dendriet 2004 nr 3 jaargang 3

Open monumenten

Heidemeersen te Berlare

Zeldzame slakken

Geboorte van ons WARDje

BC1133

BELGIE/BELGIQUEP.B.

GENT X

Afgiftekantoor Gent X - P109327

juli - augustus - septemberdriemaandelijks tijdschrift jaargang 3 nummer 3 - 2004

natuurpuntDenderstreek

RReettoo

uurraadd

rreess::

Koen

Ste

enho

udt,

Wat

ersc

haap

stra

at 3

0,15

70 G

alm

aar d

en.

Is je

adr

es n

iet

juis

t? M

eld

het

aan

de re

dact

ie.

2 nr 3 - juli 2004

Molendries 17, 9300 Aalst Telefoon: 053/70.91.43Fax: 053/70.91.43OPENINGSURENDinsdag: 14:00 - 17:00Woensdag: 14:00 - 17:00Vrijdag: 14:00 - 18:00Zaterdag: 10:00 - 12:00en 14:00 - 17:00

Patronaatstraat 5, 9420Erpe-Mere OPENINGSURENWoensdag: 14:30 - 17:00Zaterdag: 10:00 - 12:30

Voldersstraat 203, 9500OosterzeleTelefoon: 054/41.52.83Fax: 054/41.52.83OPENINGSURENZaterdag: 9:30 - 12:00en 14:00 - 17:00

Achterstraat 3, 9450 Haaltert(Recht tegenover de bibliotheek) OPENINGSURENWoensdag: 14:00 - 17:00Zaterdag: 10:00 - 12:00en 14:00 - 17:00

Groenlaan 39, 9550 Herzele Telefoon: 053/63 15 29Fax: 053/62.64.36OPENINGSURENDinsdag: 10:00 - 17:00Woensdag: 10:00 - 17:00Donderdag: 10:00 - 17:00Vrijdag: 10:00 - 20:00Zaterdag: 10:00 - 12:00

Kasteeldreef 85, 9340 Lede OPENINGSURENWoensdag: 14:00 - 17:00Zaterdag: 9:30 - 12:30en 13:30 - 17:30

Schoolstraat 12, 9570 Lierde OPENINGSURENZaterdag: 10:00 - 12:00

Kerkplein 6, 9400 Ninove Telefoon: 054/33 88 33OPENINGSURENDinsdag: 10:00 - 12:00en 14:00 - 18:00Woensdag: 10:00 - 12:00en 14:00 - 18:00Vrijdag: 10:00 - 12:00en 14:00 - 18:00Zaterdag: 10:00 - 18:00

E. Tinelstraat 17, 9520Sint-Lievens-Houtem OPENINGSURENWoensdag: 15:00 - 17:00Zaterdag: 14:00 - 17:00

Margote 73, 9260 Wichelen OPENINGSURENZaterdag: 10:00 - 12:00en 14:00 - 17:00Zondag: 10:00 - 12:00

Voldersstraat 203,9500 Onkerzele Telefoon: 054/41.52.83Fax: 054/41.52.83E-mail: [email protected]: 9:30 - 12:00en 14:00 - 17:00

nr 3 - juli 2004 3

Als de beleving een belevenis wordt

De Open Monumentendag wil het publiek vandichtbij laten kennismaken met het bouwkundigerfgoed. De achterliggende gedachte is bewust-making en daarmee versterking van de solidariteitrond monumentenzorg.De resultaten zijn intussen duidelijk. Meer danooit is het nu vanzelfsprekend dat we met z’n alleninvesteren in behoud en openstelling van onspatrimonium. De Open Monumentendag is eenevidentie geworden, een jaarlijkse cultuurmanifes-tatie waarbij alle registers worden opengetrokkendie bijdragen tot de beleving van dit erfgoed in zijnhistorische, actuele en toekomstige context.Ook in de Denderstreek is de OpenMonumentendag niet alleen belangrijk omdat hijaandacht vraagt en inzicht biedt. Deze dag isvooral een eigentijds cultuurfeest, een uniekebelevenis met de focus op architectuur, kunsten,wetenschappen en de meest uiteenlopende maat-schappelijke aspecten van monumenten.

Van nature...

Met ‘Van nature… een monument’ staat hetbouwkundig erfgoed, zoals steeds, centraal. Maarmonumenten hebben een context in ruimte entijd. Natuur is heel vaak een belangrijk deel van diecontext, zeker in dit kleine drukke landje waar na-tuur ook altijd cultuur is. Vlaanderen bezit immersnauwelijks ongerepte natuur; elk landschap is eencultuurlandschap: in de loop van duizenden jarendoor mensenhanden gevormd tot wat het nu is.

Wegens de culturele waarde van die menselijkeinbreng zitten ‘landschappen’ ook al bijna eeneeuw lang mee onder de monumentale, bescher-mende beleidsparaplu. En ze krijgen vooral dejongste jaren steeds meer aandacht van dat beleid.In de Denderstreek is er een enorm aanbod aan

allerlei wandelingen. Dit jaar wordt de tweedezondag van september dus een OpenMonumenten- en Landschappendag. En dat zal inde toekomst ook zo zijn.

In de Denderkalender vind je het volledige pro-gramma van de activiteiten in de Denderstreekwaar Natuurpunt aan meewerkt.

De redactie

“Van nature... een monument”12 septemberSinds 1992 werkt de Open Monumentendag Vlaanderenmet een jaarlijks wisselend thema. Hierdoor krijgen elkjaar nieuwe gebouwen de kans in de kijker te staan énworden vertrouwde monumenten anders belicht. Ditjaar... van nature...

Het belangrijkste monument van nature in onze streek is zonder twijfel de Dender.

Brun

o D

e Br

uyn

4 nr 3 - juli 2004

Echte cultuurvolgersHet is dankzij dit sterke aanpassingsvermogen vaneen aantal soorten dat onze steden en dorpen langniet zo vogelarm zijn als het gebrek aan natuur-lijke biotopen zou laten vermoeden. Sterker nog:voor een aantal soorten is onze menselijke omge-ving, met haar bouwwerken, zelfs hét leefgebiedbij uitstek! Heel wat soorten die zich aanpastenaan onze bouwwerken, waren oorspronkelijk nietof nauwelijks in onze streken te vinden als broed-vogel. De term waarmee deze groep vogelsoortenwordt aangeduid, is ‘cultuurvolgers’. Dankzij deverspreiding van menselijke constructies hebbenheel wat vogelsoorten zich trouwens sterk kunnenuitbreiden naar gebieden waar zij anders, door eengebrek aan natuurlijk habitat, niet zouden kunnenvoorkomen.

Schouwvegerkes op het dakEen paar namen? Om te beginnen zijn er na-tuurlijk de alomtegenwoordige huismussen: tjil-pende druktemakers die vrijwel overal in de buurt

van de mens te vinden zijn. Daarnaast is er ook desierlijke zwarte roodstaart, een soort die vroeger inde volksmond zelfs ‘schouwvegerke’ werd genoemd,een duidelijke verwijzing naar het veelvuldig voor-komen op daken en schoorstenen! Oudere gebou-wen met een rijkdom aan gaten en spleten zijnvaak de woonplaats van een kolonie kauwen ofgierzwaluwen. Ook stadsduiven, gedomesticeerdenazaten van wilde rotsduiven, worden hierdooraangetrokken, hoewel hun aanwezigheid vaakminder geliefd is. Kerkuilen zijn bijna exclusiefafhankelijk van kerken, oude schuren en derge-lijke. Het lijstje van cultuurvolgers gaat zo nogeven door. Het is vaak verbazend hoe vindingrijkdeze soorten kunnen zijn in het uitzoeken van eenplekje in een door mensen gevormde omgeving.

Het is evenwel niet allemaal rozengeur enmaneschijn; de steeds voortschrijdende moder-nisering blijkt voor minstens een aantal soorten tesnel te gaan. Het renoveren van oudere gebouwen,of het vervangen ervan door nieuwe constructies,gebeurt vaak ‘te grondig’, waarbij de holen enspleten, waarvan de vogels afhankelijk zijn om tenestelen, verdwijnen. Denk maar aan de recenteachteruitgang van de huismus.Het zou dan ook geen slecht idee zijn om bij deaandacht voor het behoud van monumentenenigszins rekening te houden met de ervanafhankelijke vogelsoorten. Kwestie van een beetjeleven in de brouwerij te houden!

Van nature... genesteldrond monumentenIn de loop der tijden, naarmate de verstedelijking verder doordrong,hebben steeds meer vogels zich aangepast aan menselijke bouwwer-ken.Veelal zijn het soorten die van nature voorkomen in rotsachtige biotopen.Oude gebouwen, die vaak de naam “monumenten” meekrijgen, vallen nogal inde smaak. Blijkbaar zijn deze uitermate geschikt als surrogaat-rotswanden!

Vogelwerkgroep Cinerea

Wouter Faveyts054 - 33 91 06

[email protected]

INFO

Een koppeltje schouwvegerkes, typische stadsvogels...

Karl

Van

Gin

derd

eure

n

nr 3 - juli 2004 5

De spelregels: over welke plan-ten gaat het hier eigenlijk?Op muren en stenen constructieskunnen zich honderden planten-soorten vestigen. Vooral op hori-zontale en zwak hellendemuurdelen vind je zeveelvudig: op die plekkenkan er zich makkelijkereen laagje humus en voe-dingstoffen ophopen. Jekan het vergelijken meteen rotsachtig gebied metbarre klimatologische om-standigheden: het stenigeoppervlak, de verticalestand en de geringe mo-gelijkheid tot wortelenvereisen een speciale aan-passing van de planten.Een aantal is in feite ookniet echt van hier. Vansommige, bijv. de glas-kruidsoorten, wordt ge-zegd dat zij in oorspronguit Zuid-Europa kwamenen hier in klooster- enkasteeltuinen belanddenvanwege hun al dan nietvermeende geneeskrach-tige eigenschappen. An-dere, bijv. Grote leeuwen-bek, Gele helmbloem enrecenter nog Muurfijn-straal en Kruipklokje, be-gonnen hun carrière alssierplant in (rots)tuinen

en ze veroverden stilaan hunplaatsje op muren.Op vochtige muren zijn het dik-wijls varens die de dienst uitma-ken, op droge muren groeien on-

der meer een aantaldroogte minnende gras-sen, vetkruiden en haviks-kruiden. De houtige pio-niers zoals Vlinderstruik,Vlakke en Wilgbladigedwergmispel zijn relatief

recent ingeburgerde soorten dieop plaatsen waar ze enige dikte-groei kunnen halen wel voor scha-de aan de constructie kunnenzorgen. Hen moeten we dus goed

in het oog houden.

De toestand van hetterrein: een voorliefdevoor een laagje au-thentieke verweringOok muurplanten staanop hun strepen, ze latenzich zomaar niet deeerste de beste muuraansmeren.Natuursteen en handge-maakte baksteen met eenonregelmatig en ietwatruw oppervlak bevallenhun het best. Kalkrijke,eerder smeuïge metsel-en voegspecie verkiezenze boven de harde Port-landcement. En hoe ou-der de muur en hoe gril-liger het voegwerk is uit-gesleten, des te meer ver-wering en interessanteregroeicondities. De morteltussen de stenen wordtafgestreken met voeg-specie. Nieuwe metsel-en voegspecie is in oor-sprong veel te alkalisch(zuurgraad: 8-12) omplantaardig biologisch

Van nature… vergroeidmet het bouwkundigerfgoedHet donderblad boven op het pannendak van een historisch pand, defraaie blauweregen bij de tuingevel van het kasteel en het goedonderhouden leifruit, netjes verankerd aan de muren van de moes-tuin, zullen slechts weinige bezoekers van bouwkundig erfgoedonberoerd laten. Je moet warempel al een formidabele zuurpruimwezen om een dergelijke plantengroei als onesthetisch af te doen.

Vroeger donderkruid genoemd, nu huislook.

6 nr 3 - juli 2004

leven mogelijk te maken. Maardoor een combinatie van fysischeen biologische verwering gaat dezuurgraad dalen en wordt hetmilieu stilaan geschikt voor deeerder kalklievende muurflora.

De hamvraag: hoe geraken zeop de muur?Ten eerste is er de invloed van dewind: sporen van varens maar ookeen aantal zaden kunnen ver-spreid worden via wind. Deze laat-ste hebben speciale voorzienin-gen zoals pluis. Een ander trans-portmiddel is water: veel zadenvan moerasplanten die op kade-muren en bruggen groeien, wor-den via oppervlaktewater ter be-stemming gebracht. Dergelijkezaden hebben een drijfvermogenen zo kunnen ze via golfslag inspleten en gaatjes in de murenterechtkomen. Een aantal anderezaden geraakt op de muur metbehulp van mens en dier. Vooralmieren kunnen –naast vogels enmuizen – voor heel wat aanvoervan zaden zorgen. Er bestaanimmers nogal wat planten die aanhun zaden vetlichaampjes hebben

die een speciale aantrekkings-kracht uitoefenen op mieren.Voorbeelden hiervan zijn Stin-kende gouwe en Gele helmbloem.Ten slotte zijn er ook planten dieop de muur geraken doordat hunzaden met kracht worden wegge-slingerd bij het openbarsten vande vruchtjes. Voorbeelden hiervanzijn diverse ooievaarsbeksoorten.

