driemaandelijks tijdschrift jaargang 10 nummer 2 - 2011 april - mei - juni

Waterbeleid: roer omgooien

Bijzondere broedvogels

Haaltert opnieuw actief

Steenuil in St. Onolfs

BELGIE / BELGIQUE

P.B.GENT X

BC1133Afgiftekantoor Gent X - P109327

Reto

urad

res:

De D

ecke

r Mik

ol, D

okter

Hae

kstra

at 37

, 920

0 Gr

embe

rgen

Is je

adre

s niet

juist

? Meld

het

aan

de re

dacti

e.

2 nr. 2 - april 2011

Werk aan de winkel! Veel leesplezier aan deze Dendriet. Namens alle Natuurpuntafdelingen van de Denderstreek.

Wouter Mertens, hoofdredacteur

Waterbeleid: het roer omgooien!In deze Dendriet hebben we bijzondere aandacht voor de recente overstromingsproblematiek in de Denderstreek. In een algemeen artikel hierover gaan we na hoe het zo ver is kunnen komen en hoe we ons op verstandige wijze kunnen wapenen voor de toekomst. Voor één specifieke zijbeek, namelijk de Bellebeek in Affligem-Liedekerke, schetsen we het historisch debacle. De historiek is echter kenschetsend voor vele andere beken in onze regio. Terloops willen we alvast aantonen dat voor een goed waterbeleid het roer dringend 180° moet worden omgegooid...

Overstromingen in Ninove: pompen of verzuipen

Wou

ter M

erte

ns

10 maal het roer omgooien

1 Van een inter-gewestelijk dove- mansgesprek naar daadwerkelijk en efficiënt overleg.2 De oorzaken aanpakken in plaats van de gevolgen.3 Van versnipperde bevoegdheden inzake waterbeheer naar één krachtdadige eindverantwoorde- lijke op bovengemeentelijk niveau.4 Niet de Dender maar onze steden indijken. Verbreding van de door- gang door steden zal hierbij nood- zakelijk zijn om het stuweffect voor steden te milderen.5 Van vernietiging van winterbed- dingen naar maximaal herstel ervan.6 Van snel en ongecontroleerd afvoe- ren naar een traag en beheerst management.7 Van rechttrekken van onze beken en de Mark, naar hermeanderen.8 Van ingenieursoplossingen op kleine oppervlakken, naar actief inzetten van natuuroplossingen op zeer extensieve oppervlakken.9 Van investeren in repetitieve scha- devergoedingen naar een fonds voor eenmalige herlokalisatie en winter- beddingherstel.10 Van economische naar ecologische waterbeheersing.

nr. 2 - april 2011 �

Sluisvijvers, gevolg van een misrekeningHet begon al in de 12de eeuw. In 1149 bouwden de monniken (van de abdij van Affligem) een water-molen. Niet op de Alfene, want die had te weinig verval. Daarom werd deze afgeleid uit haar oude bedding en werd een kanaal gegra-ven, twee kilometer lang, vanaf de monding van de Avenelle tot de molen, met een verval van 14 meter. Bij de bouw van de molen moet er een misrekening geweest zijn. Beneden de molen moest het water terug naar de oude bedding, maar de gronden langs beide oevers liepen onder water.De betrokken partijen, veroorza-kers en gedupeerden, kwamen tot een vergelijk om het euvel onge-daan te maken. Op de plaats waar

de Bellebeek uit haar bedding gelicht werd, legde men een grote waterplas aan, 16 bunder groot, omringd met dammen met dub-

bele rij bomen beplant en voorzien van een ringgracht. Op de dwars-dam stond het sluishuis, waarin de bospreter of boswachter der abdij woonde. O.a. met een voor die tijd vernuftig systeem van ‘sluizen’ werd het waterpeil van beek en vijvers geregeld. Daarvandaan zullen de toenmaals gebouwde waterbekkens de geschiedenis ingaan als ‘de Sluisvijvers’.

