโดยมากข้ึนอยูกับดุลยพินิจของผูใหบริการ โดยท่ีจะมีการตกลงราคาคาโดยสารกันกอน จากภาพท่ี 3.10 แสดงลักษณะรถส่ีลอแดง หรือรถแดง ของสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด ซ่ึงประมาณ รอยละ 80 เปนรถเครื่องยนตดีเซล มีท้ังรถชวงยาว เชนยี่หอ อิซูซุ (Isuzu) ประมารอยละ 60 – 70 นอกจากนั้นมี ยี่หอโตโยตา (Toyota) ยี่หอมิซูบิสชิ (Mitsubishi) ยี่หอนิสสัน

(Nissan) และรถชวงส้ัน โดยรถชวงส้ันจะเปนรถเกาท่ีใชมานาน เชน ยี่หอมาสดา (Mazda) ยี่หอ ไดฮัทสุ (Daihatsu) เปนตน โดยรถสวนใหญมีสภาพดี ความเร็วในการวิ่งใหบริการในเขตอําเภอเมือง โดยเฉล่ีย 40 กิโลเมตรตอช่ัวโมง นอกเขตเมือง โดยเฉล่ีย 60 กิโลเมตรตอช่ัวโมง เสนทางเดินรถในเขตอําเภอเมืองเชียงใหม มี จํานวน 16 เสนทาง และเสนทางเดินรถนอกเขตอําเภอเมืองเชียงใหม มี จํานวน 16 เสนทาง ดังตารางท่ี 3.3 และตารางท่ี 3.4 ตามลําดับ

72

ตารางท่ี 3.3 แสดงเสนทางเดินรถสี่ลอแดง ของสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด ในเขตอําเภอเมืองเชียงใหมจํานวน 16 เสนทาง

สายท่ี ชื่อเสนทาง

52019 หนองประทีป - มหาวิทยาลัยเชียงใหม 52020 ศาลคดีเด็กฯ -ตลาดเทศบาล-ตลาดหนองหอย-เชิงดอย 52022 ตลาดศรีนครพิงค-มหาวิทยาลัยเชียงใหม 52023 ศาลากลางจังหวัดเชียงใหม-หางตันตราภณัฑชางเผือกเกา-ตลาดตนพยอม 52033 หนองประทีป-ศูนยวัฒนธรรม 52035 ตลาดศรีนครพิงค-พาราม ซอย 1 52036 ตลาดศรีนครพิงค-ศูนยวัฒนธรรม 52037 ศาลากลางจังหวัดเชียงใหม-วัดปาแดด 52038 ศาลากลางจังหวัดเชียงใหม-มหาวิทยาลัยพายัพ 52039 ประตูชางเผือก-รอบคูเมืองดานใน 52040 โรงเรียนยุพราชวิทยาลัย-มหาวิทยาลัยพายพั 52041 ตลาดปากลวย-สถานีขนสงแหงท่ี2 (อาเขต) 52042 วังสิงหคําใต-อนุสาวรียครูบาศรีวิชัย 52045 สนามมาเชียงใหม-สวนสัตวเชียงใหม 52046 สนามมาเชียงใหม-ตลาดวโรรส 52047 สนามมาเชียงใหม-ตลาดวโรรส

แหลงท่ีมา: บุญสง สัตโยภาส และคณะ. ลักษณะและการจัดการระบบของรถโดยสารสาธารณะใน เมืองเชียงใหม: Characteristic and Organization of Public Transportation in

Chiang Mai City, เชียงใหม: ศูนยวิชาการจัดระบบการจราจรและการขนสงเมือง คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม , 2544. ภาคผนวก จ.

73

ตารางท่ี 3.4 แสดงเสนทางเดินรถสี่ลอแดง ของสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด นอกเขตอําเภอเมืองเชียงใหมจํานวน 16 เสนทาง

สายท่ี ชื่อเสนทาง

52018 เชียงใหม-บานตนผ้ึง 52021 บานสันผีเส้ือ-ตลาดเทศบาล 52024 ประตูชางเผือก-บานแมว-หมูบานเชียงใหมแลนด 52025 ตลาดปากลวย-โรงเรียนคําเท่ียงอนุสรณ 52026 วังสิงหคําใต-บานดอนแกว 52027 เชียงใหม-บานบวกครก-บานดอนแกว 52028 เชียงใหม-บานบวกครก-บานดอนแกว 52029 เชียงใหม-สารภ-ีบานสันทรายมหาวงค 52032 หนองประทีป-ตลาดสันปาเลียง 52034 บานสันผีเส้ือ-โรงเรียนมงฟอรต 52043 เชียงใหม (ท่ีทําการไปรษณยีแมปง)-บานตนโชคหลวง 52044 ตลาดทิพยเนตร-กฤษดาดอย 52048 สถานีรถไฟ-ตลาดสันทรายหลวง 52056 สถานีขนสงเชียงใหมแหงท่ี 2(อาเขต)-บานดง 2329 สถานีขนสงแหงท่ี 1 (ชางเผือก)-ทาวังพราว (เลียบแมน้ําปง) 2381 เชียงใหม-บานน้ําบอหลวง (เลียบคลองชลประทาน)

แหลงท่ีมา: บุญสง สัตโยภาส และคณะ. ลักษณะและการจัดการระบบของรถโดยสารสาธารณะใน เมืองเชียงใหม: Characteristic and Organization of Public Transportation

in Chiang Mai City, เชียงใหม: ศูนยวิชาการจัดระบบการจราจรและการขนสงเมือง คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม , 2544. ภาคผนวก จ.

74

ภาพท่ี 3.11 เสนทางเดินรถสีล่อแดง หรือรถแดงของ สหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด ในเขตอําเภอเมือง แหลงที่มา: บุญสง สัตโยภาส และคณะ. ลักษณะและการจัดการระบบของรถโดยสารสาธารณะในเมืองเชียงใหม : Characteristic and Organization of Public Transportation in Chiang Mai City, เชียงใหม: ศูนยวชิาการจัดระบบการจราจรและการขนสงเมือง คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม , 2544. ภาคผนวก ข-1.

75

จากการศึกษาของ บุญสง สัตโยภาส และคณะ พบวา จํานวนรถแดง ท่ีใหบริการ ในเมืองเชียงใหมในวันหนึ่ง ๆ มีจํานวนมาก แตไมสามารถประมาณเปนตัวเลขได เนือ่งจากรถแดงสวนใหญใหบริการแบบไมประจําเสนทาง จากการประมาณหาจํานวนรถแดงท่ีมาใหบริการใน 1 วัน พบวา มีประมาณ 2,000 คัน หรือคิดเปนรอยละ 70 ของรถแดงท้ังหมด โดยสามารถแยกคิวรถบริการได ดังตารางท่ี 3.27 ตารางท่ี 3.5 แสดงคิวรถบริการของ สหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด ในเขตเมืองเชียงใหม

ตําแหนง จํานวนรถ

(คัน) จํานวนรถท่ีมาใหบริการจริง

(คัน/วัน)

ดานหนามหาวิทยาลัยเชียงใหม ภายในมหาวิทยาลัยเชียงใหม โรงพยาบาลมหาราชนครเชียงใหม วัดพระสิงห สุสานหายยา โรงเรียนคําเท่ียง หางสรรพสินคาเซ็นทรัล แอรพอรทพลาซา หางสรรพสินคากาดสวนแกว สถานีรถไฟ สถานีขนสงผูโดยสารแหงท่ี 2 (อาเขต) ตลาดตนพยอม สถานีขนสงผูโดยสารแหงท่ี 1 (ชางเผือก) ประตูชางเผือก ตลาดเทศบาล ตลาดโรรส

110 55 42 32 30 41 14 20 49 109 19 21 16 35 8

86 30 37 5 15 32 14 20 49 60 15 21 10 17 6

7 บุญสง สัตโยภาส และคณะ. ลักษณะและการจัดการระบบของรถโดยสารสาธารณะในเมือง

เชียงใหม: Characteristic and Organization of Public Transportation in Chiang Mai City, หนา 20.

76

จุดจอดรถบางตําแหนงจะประกอบไปดวยคิวรถมากกวา 1 คิวรถ ซ่ึงจะเปนตําแหนงท่ีมีผูโดยสารจํานวนมาก เชน บริเวณหนามหาวิทยาลัยเชียงใหม ประกอบดวย 3 คิว คือ หนาประตูมหาวิทยาลัยเชียงใหม หนาสวนสัตวเชียงใหม และหนาอนุสาวรียครูบาศรีวิชัย บริเวณภายในสถานีรถไฟประกอบดวย 2 คิว บริเวณสถานีขนสงผูโดยสารแหงท่ี 2 (สถานีขนสงอาเขต) ประกอบดวย 2 คิว สําหรับคิวอาเขต รถใหบริการของท้ังสองคิวเปนกลุมเดียวกัน คิวรถของสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด มีลักษณะเฉพาะคือ ในระหวางรอคิวสามารถนํารถโดยสารไปใหบริการในลักษณะไมเปนเสนทาง (รถวน) และคิวรถเกือบท้ังหมดเปนคิวท่ีมีแตจุดเร่ิมตนการเดินทาง แตจุดปลายทางจะข้ึนอยูกับผูโดยสาร

77

ภาพท่ี 3.12 (ก)

ภาพท่ี 3.12 (ข) ภาพท่ี 3. 12 (ก) และ (ข) แผนภูมิแสดงจํานวนตัวอยาง จํานวนรถวิ่งจริง และจํานวนภายในคิว

ท้ังหมด ของสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด (รถส่ีลอแดง) แหลงท่ีมา: บุญสง สัตโยภาส และคณะ. ลักษณะและการจัดการระบบของรถโดยสารสาธารณะใน เมืองเชียงใหม: Characteristic and Organization of Public Transportation in Chiang

Mai City, เชียงใหม: ศูนยวิชาการจัดระบบการจราจรและการขนสงเมือง คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม , 2544. ภาคผนวก ค -1.

78

3.3 ปญหา อุปสรรค และแนวทางการปรับปรุงพัฒนา การจัดระบบขนสงมวลชนเชียงใหม สภาพปญหา อุปสรรค และแนวทางการปรับปรุงพัฒนา การจัดระบบขนสงมวลชนเชียงใหม ผูศึกษาไดจําแนกออกเปน 2 ชวงเวลา ดังนี้ 1. สภาพปญหา อุปสรรค และแนวทางการปรับปรุงพัฒนา การจัดระบบขนสงมวลชนเชียงใหม ชวง ป พ.ศ. 2522 ถึง ป พ.ศ. 2541 สภาพปญหาของการจัดระบบขนสงมวลชนเชียงใหม ในชวง ป พ.ศ. 2522 ถึง ป พ.ศ. 2541 ตามการจําแนกชวงระยะเวลาของผูศึกษา จัดอยูใน ระยะท่ี 1 คือ กอนป พ.ศ. 2519 ถึง ป พ.ศ. 2541 ซ่ึงมีการจัดบริการขนสงมวลชนโดยบริษัทเอกชน มีการจัดบริการขนสง โดยรถโดยสารประจําทาง และโดยรถยนตขนาดเล็ก หรือรถสองแถว โดยบริษัทเอกชนในท้ัง 2 ลักษณะ รถโดยสารประจําทาง มีผูประกอบการ รวม 4 บริษัท ดวยกัน คือ บริษัทเฉลิมพลเดินรถ จํากัด บริษัทเชียงใหมไทยเดินรถ จํากัด บริษัทเปรมประชาขนสง จํากัด และ บริษัท เอ ซี ซี เรียลเอสเตท จํากัด ในสวนรถยนตขนาดเล็ก หรือรถสองแถวมี ผูประกอบการ คือ สหกรณ นครลานนา เดินรถ จํากัด จากการคนควาเอกสาร มีงานวิจยัเร่ือง ทัศนคติของชาวเชียงใหมตอระบบการขนสงสาธารณะ (ป พ.ศ. 2539) ของ นิรันดร ชวนช่ืน ซ่ึงขณะนัน้ผูวิจยัดํารงตําแหนง ขนสงจังหวัดเชียงใหม (ดํารงตําแหนง ระหวาง พฤศจิกายน พ.ศ. 2538 ถึง มกราคม พ.ศ. 2543) ไดสัมภาษณผูประกอบการรถโดยสารประจําทาง หมวด 1 และ ผูประกอบการรถยนตขนาดเล็ก หรือ รถสองแถว ท่ีใหบริการในเขตเมืองเชียงใหมในขณะนั้น สรุปไดดัง ตารางท่ี 3.68

8 เรียบเรียงขึ้นจาก นิรันดร ชวนช่ืน, “ทัศนคติของชาวเชียงใหมตอการขนสงสาธารณะ”, วิทยานิพนธ

รัฐศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยเชียงใหม, 2539. หนา 106 – 110.

