ศิลาวรรณาและวทิยาแรข่องหมวดหินมหาสารคาม พื้นที่บา้นตาล อำาเภอบำาเหน็จณรงค์ จงัหวดัชยัภมู ิ

บทคัดยอ่

ลัดดา แต่งวฒันานุกลุ 1 นุชติ ศิรทิองคำา 2

1 ภาควชิาวทิยาศาสตรพ์ื้นพภิพ คณะวทิยาศาสตร ์มหาวทิยาลัยเกษตรศาสตร ์2 กองทรพัยากรแร ่กรมทรพัยากรธรณี

tladdageo.It@gmail.comพื้นท่ีสำารวจพื้นที่บา้นตาล ตำาบลบา้นตาล อำาเภอบำาเหน็จณรงค์ จงัหวดั

ชยัภมู ิ โดยเจาะสำารวจแรโ่พแทชทัง้หมด 5 หลมุ ครอบคลมุพื้นท่ี 16 ตารางกิโลเมตร พบชัน้แรโ่พแทช มคีวามหนาตัง้แต่ 10 ถึง 50 เมตร สะสมตัวเหนือชัน้หนิเกลือ โดยผลการศึกษาธรณีวทิยาของหลมุเจาะสำารวจแสดงลักษณะของชัน้แรแ่ละชัน้ตะกอนแตกต่างกันสามารถจำาแนกตามธรณีวทิยาและแรอ่งค์ประกอบออกเป็น 3 หน่วย ตามระดับลึก คือ หน่วยท่ี 1 หน่วยล่างสดุ ประกอบด้วยชัน้แรแ่ฮไลต์ ชัน้โพแทช และชัน้ดินเหนียว ชัน้แรแ่ฮไลต์ท่ีมีความหนามากกวา่ 30 เมตร ท่ีแทรกสลับด้วยสายแรแ่อนไฮไดรต์และคลอไรต์ท่ีมคีวามกวา้งของสายแรไ่มเ่กิน 15 เซน็ติเมตร ชัน้โพแทชประกอบด้วยแรค่ารน์ัลไลต์และซลิไวต์สะสมตัวรว่มกับแรแ่ฮไลต์ ทัง้ชัน้แฮไลต์และชัน้โพแทชปิดทับด้วยชัน้ดินเหนียวท่ีมคีวามหนาตัง้แต่ 10 ถึง 30 เมตร ชัน้ดินเหนียวน้ีประกอบด้วยแรเ่คโอลีไนต์ อิลไลต์ คารนั์ลไลต์ ซลิไวต์ แทรคีไฮไดรต์ แอนไฮไดรต์ ยปิซมั ไพไรต์ แบไรต์และคลอไรต์ (รูปท่ี 1 และ 2) และยงัพบธาตรุอ่งรอยสะสมรว่มหลายธาต ุ(ผลการวเิคราะหเ์ฉพาะจุดด้วยเครื่อง EDX-SEM คณะวทิยาศาสตร ์มหาวทิยาลัยเกษตรศาสตร)์ อยา่งเชน่ กลุ่ม

ธาตหุายาก แลนทานัม ซเีซยีมและนีโอเดียม นอกจากน้ียงัพบธาตอ่ืุน ๆ เชน่ ทอเรยีม เซอรค์อนและไททาเนียม