Het spoor, oorzaak van de eerste overstromingenIn 1845 bouwt men de spoorweg Brussel-Gent. Hij loopt in dezelfde richting als de Bellebeek, door-heen haar vallei, en palmt ook een deel in van de uiterwaarden van de beek. Aan een compensatie voor waterberging dacht men toen nog in de verste verte niet. Ook niet bij de aanleg van een tweede spoor-weg (Brussel-Oostende) doorheen

Des winters als het regent…Wateroverlast heeft op vele plaatsen te maken met een historische reeks van blunders. Onbegrijpelijk worden die nu nog steeds gemaakt. We nemen de vallei van de Bellebeek en haar zijarmen als historische casestudie.

De Bellemolen

De Bellebeek, meanders deels rechtgetrokken

Wim

Van

Grie

ken

Wim

Van

Grie

ken

� nr. 2 - april 2011

dezelfde Bellebeekvallei, aan het begin van de vorige eeuw.Over de Pedevallei welfde men de (toen) langste brug van ons land. De vallei van de Bellebeek echter, kreeg doorheen haar benedenloop een enorme spoorberm. Ook de Dendervallei werd ermee bedacht. Door deze werken werd de ber-gingscapaciteit voor water sterk gereduceerd.De gevolgen bleven niet uit. Een overstroming, vergelijkbaar met de recente, was er het gevolg van. De Portugeesstraat in Teralfene en de huizen daar, kregen rond de jaren dertig af te rekenen met ernstige wateroverlast, maar nie-mand zag het verband met de spoorbermen.

En dan kwam de autoMedio vorige eeuw, vooral met het oog op de Wereldtentoonstelling van 1958 te Brussel, kwam de snel-weg Brussel-kust klaar. Dit bete-kende dat er opnieuw een grote oppervlakte van de Bellebeekvallei met een grondophoging werd

opgezadeld, zonder ook maar enige vorm van compensatie voor de waterberging.In deze periode vertoonde het autoverkeer een grote expansie. De nood aan betere en vooral bredere wegen doorheen dorpen en steden drong zich op. De beton- en asfalt-molens draaiden op volle toeren. Grote oppervlakken kregen een verharding, beletten aldus de pene-tratie van de neerslag in de bodem en zorgden voor een toename van het afstromend water, niet alleen in volume, maar ook in snelheid.

Eerste lapmiddelenDe frequentie waarmee de Bellebeek buiten haar oevers trad, nam toe. In de Nattestraat in Ternat waren de zandzakjes om de wateroverlast te bestrijden al bijna deel geworden van het open-baar meubilair. Daarom vroeg de gemeente aan de Vrije Universiteit te Brussel een studie over deze overstromingsproblematiek. In 1980 verscheen een rapport erover, getiteld: Hydrologie van

de Bellebeek. De onderzoekers komen inderdaad tot deze vaststel-ling: “Met behulp van alle fysische kenmerken van het stroomgebied (van de Bellebeek) en zijn deelbek-kens, kon aangetoond worden dat de afvoeren in 1975 t.o.v. 1955 niet alleen veel groter werden maar ook sneller optreden.”Ze formuleren ook een aantal aanbevelingen om wateroverlast te voorkomen. Een van de voor-naamste waarschuwingen betreft het ondoordringbaar maken van de bodem. Stop daarmee zeggen de onderzoekers. Daarbovenop pleiten ze voor de buffering van het water bij grote neerslag. In hun rapport is ook (voor de eerste keer?) sprake van gescheiden rioolstelsels voor afvalwater en neerslagwater.Die bufferbekkens, zoals voorge-steld, kwamen er. Op het grond-gebied van Affligem is er zo eentje gebouwd op de Okaaibeek, aan de zuidzijde van de snelweg, en een groter in het mondingsgebied van de Bellebeek. Hun bergingsca-

Aquafin en de Aquafinvijver vormen het bufferbekken net voor de Bellebeek in de Dender komt

Gedumpte grondoverschotten aan de Stationsstraat in Affligem, naast de Bellebeek. Geluidsberm voor de N208?