79

ตารางที่ 3.6 ปญหา อุปสรรค และแนวทางแกไขปญหา ของผูประกอบการขนสง ในชวง ป พ.ศ. 2522 ถึง พ.ศ. 2538

ผูประกอบการ ผูใหสัมภาษณ ปญหาและอุปสรรค แนวทางปรับปรุงพฒันา

1.บริษัทเชียงใหมไทยเดินรถ จํากัด นายนัฐ บํารุงศรี รองผูอํานวยการบริษัทฯ

1.กิจการเดินรถประจําทางเปนเพียงกิจการหนึ่งของผูลงทุนในระยะที่ผานมาการประกอบการอยูในสภาพที่คุมทุนและขาดทุนจึงขาดความสนใจในการที่จะปรับปรุงและพัฒนา 2.อัตราคาโดยสารไมไดรับการปรับปรุงใหสูงขึ้นตามภาวะเศรษฐกจิและคาใชจายที่สูงขึ้น ทําใหขาดเงินทุนปรับปรุง ขยายกิจการ 3. การประกอบการขนสงในชวงที่ผานมา บริษัทฯขาดบุคลากรในดานตางๆ โดยเฉพาะพนกังานขับรถที่ดี 4.การขาดการลงทุนทําใหจํานวนรถ สภาพรถ จํานวนเที่ยวเดินรถเปนไปตาม

1.ผูลงทุนในกจิการของบริษทัฯ เชียงใหมไทยเดนิรถ จํากัด กําลังหนัมาปรับปรุงการบริหารงาน และลงทุนเพิ่มในกิจการ ซึ่งจะปรากฏผลระยะแรกตั้งแตเดอืนตุลาคม ป พ.ศ.2539 เปนตนไป 2. บริษัทฯ อาจจะตองขอปรับปรุงอัตราคาโดยสารใหสอดคลองกับภาวะเศรษฐกิจในปจจุบัน 3. บริษัทฯ ไดประกาศรับบุคลากรเพิ่ม โดยมีสวัสดิการเปนสิ่งจูงใจ 4. เมื่อมีการลงทุนเพิ่ม เปาหมายของบริษัทฯ จะเพิ่มรถปรับอากาศในเสนทางสาย สถานีรถไฟ-หวยแกวกอน

79

80

ตารางที่ 3.6 (ตอ)


มาตรฐานขั้นต่ําของทางราชการไมจูงใจ ใหคนใชบริการ 5.ปายหยุดรับ-สงผูโดยสารศาลาที่พักผูโดยสารยังไมมีในหลายจุดทําใหมีปญหาการจอดรถไมเปนระเบียบและไมสรางความแนใจใหกับผูโดยสาร

5.การปรับปรุงพัฒนาปายหยุดรถรับ-สงผูโดยสารและศาลาที่พักผูโดยสารจะประสานงานกบัหนวยงานที่เกี่ยวของ 6.บริษัทฯยังมีความหวังวาธุรกจิการขนสงผูโดยสารจะสามารถดําเนินการไปไดโดยบริษัทฯ ปรับปรุงใหบริการเปนที่ตองการและพึงพอใจของผูโดยสาร

2. บริษัทเปรมประชาขนสง จํากัด นายไพบูลย ชางสม ผูจัดการบริษัทฯ

1.กิจการประกอบการขนสงยงัอยูในสภาพขาดทุนทําใหไมมีเงินลงทุนเพิ่มในการปรับปรุงรถใหทันสมัยทุกคัน 2.เสนทางเดินรถกําหนดไวเดิมไมเหมาะสมกับสภาพการจราจรในปจจุบัน โดยเฉพาะสายรอบเมือง มีเสนทางที่ยาวมาก การเดนิรถใชเวลานานทําใหรถขาดชวง

1.ปรับปรุงเสนทางเดินรถใหมใหเหมาะสมกับสภาพการจราจรและสอดคลองกับความตองการของประชาชน 2.ปายหยุดรับ-สง ผูโดยสารและศาลาที่พักผูโดยสารตองไดรับการปรับปรุงและพัฒนา

80

81



3.อัตราคาโดยสารแบงเปนระยะไมเหมาะสมกับสภาพการเดินรถในปจจุบัน 4.ขาดปายหยุดรับ-สงผูโดยสารและศาลาที่พักผูโดยสาร

3.ปรับปรุงอัตราคาโดยสารใหเหมาะสมกับภาวะเศรษฐกิจและการเดินรถที่ปรับปรุงใหม โดยเก็บเปนระยะเดยีวไมใหเกิดความสับสน 4.ตองมีการลงทุนปรับปรุงสภาพรถ จํานวนรถความถี่ของเที่ยวเดนิรถ โดยเฉพาะการเพิ่มจํานวนรถปรับอากาศที่มีสภาพด ี

3. บริษัท เอ ซี ซี เรียลเอสเตท จํากัด นายอํานาจ อักษรวนิช ประธานบริษัทฯ

1. ประชาชนทั่วไปยังไมใครทราบเสนทางการเดินรถเพราะเปนผูประกอบการรายใหม แมจะใชงบประชาสัมพันธไปแลวเปนจํานวนมาก 2. ขาดปายหยุด รับ-สงผูโดยสาร และศาลาที่พักผูโดยสาร

1. เพิ่มจํานวนรถ

2. ประชาสัมพันธอยางตอเนือ่ง

3. หากทางราชการไมสามารถดําเนินการเกี่ยวกับปายหยุด รับ-สงผูโดยสารในเสนทางและศาลาที่พักผูโดยสาร บริษัทฯจะขอดําเนนิการ

81

82



3. จํานวนรถยงันอย (5 คัน) 4. การประกอบการขนสงยังประสบภาวะการขาดทุน

4. ปรับปรุงบริการใหประชาชนมาใชบริการมากขึ้น จะทําใหมีรายไดเพิ่มขึ้น 4. ปรับปรุงบริการใหประชาชนมาใชบริการมากขึ้น จะทําใหมีรายไดเพิ่มขึ้น

4. สหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด นายอุได ศรีแสง ประธานสหกรณ

1. จํานวนรถยนตขนาดเล็ก หรือรถสองแถว มีจํานวนมากเกินไป (ประมาณ 3,000 คัน) 2. เจาของรถรวมมีจํานวนมาก 3. การกําหนดเสนทางไมเหมาะสม รถไมสามารถเดินตามเสนทางที่กาํหนด 4. การกําหนดอัตราคาโดยสารที่ยังไมเหมาะสม ไมสามารถปฏิบัติไดเพราะขาดทุน

1. ลดจํานวนรถลง 2. ปรับปรุงเสนทางใหเหมาะสม รถสามารถประกอบการมีรายไดพอ เมื่อเดินทางในเสนทาง 3. รถที่ไมสามารถเดินประจาํเสนทางได ขอใหจัดเปนรถไมประจําทาง 4. กําหนดอัตราคาโดยสารที่เหมาะสมและติดคาโดยสารใหเห็นไดชัดเจน

82

83



5. มีรถจํานวนหนึ่งที่นําออกประกอบการ โดยไมผานการตรวจสภาพ และตอทะเบียน โดยเฉพาะเวลากลางคืน รถเหลานี้สภาพไมดี ทําใหผูใชบริการมีความรูสึกไมดตีอบริการรถสองแถว 6. การที่รถจากที่อื่นมาสงคนโดยสารแลวเรรับคนโดยสาร แกงแยงแขงขันกับรถที่เดินอยู นอกจากทําใหรายไดของรถที่เดินอยูลดลงแลว ยังเปนสาเหตุของการจราจรอีกดวย 7. ในทางปฏิบัติสหกรณผูรับอนุญาตเพียงแตนํารถมาตรวจสภาพ และชําระภาษีประจําป เจาของรถจะนํารถไปเดินเอง เก็บรายได เอง ทําใหการปรับปรุงกิจการเปนไปไดยาก

5. ทางราชการตองกวดขันดานการปฏิบัติ ตามกฎจราจร รถทุกคันตองตอทะเบียนชําระภาษกีอน จึงนํารถไปประกอบการขนสงได 6. ทางราชการตองวางมาตรการปองกันรถจากรอบนอกมาเดินแกงแยงแขงขัน ทําใหเพิ่มปญหาการจราจรและเกิดการทะเลาะวิวาท กับรถที่เดินในเขตเมือง 7. ควรจัดใหมีปายหยุดรับ-สงผูโดยสาร และศาลาที่พักผูโดยสาร

83

84

2. สภาพปญหา และแนวทางการปรับปรุงพัฒนา การจัดระบบขนสงมวลชนเชียงใหม ชวง ป พ.ศ. 2541 ถึง ปจจุบัน สภาพปญหาของการจัดระบบขนสงมวลชนเชียงใหม ในชวง ป พ.ศ. 2541 ถึงปจจุบัน ตามการจําแนกชวงระยะเวลาของผูศึกษา จดัอยูใน ระยะท่ี 2 ถึง ระยะท่ี 4 ระยะท่ี 2 ป พ.ศ. 2541 ถึง ป พ.ศ. 2546 ระยะท่ีการจัดระบบขนสงมวลชนโดย รถโดยสารประจําทางขาดชวง มีการจัดบริการขนสงรถยนตขนาดเล็ก หรือรถสองแถว โดยบริษัทเอกชน คือ สหกรณนครลานนา เดินรถ จํากัด เทานั้น เนื่องจากบริษัทเอกชนท่ีจัดบริการรถโดยสารประจําทาง ไดประสบสภาวะขาดทุน จนไมสามารถดําเนินกิจการตอไปได และ ขอยกเลิกสัมปทานเสนทางกับทางสํานักงานขนสงจังหวัดไปหมด ระยะท่ี 3 ป พ.ศ. 2546 ถึงป พ.ศ. 2548 การจัดบริการโดยบริษัทเอกชน มีการจัดบริการขนสง โดยรถโดยสารประจําทาง และโดยรถยนตขนาดเล็ก หรือรถสองแถว โดยบริษัทเอกชน ในท้ัง 2 ลักษณะ รถโดยสารประจําทาง มีผูประกอบการรายเกา กลับมาดําเนินกิจการ คือ บริษัท เอ ซี ซี เรียลเอสเตท จํากัด ในสวนรถยนตขนาดเล็ก หรือรถสองแถวมีผูประกอบการ คือ สหกรณนครลานนา เดินรถ จํากัด ระยะท่ี 4 ป พ.ศ. 2548 ถึง ปจจุบัน การจัดบริการโดยบริษัทเอกชน และรัฐ มีการจัดการขนสงโดยรถโดยสารประจําทาง และโดยรถยนตขนาดเล็ก หรือรถสองแถว โดยบริษัทเอกชนและรัฐ รถยนตขนาดเล็ก หรือรถสองแถว มีผูประกอบการ คือ สหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด ในสวนของรถโดยสารประจําทาง เทศบาลนครเชียงใหมไดเขามาจัดบริการ เนื่องมาจากโครงการพัฒนาระบบขนสงสาธารณะเมืองเชียงใหม จากการคนควาเอกสารงานวิจัย และจากขอมูลการสัมภาษณ สามารถสรุป ปญหา อุปสรรค และแนวทางปรับปรุงพัฒนา ของผูประกอบการขนสง ในชวง ป พ.ศ. 2541 ถึง ป พ.ศ.2549 ได ดังตารางท่ี 3.7

85

ตารางที่ 3.7 ปญหา อุปสรรค และแนวทางปรับปรุงพัฒนา ของผูประกอบการขนสง ในชวง ป พ.ศ. 2541 ถึง ป พ.ศ.2549


1. บริษัท เอ ซี ซี เรียลเอสเตท จํากัด นายอํานาจ อักษรวนิช ประธานบริษัทฯ

1. ประชาชนทั่วไปยังไมใครทราบเสนทางการเดินรถเพราะเปนผูประกอบการรายใหมแมจะใชงบประชาสัมพันธไปแลวเปนจํานวนมาก 2.ขาดปายหยดุ รับ-สงผูโดยสาร และศาลาที่พักผูโดยสาร 3. จํานวนรถยงันอย (5 คัน) 4.การประกอบการขนสงยังประสบปญหาการขาดทุน

1. เพิ่มจํานวนรถ

2. ประชาสัมพันธอยางตอเนือ่ง

3. หากทางราชการไมสามารถดําเนินการเกี่ยวกับปายหยุด รับ-สงผูโดยสารในเสนทางและศาลาที่พักผูโดยสาร บริษัทฯจะขอดําเนินการ 4. ปรับปรุงบริการใหประชาชนมาใชบริการมากขึ้น จะทําใหมีรายไดเพิ่มขึ้น 4. ปรับปรุงบริการใหประชาชนมาใชบริการมากขึ้น จะทําใหมีรายไดเพิ่มขึ้น

2. เทศบาลนครเชียงใหม

นายสุชาติ วัฒนพันธ ผูจัดการ ขสชม.

1.จํานวนบุคลากรที่มีจํากัด ไมเพียงพอกับปริมาณมานงานที่มีมากกวา 2.ขอจํากัดดานงบประมาณสนับสนุนที่มีจํานวนจํากดั 3.การบริหารจดัการที่ยังไมไดมาตรฐาน

1 .หนวยงานรัฐควร เพิ่ มงบประมาณสนับสนุนใหมากขึ้น 2.การเพิ่มจํานวนรถใหเพียงพอ ตอการบริการ

85

86


ผูประกอบการ ผูใหสัมภาษณ ปญหาและอุปสรรค แนวทางปรับปรุงพฒันา 4.ปญหาเรื่องราคาเชื้อเพลิงที่สูงขึ้น

5.ปญหาความขัดแยงกับผูประกอบการรถสี่ลอแดง 6.นโยบายการบริหารที่ไมชัดเจนของผูบริหารเทศบาลนครเชียงใหม 7.ปญหาเรื่องการนํารถออกไปวิ่งนอกเสนทาง

3.การพัฒนาเสนทางเดินรถใหสอดคลอง และครอบคลุมกับความตองการของประชาชน 4.การบริหารงานดวยวิสัยทัศนที่เห็นแกประโยชนสาธารณะกอนประโยชนสวนบุคคล

2. สหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด นายสิงหคํา นันติ ประธานสหกรณฯ

1.ปญหาจํานวนรถสองแถวที่มีมากจนเกนิไป 2.ปญหาการขาดเงินลงทุนในการพัฒนาการจดับริการขนสงรูปแบบอื่น ๆ 2.การขาดการดูแลและถูกมองในแงลบจากหนวยงานภาครัฐ 3. การที่รถจากที่อื่นมาสงคนโดยสารแลวเรรับคนโดยสาร แกงแยงแขงขันกับรถที่เดินอยู นอกจากทําใหรายไดของรถที่เดินอยูลดลงแลว ยังเปนสาเหตุของการจราจรอีกดวย

1. ลดจํานวนรถลง 2. การอุดหนนุเงินลงทุนจากหนวยงานภาครัฐ 3. ปรับปรุงเสนทางใหเหมาะสม รถสามารถประกอบการมีรายไดพอ เมื่อเดินทางในเสนทาง 4. ทางราชการตองวางมาตรการปองกันรถจากรอบนอกมาเดินแกงแยงแขงขัน ทําใหเพิ่มปญหาการจราจรและเกิดการทะเลาะวิวาท กับรถที่เดินในเขตเมือง

86

87

3.4 ลําดับเหตุการณสําคัญ ของ การบริหารจัดการระบบขนสงมวลชนเชียงใหม การบริหารจัดการระบบขนสงมวลชนเชียงใหม ตามพระราชบัญญัติการขนสงทางบก พุทธศักราช 2522 ผูมีสวนสําคัญในการกําหนดนโยบาย วางทิศทาง และตัดสินใจในกิจการขนสงมวลชนเชียงใหม คือ คณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัดเชียงใหม 9 ผูศึกษาได ลําดับเหตุการณสําคัญ ของ การบริหารจัดการระบบขนสงมวลชนเชียงใหม เพื่อท่ีจะไดทราบถึงความเปนมาเปนไปของการบริหารจัดการท่ีผานมาจนถึงปจจุบัน โดยผานรายงานการประชุมของคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัดเชียงใหม ซ่ึงผูศึกษาไดสรุปใจความสําคัญ ในการประชุมคร้ังตาง ๆ ไว ดังนี้

