Hoek 4

Sector: Haven en binnenvaart

De matroos

In deze hoek is het de bedoeling dat de kinderen aan de slag gaan met scheepsknopen. De kinderen kunnen een knoop kiezen uit de onderstaande knopen:

Galeiknoop of vogelknoop

Leeuwerikknoop

Achtknoop De ene knoop is al moeilijker te maken dan de andere, maar er zal er altijd wel eentje tussen zitten die de leerling kan maken. Bovenaan het stappenplan is door middel van roeren aangegeven hoe moeilijk de knoop is. Als de leerlingen geboeid zijn door de haven en binnenvaart kan u er ook voor kiezen een les techniek te wijden aan het maken van een morsetoestel. Hiervoor vindt u in bijlage een lesvoorbereiding terug met stappenplan. In deze hoek voorziet men:

De leerlingenfiche (zie document met materiaal om af te drukken)

De beroepenfiche van de matroos (zie document met materiaal om af te drukken)

Stappenplannen van de drie knopen (zie document met materiaal om af te drukken)

Veter, dun touw (6 keer 60 cm)

3 gordijnringen Doelstellingen: - De kinderen kunnen scheepsknopen leggen. - De kinderen ondervinden dat voor sommige scheepsknopen toch enige handigheid nodig is. Eindtermen/leerplannen Eindtermen: GO! 4.1 De leerlingen kunnen illustreren dat verschillende vormen van arbeid verschillend toegankelijk zijn voor mannen en vrouwen en verschillende gewaardeerd worden. 3.1.3.11 De leerlingen kunnen met eigen woorden de relatie tussen eigen talenten en voorkeuren en latere beroepsbezigheden uitleggen. OVSG ET LO 1.26 De leerlingen kunnen klein motorische vaardigheden in verschillende situaties voldoende nauwkeurig gedoseerd en ontspannen uitvoeren. ET WO 2.16* De leerlingen kunnen hygiënisch, nauwkeurig, veilig en zorgzaam te werken.

Leerplannen: GO! 3.3.1.3 De leerlingen kunnen hygiënisch, veilig, zorgzaam en nauwkeurig werken. 4.1.4. De leerlingen kunnen klein motorische vaardigheden in gevarieerde situaties: kunnen diverse grepen functioneel toepassen bij het hanteren van voorwerpen en spelmaterieel. OVSG WO-MAA-SEV-9 De leerlingen kunnen illustreren dat verschillende vormen van arbeid verschillend gewaardeerd worden. WO-MAA-SEV-11 De leerlingen tonen respect voor alle vormen van arbeid. Toepassingen: - Om een schip aan te meren, legt de matroos een scheepsknoop rond de aanmeerpaal. - Sommige kinderen leggen dagelijks ook knopen in de veters van hun schoenen. Bijlagen:

1) Lesvoorbereiding maken van een morseapparaat 2) Andere mogelijkheden en interessante sites

LESVOORBEREIDING

Klas: 3e graad Aantal lln: 16 Duur: 50 à 60 minuten Leergebied/Domein: W.O. / Techniek Onderwerp: een morseapparaat maken

Didactische Beginsituatie:

- De kinderen hebben al eerder met stappenplannen gewerkt. - De kinderen kunnen gericht luisteren naar een instructie. - De kinderen zagen in een vorige les techniek reeds iets rond stroomkringen.

Situering in de leerplannen en eindtermen: Eindtermen GO: 2.4 De leerlingen kunnen van een bestaande constructie en van een constructie die ze zelf willen maken, zeggen aan welke eisen ze moeten voldoen. 2.7 De leerlingen kunnen aan de hand van een al dan niet zelfgemaakte werktekening of handleiding het geschikte materiaal en gereedschap kiezen en daarmee de constructieactiviteit stap voor stap juist en veilig uitvoeren. *2.10 De leerlingen tonen zich bereid nauwkeurig en veilig te werken, geen materiaal te verkwisten en zorg te dragen voor het gereedschap. OVSG: ET WO 2.10 De leerlingen kunnen bepalen aan welke vereisten het technisch systeem dat ze willen gebruiken of realiseren, moet voldoen. ET WO 2.12 De leerlingen kunnen keuzen maken bij het gebruiken of realiseren van een technisch systeem, rekening houdend met de behoefte, met de vereisten en met de beschikbare hulpmiddelen. ET WO 2.13 De leerlingen kunnen een eenvoudige werktekening of handleiding stap voor stap uitvoeren Leerplannen GO: 3.3.1.4 De leerlingen kunnen hygiënisch, veilig, zorgzaam en nauwkeurig werken. 3.3.3.17 De leerlingen kunnen een eenvoudige werktekening of handleiding stap voor stap uitvoeren.