De N208 door het industriegebied Begij nenmeers (Liedekerke), met in de verte de brug over de Dender richting Rendac (Denderleeuw)

Wim

Van

Grie

ken

nr. 2 - april 2011 �

paciteit ligt nochtans vele malen lager dan wat verloren ging door het dichtstorten van de natuur-lijke bergingsruimte in de uiter-waarden van de beek en van haar zijarmen.

Wie volgt nog?Maar de overheden, ondanks de waarschuwingen, deden alsof er niets aan de hand was. Op de immobiliënmarkt zijn natte gron-den in beekvalleien goedkoop. Dat bleef de voornaamste norm voor het aanleggen van industrieterrei-nen en KMO-zones. Op dergelijke bodems zien we ze o.a. verschij-nen, in Ternat (stationsomgeving) en in Liedekerke (Begijnenmeers). Zelfs voor bewoning gaat men deze gebieden bestemmen. Als meest markante voorbeelden zijn daar de Mansbroeken (Teralfene) en de Pelink (Essene).De kers op de taart in het aantas-ten van het waterbergingsgebied van de Bellebeek is echter de N208, aangelegd om de vracht-wagens van de firma Rendac uit

het centrum van de aanpalende gemeenten te houden.Je verstand slaat tilt bij het feit dat men in het mondingsgebied van de Bellebeek, eerst een wachtbek-ken aanlegt en dit met borden ter plaatse afficheert, er een bi-pass creëert om het water van de genoemde beek een grotere afvoer-capaciteit te bezorgen tot beneden de stuwsluis van Teralfene op de Dender, en er dan een waterzuive-ringsinstallatie overheen bouwt, zodat de waterberging nagenoeg teniet wordt gedaan.

En het stopt niet. Recent nog krijgt een aannemer de toelating van het Affligems gemeentebestuur om zijn grondoverschotten te dumpen naast de Bellebeek, onder het mom van een geluidsberm voor de N208. In de tweede helft van 2010 mag een andere aannemer, tijdelijk hopen we, zijn overtollige grond stockeren daar vlak in de buurt. Grondoverschotten horen thuis op hoger gelegen terreinen en niet in valleigebieden!

Willy Beeckman

Aquafin en de Aquafinvijver vormen het bufferbekken net voor de Bellebeek in de Dender komt

Gedumpte grondoverschotten aan de Stationsstraat in Affligem, naast de Bellebeek. Geluidsberm voor de N208?

De N208 door het industriegebied Begij nenmeers (Liedekerke), met in de verte de brug over de Dender richting Rendac (Denderleeuw)

Jacq

uelin

e A

rickx

Jacq

uelin

e A

rickx

Wim Van Grieken053 77 70 06

wim.van.grieken@advalvas.be

Afdeling Affligem-Liedekerke

INF

O

Meer informatie over de Bellebeek staat in de AMINAL-brochure “De Bellebeek: Naar een ecologisch herstel van waterloop en vallei”: www.vmm.be/publicaties/ecol_herstel/water_eco_bellebeek.pdf

Bij natuurrampen worden steeds oorzaken en schuldigen gezocht. Iedere betrokkene haast zich om te zeggen dat het niet zijn schuld was en dat hij deed wat moest. Toch blijkt dat er nog heel wat kan verbeteren. Natuurpunt stelt vast dat iedereen de gevol-gen tracht te voorkomen, maar dat niemand eraan denkt om de oorzaak weg te werken. Net zoals je het logisch vindt dat als het bad overloopt, je eerst de kraan dichtdraait, vervolgens de stop uittrekt en tot slot begint te dweilen. Niet omgekeerd. Zo is het ook logisch dat je eerst maatregelen neemt om water stroomopwaarts vast te houden en om niet te bouwen in over-

stromingsgebieden. Logisch? Blijkbaar niet voor de politiek.

