maken.wikiwijs.nl · Web viewDe Cochin is een van de grootste en zwaarste rassen. De hennen worden...

De Kip

Reader Boerderijdieren AOC Oost Enschede

Pluimveehouderij

AlgemeenPluimveehouderij is de tak van veeteelt waarbij vogels gehouden worden, het zogenaamde pluimvee. De vogels worden gehouden voor vlees of eieren.Kippen worden zowel voor het vlees als voor de eieren gehouden. Vroeger werden de vrouwelijke dieren (hennen) gebruikt voor de eierproductie en de mannelijke dieren (hanen) werden vetgemest en geslacht. Natuurlijk worden er bij veel huishoudens of boerderijen kippen als hobbydieren gehouden. Het gescharrel van kippen rondom het huis is voor dierenliefhebbers een heerlijk geluid en gezicht.

Tegenwoordig worden er voor de commerciële pluimveehouderij speciaal dieren gefokt voor de productie van eieren en voor de productie van vlees. De kippen voor de productie van eieren heten leghennen en de dieren voor de productie van vlees heten vleeskuikens.Kalkoenen, eenden, ganzen en parelhoenders worden gehouden voor het vlees.Bij de moderne pluimveehouderij zijn de werkzaamheden verdeeld over gespecialiseerde bedrijven. De opbouw van de productiekolom kan worden voorgesteld in de vorm van een piramide. Bovenaan, in de top, zijn maar enkele bedrijven welke voor vermeerdering van pluimvee zorgen (fokbedrijven, broederij). Naarmate men verder kijkt in de productiekolom (opfokbedrijven, leghennenbedrijven, vleeskuikenbedrijven), wordt de basis steeds breder en zijn er dus meer bedrijven betrokken.

De productiekolom van de legpluimveesector bestaat uit: fokbedrijven voor het maken van de broedeieren waaruit de leghennen komen broederijen waar de eieren uitgebroed worden en de kuikens uit het ei komen opfokbedrijven die de kuikens opfokken tot legrijpe hennen leghennenbedrijven waar de hennen de eieren leggen eierverzamelaars, eierveilingen, groothandelaren en pakstations die zorgen voor het

verpakken en de distributie van de eieren.

De productiekolom van de vleespluimvee bestaat uit: fokbedrijven voor het maken van de ouders van de vleeskuikens opfokbedrijven die de ouders van de vleeskuikens opfokken vermeerderingsbedrijven waar de broedeieren waar de vleeskuikens uitkomen geproduceerd

worden. broederijen waar de broedeieren uitgebroed worden en de vleeskuikens uit het ei komen

vleeskuikenbedrijven waar de kuikens opgroeien tot slachtrijpe dieren slachterijen waar deze dieren geslacht worden pluimveevleesuitsnijderijen waar het vlees verwerkt wordt tot filet, drumsticks enz. groothandelaren die zorgen voor de distributie van het vlees


Een ei?Wat is nu eigenlijk een ei? Omdat het ei zo gewoon is vergeten we vaak hoe bijzonder de weg is die het ei van de eierstok in de kip naar het nest (of de winkel) aflegt. Het proces begint met de enkele duizenden onrijpe eicellen die de kip bij haar geboorte in haar eierstok heeft (een kip heeft maar één eierstok). Als de hen geslachtsrijp is, worden deze eieren één voor één rijp; als er twee tegelijkertijd rijp worden, ontstaat een ei met een dubbele dooier. In feite is dit een afwijking! Een ei met twee dooiers zal, als het wordt uitgebroed, nooit twee gezonde kuikens kunnen bevatten. Het rijpingsproces duurt enkele weken, maar versnelt zich ongeveer een week voor de ovulatie. Als de kip dan maar één of twee keer per dag eet, in plaats van de hele dag door, zijn in de eierdooier duidelijk laagjes pigment te onderscheiden. Het is dan ook belangrijk dat een kip altijd voer tot haar beschikking heeft, in de natuur eet zij ook de gehele dag door. In de week voor de ovulatie neemt de eierdooier sterk in grootte toe: er moeten immers voldoende voedingsstoffen in opgeslagen worden voor de broedperiode van drie weken.

OvulatieMet de ovulatie wordt het startsein gegeven voor de opbouw van de rest van het ei. De eicel, genesteld in de nu voltooide dooier, wordt afgestoten door de eierstok en komt terecht in de trechtervormige opening van de eileider, een buis van ongeveer 60 cm (!) lengte. Als de hen in de afgelopen weken gepaard heeft, zal het boveneinde van de eileider sperma bevatten, waardoor de eicel bevrucht kan worden. Na ongeveer een kwartier bewegen eicel en eidooier zich verder naar een ander gedeelte van de eileider, waar binnen enkele uren zich vier afwisselend dikke en dunne lagen eiwit over de eierdooier vormen. Bij de eerste laag worden de hagelsnoeren gevormd, dit zijn de strengen waarmee de eierdooier aan de eierschaal vastzit en in het midden van het ei gehouden wordt. In het volgende gedeelte van de eileider worden eidooier en eiwit gewikkeld in twee sterke, dunne vliezen. die bijna geheel aan elkaar vastzitten. Er is één open plekje, waar zich later een luchtbel zal vormen om het kuiken van de eerste ademteugen te voorzien. De vliezen dienen voornamelijk als bescherming tegen bacteriën. Gedurende de volgende vijf uur wordt het ei opgepompt. Water en zouten worden uit de eileiderwand door de vliezen in het eiwit gevoerd. De laatste fase, de vorming van de eischaal duurt ongeveer veertien uur. De schaal bestaat voor ongeveer 4% uit eiwit en voor 95% uit calciumcarbonaat. Een groot gedeelte van deze benodigde kalk wordt uit de botten van de kip gehaald! Als laatste komt er een soort wasachtige laag om het ei, waardoor vochtverlies wordt tegengegaan.Dan is het ei klaar om gelegd te worden. In totaal is hier 25 uur aan gewerkt! Uit bovenstaande volgt dan ook dat een hen die aan de leg is ongeveer elke 25 uur een ei legt.

BroedenIn het voorjaar worden de meeste hennen broeds. Ze stoppen dan met het leggen van eieren en richten zich op de bevruchte eieren die ze de dagen ervoor heeft gelegd. Een broedse kip maakt een nestje en gaat op de eieren zitten om ze te verwarmen. Na ongeveer 21 dagen zullen deze eieren openbreken en worden de kuikens geboren.Een broedse hen herkennen we, behalve aan het gedrag, aan nog twee dingen; een kale plek op de borst en het kammetje is niet zo rood meer. Overigens is de kam van een hen in de rui ook meestal niet rood. De kale plek op de borst is bestemd om zoveel mogelijk lichaamswarmte aan de eieren af te geven; dons en veren isoleren immers. Het kammetje is niet meer rood om zo min mogelijk op te vallen als ze ergens zit te broeden en ook om niet de aandacht van de haan te trekken. Een hen met een niet-rode kam zal minder aantrekkelijk voor de haan zijn dan eentje met een knalrode kam. Bij het broeden kan de hen een opdringerige haan bepaald niet gebruiken.


Een hen legt in principe het hele jaar door, behalve als ze broeds is en tijdens de rui. Dan heeft ze al haar energie nodig om een nieuw verenpakje aan te maken.In de maanden december en januari komt de leg op een laag pitje te staan. Dit is de donkerste periode van het jaar en is voor de hen een periode om een beetje tot rust te komen en energie te verzamelen voor het voorjaar om dan weer veel eieren te leggen en te broeden.Sommige mensen doen dan verlichting aan in het kippenhok om zo toch de leg af te dwingen. Storingen in de leg komen vaak doordat de hen te dik is of door fouten in de voeding. Het grootste gedeelte van de voeding moet bestaan uit legkorrel/meel. Groente en graan met mate bijvoeren. Loslopende kippen eten veel gras en klaver dat kalk bevat. Groente zoals sla en andijvie bevat nauwelijks kalk en moeten daarom niet de plaats van legkorrel innemen. Zorg dat er altijd kippengrit beschikbaar is, ten eerste voor een goede spijsvertering en ten tweede omdat daar iets kalk uit wordt opgenomen. Afhankelijk van het ras heeft een hen de topjaren van het leggen de eerste twee jaar van haar leven. Bij het normaal houden van hennen zonder winterverlichting blijft de productie zo'n jaar of vijf op een behoorlijk peil.

Film van ei tot kuikenhttp://www.youtube.com/watch?v=---ltZLrnMo


Levenscyclus van een kip

GeboorteWanneer een haan een kip bevrucht, legt de kip 25 uur later een bevrucht ei. De kip broed dit ei uit, waar na 21 dagen een kuiken uit zal komen. Op pluimvee bedrijven worden de bevruchtte eieren uitgebroed in een broedmachine. Deze verwarmt de eieren en draait deze, zoals een kip ook zou doen.

Vrouwelijke kuikensVrouwelijke kuikens worden gekweekt voor verschillende doeleinden. Namelijk;Net als haantjes opgroeien in grote stallen tot vleeskip.Opgroeien als leghen. Na 4 maanden kan het kuiken dan 5 onbevruchte eieren per week leggen.Als broedhen voor een nieuw nageslacht.

Mannelijke kuikens (Haantjes)Haantjes worden bijna allemaal grootgebracht als vleeskip. Ze krijgen eiwitrijk voedsel waardoor ze extra snel groeien. Na zes weken, wanneer de haan 2,1 kilogram weegt, is de haan rijp voor de slacht. Een enkele haan wordt gebruikt om voor nageslacht te zorgen.


Gedrag

De kip is, zoals de meeste dieren, een gewoontedier. 's Ochtends wordt de voeren drinkbak op een vaste plaats verwacht. De rondjes door de tuin hebben een vast patroon en de rangorde is prima vastgelegd. Elke kip heeft een vaste plek op de zitstok, als er zitstokken op verschillende hoogten zijn zitten de kippen die het hoogst in rang zijn op de bovenste zitstok. Zouden de kippen in een boom slapen dan is de hoogste plek in de boom altijd het veiligst tegen vossen en dergelijke en dus kiezen de kippen die het hoogst in rang zijn de bovenste zitplaats.

Scharrelen is overlevenEen stukje tuin dat ineens wordt afgezet omdat je daar iets hebt ingezaaid vormt voor een kip een regelrechte uitdaging. Dat stukje wás altijd beschikbaar en nu ineens niet meer? Dát zullen we nog wel eens zien! Ofschoon er misschien niets te halen valt zullen ze op allerlei manieren proberen om daar tóch te komen. Daarom is het slim een geplande groentetuin of bloembed af te zetten voordat de kippen er ooit komen of anders tijdig voor het inzaaien zodat ze eraan kunnen wennen.Het kunnen scharrelen van kippen is voorál een geestelijke noodzaak, het zit ingebakken in de aard van de kip om voedsel te zoeken en dus de hele dag bezig te zijn, dit is iets dat dus niet afgeleerd kan worden. Scharrelen onder struiken of bladeren levert ook een grote variatie in voedsel op en dat is natuurlijk heel gezond. Kippen eten de hele dag door dus kleine beetjes, daar is hun lichaam op ingesteld. Voer wordt in de krop voorverteerd en zakt dan af naar de relatief kleine maag om verder verwerkt te worden.

Daarom is het fout om kippen in een ren slechts een keer per dag te voeren en er de rest van de dag helemaal niets voor ze beschikbaar is. Voer moet de gehele dag tot hun beschikking staan. Als ze niet de hele dag kunnen eten zullen ze zich bij het eenmalige voeren volproppen en dat kan leiden tot storingen in de spijsvertering. Dat betekent niet dat ze de hele dag een volle bak tot hun beschikking moeten hebben, 's ochtends een volle voerbak neerzetten en die niet meer bijvullen gedurende de dag werkt prima. Kippen die gewend waren aan een keer per dag voer krijgen zullen het snel afleren om zich vol te proppen. Kippen die in een kale ren worden gehouden en niet kunnen scharrelen vervallen dan ook vaak in ondeugden zoals verenpikken of agressief gedrag. Scharrelen móet en houdt een kip geestelijk gezond.

