Moet er nog vis zijn?

Vissen voor de kost

Ga mee op walvistocht!

Keelman in de kijker

BC1133

BELGIE/BELGIQUEP.B.

GENT X

Afgiftekantoor Gent X - P109327

juli - augustus - septemberdriemaandelijks tijdschrift jaargang 4 nummer 3 - 2005

Reto

urad

res:

Koen

Ste

enho

udt,

Wat

ersc

haap

stra

at 3

0,15

70 G

alm

aar d

en.

Is je

adr

es n

iet

juis

t? M

eld

het

aan

de re

dact

ie.

BuitensportOude Gentbaan 259 - 9300 Aalst

Ademend waterdichte regenkledij

Ademend winddichte kledijThermische kledijWaterdicht schoeiselVerrekijker

5% Korting op vertoon van uw lidkaartvan Natuurpunt

www.trekking-buitensport.be℡ 053 705 222

Vijf voor veel JNM

Geniet nu tot het einde van het jaarvan JNM voor maar € 5!

Zin in de beestigste jeugdbeweging?

Dan kun je de JNM uitproberen voor maar € 5!

Als je (ooit) al JNM-lid was word je lid voor € 15.

Zo willen we aan zo veel mogelijk mensende kans geven om JNMvoor een zacht prijsje te ontdekken. www.jnm.be/landvanaalst

www.jnm.be/durmelandwww.jnm.be/niger

De 3 Dendriet afdelingen:

nr 3 - juli 2005 3

In Dendermonde werd deDender omgeleid zodat de ri-vier niet meer door de stadstroomt. De totale lengte van deDender is ongeveer 65 km. Hetdebiet varieert tussen 1 en 25m3/s. De totale oppervlakte vanhet Denderbekken bedraagtongeveer 1385 km2. Tijdensperiodes van overvloedigeregen treedt het water somsbuiten zijn oevers ter hoogtevan overstromingsvlaktes. Dezemeersen zijn vooral terug tevinden tussen Geraardsbergenen Denderleeuw. Enkel hetDenderbellebroek (170 ha)functioneert als een volwaardigoverstromingsgebied. De laat-ste overstromingen dateren van1999.De Dender lijkt op vele plaatsenop een kanaal omdat de na-tuurlijke oevers aangepast zijnmet cultuurtechnische oeverver-dedigingen zoals schanskorven,kaaimuren en gestorte breuk-steen. In Vlaanderen werd dezerivier op acht plaatsen opgestuwdten behoeve van de scheepvaart.

Stuwen en sluizen vormenbelangrijke migratieknelpuntenvoor de visfauna. Ook de zijri-vieren zijn voor vissen uit dehoofdstroom soms moeilijkbereikbaar als gevolg van hetplaatsen van valdeuren. Enkelebelangrijke zijbeken zijn deMark, de Molenbeek ofTerkleppenbeek, de Bellebeek ennog een Molenbeek die uitmondtnabij Aalst.

Het visbestand in de DenderBiologen van het Instituut voorBosbouw en Wildbeheer voerdenverscheidene afvissingen uit inde Dender. Er werden 14 locatiesbemonsterd in 1996, vijf in 2000en negen in 2002. Sommigelocaties van 2002 stemmenovereen met die van 1996.De vissen worden gevangenvanaf een boot met behulp vanelektriciteit. Tussen het schep-net (de anode) en een metalenkabel die aan de generator is ver-bonden (de kathode) wordt eenelektrisch veld gecreëerd dat devissen tijdelijk verdooft. Elkegevangen vis wordt gedetermi-neerd tot op de soort en dangewogen en gemeten. Daarnaworden ze terug uitgezet op devangstplaats.In 1996 werden 16 soortengevangen tussen Geraardsbergenen de sluis in Denderbelle. Devisfauna was toen gekenmerktdoor een overwicht van drie-

doornige stekelbaars (94,7%)(tabel 1), wat duidt op een versto-ring van de integriteit van dezerivier. Stekelbaars is een zeer ver-vuilingbestendige soort die inextreme situaties overleeft. Dezesoort is dan ook bekend als pio-niersoort. Blankvoorn, karper enriviergrondel werden in kleinehoeveelheden aangetroffen, ter-wijl de overige 12 soorten slechtssporadisch werden gevangen. Deresultaten reflecteerden de zeerpovere kwaliteit van de Dender in1996.In 2000 werden er vijf anderelocaties in de buurt vanGeraardsbergen bemonsterd.Toen troffen we 13 soorten aan.Brasem, snoek, pos en vetje ont-braken op het appel. Wel werdener enkele exemplaren van de niet-inheemse zonnebaars gevangen.De stekelbaars, nog goed voor17,8% van de totale vangst, werdvan de troon gestoten door de ri-viergrondel (55,9%). Het aandeelvan de blankvoorn was ook groterdan in 1996. Weerom werdenvan de overige soorten slechtsenkele exemplaren gevangen.In 2002 werd de Dender nog-maals bemonsterd op negenlocaties die ook al in 1996 wer-den bevist (Van Thuyne enBreine, 2003). In 2002 werdennaast de elektrische methode ook

Moet er nog vis zijn?Een kijk onder water in het Denderbekken

Driedoornig stekelbaarsje

Blauwbandgrondel

©Vi

lda

- Yv

es A

dam

s

De Dender is een traag stromende regenrivier met eenvrij laag verhang. De Oostelijke Dender ontspringt teErbaut (Henegouwen) en de Westelijke Dender bij Leuze-en-Hainnaut. Stroomopwaarts Ath vloeien beide delensamen. Vanaf daar stroomt de Dender tot inDendermonde waar hij uitmondt in de Schelde.

©Vi

lda

- Ro

llin

verl

inde

fuiken gebruikt. De fuikvangstenleverden minder soorten op danbij de elektrische methode (14versus 18). Voor beide methodeswaren de grote aantallen gevan-

gen blankvoorn opvallend. Hetriviergrondelbestand was weldrastisch verminderd, daarente-gen werd een sterke toename vanbaars waargenomen. In 2002

werd ook meer rietvoornaangetroffen dan in 1996. Figuur1 geeft een overzicht van hetaangetroffen aantal soorten perlocatie voor 1996 en 2002.

Uit deze figuur stellen we vast dater per locatie in 2002 meestalmeer soorten werden gevangen.De meest voorkomende soortenin 2002 zijn giebel, blankvoornen baars. Ook valt de vlugge ver-spreiding van de niet-inheemseblauwbandgrondel op. In 1996werd die soort slechts op eenplaats gevangen, maar in 2002op zes van de negen. De locatienabij de sluis van Liedekerkeheeft zowel in 1996 als in 2002het hoogste aantal soorten. Desluis is een migratiebarrière enfunctioneert als een verplichtestopplaats voor veel soorten.Eenzelfde fenomeen wordt in2002 waargenomen voor delocatie bij het sas van Idegem.Ondanks het niet geringe aantalsoorten beschouwen we het vis-

4 nr 3 - juli 2005

1996 2000 2002 2002(F) 1996% 2000% 2002% 2002%(F)

Baars 4 33 268 517 0,12 2,54 18,99 21,28Bermpje 6 8 0 0 0,17 0,62 0,00 0,00Bittervoorn 0 0 9 4 0,00 0,00 0,64 0,16Blankvoorn 48 128 678 1278 1,38 9,85 48,05 52,59Blauwbandgrondel 5 34 27 11 0,14 2,62 1,91 0,45Brasem 1 0 19 9 0,03 0,00 1,35 0,37Driedoornige stekelbaars 3294 232 37 457 94,79 17,86 2,62 18,81Giebel 13 29 50 81 0,37 2,23 3,54 3,33Karper 41 25 9 6 1,18 1,92 0,64 0,25Kolblei 0 0 4 6 0,00 0,00 0,28 0,25Paling 2 2 4 41 0,06 0,15 0,28 1,69Pos 1 0 0 0 0,03 0,00 0,00 0,00Rietvoorn 13 66 134 3 0,37 5,08 9,50 0,12Riviergrondel 33 727 152 11 0,95 55,97 10,77 0,45Snoek 5 0 4 0 0,14 0,00 0,28 0,00Snoekbaars 0 0 2 0 0,00 0,00 0,14 0,00Tiendoornige stekelbaars 0 0 1 0 0,00 0,00 0,07 0,00Vetje 3 0 7 0 0,09 0,00 0,50 0,00Winde 4 3 4 2 0,12 0,23 0,28 0,08Zeelt 2 9 2 4 0,06 0,69 0,14 0,16Zonnebaars 0 3 0 0 0,00 0,23 0,00 0,00

Tabel 1: Overzicht van de vangsten in de Dender, uitgedrukt in aantal en percentage

(F = fuikvangsten)

16

14

12

10

8

6

4

2

0

Aan

tal s

oort

en

Geraardsbergen

Sas Idegem

Ninove Pollare

Pollare Sluis

Liedekerke

Sluis

Erembodegem

Sluis Denderbelle

Appels

Locatie19962002

Figuur 1: Aantal vissoorten aangetroffen bij elektrische vangsten in deverschillende locaties in 1996 en 2002

bestand op de Dender als vrij een-zijdig. We komen tot deze con-clusie omdat meestal een soortdomineert (driedoornige stekel-baars in 1996 en blankvoorn in2002), terwijl de andere soortenslechts in geringe mate of zelfsmaar sporadisch aanwezig zijn.Zoals reeds vermeld, is de aan-wezigheid van een dominantesoort, wat aantallen betreft, eenteken van verstoring.

De visstand op enkele zijbekenDe Terkleppenbeek ofMolenbeek werd in 1997, 2001en 2002 telkens op dezelfdelocatie nabij Everbeek bevist(Van Thuyne en Belpaire, 1999,Van Thuyne en Breine, 2001 en2003). De beek is smal (1,4 m) enondiep (25 cm). Ze heeft na-tuurlijke oevers met schuilplaat-sen en vertoont een zwak mean-derende structuur. Er zijnstroomversnellingen en diepere,stilstaande poelen. De zanderigebodem is ideaal voor de beekpriken de kiezel is een geschiktbiotoop voor het bermpje.

Beekprik, bermpje, blankvoornen driedoornige stekelbaars trof-fen we aan in 1997. In 2001werd geen beekprik meeraangetroffen en in 2002 vondenwe nog slechts twee soorten,namelijk (opnieuw) beekprik endriedoornige stekelbaars. Westellen dus een achteruitgangvast in soortendiversiteit. Tijdensde bemonsteringen werdenwaardevolle beschermde soortengevangen, zoals de beekprik enhet bermpje, en de beek heeftnog een vrij intacte structuur; hetis dus belangrijk om deze beekprioritair te saneren.Op de andere zijbeken, zoals deVogelzangbeek, Oliemeersbeek,Grootebeek, Hoezebeek,Kluisbeek en Kleine beek, werdin 2002 zeer weinig tot geen visgevangen. De aangetroffensoorten waren blauwbandgron-del, driedoornige en tien-doornige stekelbaars. Dit zijnzeer tolerante soorten die aanextreme omstandigheden goedhet hoofd kunnen bieden.In de Bellebeek (1997 en 2001)

werden slechts twee soortenaangetroffen, namelijk blank-voorn en driedoornige stekel-baars.De Mark (Van Thuyne en Breine,2004) daarentegen heeft een veelgrotere soortendiversiteit. Zowelnabij de molen van Tollenbeekals van Galmaarden werden 16soorten gevangen in 2001. Overzijn hele verloop treffen we indeze bijrivier een relatief hoogaantal soorten aan (tabel 2). Dekwaliteit van de Mark inTollembeek en in Viane aan destuw bleef onveranderd, terwijl inHerne aan de Waltrudismolen enaan de oude molen inGalmaarden de kwaliteit in 2001en 2004 merkbaar beter was danin 1996.Uit de verschillende vangstresul-taten blijkt dat de eerst vast-gestelde dominantie van dedriedoornige stekelbaars af-neemt, terwijl blankvoorn en ri-viergrondel abundanter worden.Opnieuw valt een duidelijke toe-name van de Aziatische blauw-bandgrondel op.

nr 3 - juli 2005 5

1998 2001 2004 1998% 2001% 2004%

Baars 1 13 6 0,04 0,44 0,55Bermpje 2 25 3 0,09 0,84 0,28Bittervoorn 0 343 64 0,00 11,55 5,88Blankvoorn 31 359 509 1,37 12,09 46,78Blauwbandgrondel 8 11 25 0,35 0,37 2,30Brasem 1 2 15 0,04 0,07 1,38Driedoornige stekelbaars 1582 1862 92 82,43 53,27 8,46Giebel 206 54 15 9,12 1,82 1,38Karper 4 2 1 0,18 0,07 0,09Kolblei 0 1 1 0,00 0,03 0,09Kroeskarper 3 1 0 0,13 0,03 0,00Paling 1 1 0 0,04 0,03 0,00Rietvoorn 11 12 35 0,49 0,40 3,22Riviergrondel 49 521 286 2,17 17,54 26,29Snoek 0 3 1 0,00 0,10 0,09Tiendoornige stekelbaars 0 4 0 0,00 0,13 0,00Vetje 0 15 0 0,00 0,5 10,00Winde 68 20 23 3,01 0,67 2,11Zeelt 11 1 3 0,49 0,03 0,28Zonnebaars 1 0 9 0,04 0,00 0,83

Tabel 2: Overzicht van de vangsten in de Mark, uitgedrukt in aantal en percentage

WindeJuveniele snoek

©Vi

lda

- Ro

llin

verl

inde

©Vi

lda

- Ro

llin

verl

inde

Referenties

Van Thuyne, G. en Belpaire, C., 1999. Visbestandopnames op de zijbeken van de Dender, Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant (april 97 en

maart 98). IBW.Wb.V.I.R.99.82

Van Thuyne, G. en Breine, J., 2002. Visbestandopnames op enkele zijbeken van de Dender (2001). IBW.Wb.V.IR.2001.117

Van Thuyne, G. en Breine, J., 2003. Visbestanden op enkele zijbeken van de Dender (2002) IBW.Wb.V.IR.2003.135, 11 pp.