Opwarming“Daar zijn ze weer met dat goed-koop excuus over de klimaat-verandering” zal je misschien zeggen. Ja, daar zijn we weer. Maar met ‘goedkoop excuus’ doe je de waarheid geweld aan. De opwarming van de aarde zorgt bij ons voor meer piekbuien in de zomer en voor langdurige regens in de winter. Dat is wat ons vol-gens klimaatmodellen te wachten staat. Niet als uitzondering, maar als regel. Je kan de opwarming in twijfel trekken, maar de gevolgen ervan niet. De feiten halen ons in. In de jaren ’80

trad de Dender uiterst zelden buiten zijn oevers in het cen-trum van Ninove. Begin de jaren ’90 veranderde dit. Er waren een aantal overstromingen, waardoor er veel schade was ter hoogte van het scholencomplex Zusterhuis en de Burchtdam. Er werd een betondijk geplaatst en iedereen dacht dat Ninove nu voor altijd gevrijwaard was van overstro-mingen. Ook in Roosdaal werd zo’n betondijk geplaatst, evenals in Liedekerke ter hoogte van het industrieterrein Begijnenmeers. Wat toen veilig werd geacht, is

De kruik gaat zolang te water tot ze barstHoe noemden de Kelten de Dender? Tanere, ‘de onstuimige’. Blijkbaar kenden zij de rivier beter dan wij. Wie dacht dat we na de overstromingen van half november 2010 voor een tijdje af waren van de wateroverlast, was eraan voor de moeite. Amper 2 maanden later was het weer prijs. Kunnen we menselijk leed op dit vlak voorkomen? Dat kan als we de juiste conclu-sies trekken. Net daar ligt het probleem!

Dramatische schade in de binnenstad Nutteloze betondam naast het fietspad

Wou

ter M

erte

ns

Wou

ter M

erte

ns

� nr. 2 - april 2011

nr. 2 - april 2011 �

twee decennia later volledig ach-terhaald.

Bouwen in overstromings-gebiedenWe vinden het normaal dat je niet op een actieve vulkaan gaat wonen. Rivieren zijn vergelijkbaar met ‘actieve vulkanen’. Ze barsten uit, je weet alleen niet wanneer. En als het gebeurt, zijn de schade en het menselijk leed groot. Maar toch vinden we het normaal dat je vlak naast een beek of rivier kan wonen. Kijk naar de straat-namen: Broekstraat, Waterstraat, Bron, Beekstraat, Meersstraat of Moerasstraat. Tja, wat verwacht je dan?Een aantal jaar geleden werd daarom de ‘watertoets’ ingevoerd. Dit instrument moest ervoor zorgen dat niet meer gebouwd werd in dergelijke gebieden, of dat voldoende maatregelen genomen

werden indien er toch werken werden uitgevoerd. En met maat-regelen werd dan bedoeld: alle ruimte die afgenomen wordt, moet gecompenseerd worden bv. door extra buffering op hetzelfde perceel. De watertoets geeft dus aan wat de impact is van een bouwwerk op de waterhuishou-ding. Het waarschuwt ook als er een probleem dreigt op het vlak van overstromingen. Een krachtig instrument dus, en daarom abso-luut niet gewenst door veel politici. Zij ervaren dit als een ‘beperking van creativiteit’. Maar geen nood: gemeentebesturen durven niets weigeren en ministers durven het niet verplichten. Dus gaat het bouwen in overstromingsgebie-den maar door, ondanks de tal-rijke negatieve beoordelingen in de watertoets. En het gebeurt heus niet enkel in Geraardsbergen, zoals het VRT-interview met bur-

gervader Freddy De Chou pijnlijk blootlegde. Ook in Ninove gaf de administratie een ongunstig advies voor het project langs de oude Fabeltasite. Natuurpunt is benieuwd wat de betrokken provinciale en stedelijke bestu-ren hiermee zullen aanvangen. Zonder twijfel zal er opnieuw een stukje overstromingsgebied verloren gaan. Natuurpunt vindt het ontstellend dat vandaag nog steeds bouwvergunningen afge-leverd worden voor dergelijke gebieden. Het wordt dus tijd dat meersen langs de Dender of langs de beken erkend worden als een winterbedding waar niet meer mag gebouwd worden. Aan de watertoets moet ook een dwin-gender karakter gegeven worden.