Rangorde binnen de groepHoewel het lijkt dat de haan de chef is binnen een groepje kippen is dat toch vaak niet zo. Als je de dieren een tijd observeert zul je zien dat een van de hennen, meestal een van de oudere hennen, bepaalt waar ze in de tuin naartoe gaan. De rest van de hennen volgt en de haan sjokt er dan achteraan. De haan probeert voortdurend de aandacht van de hennen te trekken door, als hij iets te eten vindt, een geluid te maken dat klinkt als bap-bap-bap en met de snavel naar het voedsel te pikken. Vaak komen de hennen dan aanstuiven en dan hoopt de haan er eentje te kunnen dekken. Vele hanen doen dit "bappen" ook als ze niets vinden en op een gegeven moment negeren de hennen hem en zal hij moeten wachten tot een hen zich aanbiedt. Als de haan een hen in één keer goed bij de nekveren pakt kan hij zich ook aan haar opdringen en haar tegen haar wil dekken. Pakt hij haar niet in een keer goed vast dan kan hij, als ze niet wil, wat flinke opdonders tegemoet zien! Tussen de hennen onderling zijn ook wel kleine gevechten om de rangorde waarbij de veren in het rond vliegen. Toch moet je dat laten gaan zolang het niet echt uit de hand loopt, als ze het nu niet uitvechten doen ze het later toch wel.

Zijn er meerdere hanen in een groep (dat kan alleen als de hanen samen of als kuiken in de groep zijn opgegroeid, zet dus nooit een nieuwe haan in een groep waar al een of meer hanen zijn) dan is de


rangorde binnen de hanen heel strak bepaald. De chef-haan duldt de andere hanen alleen aan de buitenkant van de groep en niet in de buurt van de hennen. De buitenkant van de groep is, met het oog op rovers, ook de gevaarlijkste plek, dus dat is wel slim bekeken van de chef ;)Een afgedwaald hennetje wordt door de mindere hanen wel gedekt, maar zodra de chef het ziet moet hij benen maken. Kleine schermutselingen tussen de hanen zijn normaal. Het gebeurt ook wel dat bepaalde hennen zich bij een "mindere" haan aansluiten en dat de groepen overdag gescheiden door de tuin zwerven. Het nachthok wordt dan vrijwel altijd nog steeds als gezamenlijke slaapplaats gebruikt. Vaak zullen de mindere hanen pas in het hok mogen als de chef al is ingedut, sommige slimmerds zorgen ervoor dat ze al vroeg in het hok zitten. In mijn groepen slapen hanen gebroederlijk naast elkaar in het hok, maar overdag lopen ze met hun eigen hennen rond en zorgen ervoor dat ze elkaar niet tegenkomen. Zodra ze elkaar zien buigen ze af en lopen een andere richting uit. Ze hebben ook duidelijk het terrein hier verdeeld in territoria, het gebeurt maar zelden dat een groep op het terrein van een andere haan komt. Het bezoeken van de voerplaats gebeurt maar door een groep tegelijk. Hennen van verschillende groepen eten wel samen, maar als er al een haan bij de voerplaats is wachten de ander hanen tot hij weg is, dat geldt ook voor de chef. Onder de mindere hanen bestaat ook weer een rangorde.

Leven hanen zoals omschreven in een groep, dan heeft de chef een zware baan! Hij moet de hele dag op de concurrenten én op de hennen letten en een moment van ziekte of zwakte betekent dat hij zijn plaats onmiddellijk kwijt is. Zodra dit gebeurt gaan de mindere hanen vechten om chef te worden, meestal is dat in een paar dagen bekeken en vloeit er weinig bloed. De oude chef wordt meestal niet meer geaccepteerd, loopt helemaal alleen, mag soms niet meer in het hok en sterft soms na korte tijd. Dit is door de natuur zo geregeld om zoveel mogelijk "vers" bloed in een groep te krijgen. Een haan die geen andere hanen om zich heen heeft wordt vrij oud, een haan in een groep dus minder oud.

Vluchten of vechten?Kippen zijn vluchtdieren. Hoewel sommige hanen tegen de verzorger agressief zijn zullen ze de hennen bij aanvallen van buitenaf vrijwel nooit verdedigen. Ook al springt de haan tegen het gaas als bijvoorbeeld de hond langsloopt, als hij vrij in de tuin loopt zal hij doorgaans maken dat hij wegkomt als diezelfde hond er aan komt. De haan weet heel goed dat hij achter zijn gaas veilig zit en best patserig tegen het gaas op kan springen. Alleen hennen met kuikens zullen hun kroost fel verdedigen.Als een dier van de groep wordt aangevallen is de rest van de groep er niet bij gebaat om het slachtoffer te helpen. Een nieuwe haan heb je als groep zó vervangen en een hennetje meer of minder maakt ook niet veel uit. (Het individu is minder belangrijk dan de groep). Verdedigt echter een hen haar kuikens dan kan zij het slachtoffer worden, maar haar kuikens hebben de kans om te overleven als ze al groot genoeg zijn of worden bemoederd door een andere hen uit de groep. Het individu is hier ook weer minder belangrijk dan de groep (in dit geval kuikens).

GeluidenKippen signaleren gevaar heel goed en geven met verschillende geluiden door aan de groep of het gevaar uit de lucht of op de grond valt te verwachten! Overvliegende vogels worden aan de groep met een geluid doorgegeven met een geluid dat klinkt als een langgerekt WROUAAAHH. Iedereen zoekt dan meteen een goed heenkomen in de bosjes. Komt het gevaar juist uit die bosjes dan klinkt een heel ander geluid. Deze geluiden zijn eenmalig en worden niet door de groep overgenomen. Let maar eens op de kippen dan zul je het merken! Een flink geschrokken kip maakt hoge, harde geluiden die meteen door de groep worden overgenomen. Het is voor de anderen dan blijkbaar onduidelijk waar het gevaar vandaan kwam en het op een brullen zetten is dan de beste verdediging. Een kip die een aanval van een roofvogel of ander dier overleeft heeft is vaak totaal in shock en zit verlamd in een bosje of onder een boom. Zo'n kip kun je het beste in het hok zetten en met rust laten. De vertrouwde omgeving moet het werk doen en de kip weer bij de positieven brengen. Het gebeurt vaak dat zo'n kip alsnog sterft door de stress.


KleurenKippen zien kleuren. Ze worden vooral aangetrokken door de kleur rood. Een hen die aan de leg is heeft een knalrode kam, de haan wordt door de rode kam aangetrokken om met haar te paren. Is de hen aan het broeden, is ze ziek, in de rui of niet aan de leg, dan is het kammetje niet rood en trekt zij minder de belangstelling van de haan. Het heeft immers weinig zin om te paren met een zieke, broedende of niet leggende kip. Er komt dan toch geen nageslacht en als ze ziek is, loopt de haan ook minder kans om ziek te worden als hij niet met haar paart. Andersom werkt het ook, als de haan geen rode kam heeft dan is er iets met hem aan de hand en zal de hen niet snel met hem willen paren. Die voorliefde voor rood kan er ook toe leiden dat kippen een bloedende kip doodpikken. Hebben ze eenmaal bloed geproefd dan kunnen ze elkaar ook gaan pikken om aan bloed te komen. Dit gebeurt vrijwel alleen bij kippen die zich vervelen doordat ze in een te kleine of saaie ren worden gehouden en omdat ze niet kunnen vluchten.

IntelligentieZoals bij alle diersoorten heb je ook intelligente en wat minder intelligente figuren onder kippen. Vrijwel alles is terug te voeren op de basisinstincten zoals het krijgen van voedsel, de drift tot voortplanting, het verdedigen van nageslacht en zelfbehoud. Kippen kun je, afhankelijk van het temperament, met stukjes brood de gekste dingen leren. Sommige pikken dat heel vlot op en anderen leren het nooit. Ook bij kuikens die door de mens zijn grootgebracht zie je die verschillen. Sommigen hechten zich wel aan de verzorger (in beginsel altijd om het voedsel) maar anderen blijven schuw, ook al groeien ze op onder dezelfde omstandigheden. Alles valt en staat met de omstandigheden tijdens het opgroeien. Kippen die in een kleine ren met weinig afleiding en leermogelijkheden zijn opgegroeid worden buiten loslopend nooit zo handig als de dieren die buiten zijn opgegroeid.

Het is ook in het geheel niet onbelangrijk te weten dat een kip een groepsdier is, één kip alleen is doorgaans geen succes. Hou daarom kippen (al of niet met haan) in een groepje van minstens 5 kippen. In de handel zijn kippenhokken die geschikt zijn voor drie krielen, maar dat is eigenlijk te weinig. Als één van die kippen zich wat minder voelt dan is ze meteen de klos. Een groep van 5 is een voor kippen wat normalere situatie.


Rassen

Er zijn erg veel kippenrassen, wel zo’n 400. Deze rassen zijn onder te verdelen in twee grote klassen namelijk:

I. Grote rassenII. Kleine rassen of krielen (ook wel dwerghoenders genoemd)

In beide categorien kunnen we deze onderscheidingen maken:

Legrassen: Barnevelder – Leghorn – Australadorp – Minorcakriel – Leghornkriel – Maranskriel –

Wyandottekriel

Vleesrassen: Mechelse koekoek – Faverolles – Faverolleskriel – Dorkings – Houdan – Houdankriel

Rassen met meerdere functies: Marans – Bielefelder – Bielefelderkriel – Amrock – Plymouth – Rock – Amrockkriel

Sierrassen: Antwerpse baardkriel – Cochinkriel – Yokohama – Phoenix – Javakriel – Zijdehoen –

Zijdehoenkriel – Nederlandse Sabelpootkriel

Hybriden:

Dit zijn rassen zover je het een ras kunt noemen die puur gefokt zijn om in zo’n kort mogelijke tijd veel eieren te leggen.Of ze zijn gefokt als vleesras, enkele voorbeelden van leghybriden of vleeshybriden zijn;Nere Brown – Isa White – Isa Brown – Lohmann – Hisex White en Hisex Brown


De Barnevelder

De Barnevelder is een zogenaamd "dubbeldoelras", oorspronkelijk gefokt voor zowel de legprestaties als voor het vlees. Het ras is afkomstig uit Nederland, uit de omgeving van Barneveld, waar het in het begin van de 20e eeuw werd gekweekt door lokale legkippen te kruisen met Aziatische rassen als Cochins, Langshans en Brahma's.Voornamelijk gedurende de eerste helft van de vorige eeuw genoot het ras wereldwijd bijzonder veel bijval als legkip. Met de komst van de moderne leghybride, nam deze populariteit sterk af en nu wordt het ras verder in stand gehouden door een aantal liefhebbers

De Barnevelder is niet enkel een uitstekend nutras, maar is bovendien ook een zeer mooi hoen.Vooral de dubbelgezoomde kleurslag geeft de Barnevelder een bijzondere uitstraling. De grondkleur is warm, goudbruin en de dubbele zoming is zwart met een intens groene glans.Het is een middelzware kip met halfhoog gedragen staartpartij. De Barnevelder heeft één enkele, middelgrote kam. De oogkleur is roodbruin, de oorlellen rood en de benen zijn geel.De hanen wegen gemiddeld 3,5 kg (ringmaat 20 mm) en de hennen ongeveer 2,75 kg (ringmaat 18 mm).De Barnevelder is een robuust en weerbestendig (gehard) ras.De Barnevelder is een vitaal ras dat zich vrijwel overal thuisvoelt. Ze kunnen dus zowel loslopend als in een ren gehouden worden. Vermits ze weinig of niet vliegen, volstaat een lage omheining om ze binnen te houden.Barnevelders zijn vriendelijke, vrij rustige dieren die gemakkelijk handtam worden

