บทท 7 บทสรป

“หลงจากเหตรายเมอป 2547 จนถงปจจบน สามจงหวดชายแดนภาคใตกลายเปนเวทละครขนาดใหญทเรยกคนดไดอยางลนหลาม แสงไฟถกสาดสองมาทพวกเขา เพราะพวกเขาเลนไดดเหลอเกน แตขอเทจจรงกคอ พวกเขา ไมไดเปนนางเอกหรอพระเอกของเรอง ไมไดรบคาตอบแทนทเปนธรรม แถมยงถกยดเยยดใหเลนบทรายๆอย ร า ไป ไม ม ใคร รหรอกว าพวก เขา อม ห ว เศ ร าอย า งไร สวนผ จ ดการละคร พระเอก นางเอก ซ งมก เปนพวกไดรบผลตอบแทนมากกวา”

ศภรา จนทรชดฟา (2549)

ในขณะทเขยนวทยานพนธเลมน ผเขยนไดโอกาสดในการทบทวนตนเองไปพรอมๆ กบการไดรบฟงเรองเลาของผคนมากมาย ผคนทมจดเชอมโยงกบผเขยน ตรงทเราอยากใหมสนตภาพเกดขนใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต หนากระดาษเกนกวาสองรอยหนา จงไดถายทอดชวตและประสบการณของผเลาแตละคน ผเลาทพร าพดวา “ไมรเรองทเลามาจะเปนประโยชนหรอเปลา” ผเขยนขอตอบพวกเขาไว ณ บรรทดนวา เรองเลาของพวกเขาชวยใหผเขยนฟนฟความมนใจขนมาวา สกวนสายรงแหงสนตภาพ จะทาบทาตรงเสนขอบฟาทบานของเรา 7.1 สรปผลการศกษา

การวเคราะหเรองเลาของครไทยพทธในทน มความประสงคทจะสะทอนใหเหนถงปญหาความขดแยงทางชาตพนธและศาสนาใน 3 จงหวดชายแดนภาคใตวา เปนสงสรางอยางไร โดยประยกตใชแนวคด เรองเลา ความรนแรงและวาทกรรม

การศกษาในเบองตนพบวา ความขดแยงทางชาตพนธและศาสนา ปรากฏอยในเรองเลาแหงปตตานมาเนนนาน แฝงฝงแนนหนกอยในประวตศาสตรแหงชาต ทมการเขนเคยวกน ระหวางเรองเลาสายชาตนยมไทย กบเรองเลาฟากชาตนยมปตตาน การทผคนผกสราง อตลกษณของตน เขากบเรองเลาทมโครงเรองผกคขดแยงไทย-มลายมสลมอยางตายตว ท าให

211

พวกเขาตองแหวกวายอยในเวงทะเลแหงอคตทางชาตพนธ โดยรตวบางไมรตวบาง การทผคนยงคงเลาถงเรองราวในวนวาน ท าใหอดตกลายเปนสญญะ ทมการชวงชงกนสรางความหมายวฒนธรรม ซงท าใหตองสมพนธกบอ านาจการเมองอยางเลยงมได โดยเฉพาะอยางยงกลมบคคลผมสวนส าคญในวฏฏะ แหงความขดแยง อยางครไทยพทธใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต เรองเลาของครไทยพทธตางออกไปจากงานวรรณกรรม ทมการเดนเรองรอยเรยงตอเนองกนไปเหมอนรอยลกปด มการล าดบประเดนเปนขนตอน มการเชอมโยงกบประเดนหลกหรอหวใจของเรองเปนระยะๆ ล าดบเหตการณในเรองเลาจากปากค าของครไทยพทธแตละคนแมไมสละสลวยเทางานวรรณกรรม แตการเลอนไหลของประเดนในการสนทนากมเสนห มความนาสนใจตรงท ท าใหมองเหนถงความคดค านง และอารมณของผ เลา เชน การใหความส าคญกบเหตการณใดเหตการณหนง หรอการใหความส าคญกบตวละครตวใดตวหนง (ท าใหเลาเรองซ า) บางครงผเลากหลกเลยง หรอมทาทอดอด ในขณะทเลาถงบางเรองบางเหตการณ กรณของแมะกอเมาะ ครหญงคนแรกของชมชน การเลาเรองของแมะกอเมาะ เรมตงแตการปพนฐานถงชวตวยเยาวอนทกขยาก เสนทางชวตสายคร ทท าใหผเลาไดสมพนธกบชาวมลายมสลมอยางใกลชดมากยงขน จากนนจงเลาถงหวงเวลาทสงคมมลายมสลมตองพบเจอกบกระแส “การปฏวตวฒนธรรมอสลาม” และไดปดฉากลงดวยจดเปลยนครงส าคญ ทเกดขนกบชวตในวยเกษยณของเธอ เมอถนพ านกถกลามรกไลดวยไฟใต ความโดดเดนในเรองเลาของแมะกอเมาะเรยกไดวา เรองเลาของเธอคอเรองเลาแหงอารมณ เธอเลาเรองทใหภาพความสมพนธ ระหวางเธอกบชาวมลายมสลมในหลากหลายแงมม ทงเรองราวของความทรงจ าทแสนสวยงาม ความสข ความรก ความเอออาทรตอกน ความหวาดระแวง ความกลว และความเกลยดชง ลกษณะการเลาเรองเชนน ผเขยนวเคราะหวาเปนเพราะ 2 สาเหตส าคญ คอ อยางแรกเธอเปนผหญง ในยามทเธอเลาเรอง ความละเอยดออนในจตใจของเธอ ท าใหเธอสามารถถายทอดความรสก สมผส ทตวละครสอถงกนไดด เชน ยามเลาถงลกศษย เธอบอกวา “เราตองเขาไปกอด ใหความอบอน คอยๆ จบมอเคาใหเคาเขยนทละตว แบบนเดกมนกรกเรา มนกไมกลวโรงเรยนแลวทน” เหตผลทขอ 2 คอแมะกอเมาะเปนผทมประสบการณชวตในพนทมอยางยาวนาน เธอไดพบเจอกบหลายเหตการณส าคญ และยงมประสบการณความสญเสยจากความรนแรงใน ปพ.ศ. 2547 สงเหลานท าใหเรองเลาของเธอมความเขมขนนาตดตาม ขางเรองเลาของเขยปตตาน ครประยทธเรมเรองดวยการกลาวถงสาเหตแหงการโยกยายออกจากพนทกอน ตอมาจงลงรายละเอยดเรองเหตความรนแรงทเกดขนหลงป พ.ศ. 2547 จากนนจงเลายอนไปถง “การปฏวตวฒนธรรมอสลาม” และเรองเลากยอนไปในเวลาทชวตของ