9 ตาม พ.ร.บ. การขนสงทางบก พุทธศักราช 2522 หมวด 2 คณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบก

มาตรา 17 ใหมีคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัดทุกจังหวัด ยกเวนกรุงเทพมหานคร ประกอบดวยผูวาราชการจังหวัดเปนประธานกรรมการ อัยการจังหวัด ผูกํากับการตํารวจภูธรจังหวัดเปนกรรมการ และผูซึ่งรัฐมนตรีแตงต้ังอีกไมเกินหาคน โดยมีนายกเทศมนตรีในจังหวัดน้ันรวมอยูดวยหน่ึงคนเปนกรรมการ ใหขนสงจังหวัดเปนกรรมการและเลขานุการคณะกรรมการ ใหคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัดแตงต้ังผูชวยเลขานุการคณะกรรมการไดตามความจําเปน

มาตรา 20 ใหคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัดมีอํานาจและหนาที่ภายในเขตจังหวัด ดังตอไปน้ี

(1) กําหนดเสนทาง จํานวนผูประกอบการขนสงและจํานวนรถสําหรับการขนสงประจําทาง

(2) กําหนดจํานวนผูประกอบการขนสงและจํานวนรถสําหรับการขนสงไมประจําทาง

(3) กําหนดเสนทาง จํานวนผูประกอบการขนสงและจํานวนรถสําหรับการขนสงโดยรถขนาดเล็ก

(4) กําหนดอัตราคาขนสงและคาบริการอยางอื่นในการขนสง

(5) ปฏิบัติการอ่ืนตามที่บัญญัติไวในพระราชบัญญัติน้ี และตามมติคณะกรรมการนโยบายการขนสงทาง

บกและคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกกลาง

88

• ระยะเริ่มตน ถึง ป พ.ศ.2541 มีการพิจารณาท่ีสําคัญของคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัด

เชียงใหม ดังนี้ ป พ.ศ. 2520 การประชุมคณะกรรมการพิจารณากิจการขนสงทางบกประจําจังหวัดเชียงใหม คร้ังท่ี 1/2520 สําหรับในเขตเทศบาลนครเชียงใหม อาจมีความแตกตางและความจําเปนกวาเทศบาลอื่นเพราะมีถนน ตรอก ซอย มากกวาเทศบาลอื่น เพราะมีรถประมาณ 2,000 คันเศษ มากกวาเทศบาลอ่ืนเชนกัน หากจะใหสํานักงานขนสงจังหวัดเชียงใหม ซ่ึงมีเจาหนาท่ีเพียง 4 - 5 คน ดําเนินการตามข้ันตอนท่ีวางไวคงตองใชเวลาอีกนาน จึงใหหารือกรมการขนสงทางบกวา หากคณะกรรมการพิจารณากิจการขนสงทางบกประจําจังหวัดเชียงใหม จะใหขนสงจังหวัดและผูกํากับการตํารวจภูธรจังหวัดรวมกันพิจารณากําหนดเสนทางเดินรถ หมวด 1 (ประเภท 2) ข้ึนท่ัวท้ังเขตเทศบาลนครเชียงใหม โดยยังไมตองสํารวจจํานวนรถ เม่ือคณะกรรมการพิจารณากิจการขนสงทางบกประจําจังหวัดเชียงใหมเห็นชอบตามเสนทางท่ีกําหนดไวแลว คณะกรรมการพิจารณากิจการขนสงทางบกประจําจังหวัดเชียงใหม จะออกประกาศใหเจาของรถ หรือผูครอบครองรถเล็ก มาแสดงความจํานงวาจะเดินรถภายในเสนทางสายใดภายในระยะเวลาท่ีกําหนด แลวใหเจาของหรือผูครอบครองรถเล็กท่ีมาแสดงความจํานงไปยื่นคําขอจัดต้ังสหกรณ ซ่ึงอาจเปนสหกรณเดียวหรือหลายสหกรณ หรืออาจรวมกับสหกรณท่ีไดจัดต้ังข้ึนแลว (มีอยู 2 สหกรณ คือ สหกรณนครเชียงใหมเดินรถ จํากัด และสหกรณเดินรถสันกําแพงจํากัด) ก็ไดแลวแตความสมัครใจของเจาของหรือผูครอบครองรถเหลานั้น สําหรับเจาของหรือผูครอบครองรถท่ีไมไดมาแสดงความจํานง ภายในเวลาท่ีกําหนด ไมวาดวยเหตุใดก็ตาม เพื่อมิใหตองประสบความเดือดรอน แมจะเปนรถท่ีวิ่งภายหลังวันประกาศจดทะเบียนสหกรณประเภทบริการในเขตเชียงใหมก็ตาม แตถาไดจดทะเบียนตามกฎหมายรถยนตท่ีจังหวัดเชียงใหมกอนวันท่ีคณะกรรมการพิจารณากิจการการขนสงทางบกประจําจังหวัดเชียงใหมออกประกาศแลวสหกรณผูไดรับอนุญาตประกอบการขนสงจะตองรีบเขาเปนสมาชิกดวย10

10

นิรันดร ชวนช่ืน, “ทัศนคติของชาวเชียงใหมตอการขนสงสาธารณะ”, หนา 19 - 20.

89

ป พ.ศ. 2523 การประชุมคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัดเชียงใหม คร้ังท่ี 1 / 2523 โดยคาโดยสารส่ีลอเล็กหลังจากท่ีน้ํามันเช้ือเพลิงไดข้ึนราคามาเม่ือคร้ังลาสุด คาโดยสารก็ไดเพิ่มมาเปน ผูใหญ 4 บาท นักศึกษา 3 บาท นักเรียน 2 บาท พวกรถสี่ลอก็ไดเก็บคาโดยสารลักษณะนี้มาจนถึงบัดนี้ ในระหวางท่ีพวกรถส่ีลอไดพยามข้ึนราคาคาโดยสารมาเร่ือย ๆ ตามราคาน้ํามันเช้ือเพลิง จาก 2 บาท เปน 3 บาท จนกระท่ังมาเปนอัตราคาโดยสารตามท่ีไดกลาวไปแลวนี้ ทางคณะกรรมการควบคุมการขนสงไดรวมมือกับทางจังหวัด ตํารวจ และสํานักงานขนสงจังหวัด เชิญพวกท่ีส่ีลอเล็กมาประชุม 2-3 คร้ังแลว เพื่อพิจารณาตอรองใหพวกรถเล็กลดคาโดยสารลงมา โดยเม่ือคร้ังท่ีเก็บ 3 บาทก็ใหลดลงเหลือ 2.50 บาท และเม่ือพวกรถเล็กไดข้ึนราคาคาโดยสารเปน 4 บาท ก็ขอใหลดลงมาเปน 3 บาท และ 3.50 บาท พวกรถเล็กก็ไดรองเรียนกันเปนจํานวนมากวา การเก็บคาโดยสารตามท่ีคณะกรรมการกําหนด ทําใหรายไดไมเพียงพอกับคาน้ํามันเช้ือเพลิง ในท่ีสุดพวกเขาก็อยูไมได ทางคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัดเชียงใหม ก็ไดรับทราบไว อยางไรก็ตาม เม่ือ คณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัดเชียงใหม ไดรับรถพวกนี้จดทะเบียนโดยนายทะเบียนกรมการขนสงทางบกไดเปนจํานวนมากแลวก็จะดําเนินการพิจารณาหาทางแกไขอัตราคาโดยสารรถส่ีลอเล็กใหมใหมีความเหมาะสมมากท่ีสุดหรือไมเชนนั้น ก็จะกําหนดกฎเกณฑคาโดยสารใหมท่ีเหมาะสมกับสภาพความเปนจริง11 ป พ.ศ. 2525 การประชุมคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัดเชียงใหม คร้ังท่ี 1 / 2525 ตามนโยบายท่ี จะใหรถส่ีลอท่ีรับสงผูโดยสาร เดิมทีข้ึนกับกรมตํารวจมาอยูภายใตพระราชบัญญัติการขนสงทางบก พุทธศักราช 2522 ใหเจาของรถดังกลาวไดปฏิบัติตามกฎหมาย คือ ใหจดทะเบียน ชําระภาษี และประกอบการขนสงถูกตองตามนโยบายและกฎหมาย คณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัดเชียงใหม เคยมีมติไว 4 ประการ คือ 1.กําหนดใหเปนเสนทางรถยนตโยสารประจําทาง โดยมีสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด เปนผูไดรับอนุญาต 2. ใหรับรถท้ังหมดท่ีวิ่งในเสนทางเขาไปรวม แลวกําหนดจํานวนรถใหแนนอน 3. ตรวจสภาพรถแลวเปล่ียนประเภท ใหเปนรถประจําทางท่ีถูกตองตามกฎหมาย 4. การรับรถในระยะแรกใหผอนผัน ใหเปนแบบเดิมไปกอน

11 เรื่องเดียวกัน, หนา 20 .

90

บัดนี้ระยะเวลาลวงเลยมาเปนเวลา 2 ปเศษแลว สหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด ไดรับรถจํานวน 2,370 คัน โดยสภาพเดินรถรับสงผูโดยสารประจําเพียง 500-600 คัน สวนนอกจากนั้นจะเดินรถรับ สง ผูโดยสารจากหมูบานมาตัวเมืองเพียงวันละ 2 เท่ียว (เท่ียวไป - เท่ียวกลับ) รับและสง นักเรียนเฉพาะเวลาชวงเชา และเย็น และเดินรถในเวลานอกราชการบาง (กรณีเจาของรถเปนขาราชการ)12 ป พ.ศ. 2528 การประชุมคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัดเชียงใหม คร้ังท่ี 1 / 2528 สมาชิกสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด ประทวงขอใหทางราชการแกไขปญหารถสามลอเคร่ือง และการเดินรถทับเสนทาง โดยกลุมรถเล็กของสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด วิ่งรถอยูในเขตเทศบาลนครเชียงใหม ประมาณ 100 กวาคัน รวมตัวกันประทวงขอใหทางราชการแกไขปญหาสามลอเคร่ืองและการเดินรถทับเสนทาง สหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด ไดจัดใหมีการประชุมใหญวิสามัญข้ึนในวันท่ี 5 พฤศจิกายน พ.ศ.2528 เวลาประมาณ 10.00 น. ณ สมาคมฮากกา ตําบลชางคลาน อําเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม ท่ีประชุมไดขอใหทางราชการพิจารณาแกไขปญหาสามลอเคร่ืองท่ีมาวิ่งรถแยงผูโดยสารในเขตตัวเมือง สวนปญหาการเดินรถทับเสนทางนั้น ท้ัง 3 สหกรณ คือ สหกรณนครเชียงใหมดินรถ จํากัด สหกรณเดินรถสันกําแพง จํากัด และสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด จะรวมประชุมเพื่อพิจารณาแกไขปญหากันกอน แลวแจงใหทางราชการทราบ โดยใหทางเจาหนาท่ีปฏิบัติตามระเบียบกฎหมายตอไป รถสามลอเคร่ืองเดิมจดทะเบียนไว 68 คัน จดทะเบียนใหม 190 คัน (ยายเขามา 112 คัน ประกอบเอง 78 คัน)13 ป พ.ศ. 2532 การประชุมคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัดเชียงใหม คร้ังท่ี 1 / 2532 สหกรณนครเชียงใหมเดินรถ จํากัด สหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด ขอใหทบทวนจํานวนรถสามลอเคร่ืองในจังหวัดเชียงใหม เนื่องจากกอใหเกิดปญหากับสมาชิกสหกรณ สหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด มีสมาชิก จํานวน 3,007 คัน สหกรณนครเชียงใหมเดินรถ จํากัด มีสมาชิก จํานวน 2,701 คัน สวนใหญวิ่งรถขนาดเล็ก รับและสงผูโดยสารในเขตเทศบาลนครเชียงใหม

12

เรื่องเดียวกัน, หนา 20 – 21. 13

เรื่องเดียวกัน, หนา 21.

91

ประสบความเดือดรอนจากการที่มีผูนํารถสามลอเครื่องมารับผูโดยสารแขงกับสมาชิกของสหกรณ ปจจุบันสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด มีรถท่ีวิ่งอยูหลายพันคัน ในเขตเทศบาลนครเชียงใหม ถาเพิ่มสามลอเคร่ืองข้ึนอีก ก็จะเกิดการแกงแยง แขงขัน กอใหเกิดความเสียหายมากข้ึน คณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัดเชียงใหม เห็นวาการใหงดรับจดทะเบียนรถสามลอเคร่ืองเปนนโยบายของทางจังหวัดท่ีจะจํากัดจํานวน เพื่อแกไขปญหาความเดือดรอน การแออัด ความไมเปนระเบียบของการจราจร และการมีปริมาณรถสามลอเคร่ืองมากเกินความจําเปน โดยมีเหตุผลประกอบ คือ สภาพเมือง อัตราการเพ่ิมของรถ การนํารถจากท่ีอ่ืนมาวิ่ง สภาพของเมืองขยายออกไปยาก จํานวนรถรับจางมีมากอยูแลว การเกิดมลภาวะ การหวงแหนอาชีพของรถส่ีลอ รถสามลอเคร่ืองควบคุมยาก รถจากจังหวัดขางเคียงมาใชมาก มีการจดทะเบียนรถตามกฎหมายอ่ืนมาก ทําใหเกิดการเพ่ิมสามลอสวนบุคคล ปญหาตัวแทนขายรถและบริษัทเงินทุน14

• ป พ.ศ. 2541 ถึง ป พ.ศ. 2550 มีการพิจารณาท่ีสําคัญของคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัด

เชียงใหม ดังนี้ ป พ.ศ. 2546 การประชุมคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัดเชียงใหม คร้ังท่ี 1 และ 2 / 2546 สหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด ไดมีความประสงคยื่นขอจดทะเบียนรถแท็กซ่ีมิเตอร ในจังหวัดเชียงใหม จํานวน 300 คัน เพื่อใหบริการแกประชาชนและนักทองเท่ียวตามมติท่ีประชุมใหญสามัญประจําป พ.ศ. 2545 ของสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด โดยทางคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัดเชียงใหมอนุมัติใหทางสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด จดทะเบียนรถแท็กซ่ีมิเตอร ในจังหวัดเชียงใหมได โดยมีเง่ือนไขใหจัดบริการรถแท็กซ่ีมิเตอร จํานวน 1 คัน จะตองลดจํานวนรถสองแถวลง 1 คัน โดยรถสองแถวท่ีถอนออกไมสามารถนํารถคันใหมเขามาวิ่งแทนไดอีก เพื่อเปนการสงเสริมการทองเท่ียว เพิ่มทางเลือกใหแกประชาชนจังหวัดเชียงใหม และรองรับการเปนศูนยกลางการบินในภูมิภาค (Aviation Hub) สํานักงานขนสงจังหวัดเชียงใหมไดทบทวนเสนทางหมวด1 ซ่ึงเปนเสนทางในเขตตัวเมืองเชียงใหม จํานวน 10 เสนทาง15 ซ่ึงเสนทางสายท่ี 1-6 ใบอนุญาตของผูประกอบการขนสงไดขาดอายุไปแลว และไมประสงคตออายุใบประกอบการขนสงอีก สําหรับเสนทางสายท่ี 7-9 ไมมีผู

14 เรื่องเดียวกัน, หนา 21 - 22.