OVSG: WO-TEC-02.24 De leerlingen voeren een eenvoudige werktekening of handleiding stap voor stap uit. WO-TEC-04.03 De leerlingen zijn bereid nauwkeurig te werken. WO-TEC-02.26 De leerlingen controleren of een technische realisatie voldoet aan vooropgestelde behoeften en eisen. Lesdoelen: - De leerlingen zien het nut van een morseapparaat in. - De leerlingen kunnen het communicatieproces schetsen. - De leerlingen kunnen een morseapparaat maken. Bronnen: Kock, R. Poortenga, A. Zittema, R. Van den Engel, D. Werkboek Robotica (2e oplage, 1994) Schoonhoven: Academic Service http://nl.wikipedia.org/wiki/Morse geraadpleegd op 31 januari 2012 http://www.geocaching.com/seek/cache_details.aspx?guid=ad469a42-35b8-4c78-8e36-218efce8fca9 geraadpleegd op 31 januari 2012 http://www.allposters.be/-sp/Samuel-Morse-Posters_i4043717_.htm geraadpleegd op 31 januari 2012 Leermiddelen: 16 houten plankjes van 10 bij 25 cm, 16 batterijen van 4,5 volt/9 volt, paperclips of krokodillenklemmen, stroomdraad, 16 lampjes met fitting, blik of koperen plaatjes, punaises, plakband, striptang, foto van Samuel Morse, 16 x het morsealfabet, 16 x stappenplan, foto van een telegraaf, communicatiemiddelen: telefoontoestel, gsm, radio

1) Voororganisatie

- De tafels met het benodigde materiaal zijn in eilandjes verspreid over de klas met het benodigde materiaal. De kinderen gaan bij het binnenkomen in de zithoek zitten. Er wordt duidelijk gezegd dat ze (voorlopig) nog niet aan het materiaal mogen komen. - De leerkracht heeft reeds de blik/koperen plaatjes geplooid. - In de zithoek liggen allerlei communicatiemiddelen: telefoon, gsm, radio,…

2) Inleiding klasgesprek in de zithoek (7 min.)

Ik heb hier een aantal voorwerpen liggen, wie weet waarvoor we dit zoal gebruiken? Gesprek rond communicatie: - Welke communicatiemiddelen ken je nog? Welke gebruik je zelf zoal? - Communicatiemodel tekenen (zender – boodschap – ontvanger) - Welke problemen heb je al ondervonden tijdens het telefoneren bv. ruis op de telefoon, mailtje dat niet verstuurd werd,… Uiteindelijk komen tot: “ Hoe was het vroeger, toen er nog geen telefoons, radio waren? Hoe kon men dan bv. van op zee een boodschap versturen naar het land?” Morse (sommige kinderen kennen dit misschien van uit de jeugdbeweging, laat hen kort vertellen over hun ervaringen): Het Morsealfabet is een communicatiecode ontwikkeld door Samuel Morse (foto 2). D.m.v. een toestel, de telegraaf (foto 1) kon men elkaar boodschappen sturen door de stroom te sluiten (signaal) /niet te sluiten (geen signaal) en de tijdsduur (kort-lang) te bepalen. Vandaag gaan we ons eigen morseapparaat maken en als dit lukt, kunnen wel elkaar boodschappen verzenden! Jullie vinden op de eilandjes al het benodigde materiaal en een stappenplan dat je nauwgezet moet volgen. Snap je een stap niet volledig, dan vraag je eerst hulp aan je buur en indien het dan nog niet lukt aan de leerkracht. Let goed op met de koperen plaatjes. Deze zijn erg scherp en je kan je er gemakkelijk aan snijden. Dit staat ook op het stappenplan maar ik wil zeker zijn dat niemand zich snijdt!

3) Kern individueel werk en groepswerk (33 min.) De lln. gaan naar hun plaats en volgen het stappenplan, waar nodig vragen ze hulp aan de andere kinderen op het eilandje of aan de leerkracht. De leerkracht helpt waar nodig. Eventueel kan men er ook voor kiezen de morseapparaten aan elkaar te bevestigen om elkaar boodschappen te versturen. Het nadeel hiervan is dat niet elk kind dan zijn morseapparaat mee naar huis kan nemen.

Na het maken van het morseapparaat kunnen de kinderen elkaar boodschappen versturen. Je kan er zelfs een wedstrijd van maken in groepjes van 2: wie kan het best boodschappen zenden en ontcijferen?