212

เขาเคยมความสขกอนทความรนแรงจะมากรายกล า เลาถงประวตพนเพของตนเอง และปดทายดวยการเลาถงชวตของตนเองและคนในครอบครว ซงยงคงมรองรอยบาดแผลจากเหตรนแรงตกคางอยในความรสก เรองเลาของเขามความนาสนใจตรงท เปนการเสนอมมมองจากคนนอกพนท ทเขามาสมผสปตตาน ประสบการณในบานเกด ทเขาเคยอยรวมกบคนไทยมสลม ท าให ผเลาเกดการเปรยบเทยบระหวางคนมสลม 2 ชาตพนธ เรองเลาของครประยทธตางไปจากเรองเลาของแมะกอเมาะ ทเตมไปดวยอารมณ ครประยทธจะเลาเรอง โดยท าการวเคราะหเหตผลเบองลก เบองหลงของเหตการณไปพรอมๆกน การเลาเรองประกอบการวเคราะหน มขอดตรงทท าใหเหนตรรกะทางความคดของผเลาอยางเดนชด ในกรณของเรองเลาจากคนในต านานอยางครสมฤทธ เรองเลาของเขาเรมจากขอมลประวตความเปนมาของตนเอง เสนทางการศกษาเลาเรยน และเสนทางในการเดนเขาสวชาชพคร จากนนจงไดเลาถงความทาทาย ทตวเขาตองเผชญ ตงแตการสอนความรสมยใหมทแตกตางไปจากความรทางศาสนา การขบเคลอนองคกรครเมอประสบกบปญหาความรนแรง ในยคทครถกกลมขบวนการโจรกอการราย (ขจก.) จบตวไป เพอตอรองกบเจาหนาทฝายความมนคงของรฐ การท างานในโรงเรยนทามกลางกระแส “การปฏวตวฒนธรรมอสลาม” ทเปยมพลง จนสงผลใหเดกนกเรยนและชาวบานหวนหาความเปนมสลมทแทจรง จนตอตานวฒนธรรมอน และเรองราวด าเนนมาถงจดแตกหก เมอเกดเหตความไมสงบระลอกใหมขนในป พ.ศ. 2547 จากนนเรองราวกคลคลายไปทความพยายาม ในการน าแนวทางสมานฉนทมาใช เปนเครองมอเพอท าใหความเปนไทย สามารถอยรวมกบความหลากหลายทางวฒนธรรมอนๆไดอยางสนต เรองเลาของครสมฤทธมจดเดน อยทการแสดงถงทกษะทางวฒนธรรมของผเลา ในการใชชวตทามกลางสงคมพหลกษณ ลกษณะการเลาเรองของครสมฤทธมความเดนชดตรงท ผเลามวธการอธบายประเดนตางๆอยางเปนล าดบ ในการวเคราะหเรองราวตางๆ บงถงการมองคนอนโดยไมตดสนอยางเหมารวม อยางเชน เมอเขาเลาชาวมลายมสลม เขาแบงผคนออกเปนหลายกลม ตามหลายหลกเกณฑทงแนวคดดานศาสนา อดมการณดานการเมองการปกครอง กระทงการมองวา คนกลมนมทงผทกอเหต ผฉวยโอกาสเกบเกยวผลประโยชน และชาวมลายมสลมธรรมดาซงเปนคนสวนใหญ ทตองไดรบความเดอดรอนจากเหตความรนแรง หากเรามองไปทตวละครซงครไทยพทธเลอกน ามาเลา กจะเหนวารฐ ทหาร ต ารวจ คร เปนตวละครฝายรฐทปรากฏในเรองเลาของครไทยพทธ ขางตวละครฝายผกอความไมสงบ มทงขบวนการโจรกอการราย (ขจก. )ในยคเกา ผกอความไมสงบในยคปจจบน ผมแนวคดชาตนยม ครสอนศาสนา นอกจากนยงมกลมตวละครทปลกปนกระแสความรนแรง หวงเกบเกยวผลประโยชน เชน นกการเมอง ขาราชการททจรต และพวกคายาเสพตด สวนกลมของเหยอจาก

213

ความรนแรงไดแก ตวผเลา ครอบครวของผเลา ผคนในชมชนทงพทธและมลายมสลม นอกจากนยงมตวละคร ทหาร ต ารวจและคร ทปรากฏอกครงในฐานะของผไดรบผลกระทบจากเหตความรนแรงดวย สวนเหตการณทเลอกน ามาเลา ไดแกการเลาถงความสมพนธของผเลากบชาวมลายมสลมทงกอนและหลง “การปฏวตวฒนธรรมอสลาม” ,เหตกรอเซะ ,เหตตากใบ ,เหตการณท ผเลาตองเผชญกบความรนแรง และการตดสนใจยายออกจากพนท ในสวนเรองวตถประสงคของการเลาเรอง ผเขยนตงขอสงเกต ดงน กรณครสมฤทธ ผเลาจะพดเชอมโยงถงประเดนเรองชาตพนธและศาสนาอยเสมอ นนอาจเปนเพราะวา เขาตระหนกวาก าลงเลาเรองใหผเขยนฟง เขาทราบวาผเขยนมความสนใจเรองนเปนพเศษ ตรงนเองทท าใหผเขยนนกถงถอยค าทวา “เลาท าไม เลาใครฟง” ขนมาอยางจรงจง มใชวากรณศกษาอนจะไมเลาถงเรองน แตครสมฤทธมความตางออกไป ตรงทเขาพดถงมนราวกบรวา ผเขยนคอยทจะฟงประเดนนอยตลอดเวลา ครสมฤทธวางเดมพนไวกบงานศกษานพอสมควร เพราะตวเขาใหความส าคญกบการแกปญหา 3 จงหวดชายแดนภาคใตเปนทนเดม เขาจงเลาเรองนเพอสอสารความคดของตวเอง ใหสาธารณชนไดรบร และคาดหวงวาคนในสงคมอาจเกดการเปลยนแปลงทางความคดและความเขาใจทมตอสถานการณ 3 จงหวดชายแดนเมอไดฟงสารทเขาสอออกไป

กรณของครประยทธเมอเขาเลาเรองเขาก าหนดรวา ตวเองอยในฐานะกรณตวอยางของครทตงใจเขาไปอยในพนท แตในทสดตองโยกยายออกมา เพราะเหตความรนแรง ประเดนทเขาสอสารกบผฟงจงเปนเรองความรนแรง ทตนเองตกเปนฝายถกกระท า จากคนตางชาตพนธตางศาสนา ตลอดจนการตอกย าจดยนวา ขณะนเขาเลาเรองในฐานะคนทออกมาจากพนทแลว วตถประสงคในการเลาของครประยทธ คอ การอธบายใหสงคมฟงถงเหตผล ทเขาตองยายออกจากพนท ราวกบการโยกยายครงน เปนบาดแผลส าคญของเขา ในยามทเขาเปดเผยเรองราวทลอแหลม เขามกกลาววา เรองเชนนหากอยในพนทกไมสามารถพดได เรองทเขาเลาจงใหภาพปตตานวา เปนทงดนแดนทนาประทบใจ แตขณะเดยวกนกเตมไปดวยอนตราย

ทางดานเรองเลาของแมะกอเมาะ เสยงของครหญงชรา เปนเสยงของผทเคยอยอยางเปนสขในพนทมาเนนนาน ดวยความทเธอคลกคลกบชาวบานเธอ จงถายทอดเรองราวความเปลยนแปลง ทเกดขนกบวถชวตของคนในพนท ทงไทยพทธและมลายมสลมออกมาไดมาก วตถประสงคในการเลาเรองของเธอนน เปนการยนยนตอสงคมวา ตวเธอรกถนฐานบานเกด และพยายามทกหนทาง ทจะไมละทงถนฐาน แมตองประสบความเดอดรอนจากเหตความรนแรง

เนอหาของเรองเลาจากปากค าของครไทยพทธ มสาระส าคญหลายประการ ประการแรก เรองเลาของครไทยพทธซงมชดประสบการณทแตกตางกน ทงภมล าเนา วธการอบรมเลยงด ฐานะทางเศรษฐกจของครอบครว สภาพชมชนทครไดเขาไปปฏบตงาน