Van Thuyne, G. en Breine, J., 2003. Visbestanden op de Dender (maart 2002). IBW.Wb.V.IR.2003.129, 13 pp.

Van Thuyne, G. en Breine, J., 2004. Visbestandopnames op de Mark en enkele zijbeken (2004). IBW.Wb.V.R.2004.117, 12 pp.

6 nr 3 - juli 2005

BrasemBlankvoorn

Algemeen besluitDe Dender heeft nog steeds eenvisfauna die wijst op verstoring.De kwaliteit van de Denderschippert tussen onvoldoendeen matig. De reeds gedane in-spanningen hebben weer levenin deze rivier gebracht maarmoeten volgehouden worden oftoenemen om een gezonde,evenwichtige en permanente

vispopulatie te bekomen.Uit de resultaten van devisbestandopnames in deTerkleppenbeek blijkt eenachteruitgang in soortendiver-siteit. Het is noodzakelijk omdeze beek te beschermen en,waar mogelijk, te herstellen ente vrijwaren van vervuiling. Deoverige in de tekst besprokenzijbeken hebben een slechte

kwaliteit en ook hier moet inge-grepen worden. Want als dezijbeken reeds zwaar vervuildzijn, kan de Dender ook nooiteen goede kwaliteit bekomen.Op basis van het visbestand is dekwaliteit van de Mark matig totgoed. De rivier heeft eengevarieerd visbestand.

Jan Breine en Hugo Verreycken

©Vi

lda

- Ro

llin

verl

inde

©Vi

lda

- Ro

llin

verl

inde

nr 3 - juli 2005 7

Bermpje (Barbatula barbatula)Het bermpje gelijkt sterk op een kleine modderkruiper. Beide hebben

ze een langwerpig, cilindrisch lichaam en zes bekdraden. Bij het

bermpje zijn de bekdraden niet even lang; twee lange en twee korte

hangen aan de bovenlip terwijl 2 lange bekdraden zich in de hoeken

van de bek bevinden. Het lichaam en de vinnen zijn (donker)bruin en

onregelmatig gevlekt. Het bermpje is een kleine vissoort (tot 15 cm)

die langzaam tot vrij snel stromende wateren met een zand- of

kiezelbodem verkiest. Meestal houdt deze soort zich op in ondiep

water (minder dan 50 cm). Hoewel de soort eerder zeldzaam is, kan

ze plaatselijk in grote dichtheden voorkomen.

De voortplanting van het bermpje vindt plaats in de periode van

april tot juni wanneer de watertemperatuur ongeveer 18°C is. De

eitjes worden afgezet op een grind- of kiezelbodem of worden in

kleine kuiltjes in een zandbodem gelegd.

Aangezien deze soort een nachtactieve vis is, bevindt zij zich overdag

vooral in de schaduw onder stenen, bruggen of waterplanten. Met

behulp van de zes tastdraden zoekt het bermpje op en in de bodem

naar voedsel. Het voedsel bestaat onder andere uit muggenlarven,

waterpissebedden en vlokreeftjes.

Het bermpje is vrij goed bestand tegen eutrofiëring en lichte water-

verontreiniging. Ook tijdelijk lage zuurstofgehalten vormen geen

probleem. Zoals de modderkruipers heeft ook het bermpje de

mogelijkheid om over te schakelen naar darmademhaling waarbij

het zuurstof direct uit de lucht kan opnemen. Deze vissoort is wel

zeer gevoelig aan vervuiling met zware metalen.

Bittervoorn (Rhodeus sericeus amarus)De bittervoorn is een kleine vissoort (tot 10 cm) en behoort tot de

familie van de karperachtigen. Hij heeft een blauwachtige schijn en

op de achterzijde van het lichaam bevindt zich een horizontale

blauwgroene streep.

De bittervoorn prefereert langzaam stromende en stilstaande

waters waarvan de oevers begroeid zijn met waterplanten.

De verspreiding van de bittervoorn is nogal beperkt in Vlaanderen. In

het Denderbekken wordt hij enkel in de Mark in grote aantallen

aangetroffen; in de Dender zelf komt hij slechts sporadisch voor.

Voor de voortplanting is de bittervoorn afhankelijk van grote zoet-

watermosselen, zoals de zwanenmossel en de schildersmossel. In

het voorjaar krijgen de wijfjes een oranjerode legbuis waarmee ze

hun eitjes in de uitstroomopening van de mossel kunnen brengen.

Direct daarna zwemt een mannetje over de mossel en stort er zijn

hom uit. De bevruchting en de larvale groei van de bittervoorn

gebeuren dus in de zoetwatermossel. Wanneer de larfjes enkele

weken oud zijn en actief kunnen zwemmen, komen zij naar buiten

via de uitstroomopening van de mossel. Tegelijkertijd worden

glochidialarven van de zoetwatermossel in de waterkolom gebracht;

deze larven zijn parasitair en hechten zich vast in de slijmlaag en op

de kieuwen van vissen in de buurt. Na een groeiperiode komen de

glochidia los en vestigen ze zich op de bodem.

Het voedsel van de bittervoorn bestaat voornamelijk uit plantaardig

materiaal (algen) maar ook dierlijk voedsel, zoals kleine kreeftachti-

gen en insectenlarven, wordt gegeten.

Beekprik (Lampetra planeri)Prikken zijn rondbekken en hebben geen kaken, ze behoren eigenlijk

niet tot de vissen maar worden er toch vaak bijgerekend. De zuigbek

van een volwassen beekprik is voorzien van een raspschijf met

kleine, stompe tandjes. De beekprik is de kleinste (tot 17,5 cm) en

de enige niet-parasitaire prik. Hij leeft het grootste gedeelte van zijn

leven als larve ingegraven in de bodem en in zijn volwassen stadium

voedt hij zich niet meer. De larve (ammocoetes) bezit geen ogen

maar heeft wel reeds aan beide zijden de kieuwgroeve waarin later

de kenmerkende 7 kieuwopeningen komen. Het volwassen stadium

is herkenbaar aan de aanwezigheid van ogen.

Zoals vermeld, leeft de beekprik een lange tijd van zijn leven als

larve. Deze larve bevindt zich meestal in de bodem van langzaam tot

matig snel stromende beken met een zandige bodem en een goede

zuurstofconcentratie. Tijdens het larvaal stadium voedt de beekprik

zich met algen en andere kleine voedseldeeltjes die hij uit het slib fil-

tert.Als de larven 6 jaar oud zijn, vindt er vanaf eind juni een gedaan-

tewisseling plaats en komt de volwassen beekprik te voorschijn.

Vanaf dan eet de prik niet meer en leeft nog maar een half jaar, net

lang genoeg om eenmaal te kunnen paaien. De paaitijd loopt van

eind maart tot begin mei. De paairijpe prikken zwemmen dan naar

stroomopwaarts gelegen ondiepe plaatsen met kiezel- of grindbo-

dem waar ze hun eitjes afzetten. Na het paaien sterven de vol-

wassen beekprikken. De larven laten zich daarna geleidelijk afdrijven

naar voedselrijke plekjes in de beek.

De beekprik is zeldzaam in Vlaanderen; in het Denderbekken wordt

hij enkel aangetroffen in de Molenbeek-Terkleppenbeek.

Het bermpje, de bittervoorn en de beekprik zijn volledig beschermd

door de wet op de riviervisserij en mogen dus niet gevangen worden.

Aandachtsoorten Denderbekken

Bermpje Bittervoorn Beekprik

©Vi

lda

- Ro

llin

verl

inde

©Vi

lda

- Ro

llin

verl

inde

8 nr 3 - juli 2005

BiodiversiteitEconomische ontwikkeling enbevolkingsgroei zorgen voor eensteeds verder voortschrijdendeomzetting van natuurgebied inlandbouwgrond en stedelijkeinfrastructuur. Dit effect issterker dan oppervlaktesta-tistieken doen vermoeden.Versnippering van de overblij-vende natuur, beïnvloeding vande waterhuishouding, lucht- enwaterverontreiniging etc. dragenalle bij aan de vermindering vande biodiversiteit. Ook de land-bouwgebieden worden doortoenemende productie-inten-sivering steeds minder natuur-lijk. Het gevolg is het uitstervenvan dier- en plantensoorten: eensteeds verder teruglopende bio-diversiteit.Een wetenschappelijk onder-zoek stelt dat de Aids-epidemieis ontstaan door de aanslagenvan de oprukkende economie opde leefgebieden van apen en dat

bij voortgaande habitatvernieti-ging herhaling met andere,vergelijkbare plagen zeerwaarschijnlijk is. Dit mecha-nisme is niet beperkt tot prima-ten. Een ander onderzoek heeftaangetoond dat de besmet-tingskans van mensen met deziekte van Lyme lager is naar-mate er zich meer diersoorten inde bossen bevinden die even-eens het virus kunnen dragen.Het rapport ”Human Damage toEarth Worsening Fast” van deVerenigde Naties van maart ditjaar bevestigt opnieuw dat degra-datie van ons milieu nog steedsin snel tempo toeneemt.Volgens secretaris-generaal KofiAnnan van de VN toont destudie aan hoe menselijkeactiviteiten massaal milieu-schade veroorzaken in heel dewereld, en hoe de biodiversiteit– de basis voor leven op aarde –vermindert in een alarmerendtempo.

Dertien jaar geleden, in 1992, waser al in Rio de Janeiro het Verdraginzake Biodiversiteit, door 187landen ondertekend. Hiermeehebben die landen, waaronderBelgië, aangegeven zich te willeninspannen voor het behoud vande biodiversiteit. In dit verdragzijn drie doelen vastgesteld: hetbehoud van biodiversiteit, duur-zaam gebruik en toegang totgenetische bronnen en een bil-lijke verdeling van de voordelendie ontstaan uit het gebruik vande genetische bronnen.Uitgaande van onder meer dit ver-drag heeft de Europese Unie talvan Europese wetten en richtlij-nen opgesteld in verband met hetmilieu, die ieder Europees landmoet opvolgen of omzetten in eennationale wetgeving.Bij het vaststellen van dekwaliteit van de natuur in eenbepaald gebied wordt vaakgesproken over biodiversiteit.Dit houdt simpelweg in dat een

Natuurgebied in de kijker

De Keelman te DenderhoutemEen klein reservaat, een grote biodiversiteit

Er zijn altijd dieren en planten geweest op onze planeetdie in de loop van vele duizenden jaren zijn uitgestor-ven. Het is echter de eerste maal sinds mensen op dezeplaneet aanwezig zijn, dat wij over de impactbeschikken om in ongeveer een paar honderd jaar ofminder, door onze negatieve invloed op onze planeet, debiodiversiteit in een zeer snel tempo te doen afnemenen dit in heel de wereld. Als de mens een grote impactheeft op de natuur, dan kan die invloed ook ten goedeworden gebruikt. We weten wat er verkeerd gaat enonze huidige ”rijke” samenleving beschikt over de nodi-ge middelen om daar daadwerkelijk iets aan te doen. Zozullen dan ook de toekomstige generaties nog kunnenbeschikken over een zo groot mogelijke biodiversiteit,die tenslotte van essentieel belang is voor alle leven oponze planeet.

De brede orchis in volle bloei

Daa

n St

emgé

e

nr 3 - juli 2005 9

gebied een hogere natuurkwa-liteit bezit naarmate de diver-siteit van de er levende organis-men hoger is. Het begrip diver-siteit bezit zowel een kwanti-tatief als een kwalitatief aspect.Een bepaald gebied is niet alleenbelangrijk door het aantalsoorten, respectievelijk het aan-tal individuen van één of meersoorten; ook de bijzonderheidvan de soorten en de soorten-samenstelling speelt een rol.Biodiversiteit betreft zowel devariatie in soorten als de erfe-lijke variatie binnen soorten ende variatie aan levensgemeen-schappen of ecosystemen.