Barnevelders staan bekend om hun uitstekende eigenschappen als legkip, de mooie bruine eieren, en de winterleg. Een goede hen legt per jaar zo'n 180 - 200 middelgrote (~60 g) eieren. Een goede hen legt per jaar zo'n 180 - 200 middelgrote (~60 g) eieren


WyandotteDe Wyandotte is van oorsprong een Amerikaans ras dat ± in het jaar 1850 naar Nederland kwam. De Wyandotte is een rustige kip die ook goed in kleinere ruimten kan worden gehouden. deze kip is een perfecte aanrader voor de beginner omdat hij naast de genoemde eigenschappen ook weinig speciale eisen stelt aan de huisvesting. De Wyandotte heeft een bolvormig lichaam dat rijkelijk dons vertoont. De staart van de Wyandotte behoort in een hoek van ca. 40° te staan en aan het eind van een brede, langzaam oplopende rug te zitten. De kop mag niet te groot zijn en deze kop is getooid met een rozekam, vastliggend op de kop en waarvan de doorn de neklijn volgt. De ogen zijn groot en roodbruin van kleur. De Wyandotte heeft gele, halflange dijen en loopbenen die goed zichtbaar zijn.De Wyandotte kent vele erkende kleurslagen, zowel in de dwerg- als in de grote vorm. Dit ras is daarom aan te raden voor een fokker die het op 1 ras wil houden maar van kleurvariatie houdt. We onderscheiden de kleuren in drie groepen:

I. De gezoomden;II. De getekenden;

III. En de enkelkleurigen.

De gezoomde soorten zijn te herkennen aan de specifieke veeraftekening (op de foto’s zie je meerzomig zilverpatrijs-exemplaren. De getekenden bestaan vaak uit contrastkleuren en kunnen hierdoor ook heel mooi zijn. De enkelkleurige exemplaren willen weleens wat minder in trek zijn maar zijn niet minder mooi. Vooral het geheel zwarte exemplaar dat een wat groenige glans over zijn verenpak heeft.


Cochin

De Cochin is een zwaar kippenras dat oorspronkelijk uit China komt. De oorspronkelijke Cochin leek echter nauwelijks op het huidige type. Europese en Amerikaanse fokkers hebben door middel van selectieve fok de hedendaagse Cochin gevormd. De Cochin komt voor in zowel krielvorm als groothoenderDe Cochin is een van de grootste en zwaarste rassen. De hennen worden gemiddeld 4000 gram, hanen 5250 gram. De dieren hebben veel ronde vormen en zijn breed gebouwd, je zou langs alle kanten van een cochin een cirkel kunnen tekenen. Opvallend is de grote hoeveelheid veren. Het ras wordt gefokt in zwart, blauw, wit, buff, zwartbont, koekoek en meerzomig patrijs.Cochins zijn rustige kippen die nauwelijks vliegen. Mede daardoor zijn ze populaire hobbykippen. De eierproductie ligt rond 170 eieren per jaar.

ZijdehoenDe zijdehoenders zijn hoogst waarschijnlijk ontstaan in China en in Europa geïmporteerd rond 1827. Via diverse handelsroutes werden de zijdehoenders bekend onder verschillende namen. Vooral op markten waren ze zeer populair, daar werden ze verkocht als een kruising tussen een kip en een konijn. Zijdehoenders zijn de kleinste van alle hoenders, eigenlijk een halfkriel. Ze wegen ongeveer 1000 tot 1600 gram. De vorm van de zijdehoen komt het meest overeen met die van de Cochinkriel.

Kenmerken van het ras: het lichaam moet rond zijn, de bevedering zacht, de huid donker en de oorlellen lichtblauw.De hennetjes hebben een bolstaande kuif en de haantjes hebben een typerende, achterwaarts staande kuif. De zijdehoen staat bekend om zijn rustige en vertrouwelijke aard en is makkelijk handtam te maken. De hennetjes staan niet bekend als grote ei-leggers (100 per jaar), maar ze blinken wel uit in het broeden en groot brengen van hun kroost.Omdat de zijdehoen zo’n betrouwbare broedster is, worden ze vaak als pleegmoeder ingezet voor het uitbroeden van fazanten eieren.


Huisvesting

LegbatterijEen legbatterij is een plaats waar op grote schaal kippen zijn gehuisvest met 3 tot 5 dieren in een kooi. In zo'n kooi hebben de individuele dieren een oppervlakte van 550cm² ter beschikking. Ongeveer 70% van alle eieren die in Nederland geproduceerd worden zijn gelegd door kippen uit een legbatterij. Legbatterijen zijn omstreden; er zijn mensen die het houden van kippen in legbatterijen wreed vinden en het beschouwen als een vorm van dierenmishandeling. De meeste supermarkten verkopen dan ook geen consumptie-eieren die afkomstig zijn van legbatterijen. De meeste eieren uit de legbatterijen zijn bedoeld voor de levensmiddelenindustrie of voor de export. In de Nederlandse supermarkten vindt men eieren uit legbatterijen terug in producten als sauzen en banket. Vanaf 2012 zijn legbatterijen in de Europese Unie verboden. Het systeem van legbatterijen wordt dan vervangen door het zogenaamde verrijktekooisysteem.

Doordat het in Europa verboden wordt kippen in legbatterijen te houden schakelen vele boeren over naar de wel nog toegestane verrijkte kooien.Een dergelijke kooi is iets groter dan de legbatterij en heeft een oppervlakte van 750 cm² per kip in plaats van 550 cm². Tevens zijn de kooien 5 cm hoger.Verder is er enkele centimeter boven de gazen vloer een zitstok voorzien die de kip een makkelijkere zitplaats moet geven.Er is een kleine bijkomende nestruimte.Als laatste is er ook nog een nestbakje waar één kip tegelijk in kan.Deze verbeteringen zouden er voor moeten zorgen dat de hen haar natuurlijke gedrag kan blijven behouden. In deze verrijkte kooien zitten nog steeds 3 tot 5 leghennen. Critici stellen dat het nauwelijks een verbetering is ten opzichte van de legbatterijen. Binnen Europa worden de verrijkte kooien vanaf 2017 verboden.


http://nl.wikipedia.org/wiki/Bestand:56.000_kippen_leggen_40.000_eieren_per_dag.ogv

De scharrelpluimveehouderij Dit een vorm van pluimveehouderij met een alternatief huisvestingssysteem voor kippen. Het systeem is ontwikkeld nadat er in de jaren 80 van de twintigste eeuw een omschakeling plaatsvond in de publieke opinie omtrent dierwelzijn. Het scharrelhuisvestingssysteem is ontstaan met het idee dat een kip natuurlijk gedrag moet kunnen vertonen, waaronder scharrelen. Om dit te bereiken worden de dieren in de scharrelpluimveehouderij niet in kooien gehouden maar in stallen en hebben ze meer ruimte per dier dan in een legbatterij.

Er wordt onderscheid gemaakt inI. scharrelstal en

II. stal met vrije uitloop.

Scharrelpluimveehouderij omvat bijna alleen een deel van de legpluimveehouderij. In de vleeskuikenhouderij wordt vrijwel alleen onderscheid gemaakt tussen biologisch en gangbaar. In 2005 werd ruim 16% van alle consumptie-eieren in Nederland gelegd door kippen die gehuisvest zijn in een scharrelhuisvestingssysteem Voor scharrelhuisvesting gelden strengere eisen omtrent dierwelzijn. De dieren hebben echter geen vrije uitloop en de stal kan bestaan uit maximaal 3 etages. Wel hebben de dieren meer oppervlakte, zodat ze kunnen scharrelen. Hier volgt een aantal minimale eisen die gesteld worden aan stallen waar scharrelkippen worden gehuisvest:

Grondoppervlakte: maximaal 9 hennen/m² dit exclusief legnesten en zitstokken (18,2 hennen/m² bij legbatterij)

Scharrelruimte: minimaal 1/3 van de grondoppervlakte is dicht (geen rooster) Grond bedekt met strooisel Voerbakken: elke hen heeft 10 cm voerbaklengte ter beschikking Zitstokken: tenminste 15 cm/kip Legnest aanwezig Drinkwater: open bakken/goten Licht: daglicht, min 10 lux; er mag tot maximaal 17 uur worden bijverlicht Mechanische ventilatie is toegestaan Preventieve medicatie is toegestaan Snavelkappen zijn toegestaan Huisvestingseisen vrije uitloop Dezelfde eisen als bij scharrelstal met de volgende extra eisen: Vrije uitloop naar buiten Overdag een onbeperkte toegang tot een buitenverblijf Uitloopvlakte moet voor het grootste deel begroeid zijn Iedere kip moet minimaal 4 m2 ter beschikking hebben


http://nl.wikipedia.org/wiki/Bestand:Freerange_eggs.jpg

ScharreleiEen ei gelegd door een scharrelkip wordt een scharrelei genoemd. De term scharrelei zegt iets over de huisvestingsmethode van de kip, het zegt niets over het voedsel dat de kip krijgt.Scharreleieren zijn te herkennen aan het stempel "scharrelei" op het ei zelf en op het doosje. Het scharrelkeurmerk wordt toegekend en gecontroleerd door het Controlebureau Pluimvee, Eieren en Eiproducten (CPE). In Europa moet er sinds 2004 een eicode op het ei staan, bij een scharrelei moet het eerste getal van deze eicode een 2 zijn.Er zijn gevallen bekend dat kooi-eieren als scharreleieren zijn verkocht. Kooi-eieren zijn te herkennen aan de typische sporen die vaak op het ei staan. Deze sporen worden veroorzaakt door het rollen van het ei over metalen roosters van de legbatterij.

Een vrije-uitloopei is een ei gelegd door een kip die ook buiten kan lopen.Een kip die overdag ook buiten kan lopen heeft een afwisselender leven dan een scharrelkip, die meestal alleen maar binnen de stal kan blijven. Een vrije-uitloopei mag zo heten als de kip minimaal 4 m2 uitloopruimte beschikbaar heeft. Voor 2500 kippen moet de boer dus 10.000 m2 (1 hectare) weiland aan de kippen beschikbaar stellen. Daar moet natuurlijk afrastering omheen, dus die uitloop mogelijkheid kost de boer geld. Vrije-uitloopeieren zijn daardoor dan ook meestal duurder dan scharreleieren.Deze eieren hebben eicode '1'.

Een biologisch ei is gelegd door een kip die volgens de regels van de biologische landbouw gehouden wordt. Deze kippen krijgen biologisch voer, hebben méér ruimte en daglicht in de stal en moeten overdag naar buiten kunnen.In Nederland hebben deze eieren het EKO-keurmerk en de eicode '0'. Hennen die biologische eieren leggen hebben buiten een uitloop van minimaal 4 m² per hen en binnen zitten er maximaal 6 hennen op een vierkante meter. Tevens moeten de hennen minstens 8 uur per dag toegang hebben op de uitloop. Ook moeten ze een ononderbroken nachtrust van minimaal 8 uur hebben. Per 8 leghennen moet er een legnest zijn. De snavels mogen niet gekapt of geslepen worden.


http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Eisen_vrijeuitloopei.svg

Voeding

De voeding van de kip is belangrijk voor de groei, de ontwikkeling en de normale dagelijkse verrichtingen.Er worden over het algemeen graanmengelingen, speciale korrels, groenvoer en etensresten gevoerd.