Muurbegroeiing: schadelijk voorhet monument?Een muurbegroeiing vraagt tijd.Een goed ontwikkelde vegetatievan muurplanten heeft doorgaanseen ontwikkelingstijd van 50 à100 jaar nodig. Als we de tijdslijnonbeperkt zouden doortrekken enniet ingrijpen, zullen uiteindelijkzelfs bomen en struiken op onsbouwkundig patrimonium belan-den en het geleidelijk zelfs over-meesteren. Gebouwen en con-structies zijn dus net zoals wijzelfaan aftakeling onderhevig. Verwe-ring is onmiskenbaar beginnendverval. Maar zoals bij de mens ver-toont elke leeftijd of liever elk afta-kelingsstadium charmes en kwa-len. Zo zijn er heel wat mensen

die vinden dat begroeide mureneen hoge belevingswaarde bezit-ten, terwijl anderen ze niet netjesvinden. Het komt er dus op aaneen degelijk compromis te vindentussen verval en behoud, tussennatuur en cultuur. Een oud ge-bouw, zelfs al is het een monu-ment, mag de sporen van zijn ou-derdom dragen. Zeg nu zelf: eenoude knar met het uitzicht van eentiener is toch ook geen gezicht!Het is een fabeltje dat muur-planten vocht met zich meebren-gen. Zij kunnen zich wel alleendáár ontwikkelen waar vocht opeen of andere manier voor henbeschikbaar is. Ze wijzen metandere woorden vocht aan. Dewortels van varens en kruid-achtige planten zijn bovendien tefijn om schade aan het gebouw teberokkenen. Ze volgen scheurenen spleetjes die al aanwezig wa-ren. Anders is het gesteld methoutige planten. Zij kunnen weldegelijk schade aan het gebouwveroorzaken door de secundairediktegroei van hun wortels. Als jehet – in uitzonderlijke omstan-digheden, bijvoorbeeld een vij-genboom op een keermuur – tochde moeite vindt om ze te bewaren,moet je speciale voorzieningentreffen, zodat ze niet bijdragen totde ondergang van het gebouwdepatrimonium. En ten slotte: ookeen soort zoals klimop hoeft nietschadelijk te zijn voor hetgebouw, op voorwaarde dat zemet haar wortels het gebouw nietbinnendringt en de muren enkelals steun gebruikt. Bij begroeningvan een gevel komt het er vooralop aan de juiste soorten te kiezenen het gepaste onderhoud. Eengoed gebruik kan zelfs helpen ver-wering te vertragen!

Beknopt extract van een artikel vanPaul Van den Bremt.Wens je de volledige tekst te ont-vangen?Mail naar: [email protected]

Tongvaren, op een oude vochtige muur.

Daa

n St

emgé

e

nr 3 - juli 2004 7

Menselijke monumentenWe hebben het hier over kerken, kastelen, ijskelders,bunkers… Deze vervangen de grotten, groeves e.d. dieniet voorkomen in de Denderstreek. Hiervan makenhoofdzakelijk de vleermuizen gebruik. In Belgiëkomen 21 soorten voor, waarvan er een groot deelgebouwen als winter- en/of zomerverblijf gebruiken.Zolders van kastelen, kerken enz. worden gebruikt alszomerverblijfplaats en ijskelders, bunkers… dienenals winterverblijfplaats. Een paar vleermuissoortendie in de monumenten in de Denderstreekvoorkomen zijn de laatvlieger en de watervleermuis.Voor de laatvlieger, een van onze grootste vleer-muizen, zijn er in Vlaanderen enkel zomerverblijf-plaatsen in gebouwen gevonden, meestal zolders,maar ook in spouwmuren en onder gevelbekle-ding. In de Denderstreek hebben we ze al op ver-schillende kerkzolders teruggevonden. De gewonegrootoorvleermuis was wel onze meest vast-gestelde kerkbewoner.Watervleermuizen zitten in de zomer in bomen,maar in de winter zijn ze onze algemeenste soort inde winterverblijfplaatsen zoals ijskelders, bunkers,mergelgroeven en forten. In de weinige winterob-jecten in onze streek (ijskelders en bunkers) is dezesoort dus ook onze algemeenste gast. Nog een zeeralgemene soort in de grotachtige winterverblijfplaat-sen is de baardvleermuis.

Natuurlijke monumentenHierbij hebben we het dan vooral over oude bomen,maar ook grotten, die evenwel niet voorkomen in destreek. Verschillende vleermuissoorten, met debosvleermuis als ultiem voorbeeld, zijn boombewo-nende soorten. Zij maken gebruik van spechtenga-ten, holten, rottingsgaten, of scheuren in oudebomen. Naast vleermuizen kunnen ook anderezoogdieren gebruik maken van deze holtes, denkenwe bijvoorbeeld aan marterachtigen...Voor kraamkolonies zou de rosse vleermuis voorkeur

hebben voor oudespechtengaten. Zeverhuizen zeer regel-matig van plaats, gemiddeld om de 2,5 dagen. Dewinter brengen ze ook vooral door in dikwandigeholle bomen. Ze zijn dus zeer afhankelijk van de gro-te monumentale oude bomen en bossen. Een groterevleermuis die ’s avonds wanneer het nog klaar is(vandaar de oude naam ‘vroegvlieger’) in een rechtelijn voorbijvliegt en in tegenstelling tot de anderesoorten geen kleine landschapselementen nodigheeft om zich te oriënteren, is de rosse vleermuis.

Dierlijke monumentenBij deze laatste indeling denken we in hoofdzaak aanburchten. De burcht van de bever, hamster, das…zijn soms echte kunstwerkjes. De bever zijn holen inde oevers zijn misschien niet zo spectaculair maarzijn takkenburchten en dammen zijn echt kunst-werken van het bovenste niveau. Maar de bever komt(voorlopig, spijtig genoeg) nog niet voor in de Dender-streek. Naast burchten maken sommige anderezoogdieren ook nesten, zoals die van eekhoorns (tak-kenbollen in de bomen), zeker vermeldenswaard zijn.

Vossen brengen het grootste deel van het jaar eigen-lijk bovengronds door. Enkel bij het werpen van dejongen, bij verstoring zoals jacht, extreme weersom-standigheden of ook wel eens onder de paartijd ma-ken ze gebruik van hun burchten. Deze burchtenmaakt de vos soms zelf of hij past konijnenholen aan.Deze worden in de aanloop naar en tijdens de periodemet jongen af en toe eens bijgewerkt. De vos komt nuweer gebiedsdekkend in de Denderstreek voor en dusvinden we overal in de regio burchten.Het toponiem Dasput (op den dasputte) van 1571 teDenderwindeke (Ninove) is een overblijfsel van dedas in onze streken. De laatste, alleenstaande,waarneming uit onze streek is een geschoten dasrond 1959 te Zarlardinge

Joachim De [email protected]

Aanbevolen literatuur:Verkem, S., De Maeseneer, J., e.a. (2003). Zoogdierenin Vlaanderen. Ecologie en verspreiding van 1887 tot2002. Natuurpunt & JNM-, Mechelen & Gent.

Van nature... bekropenmonumentenWe bespreken hier de link tussen onzezoogdieren en monumenten. We makeneen onderscheid tussen de menselijke ennatuurlijke monumenten, waar zoogdierengebruik van maken, en de monumenten diedoor de zoogdieren zelf zijn verwezenlijkt.

8 nr 3 - juli 2004

Vanaf de kerk van Berlare wan-delen we onder de kruinen vaneiken en beuken in zuidweste-lijke richting het reliëfrijke kas-teelpark door. We verlaten deschaduw van de parkbomen enkuieren door de deels begroeidezandduinen van de “GrooteHeye”, o.a. de Konijnenberg,richting Schelde toe. Even wa-nen we ons binnen dit uitge-strekt duinenlandschap wel aanzee, ware het niet dat brem enheide hier volop bloeien. Hetverhitte zand doet ons af en toede koelte van vochtige vennenopzoeken. Halverwege wordt hetlandschap vlakker: eerst lopen

we over zandige akkers, dansjokken we door drassige weidenlangs het uitgeturfde water vande Wakkebroeken. Voor ons lig-gen de beboste flanken van deHogeberg. We beklimmen deduinentop en lopen noordweste-lijk over de duinenrij naar hetmeer open deel van de “CleyneHeye”. Links zien we de uit-gestrekte bloemrijke hooilandenvan de Scheldemeersen. Achterde met riet begroeide Schelde-dijk priemt de Wichelse kerk-toren in de helderblauwe lucht.

Ontwaak nu en stel vast dat ditlandschap veel van zijn pracht

heeft verloren en onuitwisbarelittekens draagt van de “vooruit-gang” van onze mensen-maatschappij. Of, om wijlenacteur en regisseur PaulCammermans (1921-1999) teciteren: “We sleten onze jeugd teBerlare op wat wij “de bergen”noemden. Ze waren grandioos:‘t Stampkot, de Konijnenberg ende Hoge Berg. Ook deWakkebroeken, de vennen engrachten... Ik heb er een heer-lijke jeugd gehad. Jammer dat erzoveel is opgeofferd om erhuizen te bouwen, een stuknatuur, unieke natuur, die weniet meer zullen terugzien.”Niettemin blijft wat rest, zekernog de moeite waard. Daaromstartte Natuurpunt in 2000 metde uitbouw van een reservaatbinnen dit ± 250 ha grote gebied.De naam “Heidemeersen” (eensamenvoeging van historischeplaatsnamen als de “Cleyne” en“Groote Heye”, Vrauwmeerschen de Scheldemeersen) wil danook vooral de landschapsecolo-gische diversiteit van het gebiedaccentueren. Het beoogde reser-vaat bestaat enerzijds uit

Natuurgebied in de kijker:

De Heidemeersen

Geprangd tussen de dorpskernen van Berlare enWichelen ligt een gebied dat vanwege zijn landschap-pelijke en biologische verscheidenheid zeer bijzondermoet geweest zijn. Dagdroom met mij “even” terug inde tijd.

Landkaartje

In de alluviale vlakte van de meanderende Schelde ontstond een uniek duinengebied.

Dirk

De

Mes

el

Dirk

De

Mes

el

nr 3 - juli 2004 9

aaneengesloten vochtige meer-sen (100 ha) met open karaktergelegen in de alluviale vlakte vande Schelde en anderzijds uit denoordoostelijk gelegen rivier-duinenzones met als kern hetnatuurgebied rond de “Vinken-berg” en bijhorende depressiesvan “de Wakkebroeken” en “deKruishoutput”. Het rivier-duinengebied op zich is op zijnminst gezegd reeds zeergevarieerd aan biotopen, vandroog tot nat: schrale graslan-den, eiken- en populieren-bossen, weilanden met knot-wilgenrijen, turfputten, visvij-vers en ruigten. Daarboven zorgtde openheid van de meersenvoor een extra dimensie.

Door aanleg van een binnendijkwerd het meersengebied in

1986 grotendeels omgevormdtot potpolder. De nieuwe dijk

vormt in grote lijnen de opde-ling in de twee deelgebieden: de

Wandelpaden: :4,8 km :6,4 km

Gegraven visvijvers met waterlelie.

Dirk

De

Mes

elN

GI

C

meersen zijn hoofdzakelijk gele-gen in “agrarisch gebied metecologisch belang”, de rivier-duinenrestanten zijn op hetgewestplan als natuur- ofparkgebied ingekleurd; deruimte ertussen wordt opgevuldals “landschappelijk waardevolagrarisch gebied”. Op deBiologische Waarderingskaartvan België werd de potpolderingekleurd als “biologischwaardevol”, de rivierduinengedeeltelijk als “biologisch zeerwaardevol”. Het belang van hetgebied voor fauna en flora werdEuropees erkend: de zuidwes-telijk gelegen helft langs deSchelde valt in Habitat-richtlijngebied, de rivier en zijnoevers zijn Vogelrichtlijngebied.