214

ประสบการณความรนแรงทครไดรบ ฯลฯ ลวนเปนปจจย ทท าใหเรองเลาของครแตละคนนน มความแตกตางกนอยางนาสนใจ ทงเรองการปรบตว เพอใชชวตครทามกลางชมชนมลายมสลม การสมพนธชมชน ในบรบทของเหตการณส าคญตางๆ เชน “การปฏวตวฒนธรรมอสลาม” และเหตความไมสงบพนท ประการตอมา งานศกษาพบวาอตลกษณชาตพนธและศาสนา มความส าคญอยางยง ตอการใหค านยามตนเองของครไทยพทธ การทครไทยพทธไดใหค านยามถงความเปนมลายมสลม และวธการจดการความสมพนธทผเลามตอชาวมลายมสลม

ในเรองพนเพชวตประสบการณของครไทยพทธแตละคนนน ผเขยนเหนวา เรองเลาของครแตละคนมลกษณะเฉพาะ แมในกรณทพวกเขาเปนคนในอาณาบรเวณเดยวกน ชนชนเดยวกน การศกษาเทากน เรองเลาของครแตละคนกยงแตกตางกน เชน เมอพดถงการเรยนรประเพณวฒนธรรมมลายมสลม ครทเกดในพนทบางคนกพดภาษามลายถนไดด และกมครทไมสามารถพดภาษามลายถนได (ซงกผดไปจากความคาดหมายของคนทวไป) นอกจากน กรณของ ครประยทธยงเปนเครองยนยนวา มครใตจ านวนหนง ซงมพนเพเปน “คนทอน” แตมความตงใจทจะลงหลกปกฐานใน 3 จงหวดชายแดนใต คนอยางครประยทธน สรางขอถกเถยงกบเรองเลาหลกทเผยแพรในสงคมวา ครใตทยายออกมานนเหตเพราะเปนคนทอน และเขาไปเพยงชวคราวเพอหวงรบต าแหนง สวนประเดนทวาครจะผสมกลมกลน หรอเขาใจในวถชวตของผคนใน 3 จงหวดชายแดนหรอไมนน หากเราพจารณาจากการไปรวมประเพณพธกรรมกพบวา แมแตครทเกดและเตบโตในทองถน กใชวาจะคนเคยกบเรองเหลานมาแตเลก เมอเปนครแลวจงไดมโอกาสไปรวมงาน เพราะชาวบานมาเชอเชญไปเปนแขก และการไปรวมงานนน กเทากบการแสดงวาครเปนสวนหนงของสงคม ขอนเปนสงบงชวา เมอครตองไปใชชวตอยในสงคมพหลกษณนนการมทกษะทางวฒนธรรมเปนเรองจ าเปนยง ทกษะทางวฒนธรรมทวาน คอการเปดใจทจะเรยนรขนบธรรมเนยมประเพณวถชวตของผคนในทองถนนนเอง

ครไทยพทธไดบอกเลาวาไมเพยงแตพวกเขา หรอชาวไทยพทธทวไป แตผคน ทกชาตพนธ ทกศาสนา ทกสาขาอาชพ ตางตกเปนเหยอของความรนแรง เมอเกดเหตรนแรงขน ครไทยพทธแตละคน อธบายถงสาเหตทมาไปตางๆ นานา บางวาเปนเรองของการแบงแยกดนแดนเปนหลก บางบอกมหลายสาเหตปะปนกนยงเหยง ทงแบงแยกดนแดน ทงผลประโยชนจากการคาสงคราม ,คายาเสพตด และสงผดกฎหมายตางๆ เรองเลาของครไทยพทธไดบอกกบสงคมไทยวา ขณะนเกดสงครามขนแลวใน 3 จงหวดชายแดนใต สงครามทสงคมนยามวา เปนการตอสระหวางชาตพนธและศาสนา ระหวางไทยพทธกบมลายมสลม สงครามทท าให ครไทยพทธตองสญเสยญาตพนอง เพอนบาน เพอนรวมอาชพ พวกเขาตองทนเหนความตายของคนบรสทธนบพน ส าหรบครไทยพทธนเปนความสญเสย ทยงใหญอยางไมอาจประเมนคาได

215

เมอครไทยพทธเลาถงยทธศาสตรทน ามาใชปรบตว ในสถานการณความรนแรง สงทพวกเขาบอกคอ “ชาวบานเปนเกราะก าบงทดทสดของคร” “เราตองพยายามท าดกบชาวบานเพราะชาวบานจะคอยเปนหเปนตาใหเรา” การรกษาความสมพนธทด ระหวางครกบคนในชมชนเปนทางรอดประการแรก ทครไทยพทธระลกถง สงนแสดงใหเหนถงความสมพนธของครกบชมชนวา ทามกลางเหตความรนแรง ครมไดมองชาวบานเปนศตรคตรงขาม แตมองวาพวกเขาเปนทพงพาในยามยาก นอกจากน ครยงตองปรบตวในการใชชวตประจ าวน ในรวโรงเรยนครตองระมดระวง มใหเกดความขดแยงทจะน าไปสความรนแรง เชน การไมวพากษวจารณเหตความรนแรง ไมโตเถยงกนในเรองเชงคณคา เชน เรองศาสนาและวฒนธรรม นอกรวโรงเรยน ครตองหมนตดตามขาวสาร ทงขาวลอขาวกรอง ตองฟงใหรอบดาน การเดนทางไปยงทตางๆ ทงโรงเรยน ,ตลาด ,รานน าชา และการไปรวมงานประเพณตางๆ กลวนตองคอยระมดระวง ครบางคนตองไปฝกอาวธ และหาซออาวธกบเสอเกราะกนกระสน มาใหตนเอง และคนในครอบครว ทสดแลว ครบางคนตองโยกยายออกจากพนท เพอหนไปใหพนจากเหตความรนแรง

เรองเลาของครไทยพทธสะทอนวา พวกเขามการใหนยามความหมายตอความเปนมลายมสลม ค านยามถงความเปนมลายมสลมนน แปรผนไปตามความรนแรงทง 3 ระดบทครไดรบ ทงความรนแรงทางตรง ความรนแรงเชงโครงสราง และความรนแรงเชงวฒนธรรม เมอวเคราะหเรองเลาของครไทยพทธ ทงในชวงกอนเกดความรนแรง และในวนทความรนแรงไดเกดขนแลว ขอคนพบของงานชนน คอ การประจกษแกสายตาวา ความรนแรงมผลอยางส าคญตอการเลาเรองของกรณศกษา เมอครชาวไทยพทธเลาวา เขาอยในพนท 3 จงหวดชายแดนอยางสนตสข สายตาทพวกเขามองชาวมลายมสลมนนเปนสะทอนมมมองของ “ความเปนอน” โดยรปแบบของ “ความเปนอน” นน หมายความถง “ความเปนอน” ทเปนมตร “คนอน” ทสามารถยอมรบกนได และบางกรณ “ความเปนอน” กหมายถง “คนอน” ทไมใชศตร ในยามทปราศจากเหตรนแรง ความสมพนธระหวางครไทยพทธกบตวละครชาวมลายมสลมเปนไปดวยด แมมความขดแยงเกดขน กมเกดการใชความรนแรงทางตรงตอกน เหนไดจากจ านวนของตวละครทเปนผ มความสมพนธอนดกบผ เ ลาน น ถกเลอกน ามาเลา มากกวาตวละครทมความสมพนธในดานลบ และเหตการณทเลอกเลาถงชาวมลายมสลม โดยมากเปนเหตการณในทางบวก เชน การพดถงมตรภาพในวนวาน ระหวางครกบลกศษย ครกบชาวบาน ฯลฯ ลกษณะความสมพนธระหวางพวกเขา ถงแมจะเปนความสมพนธในดานด แตในอกขณะหนงกเปนชดความสมพนธ ของคนทมฐานวฒนธรรม ความคด ความเชอ แตกตางกนไปตามชาตพนธและศาสนาของตน ในความสมพนธจงเกดระยะหางขน อนเปนระยะหางทครไทยพทธสรางขน เพอใหพวกเขาสามารถรกษาไวซงความเปนตวตน