Bij de graanmengsels en korrels onderscheiden we de volgende soorten:

legmeel of legkorrel : speciaal voeder om de leg te stimuleren en te onderhouden, rijk aan vitamines

gemengd graan : bedoeld als aanvullende voeding voor volwassen kippen

foktoomvoer : speciaal voeder voor fokdieren (tt dieren)

opfokvoer : te verkrijgen in meel of korrel en is bedoeld voor het opfokken van kuikens zodat deze goed groeien


Hieronder enkele granen die in graanmengelingen zitten :

Gerst : heeft een hoge voedingswaarde (lusten mijn kippen toch niet allemaal even graag) Tarwe : heeft een hoog gehalte aan eiwittenen koolhydraten, zit in bijna alle graanmengsels Haver : is een uitstekend krachtvoer, bevat veel vet en eiwit maar de kippen lusten het niet

te graag Maïs : bevordert de vetafzetting, kippen zijn er dol op, best het gebruik matigen bij legkippen Zonnebloempitten : dit is in kleine hoeveelheden een prima voer, kippen zijn er dol op en het

is goed voor het vederpak Erwten en bonen : hoog eiwitgehalte, komen in kleine hoeveelheden voor in gemengd graan,

ook daar zijn de kippen dol op

Één van de belangrijkste voedingstoffen voor de kip is water, waarvan het lichaam zoals bij de mens voor 70% uit water bestaat. Een kip kan langer zonder eten dan zonder water. Vooral als de kippen enkel droogvoer krijgen moeten ze voortdurend over vers drinkwater beschikken. Let hierbij vooral op bij zeer warm en zeer koud weer.

Op groenvoer zijn alle kippen verlekkerd en het komt de gezondheid zeker ten goede. Ze zijn dol op gras ,klaver en onkruid, liefst als ze het zelf mogen uittrekken, maar als je het gras gemaaid hebt kan je het ook in de ren gooien. Gedroogd gras is niet echt geschikt omdat dit aanleiding kan geven tot kropziekte.

Kippen zijn ook dol op dierlijk voedsel zoals regenwormen, insekten, maden, rupsen, kevers

GritWat we ook niet mogen vergeten is dat de kippen ook beschikking hebben over grit en kiezel. Kippen hebben geen tanden en ze vermalen hun voedsel met behulp van kleine steentjes in de spiermaag. Grit wordt gemaakt van gemalen steen en gebroken schelpen. Als de kippen eenmaal een soort eten gewent zijn , gaan ze niet snel iets anders willen eten. Als ze bijvoorbeeld altijd een graanmengeling gekregen hebben gaan ze de volgende dag geen legkorrel eten , zelfs als je het eten mengt zullen ze de korrel meestal laten liggen. Geleidelijk meer legkorrel geven en uiteindelijk alleen maar korrelvoer geven is dan de beste oplossing.


Veelvoorkomende ziekten

Voorkómen is beter dan genezen. Deze uitspraak geldt altijd, maar bij pluimvee misschien nogwel meer dan normaal. Hoe kleiner het dier, hoe ingrijpender vaak de ziekte met allegevolgen van dien. Is een kip echt ziek, dan valt er vaak weinig meer aan te doen.Het voorkómen wordt ook sterk bepaald door:

altijd vers en schoon drinkwater goed en gevarieerd voer altijd onbeperkt maagkiezel aanbieden ook altijd onbeperkt kalk (grit) aanbieden zo veel mogelijk vers groenvoer geven eventueel aanvullen met dierlijk voer, vooral (gedroogde) insecten een droog en goed geventileerd hok bodem (grond) in buitenrennen luchtig en schoon houden.

Bij een goede voeding komen gebreksziekten als gevolg van het missen van bepaalde noodzakelijkevoedingsmiddelen nauwelijks meer voor.

Het is belangrijk om een zieke kip snel te herkennen. De zieke kip moet in een aparte kooi, ver uit debuurt van de andere dieren, geïsoleerd worden.Zorg er ook voor dat u via de handen of kleding geen besmetting veroorzaakt bij uw gezonde dieren. Een zieke kip herkennen is niet moeilijk en met enige ervaring is het goed te doen.Een gezonde kip is altijd levendig, alert, zit strak in de veren en reageert altijd op de omgeving.Doet een kip dit niet meer, dan is de kans groot dat er sprake is van ziekte.

Coccidiose

Een beruchte darmziekte is coccidiose.Dit is een ziekte die wordt veroorzaakt door een protozoa, een eencellige darmparasiet.Er zijn verschillende soorten van coccidiose. De ziekteverschijnselen verschillen ook van elkaar.Alleen een dierenarts kan precies vaststellen om welke soort het gaat.Een kip met coccidiose ziet er echt ziek uit, zit ruw in de veren met hangende kop en vleugels,reageert nergens op, eet en drinkt weinig en heeft diarree, soms met bloed in de mest.Er zijn geneesmiddelen tegen deze parasieten. De dierenarts heeft deze middelen.Tegenwoordig zijn er bij dierenspeciaalzaken ook geneesmiddelen te koop.

De parasiet plant zich voort via oöcysten, die met de ontlasting van de zieke kip wordenuitgescheiden. Deze verse oöcysten zijn nog ongevaarlijk voor de andere dieren. Deze oöcystenmoeten eerst nog rijpen; dit wordt sporuleren genoemd.De sporulatie duurt twee tot vier dagen, maar gebeurt alleen in een vochtige en warme omgeving,bijvoorbeeld rond een drinkbak en in de buitenrennen.

Belangrijk is: de dieren zo weinig mogelijk in aanraking te laten komen met de mest de binnenhokken (vooral rond de drinkbakken) goed droog te houden de buitenrennen droog en schoon te houden.

De oöcysten kunnen jarenlang buiten het lichaam van een kip in leven blijven.Het risico van herbesmetting is groot als men eenmaal coccidiose heeft gehad.Hygiëne is daarom erg belangrijk.Het is mogelijk een anti-coccidiosis-middel door het voer te mengen. Het nadeel is dat u de eieren vanuw eigen dieren niet meer kunt opeten. De kans bestaat dat residuen van het geneesmiddel ook in deeieren terecht komen.


SnotSnot treedt vaak op als de dieren op de tocht zitten. Snot is een ademhalingsziekte en een kenmerkvan deze ziekte is het moeilijk ademhalen van de dieren die af en toe niezen of snotteren.Vaak gaat de ziekte vanzelf over, zeker als de dieren verder in goede conditie zijn.Het is wel verstandig snotterige dieren te isoleren, omdat snot wel besmettelijk is.Wat goed ondersteunend werkt is een algemeen ontsmetting- en conditieverhogend middel.Dit helpt niet alleen bij snot, maar ook bij andere ziekten.

WormenEr komen vele darmwormen voor bij kippen. Deze wormen ondermijnen de gezondheid en devitaliteit van de dieren.Een wormbesmetting kan soms dodelijk zijn. Het is dus zaak om goed op te letten.

De volgende wormen komen bij pluimvee voor:

spoelwormen kleine spoelwormen haarwormen kleine lintwormen grote lintwormen

De spoelworm komt het meeste voor. Als het dier behoorlijk besmet is, kan men vaak spoelwormen in de mest vandeze dieren terug vinden, het lijkt op vermicelli. Als je dit ziet is de infectie vergevorderd. Het exactvaststellen van de soort worm is een taak van de dierenarts.

Er zijn middelen tegen elke wormensoort. Eén middel tegen alle wormen is er helaas niet.Als je denkt aan darmwormen bij uw dieren, dan moet je de hulp inroepen van de dierenarts.Plaats het bewuste dier een paar dagen in een aparte kooi en neem dan een mestmonster van dit dier mee naar de dierenarts.

De dierenarts kan vervolgens de soort worm vaststellen en een behandeling voorschrijven.De belangrijkste preventieve maatregel is hygiëne. De hokken moeten regelmatig schoon gemaaktworden. De grootste bron van infecties voor wormen zijn echter de buitenrennen.Larven van de wormen komen met de mest op de grond en kunnen lang in leven blijven op de nattegrond in de buitenrennen. Regelmatig deze grond verversen is nodig. Het is beter wanneer de buitenrennen overdekt zijn, zodat de grond altijd droog blijft. Wormen maken dan veel minder kans.


Luizen, vlooien en mijten

Deze parasieten zijn niet alleen hinderlijk voor de dieren, zij verzwakken de dieren zodatandere ziekten weer een kans krijgen. Dit ongedierte moet altijd bestreden worden.De belangrijkste zijn:

de vederluis de kippenvlo de rode bloedmijt de kalkpootmijt.

Vederluizen zitten vaak op de kop en rond de cloaca van de dieren. Zij kunnen zich zeer snelvermenigvuldigen. Vederluizen leven van huidschilfers en verendeeltjes. Kippen met luizen zijn onrustig, vermageren en leggen minder eieren.De kippenvlo komt minder voor en veroorzaakt minder last. Kippen met veel vlooien vertonen dezelfdeonrust als kippen met luizen. Rode bloedmijten zijn de ergste uitwendige parasieten van kippen. Deze mijten zuigen 's nachts bloed bij de kippen. In erge gevallen treedt bij de dieren bloedarmoede op, soms gevolgd door sterfte van de kippen. Zowel luizen, vlooien als vooral de bloedmijten verbergen zich in kieren of onder de zitstokken van de kippen.

Preventief moeten alle kieren zoveel mogelijk gedicht worden. Eén of een paar keer paar jaar debinnenkant van de hokken schoonmaken en opnieuw verven voorkomt veel ellende.Tegen al dit ongedierte zijn middelen te koop, zowel bij de dierenarts als bij de dierenspeciaalzaak.Lees goed de bijsluiter over de manier van toedienen en de veiligheidsnormen.Om ellende te voorkomen moeten elke twee of drie weken alle dieren in de hand worden genomen om te kijken of er parasieten voorkomen. Het bespaart dieren en de eigenaar veel ellende en ongemak.Voor een aantal van deze lastige parasieten is het nemen van een bad door de kippen een goedmiddel.

Een andere lastige parasiet is de kalkpootmijt.Deze mijt is een schurftmijt die het gemunt heeft op de poten van de kippen. De mijt boort zich in dehuid onder de schubben en blijft daar zitten. De uitwerpselen van de mijten drukken dehoornschubben omhoog. Dit veroorzaakt ruwe, brokkelige kalkachtige korsten op de poten van dedieren.Als de poot van een kip niet bedekt is met gladde schubben, dan is er meestal een kalkmijtaanwezig.


Verzorging

Dagelijkse verzorging van kippenDe standaard behoeften van een kip zijn gelijk aan die van andere dieren, namelijk eten en drinken. Het is dan ook logisch dat je elke dag de drinkbakken van vers drinkwater voorziet. Kippen drinken namelijk geen water dat niet vers is, en een kip die niet genoeg drinkt wordt erg vlug ziek.Kijk iedere dag in je kippenhok en kippenren of al je kippen wel actief zijn, en of je kippen er wel gezond uitzien. Wanneer dit niet het geval is kun je beter een afspraak bij de dierenarts maken en je kippen even laten nakijken.De eieren van je kippen zo snel mogelijk rapen en dan vervolgens koelen, dus in je koelkast bijvoorbeeld, met de puntige kant naar beneden. Als je de puntige kant van het ei naar beneden houd blijft je ei nog langer vers.Als je besloten hebt om je kippen even uit je kippenhok te laten, zorg er dan wel voor dat je het kippenhok voor de avond al hebt afgesloten. Natuurlijk is het wel de bedoeling dat dan je kippen ook in je kippenhok aanwezig zijn. Roofdieren zijn s’avonds en s’nachts actief en daar moet je de kippen voor beschermen. Het is misschien zelf een idee om een alarm af te laten gaan als het kippenhok onverwachts opent.je zou zelf je kippen en de eieren die ze leggen een paar dagen alleen kunnen laten. Denk niet dat de eieren gelijk bederven, dit omdat in de natuur een kip gemiddeld op zo’n 10 eieren broed in haar nest. Dit betekent dat wanneer een kip ongeveer 1 ei per dag legt, eieren in je nestkast in je kippenhok ongeveer 10 dagen goed kunnen blijven.wanneer je eieren hebt geraapt in je kippenhok, en je hebt een aantal eieren gevonden die onder het zand zitten of waar nog wat veertjes aan kleven, moet je deze niet schoonvegen. Het schoonvegen van eieren zal het menbraam wat zo goed als onzichtbaar om het ei zit beschadigen. Dit membraam zorgt ervoor dat er geen vuil in het ei zelf terecht komt. Je kunt beter heel voorzichtig met je vingers onder warm water proberen de eieren schoon te maken.