Ontstaan, bodemen waterhuishouding

Het oorspronkelijke landschapvan het gebied werd in grote lij-nen na de laatste ijstijd geboet-seerd door de grote meander-vorming van de Schelde en devorming van het zandduinge-bied in de periode 13000 tot10300 vóór Christus. Binnen demeanders van de Schelde werd

door windwerking een duinen-complex opgebouwd met laat-glaciale stuifzanden, afkomstiguit de rivierbedding van deSchelde. Duinhoogtes van 10 tot20 meter waren geen uitzonde-ring en maakten het reliëf t.o.v.de omliggende dekzanden bij-zonder uitgesproken. Een lichtedepressie deelde dit duinencom-plex op in twee delen: enerzijdsde tegen de dorpskern gelegen“Grote Heide” en anderzijds deop de rand van de laatglacialeriviervlakte gelegen “KleineHeide”. Vooral de tweede helftvan vorige eeuw is door uitzan-den, nivelleren en bebouwen hetoorspronkelijke reliëfrijke stuif-zandgebied sterk gewijzigd.Enkel het kasteelpark, het zuid-westelijk gedeelte van de GroteHeide en de Vinkenberg, zijn nunog vrij ongeschonden. In deHeidemeersen kunnen we vol-gende reliëfeenheden onder-scheiden: duin-, dekzand enalluviaal gebied. De Grote en deKleine Heide bevatten duincom-plexen waarvan respectievelijk ‘t Stampkot en de Vinkenbergnog als vrij intacte duinen kun-nen bewonderd worden. Tussende duingebieden vinden we een

dekzandzone met een halfopentot open landschap dat vooral uitweilanden en akkers bestaat enmet een depressie (wellicht eenvroegere nevengeul van deSchelde) waarin door turfwin-ning twee waterplassen zijnontstaan: de Wakkebroeken ende Kruishoutput. Ten slotte ligttegen de Schelde het open allu-viale meersengebied dat vooraluit hooilanden bestaat. In tegen-stelling tot de rest van het gebiedmet hoofdzakelijk zandigebodems, vinden we hier klei-bodems, ontstaan uit alluvialeslibafzettingen van de rivier.

Begin jaren tachtig werd dehuidige potpolder ingericht alsoverstromingsgebied: bij hogewaterstanden stroomt hetScheldewater spontaan over deoude maar verlaagde dijk depolder in om daarna bij eb terugaf te vloeien. Het water wordt via“De Sloot” - die parallel met deSchelde de polder in twee snijdt- naar de afvoersloten (o.a. deBansloot) gevoerd en vloeit viasluizen onder de dijk terug in derivier. In deze meersen zijn nogenkele kwelzones te vinden,vooral tussen de nieuwe potpol-derdijk en “De Sloot”. Hetdekzandgebied daarentegen isminder onderhevig aan hogegrondwaterstanden; slechtsenkele percelen ondergaan nogeen duidelijke kwelinvloed. Degrondwatertafel zit in de laag-gelegen percelen zeer opper-vlakkig en daarom werden in hetverleden afwateringsgrachtengegraven die het gebied gedeel-telijk ontwateren.

Diversiteitaan fauna en flora

De Schelde en de meersenIn de rietkragen van deScheldedijk en de Berlaar hoortmen vanaf eind april het typi-

10 nr 3 - juli 2004

Schraal droog grasland met zomereik.

Dirk

De

Mes

el

nr 3 - juli 2004 11

sche refreintje van de kleinekarekiet. Hier bouwt deze archi-tect zijn hangend nest. De hierzeldzamere bosrietzanger, dieiets later terugkeert uit Afrika,bouwt zijn nest in de hoger gele-gen zone met riet, braam enbrandnetel. Jaarlijks kiest dekoekoek enkele paren uit alsadoptieouders. Eens met jongen,steken de oudervogels de dijk-weg over naar de insectenrijketafel van de aangrenzendemeersen. Terzelfder tijd wordenreeds uitgevlogen jongen vanwitgesterde blauwborst – die ookenkele zangposten heeft langsde Bansloot – voorzien vanlekkers.

De hooimeersen zijn vooral vanbelang voor onze steeds meerbedreigde weidevogels. De jaar-lijkse vroegtijdige maaibeurtenzijn immers nefast voor de nogaanwezige grondbroeders.Veldleeuwerik, grauwe gors enpaapje zijn jammer genoeg alsbroedvogel verdwenen; kievit,graspieper en slobeend blijvenzich voorlopig handhaven. In deruigere kanten binnen de hooi-landen broeden nog een paarkoppels rietgorzen en de mys-terieuze sprinkhaanzangerwordt bijna jaarlijks zingendaangetroffen. Ook de bergeendwordt regelmatig met jongen inde meersen of op de Berlaaraangetroffen en maakt ver-moedelijk als broedplaatsgebruik van konijnenholen in derivierduinen.

Een positieve noot is de eerstebroedpoging van de grutto in2001. In 2002 werd in deonmiddellijke omgeving vanaangekochte en nog nietgemaaide reservaatpercelen ééngeslaagd broedgeval met tweejongen opgemerkt, in 2003 zelfsdrie broedparen. Als foera-geergebied oefenen de meersen

nog steeds een grote aantrek-kingskracht uit op doortrek-kende watersnippen en instrenge winters op smienten.Het grootste deel van demeersen bestaat uit raaigras-beemdgrasweiden met een do-minantie van scherpe boter-bloem – die in de maand meivoor een botergele gloed zorgt –en met een duidelijke vernattingtegen de Bansloot, waar we danook de meest waardevollegraslanden vinden. Pinkster-bloem, veen- en smeerwortelkomen algemeen voor terwijl desoorten van het dotterbloemver-bond eerder sporadisch te vin-den zijn (o.a. koekoeksbloem,tweerijige zegge, oeverzegge,gewone waterbies, dotterbloem,moeras-vergeet-mij-nietje). Tochkunnen nog enkele percelen alsecht dottergrasland geklasseerdworden. Een opmerkelijke soort,vooral tegen de Bansloot, is depoelruit.

Het rivierduincomplex vanVinkenberg/Hoge berg enKleine HeideVoor zandwinning werd de ri-vierduinzone van de “Kleineheide” gedeeltelijk weggegraven

en zo ontstonden een achttalvisvijvers tot een maximalediepte van tien meter. Later wer-den her en der weekendverblijf-jes ingeplant. Naast de nogintacte Vinkenberg vinden weverspreid nog enkele rivierduin-restanten terug. De rivierduin-zone vormt in overgang naar demeersen en de depressie van deWakkebroeken en Kruishoutputeen mozaïek van bosjes engraslanden, zowel droog als nat.Enerzijds vinden we er struis-grasland met soorten alszandzegge, gewone veldbies,schapezuring, vroege haver,vogelpootje, zandblauwtje, roodzwenkgras, schapegras, muizen-oortje, muurpeper,…; en in deruigere randen brem, glans-haver en zachte dravik.

Algemeen staat in enkele drogeschrale graslanden veelkleurigen stijf vergeet-mij-nietje en aande perceelsranden en langszandwegen grasklokje enkromhals. Anderzijds en opkorte afstand vinden we nattegraslanden op kleibodem metdotterbloem, gewone waterbies,echte koekoeksbloem, water-ereprijs, pinksterbloem, wolfs-

Hooimeers in potpolder.

Dirk

De

Mes

el

12 nr 3 - juli 2004

poot, moerasspirea, enz.De landduinen van deVinkenberg/Hoge berg zijn vooreen groot deel bebost met eeneikenvegetatie. Naast zomereikkomt ook lijsterbes, hulst, kardi-naalsmuts, gelderse roos, ruweolm en witte abeel voor, maarook exoten die langzaam maarzeker de bovenhand krijgen:Amerikaanse vogelkers (vogel-pest genaamd en zeer goed ge-dijend op droge zandgronden),Amerikaanse eik en tamme kas-

tanje. In de ondergroei van hetbos vinden we nog soorten alskamperfoelie, dalkruid, lelietje-van-dalen, salomonszegel, bleek-sporig bosviooltje en gevlektearonskelk. In de rand van eenperceel komt de bosgeelster zeerplaatselijk maar talrijk voor. Inhet rivierduinengebied broedenwielewaal, buizerd, sperwer,bosuil, ransuil. De ijsvogel graaftzijn gangen in de steile oeversvan de zandwinningputten. Desteenuil zoekt zijn holte in de

schaarse knotwilgenrijen vanenkele percelen en de rood-borsttapuit broedt sporadisch inverruigde wegbermen. Hetminuscule goudhaantje heefteen stek gevonden in de kleinesparrenbossen. Op warmedagen is de mozaïek van bosjesmet overgangen naar droge ennatte graslanden de plaats bijuitstek om vlinders te bewon-deren. De Heidemeersen her-bergen nog belangrijke restpo-pulaties van het zeldzame bruinblauwtje en het hooibeestje,naast tal van andere vlinderszoals kleine vuurvlinder, oran-jetipje, landkaartje, eikenpageen koninginnenpage. Loopke-verinventarisaties brachten eenaantal zeldzame en één rode-lijstsoort aan het licht. Als bij-vangst is de kortschildglimwormvermeldenswaard. In zonnigeperceelstranden kan men metwat geluk de levendbarendehagedis waarnemen. Gewonepad, bruine en groene kikkerkomen nog vrij algemeen voor.

De turfputten: Wakkebroekenen KruishoutDe randpercelen zijn voor-namelijk aangeplant met popu-

12

34

1. Bruin blauwtje. 2. Oranje zandoogje.3. Kleine beer. 4. Kleine vos.

1. Paarse schubwortel. 2. Vogelmelk.3. Dotterbloem. 4. Echte koekoeksbloem.

1 2

43

Dirk

De

Mes

el

Dirk

De

Mes

el

Dirk

De

Mes

el

Zandwegje in rivierduinengebied.

lier. In de ondergroei vinden wedikwijls nog tal van plantenterug die wijzen op het vroegeregebruik als grasland. De aan-wezigheid van o.a. zwarte els,eenstijlige meidoorn, aalbes inde struikenlaag, duidt op demogelijkheid om te ontwikkelentot valleibos. Enkele bosjes verto-nen nu al een mooi ontwikkeldekruidlaag met onder meer wolfs-poot, slanke sleutelbloem, gelewaterkers, bitterzoet, gele lis endotterbloem. In de struiklaaggedijt naast zwarte els ookhazelaar, gelderse roos, vlier enrode kornoelje. Vermel-denswaard is de paarse schub-wortel, een wortelparasiet die opo.a. populierenwortels groeit.Opvallende waterplanten zijnhier waterlelie en de prachtigegele plomp. De turfputten oefe-nen een enorme aan-trekkingskracht op wilde, slob-,krakeend en wintertaling. Devisarend wordt sporadischwaargenomen.

t’Stampkot en de rivierduin-restanten van de Grote HeideVerschillende duinen werdenafgegraven en vervolgens samenmet de dieper gelegen vennen

door bebouwing ingenomen.Enkel het kasteelpark, hetStampkot en de duinrestantenachter de Bergschool blijvenover.Op ‘t Stampkot, eigendom vande gemeente, vinden we zeerbeperkt nog struisgrasland metheidefragmenten: vroege haver,vogelpootje, zandblauwtje, roodzwenkgras, schapegras, bunt-gras, muizenoortje, muurpeper,klein tasjeskruid en zandzegge.Historische waarnemingen zijner van wilde tijm, struikheide enkruipbrem. Jaar na jaar gaat detoch wel bijzondere vegetatiedoor gebrek aan beheer verderachteruit: deels door “recreatie”(motorcross, 4x4, en quads) dieniet thuishoort in dergelijkgebied, deels door verbossingmet exoten. Hoog tijd dus om ersamen iets aan te doen! Aan hetgemeentebestuur werd dan ookde vraag gericht om deze gron-den in beheer te geven.

Sinds de start van het projectwerden reeds 15 ha aangekochten werd heel wat werk verzet:populier en exoten gekapt vooromvorming naar streekeigenbos, wilgen geknot, sluikstorten

opgeruimd, weekendverblijvenafgebroken, rasters geplaatst.Toch dient nog veel te gebeuren.De paden langs de Schelde-oe-vers en de zandwegjes nodigenuit tot verkenning van ditgevarieerde landschap. Ook hetGrote Routepad (GR 128) looptdwars door het gebied. Je bent ersteeds welkom.

Stefaan Thibau & Dirk De Mesel

nr 3 - juli 2004 13

Afdeling Dendermonding

Stefaan Thibau052 - 42 69 72

[email protected]

INFO

Op 18 juli 2004 is er mogelijkheid om hetgebied te bezoeken o.l.v. de conservators

(zie Denderkalender).

Kievit in de potpolder.