4) Afronding gesprek (10 min.)

- Vonden jullie het moeilijk het morseapparaat te maken? Welke problemen heb je ondervonden? Bv. Ging het lampje branden? Hoe kwam het dat het niet/wel brandde? - Is het gelukt elkaar(s) boodschappen te zenden/decoderen?

Overzicht benodigde materiaal:

9 volt lampje en lampfitting u kunt er ook voor kiezen om te werken met paperclips/ijzeren duimspijkers om te geleiden

Blokbatterij van 9 volt en bijhorende

batterijclip

Drukknop of 2 ijzeren plaatjes

Aluinium profiel (indien men gebruik maakt

van een drukknop)

1 kroonsteentje, 6 houtschroeven, 2 rondellen

Elektrische kabel (voor de kinderen maakt men best gebruik van2 kleuren)

Extra/ander materiaal:

Tesa tape (bij gebruik van ijzeren plaatjes)

Een striptang om de beveiliging van de

koperdraad te verwijderen

Klemijzer (in dit voorbeeld wordt een plastic

variant gebruikt)

Schroevendraaier

Isolatietape

2 viltjes en alleslijm om deze op de ijzeren plaatjes te bevestigen.

Kniptang: om de koperdraad en elektrische

kabel te knippen.

Stappenplan voor de leerkracht:

Neem een houten plankje en leg hierop de

batterij en batterijclip. Bevestig de lampfitting

op het plankje met 2 houtschroeven.

Bevestig nu op het houten plankje een

kroonsteentje en bevestig de batterijclip met

de ene kant aan de lampfitting en de andere

kant in het kroonsteentje zoals op de foto.

Maak de batterij vast met het klemplastic.

Bevestig ook het aluminiumprofiel waarin de

drukknop zal komen. Neem de elektrische

draad en verbindt het kroonsteentje met de

lampfitting.

Bevestig de elektrische draad aan de 2

uiteinden van de drukknop.

Steek de drukknop door het aluminiumprofiel.

1)

2)

3)

4)

5)

Schuif het plaatje in het aluminiumprofiel en

bevestig de 2 elektrische draden aan het

kroonsteentje.

Als u nu op de knop drukt, gaat het lampje

branden. Zo kan men morse boodschappen

versturen.

6)

7)

Stappenplan Voor het maken van een seintoestel

Neem een houten plankje, plak hierop de

batterij vast met tesa tape en bevestig het

lampje m.b.v. 2 duimspijkers.

1)

2) Bevestig op 1 van de ijzeren plaatjes 2 viltjes

met lijm.

Leg het andere plaatje bovenop de viltjes en

maak de 2 plaatjes aan elkaar vast met tesa

tape.

Let erop dat er nog wat plaats is tussen de 2

plaatjes, hiermee ga je straks seinen.

3)

4)

Strip 2 cm van de elektrische draad (zwart) en

bevestig hem aan de ene kant van de

druksensor met behulp van plakband.

Strip 2 cm van een ander stuk elektrische

draad (hier rood) en bevestig hem aan de

andere kant van de druksensor.

Bevestig de batterijclip met isolatietape aan

het uiteinde van de rode draad.

Bevestig de zwarte draad aan het lampje en

de rode draad met de batterijclip aan de

batterij. Verbind het uiteinde van de

batterijclip ook met het lampje zodat de

stroomkring gesloten is.

Als je de 2 metalen plaatjes tegen elkaar drukt

kan je boodschappen naar elkaar seinen.

5)

6)

7)

8)

9)

Voorbeeld van 2 verbonden morseapparaten (Kock, R., 1994)

beide lampjes gaan branden als de stroomkring wordt gesloten

schema van de stroomkring indien beide morseapparaten worden verbonden (Kock,

R., 1994)

Morse alfabet (Kock, R., 1994)

Andere mogelijkheden en interessante sites: Seinsleutel met morsecode: Laat de kinderen met een zaklamp twee woorden/zinnen naar elkaar seinen en ontcijferen. U kunt ook een morseapparaat maken of de kinderen dit zelf laten doen.