Maandelijkse verzorging van je kippenEenmaal per maand moet je de binnenkant van je kippenhok schoonmaken, de nesten vervangen met nieuw stro. Dit is om te verkomen dat er ziekten in het nest gaan zitten en dat je kippen dan dus ziek worden. Ook is het gewoon een stuk frisser, en zo zul je ook minder last hebben van vervelende luchtjes in je kippenhok. Ook zou je dit stro en uitwerpselen in je compost bak kunnen gooien.

Half en jaarlijkse verzorging van je kippenTweemaal per jaar zul je het kippenhok goed moeten schoonmaken. Het schoonmaken van je kippenhok houd in: de nestkasten er uit halen, de nest materialen (stro etc.), voedsel en water bakken eruit halen en grondig reinigen. Het hele kippenhok moet spik en span zijn. Om het kippenhok goed schoon te krijgen zou je het beste veel water kunnen gebruiken met een beetje zeep, te denken aan ongeveer 10 delen water en 1 deel zeep. Dit alles duurt een paar uur, maar is zeker noodzakelijk.


Het Schaap


Schapenhouderij

AlgemeenSchapen vind je over de hele wereld, behalve in de vochtige tropen. Ze producerenwol en vlees, maar ook huiden en melk. De wol is het bekendsteproduct van de schapen. Schapenvlees wordt ook steeds bekender, en danvooral het lamsvlees. Denk maar aan shoarma.Een ram is een mannelijk schaap en een ooi is een vrouwelijk schaap. Eenhamel is een gecastreerde ram en een jong schaap heet een lam.

Schapen zijn ongeveer 12.000 jaar geleden gedomesticeerd. Dat wil zeggen dat mensen wilde schapen zijn gaan houden als huisdier. Dit gebeurde in het Midden-Oosten. In Nederland hielden de mensen in de bronstijd (zo’n 4000 jaar geleden) al heideschapen. Dat was vanwege de schapenmest. De herder ging ’s morgens met zijn schapen de heide op. Daar liet hij de schapen de hele dageten. ‘s Avonds bracht de herder de schapen weer naar huis, naar de potstal. n deze stal lag iedere ochtend een nieuwe laag schapenmest.

Enkele feiten over schapen:

Latijnse naam: Ovis AriesHerbivoor, carnivoor, omnivoor: HerbivoorNaam vrouwelijk dier: OoiNaam mannelijk dier: RamNaam gecastreerd mannetje: HamelNaam van een jong: LamSpeenleeftijd: 8 wekenLeeftijd geslachtsrijp Ram: 3–5 maandenOoi: 7-15 maandenLeeftijd fokrijp Ram: 12 maandenOoi: 7 maandenBronstig om de: 17-19 dagenDraagtijd: 145 dagen = 5 maanden – 5 dagenWorpgrootte: 2Jongen zijn: NestvliedersLevensverwachting: 15 jaarHuisvesting: In groepen


Het verschil tussen een schaap en een geit

Schapen kun je meestal herkennen aan hun wol. Toch zijn er schapen die zo weinig wol hebben, dat ze net geiten lijken. Schapen en geiten eten ook ongeveer hetzelfde en het zijn allebei herkauwers. Toch zijn er wel verschillen waar je ze aan kunt onderscheiden. Zie onderstaande tabel:


Gedrag

Schapen vormen over het algemeen hechte sociale groepen die alleen in een kleine kudde en bij een beperkt voedselaanbod hun onderlinge (dominantie)verhoudingen tonen. Veelal door tegen elkaar aan te duwen en veel minder door te stoten. Het aantal dominantiegevechten is groter in groepen die bestaan uit dieren van hetzelfde geslacht of van dezelfde leeftijd.De hechtheid van de groep is afhankelijk van het ras en van invloed op het graasgedrag. Bij het ene ras geschiedt het aflammeren binnen de kudde, bij het andere zonderen zich af.Lammeren gaan met elkaar en met andere diersoorten (geiten, mensen, honden, runderen) nauwe relaties aan, soms zo nauw dat ze wederzijds van elkaar afhankelijk worden.Schapen houden elkaar vooral in de gaten met hun ogen. Onderzoek heeft aangetoond dat stress ten gevolge van eenzaamheid kan afnemen door een spiegel te plaatsen waarin een schaap een ander schaap kan waarnemen. Dat veronderstelt ook dat schapen elkaar aan uiterlijke kenmerken herkennen. Geur is vooral van belang bij het voortplanten. De bronst loopt bij de meeste rassen van augustus tot oktober. Rammen kunnen dan gevaarlijk agressief gedrag vertonen


Voortplanting

Dekking en dracht van schapenRond mei staan er altijd weer een hoop lammetjes in de weilanden waar veel mensen van opvrolijken, maar hoe gaat nu eigenlijk het dekproces bij een schaap? Ooien zijn geslachtsrijp op 5 a 6 maanden, rammen zijn vruchtbaar vanaf 4 a 5 maanden. De meeste fokkers laten hun ooien na één jaar dekken zodat ze wel volledig uitgegroeid zijn. De paartijd loopt bij schapen van augustus tot december.Gedurende deze periode wordt een ooi om de 17 tot 20 dagen bronstig of hitsig. Gedurende deze hitsige fase, die ongeveer anderhalve dag duurt, kan de ooi gedekt worden.Tekenen van bronst zijn:

blaten onrustig gedrag kwispelen bij de ram blijven zwelling en rood kleuren van de vulva veelvuldig urineren

De sekseverschillen zijn dus onder andere de tijd waarin ze geslachtrijp zijn. De rammen zijn altijd groter en steviger gebouwd dan de ooitjes. En het geslachtsapparaat is uiteraard verschillend.

Wijze van dekking Bij de ram wordt een dektuig omgedaan met de kleuren in de volgorde: geel, groen,blauw, rood. Een dektuig is een stel riemen met daarop een blok waskrijt gemonteerd. Als de ram gaat dekken geven die kleuren af op de vacht van de ooi. Door de kleuren kun je dan zien in welke periode de ooi ongeveer is gedekt en dus zal lammeren. De dekblokken worden nadat de eerste ooi gedekt is om de zoveel dagen verwisseld. Als alle ooien gedekt zijn moet de ram toch nog zo’n drie weken het dektuig omhouden. Dit omdat mocht de dekking mislukt zijn dan is de ooi na 17 dagen weer bronstig is en dan zal de ram het ooi opnieuw dekken. Je weet dus door middel van het dekblok of het schaap gedekt is en wanneer. Ook kun je de ooi laten scannen om te kijken of de dekking is gelukt. De meeste boeren doen dit niet aangezien dit veel geld kost. De verdere drachtverschijnselen zijn dat de ooi langzaam dikker wordt en de ooien krijgen meer behoefte aan veel en schoon water. Bedrijven die op grote schaal schapen houden maken veelal gebruik van flushing en bronstsynchronisatie (ook wel sponzen genaamd). Flushing betekent dat men de schapen op schrale weides laat lopen tot ongeveer 2 a 3 weken voor het dekseizoen. Als ze vlak voor het dekseizoen weer in conditie toenemen dan heeft dit een positief effect op de eisprong en dus het aantal lammeren. Naast een groeiende conditie is rust in de koppel van groot belang in de dekperiode. Zorg ervoor dat alle behandelingen zoals ontwormen, scheren en klauwverzorgen al gedaan zijn in deze periode.Bronstsynchronisatie wordt toegepast om een korte aflammerperiode. Er wordt bij een geselecteerd aantal ooien een hormoonsponsje in de schede gebracht. Deze hormonen stimuleren het snel bronstig van de ooi. Vlak na het moment dat de sponzen verwijderd worden ontstaat de eisprong.

Omdat alle dieren tegelijk bronstig worden is 1 ram op 10 ooien noodzakelijk. Dit is op te vangen door in kleine groepjes


te sponzen, dit geeft echter wel meer spreiding in het aflammeren. Het beste resultaat krijgt men als men de ooien één voor één aan de ram aanbiedt. Tussen de dekkingen kan men de ram het beste 10 minuten rust geven. De spreiding in het aflammeren is 8 dagen. Ook kan het sponzen gebruikt worden om lammeren buiten het seizoen te fokken of ooien voor te bereiden op kunstmatige inseminatie.Toediening van een hormooninjectie op het moment van het verwijderen van de spons verbetert het bevruchtingspercentage en het aantal lammeren. Buiten het normale dekseizoen is alleen sponzen onvoldoende, er moet dan altijd een hormooninjectie gebruikt worden.


Voeding

Schapen eten meestal gras. Ze lopen de hele dag in de wei of ze staan in eenstal en krijgen hier hooi of kuilgras te eten. Heideschapen hebben weinigvoedingsstoffen nodig om te overleven. Rassen die gefokt zijn voor het vleeshebben meer voedingsstoffen nodig. Je kunt de conditie van de schapen controlerendoor de ruggenwervels te voelen. Als je deze erg goed kunt voelen, is het schaap te mager. Kun je ze niet voelen, dan is het schaap te dik.

In het voorjaar moet men goed opletten wanneer de schapen een nieuwe weideKrijgen. Als er veel gras op die weide staat, eten ze ineens veel vers gras. Alsze dit niet gewend zijn raken ze aan de diarree. Ze moeten dus geleidelijk wennen aan het nieuwe en verse gras.Schapen hebben natuurlijk ook water nodig. In grassen zitten niet zo veel mineralen,daarom moeten schapen van een mineralenblok kunnen eten/likken.

Let op de hoeveelheid koper die een schaap binnenkrijgt. De meeste schapenrassenzijn hier gevoelig voor en kunnen een kopervergiftiging krijgen.Krachtvoer voor schapen bevat daarom geen koper.


Rassen

Texelaar (schaap)

De Texelaar is een schapenras dat is voortgekomen uit het oorspronkelijke Texelse ras. In de tweede helft van de 19de eeuw is dit oude ras gekruist met een aantal Engelse rassen om een betere wol- en vleesopbrengst te krijgen gebruikt. Zodoende werd een stabiel ras gekweekt met prima eigenschappen. Naast de witte Texelaar is er ook een blauwe variant.

De Texelaar heeft een vrij gedrongen bouw, hij heeft geen horens. De kop heeft fijn wit haar. Hij heeft sterke lendenen en ronde, gevulde dijen. De bewolling strekt zich uit over de gehele romp tot aan de keel. De voorpoten moeten flink bewold zijn, minimaal tot het midden van de "onderarm" en aan de achterpoten minstens tot het midden van de schenkel. Ook de staart is bewold, bij ooilammeren wordt deze vaak vlak na de geboorte gecoupeerd d.m.v. bijvoorbeeld een strak elastiek. Dit wordt gedaan om later, als het dier zelf moet lammeren, dat de staart niet in de weg zit. Bij deze soort is bij het lammeren nogal eens assistentie van de schapenhouder of veearts noodzakelijk.Ooien kunnen een gewicht van 70 à 80 kilogram bereiken bij een schofthoogte van circa 68 centimeter. De rammen bereiken zelfs een gewicht van 90 kilogram en een schofthoogte van 70 centimeter. De wolopbrengst bedraagt ongeveer 4 à 5 kilogram, er wordt één keer per jaar in de voorzomer geschoren. Ze lammeren niet gemakkelijk af.


Zwartbles

De zwartbles is een schapenras dat waarschijnlijk afstamt van het Schoonebeker heideschaap, dat vroeger (en ook nu nog wel) gehouden werd in vooral Drenthe en Friesland. Onder de Schoonebeekers kwamen en komen exemplaren voor met de voor de zwartbles zo karakteristieke witte bles. Door selectie is waarschijnlijk de zwartbles ontstaan. Door de eerste zwartblesfokkers is gekruist met het melkschaap en de Texelaar. In 1975 waren er niet meer dan zo'n 500 zwartblessen, waarvan vele niet erg raszuiver. Sindsdien is er veel veranderd. Velen zijn het ras gaan waarderen om de uitstekende gebruikseigenschappen en (niet in de laatste plaats) het fraaie uiterlijk. In 2006 waren er meer dan 4000 schapen geregistreerd bij het Nederlands Zwartbles Schapenstamboek (NZS).