15 ดูตารางที่ 3.1

92

ยื่นคําขออนุญาตประกอบการขนสง และเสนทางสายท่ี 10 ผูประกอบการขนสงไดหยุดการเดินรถเนื่องจากประสบกับภาวะขาดทุนอยางตอเนื่อง ทําใหไมมีรถโดยสารประจําทางในลักษณะของรถบัสใหบริการในเขตตัวเมืองเชียงใหม มีเพียงรถสองแถวแดงใหบริการวิ่งวนในลักษณะแชรแท็กซ่ี จํานวนประมาณ 2,000 กวาคัน จึงประกาศรับคําขอใหผูประสงคจะขออนุญาตประกอบการขนสงในเสนทางสายท่ี 1-9 โดยกําหนดมาตรฐานเพ่ิมรถมาตรฐาน 2(ค) คือรสบัสปรับอากาศ ขนาด 21-30 ท่ีนั่ง จากเดิมท่ีกําหนดไวเพียงรถมาตรฐาน 3 คือรถโดยสารธรรมดา สวนเสนทางสายท่ี 10 บริษัทเอ ซี ซี เรียลเอสเตท จํากัด ซ่ึงเปนผูประกอบการเดิม ไดมีหนังสือแจงความประสงคขออนุญาตประกอบการขนสงในเสนทางเดิมตอไป โดยทางคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัดเชียงใหม ใหเพิ่มจํานวนรถวิ่งในเสนทาง 10-12 คัน16 ป พ.ศ. 2547 การประชุมคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัดเชียงใหม คร้ังท่ี 1 และ 2 / 2547 มีการพิจารณาแผนการพัฒนาระบบขนสงมวลชนจังหวัดเชียงใหม ซ่ึงมีนายประมวล รุจนเสรี รัฐมนตรีชวยวาการกระทรวงมหาดไทย พรอมคณะ เขารวมการประชุม ไดมีการนําเสนอผลการศึกษาแผนการจัดระบบขนสงสาธารณะของเมืองเชียงใหม โดยคณะทํางานของมหาวิทยาลัยเชียงใหม นําโดย อาจารยชัยธวัช เสาวพนธ ผูอํานวยการสถานบริการเทคโนโลยีสารสนเทศ มหาวิทยาลัยเชียงใหม ซ่ึงในท่ีประชุมมีการอภิปรายกันอยางกวางขวาง โดยท่ีประชุม มีมติให 1) คณะผูศึกษารับ แผนการจัดระบบขนสงสาธารณะของเมืองเชียงใหม ไปทําการแกไขใหมีความเปนรูปธรรมข้ึน และนําเสนอแผนการฯ ท่ีแกไขแลวตอท่ีประชุมใหม อีกคร้ัง 2) ในสวนการบริหารจัดการใหมีองคกรสวนทองถ่ิน ภาคเอกชน สหกรณเดินรถสาธารณะ และหนวยงานของภาครัฐท่ีเกี่ยวของ มีสวนรวมในการดําเนินการในเบ้ืองตน ควรมีการสนับสนุนงบประมาณเพื่อใหคณะทํางานนําไปบริหารจัดการ ตามสัดสวนดังนี้ คือ 1. องคกรบริหารสวนจังหวัดเชียงใหม สนับสนุนงบประมาณ จํานวน 50 ลานบาท 2. เทศบาลนครเชียงใหม สนับสนุนงบประมาณ จาํนวน 20 ลานบาท 3. รัฐบาลพิจารณาสนับสนุนสวนท่ีเหลือ ในสวนของสํานักงานขนสงจังหวัดเชียงใหม มีการนําเสนอ แนวทางพัฒนาการขนสงสาธารณะจังหวัดเชียงใหม สรุปไดดังนี้คือ 16 สรุปจากรายงานการประชุมการประชุมคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัดเชียงใหม ครั้งที่ 1 และ 2 / 2546

93

แนวทางการดาํเนินการ 1. การดําเนินการในเบ้ืองตนท่ีสามารถดําเนินการไดทันที โดยไมตองรองบประมาณในการดําเนินการ คือการประกาศรับคําขออนุญาตประกอบการขนสงประจําทางดวยรถโดยสารในเสนทางหมวด 1 ในเขตจังหวัดเชียงใหม จํานวน 9 เสนทาง ซ่ึงวางผูประกอบการขนสง เพื่อเพิ่ม ประเภทการใหบริการรถโดยสารสาธารณะใหมีจํานวนเพิ่มข้ึนหลากหลายประเภท เปนทางเลือกในการเดนิทางใหแกประชาชน 2. การดําเนินการในระยะยาว ท่ีตองไดรับการสนับสนุนเงินงบประมาณจากทางราชการ เพื่อจัดระเบียบและการพัฒนาการเดินรถ (รถส่ีลอแดง) ภายในเขตเทศบาลนครเชียงใหม ใหมีระบบการใหบริการท่ีมีคุณภาพและมาตรฐานดีข้ึน และในอนาคตจะตองปรับเปล่ียนการเดินรถใหมีลักษณะเสนทางเปน Feeder Line เพื่อเช่ือมโยงกับเสนทางการเดินรถในถนนสายหลักตอไป แผนการพัฒนาการขนสงสาธารณะจังหวัดเชียงใหม การพัฒนาระบบขนสงสาธารณะจังหวัดเชียงใหม ไดมีการกําหนดใหมีการดําเนินการอยางเปนลําดับข้ันตอนของการพัฒนา จากระบบขนสงมวลชนขนาดเล็ก สูขนาดกลาง และขนาดใหญ ตามลําดับ โดยกําหนด เปนแผนดําเนินการ 3 ระยะ คือ ระยะสั้น (3 ป) มุงเนนจัดระเบียบรถขนสงสาธารณะ (รถส่ีลอแดง) ใหมีระบบการบริการแบบประจําทาง มีระบบใหบริการที่มีประสิทธิภาพ ใหเปนระบบขนสงสาธารณะท่ีมีท้ังรถสองแถว รถโดยสารประจําทาง สามารถตอบสนองตอความตองการในการเดินทางของประชากรในเขตเทศบาลเมือง เพื่อสรางความนิยมใหมีผูเดินทางดวยระบบขนสงสาธารณะมากข้ึน รวมท้ังการจัดเตรียมระบบรถไฟฟาขนสงมวลชนรองรับกิจกรรมงานมหกรรมพืชสวนโลกและรองรับกิจกรรมสงเสริมใหเชียงใหมเปนศูนยกลางการบินของภูมิภาคและศูนยกลางการทองเที่ยวภาคเหนือ สําหรับข้ันตอนในระยะส้ัน 3 ป เกี่ยวกับการจัดระเบียบการขนสง (รถส่ีลอแดง) มีลําดับข้ันตอนในการดําเนินการ ตามแผนดําเนินการเปนระยะเวลา 3 ป ดังนี้ ปท่ี 1 ทดลองจัดระเบียบรถขนาดเล็ก (รถส่ีลอแดง) บางสวนใหมีการเดินรถตามเสนทาง ใหมีการพิจารณาปรับปรุงเสนทางการขนสงดวยรถขนาดเล็ก (ในเขตเทศบาลฯ) ใหมีรายละเอียดเสนทางสอดคลองกับสภาพขอเท็จจริงของการจัดเดินรถในปจจุบัน ซ่ึงการเดินรถดังกลาวเปนไปตามกลไกตลาด และสอดคลองกับความตองการใชบริการของประชาชน ปท่ี 2 ปรับสภาพจํานวนรถขนาดเล็ก (รถส่ีลอแดง) ใหมีการเดินรถตามแนวเสนทาง พรอมท้ังใหมีการนํารถโดยสารประจําทางขนาดใหญ และขนาดกลางมาเดินรถเสริมเพิ่มข้ึนกวาปแรก โดยเฉพาะในเสนทางหลัก

94

ปท่ี 3 จัดใหมีรถขนาดเล็ก (รถส่ีลอแดง) และรถประจําทางเดินรถประจําตามเสนทางท้ังระบบ ระยะกลาง (4 - 10 ป) มุงเนนการขยายระบบขนสงมวลชนขนาดกลางท้ังสายหลัก สายรอง และสายซอย ใหครอบคลุมพื้นท่ีผังเมืองรวมเชียงใหม ใหเปนระบบขนสงมวลชนเต็มรูปแบบ มีท้ังรถสองแถว รถประจําทาง รถประจําทางมวลชน (Bus Rapid Transit: BRT) และรถไฟฟาขนสงมวลชน ระยะยาว (10 ป ขึ้นไป) ถาปริมาณการเดินทางมีสูงมากเพียงพอกับการลงทุน และคุมคาทางเศรษฐกิจ ใหพิจารณาการจัดใหมีระบบขนสงมวลชนระบบราง เชน รถรางไฟฟาขนาดเบา (Light Rail Transit: LRT) หรือรถรางไฟฟาขนาดหนัก (Mass Rapid Transit: MRT) หรือรถไฟใตดิน เปนตนเพื่อเช่ือมโยงการเดินทางระหวางเขตเมืองและเขตชุมชนรอบนอก (สวนใหญอยูในแผนของ สนข.)17 โครงสรางการบริหาร 17 สรุปจากรายงานการประชุมการประชุมคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัด

เชียงใหม ครั้งที่ 1 และ 2 / 2547

คณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวดัเชียงใหม

คณะทํางานพัฒนาระบบรถโดยสารประจาํทาง

บริษัทจัดการเดินรถ

ดําเนินการในเชิงพาณิชย (จัดหารถใหม)

ผูประกอบการ (รถรวมบริการ) (รถส่ีลอแดง)

ควบคุมผานสัญญาวาจางจากคณะทํางาน

95

ป พ.ศ. 2548 การประชุมคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัดเชียงใหม คร้ังท่ี 1 2 และ 3 / 2548 มีการพิจารณาปรับปรุงอัตราคาโดยสารแท็กซ่ีภายในเขตจังหวัดเชียงใหม เนื่องจากสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด ไดยื่นหนังสือลงวันท่ี 11 เมษายน 2548 ตอนายทะเบียนเพ่ือขอปรับอัตราคาโดยสาร รถแท็กซ่ีมิเตอรภายในเขตจังหวัดเชียงใหมจากเดิมเร่ิมท่ี 2 กิโลเมตรแรก 30 บาท เปน 2 กิโลเมตรแรก 50 บาท สืบเนื่องจากราคาน้ํามันเบนซิล 95 ภายในประเทศสูงข้ึน ทําใหตนทุนการขนสงของรถแท็กซ่ีมิเตอรสูงข้ึนไปดวย ซ่ึงขณะนั้น เดือน เมษายน 2548 มีรถแท็กซ่ีจดทะเบียน จํานวน 22 คัน โดยในท่ีประชุมมีมติใหปรับอัตราคาจางบรรทุก จากเดิม เปน 2 กิโลเมตรแรก 40 บาท และกิโลเมตรตอ ๆ ไป กิโลเมตรละ 5 บาท คณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวดัเชียงใหม มีมติใหนายทะเบียนประกาศรับคําขออนุญาตประกอบการขนสงเสนทางเดนิรถโดยสารประจําทางดวยรถท่ีใชในการขนสงผูโดยสาร เสนทาง หมวด 1 จํานวน 9 เสนทาง คือ 1.สายท่ี 1 หนองประทีป – เชิงดอย 2. สายท่ี 2 หนองหอย – ป.พัน 7 3. สายท่ี 3 สถานีรถไฟ – หวยแกว 4. สายท่ี 4 สนามบินเชียงใหม – ตลาดทรายแกว 5. สายท่ี 5 รอบคุเมือง เชียงใหม 6. สายท่ี 6 รอบเมืองเชียงใหม (วนวาย – วนขวา) 7.สายท่ี 7 สถานีรถไฟ – สนามกีฬา 700 ป 8.สายท่ี 8 สนามบินเชียงใหม – สนามกีฬา 700 ป 9.สายท่ี 9 สถานีขนสงผูโดยสารแหงท่ี 2 (อาเขต) – สนามกีฬา 700 ป โดยมีการประกาศเปนระยะเวลา 60 วัน ต้ังแตวันท่ี 4 กุมภาพันธ 2548 ถึงวันท่ี 4 เมษายน 2548 ซ่ึงปรากฏวามีผูยื่นคําขออนุญาตประกอบการขนสง 2 ราย คือ เทศบาลนครเชียงใหม ยื่นคําขอประกอบการขนสงในเสนทางรถโดยสารประจําทางหมวดท่ี 1 จํานวน 3 เสนทาง คือ สายท่ี 1 สายท่ี 2 และสายท่ี 4 และสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด ยื่นคําขอประกอบการขนสงในเสนทางรถโดยสารประจําทางหมวดท่ี 1 ท้ัง 9 เสนทาง ซ่ึงขอมูลของผูขอประกอบการท้ัง 2 ราย เปรียบเทียบไดดังตารางท่ี 3.9

96

ตารางท่ี 3.8 ขอมูลของผูขอประกอบการท่ียื่นคําขออนุญาตประกอบการขนสง

ขอมูลของผูยืน่คําขอ เทศบาลนครเชียงใหม สหกรณนครลานนาเดนิรถ

1. คุณสมบัติ คุณสมบัติถูกตองครบถวนตามความในมาตรา 24 แหงพระราชบัญญัติการขนสงทางบก พ.ศ.2522

คุณสมบัติถูกตองครบถวนตามความในมาตรา 24 แหงพระราชบัญญัติการขนสงทางบก พ.ศ.2522

2. คําขอและเอกสารแนบ - เอกสารหลักฐานครบถวนตามกฎหมายกระทรวงฉบับ ท่ี 4 (พ.ศ.2524) - มีขอเสนอและแผนตางๆ