216

เมอเรองเลาเดนทางมาถง วนทครไทยพทธตองพบกบความรนแรงในพนท ท งความรนแรงเชงวฒนธรรม ความรนแรงเชงโครงสรางและความรนแรงทางตรง ความรนแรงท ครไทยพทธตองเผชญ สงผลใหผเลามอง “คนอน” อยางชาวมลายมสลม ดวยสายตาทเปลยนไป หากถามถงตวละครทครไทยพทธมความรสกในดานลบ เมอมสถานการณรนแรงเกดขน (ไมวาจะเปนความรนแรงในรปแบบใด) มตวละครกลมหนงมกถกกลาวถงอยเสมอ ในฐานะผบงการ หรอผอยเบองหลงความรนแรง นนคอ ฝายผกอความไมสงบ และบรรดาผตองสงสยวาเปน แนวรวม ยงเมอเหตรนแรงยดเยอขนเทาใด ตวละครใหมๆ กเพมขนเปนเงาตามตว กลมแบงแยกดนแดน และแนวรวม ถกจดวางไวในฐานะตวการและตวการรวม ทท าใหผเลากบชาวมลายมสลมโดยทวไปตองแตกแยกกน ดงนน ผเลาจงวางตวละครกลมนไวในต าแหนงตวโกง และเปน “คนอน” ทไมมหนทางจะเปนพวกเดยวกนได

จากเรองเลาหลายตอหลายตอน เมอครไทยพทธพดถงกลมผแบงแยกดนแดนและแนวรวม อารมณทเคลอบอยในถอยค าเตมไปดวยความเกลยดชง เมอเปนเชนนแลว ความตายหรอความสญเสยทเกดขนกบคนกลมน นาจะสรางความพงใจใหแกผเลาไมนอย แตสงทพบในเรองเลาคอรองรอยของความสะเทอนใจ เชน เมอกลาวถงชวตของชาวมลายมสลม ทตองจบลงในเหตสลายการชมนมทอ าเภอตากใบ จงหวดนราธวาส ครไทยพทธบางคนเหนวาคนกลมนเปนแนวรวมของผกอความไมสงบ เมอเลาถงเรองน ครไทยพทธเผยถงความรสกสองดาน ดานหนงครเหนวาคนกลมควรสลายการชมนม ความสญเสยทเกดขนสวนหนงเปนเพราะตวผชมนมเองทไมเชอฟงค าเตอนของเจาหนาทรฐ แมครไทยพทธบางคนเลอกยนอยขางเจาหนาทรฐ ทวาอกดานหนงครไทยพทธกเกดความหวนไหว เพราะความจรงแลวครไทยพทธไดรบทราบวา การกระท าของเจาหนาทรฐ เปนไปโดยวธการทไมถกตอง และจ านวนผตายในเหตการณครงนกมมากกวาครงใดๆ

เรองเลาของครไทยพทธนนยงมความเกยวของกบวาทกรรมรฐ วาทกรรมปตตาน และวาทกรรมวชาการ โดยเฉพาะในสวนของวาทกรรมรฐ เรองเลาสะทอนความเปนครทมความคดและมชวตจตใจ หาใชครทเปนหนชกเชดทคอยเตนตามค าบงการของวาทกรรมรฐ ทมตอชาวมลายมสลมเสยทงหมด อยางไรกตามผเขยนยอมรบความเปนจรงวา ครไทยพทธมความคดเหนเชนเดยวกบรฐไทยในหลายๆสวน เชน เรองการศกษา ครทกคนมองการศกษาเปนเรองการปรบเปลยนสถานภาพ คอ มองเหนการศกษาเปนบนไดไปสชวตทดกวา นคอสวนหนงของ วาทกรรมรฐ และจากการทวาทกรรมรฐมสวนทสรางสรรค จดดของวาทกรรมรฐท าใหครไมตงค าถามกบวาทกรรมน ในเรองเลาของครไทยพทธปรากฏความคลมเครอวา มบางสวนทคร

217

ไทยพทธตดอยในกรอบของวาทกรรมรฐ แตโดยมากแลวเปนวาทกรรมในเฉดทสรางสรรค ไมใชวาทกรรมทกดข ขดรด และเบยดบงชาวมลายมสลม

ในแงหนงเรองเลาครสะทอนการทครเปนตวแทนของอ านาจรฐ ทมตอคนในทองถน ครเปนสวนส าคญในสถาบนการศกษาของรฐ อ านาจรฐทสงผานครไปยงชมชน ผานกระบวนการศกษาเปนสงทพบเหนไดงาย เชน การทเดกนกเรยนตองพดภาษาไทยกลาง ซงเปนภาษาของรฐไทย ผลกลายเปนวาครไทยพทธเปนเครองมอในการเผยแพรภาษาไทย และคร ไทยพทธกเปนผขดขวางภาษาทองถนไปในคราวเดยวกน ในอกดานหนง เรองเลาสะทอนถงกลมอ านาจ ททาบทาอยในพนท ทงอ านาจรฐ อ านาจของกลมนกการเมอง ผมอทธพลในทองถนและอ านาจของผน าทางศาสนา ครไทยพทธตระหนกถงการปะทะกนระหวางอ านาจตางๆ เชน ในยามทพวกเขาเลาถงวถของชาวมลายมสลมวา คนทองถนใหความยอมรบนบถอ ยกยองผน าทางศาสนาอยางโตะคร และครสอนศาสนาอสลาม ตวแทนอ านาจรฐอยางคร ตองคอยปรบตวไมใหขดแยงกบตวแทนอ านาจทองถน และสารนยงเขมชด เมอยามทครเลาถงการสอนศาสนาอสลามทมบทบาทมากขน จนขามพรมแดนเขามาในรวโรงเรยน (อนหมายถงพนทซงรฐเคยมอ านาจเตม) ซงทสดแลวอ านาจรฐ กยงตองใหความเกรงใจอ านาจทองถน นนเปนเพราะวาอ านาจทองถน มมวลชนในพนทจ านวนมากคอยหนนหลงอย

ในเรองเลาอกมมหนงกลบพบความนาสนใจวา การทครท างานใกลชดชาวบาน ท าใหครรจกชาวมลายมสลม ดกวาทรฐรจก นนท าใหวาทกรรมรฐในตวครท างานไมเตมท เชนความคาดหวงทรฐจะใชครเปนอาวธทางปญญา ในการกลนกลายเดกนกเรยนใหกลายเปนไทย ดวยภาษาไทย และหลกสตรการเรยนการสอนทมศาสนาพทธเขาไปเกยวของ เรองกลบกลายเปนวา ครใหความส าคญกบการพดภาษาไทย ในวตถประสงคทแตกตางไปจากรฐ คอ ครเหนดานดของวาทกรรมการศกษา เหนความรทางดานภาษาเปนโอกาส ทเดกนกเรยนควรจะไดรบ เปนทนความรใหแกนกเรยน ทอาจจะออกไปประกอบอาชพในทองถนทผคนพดภาษาไทย และครบางคน ยงใหความส าคญกบภาษามลายถน เพราะตระหนกดวาเปนภาษาทผคนในทองถนใช พดจาสอสารกน ในขณะทครบางคนยอมรบวาตนมอคตทางชาตพนธ จนไมยอมหดพดภาษาถน แตในทสดความคนเคยกบวถชมชน กท าใหก าแพงทเขากอไวสนคลอน เพราะตอมาเขาสามารถเรยนรทจะฟงภาษามลายถนไดในขนด