Ingrepen in afvoer van waterVerhardingen (straten, pleinen, gebouwen, terrassen, parkeer-

KMO in winterbedding te Liedekerke

Wou

ter M

erte

ns

� nr. 2 - april 2011

terreinen, enz.) zijn een andere oorzaak. Ze zorgen ervoor dat het regenwater niet meer in de bodem kan dringen. Het stroomt dus sneller af naar beken en grachten. Steden en dorpen vormen eigenlijk één groot ver-hard oppervlak, dat het regenwa-ter versneld afvoert. Dat versneld afvoeren zorgt voor een soort ‘vloedgolf’ naar beken en grach-ten. Bovendien ligt de midden-loop van de Dender in een hellend gebied, wat betekent dat het water nog sneller begint te stromen. De vloedgolf wordt dus nog groter.Rioleringsstelsels en collectoren voeren het water ook versneld af en dragen dus hun steentje bij. De aanpak van Aquafin was zeker niet de oorzaak van de overstromingen, maar heeft het negatieve effect ook niet verminderd, integendeel.En alsof dat nog niet genoeg was, werden talrijke beken en grachten rechtgetrokken en ingedijkt. De Mark, een belangrijke zijrivier die in Deux-Acres in de Dender uit-mondt, is een schoolvoorbeeld van waarom het in Geraardsbergen

fout liep. Het water is wel sneller afgevoerd, maar stroomafwaarts de Mark creëert men daardoor een nieuw probleem. Doordat de Schelde afhankelijk is van het getijde, kan de Dender het water maar kwijt bij laagtij. En daar knelt het schoentje: meer water snel-ler afvoeren uit Geraardsbergen en Ninove kan mogelijk daar het probleem oplossen, maar als het dan hoogtij is, staan Aalst en Dendermonde onder water. Vergelijk het met de verkeers-problematiek. Geen enkele auto-snelweg of extra rijstrook heeft al een file opgelost. We staan alleen een eind verderop met nog meer wagens in de file.

Overleg, beslissings- bevoegdheid en actief beheer waterlopenIn tijden dat praten met Wallonië niet vanzelfsprekend is, is er meer dan ooit nood aan overleg tussen Vlamingen en Walen over het waterbeleid. De industrie langs de Dender getuigt van vergane glorie in Wallonië. Toch wordt de

Dender er vanaf Ath beheerd als in een grote havenstad. Nog meer dan voor een staatshervorming is er tussen Vlaanderen en Wallonië daadwerkelijk overleg en afstem-ming nodig over bepalen van het gabariet, de waterafvoer enz. Je kan je ook terecht afvragen of het negentiende-eeuwse idee om de bovenloop van een regenrivier bevaarbaar te houden wel kan standhouden in een tijdperk van integraal waterbeheer.In de Vlaamse Commissie inte-graal waterbeleid (CIW) zitten alle betrokkenen van het waterbeleid. Geloof ons, dat zijn er heel wat: gemeenten, provincies, VMM-AOW, Waterwegen en Zeekanaal, dienst scheepvaart, enz. De struc-tuur en de logge besluitvorming van deze commissie zorgen er echter voor dat zij geen toonbeeld is van daadkracht en doortastend-heid. Wel van overleg. Er kan dus ook hier nog een en ander verbeterd worden. Er zijn teveel belanghebbenden die vooral uit zijn op het doorschuiven van de verantwoordelijkheid en het

Grote meersen te Okegem stonden volledig blank! Ninoofse stadspark als deel van het al luvium

Wou

ter M

erte

ns

nr. 2 - april 2011 �

aanduiden van wat de ander had moeten doen.