- เอกสารหลักฐานครบถวนตามกฎหมายกระทรวงฉบับ ท่ี 4 (พ.ศ.2524) - ไมมีขอเสนอแนะแผนตางๆ

3. รายละเอียดเก่ียวกับรถท่ีจะใชทําการขนสง

- ท้ัง 3 เสนทาง ขอใชรถมาตรฐาน 2 (รถโดยสารปรับอากาศช้ัน 2) จํานวน 25 คัน (แนบหลักฐานทะเบียนรถ) - เปนรถใหมท้ัง 25 คัน - การเปนเจาของรถ (เทศบาลถือกรรมสิทธ์ิท้ังหมด)

- ไมมีการยื่นหลักฐานทะเบียนรถท่ีจะใชทําการขนสงแตอยางใด

4. ผลการตรวจสอบสถานท่ีเก็บ ซอมและบํารุงรักษารถ

มี ส ถ า น ท่ี เ ก็ บ ซ อ ม แ ล ะบํารุงรักษา ต้ังอยูท่ี 2 ต.แมเหียะ อ.เมือง จ.เชียงใหม (ตามหนังสือ นส.3ก. เลขท่ี 2 เลมท่ี 1 - สภาพพื้นท่ีเปนลานดินปรับพื้น ผิว เ รียบเปนลานโลง มีทางเขา-ออก 2 ทาง มีพื้นท่ีท่ีใชเปนสถาน ท่ี เก็บ ซอมและบํารุงรักษารถ 25,107 ตารางเมตร เก็บรถได 358คันสามารถ

มี ส ถ า น ท่ี เ ก็ บ ซ อ ม แ ล ะบํารุงรักษารถ ต้ังอยูเลขท่ี 139 หมูท่ี 2 ต.ข้ีเหล็ก อ.แมริม จ.เชียงใหม (ตามหนังสือ นส.3ก. เลขท่ี 982 เลมท่ี 10ข. -สภาพพื้น ท่ี เปนลานดินอัดแนนพื้นผิวเรียบ เปนลานโลงติดริมถนนสาธารณะ มีพื้นท่ีท่ีใชเปนสถานท่ีเก็บซอม และบํารุงรักษารถ 1,200 ตารางเมตร เก็บรถได 17 คัน

97

ตารางท่ี 3.8 (ตอ)

ขอมูลของผูยืน่คําขอ เทศบาลนครเชียงใหม สหกรณนครลานนาเดนิรถ

ใชเปนสถานท่ีเก็บรถ สําหรับ เสนทางหมวด 1 ยื่นคําขอท้ัง 3 เสนทางไดอยางเพียงพอ

5. ประวัติการประกอบการขนสง 5.1 ไดรับอนญุาตประกอบการขนสง 5.2 มีรถท่ีใชในกิจการขนสง 5.3 การรองเรียน 5.4 คุณภาพบริการ

- ไดรับอนุญาตประกอบการขนสงไมประจําทางดวยรถโดยสารในเขตจังหวัดเชียงใหม 1 ฉบับ - จํานวนรถบัส 26 คัน เทศบาลถือกรรมสิทธ์ิ - (ยังไมมีการเดินรถ) - (ยังไมมีการเดินรถ)

- ไดรับอนุญาตประกอบการ ขนส ง ด ว ย ร ถป ร ะ จํ า ท า ง จํานวน 2 เสนทาง ดวยรถขนาดเล็ก จํานวน 30 เสนทาง - จํานวนรถสองแถว จํานวน 2,502 คัน สมาชิกสหกรณถือกรรมสิทธ์ิ - มี ก า ร ร อ ง เ รี ย น เ ร่ื อ ง ค าโดยสาร, มารยาทในการขับรถ - ปานกลาง

ทางสํานักงานขนสงจังหวัดเชียงใหม ไดพิจารณาในประเด็นท่ีเกี่ยวของกับคุณภาพและประสิทธิภาพ การใหบริการ ขอเสนอตาง ๆ ผลการทับซอนเสนทาง หรือผลกระทบกระเทือน ประวัติการจัดการเดินรถในอดีต ตลอดจนฐานะความม่ันคงของผูขอประกอบการ 6 ประเด็นหลัก และไดทําการประเมิน คุณภาพ ประสิทธิภาพ ความเหมาะสม ตามเกณฑคะแนนท่ีไดรับความเห็นชอบจากคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกกลาง ในการประชุมคร้ังท่ี 21/2546 เม่ือวันท่ี 30 ธันวาคม 2546 สรุปผลการประเมินในประเด็นตาง ๆ ดังตารางท่ี 3.9

98

ตารางที่ 3.9 สรุปผลการประเมินคุณภาพ ประสิทธิภาพ และความเหมาะสมในการประกอบการขนสงของผูยื่นคําขออนุญาต

เทศบาลนครเชียงใหม สหกรณนครลานนาเดนิรถ จํากัด ประเด็นการพจิารณา คะแนนเต็ม คะแนน

ที่ได เหตุผล คะแนน

ที่ได เหตุผล

1. รถ สถานที่เก็บ ซอม และบํารุงรักษา รถ และจุดพักรถ 1.1 สภาพของรถ 1.2 การเปนเจาของ 1.3 แผนดานมลพิษและสิ่งแวดลอม 1.4 สถานที่เก็บ ซอม และบํารุงรักษา รถ

10 5 5 5

10 5 5 5

รถใหมทั้งหมด เปนผูถือกรรมสิทธิ์ - นํารถเขาตรวจสภาพกอนชําระภาษีประจําป - มีอูซอมบํารุงรถ (ศูนยเครื่องจักรกล) ตั้งอยูที่ถนนเชียงใหม-ลําพูน โดยเนนเรื่องความสะอาดและตองมีสภาพแวดลอมด ี- สถานที่ฯ เพยีงพอ (สําหรับ 3 เสนทาง) ตั้งอยูที่หมูที่ 2 ต.แมเหยีะ อ.เมือง จ.เชียงใหม เพียงพอใชเปนสถานที่เก็บรถ สําหรับเสนทางหมวด 1 ที่ยื่นคําขอทั้ง 3 เสนทางไดอยางเพยีงพอ (มีพื้นที่ 25,107 ตารางเมตร)

0 3 3 1

ไมมีเอกสารทะเบียนรถหรือแผนที่เกี่ยวกับรถที่ใชทําการขนสงสมาชิกสหกรณฯ เปนผูถือกรรมสิทธิ์ - นํารถเขาตรวจสภาพกอนชําระภาษีประจําป - สถานที่ฯ ไมเพียงพอ (สําหรับ 9 เสนทาง) ตั้งอยูที่เลขที่ 139 หมูที่ 2 ต.ขี้เหล็ก อ.แมริม จ.เชียงใหม - จอดรถได 17 คัน - มีสัญญาเชาที่ดิน

98

99





- จอดรถได 358 คัน - เปนผูถือกรรมสิทธิ์ในที่ดินนอกจากนัน้ยังมีศูนยเครื่องจักรกลเทศบาลนนครเชียงใหมตั้งอยูบริเวณเชียงใหม-ลําพูน ต.หนองหอย เพือ่ใชเปนศูนยในการดแูลซอมบํารุงรักษารถ

1.5 จุดพักรถตนทาง และปลายทาง 5 3 - ใชพื้นที่บริเวณอาคารสาธิตแสดงสินคาชุมชน อําเภอเมืองเชียงใหม เปนที่จอดพักรถของทุกเสนทาง ตั้งอยูบริเวณพืน้ที่สุสานหายยา ถนนหายยา มีพื้นที่ 3,766 ตารางเมตร

0 - ไมมี

รวม

30 28

7

99

100





2. แผนการใหบริการ 2.1 สิ่งอํานวยความสะดวกกอนเดินทาง 2.2 สิ่งอํานวยความสะดวกระหวางเดินทาง

5 5

3 3

ขอเสนอแผน - จัดทําแผนที่เสนทางบริเวณปายรถประจําทาง - ทําความสะอาดรถโดยสารทั้งภายนอกภายในกอนออกใหบริการ - อูจอดรถมีความสะอาด สภาพแวดลอมด ี- พนังงานประจํารถ ตองแตงกายสะอาด ถูกระเบียบที่กําหนด ขอเสนอแผน - ใหผูประจํารถประชาสัมพันธปายหยุดรถ และจอดรถรับ-สงผูโดยสารตามปาย - ใชเครื่องเก็บตั๋วอัตโนมัติ

0 0

ไมมีการเสนอแผน ไมมีการเสนอแผน

รวม

10 6 0

100

101





3. แผนการจัดการเดินรถ 3.1 การบริการจัดการและการควบคุมการเดินรถ

7

4

ขอเสนอแนะ - จัดรถใหเหมาะสมกับผูใชบริการในแตละเสนทาง - จัดนายตรวจดูแลการเดนิรถ - รับขอแนะนาํ และความคิดเห็นของผูใชบริการ - มีมาตรการในการนําระบบการบริหารจัดการบานเมืองที่ดี (Good Governance) - มีมาตรการบริหารแบบกาวกระโดด (Breakthrough), เปลี่ยนแปลงการทํางานอยางรวดเร็วจากการบริหารแบบราชการสูการบริหารเชิงธุรกิจ - พัฒนาระบบสารสนเทศ เพื่อใชเปนฐานขอมูลที่ถูกตองทันสมัย สามารถใชในการตัดสินใจการบริหาร และเพื่อรองรับระบบการใชตั๋วรวม

0

ไมมีการเสนอแผน

101

102





3.2 การพัฒนาพนักงานและรูปแบบการบริการ

3

2

- มาตรการจัดเสนทางเดินรถเชื่อมตอระบบขนสงมวลชนขนาดใหญ - มาตรการจัดระบบตั๋วรวม ขอเสนอแนะแผน - ใหพนักงานปฏิบัติหนาที่ที่ดีตามโครงการธนาคารความดีเพื่อสรางความพึงพอใจแกประชาชน - การกําหนดโทษในการกระทําความผิดจะมีการนําผลที่ไดรับจากธนาคารความดีมารวมพจิารณาในการบรรเทาโทษ - มีการคัดเลือกพนักงานดีเดน โดยพิจารณาจากขอมูลกรณีที่ไมมีเรื่องรองเรียน หรือเกิดอุบัติเหตุ

102

103





- ออกกฎหมาย ขอบังคับ ใหพนักงานประจํารถตองแตงกายสะอาด ถูกระเบียบ มีมารยาทดี สุขภาพออนนอม และใชกิริยาวาจาสุภาพออนนอม และใชกริิกยาวาจาที่สุภาพในการใหบริการ

รวม 10 6 0

4. แผนดานความปลอดภัยเกี่ยวกับตัวรถและผูโดยสาร 4.1 ความปลอดภัยเกีย่วกับตัวรถ

5

3

ขอเสนอแนะ - จัดทําประกบัภัยตามที่กฎหมายกําหนด - สรางกระบวนการควบคุม ตรวจสอบ และประเมินผูเหมาซอม เพื่อจัดใหมีสภาพที่มั่นคงแข็งแรง

0

ไมมีการเสนอแผน

103

104





4.2 ความปลอดภัยเกีย่วกับผูประจํารถและผูโดยสาร

5

3

- ติดสัญญาณเตือนภัยบนรถโดยสาร ในเสนทางที่มีความเสี่ยงสูง ขอเสนอแผน - อบรมใหพนักงานขับรถเขาใจวิธีปฏิบัติกรณีเกิด

รวม 10 6 0

5. ผลการทับซอนเสนทางหรอืผลการกระทบกระเทือน

25 5 กรณีถูกทับซอนเสนทางนอยกวารอยละ 20 - เทศบาลนครเชียงใหม ยังไมเคยไดรับใบอนุญาตประกอบการขนสงประจําทาง

25 กรณีถูกทับซอนเสนทางมากกวารอยละ 50 และหรือมีจดุตนทางหรือจดุปลายทางเดียวกัน - มีการทับซอนเสนทางที่สหกรณฯไดรับใบอนุญาตประกอบการขนสงในเสนทางหมวด 4 จํานวน 2 เสนทาง และรถขนาดเล็ก จํานวน 30 เสนทาง เปนชวงๆในแตละเสนทาง

รวม 25 5 25

104

105

สํานักงานขนสงจังหวัดเชียงใหม กําหนดเสนทางรถโดยสารประจําทางหมวด 1 ข้ึนใหม 2 เสนทาง คือ สายสถานีขนสงอาเขต – ไนทซาฟารี, พืชสวนโลก และสายเวียงกุมกาม – สวนสัตวเชียงใหม เพื่อเตรียมความพรอมดานการขนสง รองรับการเปนศูนยกลางทางการบินภูมิภาค อํานวยความสะดวกใหแกประชาชนท่ีเดินทางมาเพ่ือชมสวนสัตวกลางคืนเชียงใหม และงานมหกรรมพืชสวนโลก และใหบริการประชาชนเพ่ือการเดินทางท่ีสะดวกมากข้ึน และมีการพิจารณา ปรับปรุง อัตราคาขนสง (คาโดยสาร) รถโดยสารประจําทาง หมวด 1 หมวด 4 และรถขนาดเล็ก ภายในเขตจังหวัดเชียงใหม โดยในท่ีประชุมอนุมัติ อัตราคาโดยสารขั้นตํ่ารถหมวด 4 และรถขนาดเล็กในเขตจังหวัดเชียงใหม ดังนี้ 1.อัตราคาโดยสารข้ันตํ่า 7 บาท สําหรับระยะส้ันไมเกิน 9 กิโลเมตร และ 10 บาท สําหรับระยะส้ันเกิน 9 กิโลเมตร 2.อัตราคาโดยสารรถขนาดเล็กภายในเขตเทศบาล (รถส่ีลอแดง) คาโดยสารไมเกิน 15 บาท ภายในเขตวงแหวนรอบใน (สายออมเมือง) คาโดยสาร 10 บาท สําหรับระยะใกล คาโดยสาร 5 บาท สําหรับเด็ก นักเรียน คาโดยสาร 10 บาท สําหรับนักศึกษาในเคร่ืองแบบ 3.อัตราคาโดยสารสําหรับรถหมวด 1 (ตามโครงการฯ ของเทศบาล) รถโดยสารส่ีลอแดง คาโดยสารไมเกิน 15 บาท ตลอดสาย และคาโดยสาร 10 บาท สําหรับระยะใกล (ไมถึง 10 ปาย) รถโดยสารปรับอากาศคาโดยสาร 10 บาท ทุกระยะ หรือตลอดสาย 18 ป พ.ศ. 2549 การประชุมคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัดเชียงใหม คร้ังท่ี 1 และ 2 / 2549 มีการพิจารณาการกําหนดเสนทางรถโดยสารประจําทางเพื่อทดแทนเสนทางการขนสงโดยรถขนาดเล็ก เนื่องจากมีการปรับปรุงกฎหมายวาดวยการขนสงทางบก ซ่ึงจะมีผลทําใหการขนสงโดยรถขนาดเล็กตองยกเลิกไป โดยจะมีการปรับปรุงเสนทางเดินรถโดยสารประจําทางหมวด 1 หรือ หมวด 4 ของจังหวดัเชียงใหม เพื่อทดแทนเสนทางการขนสงโดยรถขนาดเล็กท่ีจะยกเลิกตอไป จํานวน 47 เสนทาง โดยเสนทางท่ีกาํหนดหรือปรับปรุงยังคงมีรายละเอียดตามแนวเสนทางการขนสงโดยรถขนาดเล็กเดมิ ดังตาราง3.11 ตอไปนี้