1 2

4

1. Waterbies. 2. Grote vossestaart.3 en 4: zeggen zijn indicatoren van waardevol grasland.

Hug

o W

illoc

x

Dirk

De

Mes

el

3

14 nr 3 - juli 2004

Door onze ervaringen tijdens vroegere uitstappenin dit gebied weten we dat de datum en plaats vanons weekend heel goed is gekozen en voorbereid.We zitten trouwens volop in de periode van devogeltrek, een massa vogelsoorten is op weg naarzonniger oorden, en de kans dat je vele soortenhier ziet passeren is heel groot, ook qua aantallen.Op het programma staan wandeltochten in ver-schillende wad- en slikgebiedjes o.a. inMarquenterre, aan de monding van Le Slack eneventueel aan Les Dunes d’Oie. Bij hondenweerkunnen we eventueel uitwijken naar het zeeaqua-rium in Boulogne-Sur-Mer. Zondag brengen wedan een bezoek aan de krijtrotsen van Blanc Nezom van hieruit de doortrekkende Jan-van-genten,Drieteenmeeuwen, Jagers en andere zeevogelste observeren. Wie ons kent weet dat we weeraleens een prachtig weekend in elkaar gestokenhebben. Wie komt er met ons uitwaaien aan dekliffen van de Franse krijtkusten? We

vertrekken zaterdagmorgen om 8 uur aan deparking van de BMW garage aan deElisabethlaan te Ninove en zijn zondag terugom 21 uur. Het vervoer is kostendelend volgenshet carpooltarief. We logeren in een boerderij-Gîte met 18 bedden. Dus de eerst ingeschreve-nen zullen binnen kunnen slapen. De overigelater ingeschrevenen kunnen eveneens meegaan,maar mits overnachting in een tentje. Inschrijvendoor € 40 te storten voor volwassenen en € 35voor kinderen tot 12 jaar op rek.: 961-0872264-35van Natuurpunt Ninove met vermelding “Cap CrisNez” en het aantal personen. In de prijs zit inbe-grepen: verblijf in de Gîte, warm avondmaal, ont-bijt en lunchpakket (lunchpakket voor zaterdag-middag wel zelf voorzien!). Meebrengen: slaapzaken toiletgerief, laarzen en verrekijker/telescoop.

Weekenduitstap naar Cap Gris Nez:op zaterdag 2, en zondag 3 oktoberThema zeevogeltrek

De titel van deze meerdaagse klinkt bij onze“oude” leden vertrouwd in de oren, het istrouwens al 5 jaar geleden dat we met on-ze afdeling nog eens een bezoek brachtenaan dit prachtige Noordfranse landschap.

Afdeling Ninove

Kris De Wit054 - 32.52.65

[email protected]

Cap Gris Nez.

nr 3 - juli 2004 15

elke woensdag

Reservatenwandelingen op woensdagavond

afd. Aalst, Erpe-Mere en Lede-Houtem

19:00 – tot de duisternisWekelijkse avondwandelingen afwisselend in Honegem, Hogedonk, Ledezijde en Biezebroeken. Data en afspraakplaatsen: zie vorige Dendriet.

zondag 4 juli

Natuurwandeling in het Osbroek

afd. Aalst

10:00 – 12:00Infobord Frans Blanckaertdreef (zijstraat Parklaan) te Aalst.Natuurwandeling i.s.m. de stad Aalst.

h Dienst Leefmilieu - 053 73 24 12 [email protected]

zondag 18 juli

Gezinswandeling in de Heidemeersen

afd. Dendermonde

9:00 – 12:00Waterzuiveringsstation te Berlare, einde Sluis. Met aandacht voor flora en fauna (speciaal bij zonnig weer vlinders).

h Stefaan Thibau - 052 42 69 [email protected]

zondag 18 juli

Fietstocht in de Heidemeersen

afd. Dendermonde

14:00 – 17:00Kerk van Berlare. Fietstocht door de Heidemeersen. Wij stappen even af op de mooiste en interessantste plaatsen.

h Peter De Pinnewaert – 0472 45 09 54

zondag 1 augustus

Natuurwandeling in het Osbroek

afd. Aalst

10:00 – 12:00Infobord Frans Blanckaertdreef (zijstraat Parklaan) te Aalst.

Natuurwandeling i.s.m. de stad Aalst.


zondag 1 augustus

Studie-excursie rond de vijversen moerassen van Harchies

afd. Denderleeuw

7:30 – 20:00Welleplein, kerk te Welle.Op bramentocht met flora en fauna.

h Wouter Faveyts Bruno De Bruyn - 0496 59 52 43Stevig schoeisel, picknick en drank.

zondag 1 augustus

Wandeling: vlinders in Moenebroek

afd. Geraardsbergen

14:00 – 17:00Infobord, Moenebroekstraat x Moorhofstraat, Ophasselt.Met vlindernetjes gaan we op zoek naar verschillende soorten dagvlin-ders.

h Carlos D’Haeseleer – 054 41 87 09 [email protected]

zaterdag 7 augustus

Avondwandeling in de Sint-Onolfspolder

afd. Dendermonde

18:30 – 21:30Kunstgalerie Pieter Pauwel, St. Onolfsdijk 66, Appels.Met aandacht voor waterplanten, één van de rijkdommen van deze natte polder: loos blaasjeskruid, kikkerbeet, e.a. in door kwelwater gevoede sloten.

h Peter De Pinnewaert – 0472 45 09 54

zondag 8 augustus

Zomerwandeling

afd. Denderleeuw

14:00 – 18:00Infobord Rodestraat.Ongewervelden onder de loupe in samenwerking met de Werkgroep

Invertebraten Denderstreek.h Eric De Trée – 053 66 04 32

Stevig schoeisel.

zondag 22 augustus

Promotiestand op de kermis van Voorde

afd. Ninove

14.00 - 20.00Ophemstraat Voorde.Een promotiestand met een hapje en een drankje.

h Hendrik Blanckaert – 054 50 36 71

vrijdag 27 augustus

8e nacht van de vleermuis

afd. Dendermonde

20:00 – 22:30Watertoren langs de Leopold II laan, Dendermonde; De Zep.Infoavond met wandeling (met batdetectors en halogeenstralers) langs het waterrijke gebied van de Kalendijk in hartje Dendermonde en daarna een bezoek aan het bun-kercomplex van de Brusselse forten.

h Ben Van der Wijden – 052 52 30 [email protected]

vrijdag 27 en zaterdag 28 augustus

Oxfam Souksen Salsa Festival

afd. Ninove

12:00Kerkplein van Ninove.Een gratis festival met wereldmuziek, dans, theater, animatie, eenzuiderse markt, een info-markt die derdewereld-, milieu- en jeugdorganisaties de kans geeft zich-zelf en hun werking voor te stellen.

h Wouter Mertens 054 32 51 71 of 0495 68 89 33

zaterdag 28 augustus

Nacht van de vleermuis

afd. Denderleeuw

20:30 – 22:30Taverne Amadeus, Steenweg 112, Welle.

DDEENNDDEERRKKAALLEENNDDEERRuur van vertrek

plaats van afspraak

toelichting

☺ gids

bijzonderheid

h contactpersoon

zeker meebrengen

Activiteiten van Natuurpunt zijn voor leden gratis, tenzij expliciet anders vermeld.Niet-leden betalen in dat geval € 1.Op onze excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig.Bij activiteiten buiten de regio is carpooling gebruikelijk.

Vleermuizen opsporen met batde-tector.

☺ Beheerswerkgroep Wellemeersenh Bruno De Bruyn - 0496 59 52 43

Stevig schoeisel, zaklamp.

zaterdag 4 september

Biologisch eetfestijn

afd. Geraardsbergen11:30 - 13:30 en 18:00 - 20:30Parochiezaal Grimminge (steegje naast de kerk).Pensen van biologisch vlees, vege-tarische burgers of belegde boter-hammen t.v.v. de natuur in Geraardsbergen.Kaarten (€ 6) verkrijgbaar bij de bestuursleden.

zondag 5 september

Natuurwandeling in de Honegem

afd. Aalst10:00 – 12:00Grens Aalst-Lede ter hoogte van huisnummer 108, Onegem te Aalst.Natuurwandeling i.s.m. de stad Aalst.


zondag 5 september

Natuurwandeling in Liedekerkebos

afd. Affligem-Liedekerke10:00 – 12:00Liedekerke – ingang Liedekerkebos, SchelfhoutstraatThemawandeling “zaden en bessen” – 3 km.

☺ Erik De Blockh Erik De Block - 053 68 35 88

[email protected]

zondag 5 september

Officiële opening Den Dotter

afd. Groot HaaltertZie afdelingspagina HaaltertGotegemmolen - Gotegemstraat - grens Haaltert – AaigemZie afdelingspagina Haaltert in deze Dendriet.

h Stijn De Ryck – 0472 70 20 [email protected]

zondag 5 september

Visarenduitstap naar de moerassenvan Harchies (Henegouwen)

afd. Ninove09.00 - 14.00Parking schoenen Muys, Brakelsesteenweg Ninove.Vogelexcursie naar Harchies. Op

zoek naar doortrekkende visaren-den, zwarte sterns, waterral, en andere leuke vogelsoorten.

h Wouter Mertens – 054 32 51 71 of 0495 68 89 33Laarzen, verrekijker en/of tele-scoop, vogelgids.


Planteninventarisatiein de Pamelse Meersen

afd. Affligem-Liedekerke9:00 – (hele dag)Parking achterkant St-Niklaaskerk (hoofdkerk) te Liedekerke.Planteninventarisatieolv André Van den Berghe

h Erik De Block - 053 68 35 88 [email protected], loupe, eventueel picknick.

zaterdag 11 en zondag 12 september

Zoogdiereninventarisatie in de Valier

afd. Affligem-LiedekerkePlaats van samenkomst en uur af te spreken.Inventarisatie van wat loopt en kruipt of vliegt in het reservaat, in samenwerking met de JNM.

h Joachim De Maeseneer – 0496 93 53 [email protected]


Open Monumentendag: Natuur in focus

afd. Affligem-Liedekerke21:00 – 22:30Parking kerk van Muilem, hoek Muilemstraat-Affligemsestraat.In het kader van Open Monumentendag wordt aan belang-stellenden getoond hoe men in een “natuurmonument” (in dit geval een vochtig en moerassig landschap:de Valier) aan monitoring doet. Hoekomt men immers te weten welke zoogdieren hier toeven? Tijdens eenavondwandeling wordt dit gedemon-streerd onder leiding van een zoogdierenspecialist.

h Joachim De Maeseneer 0496 93 53 [email protected], zaklamp, eventueel nachtkijker.

zaterdag 11 en zondag 12 september

Open Monumentendag

afd. Lede-HoutemDeel Izaterdag vertrek: 14.00 & 16.00 zondag vertrek: 10.00 & 14.00 & 16.00Ingang park aan het station van LedeGeleide natuurwandelingen in het

Park van Mesen in het kader van “Natuurmonumenten”. Zie artikel in deze Dendriet.

h Herman Derder - 0495 - 32 42 61

Deel IIzondag: 14:00 - 17:00“Oude Brouwerij” Steenbergstraat 17te ZonnegemGeleide natuurwandelingen in het kader van “Natuurmonumenten”. Zie artikel in deze Dendriet.

h Herman Derder - 0495 - 32 42 61

zondag 12 september

Open Monumentendag: Hogedonk

afd. Aalst3 rondleidingen, vertrek 10:00 & 14:00 & 16:00Herdersem: aan de voet van de Wiezebrug, kant Herdersem (Disgenaatdreef).De Dender heeft een rijk verleden en ten noorden van de stad Aalst vormen de Denderlandmeersen eenopen landschap met hoge natuur-waarden. De wandeling trekt van deOude Sasbrug naar de Ketshoek en langs de Denderoevers naar het Galgenveld.Niet geschikt voor rolstoelgebrui-kers.

☺ Brian Roelandt & Daan Stemgéeh Brian Roelandt - 052 - 22 57 71

zondag 12 september

Open Monumentendag: Honegem

afd. Aalst, Erpe-Mere, Lede-HoutemDoorlopend rondleidingen(totaalduur 1.45 uur): Lede 9:00.Aalst 9:45. Erpe 10:15. Lede 13:30. Aalst 14:15. Erpe 14;45. Lede 15:15. Aalst 16:00. Erpe 16:30.Lede: Keiberg 71 (Gasthof Ter Vaerent). Aalst: Onegem 108 (grens Lede - Aalst). Erpe: kruising Honegemstraat – Honegemmeers-weg (brugje over Molenbeek).Aan de oevers van Dore- en Molenbeek heeft zich op de vroe-gere Erpse gemene weiden en in de eeuwenoude turfputten een schit-terend natuurgebied ontwikkeld.Niet geschikt voor rolstoelgebruikers.

h Peter D’Hondt - 053 - 80 72 57

zondag 12 september

Open MonumentendagVan nature… een monument

afd. Affligem-Liedekerke10:00 – 17:00 (doorlopend)10:00 en 13:30 twee lange wandelingen;

16 nr 3 - juli 2004

nr 3 - juli 2004 17

14:00 en 15:00 twee korte wandelingenGemeentelijk centrum Bellekouter, kantine van FC Hekelgem.Vier landschapswandelingen in de Okaaibeekvallei onder het thema: “De mens modelleert de leefomge-ving naar zijn noden” olv gidsen van Natuurpunt Affligem-Liedekerkeen van de heemkundige kring Belledaal.

h Wim Van Grieken – 053 - 77 70 [email protected]

zondag 12 september

Open MonumentendagNatuur focus: Kappellemeersen

Erembodegem

afd. Denderleeuw

14:00 – 18:00Kerk te Erembodegem.Gezinsuitstap en landschapsexcur-sie aan de Sint-Amanduskapel en omgeving.

h Peter Tolleneer – 053 - 79 03 60Stevig schoeisel.