Bij onsVlaanderen is een lappendekenvan percelen, versneden doorwegen, woningen, akkers en

kanalen. Leefgemeenschappenvan dieren lijden daar ernstigonder. Ze kunnen zich nietmeer of niet ver genoeg verplaat-sen, ze zijn onder meer afgesne-den van broedgebieden. Ooklawaaihinder en tal van veront-reinigingen worden over eengrotere oppervlakte uitge-smeerd. De voornaamste oor-zaak van die ”ruimtelijkwanorde”, versnippering, is hetsystematisch bouwen op ver-keerde plekken. Met lintbe-bouwing en te verspreidebebouwing als gevolg. Nog altijdneemt de bebouwing toe waar zehet minst wenselijk is, in de(nog) open ruimte.Vlaanderen bezit 58.000 ha his-torisch permanent grasland. Ditis een zeer diverse verzamelingvan soortenrijke graslanden. De

oppervlakte van historischgrasland blijft achteruitgaan. Deregelgeving ter bescherming vandeze graslanden is onvolledig enweinig effectiefDottergraslanden zijn algemeengesproken het fraaist ontwikkeldin het zuiden van Vlaanderen,en met name in de Leemstreek.Zo vind je langs de Molenbeek(Kerksken) op het grondgebiedDenderhoutem, ter hoogte vande expresweg N45, een schit-terend grasland, in het reservaatDe Keelman. Op dit soortenrijkgrasland zijn niet minder dan192 soorten planten geïnven-tariseerd. Uitschieters zijn zon-der twijfel brede orchis, grotekeverorchis en herfsttijloos.Naast de vermelde topsoortenkomen natuurlijk ook nog eenhele rist andere soorten voor die

Grote ratelaar, kattestaart en bosbies op het soortenrijk grasland van De Keelman

Axe

l N

euke

rman

s

10 nr 3 - juli 2005

een aanduiding als dotter-grasland zeker aantonen: veen-wortel, kale jonker, grote rate-laar, watermunt, bosbies, echtekoekoeksbloem, tweerijigezegge en gevleugeld hertshooi.

MaaienGraslanden zijn bij ons meestalkunstmatige biotopen. De vege-tatie blijft er vrij open omdat erjaarlijks gemaaid wordt. Als erniet meer gemaaid wordt,komen er ook struiken ingroeien en zal het grasland stil-aan bos worden. We verschralende bodem, we maken hem voed-selarmer. Daardoor krijgengrassen en andere algemenesoorten minder groeikansen.Dat speelt in het voordeel vaneen meer gevarieerde kruiden-vegetatie. Naarmate eengrasland soorten- en bloemrijker

wordt, neemt de betekenis voorde fauna toe. Bloeiende plantentrekken veel insecten aan, zoalsvlinders en hommels. Insoortenrijk grasland komen ookallerlei andere dieren voor zoalsspinnen, sprinkhanen, graafwes-pen en mieren. Een aantal vandeze soorten wordt niet meteendoor iedereen gewaardeerd,maar is wel belangrijk voor hetevenwicht in het ecosysteem endient onder meer als voedsel-bron voor andere dieren. Eenrijk insectenleven trekt dan weerandere dieren aan zoals vogelsen amfibieën.Als we het maaisel bovendienafvoeren, putten we de voed-selvoorraad van bepaaldeplantensoorten uit, waardoor ermeer plaats vrijkomt voorsoorten die minder gebondenzijn aan een voedselrijke bodem.

En juist deze soorten hebbenvaak een belangrijke ecologischewaarde. Landbouwgrondendaarentegen moeten een zogroot mogelijke opbrengstgeven. Daarom worden zebemest en worden bloemen ver-drongen door de hoog produc-tieve gewassen. Dus om bloem-rijke hooilanden (soortenrijkegraslanden) te krijgen wordt tenminste één keer, en op voedsel-rijke bodems (leem of klei) tweekeer per jaar gemaaid en wordthet maaisel afgevoerd.Afhankelijk van de voedselrijk-dom en de soortensamenstellingbij de aanvang kan het vijf tottien jaar duren eer opnieuw eensoortenrijke vegetatie ontstaat.

Voor ons soortenrijk grasland opDe Keelman wordt bij voorkeurgemaaid rond eind juli, begin

De werkploeg van lokale vrijwilligers neemt een verdiende pauze tijdens aanplantingen op de Keelman

Axe

l Neu

kerm

ans

augustus, met afvoer van hetmaaisel. Dit beleid heeft de laat-ste jaren onder meer geleid toteen steeds grotere populatie vanbrede orchis, van meer dan 500in 1999 tot meer dan 1600 in2004.

De vaak aangehaalde norm voordottergraslanden van 50-60 cmbeneden maaiveld waaronderhet grondwater niet magzakken, wordt tegenwoordigmeer niet dan wel gehaald. Hetdotterbloemgrasland is grond-water afhankelijk. Het waterkomt in de regel tot het maaivelden mag eventueel ook kort-stondig overstromen. Vaakgebeurt dit door menselijk toe-doen, in de vorm van ontwa-teringgreppeltjes of slootjes. Deoverstroming kan natuurlijk zijnof door de mens bewerkstelligd.De aanwezigheid van kwelwaterverhoogt de diversiteit van

planten en bloemen.Vermorsing (verandering tengevolge van peilverhoging) kanzeer fataal zijn: delicateresoorten als orchideeën zijn ergverdrinkingsgevoelig.

In deze Molenbeekvallei vind jenaast het voormelde graslandook nog verschillende andere(dotter)graslanden met eenkleinere biodiversiteit. Hier isdan ook een potentieel perceel,dat met het nodige beheer zichwaarschijnlijk kan ontwikkelentot een soortenrijk grasland.Indien ook hier de brede orchisin de nabije toekomst zouvoorkomen, zou dit een zeergoeie zaak zijn, als een tweedelocatie voor een reeds zeldzameplant.

De Brede orchis groeit opdrogere terreingedeelten danwaar bijvoorbeeld de

vleeskleurige orchis voorkomt,bovendien in minder venige enstikstofrijkere bodems dan waarde rietorchis voorkomt. Invergelijking met de gevlekteorchis groeit de brede orchis opplaatsen die onder invloed vaneen mineraalrijker type grond-water staan. In deze hooilandenkan ze omvangrijke populatiesvormen. In tegenstelling totbijvoorbeeld vleeskleurige orchisen rietorchis vestigt de bredeorchis zich zeer zelden innieuwe terreinen, zoals inopgespoten zandvlakten, daar-naast evenmin in pionier- enverlandingsvegetaties.

KLEKleine landschapelementen(KLE), zoals hagen, houtkantenen poelen, kunnen een belang-rijke bijdrage leveren tot de bio-diversiteit in een gebied.Vlaanderen heeft een sterke tra-

nr 3 - juli 2005 11

Een zeldzame overvloed van brede orchis in de Keelman

Daa

n St

emgé

e

12 nr 3 - juli 2005

ditie op landbouwvlak. Akkerszijn eeuwenlang een sterk bepa-lend element in onze landschap-pen geweest. Vanaf deMiddeleeuwen zijn akkers op demeest vruchtbare gronden aan-gelegd. De akkers warenomringd door houtwallen alsveekering. Houtkanten, knot-bomen, bomenrijen, bloemrijkeweiden en akkers zijn ontstaanin het landbouwschap.Kleinschalige landschappenbestaan uit een mozaïek vanakkers en graslanden, bossen enkleine landschapselementen.Boeren legden kleine land-schapselementen zoals hagen enhoutkanten aan om hun grondaf te bakenen en als afsluitingvoor vee. Bovendien leverden zeallerlei geriefhout maar ook eet-bare bessen en kruiden. Hunbescherming tegen wind, neer-

slag en erosie werd sterkgewaardeerd. Knotwilgen wer-den door boeren langs beken engrachten aangeplant om de oe-vers te verstevigen en de veldente ontwateren. Poelen blekennuttig als drinkplaatsen voorvee. Wilde dieren in en rondkleine landschapselementenwerden bejaagd en gevangen.KLE’s hebben een habitatfunc-tie, een corridorfunctie en eenbronfunctie. Als habitat vormenKLE’s een woongebied of eendeel ervan. Iedereen kent weleen aantal poelen waarvankikkers en salamanders gebruikmaken als voortplantings-biotoop.De verschillende KLE’s dienenook als corridor, als verbin-dingswegen. Houtkanten,hagen en poelen vormentussenstations of ”stepping

stones” voor dieren of plantendie zich ertussen of erlangsverplaatsen. Uit wetenschap-pelijke studies blijkt datdergelijke verbindingswegen ineen versnipperd landschapvoor heel wat soorten belang-rijk zijn.KLE’s vormen ten slotte ook eenbron voor populaties en die kun-nen van hieruit het omringdelandschap koloniseren.Daarnaast vormen oudehoutkanten een bron vanautochtoon genetisch materiaal.KLE’s hebben uiteindelijk ookeen recreatief of toeristischbelang.

WaterkwaliteitDe huidige waterkwaliteit op deMolenbeek is ter hoogte van deKeelman zeer slecht en het wateris er dikwijls zwart en onaange-

De Keelman: overzicht over het reservaat

Axe

l Neu

kerm

ans

nr 3 - juli 2005 13

naam ruikend. Dat zuiver waterin de Molenbeek zal leiden toteen meer waardevol natuurge-bied is wel voor iedereenduidelijk. Tot 2003 werden doorde VMM geen testen gedaan omde waterkwaliteit van deze beek(5078, tweede categorie) temeten. Daarom heeft de VMMaanvaard om een meetpunt voorde biologische index (BBI) tevoorzien op De Keelman.Voor de beheerders van hetNatuurpunt Haaltert-reservaatDe Keelman is het dan ook eengrote uitdaging om, samen metanderen, ervoor te zorgen dathier voor het jaar 2010 hetniveau van viswaterkwaliteitwordt gehaald. Het is dan ookduidelijk dat eens het water eengoeie kwaliteit heeft bereikt, hetook jaar in jaar uit op dat peilmoet blijven of nog moet ver-beteren. Nadat Aquafin de collec-torwerken in Kerksken zal uit-gevoerd hebben in 2006, zulleneen aantal straten in Haaltertnog niet zijn aangesloten.In de toekomst moeten dus dehuishoudens in deze straten(restlozingen) nog wordenaangesloten op een collector vanAquafin en/of moeten klein-schalige waterzuiveringen wor-den ontwikkeld om de lozingvan verontreinigd water verderterug te dringen. Tussen de tweespoorwegen komt de Molenbeeksamen met de Wildebeek(6250). Aquafinwerken op deWildebeek zullen uitgevoerdzijn tegen 2007. Verder loopt debeek langs het industrieterreinvan Erembodegem, waar de rio-leringen van dit industriegebiedop een Aquafincollector zal wor-den aangesloten. Ter hoogte vande Wellemeersen mondt ze uitin de Dender. Als deAquafinwerken in Kerksken, terhoogte van het industrieterreinin Erembodegem en op deWildebeek, zullen zijn uitge-

voerd, zal het water van dezebeek van bron tot aan de mon-ding met de Dender, zeer veelaan kwaliteit winnen.Eens het water zuiver is, kunnende vissen vanaf de Dender pasmigreren naar de Molenbeekindien er geen migratiebarrières(vistraps) zijn. Vismigratie is deverplaatsing van vissen van deene habitat naar de andere, diefunctioneel is voor de overlevingvan de soort. Deze gedragsvormwordt momenteel verhinderddoor allerhande migratiebar-rières op onze waterlopen.Knelpunten kunnen onder meerzijn: watermolen, duiker, sifon,stuw, rooster, gemaal, overwel-ving en afval. In 2006 zullen wijeen inventaris opmaken vandeze knelpunten op deMolenbeek. AMINAL afdelingwater houdt zich onder meerbezig met dit project van vismi-gratie. Zo kunnen we er meehelpen voor zorgen dat wanneerhet water zuiver is ook allemigratiebarrières tegen 2010zijn verdwenen.