18 สรุปจากรายงานการประชุมการประชุมคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัด

เชียงใหม ครั้งที่ 1 2และ 3 / 2548

106

ตารางที่ 3.10 รายละเอียดเสนทางที่ขอกําหนดหรือปรับปรุงรถโดยสารประจําทางหมวด 1 และ 4 เพื่อทดแทนเสนทางการขนสงโดยรถขนาดเล็กที่จะขอยกเลิก ประกอบระเบียบวาระการประชุมครั้งที่ 1/2549 เมื่อวันที่ 14 มิถุนายน 2549

ทดแทนเสนทางรถขนาดเล็กเดิม ที่จะขอยกเลิก

เงื่อนไขการเดนิรถที่ขอกําหนดหรือปรับปรุง เสนทาง (หมวด)

ชื่อเสนทาง ที่ขอกําหนดหรือปรับปรุง

สายที่ ชื่อเสนทาง

ระยะทาง

(กม.) มาตรฐานรถ จํานวนเที่ยว จํานวนรถ 1 1 1 1 1 1 1

หนองประทีป-มหาวิทยาลัยเชียงใหม ศาลคดีเด็กและเยาวชน-ตลาดเทศบาล, ตลาดหนองหอย,เชิงดอย บานสันผีเสื้อ-ตลาดเทศบาล ตลาดศรีนครพิงค-มหาวิทยาลัยเชียงใหม ศาลากลางใหม-ตัณตราภัณฑ(ชางเผือก), ตลาดตนพยอมประตูชางเผือก-บานแมว,เชียงใหมแลนด ตลาดปากลวย-โรงเรียนคําเที่ยง

52019 52020 52021 52022 52023 52024 52025

หนองประทีป-มหาวิทยาลัยเชียงใหม ศาลคดีเด็กและเยาวชน-ตลาดเทศบาล, ตลาดหนองหอย, เชิงดอย บานสันผีเสื้อ-ตลาดเทศบาล ตลาดศรีนครพิงค-มหาวิทยาลัยเชียงใหม ศาลากลางใหม-ตัณตราภัณฑ(ชางเผือก), ตลาดตนพยอม ประตูชางเผือก-บานแมว,เชียงใหมแลนด ตลาดปากลวย-โรงเรียนคําเที่ยง

8

13

15 14

12

25

12

ขอกําหนดมาตรฐาน 3 (รถโดยสารธรรมดา และหรือสองแถว) และขอเพิ่มมาตรฐานรถอีกหนึ่งมาตรฐานรถอีกหนึ่งมาตรฐานคือ รถมาตรฐาน 2 (รถโดยสารปรับอากาศ) ในบางเสนทางเพื่อเปนการพัฒนาและยกระดับการใหบริการ

ขอปรับปรุงจํานวนเที่ยวรถในแตละเสนทางใหเหมาะสมและสอดคลองกับปริมาณผูโดยสารที่ตองการใหบริการ

ขอปรับปรุงจจํานวนรถ(ลดจํานวนรถ) ในบางเสนทางใหเหลือเทากับที่มีอยูจริงเพื่อเปนการจัดระเบียบการเดินรถใหเหมาะสมและเปนการควบคุมปริมาณรถมิใหเพิ่มขึ้น (รถสองแถวแดง)

106

107

ตารางที่ 3.11 (ตอ) ทดแทนเสนทางรถขนาดเล็กเดิม

ที่จะขอยกเลิก เงื่อนไขการเดนิรถที่ขอกําหนดหรือปรับปรุง เสนทาง

(หมวด) ชื่อเสนทาง

ที่ขอกําหนดหรือปรับปรุง สายที่ ชื่อเสนทาง


(กม.) มาตรฐานรถ จํานวนเที่ยว จํานวนรถ 1 1 1 1 1 1 1 1

วังสิงหคําใต-บานดอนแกว เชียงใหม-บานบวกครก-บานดอนแกว หนองประทีป-ตลาดสันปาเลียง หนองประทีป-ศูนยวัฒนธรรม บานสันผีเสื้อ-โรงเรียนมงฟอรตวิทยาลัย ก.ข. ตลาดศรีนครพิงค-โพธาราม ซอย 1 ตลาดศรีนครพิงค-ศูนยวัฒนธรรม ศาลากลางจังหวัดเชียงใหม-วัดปาแดด

52026 52027

52032

52033

52034

52035

52036

52037

วังสิงหคําใต-บานดอนแกว เชียงใหม-บานบวกครก-บานดอนแกว หนองประทีป-ตลาดสันปาเลียง หนองประทีป-ศูนยวัฒนธรรม บานสันผีเสื้อ-โรงเรียนมงฟอรตวิทยาลัย ก.ข. ตลาดศรีนครพิงค-โพธาราม ซอย 1 ตลาดศรีนครพิงค-ศูนยวัฒนธรรม ศาลากลางจังหวัดเชียงใหม-วัดปาแดด

12 14 7 7

12 8 8

24




107

108






(กม.) มาตรฐานรถ จํานวนเที่ยว จํานวนรถ 1 1 1 1 1 1 1

ศาลากลางจังหวัดเชียงใหม- มหาวิทยาลัยพายัพ ประตูชางเผือก-รอบคูเมืองดานใน โรงเรียนยุพราชวิทยาลัย-มหาวิทยาลัยพายัพ ตลาดปากลวย-สถานีขนสงผูโดยสารฯ แหงที่ 2 (อาเขต) วังสิงหคําใต-อนุสาวรีครูบา ศรีวิชัย เชียงใหม(ที่ทําการไปรษณียโทรเลขแมปง)-บานตนโชคหลวง สนามมาเชียงใหม-สวนสัตวเชียงใหม

52038

52039

52040

52041

52042

52043

52045

ศาลากลางจังหวัดเชียงใหม- มหาวิทยาลัยพายัพ ประตูชางเผือก-รอบคูเมืองดานใน โรงเรียนยุพราชวิทยาลัย-มหาวิทยาลัยพายัพ ตลาดปากลวย-สถานีขนสงผูโดยสารฯ แหงที่ 2 (อาเขต) วังสิงหคําใต-อนุสาวรีครูบา ศรีวิชัย เชียงใหม(ที่ทาํการไปรษณียโทรเลขแมปง)-บานตนโชคหลวง สนามมาเชียงใหม-สวนสัตวเชียงใหม

13

7

7

13

19

14

7




108

109






(กม.) มาตรฐานรถ จํานวนเที่ยว จํานวนรถ 1 1 1 4 4 4

สนามมาเชียงใหม-ตลาดวโรรส สนามมาเชียงใหม-ตลาดทรายแกว สถานีรถไฟ-ตลาดสันทรายหลวง เชียงใหม-สันกําแพง,บานสันกลางเหนือ-บานทาตนกวาว,หนองบัว,หนองแสะ,ออนหลวย,แมผาแหน,น้ําพุรอน,โปงกุม ฝาง-ทาตอน,บานคาย,บานสสันตนหมื้อ เชียงใหม-ดอยสะเก็ด,บานหนองบัว-โรงเรียน

ชลประทาน

52046 52047

52048

52001

52003

52005

สนามมาเชียงใหม-ตลาดวโรรส สนามมาเชียงใหม-ตลาดทรายแกว สถานีรถไฟ-ตลาดสันทรายหลวง เชียงใหม-สันกําแพง,บานสันกลางเหนือ-บานทาตนกวาว,หนองบัว,หนองแสะ,ออนหลวย,แมผาแหน,น้ําพุรอน,โปงกุม ฝาง-ทาตอน,บานคาย,บานสสันตนหมื้อ เชียงใหม-ดอยสะเก็ด,บานหนอง

บัว-โรงเรียนชลประทาน

9.5

10

13

14

28.5

31.9




109

110







(กม.) มาตรฐานรถ จํานวนเที่ยว จํานวนรถ 4 4 4 4

บานลวงเหนือ-เขื่อนแมกวง,ตลาดใหม-ศูนยแทรกเตอร,บานสันปูเลย-บานรองขุน,ดอยสะเก็ด-หวยอาง,ตลาดสดแมกะ-บานน้ําพุรอน,ดอยสะเก็ด-บานแมโปง เชียงใหม-บานเปา,บานปาแป,แมแตง,เขื่อนแมงัด,บานปาเลา,บานแมกึด,บานเมืองกาย เชียงใหม-แทนคํา ฮอด-ดอยเตา-กองวะ เชียงดาว-แมออใน

52006

52007 52008 52011

บานลวงเหนือ-เขื่อนแมกวง,ตลาดใหม-ศูนยแทรกเตอร,บานสันปูเลย-บานรองขุน,ดอยสะเก็ด-หวยอาง,ตลาดสดแมกะ-บานน้ําพุรอน,ดอยสะเก็ด-บานแมโปง เชียงใหม-บานเปา,บานปาแป,แมแตง,เขื่อนแมงัด,บานปาเลา,บานแมกึด,บานเมืองกาย เชียงใหม-แทนคํา ฮอด-ดอยเตา-กองวะ เชียงดาว-แมออใน

68

58.4 47 15




110

111






(กม.) มาตรฐานรถ จํานวนเที่ยว จํานวนรถ 4 4 4 4 4 4 4 4

เชียงใหม-ดอยนางแกว,ปางอั้น,ปางน้ําถุ,ปางแฟน,ปางแดง,ปางออ,แมหวาย,โปงกุม บานทาตอน-บานใหมหมอกจาม,บานหวยหลุ ฝาง-แมสลัก,หวยมวง พราว-โหลงขอด,ขุนแจ,บานโปง,ปาตุม,น้ําแพร พราว-หวยซาน,ปาไหน เชียงใหม-บานตนผึ้ง เชียงใหม-บานเกาะกลาง-บานดอนแกว เชียงใหม-สารภ-ีบานสันทรายมหาวงศ,บานทากวาว

52013

52014

52015 52016

52017 52018 52028

52029

เชียงใหม-ดอยนางแกว,ปางอั้น,ปางน้ําถุ,ปางแฟน,ปางแดง,ปางออ,แมหวาย,โปงกุม บานทาตอน-บานใหมหมอกจาม,บานหวยหลุ ฝาง-แมสลัก,หวยมวง พราว-โหลงขอด,ขุนแจ,บานโปง,ปาตุม,น้ําแพร พราว-หวยซาน,ปาไหน เชียงใหม-บานตนผึ้ง เชียงใหม-บานเกาะกลาง-บานดอนแกว เชียงใหม-สารภ-ีบานสันทรายมหาวงศ,บานทากวาว

57

23

32 60

15 15 14

20




111

112







(กม.) มาตรฐานรถ จํานวนเที่ยว จํานวนรถ 4 4 4 4 4 4

ฝาง-เขื่อนพลังงานไฟฟาพลังงานน้ําแมมาว-บานคุม(อางขาง) เวียงแหง-หวยหก-เมืองคอง-เชียงดาว ตลาดทิพยเนตร-กฤษดาดอย แมมาลัย-สบกาย ฝาง-ดอยลาง-โรงเรียนแมอายวิทยาคม สถานีขนสงผูโดยสารฯแหงที่ 2 (อาเขต)-บานดง

52030

52031

52044 52054 52055

52056

ฝาง-เขื่อนพลังงานไฟฟาพลังงานน้ําแมมาว-บานคุม(อางขาง) เวียงแหง-หวยหก-เมืองคอง-เชียงดาว ตลาดทิพยเนตร-กฤษดาดอย แมมาลัย-สบกาย ฝาง-ดอยลาง-โรงเรียนแมอายวิทยาคม สถานีขนสงผูโดยสารฯแหงที่ 2 (อาเขต)-บานดง