TypeDe zwartbles is een groot, goed bespierd en stevig schaap. Het staat hoog op de poten, heeft een lange, bewolde staart, en is ongehoornd. De oren staan horizontaal. Het heeft een bruinzwarte vacht met op de kop een grote, witte bles (waar het zijn naam aan dankt), het heeft een deel van de onderste helft van de (achter)poten ook wit en een wit puntje aan de staart. De wol is grof. Het schaap is goed vruchtbaar en werpt meestal een twee- of drieling. De bevalling gaat vrijwel altijd gemakkelijk. Dat een lam niet door het bekken van de ooi past (een bekende kwaal van bijvoorbeeld de Texelaar) komt zelden voor, hetgeen hulp van een dierenarts bij de bevalling doorgaans overbodig maakt. De zwartbles geeft overvloedig melk en de lammeren groeien snel.Bij de ooien zien de stamboekfokkers graag een wigvorm, met veel ruimte voor de lammeren én (wat in de laatste weken van de dracht essentieel is) ook voldoende ruimte voor onder meer de pens (voldoende voeropname).Verder ziet men graag een opgeheven houding, lengte, inhoud en een vloeiende ruglijn. Goede moedereigenschappen en probleemloos beenwerk zijn essentieel.


Ouessant

Het Ouessant-schaap is genoemd naar het eiland Ouessant voor de kust van Bretagne.Gezien het barre klimaat (weinig of geen bomen en dus beschutting en veel wind en regen) en de schrale gronden is het Ouessant-schaap één van de kleinste schapenrassen (zo niet de kleinste) ter wereld (ongeveer 45 cm schouderhoogte, rammen tot maximaal ongeveer 20 kg). Om dezelfde redenen werpen de ooien maar één jong per keer, (met uitzondering daar gelaten want worpen van twee of drie jongen komt ook voor). De rammen hebben relatief grote, gedraaide hoorns.

Van oorsprong is het zwart van kleur, maar door inkruising van andere rassen zien we nu ook bruine, witte en grijze kleurtinten.In verhouding tot het lichaamsgewicht heeft het Ouessant-schaap een grote wolopbrengst ten opzichte van andere schapenrassen. Naar verluidt kwam de zwarte wol destijds goed van pas omdat de mannelijke bevolking van Ouessant vooral leefde van de visserij, maar doordat er geregeld schepen vergingen, was men nagenoeg altijd wel voor iemand in de rouw, wat zich dan vertaalde in zwarte kledij.Tegenwoordig wordt het vooral als 'sierschaap' gehouden door hobbyisten.


Ziekten

Zwoegerziekte

Dit is een virusziekte die een langzaam verlopende longaandoening veroorzaakt waartegen geen medicijn is, de dieren zijn erg kortademig en zullen na verloop van tijd sterven. Zwoegerziekte wordt wel bestreden door dieren die geen zwoegerziekte hebben apart te houden van schapen die het wel (zouden kunnen) hebben. Deze bedrijven noemt men dan 'zwoegerziekte vrij'.

Zere bekjes

Ook dit is een virusziekte die vaker bij lammeren voorkomt dan bij volwassen schapen. Het dier krijgt blaasjes op de lippen die later korstjes worden. Het is zeer besmettelijk, ook voor de mens. Het schaap gaat er niet dood aan maar het is wel heel vervelend. De lammeren die zere bekjes hebben kunnen dit ook aan de spenen van het uier van de moeder brengen. Zere bekjes gaat vanzelf weer over, er kan wel tegen ingeënt worden.

Rotkreupel

Dit wordt veroorzaakt door een bacterie die een ontsteking geeft aan de hoeven. De schapen kunnen moeilijk lopen en liggen vaak op de knieën te eten. Rotkreupel is besmettelijk en de andere schapen in dezelfde weide kunnen het dus ook krijgen. Genezen kan wel maar dat duurt erg lang, de schapen gaan in een voetbad, worden bekapt en kunnen ook een inenting ertegen krijgen.

Myiasis

Deze aandoening wordt veroorzaakt door vliegen die eitjes leggen in de vacht van het schaap. De larven die uit de eitjes komen kruipen naar de huid en vreten de huid op. Als de schapenhouder niet snel merkt dat het schaap Myiasis heeft kan het dier eraan doodgaan. Om de larven te doden moet de wol geschoren worden en moet de aangetaste plek behandeld worden met een gif dat de larven doodt. De delen van de huid die zijn aangevreten moeten schoongemaakt worden met een desinfecterend middel en een speciale zalf om de huid te helen.


Q- koortsQ-koorts is een infectie bij schapen, geiten en koeien. Ook de mens kan besmet raken met Q-koorts en daarom valt de ziekte onder de zoönosen. Bij dieren verloopt de ziekte meestal symptoomloos. Bij geiten wordt wel eens een abortus-uitbraak gezien ten gevolge van Q-koorts, en deze dieren scheiden, net als symptoomloze dragers bij het lammeren, zeer veel bacteriën uit. Bij dieren verloopt Q-koorts meestal symptoomloos. Besmetting bij de mens leidt in 60% van de gevallen niet tot ziekteverschijnselen en bij de overige 40% kunnen griepachtige verschijnselen als: koorts, hoofdpijn, zweten, spierpijn, rillingen, braken en diarree.Besmettingen tussen mens en dier maar ook tussen dieren onderling treedt voornamelijk op door inademing van besmet stof uit stallen en weilanden maar ook via direct contact met besmette dieren en het drinken van rauwe melk. Met name het verwaaien van ingedroogde en uitgereden mest is een belangrijke route van besmetting gebleken van de mens in de zeer veedichte gebieden. De incubatietijd is gemiddeld 20 dagen.

BlauwtongBlauwtong is een virusziekte die voornamelijk voorkomt bij schapen. De ziekte is vernoemd naar een van de symptomen die als gevolg van deze ziekte kan optreden, namelijk de blauwe tong die dieren kunnen krijgen. Naast schapen kunnen ook rundvee, geiten, dromedarissen, buffels en wilde herkauwers besmet worden met het blauwtongvirus. Blauwtong is niet overdraagbaar op mensen en vormt dus geen bedreiging voor de mens. Vanwege de economische schade die de ziekte kan veroorzaken staat blauwtong op de lijst van meldingsplichtige ziekten van de OIE (wereldorganisatie voor diergezondheid).

De incubatietijd van blauwtong varieert van 5 tot 20 dagen. Er zijn twee soorten van blauwtong: de acute vorm en de subklinische vorm. Als dieren met de subklinische vorm besmet zijn vertonen ze geen ziekteverschijnselen. De typische blauwe tong, waaraan de ziekte haar naam dankt, komt overigens maar zelden voorDe mortaliteit van dieren besmet met de acute variant kan bij schapen die gevoelig zijn voor de ziekte oplopen tot 10%.

Symptomen: verhoogde temperatuur gedurende 6 tot 8 dagen (variatie van 2 tot 11 dagen); door temperatuurstijging gaan dieren sneller ademen ontstoken en verzweerde slijmvlies in de bek afbraak van het slijmvlies in de bek opgezwollen en blauwgekleurde tong kreupelheid drachtige dieren kunnen aborteren bij schapen kan breuk van de wolvezels optreden waardoor kaalheid kan ontstaan problemen met de luchtwegen vermagerde dieren binnen 8 tot 10 dagen overlijden de dieren of herstellen ze volledig - sterfte kan echter ook

optreden bij dieren die weinig symptomen hebben vertoond; bij herstel hebben dieren een duidelijke groeiachterstand en het komt geregeld voor dat ze

daarna niet meer vruchtbaar zijn.

De verspreiding van blauwtong is afhankelijk van het verspreidingsgebied van de knut, de vector van het virus. De knut komt voornamelijk voor rond de evenaar tussen 40°N en 35°Z. De ziekte is waargenomen in Australië, Afrika, Azië, Amerika en Europa. Met het opwarmen van de aarde neemt het verspreidingsgebeid van de vector toe en daarmee ook het verspreidingsgebied van de ziekte. Binnen Europa komt de ziekte voor in Spanje, Griekenland en Italië. In augustus 2006 is er ook een


http://www.diergeneeskundigcentrum.nl/ziek-door-dier.html

uitbraak in Nederland, België en Duitsland. De uitbraak van blauwtong in noordwest Europa is veroorzaakt door het zogenaamde type 8 blauwtongvirus. Dit type kwam tot nu toe niet voor in Europa, maar beperkte zich tot het gebied in Afrika onder de Sahara. In 2006 is dit virus ook in Bulgarije opgedoken. Men is er nog niet helemaal zeker van dat dit hetzelfde virus is, maar zeer waarschijnlijk wel.

In landen waar blauwtong voor komt worden de dieren tegen de ziekte gevaccineerd. Het voorkomen van verdere verspreiding van de vector is de meest efficiënte manier om het verder verspreiden van deze ziekte tegen te gaan, maar met het aantal reisbewegingen van de hedendaagse maatschappij is dat een vrijwel onmogelijke taak.


Verzorging

HanterenSchapen kun je verplaatsen met een wagentje of door ze zelf te laten lopen.De kleine rassen kun je wel optillen, maar dat wordt niet zo vaak gedaan.Korte stukjes lopen de schapen meestal zelf. Het makkelijkste gaat dit door zeachter een emmer met brok aan te laten lopen. Het zijn immers kuddedieren,maak daar gebruik van.

Als je een dier moet verplaatsen, gaat dat het gemakkelijkste door een armonder de kop door te doen en met de andere hand de staart (of het stompjehiervan) vast te pakken. De staart kun je dan als aandrijfmechanismegebruiken, terwijl je de kop gebruikt om te sturen. Natuurlijk kun je hetschaap ook een halster met een touw aandoen, maar dat moet je dan wel bij je hebben.

Soms is het nodig om een schaap op zijn kont te zetten, bijvoorbeeld als je het wilt scheren. Om het dier op z’n kont te zetten hoef je het niet op te tillen. Pak met een hand de vang vast, over het schaap heen. Met je andere hand duw je de kop van je af en je draait deze naar de zijkant van hetschaap. Door deze beweging gaat het schaap al bijna vanzelf zitten. Als je nu de vang een beetje optilt, dan draait het schaap mee en zit het op z ‘n kont.Let wel op dat je het dier niet over zijn rug rolt.


Hoefjes bekappen

In het wild lopen schapen vaak over een harde ondergrond. Hierdoor slijtenhun hoeven vanzelf af. De schapen in Nederland lopen op zachte weidegrond.Hun hoeven slijten dus niet vanzelf. Daarom moet je ze bekappen. Ditdoe je meestal drie keer per jaar. Je maakt eerst het hoefje schoon en haalt vervolgens de overtollige randen weg. Hierdoor blijven de hoeven gezond.


Schapen scheren

Ieder voorjaar worden de schapen geschoren. De wol wordt dan van hetschaap afgehaald. Hierna is het schaap kaal. Dan moet je opletten als dezon schijnt: schapenhuid kan ook verbranden. Pas geschoren schapen moetende hele dag in de schaduw kunnen liggen. Een gevaar tijdens het scherenis de scheerziekte: het omdraaien van het maagdarmstelstel. Hieraankan een schaap dood gaan. Je mag schapen dan ook nooit over hun rug rollen.Scheerziekte kun je voorkomen door de schapen twaalf uur voor hetscheren geen eten te geven.De verzorging van schapen bestaat dus vooral uit regelmatig de hoefjesbekappen en ieder jaar scheren. Verder heeft een schaap eigenlijk nauwelijksverzorging nodig. Alleen in het aflammerseizoen heeft een schapenhouder het druk. Bij ‘voortplanting’ heb je hier meer over gelezen.