Autochtoon of inheems?Autochtoon zijn planten en strui-ken die sinds hun spontane ves-tiging na de laatste ijstijd zich terplekke slechts natuurlijk hebbenverjongd, of kunstmatig ver-meerderd met strikt lokaal mate-riaal. Inheemse bomen en strui-ken die goedkoop ingevoerdworden uit een andere klimaat-zone, zoals uit Oost- en Zuid-Europa, zijn niet autochtoon.Een geïmporteerde zomereik uitbijvoorbeeld Bulgarije die bijons aangeplant wordt in een her-bebossingsprogramma, is welinheems, maar niet autochtoon.De plaatsen waar in Vlaanderennog autochtone bomen en strui-ken groeien, nemen af in eensnel tempo, alsook de kwaliteitervan. Oorzaken als het eeuwen-lange proces van intensief

bosgebruik en ontbossing en deschaalvergroting in de landbouwzijn genoeg bekend. Autochtoonplantmateriaal is aangepast aanhet klimaat en de bodem en ditdoor een lange selectie.Daarnaast is het gebruik vanautochtoon plantmateriaal ookgoed voor het behoud van deplaatselijke biodiversiteit. Delaatste eeuwen, en vooral de laat-ste decennia, zijn op wereldvlakzowel migratie als uitsterven vansoorten in een ware stroomver-snelling geraakt. Een probleemmet de exoten, recent inge-voerde soorten, is dat ze, ondermeer door een gebrek aan na-tuurlijke vijanden, de eigensoorten kunnen verdringen. Hetaanplanten van hagen enkoutkanten op De Keelmangebeurt dan ook uitsluitend metautochtoon plantmateriaal.Cultuurhistorische landschaps-elementen dragen soms nog desporen van vroegere bewoners.Het is van het grootste belangdie sporen te bewaren om teweten wie we zijn. Gewapendmet allerlei gereedschappenschiepen onze voorouders huneigen landschappen met nieuweinrichtingselementen als dijken,sloten, sluizen, wegen, molens,knotwilgen, hagen, houtkantenen poelen. Deze cultuurhis-torische elementen zijn immersde rechtstreekse overblijfselenvan de ontginningsactiviteitenvan onze voorouders. Het inven-tariseren van alle cultuurhis-torische landschapselementenin en rond De Keelman is danook één van de taken diegedurende de volgende jarenzullen worden uitgevoerd omdaarna de nodige onder-houdswerken uit te voeren.Om de biodiversiteit voor hetsoortenrijk grasland op DeKeelman te behouden en te ver-meerderen is dus het aanplantenvan hagen, een houtkant en het

14 nr 3 - juli 2005

graven van een poel aangewezen.Haag en houtkant zijn reedsaangeplant en dit jaar wordt eenbestaande poel uitgebreid.Nadien moeten de haag, dehoutkant en de poel ook wordenonderhouden. Verder wordt ditjaar ook de waterkwaliteit van hetkwelwater gemeten, wat moetleiden tot steeds meer kennis vandit gebied, waardoor later bijeventuele problemen op een

snelle en goeie manier kan wor-den ingegrepen. Het verstaanvan alle ecologische verbandenin en buiten dit reservaat moetenleiden tot duidelijke en goedgekozen doelstellingen, waar-voor dan de nodige maatregelenmoeten worden genomen, dieallemaal samen leiden tot eengoed beheerplan. Opvolging vande waterkwaliteit van deMolenbeek gedurende de vol-

gende jaren is dan een controlevoor de goeie operationele wer-king van Aquafin. Oplossingenvoor de restlozingen, die de ver-antwoordelijkheid zijn van degemeentes, waarvoor ze de nodi-ge werken zullen moeten uit-voeren, zullen er dan nog toe lei-den dat later de waterkwaliteitsteeds verder toeneemt.

Guido Van Rossen

Avondrood over de Keelman

Afdeling Groot-Haaltert

Guido van Rossen054 32 23 01

guido.van.rossen@telenet.be

INFO

Referenties:A Module natuurbeheerder, Educatief Bosbouwcentrum Groenendaal vzw,

Natuurpunt Educatie

A Natuurbeheer, Davidsfonds/Leuven

A www.imsa.nl/nl/content/knipselmap/Gezondheid.html

A Artikel van Marcel Bovy, verschenen in Health Management Forum,

9e jaargang, nummer 1,maart 2003

A www.wegen.vlaanderen.be/wegen/bermen/bermbeheer/graslanden.php

A www.landschapsbeheer.com/default.asp?index=520

Axe

l Neu

kerm

ans

bijzonderheid

h contactpersoon

zeker meebrengen

uur van vertrek

plaats van afspraak

toelichting

☺ gids

Activiteiten van Natuurpunt zijn voor leden gratis en niet-leden betalen € 1, tenzij explicietanders vermeld.Op onze excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig.

Bij activiteiten buiten de regio is carpooling gebruikelijk (€ o,o4 per km/persoon).

DDEENNDDEERRKKAALLEENNDDEERR

nr 3 - juli 2005 15

zondag 3 juli

Natuurwandeling in de Gerstjens

afd. Aalst

10:00 – 12:00Parking Gerstenhof, Gerstenstraat 12 te Erembodegem-Aalst.Natuurwandeling i.s.m. de stad Aalst.

☺ Bart Backaert en Wim Tavenierh Dienst Leefmilieu - 053 73 24 12

antonia.geerts@aalst.be

woensdag 6 juli

Avondwandeling in de Honegem

afd. Erpe-Mere

19.00 – 22:00Grens Aalst/Lede ter hoogte van huisnummer 108, Onegem Aalst.Avondwandeling.

h Wim D’Haeseleer – 0495 87 50 50

zondag 31 juli

Gezinswandeling in de Heidemeersen

afd. Dendermonding

14:30 – 17:30Samenkomst aan het waterzuive-ringsstation te Berlare, aan het einde van de sluis.Wandeling in de meersen met aandacht voor flora en fauna en bij zon-nig weer speciaal voor vlinders.

h Stefaan Thibau - 052 42 69 72stefaan.thibau@skynet.be

zondag 31 juli

Wandeling in de kalkstreek te Resteigne

afd. Denderleeuw

7:30 – 20:00Aan de kerk, Welleplein te Welle.Studie-excursie naar de fauna en flora in Resteine, Rochefort tot Han-sur-Lesse.

h Eric De Tré – 053 66 04 32eric.detre@vhm.beLaarzen of stevig schoeisel, verre-kijker, picknick en drank.

zondag 7 augustus

Natuurwandeling in het Osbroek

afd. Aalst

10:00 – 12:00Infobord Frans Blanckaertdreef (zijstraat Parklaan) te AalstNatuurwandeling i.s.m. de stad Aalst.

☺ Paul Van den Brempt en Magda De Wolf

h Dienst Leefmilieu - 053 73 24 12antonia.geerts@aalst.be

zondag 7 augustus

Zomerwandeling in de Wellemeersen

afd. Denderleeuw

14:00 – 18:00Aan het infobord Kasteelpark - Stationstraat te Denderleeuw.Ongewervelden onder de loupe. In samenwerking met de regionale WID.

h Eric De Tré – 053 66 04 32eric.detre@vhm.beLaarzen of stevig schoeisel, loupe.

zondag 7 augustus

Gezinswandeling in de Sint Onolfspolder

afd. Dendermonding

14:30 – 17:30Samenkomst aan de Kunstgalerie Pieter Pauwel, St. Onolfsdijk 66 te Appels.Wandeling met aandacht voor waterplanten, één van de rijkdom-men van deze natte polder. In de door kwelwater gevoede sloten levenloos blaasjeskruid, kikkerbeet, e.a.

h Peter De Pinnewaert - 0472 45 09 54

zondag 7 augustus

Wandeling: ruigtekruiden in deBoelaremeersen

afd. Geraardsbergen

14:00 – 17:00Samenkomst Kasteeldreef Baronie Boelare, einde Gentsestraat, Nederboelare.

Wandeling met focus op de verschil-lende ruigtekruiden die nu volop in bloei staan.

h Johnny Cornelis 0474 58 08 38johnny_cornelis@hotmail.be

Zaterdag 13 augustus

Ringen van vogels te Berlare

afd. Dendermonding

7:00 – 9:00Taverne ’t Oud Brughuys, Brugstraat 55 te Berlare, langs de Berlarebrug.Bijwonen van het ringen van vogels in één van de zeldzame zoetwaterschorren die de Schelde nog rijk is. Een must voor wie eens een kleine karrekiet of een blauwborst van dichtbij wil zien.

h Dirk De Mesel – 052 42 67 28

zaterdag 27 augustus

Nacht van de vleermuis

afd. Denderleeuw

20:30 – 22:30Parking Gatesfabriek aan de E40 te Erembodegem.Speuren met batdetectors.

h Eric De Tré – 053 66 04 32eric.detre@vhm.beBatdetector, zaklamp.

vrijdag 2 september

Nacht van de vleermuis

afd. Dendermonding

20:00 – 22:30Samenkomst aan de Watertoren aanDe Zep, Leopold II laan 12 te Dendermonde.Infoavond met wandeling (met batdedectors en halogeenstralers) langs het waterrijke gebied van de Kalendijk in hartje Dendermonde. Daarna bezoek aan het bunkercom-plex van de Brusselse forten.

h Ben Van de Wijden - 052 52 30 89a.b.consultancy@pandora.be

16 nr 3 - juli 2005

zaterdag 3 september

Biologisch eetfestijn

afd. Geraardsbergen

11:30 – 13:30 en 18:00 – 20:30Parochiezaal Grimminge (steegje naast de kerk).Pensen van biologisch vlees, vege-tarische burgers of belegde boter-hammen ten voordele van de natuurin Geraadsbergen.

h Koen Steenhoudt – 054 58 67 58k.steenhoudt@belgacom.beKaarten verkrijgbaar bij de bestuurs-leden.

zondag 4 september

Natuurwandeling in de Honegem

afd. Aalst

10:00 – 12:00Onegem, grens Aalst/Lede ter hoogte van huisnummer 108 te Aalst.Natuurwandeling i.s.m. de stad Aalst.

☺ Koen De Maere en Peter D’Hondth Dienst Leefmilieu - 053 73 24 12

antonia.geerts@aalst.be

zondag 4 september

Natuurwandeling in Liedekerkebos

afd. Affligem-Liedekerke

10:00 – 12:00Samenkomst om 9:45 uur aan de ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat te Liedekerke.Themawandeling “Zaden en bessen”. 4 km.

h Erik De Block - 053 68 35 88edebe@advalvas.be

zondag 4 september

Natuurwandeling in Teralfene

afd. Affligem-Liedekerke

14.30 – 16:30Samenkomst om 14:15 uur aan de kerk van Teralfene.Wandeling langsheen de Dender enbezoek aan de vogelkijkhut aan de Aquafinvijver.

h Erik De Block - 053 68 35 88edebe@advalvas.be

zondag 4 september

Dotterwandeling

afd. Groot Haaltert

14:30 – 17:00Parking Oud Dorp (Heldergem).Natuurwandeling in het reservaat “De Dotter”.

h Stijn De Ryck – 0472 70 20 00stijnderyck@busmail.netLaarzen en aangepaste kledij

zondag 11 september

Wandeling in de Kapellemeersen

afd. Denderleeuw

14:00 – 17:30Aan de kerk van Erembodegem.Landschaps- en boomexcursie in de omgeving van de St. Amanduskapelen de Dendervalei.

h Peter TolleneerLaarzen of stevig schoeisel, loupe.

zondag 11 september

Openmonumentendag in Lede

afd. Lede-Houtem

Zie het volledige programma in het afdelingsnieuws.

zondag 11 september

BBQ te voordele van Kalisj

afd. Ninove

12:00 – 18:00Kalisj, Pollarestraat 126, NinoveVooraf inschrijven noodzakelijk

h Wouter Mertens - 0495 68 89 33

zaterdag 17 september

Vier uilen festival in de Rietbeemd

afd. Geraardsbergen

18:00 – 21:00Samenkomst Parking Cocanne, einde Hoge Buizemont, Geraadsbergen.Aandacht voor het geroep, geblaas en gepiep van kerkuil, ransuil, bosuil en steenuil, die hier vreed-zaam naast elkaar leven. De wande-ling wordt afgesloten met een recep-tie ter ere van de kerkuilen die nestelen in het bezoekerscentrum (vrije bijdrage voor de receptie).

h Godfried Merlevede - 068 33 51 06g.merlevede@tiscali.be

zaterdag 17 september

Planteninventarisatie industrieterreinen Grote Meersen

afd. Ninove

9:00 – 12:00Ingang containerpark Ninove.Inventarisatie van de vegetatie, zowel voor beginners als gevorder-den.

h Gery De Munter - 054 33 03 03Laarzen en eventueel plantengids en loupe.

weekend

vrijdag 23 t.e.m. zondag 25 september

Werkweekend in de Boelaremeersen

afd. Geraardsbergen

Vrijdagavond tot zondagmiddagJeugdherberg ’t Schipken, SchendelbekeVrijdagavond stelt Natuurpunt Geraardsbergen zich voor via een diareeks. Zaterdag wordt de hele dag gewerkt aan het opruimen van populierenkruinhout in de Boelaremeersen. Zondagvoormiddag landschaps-wandeling in de Dendervallei.

h Carlos D’Haeseleer - 054 41 87 09carlos.dhaeseleer@skynet.beInschrijven vóór 17 september door storten van 25 euro per volwassene, € 15 voor jongeren, op rekening 293-0010084-51 van Natuurpunt Geraardsbergen met vermelding “werkweekend Geraardsbergen”, adres en aantal deelnemers.

zaterdag 24 september

Paddestoelenwandeling in hetKravaalbos

afd. Lede-Houtem

14.00 – 17:00Samenkomst aan de kerk van Meldert.Speuren naar paddestoelen.