zondag 12 september

Open Monumentendag BerlareThema “de Schelde

en de meandervorming”

afd. Dendermonde

Deel 1: fietszoektocht

10:00 – 18:00 (doorlopend)Er zijn drie vertrekplaatsen, waarvan één aan de gemeenteschool “ten Berge”.Fietszoektocht langs en door de belangrijkste reservaten van Berlare (Broek, De Heidemeersen, Donkmeer,Scheldemeersen) i.s.m. Open Monumenten, de Cultuurraad,vzw Durme, Bos & Groen.Er is een stopplaats in de Heide-meersen met infostand en de mogelijkheid voor een verpozing (drank en snack).

h Dirk De Mesel – 052 - 42 67 28

Deel 2: wandeling doorheende Heidemeersen

10:00 – 12:00Hoofdingang gemeenteschool “ten Berge”.Met speciale aandacht voor beheer, fauna en flora. Mogelijkheid om daarna aan te sluiten bij de fiets-zoektocht.

h Dirk De Mesel – 052 - 42 67 28

zondag 12 september

Open Monumentendag GrembergenThema “Polderlandschappen”

afd. Dendermonde

14:00Lokaal vzw Snuffel, Sint Elooistraat,Grembergen.Rondleiding in het reservaat‘t Groot Schoor.

h Tarcy Verstraeten - 052 - 21 11 11

zondag 12 september

Open MonumentendagHet Raspaillebos,

van nature een monument

afd. Geraardsbergen

14:00 – 17:30NMEC De Helix, Hoogvorst 2, Grimminge.Cultuurhistorische wandeling met bezoek aan de twee kapellen en aan de Steenborrebron en aandacht vooreeuwenoud bosbeheer.

h Koen Steenhoudt – 054 - 58 67 58 [email protected]

zondag 12 september

Open MonumentendagDe Oudenberg,

van nature een monument

afd. Geraardsbergen

Wandeling 1: 14:00 – 15:30. Wandeling 2: 15:30 – 17:00Ideeënhuis, Vredestraat 20 (naast stadhuis), Geraardsbergen.Bezoek aan het abdijpark en de ijskelder, het compostparkje van de volkstuinen, Oudenberg met zijn zeldzame flora en interessante geologie, de oude stadsvestingen en pittoreske straatjes.

h Willem Boonen – 054 - 41 85 75 [email protected] K. De Pelsemaeker – 054 41 53 38 [email protected]

zondag 12 september

Open MonumentendagVan nature een monument:

Ninove ingekaderd

afd. NinoveDe juiste plaatsen en uren zullen verschijnen in de plaatselijkepersNatuurpunt Ninove doet mee met de open monumentendag i.s.m. de stadsdiensten. Op 8 sites wordt de natuur ingekaderd en bekeken o.a. in de Dendervallei te Pollare (Zwarte Fles) en Appelterre

(Wildermolen), Congoberg Denderwindeke, Kasteeltuin Neigen, Neigembos Meerbeke, Diepe straten Ninove en omgeving abdijkerk Ninove. Er is een plan voor wie de verschillende sites wil bezoeken, via een panora-misch fiets- of autoparcours.

h Wouter Mertens 054 - 32 51 71 of 0495 - 68 89 33

dinsdag 14 september

Paddestoeleninventarisatie

Paddestoelenwerkgroep Zwamvlok

14:00 – 17:00Gerstenbaan (Rechtover Schoenhandel Foncé) te Aalst.Paddestoeleninventarisatie in de Gerstjes te Aalst.

h Herman Derder - 0495 - 32 42 61Paddestoelengids, loupe, laarzen.

zondag 19 september

Officiële openingvan de Pamelse Meersen

afd. Affligem-Liedekerke

14:00Parking taverne Den Dreef, Denderstraat, LiedekerkeOpening van het eerste erkende natuurreservaat in Liedekerke.

h Co-conservator Marc Michiels053 - 67 11 91 [email protected]

zondag 26 september

Reservatentocht Padstappers

afd. Geraardsbergen

Doorlopend van 7:30 tot 15:00Parochiezaal Viane.Wandeltocht van De Padstappers van 6, 10, 16, 21, 26 of 32 km langs en door onze reservaten. Zie afde-lingspagina Geraardsbergen.

h Kurt Martens – 054 - 41 07 49

dinsdag 28 september

Paddestoeleninventarisatie


14:00 – 17:00Kerk van Impe.Paddestoeleninventarisatie in na-tuurgebied ”Ledezijde”te Impe-Lede.

h Herman Derder - 0495 - 32 42 61Paddestoelengids, loupe, laarzen.

18 nr 3 - juli 2004

zaterdag 2 en zondag 3 oktober

Weekenduitstap naar Cap Cris Nez(Frankrijk)

Thema Zeevogeltrek

afd. Ninove

zaterdag 2 oktober 8:00Parking BMW garage Meersman, Elisabethlaan Ninove.s’morgens het bekijken van de zeevogeltrek van op de Kaap, in de middag bezoeken we enkele interes-sante duinen wadgebieden zoals de monding van “Le Slack”, en “Les Dunes D’Oie” in Gravelinnes. We lo-geren in een boerderij-gite met 18 bedden; er is ook een tentweide voor wie liever in de tent slaapt.

h Wouter Mertens 054 - 32 51 71 of 0495 - 68 89 33Inschrijven door € 40 te storten voor volwassenen en € 35 voor kinderen tot 12 jaar op rek:961 - 0872264 - 35 van Natuurpunt Ninove met vermelding “Cap Cris Nez” en het aantal personen. In de prijs inbegrepen: verblijf in de gîte, warm avondmaal, ontbijt en lunch-pakket. (Lunchpakket voor zaterdag zelf meebrengen).

zondag 3 oktober

Natuurwandeling in het Kravaalbos

afd. Aalst

10:00 – 12:00Hof te Putte, Putstraat 99 Meldert-Aalst.Natuurwandeling i.s.m. de stad Aalst.

h Dienst Leefmilieu - 053 - 73 24 12 [email protected]

zondag 3 oktober

Natuurwandeling in Liedekerkebos


10:00 – 12:00Liedekerke – ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat.Wandeling – 4 km.

h Erik De Block - 053 - 68 35 88 [email protected]

zondag 3 oktober

Paddestoelen in Boelare-, Boureng-en Arduinbos

afd. Geraardsbergen

9:00 - 12:00Parking De Cocane, einde Hoge Buizemont, Overboelare.N.a.v. de week van het bos gaan we op zoek naar paddestoelen in het bos. Nadien kunnen verschillende

soorten paddestoelen worden geproefd in het onthaalcentrum vande Rietbeemd.Inschrijven door vóór 27 september door € 3 pp te storten op rekening 523 - 0456963 - 71 van Natuurpunt Geraardsbergen, met vermelding “paddestoelen”.

h Willem Boonen – 054 - 41 85 75 [email protected]

zaterdag 16 oktober

Jubileum: 5e grote milieu-en natuurquiz van de Denderstreek


19:30KTA, ingang en parking Kleemputtenstraat 16, 20, Liedekerke.Grote milieu- en natuurquiz van de Denderstreek. Max 4 personen per ploeg. Uitgebreid prijzenpakket!Vooraf inschrijven door storting van€ 15 op rekening 001-3386886-13 van Natuurpunt Liedekerke, met vermelding “quiz” en naam van de ploeg.

h Erik De Block - 053 - 68 35 88 [email protected]

weekend 11 november

Kraanvogelweekend Lac Du Der

afd. Geraardsbergen

Er zijn al 15 van de 30 plaatsen gereser-veerd. Wie mee wil, vindt gedetailleerde

informatie in de vorige Dendriet.

BEHEERSWERKENzaterdag 3 juli en 21 augustus

woensdag 7 juli en 25 augustus

Beheerswerken in het reservaatNinove linkeroever/Venebroeken

afd. Ninove

Gelieve plaats van samenkomst enuur af te spreken: 054 - 32 52 65.

zondag 4 juli

Maaibeheer in de Rietbeemd

afd. Geraardsbergen

9:00 - 17:00Onthaalcentrum De Rietbeemd.Iedereen die de volledige dag komt werken, krijgt een uitgebreide pick-nick aangeboden.

h Godfried Merlevede – 068 - 33 51 06of 0486 - 87 17 87

zaterdag 17 juli, 25 september

Beheerswerken Sint-Onolfspolder

afd. Dendermonding

Telkens om 9:00 of 14:00Sint-Onolfsdijk, aan de monding van de Nieuwe Dender langs de kant van Appels.Maaien van vegetatie in functie van de omvorming naar Dottergrasland.

h Stefaan Thibau - 052 - 42 69 [email protected]


Beheerswerken Heidemeersen

afd. Dendermonding

9:00 - 17:00Maaien in functie van de omvor-ming naar struisgrasland. Vooraf contact nemen met Stefaan Thibau.



Beheerswerken Sint-Onolfspolder

afd. Dendermonding

Telkens om 9:00 of 14:00Sint-Onolfsdijk, aan de monding van de Nieuwe Dender langs de kant van Appels.Maaien van vegetatie in functie van de omvorming naar bloemrijk grasland.


CURSUSSENoktober-november

Paddestoelen voor beginners

Paddestoelenwerkgroep “Zwamvlok”

Theoretische lessen: 8 en 15 oktoberom 19:30 uur.Praktische lessen: 16 en 23 oktober en 6 november om 14:00 uur.Theoretische lessen in het Ontmoetingscentrum, Oordegemdorp te Oordegem-Lede. Praktische lessen: Park van Mesen te Lede, Osbroek te Aalst, Gerstjes te Aalst of Ledezijde te Impe-Lede.Vooraf inschrijven door storten op rekening 001-3663323-97 van Natuurpunt Lede-Houtem.Leden NP € 10 en niet-leden € 20.

h Herman Derder - 053 - 80 01 [email protected]

nr 3 - juli 2004 19

Aan het woord is Julien Kuypers (Pepingen) in zijnboek “Aan de waterkant”. Aan deze waterkant willenwe even vertoeven ter gelegenheid van de openmonumentendag op zondag 12 september a.s.Water is voor de mens altijd al van levensbelanggeweest. Dat was niet anders voor het veelal,vreemde volk dat in het gebied aan de samenvloei-ing van Okeibeek (thans Okaaibeek) en Bellebeektrachtte te (over)leven. Deze Okeibeek vormde, naverloop van tijd de grens tussen de twee rijken uitde nalatenschap van Karel de Grote (742-814).Langs de Okeibeek strekte zich een bosgebied uit enook verder zowel naar het noorden als naar het zui-den en vormde een soort nomansland. In dit grens-gebied werden vreemde stammen gedropt die bijgrensconflicten de eerste schokken mochten op-vangen. De eigenaardig klinkende plaatsnamen zijnvaak toegeschreven aan Waalse steenkappers dieaan de bouw van de Affligemse abdij werkten.Recent onderzoek toonde nochtans aan dat som-mige ervan veel ouder zijn. Zo is de benaming Okeivan Romaanse oorsprong (Hokeida) en verwijstnaar “een plant met stekels”. In de vlakte waar deOkeibeek en de Bellebeek samenvloeien werd hetlandschap fors gemanipuleerd. Langs eerstge-noemde waterloop liet de abdij vijvers aanleggenvoor viskweek. De beek zelf werd vanaf daar tot aanhaar monding omgelegd, waarschijnlijk om hetmoeras waardoor ze liep, droog te leggen. In oudedocumenten noemt men deze vijvers de“Herremannekens”. Eigenlijk sprak de volksmondvan “Jeiremannekens”. Bij het zien van de arbeidersdie in de zware leemgrond ploeterden om de vijversaan te leggen, moeten de omwonenden ze spontaanbestempeld hebben als “aardmannetjes”.Ook de Bellebeek werd uit haar oorspronkelijke bed-ding gehaald om de bouw van de watermolen (Belle-molen) mogelijk te maken (1149). Er moest vol-doende val zijn om een rad te laten draaien. Op deplaats van de vroegere bedding, doorheen een

moerassig gebied, legde men ook vijvers aan even-als de Herremannekens voor viskweek. Men noemtze de Sluisvijvers. Via een ingenieus systeem vansluizen kon men het waterpeil en de waterhoeveel-heid sturen. De aanleg van twee spoorwegen(Brussel-Gent en Brussel-Oostende), een snelweg(E.40) en een gewestweg (N.208) ontregelde sterkde waterhuishouding in de vallei van de Bellebeek.Voeg hierbij de gulheid waarmee de overheid bouw-toelatingen verleende in de uiterwaarden en haar laks-heid tegenover het ophogen van percelen in dieuiter-waarden en je krijgt gegarandeerd overstroming inbewoonde gebieden die voorheen droog bleven.

Nog veel meer valt er te vertellen over het gebied vande Okei- en Bellebeek. Met de open monumen-tendag loodsen Affligemse gidsen je doorheen eenfascinerend stukje Pajottenland dat ondanks de veleingrepen nog steeds een bekoorlijk uitzicht bleef be-houden langs de boorden van genoemde riviertjes.Ze willen met u even over de vroegere grens trek-ken, tussen het gewezen graafschap Vlaanderen endito Hertogdom Brabant.De wandelingen starten om 10 en 13.30 uur (langtraject, 6 km) en om 14. en 15. uur (ingekort tra-ject, 5 km) aan het gemeentehuis (CentrumBellekouter). Dit is in de buurt van uitrit 19a vande snelweg E.40 (zie plannetje).