Lespakket Alle hens aan dek: Dit lespakket over binnenvaart kan je gratis aanvragen bij Promotie Binnenvaart Vlaanderen pbv@binnenvaart.be - Kitty Hermans - tel. 011 23 06 06 - www.binnenvaart.be Binnenin is er heel wat uitleg over de soorten schepen, de werking van een radar, bakboord en stuurboord, de werking van een sluis,… Er zijn ook kopieerbladen voorzien met verscheidene opdrachten. Havenspel Antwerpen: Dit spel is geschikt voor 2 tot 4 spelers vanaf 8 jaar en ouder. De spelers komen in contact met alle elementen van de haven: schepen laden, schepen door waterwegen loodsen, goederen verladen en consumentenproducten zoals pralines, frietjes, bier,… voor de Europese markt produceren. Meer uitleg, een filmpje en de verkooppunten zijn te vinden op de volgende site: http://www.thegamemaster.nl/nl/spellen-antwerpen.htm Een stroom van beroepen: Op http://www.provant.be/binaries/Een%20stroom%20van%20beroepen_tcm7-36642.pdf is een overzicht te vinden van de verschillende beroepen die in de haven worden uitgeoefend. Het beroep wordt steeds omschreven met aanvullend de verschillende kerntaken. Daarnaast vind je er ook terug wat je als vooropleiding kan volgen, meer info en waar je aan de slag kan. Are you waterproof?: Geef je gegevens in op http://www.areyouwaterproof.be/contact.html en vink de vakjes onderaan zeker aan om de dvd’s en informatie te ontvangen. In de brochure van ‘Are you waterproof’ worden de verschillende beroepen aan boord van een schip (dek – machine) omschreven. Ook de scholen en werkgevers hebben een plaats in deze brochure. De dvd ‘een zee van mogelijkheden’ geeft een overzicht van hoe de banaan of kiwi vanuit Costa Rica tot op je bord belandt. Dag per dag kan je volgen in het logboek wat er gebeurt en

wie er allemaal actief is aan boord van het schip. Je kan ook in het fotoboek de verschillende schepen bekijken en meer te weten komen over de verschillende beroepen. De informatiefilm over maritieme opleidingen en beroepen geeft je een beeld van de opleiding en de verschillende beroepen waartoe ze leiden. Voor de leerlingen van het basisonderwijs is enkel het luik secundair en de spot bruikbaar. Educatieve havenrondvaart: De haven van Antwerpen organiseert voor de 3e graad basisonderwijs een educatieve havenrondvaart. Er bestaat ook een lespakket ter ondersteuning van de excursie. Het pakket bestaat uit een voorbereiding voor in de klas, werkbladen voor op het schip en een naverwerking. Via volgende link http://www.provant.be/binaries/Extract%20excursiebundel%20boot_tcm7-95354.pdf kan je een deeltje van dit pakket bekijken. Haven in zicht: Dit bordspel is geschikt voor de eerste graad secundair onderwijs, maar kan mits wat kleine aanpassingen ook gespeeld worden in het lager onderwijs. De kinderen komen er in contact met alle aspecten van de haven en leren er de verschillende landschappen in de havenregio uit te bouwen. Dit spel kan je gratis bestellen door een mailtje te sturen naar reservatie@havencentrum.be. Je betaalt echter wel 15 euro administratie- en verzendingskosten. Kom je het spel zelf afhalen, dan betaal je slechts 5 euro. Bij dit pakket hoort ook een interessante website http://www.haveninzicht.eu/ waarop je de haven van Zeebrugge kan verkennen en er meer kan te weten komen over de verschillende beroepen in de haven aan de hand van filmpjes. De werking van een sluis: Leer de kinderen de werking van een sluis door middel van deze simulaties. http://www.pragmasoft.be/carnets/geo/ecluse/ecluse_simulation.html http://www.strolenberg.nl/Lib/downloads/ZojgiebGS.swf Meer uitleg over de werking van de haven van Antwerpen: http://www.provant.be/binaries/zonneland_tcm7-69916.pdf In deze zeven bladzijden vindt u een bondige beschrijving van de haven van Antwerpen, uitleg over de algemene werking van de haven en over de havenberoepen. Kom te weten hoe het komt dat een zwaar schip kan blijven drijven: http://www.provant.be/binaries/20091001_Lespakket_De%20ontdekkers_tcm7-94418.pdf De kinderen komen samen met de elfjarige Stef te weten hoe het komt dat een schip vol zware containers niet zinkt. Lespakket rond de haven voor de derde graad: Op http://www.gavehaven.nl/ kan je het lespakket downloaden. Het bestaat uit een maritiem ontdekboek en leskaarten voor de leerlingen en een docentenhandleiding en achtergrondinformatie voor de leerkracht. Samen met Chichi en Nemo gaan de leerlingen op onderzoek in de haven. Ze komen er heel wat te weten over de verschillende beroepen die in de haven uitgeoefend worden. Het is wel een Nederlands lespakket dus misschien zullen sommige termen anders zijn dan bij ons.