☺ Paddestoelenwerkgroep De Zwamvlok.

h Herman Derder – 053 80 01 10herman.derder@pi.be

zondag 25 september

Reservatentocht Padstappers

afd. Geraardsbergen

Doorlopend 7:30 – 15:00Samenkomst aan de nieuwe loods van Derito, N42, Ophasselt.Wandeltocht van de Padstappers van 6 tot 32 km langs onze reser-vaten.

h Kurt Mertens - 054 41 07 49

nr 3 - juli 2005 17

zaterdag 1 oktober

Nationale VogelkijkdagVaste telpost Roosdaal

afd. Denderleeuw en Ninove

8:00 – 12:00Samenkomst aan het Welleplein, kerk te Welle.Jaarlijkse trekvogeltelling, ngl. de weersomstandigheden.

h Joost Mertens - 0497 48 65 20j.mertens@vmm.beVerrekijker, telescoop en warme kledij.

zaterdag 1 oktober

Bosuilen in het Raspaillebos

afd. Geraardsbergen

18:00 – 21:00NMEC De Helix, Hoogvorst 2, Grimminge.Op zoek naar de bosuilen in het Raspaillebos. Er wordt afgesloten met glühwein, jenever en/of warme choco, tegen vrije bijdrage.

h Koen Steenhoudt – 054 58 67 58k.steenhoudt@belgacom.be

zondag 2 oktober

Natuurwandeling in het Kravaalbos

afd. Aalst

10:00 – 12:00Hof te Putte, Putstraat 99 te Meldert-Aalst.Natuurwandeling i.s.m. de stad Aalst.

☺ Peter Tolleneer en Laurent Annaerth Dienst Leefmilieu - 053 73 24 12

antonia.geerts@aalst.be

zondag 2 oktober

Natuurwandeling in Liedekerkebos

afd. Affligem-Liedekerke

10:00 – 12:00Samenkomst om 9.45 uur aan de ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat te Liedekerke.Themawandeling “Paddestoelen”4 km.

☺ Hans Vermeulenh Erik De Block - 053 68 35 88

edebe@advalvas.be

zondag 2 oktober

Week van het bos

afd. Lede-Houtem

14.00 – 17.00Kerk van St Lievens-Houtem.Educatieve herfstwandeling in Cotthem te St.Lievens-Houtem.

h Peter D’hondt - 053 80 72 57peter.dhondt@pandora.beLaarzen en kijker.

REGIOACTIVITEITzaterdag 22 oktober

ZESDE NATUUR- EN MILIEUQUIZ

afd. Ninove

19:30 – 24:00Buurthuis “De Pallieter” te Outer (Ninove), Smid Lambrechtstraat.Quiz over natuur- en milieuthe-ma’s. Ploegen van 4 personen. € 15per ploeg, over te schrijven op rekening 961-0872264-35 van Natuurpunt Ninove, met vermel-

ding “Quiz” en de naam van de ploeg.

h Wouter Mertens - 0495 68 89 33wouter.mertens@lin. vlaanderen.be

BEHEERSWERKEN

zaterdag 4 juni

Beheerswerken Heidemeersen

afd. Dendermonding

14:00 – 17:00Maaien en afvoeren droge graslan-den.

h Vooraf bellen naar Drik De Mesel - 052 42 67 28

zaterdag 16 julizaterdag 20 augustuszaterdag 27 augustus

zaterdag 17 september

Beheerswerken Sint-Onolfspolder

afd. Dendermonding

9:00 en 14.00Sint-Onolfsdijk, aan de monding van de Nieuwe Dender langs de kant van Appels.Maaien van ruigtevegetatie voor omvorming naar dottergrasland.

h Vooraf bellen naar Stefaan Thibau - 052 42 69 72stefaan.thibau@skynet.be

Mag

da D

e W

olf

18 nr 3 - juli 2005

Het traject dat we met de lijnoverzetdienstvaren tussen Portsmouth (Engeland) en Bilbao(Spanje) is zonder meer het beste Europeestraject voor walviskijkers. Het is eigenlijk hettraject waar men de grootste diversiteit aanzeezoogdiersoorten kan zien ter wereld!

Vooral wanneer de route aan de rand van de abyssalevlakte komt, stijgt de spanning. Met zijn koude, voed-selrijke opwellingen, waar het wemelt van plankton envis, is dit immers een hotspot voor walvisachtigen. Wezitten met de uitstap ook in de piek van de allerbesteperiode. Gemiddeld ziet men een tiental soorten zee-zoogdieren (en een paar 100 dieren) zoals tuimelaars,potvissen, gestreepte dolfijnen, butskoppen, gewonevinvissen, grienden, bruinvissen, dwergvinvissen,gewone dolfijnen. Ook vogeltrek komt dan op gangmet o.a. jan-van-gents, vorkstaartmeeuwen, stormvo-geltjes, pijlstormvogels (kans op 5 soorten). Somskomen kleinere trekvogels (draaihals, bonte vliegen-vanger, rietzanger, sprinkhaanzanger, orpheusspotvo-gel) ook uitrusten op de ferry.

Praktisch:Tot in Portsmouth raken we kostendelend (door detunnel, per 4 personen in auto). Op de boot zitten wein kajuiten van 4 personen. Dus we reserveren een

kajuit als we een veelvoud van vier bereikt hebben.Tot zolang sta je op de wachtlijst. De boot zelf heefteen permanent bemand walviskijkcentrum. De richt-prijs is € 180 en hierin zit de overzet met de kajuit.Dit kan wel oplopen indien de goedkoopste kajuitenbezet zijn. Schrijf dus tijdig in! Nog zelf te betalen zijneten (en drank) en eventueel het kostendelend ver-voer tot Portsmouth en terug. Neem eerst telefonischcontact met Joachim De Maeseneer.

Ga mee op walvistocht!Een unieke vierdaagse walvistocht (12 tot 15 augustus)door de Golf van Biskaje

Afdeling Ninove

Joachim De Maeseneer,joachimdm@yahoo.com

0496 93 53 77INFO

Gestreepte dolfijn

Potvis

©Vi

lda

- Ro

llin

verl

inde

©Vi

lda

- Ro

llin

verl

inde

20 nr 3 - juli 2005

Dit jaar valt Open Monumentendag op 11september.Wij doen er nog een dagje bij enbeginnen al op zaterdag 10 september meteen uitgebreid gamma aan activiteiten, dieallemaal kaderen in het thema van dit jaarnl. ”Hout, grondstof tot nadenken”.

Hout brengt ons terug naar de natuur in ons cul-tuurlandschap. Zowel ontginning als bebossinghebben het landschap sterk bepaald. Aanvankelijkwaren er vooral loofbossen in onze streken en hieren daar een naaldbos. Grove den en lork werdenvoornamelijk vanaf de tweede helft van de 18deeeuw aangeplant in Oost- en West-Vlaanderen.In de meeste bossen zijn sporen van vroeger enhuidig beheer te vinden. Zo is hun uitzicht beïnvloeddoor de wetenschappelijke bosbouw die op het eindevan de 18de eeuw ontstond of door het verdwijnenvan hakhoutbeheer. Monotone aanplantingen metcultuurpopulier, begunstigd door de luciferindustrie,dateren dan weer uit de 19de en 20ste eeuw.Natuurpunt probeert in vele gevallen deze mono-tonie te doorbreken door polpulierenaanplanten tevervangen door streekeigen soorten, en ook door,waar het kan, het hakhoutbeheer in ere te her-stellen.In volgend programma kan iedereen zijn gadingvinden, om hout in al zijn facetten te beleven:De openingsuren zijn: zaterdag van 14 tot 18 uur;zondag van 10 tot 12 en van 14 tot 18 uur.De verschillende sites zijn:Ahet park van Huize RonkenburgA het Gemeentehuis + het Cultureel Centrum voor

de tentoonstellingen van Ferrariskaarten v/d

bossen van Lede en de deelgemeenten in de 18eeeuw; volksdevotie boomkapellen; foto’s

A dakgebinten St. Martinuskerk + Gemeentehuis (eventueel bezoek aan de zolder); foto’s

A religieuze beelden en meubilair v/d kerken van Lede en deelgemeenten; tentoonstellen van en plafond trouwzaal en lambrisering vroeger

kantoor gemeenteontvangerA het Hof van Robyns te Oordegem: openstelling

schuur (dakgebinte) + oude ambachtenA de Fauconniersmolen te Oordegem: openstelling

(houten binnenwerk) + fototentoonstellingA diverse molentypes uit Lede.Het volledige programma zal kunnen afgewerktworden met een bus die constant van de ene naarde andere locatie zal rijden.

Park van MesenTijdens de afgelopen wintermaanden werd erduchtig gekapt in het park. De oude struiklaaglangs de Markizaatstraat werd volledig gekapt, entijdens de lente konden we al genieten van een uit-bundige voorjaarsflora van speenkruid, slankesleutelbloem en bosanemoon. Overal verschijntgevlekte aronskelk.De bloemenweide zal slechts twee keer gemaaidworden, terwijl de voor het publiek toegankelijkepercelen vanaf april regelmatig zullen gemaaidworden. Daar aan de noordzijde van het park ver-schillende bomen afsterven door de te hoge grond-waterstand, zal het niveau van de vijver met 15 cmverlaagd worden. Op de vrijgekomen oeverzonekunnen water- en oeverplanten een kans krijgen.Iets wat libellen zeker zullen waarderen.Ook de Reigers doen het nog steeds goed: bij detelling in april werden 31 bewoonde nesten geteld.Ook werden boomklever, boomkruiper en ijsvogelwaargenomen.Het park mag momenteel zeker gezien worden enis een bezoekje meer dan waard.

Afdeling Lede-Houtem

Herman Derder053 80 01 10

herman.derder@pi.be

INFO

Er valt weer veel te beleven in Lede...Open monumentendag

Beukendreef

©Vi

lda

- Yv

es A

dam

s

nr 3 - juli 2005 21

Heldergem, ergens in mei. Een oudereman, zo ergens rond de 70, kuiert met zijnkleinzoon door een stralend bos.Genietend van zoveel jeugdige energiebeslist hij eventjes een rustpauze in telassen en vleit zich neer in het frisse gras.De zon piept speels door het bladerdek enterwijl de vogels onophoudend kwetterendommelt hij in, mijmerend over vroeger.

We keren even terug in de tijd en schrijven 2005.De wereld gaat gebukt onder de niet aflatendeexpansiedrang van de mens. Een nooit eerdergeziene klimaatopwarming bedreigt ons leefmi-lieu en het besef groeit dat er dringend verande-ring nodig is. Wereldwijd wordt door de meestelanden het Kyoto-protocol goedgekeurd. Ons landbehoort tot de ondertekenaars en verbindt zichertoe de uitstoot van broeikasgassen met 7,5% teverminderen tegen 2010.In Haaltert buigen de gemeente- en milieuraad zichover dit probleem om te zien hoe ze dit wereldwijdeinitiatief lokaal kunnen ondersteunen. Het idee vooreen bos ter ere van de pasgeborenen ziet het le-venslicht. Een vondst met visie: rijpere bomen zui-veren de lucht via hun bladermassa, jonge bomenleggen tijdens hun groeiproces grote hoeveelhedenvan het gewraakte koolzuurgas CO2 vast.Begin april worden de plannen concreet. Onderimpuls van schepen voor leefmilieu Gina Verbestel

verzamelen 67 gezinnen aan de Holbeekweg teHeldergem om persoonlijk een boom te plantenvoor hun zoon of dochter, geboren in Haaltert in2004. In totaal planten de ouders en een aantal vrij-willigers 70 (gewone) essen voor de jongens en 90zwarte elzen ter ere van de meisjes. Drie ouder-paren mochten twee boompjes planten: er werdenhet afgelopen jaar immers drie tweelingen geboren.En zo vinden we onze grijsaard terug onder “zijn”boom, inmiddels een flink opgeschoten zomereik,70 jaar terug niet meer dan een kwetsbaar twijgjedat die dag in april zijn naamkaartje droeg. Trotsbeseft hij dat hij op zijn bescheiden manier een bij-drage leverde tot een wereld die intussen aan debeterhand is. Het bewustzijn dat hij als jongeredankzij dit bos meekreeg geeft hij op zijn beurt dooraan zijn kleinkinderen: wees zuinig op het groen datons rest, geniet van al wat de natuur te bieden heeften bovenal, doe dit voor en uit jezelf. Het is steedszijn levensmotto geweest dat hem al die jaren nooitheeft losgelaten.

Jo Ottoy

Afdeling Groot-Haaltert

Stijn De Ryck053 62 71 23

stijnderyck@busmail.net

INFO

Geboortebos in Heldergem

De ”geboorte” van het geboortebos te Heldergem

Jo O

ttoy

22 nr 3 - juli 2005

En toch, achter al dat gewroet zit weldegelijk een visie. Een woordje uitleg.Jaren terug, bij de start van het projectHonegem, werd werk gemaakt van eenbeheersplan. De resultaten van jarenlangenatuurstudies werden bij het opstellenvan dat plan gebruikt. Er werd rekeninggehouden met de toen actuele situatie ennatuurwaarden en er werd gekeken naarde potentiële waarden van het gebied.