Willy Beeckman

nr 3 - juli 2004 19

Over de grens gaan in Affligem

Afdeling Affligem-Liedekerke

Wim Van Grieken053 - 77 70 06

[email protected]

“Niet op de plastische schoonheid van ver-weerde stenen komt het allereerst aan; nochop de bekoring van het landelijk decor, welop het volk dat door de eeuwen heen nage-noeg zichzelf is gebleven, op de menselijkefauna waartoe wij behoren. […] Mens ennatuur, natuur en mens in onafscheidbaresamenhang, die elkaar hebben gefatsoe-neerd, die samen gegroeid zijn tot wat zethans zijn, in deze vruchtbare vlakten…”

20 nr 3 - juli 2004

TotaalplanEr werd een totaalschets opgesteld voor het gebied,ingebed in een provinciaal wandeltracé langs debeide Denderoevers te Erembodegem enDenderleeuw. Een greep uit de vooropgesteldeuitrustingen:

A renovatie en aanvulling van voetgangerssluizen,hefbomen, infoborden (hut), zitbanken en vuilnis-bakken;A verkeersvrij maken van de Wellemeersenstraatvanaf de spooroverweg tot de Gatesparking, methefbomen voor aangelanden;A nieuwe wandelpadsignalisaties langs het provin-ciaal wandeltracé: een 12 km-lus vanaf en naar hetgemeentelijk kasteelparkje (quasi rechtover hetDenderleeuws treinstation);A een aangepaste wandelbrochure met focus op deWellemeersen/Kapellemeersen.

Dankzij een geslaagde Natuurpunt-persactie anno2003 wordt daarbij de Dender-oversteek voor voet-gangers ter hoogte van de E40 in ere hersteld(zijde Erembodegem).

Turen en beglurenKoninginnestuk langs dit wandeltracé wordt onge-twijfeld de gloednieuwe vogelkijkhut in de hoekvan de vloeiweiden t.h.v. het verlengde van de G.De Schepperstraat te Erembodegem. Daar zal devogelliefhebber voortaan voluit aan zijn trekkenkomen.Waar deze 10 ha grote vloeiweide reeds jarenlangvermaard is wegens het steeds talrijker pleisterenvan trekvogels (o.a. Zomer- en Wintertaling,Aalscholver, Bergeend, Groenpoot- en Bosruiter,Watersnip en Kemphaan) en het steeds meervoorkomen van broedvogelsoorten (o.a. Kleine ple-vier, Meerkoet, Kievit, Wilde eend, Slobeend,Canadese gans…) na gerichte beheerswerken doorde lokale afdeling (o.a. ontslibben van turfgrachtenen weidedepressies), krijgt de vogelliefhebberthans een eigen zithoek, midden een aangepastgroenscherm aangeboden.

Dank!De constructie zelf kwam er op advies van delokale vogelwerkgroep: schuine wanden,aangepaste kijkhoogten, losse zitbanken en edu-catieve platen. Langs deze weg dan ook onze dankaan alle helpende vrijwilligers voor de realisatievan een versterkte fundering, grondnivellering,houttransport en -bestrijking, een manshoog dichtgroenscherm en aangepaste Galloway-omheinin-gen en last but not least… dank aan de voormeldeondersteunende overheden.Wellicht wordt hier aldus een blijvende bruggeschapen tussen verantwoord natuurbeheer enhet grote publiek. De lokale ooievaarspaal wachtnog enkel op het eerste broedpaar.

Afdeling Denderleeuw

Eric De Tré053 - 66 04 32

[email protected]

INFO

Een vogelkijkhut voor iedereen

Vooraanzicht kijkhut, met enkele medewerkers.

Daa

n St

emgé

e

Na de aanleg van 350 m knuppelpadenin de natste plekken van de deelsgeherlokaliseerde wandelpaden in deWellemeersen in 2003, werd doorNatuurpunt i.s.m. de gemeenteDenderleeuw, de stad Aalst en de provin-cie Oost-Vlaanderen, in 2004 voortge-werkt aan de uitbouw van verantwoordenatuureducatieve structuren rond hetreservaat.

Watertorkruid in bloei.

nr 3 - juli 2004 21

WatertorkruidDit dammetje helpt niet enkel het overstromings-gevaar stroomafwaarts van de Dorenbeek teverkleinen maar verhoogt bovendien de natuur-waarde binnen ons reservaat. En dat is nu al merk-baar. Een van de profiteurs is het watertorkruid.Het is een meerjarige zomerbloeier die tot deschermbloemigen behoort. Net als zijn naast fami-lielid het pijptorkruid houdt het van natte voeten.Het is kenmerkend voor standplaatsen met eensterk wisselende waterstand. Onder deschermbloemigen van de waterkant is het demeest uitgesproken pionier. Het watertorkruidkiemt alleen op drooggevallen plekken. Blijft degroeiplaats het tweede jaar onder water dan bloeit

de plant wel overvloedig maar sterft na devruchtzetting af tot de plek opnieuw droogvalt.

PijptorkruidDe broer van onze pionier, het pijptorkruid, houdthet net iets droger. Maar het handhaaft zich alleenop plekken waar het niet overschaduwd wordt enwaar de concurrentie geen kans krijgt, hetzij doorperiodieke overstromingen hetzij doordat ze doorvee afgegraasd of vertrapt wordt. Het vee mijdt hetpijptorkruid en dat is niet verwonderlijk want hetzou net als het watertorkruid giftig zijn. Vreemdgenoeg werd dit jaar al vastgesteld dat de koeienhéél graag het loof eten van het watertorkruid... Wil je beide eens van dichterbij leren kennen, komdan maar eens mee op de komende uitstappen inhet natuurgebied.

Kruiden van pijpen en watertorren...

Afdeling Erpe-Mere

Peter D’Hondt053 - 80 72 57

[email protected]

INFO

Watertorkruid Pijptorkruid

Daa

n St

emgé

e

Vorig jaar besliste het conservatorteamvan het natuurgebied Honegem een ver-lande afwateringsgracht eens een onder-houdsbeurt te geven. De gracht voert hetovertollige water van de turfputten naarde Dorenbeek. Het was natuurlijk niet debedoeling om het water sneller af te voe-ren. Neen integendeel. Een regelbaar dam-metje aan het eind van de gracht moetjuist meer water in het gebied houden.

Op 5 september aanstaande zal DenDotter (voor de leken de Molenbeekvalleitussen Haaltert en Erpe-Mere) officieelingehuldigd worden als erkend reservaat.

Je wordt verwacht om 14.30 aan de Gotegem-molen (Gotegemstraat tussen Haaltert & Erpe-Mere). Gezien het beperkt aantal parkeerplaatsen,vragen wij je zo veel mogelijk te carpoolen of nogbeter per fiets te komen.Kans op een mooie nazomer is reëel. Na een kortetoelichting door de lokale Natuurpunt-afdeling enhet lokale gemeentebestuur start de wandelingdoorheen het wonderschoon gebied waarbij degidsen een gedifferentieerde uitleg en visieweergeven over het biologisch, cultureel en land-

schappelijk monument Den Dotter. Onderwegkan kennis gemaakt worden met het Dotter-kaas-je. Terwijl je aan het smullen bent, zullen de“Natuurpunters” je de lokale werking uit dedoeken doen en je vragen beantwoorden.

22 nr 3 - juli 2004

Geboortebos te Heldergem een feit!

Afdeling Groot-Haaltert

Stijn De Ryck0472 - 70 20 00

[email protected]

INFO

Lente in Groot-Haaltert.

Stijn

De

Rijc

k

Officiële opening van het reservaat Den Dotter!

Op 28 maart kwamen aan de Holbeekweg (Heldergem) 43 gezinnen eenboompje “opzetten”. De gemeente Haaltert bood in samenwerking met demilieuraad een boompje aan ieder fier ouderpaar dat in 2003 een gezinsuit-breiding mocht vieren.

Lindes en eikenVoor iedere dochter werd deHolbeekvallei een winterlinderijker. Een zoon betekende eenaangroei van het bos met een ste-vige zomereik. De ouders kondensamen met de Natuurpunt-medewerkers & milieuraadsledende stevig uit de kluiten gewassenboompjes planten, een werkje datniet op één twee drie geklaard is.Na het harde werken trakteerde degemeente op een welverdiendaperitiefje.In totaal werden er 123bomen ( 73 zomereiken & 50 win-terlindes ) geplant. Doelstelling isdeze actie nog 3 keer te herhalenzodat er een mooi gemengd bosontstaat van 500 bomen op éénvan de mooiste panorama’s vanHaaltert.

ParkHet Park van Mesen, 5 ha in het centrum van Ledeen deel van het kasteeldomein, werd aangelegdbegin 20ste eeuw. Het bevat een schat aan oudebomen, waar vooral de majestueuze beukendreefopvalt en de aandacht trekt. Het park herbergt éénvan de grootste reigerkolonies uit de regio, metmomenteel 41 bewoonde nesten. Het park is vanaf1 mei alle dagen open voor het publiek en wordtbeheerd in samenwerking met Natuurpunt Lede-Houtem.Op zaterdag 11 en zondag 12 september 2004 zijner geleide wandelingen. Op zaterdag om 14 en 16uur en op zondag om 10, 14 en 16 uur. Tijdensdeze wandelingen maken we kennis met unieke‘natuurmonumenten’ via 10 doorkijkpanelen.

BrouwerijDe ‘Oude Brouwerij van Zonnegem vzw’ orga-niseert in samenwerking met Natuurpunt eenTrappistenproeverij, kinderanimatie en een na-tuurwandeling. Alles gebeurt of vertrekt op de bin-nenkoer van de geklasseerde brouwerij, waar ookeen rondleiding plaatsheeft, Steenbergstraat 17 teZonnegem.De natuurwandeling start om 14 uur en heeft oogvoor ‘natuurmonumenten’, het thema van deze‘Open Monumentendag’.Er valt ook wat te eten en voor life-muziek enambiance wordt gezorgd.

nr 3 - juli 2004 23

Open monumentendag in Lede en Zonnegem

Afdeling Lede-Houtem

Herman Derder053-80 01 10

[email protected]

Ter gelegenheid van de ‘OpenMonumentendag’ van 12 septemberneemt onze afdeling deel aan twee zeerinteressante activiteiten: de eerste in het‘Park van Mesen’ en de tweede in de‘Oude Brouwerij’ te Zonnegem.

Domein van Mesen, nu met opengesteld park.

Daa

n St

emgé

e

Voor de derde keer houden dePadstappers uit Geraardsbergen hunNatuurreservatentocht, een georgan-iseerde wandeltocht die maximaalgebruik maakt van de verschillendeNatuurreservaten van Natuurpunt in deomgeving. Natuurpunt Geraardsbergenbeveelt deze tocht dan ook warm aan.

Viane is als uitvalsbasis een ideale plaats om ver-schillende natuurreservaten te bewandelen. Dezekeer staan Rietbeemd, Raspaillebos, Markvallei enKluysbos op het wandelprogramma. Naargelangvan de gekozen afstand worden er meer of minderreservaten bewandeld. Wie deelneemt, voorzietzich het best van goed schoeisel. Immers, dePadstappers kennende, worden geen veldwegengeschuwd. Wandelen in de natuur betekent af entoe beslijkte schoenen en besmeurde broekspijpen.Wie wenst deel te nemen, kan op zondag 26 sep-tember starten te Viane (deelgemeente van Ge-raardsbergen en gelegen aan de Stwg. Geraards-bergen-Edingen) tussen 7.30 en 15 uur. Men kan 6,10, 16, 21 en 32 km wandelen. Elkeen wandelt opeigen tempo langs uitgepijlde omlopen. Onderweggeven de organisatoren op regelmatige tijdstippen

de gelegenheid om iets te nuttigen. Wie zelf zijnlunchpakket meeneemt, is eveneens welkom. Deel-nemen kost slechts € 1,25. Daarvoor is men verze-kerd, krijgt men een gratis bedeling en kan men vrijwandelen op de uitgestippelde omlopen. Deopbrengst van de tocht gaat naar de natuurreserva-ten, meteen de manier om samen met Natuurpuntde natuur voor het nageslacht te bewaren.Nog niet overtuigd? Zeker en vast wel. Wie bij dePadstappers ooit wandelde, weet beslist dat develd- en voetwegen nog in groten getale aanwezigzijn en zeker niet uit de weg worden gegaan. Meerinfo op de webstek, www.padstappers.be of bij deparcoursbouwer Kurt Martens, te bereiken op054 - 41 07 49 of 0479 - 31 07 49.