ในเรองการเผยแพรวฒนธรรมไทย ยกตวอยางเชนเรองการไหว ครผเลาเรองกรบรวา คนทองถนใหความส าคญกบวฒนธรรมมลาย ครจงท าหนาทสอนใหเดกเปนผมทกษะทางวฒนธรรม ใหเดกนกเรยนสามารถอยในสงคมพหลกษณไดอยางไมเคอะเขน ดงทครคนหนงสอนเดกนกเรยนวา “เมอลกกลบถงบาน ลกตองสลาม (วธท าความเคารพตามแบบมสลม) พอแม

218

มาเจอครลกกตองสวสด” นนคอบทบาทของครผสอน ในสวนของครทเปนผบรหารการศกษากเลาวา เขาพยายามจดบรรยากาศในโรงเรยน ใหเกดความสมดลระหวางสองศาสนา ใหเดกทกศาสนาไดเรยนรตามวถของตน ทงยงใชโรงเรยนเปนพนทใหผน าทงสองศาสนา ไดมาพบปะแลกเปลยนความคดเหน ในเรองทจะพฒนาคณธรรมจรยธรรมใหแกเดกดวย หน าซ าครผนยงไดรเรมสนบสนนใหเดกนกเรยนมลายมสลม แตงกายตามหลกศาสนา เขากลาววาคนเราไมวาจะ ชาตพนธหรอศาสนาใด หากไดท าตามอตลกษณของตน โดยทไมสรางความเดอดรอนใหแกผอนกไมใชเรองทควรจะถกปดกน การณครงนนท าใหเขาตกเปนฝายตรงขามกบรฐไปโดยปรยาย (กอนทรฐจะเหนวาวธการนท าใหชาวมลายมสลมไมตอตานโรงเรยนของรฐ และจงไดสงเสรมเรองนในเวลาตอมา)

นอกจากนผ เขยนยงพบวาในเรองเลาของครไทยพทธ ยงมการตงค าถามกบ วาทกรรมรฐอยมาก เชน การวพากษการด าเนนนโยบายรฐ โดยเฉพาะนโยบายทเกยวของกบการศกษา ครทานหนงวพากษการจดการศกษาของรฐ ทยงคงเปนปญหามาตงแตครงอดตจนถงปจจบน เขาวพากษวา การวธการจดการศกษาทเปนอยน ท าใหผปกครองและเดกนกเรยนหนหลงใหโรงเรยนรฐบาล และเลอกเขารบบรการ จากโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามมากขน ตวเขาเหนวาสมดลระหวางการศกษาศาสนาอสลามและการศกษาสาระวชาอนนน ยงเปนปญหาท าใหเดกใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต เกดความรสกกดดนตงเครยด และท าใหเดกมลายมสลมตองรบภาระในการเรยนมากกวาเดกในภมภาคอน นอกจากนในเรองเลาของเขายงวพากษวา รฐไรความสามารถในการบรหารจดการวฒนธรรม ท าใหปญหาชาตพนธและศาสนา กลายเปนปญหาใหญขนมา ความคดเชนนเกดจากการทครเหนความส าคญ ของแนวคดเรองความแตกตางหลากหลายทางวฒนธรรม ประสบการณในพนทพหวฒธรรม ท าใหเขามงธ ารงอตลกษณไทยพทธของตนเอง และตระหนกวาหากไมอยากใหเกดความขดแยง อนน าไปสความรนแรง กควรสงเสรมใหชาวมลายมสลม ไดธ ารง อตลกษณของตนเชนกน ครยงวพากษนโยบายเรองแกปญหา 3 จงหวดชายแดนภาคใตวา “รฐบาลเราถอวามนไมใชสงคราม แตฝายผกอความไมสงบนถอวาเปนสงคราม รฐบาลตองการรกษาภาพของประเทศ แตในความเปนจรงน ตายขนาดน ไมเรยกสงคราม แลวจะเรยกอะไร มระเบดทกวนตายทกวนแบบน” การตงค าถามกบวาทกรรมรฐ ยงเหนไดจากการทครบางทานเลาวา สาเหตของความรนแรงประการหนง เกดจากการกระท าอนเกนขอบเขตของเจาหนาทรฐ ดงเหตการณ ตากใบ ทสรางความสญเสยแกหลายชวต ท าใหรฐตองคอยตามแกปญหา เชน การเยยวยาหรอการพยายามใหค าอธบายตอสงคม กระทงตองลงทนลงแรงอกมาก ทจะกอบกความไวเนอเชอใจ

219

จากคนในทองถน สวนสาเหตของความรนแรงอกประการหนง ครเลาวา เกดจากการทท งประวตศาสตรชาตนยมแบบรฐและปตตาน ถกน ามาใชเปนเครองมอ ในการเปดสงครามกบอกฝายหนง ครกลาววาการสรางประวตศาสตรแบบคตรงขามขนมา เปนการใชอ านาจของเรองเลาในการสรางความชอบธรรม เพอดงมวลชนมาอยฝายตนใหมากทสด ผลคอท าใหผคนจ านวนมากตองลมตาย และยงท าใหสงคมมองชาวมลายมสลมวาเปนพวกกอความรนแรง ซงนนเทากบการผลกไสพวกเขาใหเดนหางออกไปจากสงคมมากยงขน ในสวนเรองเลาทเกยวของกบวาทกรรมปตตาน อทธพลของวาทกรรมปตตาน สรางภาพชาวมลายมสลม ทมความเปนปกแผน และมความเปนอนหนงอนเดยวกน ทงคร ไทยพทธและชาวมลายมสลม ทเปนผใหขอมล ตางตกอยภายใตการครอบง าของวาทกรรมน ดงทครไทยพทธเลาถงการเปลยนแปลงในสงคมมลายมสลมวา ม“การปฏวตวฒนธรรมอสลาม” ท าใหชาวมลายมสลม ตนตวกบการตความค าสอนใหม ชาวมลายมสลมจงพากนปรบวถชวตใหมความเปนอสลามทเครงครดขน เชน การแสดงออกถงความเปนมสลมทด ดวยการแตงกายทถกตองขอบญญตทางศาสนา ครไทยพทธมองวา “การปฏวตวฒนธรรมอสลาม” เปนการสราง อตลกษณมลายมสลมใหเขมแขงขน จนท าใหชาวมลายมสลม ถอยหางออกจากคนตางวฒนธรรมอยางชาวไทยพทธ ไปโดยปรยาย