Met de uitvoering van dit plan zijn we volop bezig.Een aantal beheersmaatregelen komen jaarlijksterug, maaien en begrazen van de weilanden zijnde meest voor de hand liggende. Hier wordt zoveelmogelijk samengewerkt met lokale landbouwers.Op deze manier creëren we een win-win situatie.Win voor de landbouwer: met een beetje goede wilkan hij deze minder productieve graslanden opne-men in zijn teeltschema en zijn ze toch rendabelvoor hem. Win voor de natuur: door het achter-wege laten van meststoffen en sproeimiddelenkrijgen we een rijkere flora en fauna.Andere maatregelen zijn eenmalig maar daaromniet minder ingrijpend. Zo werd een paar jaarterug een dijk aangelegd. Deze moest de snelleafvoer van water uit het gebied voorkomen. Ookhier kunnen we spreken van een win-win situatie.Win voor de buurtbewoners: bij hevige regenval ofdreigende overstromingen houden zij drogevoeten want het water wordt opgehouden in hetgebied. Win voor de natuur: een nattere natuur ismeestal ook een rijkere natuur en wie daar aan

twijfelt, komt maar eens een kijkje nemen in devogelkijkhut.Dit jaar werden meer dan 1500 streekeigeninheemse boompjes als haag of houtkant aange-plant in het gebied. Dat dit een verrijking wordt,daar zal niemand aan twijfelen.Maar wat met die ontbossing? Jaren terug werdenher en der Canadese populieren aangeplant. Ditgebeurde meestal op voor de landbouw weinig pro-ductieve stukken. Het waren echter de stukken metde meeste natuurwaarde die aldus omgevormd wer-den naar monotone plantages. Dit gebeurde ook inons gebied. In de meeste gevallen trachten we dezeplantages om te vormen tot meer natuurlijkebossen. Populieren worden gekapt en vervangendoor eiken, elzen en essen. Op twee plaatsen, metveeleer recente aanplantingen, kozen we er echtervoor om de weilanden in hun oorspronkelijke staatte herstellen. Hierbij werden eerst de bomen gekapten het kruinhout netjes opgeruimd, waarna destronken werden uitgefreesd. Een zeer arbeidsin-tensief werk waarvan het leeuwendeel door onzewerkgroep en onze conservator in het bijzonder isverricht. Het gaat om kleinere percelen met nogrelicten van de vroegere rijkdom en gelegen naastde meest waardevolle hooilandjes van het reservaat.Die rijkdom is vooral zichtbaar aan de tot de ver-beelding sprekende flora met ronkende namen alsmei-orchis, gevlekte orchis, tormentil, blauweknoop, blauwe en zwarte zegge, enz.We zullen de oude en nieuwe stukken onderwer-pen aan hetzelfde maaibeheer. We hopen dat doorde verschraling enerzijds en de verspreiding vande zaden door de machines anderzijds de flora vande oude hooilandjes zich snel zal uitbreiden naarde nieuwe ontboste stukken.Misschien kunnen we jullie volgend jaar al de eer-ste resultaten tonen op één van onze wandelingen.

Het ene stuk ontbossen... een ander stuk bebossen...Waar zijn die groene jongens allemaal mee bezig?

Afdeling Erpe-Mere

Peter D’Hondt053 80 72 57

peter.dhondt@telenet.be

INFO

Pete

r D’ H

ondt

Alle hulp is welkom bij de aanplantingen

nr 3 - juli 2005 23

Paddestoelenwerkgroep Zwamvlok heeft eenvruchtbaar seizoen achter de rug. Spijtig genoegwaren er voor enkelen problemen met de gezond-heid, waardoor de werkgroep soms in uitgedundeversie aan de slag moest gaan. Wat hen niet belettede inventarisaties volgens de regels der kunst uit tevoeren. De voorbije herfst werden mooie waarne-mingen gedaan. Weliswaar werden nu 265soorten waargenomen en gedetermineerd, tegen400 in 2003. Toch werden er andere soortengevonden en konden we genieten van enkelezeldzame exemplaren zoals de Rode Kelkzwam(Sarcoscypha coccinea) in het Osbroek, Witte knol-amaniet (Amanita citrina var. Alba) enRoodgerande houtzwam (Fomitopsis pinicola) inhet Kravaalbos, Kaneelboleet (Gyroporus castabeus)in de Gerstjens.De tijdens de herfst georganiseerde ”Paddestoe-lencursus voor beginners” mocht op de nodige bijvalrekenen. Er waren 15 inschrijvingen. Hopelijkhebben de cursisten de smaak te pakken gekregen enkunnen we er enkele strikken voor onze werkgroep.Het verslag van het werkjaar 2004 is ondertussenklaar. Geïnteresseerden kunnen het aanvragen opmijn adres.

Programma 2005:Alle uitstappen beginnen om 14 uur stipt op deafgesproken plaatsen. Laarzen zijn een must,samen met loupe en determinatiemateriaal.De werkgroep trekt er op uit op dinsdag.Uitzonderlijk dit werkjaar, voor de werkende mens,

hebben we ook 3 zaterdagen geprogrammeerd.Hopelijk zien we jullie op één van onze uitstappen.

Nieuw paddestoelenseizoen in aantochtvoor Zwamvlok!

Werkgroep Zwamvlok

Herman Derder053 80 01 10 ~ 0495 32 42 61

herman.derder@scarlet.be

INFO

Prachtvlamhoed Gewone heksenboleet

Te inventariseren gebieden:

A Ledezijde te Lede: samenkomst: Kerk ImpeB Kravaalbos te Meldert: samenkomst: Kerk MeldertC Wellemeersen te Denderleeuw: samenkomst: infobord

Wellemeersen (Rodestraat te Denderleeuw).

A: 6 septemberB: 20 septemberB: 24 september (zaterdag)C: 4 oktoberC: 8 oktober (zaterdag)A: 18 oktoberA: 22 oktober (zaterdag)B: 8 novemberC: 22 november

©Vi

lda

- Ro

llin

verl

inde

©Vi

lda

- Ro

llin

verl

inde

FuutOp de grotere vijvers en plassen van de regio, en afen toe ook op de Dender zelf, kan je de fuutwaarnemen. Deze slanke, gestroomlijnde vogel isgemaakt om op en onder het water te leven. Futenhebben moeite om zich op het land voort te bewe-gen. Hun poten zijn immers helemaal achteraanop hun lichaam geplaatst. Maar deze eigenschapzorgt ervoor dat de fuut, stuntelig op het land, inhet water over een stel krachtige propellersbeschikt, waardoor hij zich snel kan voortbewe-gen. Futen zijn viseters bij uitstek. Ze vangen hunprooi door onder water te duiken en daar deachtervolging in te zetten.Door de schaarste aan geschikte broedplaatsen isde fuut in de Dendervallei een dun gezaaide broed-vogel, met in totaal een twintigtal broedparen. DeGavers te Onkerzele zijn het belangrijkstebroedgebied. Er zijn al broedgevallen vastgesteldop de Dender zelf, maar waarschijnlijk is de ver-storing door het bootverkeer te groot om op de ri-vier echt door te breken als broedvogel. De fuut is

de jongste decennia sterk toegenomen inVlaanderen en de Denderstreek, en de soort istegenwoordig dan ook op elk geschikt wateropper-vlak te vinden. De Vlaamse populatie wordt op1100-1500 broedparen geschat.

DodaarsEr is nog een tweede lid van de futenfamilie dat hieraandacht verdient. De dodaars is de kleinste futen-soort van Europa en heeft wel wat weg van een dikkedrijvende kurk op het water. Net als zijn grote neef,de fuut, is de dodaars een waterdier bij uitstek. Hijverkiest echter vaak kleinere en rustigere plassenom te broeden; een rijke oevervegetatie is daarbijbelangrijk. Door hun meer verborgen levenswijze inde dekking van de oevervegetatie vallen dodaarzenvaak minder op. Buiten de broedtijd hebben ze eenruimere habitatkeuze, en dan worden ook groterewateren en rivieren opgezocht. Hoewel ze geenexclusieve viseters zijn (ook waterinsecten staan ophet menu), vormt vis toch een belangrijk voedselon-derdeel, zeker in de winter. Ook dodaarzen vangenhun prooi door onder water te duiken en er daarachter aan te jagen. De soort is een zeldzame broed-vogel in de Dendervallei, met slechts een vijftalbroedparen. In de winter is de dodaars algemener,met in totaal vele tientallen overwinteraars langs derivieren van de regio. Globaal is de soort inVlaanderen de jongste decennia toegenomen. Debroedpopulatie wordt geschat op 700-1100 paren.

24 nr 3 - juli 2005

Vissen voor de kost

CINEREAMiljoenen jaren van evolutie hebben eenvogelwereld opgeleverd die gekenmerktwordt door een bonte diversiteit. Eenaspect van die diversiteit is de voedsel-keuze: sommige soorten leven van insec-ten, andere van zaden en ga zo maar door.Een aantal soorten hebben zich toegelegdop het eten van vis. In het kader van hetcentrale thema in deze Dendriet belichtenwe dan ook enkele soorten die deze nichehebben ingenomen.

Fuut met jong Dodaars in zomerkleed

©Vi

lda

- Yv

es A

dam

s

©Vi

lda

- Yv

es A

dam

s

nr 3 - juli 2005 25

AalscholverDertig jaar geleden was een waarneming van eenaalscholver groot nieuws. Tegenwoordig kan deoplettende waarnemer deze vogels heel regelmatigwaarnemen in de buurt van open water. Decenniavan menselijke vervolging en toegenomen water-verontreiniging hadden in de jaren ‘70 van deaalscholver in Europa een zeldzame vogel gemaakt.Doorgedreven bescherming en een verbeterdewaterkwaliteit deden het tij keren, en hoe! De soortkende sinds de jaren ’80 een spectaculaire toe-name. In Vlaanderen was de soort als broedvogeluitgeroeid in 1965; in 1993 kwam de terugkeer eninmiddels wordt de populatie reeds geschat op ruim900 broedparen. Ook de aantallen doortrekkers enoverwinteraars vermeerderden sterk: momenteeloverwinteren in Vlaanderen circa 4000aalscholvers. In de Denderregio kan men de soortjaarrond waarnemen, het minst in de zomermaan-den. Er is slechts één broedpoging bekend.Duizenden vogels overvliegen de vallei op doortrekin voor- en najaar. Tijdens de winter varieert hetaantal van circa 100 tot ruim 500 dieren, dit laatstein periodes van streng winterweer. Net als futenduiken aalscholvers onder water om hun prooi daarte achtervolgen. Men kan ze zowel op vijvers enplassen als op rivieren ontmoeten.

IjsvogelDe laatste visliefhebber die hier aan bod komt isde bekende ijsvogel. Hoewel hij geen viseter bijuitstek is, bestaat het grootste deel van het menutoch uit vis.Ijsvogels verschillen van de vorige soorten doordatze niet vanuit een zwempositie onder waterduiken om hun prooi te vangen. Ze zoeken eenzitplaats uit boven het water en van daaruit duikenze pardoes het water in, behoorlijk spectaculair!Ijsvogels hadden het een tijdlang erg moeilijk om

zich te handhaven:een reeks strengewinters die hen af-sloot van hun voed-selbron en vooralsterke water-vervuiling warende belangrijksteoorzaken. De jong-ste tien jaar zijndeze beide as-pecten veranderdin positieve zin: deene zachte winterna de andere en een merkelijke verbetering van dewaterkwaliteit (en daaruit volgend ook van hetvoedselaanbod!) hebben voor de kenteringgezorgd. De ijsvogel doet het tegenwoordig vrijgoed in Vlaanderen; de populatie wordt geschat op650-850 broedparen. Ook in de Dendervallei is desoort goed vertegenwoordigd, met een paar tien-tallen broedkoppels. Je kan de soort op heel watplaatsen ontmoeten: vijvers, rivieren, beken,…

Tot slot van deze uiteenzetting over gevleugeldeviseters kan nog worden opgemerkt dat sommigevan de voormelde soorten niet helemaal vrij zijnvan controverse. Vooral aalscholvers zijn sederthun toename in bepaalde kringen de kop van jutgeworden. Visverenigingen beweren dat de”aalscholverexplosie” zorgt voor het leegroven vanvijvers en rivieren. Het past niet binnen dit artikelom hier dieper op in te gaan. Er kan wel wordenmeegegeven dat de aalscholver een soort is diehier van oudsher voorkomt; hij heeft sinds kortgewoon opnieuw zijn plaats in het ecosysteemingenomen.De toename van de bovengenoemde visetersmaakt duidelijk dat de kwaliteit van ons opper-vlaktewater enigszins in de goede richtingevolueert. Er zijn niet zo veel soorten meer overdie het goed doen in ons hedendaags landschap;laten we daar maar zuinig op zijn!