De Geit


Geitenhouderij

AlgemeenDe domesticatie van geiten (het tam maken van dieren zodat ze voor de mens bruikbaar zijn) is 10.000 jaar geleden begonnen en dit maakt de geit het 2e oudste huisdierras over de gehele wereld verspreidt. Door onbewuste selectie ontstonden dieren met verschillende eigenschappen, zo zijn de diverse soorten over de wereld verspreidt geraakt. Er ontstond variatie in kleur, vachtstructuur, hoornvorm en grootte van de hoorn, en variatie in de vorm en stand van de oren.De vrouwelijke geiten worden geiten genoemd, de mannelijke geiten bokken, de jonge geitjes lammeren, de gecastreerde bokken een weer, en een geit dat noch mannelijk noch vrouwelijk is, wordt een kween genoemd.Er leven nu zo’n 470.000.000 geiten op de wereld, waarvan er 200 rassen bestaan.

De ontwikkeling van de geitenhouderij in Nederland

De geitensector is in Nederland tot nog toe nooit erg groot geweest, in de jaren veertig telde ons land zo ongeveer 300.000 melkgeiten. Nadien is dit aantal fors teruggelopen tot aantallen van zo rond de 30.000. Dat in 1995 het aantal melkgeiten weer in de buurt komt van 70 a 75.000 is mede te danken aan de in 1983 geïntroduceerde melkquotering bij de melkveehouderij. Sinds die tijd heeft de geitensector pieken en dalen meegemaakt. Melkprijzen van 45 eurocent en zelfs meer deden velen doen besluiten om maar met geiten te gaan beginnen.

Door onvoldoende kennis van zaken binnen het totale management, en te weinig inzicht / kennis van de markt daalden de melkprijzen in sommige delen van het land naar een zeer bedenkelijk niveau. Voor heel wat ondernemers was dit de aanleiding om te stoppen met hun bedrijf. Dat de melkprijs zich de laatste jaren weet te stabiliseren is een teken dat vraag en aanbod redelijk goed op elkaar zijn afgesteld


Gedrag

Geiten zijn sociaal levende dieren en hun gedrag wordt dan ook voor een groot deel bepaald door onderlinge acties en reacties. De zintuigen van de geit zijn goed ontwikkeld. Geiten hebben een zeer scherp gehoor en een goed gezicht. De ogen staan aan de zijkant van de kop en dat maakt het mogelijk een beeldveld van bijna 360° te overzien, maar het afstand schatten kan slechts in een kleine gezichtshoek, waar de beide ogen tegelijk een beeld van kunnen vormen. Roofdieren kunnen, omdat hun ogen meer voor in de kop staan, over een groter beeldveld de afstand schatten, maar zij kunnen niet zoals geiten en veel andere hoefdieren, zonder hun kop te bewegen zien wat van opzij komt of zelfs wat erachter hun gebeurt. Men zou kunnen zeggen dat de geit dus een 'ingebouwde achteruitkijkspiegel' heeft. Bovendien kan een geit de oren in de richting van een geluid draaien om beter te horen waar gevaar dreigt. Ook de reuk en de smaak zijn goed ontwikkeld en dat merkt men als de geit haar voedsel uitzoekt voordat ze eet. Geiten zijn zeer nieuwsgierig en onderzoeken vreemde voorwerpen met neus, ogen en soms ook met het gebit.


Voortplanting

Lammeren kunnen doorgaans gedekt worden op een leeftijd van 7 tot 10 maanden, afhankelijk van het ras. Ze moeten wel in een goede conditie zijn en goed volgroeid. Het gewicht van het lam moet in relatie tot het ras staan.

De eisprong vindt dan om de 18-21 dagen plaats. De vruchtbaarheidsperiode duurt vervolgens, afhankelijk van het dier, een paar uur tot enkele dagen.

De drachtigheidsperiode bedraagt vijf maanden. De geboorte van tweelingen zijn normaal, eenlingen en drielingen zijn ook heel normaal. Na de geboorte is de geit tien maanden te melken en staat dan de laatste twee maanden van de dracht droog.

De meeste geiten zijn seizoensgebonden vruchtbaar, dit wordt door het daglicht en de temperatuur beïnvloedt. Ze zijn paringsbereid van het eind van de zomer tot het begin van de winter. Men kan de vruchtbaarheidscyclus van de geiten beïnvloeden door het daglicht dat het dier bereikt te beperken. Verder heeft de dierenarts hormonale middelen die de vruchtbaarheid forceren.

Film geboorte lam:http://www.youtube.com/watch?v=oOkXZ1nGcxk&feature=related

Bevalling geit:http://www.youtube.com/watch?v=c82qvK5GqG0&feature=related


http://www.youtube.com/watch?v=oOkXZ1nGcxk&feature=related

Vruchtbaarheidscyclus van de geit

1 18 36 54 72 geboorte lam

++++++++++++++++

******************************************************************#########************* Lactatieperiode

Juni September December Maart Juni

* Dag 1, 18,36, 54, 72 zijn momenten van de eisprong.* Bronstperiode= ++++++* Bevruchting = * Lactatieperiode= ****** Droogstand= #### = 2 maanden* Draagtijd = 5 maanden

BokkenBokken bezitten in het dekseizoen een sterke doordringende muskusachtige geur, maar met een nette verzorging is dit te beperken. De geiten verspreiden weinig of geen geur. Stamboekbokken worden nadat ze vier 4 maanden oud zijn ingezet voor dekkingen. Meestal later, aangezien het dekken anders teveel ten kostte van de groei gaat. Bokken zijn extra kieskeurig in het dekseizoen en leven voor een deel van de “liefde”. De eetlust loopt terug.De jonge bokken en geiten zijn vroeg geslachtsrijp. Ze kunnen het beste op een leeftijd van 12 a 14 weken van elkaar worden gescheiden om ongewilde paringen te voorkomen.

De geboorteDe laatste dag of halve dag voor de geboorte maakt de hoogdrachtig geit roepgeluiden alsof het jong er al is. Het jong wordt geboren met gestrekte voorpoten en de kop ligt op de voorpoten. Als u twijfelt of alles wel goed gaat, kunt u het beste de dierenarts laten komen. Zodra het jong geboren is, gaat de moeder het likken. Het likken is absoluut noodzakelijk voor de moeder om haar jong te leren kennen en de moeder-kind-binding tot stand te laten komen


Rassen

De melkrassenOp de meeste geitenbedrijven maar ook bij de hobbyisten komen we in ons land een viertal door de NOG (Nederlandse Organisatie voor de Geitenfokkerij) erkende melkrassen tegen:

De Witte Geit

Oorsprong: Geitenras komt al sinds jaar en dag in Nederland voor. Stamt oorspronkelijk uit Saanen, gebied in Zwitserse kanton Bern.

Eigenschappen en voorkomen: De witte geit staat bekend om grote melkproductie. Een volwassen geit kan gemakkelijk 3 liter melk per dag geven. Topgeiten geven meer dan vijf liter. Een goede witte geit moet als jonge éénjarige minimaal 70 cm hoog zijn. Een volwassen dier 74 cm, hoger mag natuurlijk. De romp is wigvormig. Het haar moet kort zijn. De uier dient goed aangesloten te zijn. De speenplaatsing niet te veel opzij of naar de voorkant gericht.

De Bonte Geit

Oorsprong: De bonte geit wordt al lange tijd in Nederland en omringende landen gefokt.

Eigenschappen en voorkomen: Gemiddeld geven bonte geiten iets minder melk dan hun witte zusters, maar zorgvuldige fokkerij zal er snel toe leiden dat ook dit ras tot indrukwekkende prestaties in staat is. Het exterieur is gelijk aan dat van de Nederlandse Witte, alleen de kleur van de beharing verschilt. De vlekken mogen zowel zwart als bruin zijn. Een minimaal vlekje op een verder witte geit is al voldoende om haar tot de bonte geiten te rekenen. Zelfs een helemaal witte geit uit bonte ouders is eigenlijk bont.

De Toggenburger Geit

Oorsprong: Ras is afkomstig uit Zwitserse Obertoggenburg (kanton Sankt Gallen) en wordt al sinds 1920 in Nederland gefokt. De Toggenburger is toen ontstaan als resultaat van kruising tussen geïmporteerde Toggenburger bokken en Drentse landgeiten. In Drenthe wonen nog steeds veel fokkers van dit fraaie, sterke en sobere ras.

Eigenschappen en voorkomen:


Een gemiddeld wat lagere melkgift dan de witte en de bonte geit, maar 2,5 liter per dag is toch wel realiseerbaar. Er zijn individuele dieren die tot indrukwekkende prestaties in staat zijn. De Toggenburger is bruin van kleur en heeft een masker dat vanaf de kop tot aan de bek dient door te lopen. De kop is kort en breed. De romp is in verhouding korter dan die van veel andere rassen. Een goede Toggenburger is ruim 70 cm hoog.

De Nubische Geit

Oorsprong Dit geitenras is in Engeland ontstaan door drie oosterse hangoorrassen te kruisen.

Eigenschappen en voorkomen: De Nubische geit is het hoogst van de hier besproken rassen. Een volwassen geit is minimaal 80 cm. De bok is zelfs hoger dan 90 cm. De "Nuub" heeft een fraaie kop met kenmerkende lange lepelvormige oren en gebogen neusbeen. Qua haarkleur zijn er geen beperkingen. Bijzonder fraai zijn de gespikkelde dieren. Het haar moet kort en fijn zijn. De Nubische geit is geen geweldige melkproducent. Met ca. 3 liter voor een heel goede geit zult u echt tevreden moeten zijn. Wel is de melk vetter en is het gehalte aan eiwitten hoger dan die van de andere rassen.


Huisvesting

Afgezien van de biologische melkgeitenhouderijen worden de geiten in de grootschaligere bedrijven het hele jaar door op stal gehouden. Om het imago van de sector intact te houden is het belangrijk dat de nodige aandacht wordt besteed aan de huisvesting.Bij omschakeling van bestaande bedrijven is de ombouw van stallingen van runderen het meest aangewezen, varkensstallen zijn minder geschikt.

Het meest aangewezen type stal voor geiten is de potstal. De ruimte waar de geiten lopen (de pot) wordt dagelijks ingestrooid met stro en ligt lager dan de voergang. De mest en het stro stapelen zich op tot op het niveau van de voergang en wordt een aantal maal per jaar leeggemaakt afhankelijk van de diepte van de pot met als oogst een hoogwaardige organische meststof. Het stroverbruik wordt geschat op 0,5 kg per geit per dag.

.De temperatuur van de stal is optimaal tussen 10

en 18 C° met een minimum van 6 en een maximum van 27. De vochtigheid mag niet te hoog oplopen daar dit aanleiding kan geven tot longaandoeningen. Om aan deze voorwaarden te voldoen moet het volume van de stal aangepast zijn aan het aantal geiten en is een goede ventilatie nodige zonder tocht te veroorzaken. Te veel geiten in een te kleine ruimte zal niet alleen meer onrust onder de dieren veroorzaken maar zal ook de temperatuur en de vochtigheid doen oplopen.

De aanbevolen oppervlakte is 1,5 m² per geit, met minstens 0,33m toegang tot de voergang per geit. Is het volume van het gebouw te groot dan zal de stal te koud zijn, als richtwaarde kan 9 m³ per geit worden aangehouden. Natuurlijke ventilatie geniet de voorkeur. De luchtinlaat bestaat uit windbreekgaas of spaceboarding. De muur moet 2 meter hoog zijn, gerekend vanaf het maximale niveau van de potstal. De uitlaatopening is bij voorkeur een open nok. Voor een goede ventilatie moet de stal dwars op de overheersende windrichting staan.