24 nr 3 - juli 2004

Zondag 26 september 20043de Natuurreservatentocht:Padstappers door de Geraardsbergse Natuur(punt)reservaten

Sinds kort heeft Natuurpunt Geraardsbergen eeneigen website. Onder ‘Vereniging’ vind je informatieover ons werkingsgebied, hoe je kan lid worden, wateen lidmaatschap inhoudt en referenties naar onzebestuursmedewerkers, conservators en andere be-langrijke contacten. Onder ‘Activiteiten’ vind je onzejaarkalender en verslagen van voorbije activiteiten ofvan evenementen waar we bij betrokken waren.Waar mogelijk, is de informatie geïllustreerd metsfeerverslagen en fotoreportages. Het hoofdstuk ‘Re-servaten’ is in opbouw. De website zal verder wordenuitgebouwd. Zet bij je surf-favorieten alvast de linkusers.skynet.be/natuurpunt.geraardsbergen. Wensje op de hoogte gehouden te worden van recentewijzigingen in de website of van nevenactiviteitenvan onze afdeling (niet steeds aangekondigd), stuureen mailtje naar [email protected].

Natuurpunt Geraardsbergen op het Web

Technische Fiche:Wanneer: zondag 26 september 2004.Waar: Parochiale Zaal, Beverstraat, Viane,Geraardsbergen.Afstanden: 6, 10, 16, 21 en 32 km(allemaal uitgestippelde luswandeltochten).Vrij starten tussen 7.30 en 15 uur, aankomst tot 18 uur.Deelname in de kosten: € 1,25

RechtzettingIn vorig nummer van Dendriet verscheen eenartikel over de vondst van een zeldzame pad-destoel in het Osbroek te Aalst. Er werd gesteld dathet ging om de Krulhaarkelkzwam (Sacroscyphaaustriaca). Na verder uitgebreid onderzoek isgebleken dat het niet om de Krulhaarkelkzwamgaat, maar wel degelijk om de zeer zeldzame RodeKelkzwam (Sacroscypha coccinea). Ondertussenheeft Toon Gabriëls een tweede vindplaats van deRode Kelkzwam ontdekt in het Osbroek.

CursusIn oktober van dit jaar organiseert Zwamvlok insamenwerking met de afdelingen Aalst, Erpe-Mereen Lede-Houtem een cursus “Paddestoelen voor

beginners” Voor mensen die willen starten met destudie van onze Fungi, een unieke gelegenheid.De cursus zal geleid worden door mensen van dewerkgroep en wordt gegeven in het Ontmoetings-centrum, Oordegem-dorp te Oordegem, op vol-gende data:A Theoretisch gedeelte: vrijdag 8 en 15 oktober2004 om 19.30 uur.A Praktisch gedeelte: zaterdag 16 en 23 oktober en6 november 2004 om 14.00 uur.

De prijs voor NP-leden bedraagt 10, voor niet-leden€20.Inschrijven kan bij Herman Derder, 053 - 80 01 10,0495 - 32 42 61 of [email protected] op 001-3663323-97 van Natuurpunt Lede-Houtem.

nr 3 - juli 2004 25

Zwamvlok nieuws


Herman Derder053-80 01 10

[email protected]

INFO

Dennenvoetzwam. Trametes-versicolor.

Toon

Gab

rïels

Toon

Gab

rïels

A Herfstwandelingen op zondag 3 ,10 en 17okober en op 14 november.A Wandeling ‘Op muziek van de natuur’ opzondag 14 september.

Vertrek : om 14 u op de parking:Hoogvorst 29506 GrimmingeTel.: 054/31 79 50

Herfstwandelingen NMEC ‘De Helix’

Oorzwam.

Toon

Gab

riëls

26 nr 3 - juli 2004

Werkwijze

Moerassen, waaronder die in de natte Dender-vallei, behoren tot de weinig verkende ecotopen.De WID (Werkgroep Invertebraten Denderstreek)heeft in 2003 de taak opgenomen de moerassigegronden in de Denderstreek te verkennen. Hiertoewerden natte biotopen (zeggemoerassen, broek-

bossen, natte ruigten) geselecteerd op basis van deBiologische Waarderingskaart1. In 2002-2003zijn 64 locaties bezocht in de Dendervallei (ruimopgevat, want ook delen van de Scheldevallei ofvan zijlopen zijn daarbij onderzocht). Eén van despecifieke doelen was het aantreffen van dezeggekorfslak (Vertigo moulinsiana), een opEuropees niveau beschermde soort. De soort is

De Dendervallei een slakkenparadijs?Of doet WID gewoon goed werk?

Enkele zeldzaamheden in kaart. Aantal soorten per onderzoekhok.

Slakken in het algemeen en landslakken in het bijzonder zijnin recente tijden een onderbelichte diergroep in onze streken.Sinds het verschijnen van de voorlopige atlas van de land-slakken in 1986 (De Wilde, Marquet & Van Goethem, 1986,Voorlopige atlas van de landslakken van België) is het ronddeze diergroep relatief stil geweest. Hendrik Devriese was enis één van de weinige behoeders van de landslakken-kennis inBelgië. Tijd voor wat extra inventarisatiewerk in onzeDenderstreek!

Dendermonde

Dendermonde

AalstAalst

Ninove Ninove

Geraardsbergen Geraardsbergen

kenmerkend voor natte en kalkrijke moerassen.Daarom zijn per locatie alle slakken op, in of onderde vegetatie op het zicht gevangen en verzameld.Dit leverde vooral een groot aantal kleinereslakken en veel korfvormige slakjes.

ResultatenThans zijn alle slakken gedetermineerd en geteld.De eerste verwerking is ook achter de rug. In fi-guur 2 is de soortenrijkdom per UTM-uurhokweergegeven. Dit geeft vooral de volledigheid weervan de waarnemingen. De figuur toont ook alleonderzoekslocaties. Daarbij zijn niet alle hokkenmet onderzoekslocaties ingekleurd, wat wel hadgemoeten. Er zijn immers nog enkele vragen overde exacte herkomst van de slakken. Toch is er éénhok met 26 slakkensoorten. Wanneer geweten isdat er ca 100 huisjeslakken in Vlaanderen zijn,dan is dit toch een aardige soortenrijkdom2.

Belangrijker is evenwel stil te staan bij enkele bij-zondere waarnemingen. Alles bij elkaar komen erin de Dendervallei immers enkele bijzondereslakkensoorten voor, die de Dender op Vlaamsniveau tot een paradijs verheffen.

In de eerste plaats komt de zeggekorfslak. Deze isop 5 locaties aangetroffen, alle in de omgeving vanAalst. Uit eerder onderzoek was geweten dat de slakin de Wellemeersen en de Paardenmeersenaangetroffen kon worden. Uit het actuele blijkt al-vast dat de zijlopen van de Dender een bijzonderebijdrage kunnen leveren tot het instandhouden vandeze soort. Deze soort is kenmerkend voor kalkrijkeen natte moerassen. Een iets mindere kritischesoort is de donkere korfslak (Vertigo antivertigo).Deze slak komt nog voor in natte maar minderkalkrijke moerassen. Dit blijkt duidelijk uit debijgevoegde figuur. Deze slak is vooral stroom-afwaarts Aalst aangetroffen, waar ook deDendervallei minder duidelijk (diep) in het land-schap is ingesneden. Hierdoor zijn er minder kwel-stromen, wat dan weer leidt tot zuurderemoerassen.

In de tweede plaats komt het schorshorentje (Baleaperversa). Deze slak is in dit onderzoek op 4 plaat-sen aangetroffen. De slak komt in het zuiden vanhet land nog voor, maar is in recente tijden inVlaanderen verder niet meer aangetroffen. InNederland staat deze slak op de Rode Lijst. Zekomt voor op vochtige rotsen en ruwe boom-schors.Deze vondsten vullen het bijzondere soortenpallet

van de Dendervallei verderaan. Uit het Liedekerkeboswas reeds lang de getandeagaathoorn (Azecagoodali) bekend. Deze slakvan natte bossen in dit bosis de enige populatie tennoorden van Samber enMaas. In bossen ten oos-ten van Zandbergen wasook de opgerolde tandslak(Helicodonta obvoluta)bekend. Deze slak, vaneerder kalkrijke bossen,komt in Vlaanderen enkelnog in de bossen op de kalkrijke hellingen vanHoegaarden en de Voerstreek voor.

ConclusieDeze 4 bijzondere slakkensoorten verantwoordenin grote mate dat de Dendervallei ten zuiden vanAalst mag uitgeroepen worden tot slakkenparadijs.Geargumenteerd zou kunnen worden dat slakkenweinig onderzocht zijn. Toch leverde analoogintensief onderzoek in andere valleien in de leem-streek minder spectaculaire waarnemingen op.Wie goed zoekt, vindt misschien de vijfdeDenderspecialiteit? (rondmondhoorn, geribdekorfslak, geribde naaldslak,...).

Dit verslag is opgesteld door Bart Vercoutere,namens en met veel dank aan een hard werkendeWID-kern: Dirk De Vis, Peter Tolleneer, JanFosselle, Peter De Pinnewaert en Eric De Tré.

nr 3 - juli 2004 27

Werkgroep Invertebraten Denderstreek

Eric De Tré053 - 66 04 32

[email protected]

1 De Biologische Waarderingskaart is een product van hetInstituut voor Natuurbehoud. Zij geeft de vegetaties opperceelsniveau weer in heel Vlaanderen. De vegetatietypenworden opgedeeld en beschreven in een aantal BWK-typen.

2 In 49 van 64 bezochte sites werden in totaal 40 soortenhuisjesslakken aangetroffen.

Zeggekorfslak

Allemaal beschermd en toch niet algemeenIn het verleden zijn al een aantal studiewerk-groepen opgericht om de biodiversiteit van onzeDenderstreek in kaart te brengen. Het was danook opvallend dat een erg belangrijke groepdieren, namelijk de amfibieën en reptielen,nog niet aan bod waren gekomen. Nochtanshebben deze diergroepen enkele belang-rijke troeven in handen om zeker wat meeraandacht te krijgen:A alle in België voorkomende amfibieën enreptielensoorten zijn bij wet beschermd.A verschillende soorten zijn erg zeldzaam enmet uitsterven bedreigd.A de inventarisatie is ‘betrekkelijk’ gemakke-lijk.A het zijn één voor één prachtige en erg inter-essante dieren.

Ook in onze Denderstreek hebben de amfi-bieën en reptielen het knap lastig.Verdwijning van de leefgebieden, vervuiling,het moordende verkeer en de ongelijke con-currentie met exoten… het speelt allemaaleen (negatieve) rol. Daarom is het hoog tijdom in onze Denderstreek deze doelgroepenwat meer in het oog te houden.Gelukkig moeten we niet van nul af aanbeginnen. Dankzij reservaatwerkgroepen enindividuele studies, en dankzij het inventarisatie-werk van de ARWG (amfibieën en reptielen werk-groep van JNM) en HYLA (nationale amfibieën- enreptielenwerkgroep van Natuurpunt), beschikkenwe reeds over een mooie databank.

Wat zijn we nu juist van plan met de WARD…Een van onze belangrijkste doelstellingen is hetaanmaken van een gegevensbank. Alle waarne-mingen en verkregen gegevens worden door onsbewaard, zodanig dat we een duidelijker beeldkrijgen over het voorkomen en de verspreiding

van de verschillende soorten binnen deDenderstreek.We gaan ook enkele belangrijke soorten extra inhet oog houden. We gaan van zeer kortbij nagaanhoe het gesteld is met de volgende soorten:

A VuursalamanderA KamsalamanderA RugstreeppadA het Groene kikker complexA Levendbarende hagedisA HazelwormA Exotische amfibieën en reptielensoorten.

Door deze soorten op de voet te volgen kunnenwe, mocht er iets mis gaan, op tijd de noodbelluiden, naar een oorzaak zoeken en oplossingenuitdokteren.

28 nr 3 - juli 2004

WARD: een nieuwe werkgroep ziet het levenslicht!

Dit voorjaar zijn we gestart met de WARD. Dit is het let-terwoord dat staat voor: Werkgroep Amfibieën &Reptielen Denderstreek. Waarin deze werkgroep juist isgeïnteresseerd, hoeft allicht geen uitleg. Maar waaromjuist de oprichting van een nieuwe studiewerkgroep bin-nen de Denderstreek?

1

We willen ook een informatiebron en aan-spreekpunt worden voor al wie op welke mannierdan ook interesse heeft voor amfibieën en reptie-len. Zowel voor natuurbeheerders, particulierenals lokale overheden.

Stuur zo veel mogelijk waarnemingen door!We hebben ieders hulp nodig. Je kan ons steedsgegevens doorsturen. Heb je een of ander amfibieof reptiel gezien binnen de Denderstreek, aarzeldan niet. Alle gegevens zijn meer dan welkom, ookal gaat het om gewone soorten! Maar toch ookvooral de gegevens over de voormelde aan-dachtssoorten. Dit mogen ook oude, en zelfs his-

torische waarnemingen zijn. Hierdoor krijgen weook een beeld over de historische verspreiding, enweten we waar we moeten gaan zoeken.Ook gegevens over amfibieëntrek en moordendwegverkeer zijn erg interessant. Hopelijk kunnenwe in de toekomst ook op jou een beroep doen bijintensieve inventarisatieacties of padden-overzetten. Of misschien zelfs voor het graven vaneen amfibieënpoel.