Wouter Faveyts

Werkgroep Cinerea

Wouter Faveyts054 33 91 06

wouter.faveyts@telenet.be

INFO

Aalscholver in prachtkleed

Ijsvogeltjes

©Vi

lda

- Yv

es A

dam

s

Karl

Van

Gin

derd

eure

n

26 nr 3 - juli 2005

AankoopbeleidDit voorjaar viel een heuse doorbraak te noteren teErembodegem. Een 1,5 ha grote akker (liggingoverzijde Bontebeek, vanaf de vogelkijkhut) werdpachtvrij aangekocht, om dit najaar als natuur-buffer rechtover de lokale Gates-vestiging te wor-den ingericht (deels inzaaien met wintertarwe,deels aanplant van verspreide boomgroepen eneen haag aan de straatzijde). In dezelfde omgevingwordt onderhandeld over de aankoop van 1 hahooiland en nog meer ha graslanden. Aldus kun-nen op langere termijn steviger garanties gebodenworden voor de natuurwaarde-ontwikkelingen inhet aangrenzend, lager gelegen Denderalluvium.

Natuureducatie en beheerA Achter de vogelkijkhut werd deze lente een

heuse rusthoek ingericht. Voor een lokaal voet-gangersbrugje over de Bontebeek is een bouwaanvraag hangende, met het oog op een minimale verstoring van de avifauna-observaties.

A De Wellemeersenstraat is voortaan vanaf de spoorovergang 50A (depot) tot de E40-tunnel ge-sloten voor autoverkeer. Wellicht volgt deze zomernog een verkeersvrij verlengstuk tot aan de Den-derbrug, waar volgens gemelde planning vanaf 2005 opnieuw veilig de Dender kan wordenovergestoken door wandelaars, via aangepaste uitrustingen.

A Langs de Kleine Zavelput worden deze zomer 2 natuurvriendelijke houten vissersteigertjes aan-gelegd: wie lokale medewerkers dan in slip wil bewonderen, contactere het afdelingssecretariaat (emotierijke hartpatiënten onthouden zich liever).

A Tussen spoorlijn 50 en de Grote Zavelput wordt in de late herfst de noodzakelijke tracéverleggingvan centrale sloot 5086 gepland, na verzakking van de spoordoorgang. Daarbij werd o.a. de her-aanleg van vistrappen, de verwijdering van het lokaal betonpaadje en de afwerking met rietmat-ten schriftelijk overeengekomen met de NV Aquafin.

Materiaaldepot en regionaal trieercentrumTijdens deze zomer en herfst worden instand-houdingswerken gepland aan o.a. het depot-buitenschrijnwerk. De depot-omgeving zal daarbijtevens deels worden heringericht, ook ten behoevevan WID die hier sinds 2002 een zomerse trieer-stek vond. De depotweide is sindsdien wellicht het

intensiefst bekeken hooilandje in Vlaanderen: inde directe omgeving werden dan ook reedsmeerdere rodelijstsoorten opgetekend…

Wie zijn beheersmouwen wil opstropen of zo-merse WID-sessies van WID wil meemaken, kanhier dan ook quasi elke zaterdag (van mei totoktober) terecht: conservators Bruno en Eric stop-pen u gegarandeerd het gewenste beheerswerk-en/of studiemateriaal in de handen. Met dank aanalle medewerkers!

Nieuws uit de Wellemeersen

Afdeling Denderleeuw

Eric De Tré053 66 04 32

eric.detre@vhm.be

INFO

Depotvijvertje Wellemeersen: vaste visstek van ijsvogelen quasi wekelijks zomerdecor voor WID

Eric

De

Tré

nr 3 - juli 2005 27

Sinds begin juni is hij er eindelijk: Kalisj,dé vaste stek in de Denderregio waarnatuurpunters elkaar en mensen metandere interessante initiatieven kunnenontmoeten. Natuurpunt Ninove bouwt ermee aan een lokaal initiatief dat je zekerzal weten te bekoren. Kom eens langs enovertuig jezelf!

Reeds sinds drieëneenhalf jaar geleden de nieuweverenging Natuurpunt boven de doopvontgehouden werd, is het duidelijk dat Natuurpuntmeer wil zijn dan de klassieke natuurvereniging.We willen naast onze reservaten een verenigingzijn, tussen de mensen, die zich bezig houdt methet gehele landschap, met onze ruimte, met ontwik-keling van kansen voor mensen én natuur,maatschappelijk ingebed en vanuit een mondialeinvalshoek. Want hoe kunnen we nu duurzaambezig zijn met natuur als we enkel maar kortzichtigzouden kijken naar de problemen van natuur enmilieu hier en nu? Duurzaam wil zeggen dat onzeuitdagingen hier en nu ook onlosmakelijk verbon-den zijn met elders en later...Reeds in een aantal andere initiatieven, o.a. rondanders globaliseren, hebben de voorbije jarenOxfam wereldwinkel, het ACW, de JNM enNatuurpunt elkaar gevonden in de overtuiging datwe als Ninoofs middenveld elkaar moeten verstevi-gen. En de trend zet zich nu duidelijk verder.Samen met een aantal sterke individuen werd begindit jaar besloten om boven het partijpolitieke heeneen vzw Kalisj op te richten die het Ninoofse sociaal

weefsel wil versterken en verrijken. We willenmensen en verenigingen ondersteunen en eenplaats bieden voor ontmoeting, discussie en cultuur,met aandacht voor zowel het Ninoofse als het mon-diale, eerlijke handel, de samenleving, de democra-tie, vrede, natuur en milieu... en uiteraard desamenhang tussen deze thematieken.Kalisj biedt ook een podium voor cultuur, initi-atieven in de wijk, plaats voor het debat over wat erin Ninove gebeurt (of juist niet). ”Dweis mor wel-gezinjd”. We kiezen voor bio-producten, productenvan eerlijke handel en producten van lokale afzet (o.a.Witkap). We werken uitsluitend met vrijwilligers.De naam Natuurpunt is samen met de andere part-nerverenigingen prominent aanwezig op het pro-motiemateriaal, de webstek, de drankenkaart en hetinterieur. Afdeling Ninove heeft er een vaste ver-gaderstek gevonden. Bovendien zullen we een deel-tje van onze programmatie koppelen aan de Kalisj:bijvoorbeeld voor cursussen, informatieavonden,reisverslagen en het start- of eindpunt van enkelevan onze activiteiten…Het buurt-, wereld- en cultuurcafé Kalisj is als fijneontmoetingsplek voor iedereen open op vrijdag enzaterdag. Maar Kalisj is veel meer. Er zijn tal van acti-viteiten op andere dagen en uren. Ontdek ze opwww.kalisj.be. Je vindt ons terug in de Pollarestraat126 te 9400 Ninove. Om vanuit Natuurpunt eenbasisinjectie te geven aan het initiatief, organiserenwe op 11 september een ribbetjeseetfestijn. Kom hetnieuwe initiatief een steuntje geven! Vooraf eenmenukaart kopen is noodzakelijk. Meer info op dewebsite. Een fiscaal aftrekbare gift (vanaf € 30 ) ismogelijk via Natuurpunt vzw. Natuurpunt erkendehet initiatief immers officieel als een van de projec-ten waarin de vereniging partner is. Storten kan ophet rekeningnummer 001-0671118-51 van Natuur-punt met vermelding ”Project 1860 Kalisj Ninove”.

Natuurpunt Ninove engageert zich in KalisjEen wereldcafé voor Natuurpunters

Afdeling Ninove

Wouter Mertens054 32 51 71

wouter.mertens@lin.vlaanderen.be

INFO

Een interieurzicht vóór de verbouwingen

Luk

Tas

Terugblik en stand van zakenEvenals Dendriet opgestart in 2002, heeft WIDsindsdien 138 permanente vallen voor ongewer-velden bemonsterd op 32 sites in 7 reservaten. Ditresulteerde inmiddels in de determinatie van aldan niet alle aangetroffen species uit ca. 150 fami-lies. Een vaste WID-kern, bestaande uit 8 amateur-entomologen, verzamelde daarbij tot april 2005 almeer dan 12.000 records, netjes taxonomischgerangschikt in een eigen databank en referen-tiecollecties. De multisoorten-benadering vanWID deinde de voorbije jaren gestaag uit: WID telt

inmiddels de verzekerde medewerking van 20determineerders, die al dan niet gespecialiseerdzijn in één of meerdere taxa. De soortherkenningvan nog ca. 20 bijkomende insectenfamilies isdaarbij potentieel voorzien voor geduldig wach-tende triages. Belangrijkste beperking van hetWID-multisoortenonderzoek is de soms ergbeperkte toegankelijkheid of het compleet ont-breken van determinatiesleutels. Het soortonder-zoek van Parasitica (gesteeldlijvige, boordragendeparasitaire wespen) staat bijvoorbeeld nog in prillekinderschoenen en de herkenning van de meestekeversoorten vergt een duurdere bino-uitrustingdan amateur-entomologen redelijkerwijze kunnenbekostigen. De kennis en ondervonden bereidwil-ligheid van gespecialiseerde medewerkers wordtdan ook des te meer geapprecieerd.

28 nr 3 - juli 2005

Werkgroep Invertebraten Denderstreekziet ze vliegen!De sinds haar oprichting ongewijzigde,ambitieuze doelstellingen van WID (ziewww.natuurpunt.be/denderstreek) latengeen ruimte voor een sabbatjaar.Niettegenstaande door WID slechts ineven kalenderjaren 2 grote natuurreserva-ten uit de Denderstreek permanent be-monsterd worden, heeft WID ook in on-even kalenderjaren de bezige handjes vol.

Nestkastje voor solitaire bijen De bijenbuisjes met verschillende diameters

Drie

s La

get

Drie

s La

get

Project landelijke solitaire bijenNa 2 nevenprojecten in 2003 rond bemonsterin-gen van loopkevers en huisjesslakken, verzekerdeWID voor 2005 haar medewerking aan het onder-zoek van nestkastbewonende solitaire bijen. Ca.40 medewerkers uit de Denderstreek besteldenprompt een bijenkast, gevuld met holle buisjes,die speciaal voor dit project werd ontwikkeld doorhet Laboratorium voor Zoöfysiologie van deUniversiteit Gent. De deelnemers ontvingen eeninleiding, een handleiding, invulfiches en eendeterminatietabel om de meeste bijtjes zelf opnaam te kunnen brengen. Projectleider DriesLaget verzorgde op 27 mei tevens een onder-steunende lesavond rond het project, met deter-minatie-tips, in het daartoe aangepaste WID-lokaal. Via nieuwsbrieven zullen de medewerkersverder regelmatig op de hoogte gehouden wordenvan de vorderingen van het onderzoek. WIDbeschikt mede dankzij Dries over uitgebreideredeterminatiesleutels voor solitaire bijen en zal totin het late najaar 2005 meerdere determinatie-sessies aanbieden aan de projectmedewerkers uitde streek.

Nieuwe blikvangers – voorjaar 2005Ondanks een vrij sombere lente-aanvang werdenmedio april 2005 opnieuw enkele markantewaarnemingen geregistreerd, o.a.:Panageus cruxmajor (rodelijst-loopkever) in maartén april te Denderleeuw, Wellemeersen;Pogonocherus hispidulus (boktor, zie foto) en Vertigopygmaea (korfslakspec.) te Moorsel;Hesperia comma of Kommavlinder te Berlare,Heidemeersen;Hebdomia imperialis (kever, eerste streekwaarne-ming) te Haaltert;Lithobius curtipes (duizendpootsoort, enkel bekenduit venen) te Denderleeuw, Wellemeersen (metdank aan Koen Lock voor determinatie van alleduizendpoten en pissebedden 2002-2004).Medewerker Marc Alderweireldt meldde, na ver-werking van 1/3 van de spinvangsten door WID in2002, reeds 50 aangetroffen spinsoorten.Hieronder o.a. Theridiosoma gemnosum of hetMoeraspareltje, waarvan tot dusver 17 locaties be-kend waren in België (o.a. het Kravaalbos teMeldert en de Serskampbeekvallei).

Al je waarnemingen van ongewervelden uit deDenderstreek worden verder gretig geregistreerddoor WID! Op zondag 7 augustus om 14 uur kan jeWID ook ontmoeten in de Wellemeersen,Rodestraat.

Eric De Tré

nr 3 - juli 2005 29

Werkgroep Invertebraten Denderstreek

Eric De Tré053 66 04 32

eric.detre@vhm.be

INFO

De bijen in actie

Boktor (Pogonocherus hispidulus) Koppeltje rosse metselbijen (Osmiarufa)

Yves

Mos

tien

Cha

ntal

Des

chep

per

30 nr 3 - juli 2005

De Paddebeek, die na enkele kilometers aluitmondt in de Schelde, situeert zich op degrens van de deelgemeenten Schoonaardeen Oudegem te Dendermonde. Het beek-valleitje bestaat grotendeels uit agrarischgebied: vochtige weilanden, afgeboord metoude knotwilgen, afgewisseld door vallei-bosjes langs de oevers van de beek.Vanoudsher is de omgeving bekend als theplace to be voor amfibieën.