43

74

23 31 43

28




112

113

สหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด ไดเสนอขอนุญาตินํารถเกงแวน สองตอน 4 ประตู ท่ีมีอายุการใชงานมาแลวไมเกิน 5 ป และมีสภาพท่ีใชงานได ประมาณ รอยละ 80-90 มาจดทะเบียนเปนรถรับจางแท็กซ่ีมิเตอรสาธารณะ เนื่องจาก หากจะซ้ือรถใหมมาดําเนินการผูซ้ือจะตองใชเงินทุนสูงมาก และตองผอนชําระคางวดนานถึง 60 เดือน ในการประชุมใหญสามัญประจําป 2545 ของสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด ท่ีประชุมมีมติใหสหกรณ จัดทํารถบริการในลักษณะรถแท็กซ่ีมิเตอร แตเนื่องจากสมาชิกของสหกรณฯ มีเปนจํานวนมาก คณะกรรมการสหกรณฯ จึงเสนอเง่ือนไขใหจัดบริการรถแท็กซ่ีมิเตอรจํานวน 1 คัน จะตองลดจํานวนรถสองแถวลง 1 คัน ซ่ึงรถสองแถวท่ีถอนออกแลวไมสามารถนํารถคันใหมเขาแทนไดอีก เพื่อเปนการปองกันปญหาการเพ่ิมข้ึนของจํานวนรถของเมืองเชียงใหม โดยสหกรณฯ ขอจดทะเบียนแท็กซ่ีจํานวน 300 คัน การประชุมคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัดเชียงใหม คร้ังท่ี 1/ 2546 เม่ือวันท่ี 13 พฤษภาคม 2546 ฝายเลขานุการ (สํานักงานขนสง) ไดช้ีแจงวา ในป 2537 รัฐบาลมีนโยบายใหทุกจังหวัดรับจดทะเบียนรถแท็กซ่ีมิเตอรเพื่อเพิ่มทางเลือกใหกับประชาชนผูใชบริการ สํานักงานขนสงจังหวัดเชียงใหม ไดดําเนินการประกาศรับคําขอจดทะเบียนรถแท็กซ่ีมิเตอรในชวงเวลาดังกลาว ปรากฏวาไมมีผูใดสนใจยื่นคําขอ จึงไมสามารถหาผูสนใจมาลงทุนได ในขณะท่ีสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด แสดงความประสงคจะขอจดทะเบียน รถแท็กซ่ีมิเตอรในจังหวัดเชียงใหมและมีความพรอมท่ีจะลงทุน แตเนื่องจากการเปดรับจดทะเบียนรถแท็กซ่ีมิเตอรปจจุบันเปนระบบเสรี ในสวนของจังหวัดเชียงใหมหากเปดเสรีต้ังแตเร่ิมตนเกรงวาจะเกิดปญหาท้ังในดานของรถสองแถวแดงท่ีวิ่งอยูเดิมจะไมยินยอมและอาจตอตานรวมตัวกันกอปญหา และผูท่ีสนใจจะลงทุนเม่ือเปดเสรี เพราะระบบไฟแนนซในปจจุบันเอ้ือตอการลงทุน ดังนั้นหากมีผูสนใจเส่ียงเขามาลงทุนเปนจํานวนมากจะกอใหเกิดปญหาการแขงขันแบบทําลายกัน และปญหาการจราจรของจังหวัดเชียงใหมจะมีรถรับจางวิ่งวนเพิ่มข้ึนอีกจํานวนหนึ่ง ท่ีประชุมไดพิจารณาถึงขอดีและขอเสีย ของการจดทะเบียนรถแท็กซ่ีมิเตอร ในจังหวัดเชียงใหมแลว มีมติในหลักการใหสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด จดทะเบียนรถแท็กซ่ีมิเตอรในจังหวัดเชียงใหม โดยใหทดลองกอน ไมเกิน 300 คัน ท้ังนี้การจดทะเบียนรถแท็กซ่ีมิเตอรจํานวน 1 คัน จะตองลดจํานวนสองแถวแดงลง 1 คัน ดังกลาว มา เพื่อเปนการสงเสริมการทองเท่ียว เพิ่มทางเลือกใหแกประชาชนจังหวัดเชียงใหมและรองรับการเปนศูนยกลางการบินภูมิภาค (Hub Airport)

114

โดยในการประชุมคร้ังตอมา มีการนําเร่ืองการขอจดทะเบียนแท็กซ่ีมิเตอร มาพิจารณาใหม อีกคร้ัง โดยประธานในท่ีประชุม (รองผูวาราชการจังหวัด) ไดกําหนด แนวทางข้ึน 3 แนวทางหลังไดมีการอภิปรายถึงขอดีขอเสียคือ แนวทางที่ 1 เปดเสรี แนวทางท่ี 2 เปนไปตามขอเสนอของสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด แตตองจดทะเบียนภายในเดือน ตุลาคม 2549 ใหครบ 100 คัน แนวทางท่ี 3 ใหสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด จดทะเบียนเกินกวา 100 คัน เถาคณะกรรมการมีมติเห็นดวยก็จะกําหนดจํานวนคร้ังอีกคร้ังหนึ่ง เชน 150 คัน จดทะเบียนในวันท่ี 31 ตุลาคม 2549 ถาไมจดก็ใหเสรีแบบกรุงเทพฯ มติในท่ีประชุม เห็นเปนเอกฉันท (กรรมการยกมือทุกคน) ใหเปดเสรี การจดทะเบียนรถแท็กซ่ีมิเตอรท้ังสวนบุคคลและนิติบุคคล โดยใชเง่ือนไขตามมติท่ีประชุมเดิม19

19 สรุปจากรายงานการประชุมการประชุมคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัด

เชียงใหม ครั้งที่ 1 และ 2 / 2549

115

3.5 สรุปสงทาย : สภาพความเปนมาของระบบขนสงมวลชนเชียงใหม ระบบขนสงมวลชนเชียงใหม (หรือระบบขนสงสาธารณะ) นั้นเร่ิมมีมากอนการประกาศใชพระราชบัญญัติการขนสงทางบก พุทธศักราช 2522 เล็กนอย โดยการใหบริการรถโดยสารประจําทางของบริษัทเฉลิมพลเดินรถ จํากัด ซ่ึง ยังอยูในชวง พระราชบัญญัติการขนสงทางบก พุทธศักราช 2497 บังคับใชอยู ตอมาในชวงของพระราชบัญญัติการขนสงทางบก พุทธศักราช 2522 ในฝากของรถโดยสารประจําทาง มีการจดทะเบียนใหบริการ รถโดยสารประจําทางของบริษัทเชียงใหมไทยเดินรถ จํากัด หรือท่ีรูจักกันวา รถเมลเหลือง บริษัทเปรมประชาขนสง จํากัด หรือท่ีรูจักกันวา รถเมลแดง และบริษัท เอ ซี ซี เรียลเอสเตท จํากัด หรือท่ีรูจักกันวา รถเมลบานขวัญเวียง ตามลําดับ มีเสนทางสัมปทาน ดังกลาวไปแลวในตารางท่ี 3. 1 ในฝากของรถยนตขนาดเล็ก มีการจดทะเบียนใหบริการรถยนตขนาดเล็ก หรือ รถสองแถว ซ่ึงก็คือ รถส่ีลอแดง ของสหกรณนครลานนาเดินรถจํากัด มีเสนทางสัมปทานท้ังในเขตเมือง 16 เสนทาง และเขตนอกเมือง 16 เสนทาง ดังกลาวไปแลวในตารางท่ี 3.3 และตารางท่ี 3.4 ตามลําดับ การใหบริการขนสงมวลชนดวยรถโดยสารประจําทางนั้นไดหยุดชะงักไป ในป พ.ศ.2541 เนื่องจากบริษัทเดินรถท้ัง 3 บริษัท ดังกลาวประสบภาวะขาดทุน ไมสามารถแขงขันกับรถสองแถวได โดยเฉพาะรถสองแถวของสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด ปจจัยท่ีสงผลใหความสามารถในการแขงขันดอยกวารถแดง แมวาคาโดยสารจะมีราคาถูกกวา มีหลายปจจัย เชน เสนทางเดินรถไมเพียงพอ สภาพรถไมดี ความถ่ีไมเหมาะสมและไมแนนอน นอกจากนั้น ปญหาสําคัญ คือ การเดินรถทับเสนทางของรถแดงซ่ึงเปนปญหาท่ีเกี่ยวของกับกฎหมาย ทําใหตองคืนสัมปทานเสนทางท่ีประสบปญหากับสํานักงานขนสงจังหวัดเชียงใหม การกลับมาใหบริการดวยรถโดยสารประจําทาง มีความพยายามเกิดข้ึนอีกคร้ังของ บริษัท เอ ซี ซี เรียลเอสเตรท (รถเมลหมูบานขวัญเวียง) ในปพ.ศ.2546 ดวยรถมินิบัส จํานวน 5 คัน ดังกลาวมาแลว เพื่อเปนโครงการนํารอง โครงการพัฒนาระบบขนสงมวลชน ภายใตโครงการศูนยการบินภูมิภาค ซ่ึงเปนโครงการขนาดใหญ (Mega Project) ของรัฐบาลพรรคไทยรักไทย ในขณะน้ัน และอีกประการหน่ึง คือเพื่อรองรับการจัดมหกรรมงานพืชสวนโลกเฉลิมพระเกียรติฯ ในชวง ปลายป พ.ศ.2549 ถึง ตนป พ.ศ.2550 จากการสัมภาษณ อาจารยชัยธวัช เสาวพนธ นักวิชาการดานการขนสง ท่ีเขาไปมีบทบาทสําคัญในการศึกษาการจัดระบบขนสงมวลชนเชียงใหมในชวงรัฐบาลพรรคไทยรักไทย ใหขอคิดเห็นวา

116

“ . . . การมีมหกรรมพืชสวนโลก ก็ เปนงานหน่ึงท่ี ทําใหหลาย ๆ ฝาย ตองมา นั่ ง คิดตองมีการทําอะไรรองรับ ตอนนั้นทางหลวงชนบท ซ่ึง เปนคนทําถนนวง

แหวนรอบกลางและทําถนนเขางานพืชสวนโลก ก็ยังมาเสนอเ ร่ืองวาตองจัดระบบขนสงมวลชน . . . คือทุกคนรูหมดวาจะมีงานมหกรรมพืชสวนโลก จึงตองมีการจัดระบบอะไรซักอยางหนึ่ ง ข้ึนเพื่อรองรับ ทําใหในตอนนั้น มีภาพของหลาย ๆ สวนเข ามาสนใจเ ร่ืองระบบขนสงมวลชนเหมือน ๆ กัน . . . ”

การใหบริการรถเมลหมูบานขวัญเวียง ซ่ึงอยูภายใตเง่ือนไข การทดลองเปนเวลา 6 เดือน จํานวน 5 คัน ในชวงปลายเดือนมิถุนายน ปพ.ศ.2546 นั้น ก็ไมสามารถดําเนินการไดอยางราบร่ืน เพราะหนึ่งสัปดาหหลังใหบริการในเสนทาง สาย ท่ี 10 หมูบานขวัญเวียง - รอบเมืองเชียงใหม ไดเกิด การประทวงอยางรุนแรงของสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด มีการปดถนน โดยเฉพาะบริเวณขวงประตูทาแพ มีการตะโกนขมขูจะเผาบัตรสมาชิกพรรคไทยรักไทย20 มีการกลาวโจมตีถึงกรณีท่ีสหกรณฯ ขาดการเหลียวแลจากภาคราชการของเชียงใหม ฯลฯ โดยการกลับมาของรถเมลหมูบานขวัญเวียง เม่ือ ป พ.ศ.2546 หลังผานการประทวงของสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด สามารถดําเนินการมาไดจนกระท่ังโครงการรถโดยสารประจําทางของเทศบาลนครเชียงใหมเกิดข้ึน และออกใหบริการอยางเปนทางการเม่ือปลายเดือน ตุลาคม ปพ.ศ.2548 ชวงระยะเวลา 2 ปนั้น กิจการรถเมลของ บริษัท เอ ซี ซี เรียลเอสเตรท ประสบภาวะขาดทุนตอเนื่องเดือนละ 2 แสนกวาบาท แตทางบริษัทก็พยายามประคองกิจการเอาไว โดยประธานบริษัท ฯ นายอํานาจ อักษรวนิช กลาววา “...นี่เพราะผมไมไดยึดอาชีพเดินรถหรอกนะ ไมอยางนั้นเลิกไปนานแลว เพราะหมดไปปละสองลานกวาบาท...ซ่ึงไมสามารถอยูรอดไดแตท่ีไมเลิกกิจการไปเพราะมีหลายฝายไดขอรองไวเพื่อใหเชียงใหมไดมีรถเมล…”21

20 ซึ่งสิงหคํา นันติ ประกาศอยางชัดเจนวา พรรคไทยรักไทย เคยสัญญากอนการเลือกต้ัง พ.ศ.2544 วา

จะไมใหกลุมรถแดงที่มีกวา 3,000 คัน และครอบครัวรวมแลว กวา 10,000 คน ซึ่งเปน “ฐานเสียงอันแข็งแกรง” ของเขต 1 เชียงใหม ตองไดรับผลกระทบ

21 อางจาก คําใหสัมภาษณ ของอํานาจ อักษรวนิช ประธานบริษัท เอ ซี ซี เรียลเอสเตท จํากัด ใน

พลเมืองเหนือรายสัปดาห ปที่ 3 ฉบับที่ 170 ประจําวันที่ 25 - 31 กรกฎาคม 2548 คอลัมน สัมภาษณพิเศษ “เปดใจชํ้ารถเมลขวัญเวียง รถเมลเชียงใหมมีไวแคใหดู” หนา 10.

117

(ก)

(ข) (ค)

ภาพท่ี 3.13 (ก) (ข) และ (ค) การรวมตัวประทวงของผูประกอบการรถสี่ลอแดงบริเวณ ขวงประตทูาแพเม่ือป พ.ศ.2546 แหลงท่ีมา: (ก) หนังสือพิมพอางแกว ปท่ี 27 ฉบับท่ี 3 วันท่ี 16 กรกฎาคม - 31 กรกฎาคม พ.ศ. 2546. และ (ข) และ(ค) หนังสือพิมพพลเมืองเหนือรายสัปดาห ปท่ี 2 ฉบับท่ี 89 ประจําวนัท่ี 21 - 27 กรกฎาคม 2546.