หน่วยท่ี 2 ประกอบด้วยชัน้แรแ่ฮไลต์ ชัน้แอนไฮไดรต์และชัน้ดินเหนียว ซึ่งพบวา่ชัน้แรแ่ฮไลต์มลัีกษณะสนีำ้าตาลแดงที่น่าจะเกิดสขีองแรม่ลทินที่เป็นแรฮี่มาไทต์ ชัน้แอนไฮไดรต์แสดงลักษณะเป็นชัน้สะสมตัวเป็นชัน้ท่ีมคีวามหนาถึง 5 เมตร ซึ่งเป็นลักษณะเด่นของหน่วยท่ี 2 ท่ีแตกต่างจากหน่วยที่ 1 และ 3 สว่นชัน้ดินเหนียวในหน่วยท่ี 2 พบวา่มสีนีำ้าตาลแดงอ่อนถึงเขม้ ประกอบด้วยแรเ่กาลิไนท์ อิลไลต์ แทชชไีฮไดรต์ ซลิไวต์ แอนไฮไดรต์ ยปิซมั ฮีมาไทต์และคลอไรต์บา้ง โดยแรแ่อนไฮไดรต์ในชัน้ดินเหนียวตกผลึกเดี่ยวและสะสมตัวตามแนวรอยแตกในดินเหนียว หน่วยท่ี 2 ปิดทับด้วยชัน้หนิทรายและดินดาน

หน่วยท่ี 3 ประกอบด้วยชัน้แรแ่ฮไลต์ ชัน้ดินเหนียวและปิดทับด้วยชัน้หนิทรายและดินดาน ชัน้แรแ่ฮไลต์พบวา่มสีขีาวขุน่และสนีำ้าตาลแดง พบสายแรแ่อนไฮไดรต์แทรกสะสมตัวเป็นสายบาง ๆ ในชัน้ดินเหนียวนัน้พบวา่ประกอบด้วยแรเ่กาลิไนท์ อิลไลต์ ฮีมาไทต์ แอนไฮไดรต์ ยปิซมั พบแทชชไีฮไดรต์บา้ง แต่ไมพ่บแรโ่พแทชและรอ่งรอยของธาตหุายากในหน่วยท่ี 3

แหล่งแรโ่พแทชพื้นท่ีจงัหวดัชยัภมูใินแอ่งโคราชพบวา่มลัีกษณะทางธรณีวทิยาใกล้เคียงกับแหล่งแรโ่พแทชคารล์ซบดั ในสหรฐัอเมรกิา (Carlsbad, US) ทัง้ทางด้านการสะสมตัวเป็นชัน้หนาและลักษณะการวางตัวของชัน้แรแ่ฮไลต์ ชัน้แรแ่อนไฮไดรต์ รวมถึงแรโ่พแทช หากแต่แหล่งแรโ่พแทชในพื้นที่ชยัภมูพิบวา่มปีรมิาณของแรแ่ทชชไีฮไดรต์สงูมากกวา่แหล่งแรโ่พแทชอ่ืนทัว่โลก โดยแรแ่ทชชไีฮไดรต์สะสมตัวรว่มกับคารนั์ลไลต์และซลิไวต์ในชัน้ดินเหนียวและชัน้แรโ่พแทช

รูปท่ี 1 ภาพตัวอยา่ง K201-56 ประกอบด้วยแรค่ารนั์ลไลต์ ซลิไวต์ แฮไลต์และแอนไฮไดรต์ (cr: carnallite; H: halite; syl: sylvite)

รูปท่ี 2 ภาพจาก SEM ของตัวอยา่ง K201-52 (ก) แรแ่ทชชไีฮไดรต์สะสมตัวรว่มกับแฮไลต์ (ข) แรแ่ฮไลต์สะสมตัวรว่มกับซลิไวต์ ไดรต์ (tra: trachyhydrite; H: halite; syl: sylvite)

รูปท่ี 3 ภาพจาก EPMA ของตัวอยา่ง K202-40 ประกอบด้วยแรแ่ทชชไีฮไดรต์และล้อมรอบด้วยแรแ่อนไฮไดรต์ โดยธาตอุงค์ประกอบในแรแ่ทรคีไฮไดรต์ (แสดงด้วยธาตแุมกนีเซยีมปรมิาณสงู) และรอบ ๆ มแีรซ่ลิไวต์ (แสดงธาตโุพแทชเซยีมปรมิาณสงู) และแรแ่อนไฮไดรต์ (แสดงด้วยธาตุแคลเซยีมและซลัเฟอรป์รมิาณสงู)