โดยทขอมลจากงานศกษาของดนแคน แมคคาโก (Duncan mcCarGo, 2008) แสดงขอมลทตางออกไปวา เกดความขดแยงขนในหมชาวมลายมสลม เพราะการตความค าสอนแนวใหมนเชดชความเปนอสลาม แตสงผลใหความเปนมลายดอยลง จงเกดความแตกแยกกนในหม ชาวมลายมสลม (โดยเฉพาะผทเปนชนช นน า) ทเลอกขางตางกน (ระหวางคณะเกาทใหความส าคญกบความเปนมลาย กบคณะใหมทยดความเปนอสลาม) ความแตกแยกยงมากขนเมอรฐเขาแทรกแซงกจการดานศาสนาอสลาม เชน การออกกฎหมายใหมการเลอกตงอหมาม ท าใหอหมามกลายเปนนกเลอกตง นอกจากนรฐยงไดเขาไปแทรกแซงปอเนาะ พยายามเปลยนปอเนาะใหเปนโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม (สอนเนอหาวชาสามญควบคไปกบการสอนศาสนา) โดยใหเงนอดหนนการศกษาแกปอเนาะทยอมเปลยนแปลง ท าใหโตะคร (บางคนร ารวยจากการเปดโรงเรยนจน) กลายเปนนกธรกจ นนเปนสาเหตทท าใหสงคมศลธรรมในทองถนนเสอมถอยลง จนน าไปสการใชความรนแรง ระหวางคนมลายมสลมทความคดเหนตางกน หรอขดผลประโยชนกน

ดงนนเปนไปไดหรอไมวา เพราะชาวมลายมสลมและครไทยพทธ อาจจะไมเขาใจเรองราวทเกดขนในทองถนอยางชดเจน ท าใหพวกเขาไดภาพเหมารวมของคนมลายมสลม เมอพวกเขาไมไดรบรถงความขดแยงในสงคมมลายมสลม ทงคนไทยพทธและคนมลายมสลมจงเกด

220

ความเขาใจทคลาดเคลอนซงกนและกน นคอการปะทะประสาน ระหวางบรบทกบความเขาใจตนเอง และความเขาใจกนและกนของในทองถน

ในสวนเรองเลาทเกยวของกบวาทกรรมวชาการ นกมานษยวทยาจ านวนหนง สรางค าอธบายวาปญหา 3 จงหวดชายแดนภาคใต เกดจากการทสงคมไมเขาใจประเดนความออนไหวทางชาตพนธและศาสนา ซงมอยในพนทมาอยางยาวนาน ท งรฐและผทพยายามแกปญหา 3 จงหวดชายแดน กไมเขาใจในความออนไหวซบซอนน การด าเนนการตางๆจงกลายเปนการซ าเตมสถานการณ ใหทวความรนแรงมากยงขน เรองเลาเปนความจรงชดหนงทมอาจปฏเสธได แตในงานศกษาชนนกลบพบความจรงอกชดวา ปญหาความขดแยงทางชาตพนธมไดมความรนแรงมาตงแตตน ความขดแยงทางชาตพนธกอเปนความรนแรงขน เมอถกโหมกระพอดวยประเดนเรองชาตนยม จากวาทกรรมรฐและวาทกรรมปตตาน เชน กรณชอเรยก ชาตพนธ “แขก” ทปรากฏในเรองเลา หญงชาวมลายมสลมคนหนงใหขอมลวา มนกวชาการไปบอกเธอวาค า “แขก” เปนค าทไทยพทธเลอกใชเพราะตองการเหยยดหยามชาวมลายมสลม ทงทเดมทเธอมไดสมผสรบรถงความรสกดานลบจากค า (แขก) น และเชอวาชาวไทยพทธแวดลอมตวเธอ กมไดเรยกเธอวา “แขก” อนมนยเกยวโยงถงการเหยยดชาตพนธ แตเมอเรองชอเรยก “แขก” แพรออกไปในสงคม เธอกรสกไดวาคนมลายมสลมปรบตว โดยเลกแทนตวเองวาแขก และคนไทยพทธกปรบตว โดยไมใชค าแขกเรยกชาวมลายมสลมอกตอไป เรองเลานหากมองในเชงมานษยวทยากเปนตวอยางทด ซงสะทอนถงการปะทะประสานระหวางสายตาทคนใน (ชาวมลายมสลม) มองตนเอง กบความเขาใจของคนนอก (นกวชาการ) ทมองเขามา

เรองเลาทปรากฏในงานชนน ใหเสยงของคนในพนท ทงเสยงของครไทยพทธ และเสยงของชาวมลายมสลมวา แททจรงแลว “ความขดแยงทางชาตพนธและศาสนา ไมใชปญหารนแรงของคนในพนท มาตงแตแรก” แตไหนแตไรมาชาตพนธและศาสนา หรออดมการณชาตนยม เปนสงทถกสรางใหเปนประเดนส าคญ ทงจากฝายรฐและผตอตานรฐ เรองราวเหลาน ปรากฏอยในประวตศาสตรชาตนยมไทย และชาตนยมปตตาน ทมงเลาแตประวตศาสตรบาดแผล ประวตศาสตรทพดถงการปราบปราม และการแขงขอของปตตาน ประวตศาสตรทเลาถงการตอส เพอตานการครอบครองของสยาม จนกลบเสยงเรองเลาประวตศาสตรของคนสามญ ซงมรปแบบทหลากหลาย เชน ประวตศาสตรหมบานทสามารถบอกไดวาใครเปนผต งถนฐานในพนทน และยงบอกไดอกวาผคนเปนเครอญาต ขามรฐ ขามชาตพนธ ขามศาสนากนไดอยางไร

เรองเลายงบอกอกวา ความรสกดานลบระหวางคนตางชาตพนธตางศาสนา เกดจากการทความรนแรงเปนตวกระตนอคตทางชาตพนธและศาสนา จากประสบการณของ ครไทยพทธพบวา ความขดแยงใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต มความสมพนธกบความขดแยงทาง

221

ชาตพนธและศาสนาอยางนาสนใจ จากการทผเลาทกคนมประสบการณรวมกน คอ การใชชวตอยทามกลางสงคมพหลกษณมาเปนเวลานาน ครแตละทานมทกษะทางวฒนธรรม ในการอยรวมกบคนตางชาตพนธตางศาสนามากบางนอยบาง ในยามปกตผคนในสงคมเชนนกมความเออเฟอเอออาทรตอกน ในการอยรวมกนนพวกเขาตองมการปรบตวเขาหากน (ทงโดยสมครใจหรอไมกตาม) ความแตกตางทางชาตพนธและศาสนาในบรบทปกต แมจะมความขดแยงกน แตกไมเปนเปนปญหาส าหรบการอยรวมกนของผคน ปญหาทสรางรอยราวในความสมพนธจะเกดขนทกครง เมอผเลาไดรบความรนแรง สงทตามมาคอความรสกถงการแบงฝกแบงฝาย เชน ความรนแรงทางตรงทสรางรอยเจบลกจนผเลายากจะลบเลอน ประสบการณจากความสญเสยความเจบปวดทผเลาตองเผชญ สงผลใหผเลาบางคนเกดความคดเชอมโยงวา ชาวมลายมสลมเปนพวกเดยวกบผกอเหตเพราะเปนกลมชาตพนธเดยวกน