118

นํามาสูป พ.ศ. 2548 โครงการจัดระบบขนสงมวลชนเชียงใหม นําโดยเทศบาลนครเชียงใหมก็เร่ิมข้ึน ในระยะแรกนั้นจะเปนการใหบริการแบบรวมมือกันระหวางเทศบาลนครเชียงใหม บริษัทเอ ซี ซี เรียลเอสเตรท จํากัด และสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด เทศบาลนครเชียงใหมไดนํารถโดยสารขนาด 32 ท่ีนั่ง หรือท่ีเรียกกันวารถเมลขาว หรือรถเมล เทศบาลฯ เขามาต้ังแต ตน ป พ.ศ.2548 ระยะเวลากอนถึง ปลายเดือน ตุลาคม ปพ.ศ.2548 นั้น มีการประชุม ปรึกษา เจรจา ตกลง ระหวางผูมีสวนเกี่ยวของอยางเขมขน มีภาพเดนชัดของฝายการเมืองท่ีเขามาคลุกวงในอยางเปดตัว เนื่องจากเกรงจะมีกรณีการประทวงเชนเดียวกับ รถเมลหมูบานขวัญเวียงเม่ือป พ.ศ.2546 แตเดิมการแถลงการณในวันเปดตัวรถเมลเทศบาลตอสาธารณะ เม่ือวันท่ี 2 มีนาคม ป พ.ศ.2548 ของนายบุญเลิศ บูรณุปกรณ นายกเทศมนตรีฯในขณะนั้น ระบุวา เสนทางท่ีจะขอสัมปทานจากสํานักงานขนสง อางอิงตามเสนทางของรถเมลเหลือง จากการออกแบบของสํานักงานนโยบายและแผนการจราจร และจากผลการสํารวจของชาวเชียงใหมวาเปนเสนทางท่ีตองการ เสนทางดังกลาว คือ สายหนองประทีป – เชิงดอย ระยะทาง 20 กิโลเมตร ซ่ึงเปนสายเดินรถเมลเหลือง คือ เสนทางเดินรถสายท่ี 1 และ สายสนามบิน – ตลาดทรายแกว ระยะทาง 20 กิโลเมตร ซ่ึงเปนสายเดินรถเมลเหลือง คือ เสนทางเดินรถสายท่ี 422

22 ดูตารางที่ 3.1

119

ภาพท่ี 3.14 แสดงเสนทางเดินรถ สายหนองประทีป – เชิงดอย และสายสนามบนิ – ตลาดทรายแกว แหลงท่ีมา: พลเมืองเหนือ ปท่ี 3 ฉบับท่ี 170 รายสัปดาห ประจําวนัท่ี 7 - 13 มีนาคม 2548. คอลัมน “เปดเสนทางรถเมลเชียงใหม 10 บาทตลอดสายลอหมุน พ.ค.” หนา 20. แตการประชุมลับ เม่ือวันท่ี 13-14 กรกฎาคม ป พ.ศ.254823 3 เดือนกอนรถเมลเทศบาลออกใหบริการแกประชาชน กลับไดขอสรุปใหมวา 1.ปรับปรุงเสนทางสัมปทานรถเมลเทศบาลใหม 2 เสนทาง ใหไปวิ่งสายออมเมืองและสายหนองหอย – ศาลากลาง เพื่อไมใหทับสัมปทานรถส่ีลอแดง 2.สหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด นํารถเขารวมบริการ 100 คัน และปรับปรุงเสนทางสัมปทาน 2 เสนทาง คือ สายสนามบินเชียงใหม – ศาลากลาง และหางสรรพสินคาคารฟู – สนามบินเชียงใหม 3.เทศบาลนครเชียงใหมอุดหนุนคาน้ํามันในการเร่ิมตนทดลองเดินรถคันละ 100 บาทตอวัน เปนระยะเวลา 4 เดือน

23 ที่ประชุม ประกอบไปดวย ตัวแทนนายธงชัย วงศเหรียญทอง รองผูวาราชการจังหวัดเชียงใหม นายบุญเลิศ บูรณุปกรณ นายกเทศมนตรีเทศบาลนครเชียงใหม นายพรชัย จิตรนวเสถียร รองนายกเทศมนตรีเทศบาลนครเชียงใหม นายอัฌษไธค รัตนดิลก ณ ภูเก็ต ขนสงจังหวัดเชียงใหม นายสิงหคํา นันติ ประธานสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด พ.ต.อ.ประเสริฐ จันทราพิพัฒน ประธานที่ปรึกษาสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด พ.ต.ต.ชาติไทย ชูชัย สารวัตรจราจรเขตใต และนายอนุสรณ วงศวรรณ ตัวแทนพรรครัฐบาลเปนประธาน ในการประชุม

120

ในสวนของรถยนตขนาดเล็ก หรือรถสองแถว กอนหนา พระราชบัญญัติการขนสงทางบก พุทธศักราช 2522 ประกาศใช ผูประกอบการท่ีใหบริการรถยนตขนาดเล็กหรือรถสองแถว นั้น ประกอบการไดเปนอิสระโดยอยูภายใตการควบคุมของกรมตํารวจ ลักษณะของรถสองแถวท่ีใชในขณะนั้นเปนรถสองแถวขนาดส้ัน หลากหลายสีสัน จากการสัมภาษณคุณสิงหคํา นันติ อดีตประธานสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด ใหขอมูลวา

“...กอนหนามีสหกรณ ป 2521 รถสองแถววิ่งกันแบบสะเปะสะปะ ตอนนั้นมีรถไมเยอะมี แคไมกี่รอยคัน เปนรถสองแถวหลากหลายสีสัน พอจะมี พรบ.การขนสงทางบก ออกมา ป 2521 ก็เกิดมีการรวมตัวกันของผูประกอบการจดทะเบียนเปนสหกรณ แลวนําเสนอเสนทางตอ สํานักงานขนสงจังหวดั โดยเสนทางท่ีเสนอนั้น ไดทํารวมกันกับทางขนสงจังหวดัในการ กําหนดเสนทาง จัดเสนทาง วามีความเหมาะสมไหม รถสองแถว สีสันตาง ๆ มี วิ่งมานานแลว กรมตํารวจดแูล วิ่งรถกันแบบรวมตัวกันเปนกลุม รูจักกันก็ชักชวนกันมา ทําคิวกันเอง วิ่งไปเร่ือย ไมมีกฎหมายคุมครอง ใครเคลียรคนในพืน้ท่ีได ก็เอารถมาวิ่ง งาย ๆ...” กอนท่ีพระราชบัญญัติการขนสงทางบก พุทธศักราช 2522 จะประกาศใชเล็กนอย จึงมีการรวมตัวกันเพื่อจดทะเบียนในรูปแบบสหกรณ เกิดข้ึน เพื่อใหเปนไปตามหลักเกณฑ คือ มีการจดทะเบียนรถ มีการชําระภาษี และมีการประกอบการขนสงใหถูกตองตามนโยบายและกฎหมาย ซ่ึงคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัดในขณะน้ัน ไดมีมติใหแกรถสองแถวไว 4 ประการ คือ 1.กําหนดใหเปนเสนทางรถยนตโยสารประจําทางโดยมีสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด เปนผูไดรับอนุญาต 2. ใหรับรถท้ังหมดท่ีวิ่งในเสนทางเขาไปรวม แลวกําหนดจํานวนรถใหแนนอน 3. ตรวจสภาพรถแลวเปล่ียนประเภท ใหเปนรถประจําทางท่ีถูกตองตามกฎหมาย 4. การรับรถในระยะแรกใหผอนผัน ใหเปนแบบเดิมไปกอน ในระยะแรกนั้น สหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด มีรถสองแถวในความดูแลถึง กวา 2,370 คัน เดินรถรับสงผูโดยสารประจําเพียง 500-600 คัน สวนนอกจากนั้นจะเดินรถรับ สง ผูโดยสารจาก

121

หมูบานมาตัวเมืองเพียงวันละ 2 เท่ียว (เท่ียวไป - เท่ียวกลับ) รับและสง นักเรียนเฉพาะเวลาชวงเชาและเย็น และเดินรถในเวลานอกราชการบาง (กรณีเจาของรถเปนขาราชการ)24 ระยะตอมาจํานวนรถสองแถวจึงเพิ่มข้ึน เปนจํานวนราว 2,900 คัน กระท่ังปจจุบัน มีรถสองแถวจดทะเบียนอยูราว 2,600 คัน แตเดินรถใหบริการจริง จากการสัมภาษณนักวิชาการขนสง ระบุวามีเพียง 1,800 - 1,900 คัน เนื่องจากผูประกอบการไมนํารถออกมาวิ่งใหบริการ และสวนหนึ่งเกิดจากนโยบายของสหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด ท่ีจะเปล่ียนรถสองแถว 1 คัน เปนรถแท็กซ่ี 1 คัน จากมติท่ีประชุมใหญสามัญประจําป พ.ศ.2545 ของทางสหกรณนครลานนาเดินรถจํากัด และคณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัด ไดมีมติอนุมัติให จํานวน 300 คัน ในการประชุม คณะกรรมการฯ คร้ังท่ี 1/2546 วันท่ี 13 พฤษภาคม พ.ศ.2546 โดยทางคณะกรรมการฯ กําหนดใหรถสองแถวท่ีถอนออกไมสามารถนํามาจดทะเบียนไดอีก คือ ใหลดเง่ือนไขในบัญชี ขส.บ.11 ดวย จากการสัมภาษณ คุณสิงคํา นันติ เกี่ยวกับเร่ืองการนําเอาแท็กซ่ีเขามาใหบริการนั้น สวนหนึ่งก็เพื่อเปนการแกปญหารถส่ีลอแดงท่ีรุมเราอยูในระยะหลัง โดย คุณสิงหคํา ใหขอมูลท่ีนาสนใจวา “… ซ่ึง ท่ีผมทํา ข้ึน ทุกคนตางว าผมมันบา สิงห คํามันบา บายังไงท่ีจะเอา

ระบบแท็ก ซี่ม า เปนระบบขนสงมวลชนอีกแขนงหนึ่ ง ผม เห็นวา มันประสบความสํา เร็จ จากรถแท็กซี่ 1 คัน ที่ผมเปนคนริ เ ริ่มในตอนนั้น ตอนนี้มี 156คันแลว แนวคิดริ เ ริ่มมาจาก ปญหาจํานวนรถแดงที่มีม าแตแรก ตัวผมมาแก ท่ีปลายเหตุแลว ผมเขามาดูแลสหกรณ 24 มิ ถุนายน 2536ตอนนั้นรูสึกว ารถแดงจะคอนขาง คลอนแคลน ดูจะไปไมรอด ผูนํากับสมาชิก ก็ไมมีการพัฒนาตอนนั้นผมเปนสมาชิก เลย เข าไปดูแล เข าไป เปลี่ยนแปลงคณะกรรมการใหมตอนนั้นรถก็ มีอยู เยอะกวานี้ กอนท่ีผมจะเขาไปมีประมาณ 3-4 พันคัน…

ในยุคของผม พอเกิดปญหาข้ึนมาตรงจุดนี้ ก็อยากจะแกไขปญหา โดยท่ี เรา เอาหลาย ๆอย างมาประกอบกัน คือ เรา เอาใหสมาชิกสหกรณยังอยู ได คือ สมาชิกหนึ่ งคน อยางนอย ๆ ตองเ ล้ียงดูคนในครอบครัวอีกกี่คน เราจะฆากัน เหรอ แลวลูกเ มีย เค า อีกละ จะกินอยูกันอยางไร เดี๋ ยวนี้ส ง ลูกเ รียน ปริญญาตรี กันหมดแลว มันไม เหมือนเ ม่ือกอน เราก็ตองทําใหสมาชิกอยู ได มีการพัฒนา

24

รายงานการประชุม คณะกรรมการควบคุมการขนสงทางบกประจําจังหวัด ครั้งที่ 1 /2523

122

อยา งยั่ ง ยืน ผมก็กลับมาคิดดูอีกที ผมก็ เ ข ามาแกปญหา ที่ปลาย เหตุ ก็ เ ลยลองเ ป ลี ่ย น ไปต ามสภ าพสัง ค ม คือ เ ป ลี ่ย น ไป เ ปน แท็ก ซี ่บ า ง เ ป น ร ถตู บ า ง นี่เ จ าหนา ที่บางคนไมยอมนะ ขัดขวางตลอด นี่กว าผมจะ เกิดรถแท็ก ซี่ ขึ้นมาไดไปถามเอาได เลย เค าจะสรางหนังใหผม ฝาดงอะไร นะ ดงอะไรที่มันหนัก ๆพอเราแกไขปญหา รถแดง หายไป 300 คัน แท็กซ่ี เข ามาแทน 300 คัน ตอนนี้ มี1 5 6 คัน ยังมีแท็ก ซี่สวนบุคคล เกิด ขึ้นมา ผม ตองไปคุยอีกยาว ประมาณ 5 -6คัน มั้ง บุคคลคนนี้ตอ งคุยกันอีกย าว ตองตามลากันอยู ผมมาแกปญหาใหแกแกปญหาใหหลายอยางรถแดงหายไป 1 .ลดมลภาวะ 2 .ลดการจราจร

ผมนํา เสนอทางจังหวัด เ ร่ืองแท็กซ่ี โดยไมไดหึงหวงอะไร มีนายทุน เ งิน เ ปน รอ ยลานยัง ไมกลา ทํา บางคนก็ม าห าวา ผมกีดกัน อย าก ทําตอ งม าอยู ใ นระบบสหกรณ แลวตอนนั้น ทําไมไม ทํา ผมเองก็ไมใชมีตังค ก็ตองกูแบงคม าลงทุน ใช เ วลา 2 ปกวา จากวันละบาท เดียวยัง ไมได ขึ้นมา เปนวันละ 1 พันบ าท เ นี ่ ย เ ร าพ ย า ย า มแกไ ขปญห า นัก วิช า ก า รบ า ง คนวา ผมบา บอกวา คนเชีย ง ใหมไมมีกําลัง ซื้อ แต เปนไง ตอนนี้ติดตลาดแลว แตผมก็ยั ง เปนหนี้ รถแท็กซ่ีอยูนะทุกวันนี้ เพราะไปกูมา ผมวาแท็ก ซี่นี่มันสากล ถาไมมีแท็ก ซี่ มันก็จะยอนยุคกลับไปอีก รถปายดํา เดี๋ ยวนี้หนา โรงแรมเต็มไปหมด เจ าหนา ที่ ไปไหน จะปลอยให เปน เหมือนกอนมี พรบ . หรือไงผมก็ตอ ง เข า ไปคุยกับจังหวัดอีกทีไปประชุม ตอนนี้ผมเปนสมาชิกอยู ทําหนา ท่ีในฐานะสมาชิก ผมเกิดมาจากรถแดง ผมก็ตองชวยกันคนในครอบครัวเราไมชวยเราไปชวยคนท่ีไหนละ แท็ก ซี่ นี่มีแนวโนม วา จะ เ พิ่ม ขึ้น แตตอ งมีก า รตีก รอบ ไมใช เ อ าอยา งกรุง เทพฯ คนมี เ งินก็ ซื้อ มันตองมีขอบเขต เ ชีย งใหม มันกําหนดไว 3 0 0 คันเราก็ดูว าการบริการมันเพียงพอไหม เ รื่องแท็กซี่บ านเราผู ใหญไดหนาไปหมด แตสิง ค คํา คิดดูคน เ ดีย ว เ ถอะ นโยบายทา งกระทรวง เปด โอก าสให ตั ้ ง แตป 2 5 3 7 ที่ เ ร า เพิ่ งมี เพราะไมมีใครกลาลงทุน ที่ผมลงทุน นี่ ทําก ารบานมากมายกวาจะได . . .”

123

กลาวไดวา การบริการดานการขนสงของเมืองเชียงใหมนั้น เปนภารกิจของภาคเอกชน มาโดย ตลอด รูปแบบที่มีการใหบริการอยางตอเนื่องคือ บริการรถส่ีลอแดง ของ สหกรณนครลานนาเดินรถ จํากัด สวนบริการรถโยสารประจําทาง หรือรถบัส เปนรูปแบบท่ีขาดชวงในการใหบริการ

บทที่ 3 - Chiang Mai University · 2010-06-04 · 54 โดยในบทที่ 3...

Documents

Transcript of บทที่ 3 - Chiang Mai University · 2010-06-04 · 54 โดยในบทที่ 3...