In elk geval er is heel wat werk aan de winkel, enjuist daarom was het oprichten van een studie-werkgroep erg belangrijk. Een ding is zeker: je zalnog veel van ons horen!

nr 3 - juli 2004 29

Werkgroep Ward

Koen De [email protected]

0485 - 68 89 82

INFO

2

3

4

1. Bruine kikker(Hugo Willocx)

2. Kamsalamander,mannetje(Hugo Willocx)

3. Vuursalamander(Daan Stemgée)

4. Levendbarende hagedis(Peter Tolleneer)

Het Indianenkamp: Piepkamp Denderstreek 2004

Haw blanke broeders,Op maandag 5 juli zijn jullie welkom in ons reser-vaat waar we, als laatste overlevende Belgischeindianenstam, in alle rust nog kunnen leven. Enwe zullen jullie een week lang laten kennis makenmet al wat wij in onze stam te bieden hebben. Wezullen jullie wat leren over indianen. Waarom wijzeggen UGH! Waarom is een roodhuid rood?Welke planten en kruiden kunnen we in de natuurvinden, en waarvoor zijn die interessant? Waarombeschilderen we onszelf en allerlei voorwerpenmet al die kleurrijke tekens?Ook zijn wij als indianen zeer blij met wat de na-tuur ons kan geven, en gaan we jullie daar handiggebruik van leren maken. Zonder de natuur tebeschadigen. Na een hele week als indiaan geleefdte hebben, zullen jullie op zondag 11 juli als vol-waardige indianen naar huis kunnen terugkeren.

De Gaume II: Denderstreekkamp 2004 voor Ini’sen Gewone leden

De Ini’s en de Gewone leden van JNM-Denderstreek gaan op kamp naar een van demooiste plekjes in België, namelijk de Gaume. Dezeldzaamste zoogdieren, reptielen, amfibieën,vogels, vieze beestjes… komen hier nog voor.De Ini’s zullen op het kamp worden begeleid enzullen net als vorig jaar een aangepast programmakrijgen.

30 nr 3 - juli 2004

Jongeren op natuurkamp(en) deze zomer met JNM

JNM

Aaike De Wever0486 - 28 05 [email protected]

FO

JNM organiseert elke zomer wel een 50-tal kampen voor jon-geren. Zo zijn er elk jaar vele kampen voor de Piepers(8- t.e.m.12-jarigen), voor de Ini’s (13- t.e.m. 15-jarigen) en voorde Gewone leden (16- t.e.m. 25-jarigen); de Ini’s mogen ook metde gewone leden op pad. De gewone leden kunnen kiezen uitnatuurstudie-, werk-, werkstudie- en milieukampen. Sommigeafdelingen organiseren zelf ook een afdelingskamp. JNM-Denderstreek organiseert er zelfs twee: een Piepkamp en eenkamp voor onze Ini’s en Gewone leden. Hieronder volgt wat meeruitleg over deze twee afdelingskampen.

Praktisch:Waar: Torgny (De Gaume).

Wanneer: van zaterdag 17 t.e.m. zondag 25 juli 2004.Kostprijs: € 90; vanaf het tweede kind van hetzelfde

gezin betaal je slechts € 85.Opgelet: de deelnemers moeten lid zijn van de JNM!

Praktisch:Waar: Zutendaal (Limburg).

Wanneer: van maandag 5 t.e.m. zondag 11 juli 2004..Kostprijs: € 90; vanaf het tweede kind van hetzelfde

gezin betaal je slechts € 85.Opgelet: de deelnemers moeten lid zijn van de JNM!

Meer info: Rohald De Maere:[email protected], 053 - 80 68 33.

Foto

JNM

nr 3 - juli 2004 31

Natuurpunt is een open en onge-bonden vereniging die mensen opeen aangename wijze kansen wilgeven om zich in te zetten voor deduurzaamheid van natuur enlandschap vanuit een brede maat-schappelijke visie. Onze activitei-ten situeren zich hoofdzakelijk ophet vlak van studie, educatie,beleid en reservatenwerking.Tel.: 015-29 72 20

AFDELINGENAalstDaan Stemgée - 053 -77 41 [email protected]

Affligem-LiedekerkeKern AffligemWim Van Grieken - 053 -77 70 [email protected] LiedekerkeJacqueline Arickx 053 -67 13 [email protected]

DenderleeuwBruno De Bruyn - 053 -67 07 [email protected]

DendermondingStefaan Thibau - 052 - 42 69 [email protected]

Erpe-MerePeter D’Hondt - 053 -80 72 [email protected] Steenhoudt - 054 -58 67 [email protected]

Groot-HaaltertStijn De Ryck 0472 - 70 20 [email protected]

Lede-HoutemHerman Derder - 053 -80 01 [email protected]

NinoveWouter Mertens - 054 -32 51 [email protected]

WERKGROEPENWerkgroep InvertebratenEric De Tré - 053 -66 04 [email protected] - 2255

Vogelwerkgroep CinereaJoost Mertens, 053 -66 06 34 [email protected]

Plantenwerkgroep AlliumPeter Tolleneer - 053-79 03 [email protected]

Zoogdierenwerkgroep ElioAxel Neukermans - 054 -32 45 [email protected]

Paddestoelenwerkgroep ZwamvlokHerman Derder - 053 - 80 01 [email protected]

DERDENJNMThomas De [email protected]

RESERVATEN ENNATUURPROJECTEN

Giften Reservatenfonds:rekeningnummer:293-0212075-88 met vermel-ding van de projectnaam enhet projectnummer.Giften vanaf € 30 zijn fiscaalaftrekbaar.

Boelaremeersen te Neder-boelare - 6640Johnny Cornelis - 0474 -58 08 [email protected]

Brede schorren enKonkelschor te Berlare6616Stefaan Thibau 052 -42 69 [email protected]

Den Dotter /Blauwboste Haaltert /Aaigem/Mere6149Walter Loy - 053 -83 89 [email protected]

Gerstjens te Aalstzie Werkgroep Bomen-Park-Osbroek

Groot Neygemveld te Neigem6100Franky Van Vaerenbergh054 -32 28 54

't Groot Schoor te Grembergen6603Tarcy Verstraeten 052 -21 11 11

Heidemeersen te Berlare6644Stefaan Thibau 052 -42 69 [email protected]

Hogedonk te Gijzegem/Herdersem / Mespelare - 6243Brian Roelandt - 052 - 22 57 [email protected]

Honegem te Erpe-Mere/Aalst /Lede - 6123Wim D’Haeseleer - 0495 -87 50 [email protected]/honegem

Keelman te Denderhoutem6178Guido Van [email protected]

Kravaalbos te Meldert6071François Van den Bergh052 -35 64 29

Ledezijde 6657Herman Derder - 053 - 80 01 [email protected]

Lieferingemeers te Lieferinge6098Koen Cochez - 09-233 92 [email protected]

Moenebroek te Geraards-bergen/Lierde - 6620Carlos D’Haeseleer - 054 -41 87 [email protected]

Molenbeekmeersen te Den-derleeuw/Okegem - 6646Eric De Tré 053 -66 04 [email protected]

Osbroek te Aalstzie Werkgroep Bomen-Park-Osbroek

Paddebeekvalleite Dendermonde - 6652Dirk Van den Bossche 052 - 42 49 60

Pamelse meersen, Domme-lingen te Liedekerke - 9972Jan Barbé 053 -66 60 [email protected]

Phenixberg te Okegem - 6618Wouter Mertens 054 -32 51 [email protected]

Park van Mesen te LedeHerman Derder 053 -80 01 [email protected]

Raspaillebos te Grimminge6164Koen Steenhoudt 054 -58 67 [email protected]

Rietbeemd te Moerbeke/Viane/Lessines - 6058Godfried Merlevede 068-33 51 [email protected]

Sint-Onolfspolder te Appels/Dendermonde - 6623Gert Gillis 052-20 22 63

Valier te Liedekerke - 9418Marc Michiels - 053 - 67 11 [email protected]

Dendervallei te Ninove6099Joachim De [email protected]

Wachtbekken 6in Sint-Gillis /DendermondeStefaan Thibau 052 -42 69 [email protected]

Walputbeek/Dendermeersen teMeerbeke - 6213Meert Isabelle 054 -33 36 [email protected]

Wellemeersen te Denderleeuw/Erembodegem - 6612Eric De Tré 053 -66 04 [email protected]/wellemeersen

Werkgroep Bomen-Park-Osbroek/Gerstjens te AalstPeter Tolleneer 053 -79 03 [email protected]

Dendriet is het regionale con-tactblad voor de leden van negenNatuurpuntafdelingen en vierstudiewerkgroepen in deDenderstreek. Deze afdelingenen werkgroepen willen zoweloccasioneel als structureel in-tens samenwerken. Je kan voormeer inlichtingen steeds terechtbij de contactpersoon voor jouwafdeling of de werkgroep diejouw interesse wegdraagt. Stuurje opmerkingen, aanmoedigin-gen, belevenissen en natuur-puntjes door naar de redactie.Deadline volgende Dendriet:1 augustus 2004.

Dendriet ontvangen :Leden van Natuurpunt die lid zijnvan een niet-Denderstreek-afdeling kunnen Dendriet ont-vangen door hun lidmaatschap tewijzigen naar de afdeling binnende Denderstreek van hun keuzeof door zich te abonneren opDendriet. Dit doe je door middelvan een overschrijving van € 7,50op rekeningnummer 393-0491337-24 van Dendriet,Heldergemstraat 161, 9450Heldergem, met vermelding vanje lidnummer en “abonnementDendriet, middenkatern afde-ling...”.Een afzonderlijk abonnementzonder lidmaatschap vanNatuurpunt is niet mogelijk.

REDACTIERAADWouter Mertens - hoofdredacteurDaan Stemgée - redactiesecretarisStijn De Ryck - publicatiecontrollerWilfried Veldeman - ontwerp & opmaakMarc Symoens - correctorKoen Steenhoudt - verzendingWilly Beeckman, Bruno DeBruyn, Joachim De Maeseneer,Dirk De Mesel, HermanDerder, Eric De Tré, PeterD’Hondt, Wouter Faveyts,Peter Tolleneer, Wim VanGrieken

Werkten ook mee aan dit nr :Koen De Maere, Kris De Wit,Toon Gabriëls, Stefaan Thibau,Paul Van den Bremt, Karl VanGinderdeuren, Bart Vercoutere,Hugo Willocx

DRUKDrukkerij Druk in de Weer, GentPapier: CyclusPrint 90 gram,100% kringlooppapierInkt: gedrukt met vegetale inktenen plantaardige wasmiddelen

dendriet

Foto’s voorpagina:Daan Stemgée,Karl Van Ginderdeuren

Deze titel verwijst naar:

Ahet Griekse dendron, wat boombetekent,A een mineraal in de vorm van een

boompje op voegvlakken van sommige gesteenten,Ade vertakte uitlopers van hersen-

zenuwcellen: een communicatie-kanaal dus,Ahet Denderbekken met een

netwerk van sloten en beken,A tenslotte staat er natuurlijk ook

veel riet langs de Dender...

Redactieadres: Dendriet,Onegem 74, 9300 Aalst

E-mmail: [email protected]

Website:www.natuurpunt.be/denderstreek

VVeerraannttwwoooorrddeelliijjkkee uuiittggeevveerr::Wouter Mertens,Pamelstraat 119, 9400 Ninove

Rekeningnummer:393-0491337-24,Dendriet, Heldergemstraat 1619450 Heldergem

I N H O U D3 Van nature ... een monument

4 Van nature ... genesteld

5 Van nature ... vergroeid

7 Van nature ... bekropen

8 De Heidemeersen

14 Weekend Cap Gris Nez op 2 en 3 oktober

15 Denderkalender: haal er je agenda bij

19 Over de grens gaan in Affligem

20 Een vogelkijkhut voor iedereen!

21 Kruiden van pijpen en watertorren

22 Geboortebos en opening Den Dotter te Haaltert

23 Open monumenten te Lede en Zonnegem

24 Natuurreservatentocht met de Padstappers

25 Zwamvlok-nieuws

26 Dendervallei slakkenparadijs? Of goed werk WID?

28 WARD: onze nieuwe werkgroep

30 JNM-zomerkampen

SCHENK EEN LIDMAATSCHAP !Gezinslidmaatschap: € 20 op rekening 230-0044233-21

Je ontvangt natuur.blad en DendrietVoor € 8,50 meer ontvang je ook natuur.focus (studie en beheer) of natuur.oriolus (vogels)

Voor € 34,50 in totaal ontvang je zowel natuur.blad, -focus, -oriolus en Dendriet(vermeld de tijdschriften die je wenst op de overschrijving)

12 september 2004:open monumentendag: van nature ... een monument

dendriet 2004 nr 3 jaargang 3

Documents

Transcript of dendriet 2004 nr 3 jaargang 3