เรองเลาของครไทยพทธยงบอกวา ความกลวมอานภาพอนยงใหญ ความกลววาจะมใครมาพรากลมหายใจของเราไป ท าใหเราหนมาจบอาวธและพรอมทจะใชมนเพอปกปองตวเอง ความกลวท าใหเราสรางความเปนอนขนมา และความกลวท าใหเราเหน “คนอน” เปนศตร โดยเฉพาะอยางยงเมอเกดความรนแรงเชงวฒนธรรม ผทอยในวงจรความรนแรงนน จะตงค าถามกบตนเองวา เราเปนคนทสงกดกบวฒนธรรมไหน ตวตนและอตลกษณของเราเปนอยางไร เมอเกดความรสกวาตวตน หรออตลกษณของตนเองถกเบยดบง เมอนนความรสกดานลบกจะเกดขน จดนท าใหเหนไดชดเจนวา การแบงแยก การแบงเขาแบงเรา การมองชาวมลายมสลมเปน “คนอน” เปนโครงเรองทกรณศกษาทง 3 คน มรวมกน

ในเรองของวกฤตความรนแรง เราจะเหนวา เมอครไทยพทธตองรบบทเปนผเลาถงประสบการณชวต ทามกลางบรบทเหตความไมสงบในพนท ครใหขอมลไมสอดคลองกบแนวคดของนกวชาการ และแนวคดของฝายตอตานรฐทวา ครอยในฐานะผสรางความรนแรง เชงวฒนธรรม เพราะครเปนตวแทนในการเผยแพรวฒนธรรมไทย และกลนกนวฒนธรรมมลายปตตาน ครไทยพทธเลาแคเพยงวา พวกเขาตกเปนเหยอของความรนแรง ในแงของความรนแรงทางตรง ครบางคนตองเอาชวตรอดจากคมกระสน ครบางคนถกดกรอท าราย ในแงของความรนแรงเชงโครงสราง ครเลาถงปญหาการแยงชงอ านาจในองคกรคร การแทรกแซงการปฏบตงานจากอ านาจรฐทสงโยกยายครไทยพทธ จากกรณทครสงเสรมอตลกษณมลายมสลม โดยอนญาตใหเดกนกเรยนแตงกายตามหลกศาสนาอสลาม การด าเนนนโยบายดานการศกษาของรฐ ทสงผลกระทบในแงลบกบคร เชน การทยคหนงมหลกสตรการเรยนการสอนทมงเนนเรองวฒนธรรมไทยมาก ท าใหครรสกอดอดเมอตองสอนเนอหาเหลานแกเดกนกเรยนมลายมสลม

222

ในแงของความรนแรงเชงวฒนธรรม เรองเลาของครสะทอนวา ความรนแรงทางวฒนธรรม เปนสงทคอยหนนเนองใหเกดความรนแรงเชงโครงสราง และความรนแรงทางตรง ความรนแรงเชงวฒนธรรม ท าใหคนตางชาตพนธตางศาสนา มองเหนคนทแตกตางออกไปจากตน ดวยสายตาของความเปน “คนอน” และเมอความเปนอนนถกยกระดบขน เชน น าไปผกโยงกบความรสกดานคณคา ทงเรองชาตพนธและศาสนา จะเออใหเกดความรนแรงเชงโครงสรางตามมา เชน การทรฐเขาแทรกแซงปอเนาะเพราะเกรงวา จะเปนทบมเพาะความเปนมลายมสลมทเขมแขง สวนความรนแรงทางตรงนน ในเรองเลาของครไทยพทธมตวอยางเสยง ทเลาถงความเจบแคนทคนชาตพนธและศาสนาเดยวกน ถกท ารายถกฆา จนท าใหคนในพนทจ านวนหนงหนมาจบอาวธกอเหตความรนแรงกบคนตางชาตพนธตางศาสนา โดยไมเหนวาเหยอเหลานนคอผ บรสทธ 7.2 ขอเสนอในเชงทฤษฎ

งานชนนเลอกใชการศกษาเรองเลาจากชวต และประสบการณจรง ตามแนวทางของ กาดาเมอร เปนวธการศกษาและวเคราะหเรองเลาจากปรากฏการณวทยา ซงเนนความเปนอตวสย (Subjectivity) และใหความส าคญกบเรองอารมณ และความรสกทมอยในเรองเลา แนวคดนมองวา อารมณความรสก มไดเปนเพยงสวนประกอบของเรองเลา เพราะในยามทอารมณความรสกถก สราง (produce) ขนมาในสถานการณใดสถานการณหนง อารมณความรสกทรนแรงจะเปนดงมานทจะมาครอบคลมจตใจ จนท าใหเกดอคต ฉนทาคต การศกษาแนวปรากฏการณนยมเชนน ท าโดยการเขาไปใกลและการถอยหางออกมา ดงทผเขยนจะพยายามเอาความรสกเจบปวดของคร ไทยพทธมาเลา นคอการเขาไปใกล และผเขยนจะถอยออกมาวเคราะหเรองเลา เพอพจารณาถงความยอนแยง ,ตรรกะเบองหลง และอตลกษณของผเลา ฯลฯ สงเหลานครไทยพทธอาจไมมเจตนาทจะเลาใหผเขยนฟง แตเกดจากการทผเขยนเขาไปใกล เขาใจความรสก เขาใจความทกข เสรจแลวถอยออกมาวเคราะหเรองเลาดงกลาว31

31 เปนวธการวเคราะหเรองเลา ทผเขยนเรยนรจากงานของ ปเตอร เอม เคลเลทท (Peter M. Kellett, 1995) ทศกษาความเกลยดชงโดยจ าเพาะเจาะจงการวเคราะหเรองเลาของผกอเหตขมขน วธวทยาทน าเขามาใชคอ ปรากฏการณวทยา (phenomenology) ซงแบงออกเปน3 ขนตอนดวยกน ขนแรกคอการใหค าจ ากดความ (description) ขนทสองไดแกการหาแกนของความหมาย (reduction) และขนสดทายคอการตความ (interpretation) ดวยวธนจะท าใหทราบวาผถกวจยใหความหมายกบการขมขนอยางไร ผถกวจยใหความหมายกบตวเองและผอนอยางไร รวมถงความเกยวโยงของเรองเลากบบรบททางสงคมและวฒนธรรมเปนอยางไร

223

การศกษาเรองเลาดวยวธน จะท าใหเหน “คน” ในวาทกรรมไดมากขน ท าใหไมมองวาคนเปนเหยอของวาทกรรมแบบเหมารวม เพราะไดแสดงใหเหนวา การทคนเราจะซมซบ หรอเ ชอวาทกรรม หรอต งค าถามกบวาทกรรมใดวาทกรรมหนง เ ปนเ รองทไมสม า เสมอ (inconsistence) ไมเปนภาพเหมารวมแบนราบ เมอคนผานประสบการณตรง เชน มประสบการณชวตทสนตสข มประสบการณชวตทตองทนทกขกบความรนแรง ประสบการณจรงนจะหลอหลอมใหคนตความ หรอตอบโตตอวาทกรรม (ตางๆ) แตกตางกนไป ตามชวงเวลาของชวต การเลอกศกษาเรองเลาดวยวธน เปนไปเพอเนนใหเหนถงความยอนแยง ลกลน ขดกนเอง หรอความไมสม าเสมอ ในเสยงของผเลา ซงกคอ ความเปนจรงทมอยในเรองเลานนเอง นอกจากน การจงใจเลอกกรณศกษาทมประสบการณชวตแตกตางกน ยงเปนจดแขงของงานศกษา เพราะท าใหไดเสยงของเรองเลา ทมความแตกตางกนออกไป ถงแมวาหากมองในเชงปรมาณ เสยงของครเหลานไมใชตวแทนของภาพรวมของครทงหมด ทวาหากมองในแงคณภาพ การศกษาเรองเลาจ านวนนอยแตศกษาแบบเจาะลก จะท าใหเหนวาภมหลงทแตกตางกนของผ เ ล าน น สมพนธกบการเลา เ รองของพวกเขา ท าให เ หนวามความคลมเครอ (ambivalence) ปรากฏอยในเรองเลา (ตามแตละชวงของชวต) ความคลมเครอนมนยส าคญ ทงในทางทฤษฎ และเปนความหวงในการอยรวนกน ของมนษยในสงคมพหวฒนธรรม