Stalling voor lammeren

De lammeren worden bij voorkeur in een aparte ruimte gehouden om de infectiedruk te verminderen. Voor de lammeren die nog melk krijgen worden kleine hokken gemaakt waar ze in groepjes van 5 tot 10 dieren worden gehouden. Per lam is een oppervlakte van 0,3 - 0,5 m² nodig. De hokjes worden regelmatig ingestrooid, zodat de lammeren mooi droog zitten. Een warmtebron is niet noodzakelijk. Tocht moet worden vermeden en de ventilatie gebeurt bij voorkeur mechanisch.Oudere lammeren kunnen in grote groepen worden gehuisvest, in stallenzoals van volwassen dieren. De oppervlakte per dier stijgt van 0,75m² per dier op 4 maanden tot 1 m² op 1 jaar.


Bokken

Indien men bij het dekken van de geiten gebruik wil maken van het "bokeffect" moeten de bokken gescheiden van de geiten worden gehuisvest, zodat de geiten de bok niet kunnen ruiken. Er moet dan ook rekening worden gehouden met de overheersende windrichting en de afstand tussen de stallen. De bokken worden in individuele boxen gehouden van 2 - 3M² met voldoende hoge wanden tussen de hokken.Bokken moeten ook vanwege het rantsoen apart worden gehouden.

Melkstal

De keuze van de melkstal hangt in de eerste plaats af van het aantal te melken geiten. De geiten staan meestal zij aan zij.

Bij een melktafel staan de geiten op een verhoging en staat de melker op stalniveau. De tafel is voorzien van een vastzetrek en krachtvoerverstrekking.Bij een melkput hoeven de geiten niet te klimmen waardoor ze sneller binnenkomen. Het aantal standen varieert van 1 x l2, (een enkele put of tafel) tot 2 x 50 (een dubbele put waarbij de geiten zich aan weerszijde van de werkruimte bevinden.

Het aantal melkstellen per stand kan variëren Zonder automatische afname kan 1 persoon 24 – 30 melkstellen aan. Voor bedrijven met veel geiten en weinig beschikbare arbeid kan een rotormelkstal met automatische afname interessant zijn. Met een rotormelkstal van 36 stands kunnen een 300 geiten per uur worden gemolken. Een 2 x 24 standsmelkstal met 24 melkstellen kan een 200 geiten per uur aan. Bij de keuze van de melkinstallatie gaat men ervan uit dat het melken per keer niet meer dan 2 uur mag bedragen. Voor een bedrijf met minder dan 200 geiten volstaat een 24 stands met 12 melkstellen zonder afname apparatuur.

Voor 200-350 melkgeiten is een 48 stands met 24 melkstellen, met of zonder afnameapparatuur aanwezig. Voor grote kuddes van meer dan 350 melkgeiten is een 2 x 36 stands (36 ) melkstellen) Of een veel duurdere 48 stands rotormelkstal (48 melkstellen) met automatische afname nodig.


Voeding

Hoe eet een geit?

Een geit is een herkauwer. Wanneer men herkauwers in het dierenrijk vergelijkt kan men twee extreme modellen onderscheiden. Aan de ene kant zal men de "gras en ruwvoer eters onderscheiden en aan de andere kant de" concentraat selecteerders'.De gras- en ruwvoereters zijn weinig selectief en hun spijsverteringsstelsel is

rijk aan celwanden dus structurele koolwaterstoffen (bv. cellulose) te verteren, met andere woorden vezelrijk materiaal. In deze groep horen schapen en runderen.

De concentraat selecteerders beschikken over een spijsverteringsstelsel dat veel minder aangepast is om vezelrijk materiaal te verteren. Ze zijn aangepast om gemakkelijk verteerbaar groenvoeder dat rijk is aan planten celinhoud te verteren. Deze selectiviteit is voornamelijk gebaseerd op geur en smaak verschillen, hun dieet bestaat dan ook uit voeder van hoge kwaliteit. Een voorbeeld van deze groep zijn reeën.

Een derde groep wordt het intermediaire type genoemd aangezien ze in staat zijn in min of meerdere mate over te schakelen van het ene type voer naar het andere, afhankelijk van de beschikbaarheid. Tot deze groep behoren de geiten.Geiten zullen dus meer dan schapen en runderen een zekere mate van selectiviteit aan de dag leggen.

Voedermiddelen

Voedermiddelen die geschikt zijn voor geiten zijn dezelfde die gebruikt worden voor runderen: gras, hooi, graskuil, maïskuil, voederbieten, granen, e.d. Geiten zijn wel kieskeuriger en kunnen hun consumptie verminderen wanneer ze andere voedermiddelen krijgen voorgeschoteld. Wijzigingen in het regime moeten geleidelijk gebeuren en vermeden worden in de lammerperiode.Ruwvoeder wordt meestal tweemaal daags gevoerd aan het voerhek, krachtvoer krijgen ze tijdens het melken. De drogestofopname kan worden verhoogd door meerdere keren per dag te voeren, aangezien het voer dan steeds vers is.


Veelvoorkomende ziekten

De volgende aandoeningen komen het vaakst voor bij geiten:

Inwendige parasieten

• Coccidiose : Veroorzaakt door coceidiën, eencelligen in de darmwand. Slappe ontlasting, zwarte soms bloederige diarree. Soms met sterfte.

• Criptosporium : Eencellige parasiet in de darmen. Heftige diarree, sterke vermagering, uitdroging, verminderde eetlust, temperatuursverhoging. Soms met sterfte bij lammeren.

• Leverbot : Komt voor bij alle graseters. Verminderde melkproductie en vermagering van de geiten of acute sterfte.

• Maagdarmwormen : Alleen van belang bij geiten die op de weide komen. Verminderde eetlust, diarree, vermagering, dorre haren en sufheid. Oudere geiten bouwen dikwijls immuniteit op. Regelmatig omweiden en gebruik van wormmiddelen bij kans op besmetting zijn aangewezen.

Uitwendige parasieten

Deze kunnen vermeden worden door geen besmette dieren in te kopen.

* Luizen

* Ringschurft: Schimmelinfectie; ronde, kale asbestachtige plekken vooral rond neus en ogen. Normaal treedt na 4 - 6 maanden spontaan herstel op.

* Schurftmijten: kleine achtpotige diertjes die met het blote oog niet zichtbaar zijn, ze veroorzaken kale plekken.

Uieraandoeningen

* Blauw uier: veroorzaakt door de bacterie Staphylococcus aureus. Komt meestal voor bij jaarlingen. De aangetaste uierhelft is gezwollen en pijnlijk, er is een rode schijf zichtbaar of de hele uierhelft is rood en verkleurt daarna tot blauw of zwart. Zonder behandeling sterft de geit, maar indien ze herstelt is ze verloren voor de melkproductie.

* Mastitis (uierontsteking): Komt weinig voor bij geiten, de oorzaak is bijna altijd een bacterie. Dalende melkproductie, waterige melk met vlokjes.


Stofwisselingsstoornissen

Slepende melkziekte (Acetonaemie):op het einde van de dracht kan de geit om in haar energiebehoeften te voorzien het eigen lichaamsvet afbreken. Hierdoor wordt aceton gevormd dat giftig is voor de geit en de stofwisseling ontregelt. Komt vooral voor bij meerlingdrachten en geiten die sterk vervet zijn tijdens de dracht. De geit krijgt dikke poten en staat moeilijk op en komt niet aan het voerhek om te eten. Kan vermeden worden door een goede voeding tijdens de tweede helft van de lactatie.

Infectieziekten

Caprine arthritis encephalitis (CAE)veroorzaakt door het CAE-virus. De voornaamste besmettingsbronnen zijn biest of melk, likken en neuscontact. CAE heeft een lange incubatietijd en verloopt langzaam. Het wordt vaak eerst gezien als dikke knieën en de geit zal op de duur moeilijk lopen. In een vergevorderd stadium krijgen de dieren een dof haarkleed en vermageren sterk. Het kan leiden tot een chronische mastitis. Door de lammeren weg te nemen bij de moeder kan besmetting worden vermeden. Men kan de ziekte proberen uit te roeien door elke zes maand bloed onderzoek op alle geiten toe te passen en de besmette geiten weg te doen. Bij een hoge aantasting van het koppel kan overwogen worden een nieuwe CAE-vrije koppel aan te schaffen. Bij het opstarten van een kudde is het aan te raden dieren aan te kopen die gecertificeerd CAE-vrij zijn.

Caseous Lymphadenitis (CL, pseudo-tuberculose): veroorzaakt door Corynebacterium pseudotuberculosis, een taaie bacterie die tot 8 maanden in de bodem kan overleven. De ziekte veroorzaakt abcessen aan de lymfeknopen en aan organen. Vooral de abcessen aan de lymfeknopen aan hoofd en hals zijn duidelijk waarneembaar. Als de inwendige organen worden aangetast vermageren de dieren en zullen uiteindelijk sterven. De besmetting gebeurt via wondjes en via de huid, lammeren kunnen besmet worden door melk te drinken uit een uier met een abces. De ziekte kan bestreden worden door zoals bij CAE, systematisch de besmette dieren te verwijderen of na een grondige desinfectatie en een leegstand van twee maanden een nieuwe veestapel aan te kopen. Insleep van de ziekte gebeurt meestal door aankoop van besmette dieren. Dieren worden dus bij voorkeur aangekocht bij CL- vrije bedrijven.

Paratuberculose: Veroorzaakt door de bacterie Mycobacterium paratuberculosis. Besmetting vindt plaats via de mond, voornamelijk van moeder op lam. Oudere dieren kunnen de besmetting oplopen via voeder of water dat bevuild is met mest van besmette dieren, de kans is wel kleiner dat ze er dan echt ziek van worden. Besmette dieren kunnen drager zijn zonder ziek te zijn of de besmetting over te dragen. Uitscheiders zijn dieren die niet ziek zijn maar wel besmettelijk. Beiden kunnen na verloop van tijd wel lijders worden. Lijders vertonen symptomen, deze treden pas op als dieren 2 jaar of ouder zijn. Ze zullen o.a. sterk vermageren, hebben een dof haarkleed, de melkproductie daalt en ze zullen veel vatbaarder zijn voor andere infecties. Genezing is niet mogelijk, bestrijding bestaat uit het voorkomen van besmetting. Er moet voorkomen worden dat water en voeder bevuild wordt door mest, het strooisel moet regelmatig ververst worden. Zieke dieren moeten verwijderd worden, lammeren van zieke moeders worden als besmet beschouwd. Een gescheiden opfok van de lammeren is aan te bevelen.


Dagelijkse verzorging

Klauwverzorging

In Nederland worden de meeste geiten op een zachte ondergrond gehouden waardoor de klauwen niet slijten, maar doorgroeien. De geit zal snel vergrote klauwen krijgen, waardoor ze slecht kan lopen. Dit moet op tijd behandeld worden, want bij verwaarlozing is er kans op slecht beenwerk. Ook bestaat de kans dat de geit helemaal niet meer kan lopen.

Eerst moet de geit met een touw zo kort mogelijk vastgezet worden, zittend op de hurken wordt de voorpoot opgetild. Het dier kan je ondersteunen door de linkerknie onder de borst te plaatsen. De andere voorpoot kan gedaan worden door over het dier heen te gaan staan. De achterpoten worden een voor een tussen de knieën genomen zodat de hak vastgeklemd wordt.

Voor het snijden wordt het liefst de zogenaamde haring-kaak mesjes gebruikt, deze hebben een lang heft en een kort snijvlak. Zo kan je overal bij en het mesje ligt stevig in de hand. Het snijvlak moet scherp zijn en je snijdt van je af van bal naar teen. Alleen de hoornwand wordt weg gesneden, zo dat deze gelijk komt met de zool. Van de bal hoeft bijna nooit iets af. Wordt er te diep gesneden dan kan het dier in het leven worden geraakt, en beginnen te bloeden. Om een infectie te voorkomen kan men jodium gebruiken.


maken.wikiwijs.nl · Web viewDe Cochin is een van de grootste en zwaarste rassen. De hennen worden...

Documents

Transcript of maken.wikiwijs.nl · Web viewDe Cochin is een van de grootste en zwaarste rassen. De hennen worden...