Vooral padden worden in het voorjaar door de velesloten en poelen massaal aangetrokken om te parenen hun eisnoeren af te zetten. Namen alsPaddenhoek en Paddebeek zijn dan ook het gevolg.Daar vooral de vochtige weilanden en de bosjes nogsterk onder invloed van kwelwater staan, is deplantengroei in de sloten her en der nog zeer rijk. Wevinden er o.a. nog grote partijen waterviolier.De laatste jaren hingen er echter donkere wolkenboven de Paddebeekvallei: om een onduidelijkereden nam de paddenpopulatie dramatisch af en eendeel van de traditionele voortplantingswateren wer-den niet langer bezocht. Ook de plantengroei bleekineens sterk te lijden onder een zichtbare vervuilingvan het water. Groene en bruine kikker werdensteeds minder algemeen en nog slechts enkele exem-plaren kwamen nog tot voortplanting. Vooral dePaddebeek zelf verloor op korte tijd veel van zijnnatuurwaarden.In 2003 startte de afdeling Dendermonding er metde uitbouw van een nieuw reservaat door de aankoopvan een elzenbos met een oppervlakte van nagenoeg1,9 hectare. Ook in de dwarsgrachten van dit perceelwerd de negatieve tendens waargenomen. Al snel

werd duidelijk dat er iets moest gebeuren om deamfibieën te redden. In het voorjaar 2004 werdervoor gezorgd dat geen vervuild water meer in hetreservaat kon stromen. Hiervoor werd een vervuildegracht afgeleid naar de beek vooraleer zij het gebieddoorstroomt. Als tweede ingreep werd bij wijze vanproef een dwarsgracht afgedamd zodanig dat er geenwater meer uit de beek het reservaat kon binnen-dringen. En wat bleek? Als gevolg van kwelopstuwstond het waterniveau al na een paar weken duidelijkhoger in de dwarsgracht dan in de beek zelf. Danvolgde een periode van herstel: eerst werd het waterin de dwarssloot troebel en we begonnen ons vragente stellen of dit wel goed zou aflopen.Daarna klaarde de toestand uit met een onmisken-baar herstel van waterviolier en sterrekroos. In hetvoorjaar 2005 werd de sloot na jaren vanafwezigheid weer door menige bruine kikkersingenomen, wat resulteerde in massa’s kikkerdril.Of hoe kleine ingrepen tot prachtige resultatenkunnen leiden. Nu maar hopen dat het afvalwater-beleid van de overheid er zal in slagen om dealgemene waterkwaliteit van de Paddebeek te ver-beteren, want dat is pas de echte oplossing.

Dirk De Mesel

Amfibieën in de Paddebeekvallei

Afdeling Dendermonding

Stefaan Thibau052 42 69 72

stefaan.thibau@skynet.be

INFO

Kikkerdril van bruine kikkers op waterviolierPaddenorgie in de poel

Dirk

Van

den

Bos

sche

Dirk

Van

den

Bos

sche

nr 3 - juli 2005 31

Natuurpunt is een open en onge-bonden vereniging die mensen opeen aangename wijze kansen wilgeven om zich in te zetten voor deduurzaamheid van natuur enlandschap vanuit een brede maat-schappelijke visie. Onze activitei-ten situeren zich hoofdzakelijk ophet vlak van studie, educatie,beleid en reservatenwerking.Tel.: 015 29 72 20www.natuurpunt.be

AFDELINGENAalstDaan Stemgée - 053 41 35 37daan.stemgee@telenet.be

Affligem-LiedekerkeKern AffligemWim Van Grieken - 053 -77 70 06wim.van.grieken@advalvas.beKern LiedekerkeErik De Block - 053 68 35 88edebe@advalvas.be

DenderleeuwBruno De Bruyn - 053 67 07 85bruno.de.bruyn@kindengezin.be

DendermondingStefaan Thibau - 052 42 69 72stefaan.thibau@skynet.be

Erpe-MerePeter D’Hondt - 053 80 72 57peter.dhondt@telenet.beGeraardsbergenKoen Steenhoudt - 054 58 67 58k.steenhoudt@belgacom.net

Groot-HaaltertStijn De Ryck 0472 70 20 00stijnderyck@busmail.net

Lede-HoutemHerman Derder - 053 80 01 10herman.derder@pi.be

NinoveWouter Mertens - 054 32 51 71wouter.mertens@lin.vlaanderen.be

WERKGROEPENWerkgroep InvertebratenEric De Tré - 053 66 04 32eric.detre@vhm.be - 2255

Vogelwerkgroep CinereaWouter Faveyts 054 33 91 06wouter.faveyts@telenet.be

Plantenwerkgroep AlliumPeter Tolleneer - 053 79 03 60allium@belgacom.net

Zoogdierenwerkgroep ElioAxel Neukermans - 0478 88 07 91elio@telenet.be

Paddestoelenwerkgroep ZwamvlokHerman Derder - 053 80 01 10herman.derder@pi.b

Werkgroep amfibieën & reptielen WardKoen De Maeregreatskua2002@hotmail.com0485 68 89 82

RESERVATEN ENNATUURPROJECTEN

Giften Reservatenfonds:rekeningnummer:293-0212075-88 met vermel-ding van de projectnaam enhet projectnummer.Giften vanaf € 30 zijn fiscaalaftrekbaar.

Boelaremeersen te Neder-boelare - 6640Johnny Cornelis - 0474 58 08 38johnny.cornelis@agr.kuleuven.ac.be

Brede schorren enKonkelschor te Berlare 6616Stefaan Thibau 052 42 69 72stefaan.thibau@skynet.be

Dendervallei te Ninove6099Joachim De MaeseneerJoachimdm@yahoo.com

Den Dotter /Blauwboste Haaltert/Aaigem/Mere 6149Walter Loy - 053 83 89 64walter.loy@pi.be

Everbeekse bossen - 6210Conservator Koen Van Den Berge055 42 83 90

't Groot Schoor te Grembergen6603Tarcy Verstraeten 052 21 11 11

Heidemeersen te Berlare6644Stefaan Thibau 052 42 69 72stefaan.thibau@skynet.be

Hogedonk te Gijzegem/Herdersem / Mespelare - 6243Daan Stemgée - 0476 60 05 95daan.stemgee@telenet.be

Honegem te Erpe-Mere/Aalst /Lede - 6123Wim D’Haeseleer - 0495 87 50 50wim.dhaeseleer@telenet.bewww.natuurpunt.be/honegem

Keelman te Denderhoutem6178Guido Van Rossen054 32 23 01guido.van.rossen@telenet.be

Kravaalbos te Meldert6071François Van den Bergh052 35 64 29

Ledezijde 6657Herman Derder - 053 80 01 10herman.derder@pi.be

Moenebroek te Geraardsbergen/Lierde - 6620Carlos D’Haeseleer - 054 41 87 09carlos.dhaeseleer@natuurpunt.be

Dendriet is het regionale con-tactblad voor de leden van negenNatuurpuntafdelingen en vierstudiewerkgroepen in deDenderstreek. Deze afdelingenen werkgroepen willen zoweloccasioneel als structureel in-tens samenwerken. Je kan voormeer inlichtingen steeds terechtbij de contactpersoon voor jouwafdeling of de werkgroep diejouw interesse wegdraagt. Stuurje opmerkingen, aanmoedigin-gen, belevenissen en natuur-puntjes door naar de redactie.Deadline volgende Dendriet:1 augustus 2005.

Dendriet ontvangen :Leden van Natuurpunt die lid zijnvan een niet-Denderstreek-afdeling kunnen Dendriet ont-vangen door hun lidmaatschap tewijzigen naar de afdeling binnende Denderstreek van hun keuzeof door zich te abonneren opDendriet. Dit doe je door middelvan een overschrijving van € 7,50op rekeningnummer 393-0491337-24 van Dendriet,Heldergemstraat 161, 9450Heldergem, met vermelding vanje lidnummer en “abonnementDendriet, middenkatern afde-ling...”.Een afzonderlijk abonnementzonder lidmaatschap vanNatuurpunt is niet mogelijk.

REDACTIERAADWouter Mertens - hoofdredacteurDaan Stemgée - redactiesecretarisStijn De Ryck - publicatiecontrollerMarc Symoens - correctorKoen Steenhoudt - verzendingWilly Beeckman, Joachim DeMaeseneer, Dirk De Mesel,Herman Derder, Eric De Tré,Peter D’Hondt, WouterFaveyts, Peter Tolleneer,Wim Van Grieken, WilfriedVeldeman

Werkten ook mee aan dit nr :Jan Breine, Magda De Wolf,Dries Laget, Axel Neukermans,Jo Ottoy, Luk Tas, Dirk Vanden Bossche, Karl VanGinderdeuren, Guido VanRossen, Hugo Verreycken,Vilda.

DDRRUUKKDrukkerij Druk in de Weer, GentPapier: CyclusPrint 90 gram,100% kringlooppapierInkt: gedrukt met vegetale inktenen plantaardige wasmiddelen

Molenbeekmeersen te Den-derleeuw/Okegem - 6646Eric De Tré 053 66 04 32eric.detre@vhm.be

Paddebeekvalleite Dendermonde - 6652Dirk Van den Bossche 052 42 49 60

Palitse beek te Liedekerke - 9427Marc Michiels 053 67 11 91marcusmichiels@yahoo.com

Pamelse meersen, Domme-lingen te Liedekerke - 9972Marc Michiels 053 67 11 91marcusmichiels@yahoo.com

Phenixberg te Okegem - 6618Wouter Mertens 054 32 51 71wouter.mertens@lin.vlaanderen.be

Park van Mesen te LedeHerman Derder 053 80 01 10herman.derder@pi.be

Raspaillebos te Grimminge164Koen Steenhoudt 054 58 67 58k.steenhoudt@belgacom.net

Rietbeemd te Moerbeke/ Viane/Lessines - 6058Godfried Merlevede 068 33 51 06g.merlevede@tiscali.be

Sint-Onolfspolder te Appels/Dendermonde - 6623Bart Dierickx 052 21 03 81

Valier te Liedekerke - 9418Marc Michiels - 053 67 11 91marcusmichiels@yahoo.com

Wachtbekken 6in Sint-Gillis /DendermondeStefaan Thibau 052 42 69 72stefaan.thibau@skynet.be

Walputbeek/Dendermeersente Meerbeke - 6213

Georges Jacobs 054 33 60 64georges.jacobs@pandora.be

Wellemeersen te Denderleeuw/Erembodegem - 6612Eric De Tré 053 66 04 32eric.detre@vhm.behome.tiscalinet.be/wellemeersen

Werkgroep Bomen-Park-Osbroek/Gerstjens te AalstPeter Tolleneer 053 79 03 60wbpo.aalst@belgacom.net

Foto’s voorpagina:Peter D’ Hondt, Karl Van Ginderdeuren,Vilda - Rollin Verlinde.

Deze titel verwijst naar:

Ahet Griekse dendron, wat boombetekent,A een mineraal in de vorm van een

boompje op voegvlakken van sommige gesteenten,Ade vertakte uitlopers van hersen-

zenuwcellen: een communicatie-kanaal dus,Ahet Denderbekken met een

netwerk van sloten en beken,A tenslotte staat er natuurlijk ook

veel riet langs de Dender...

Redactieadres: Dendriet,Pamelstraat 119, 9400 Ninove

E-mmail: dendriet@telenet.be

Website:www.natuurpunt.be/denderstreek

VVeerraannttwwoooorrddeelliijjkkee uuiittggeevveerr::Wouter Mertens,Pamelstraat 119, 9400 Ninove

Rekeningnummer:393-0491337-24,Dendriet, Heldergemstraat 1619450 Heldergem

I N H O U D

2 JNM overzomert

3 Moet er nog vis zijn (in de Dender)?

8 Ongekende biodiversiteit in de Keelman

15 Denderkalender: uw gids voor de zomer!

18 12 tot 15 augustus: walvistocht

19 In de ban van de decibel

20 Er valt weer veel te beleven in Lede

21 Geboortebos in Heldergem

22 Waar zijn die groene jongens allemaal mee bezig?

23 Paddestoelenseizoen in aantocht

24 Vissende Verendragers

26 Nieuws uit de Wellemeersen

27 Wereldcafé voor Natuurpunters in Ninove

28 De WID ziet ze vliegen!

30 Amfibieën in de Paddebeekvallei

SCHENK EEN LIDMAATSCHAP !Gezinslidmaatschap: € 20 op rekening 230-0044233-21

Je ontvangt natuur.blad en DendrietVoor € 8,50 meer ontvang je ook natuur.focus (studie en beheer) of natuur.oriolus (vogels)

Voor € 34,50 in totaal ontvang je zowel natuur.blad, -focus, -oriolus en Dendriet(vermeld de tijdschriften die je wenst op de overschrijving)

Stap mee in de boot voor unieke walvistocht!Vanaf 12 tot 15 augustus