ความคลมเครอ (มความหมายวา ทงรก ทงเกลยด ทงชง ทงขมขน ทงเอนด ) ทพบ ในเรองเลา มนยส าคญมากตอทฤษฎหลงสมยใหม เมออาศยวธการวเคราะหเรองเลาอยางเจาะลก จะท าใหเหนแนวคดหลกททฤษฎหลงสมยใหมตองการเหนไดอยางชดเจน เชน การปรบเปลยนเลอนไหลของอตลกษณ (shifting identity) ท าใหเหนความลกลน ความยอนแยงกนเองอยใน เรองเลา ซงแสดงใหเหนวาการทมนษยจะนยามตนเอง หรอจะนยามถงความเปนอนนน ไมมความสม าเสมอ และจะตางกนไปตามแตบรบทและสถานการณทเปนจรง

นอกจากนงานศกษายงพบวาความคลมเครอ เปนสงจ าเปนตอการอยรอดทางวฒนธรรม จากการทเรองเลาของครไทยพทธเปดเผยวา ความขดแยงทางชาตพนธและศาสนา ไมไดเปนปญหาส าคญในพนท 3 จงหวดชายแดนใตมาตงแตแรก นนเปนเหตใหผเขยนกลาทจะแสดงขอมลในดานลบ เชน เรองของครประยทธ ทคบแคนใจวาตนถกผกอความไมสงบปองราย เขาคดวาคนกลมนเปนชาวมลายมสลม จงมความเกลยดชงชาวมลายมสลม แตในเรองเลาอกดานหนงไดเปดเผยวา ครประยทธรสกหวนหาชวตทเคยอยรวมกบชาวมลายมสลมอยางเปนสข ความคลมเครอเชนนคอความหวง เพราะเปนการแสดงใหเหนวา ในทามกลางความแตกตาง หรอความรสกเชงลบทางชาตพนธและศาสนา ผคนทมความแตกตางหรอมความขดแยงกน อาจยงมความคดและความตองการทจะอยรวมกน

224

เรองเลาไดเปดเผยวา แมครไทยพทธจะไมไววางใจคนมลายมสลม แตครไทยพทธยงมองเหน “ความเปนคน” พวกเขายงมองชาวมลายมสลมเปนคน มใชศตรเสมอไป ครไทยพทธยงคดวาตนสามารถทจะอยรวมกบคนมลายมสลมได แมวาการศกษาเรองเลาจากครไทยพทธเพยง 3 คน ไมอาจเปนภาพรวมของครไทยพทธสวนใหญ แตความคลมเครอทปรากฏในเรองเลานน มความส าคญมาก ในการใหความหวงแกการแกปญหาความรนแรงในพนท เพราะเปนสงทแสดงใหเหนวา ในความเปนมนษยน น คนเรามความสามารถ ทจะอยรวมกบคนทมความแตกตาง หรอมความขดแยงทางตางชาตพนธและศาสนาได ความคลมเครอ ทปรากฏในเรองเลา เปนขอพสจนถงความเปนไปได ในการอยรวมกน ทามกลางสงคมพหวฒนธรรม 7.3 ขอเสนอแนะในการพฒนาสงคม

“ละครเวทเรองนฉายซ าไปซ ามาหลายรอบ ยาวนานมานบศตวรรษ เคาโครงของบทละครยงคงเปนเรองเดมๆ ผจดละครและผเลนอาจเปลยนตวบคคล แตกยงเลนบทเดมๆ หากพวกเราทกคนหวงจะเหนบทละครและผ เ ลนทมพฒนาการทดขนกจะตองมารวมแกไข ปรบปรงทงโครงรางบทละคร รวมทงผจดการละครและผเลนทกคนดวย”

ศภรา จนทรชดฟา,2549 การวเคราะหขอมลในเรองเลา ท าใหผเขยนเหนสงทนาสนใจมากมาย เชน การ

เดนทางของเรองเลา เมอ ผเขยนไปพบกบครไทยพทธ ทงทกรงเทพฯ ตรง หาดใหญ นนท าใหผเขยนไดฟงเรองราวของพวกเขา จดนจะเหนวา เมอครไทยพทธเดนทางไปไหนมาไหน หรอโยกยายไปพ านกในทแหงใด นนเทากบวา เรองเลาถงประสบการณทเคยใชชวตอยในพนท 3 จงหวดชายแดน ยอมตดตามพวกเขาไปในทกแหงหน เมอเขาพบปะผคน ทมความสนใจในเรองน เรองราวตางๆ กจะถกน ามาเลาถายทอดตอไป เพราะฉะนนประสบการณเอย ความเขาใจทผเลามตอสถานการณเอย หรอกระทงวาอคตตางๆ กถกบรรจอยในเรองราว ทไดหยบยนสงตอไปยงผอนดวย ทส าคญคอ ครทกคนทราบดวา เรองทเขาเลานน จะถกผเขยนน ามาบอกตอสาธารณะ นนหมายความวา เขาตองการบอกแกสงคมไทยวา เหตความรนแรงใน 3 จงหวดชายแดนนน เกดขนเพราะอะไร หน าซ ายงผเลาอยในฐานะคร หรอผทเคยเปนคร เรองเลานกจะมน าหนก ไดรบความเชอถอจากคนทวไปเปนอยางมาก

225

เมอฟงเรองเลามาจนตลอด ผเขยนพบวา สงทส าคญทสด คอ เรองความแตกตางทางชาตพนธและศาสนาเปนเรองตองหาม เปนเรองทครไทยพทธทกคนเลาตรงกนวา ผคนใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต รบร และยอมรบ ทจะไมพดถงเรองน เพราะเหนวา เปนเรองทจะน ามาซงความแตกแยก ทงทตางฝายตางมเรองทไมเขาใจ หรอเขาใจผดตอกนมากมาย นนแสดงใหเหนวาสงทสงคมยงขาดกคอ “การเลาเรองรวมกน” เมอเกดปญหาขน คนตางชาตพนธตางศาสนากตางคนตางเลา คงเปนการดหากมเวทใหพวกเขาไดแลกเปลยนกน ใหพวกเขาเลาถงความเจบปวด ทกเ รองท เคยพานพบ ใหพวกเขาไดฟง “คนอน” วา มความเจบปวดอยางไร หรอไม หากทกฝายไดพดจาหารอกน มการรบฟงความคดเหนกนในประเดนตางๆ เหตการณความตงเครยดใน 3 จงหวดชายแดนใต อาจคลคลายลงกเปนได คงเปนการดหากผคนทกชาตพนธ ทกศาสนา ในพนทของความขดแยง ไดออกมาเลาถงความรสก ความคด ความเขาใจของพวกเขา และใหทกฝายไดเลาถงอนาคตรวมกน ใหผคนชวยกนเลาวา จะมแนวทางอยรวมกนอยางไร นตางหากจงจะเปนการใชเรองเลาใหเกดประโยชนสงสด นตางหากทควรจะเปนบทบาทหนาทของ “เรองเลา” บนความขดแยงทางชาตพนธและศาสนา