Onvoldoende kennis en middelen bij gemeentenNatuurpunt stelt vast dat veel grachten en waterlopen van derde categorie gebrekkig beheerd worden. Deze waterlopen vallen onder de gemeentelijke bevoegd-heid. Waar beken op de gemeen-tegrens liggen, voelt geen enkele gemeente zich geroepen om deze te beheren. Gemeenten hebben er eenvoudigweg niet de kennis en de middelen voor. Sommige weten niet wat het debiet is, hoe het peil moet beheerd worden, wat het afstroomgebied is en wat de gevolgen zijn van bepaalde ingrepen, laat staan dat de beken onderhouden worden. Gemeenten kijken ook in de eerste plaats naar ingrepen die enkel het belang dienen van hun inwoners-kiezers. De ingre-pen van hun waterbeheer reiken echter wel verder dan de gemeen-tegrenzen. Dat ligt al iets anders bij Polders en Wateringen, maar

hier is het beheer vooral gericht op het droog houden van landbouw-areaal. Het maximaal vasthouden van water met het oog op het ver-mijden van overstromingen in stroomafwaarts gelegen gebieden behoort niet tot de doelstellingen van de Polders en Wateringen. Integraal Waterbeheer is dus ook niet aan hen besteed. Natuurpunt vindt dan ook dat er een degelijke discussie moet komen over de bevoegdheden van de gemeen-ten en de andere betrokkenen op het vlak van waterbeheer. Een logische organisatie volgens de principes van het integraal water-beheer zou vanzelfsprekend zijn.

Ruimte voor water = ruimte voor natuurDe enige oplossing is dus water vasthouden en laten infiltreren. Hier zijn tal van mogelijkheden denkbaar. Een voorbeeld: regenwa-ter is ideaal als toiletspoeling. Een gemiddelde regenwaterput is 7 m3. Stel dat hiervan 1 m3 beschikbaar is; er staat dus nog 6 m3 in de put. Dan betekent dit voor Ninove een

buffergebied van ruwweg 10.000 m3. Samen met Geraardsbergen, Liedekerke en alle andere gemeen-ten langs de Dender komt dat overeen met een overstromings-gebied van 100.000 m3 of meer! Kostprijs: nagenoeg niets. En toch zijn er tal van woningen die hun regenwater niet gebruiken.Water lokaal vasthouden is dus de oplossing en niet het water zo snel mogelijk afvoeren, wat tot nu toe de gewoonte was. Meersen worden gedraineerd om de toegankelijk-heid en het gebruik te verhogen. Dit maakt ze productiever voor de landbouw en betekent zelfs dat er huizen kunnen opgetrokken worden! Natuur en landschap zijn tweemaal de dupe. Ook nu nog is dit schering en inslag. Dergelijke meersen zijn te vergelijken met een spons. Ze kunnen veel water opnemen en het traag weer afge-ven. Drainages hebben hetzelfde effect als het uitpersen van de spons. Al het water komt dan plots vrij. Wij pleiten dan ook voor het herbekijken van de functie van de rijtgrachten op het gebied van

Kolgans op bezoekNinoofse stadspark als deel van het al luvium

Wou

ter M

erte

ns

Jean

Van

Hol

en

10 nr. 2 - april 2011

natuurbehoud en waterbuffering.Natuurpunt betreurt dat langs de Dender geen enkel natuurlijk gebied actief kan ingezet worden als overstromingsgebied. Op tal van locaties zijn de meersen nog aanwezig. Als ze overstromen is het niet omdat ze moedwillig onder water werden gezet! WenZ (Waterwegen en Zeekanaal), de administratie die instaat voor het

beheer van de Dender, wil trou-wens geen overstromingsgebie-den inrichten. Zij zijn van oordeel dat ze het water van de Dender sneller moeten kunnen afvoeren. Een paar nieuwe stuwen en de kous is af volgens WenZ. Een visie van meer dan 20 jaar geleden… Integraal waterbeheer en overstro-mingsgebieden, niet voor WenZ. In de persberichten komen zij

nog steeds op de proppen met het versneld uitvoeren van end-of-the-pipe-maatregelen zoals het plaat-sen van nieuwe stuwen en dijken en het uitdiepen van de rivier. Geen woord over de brongerichte aanpak. Wat zou er gebeuren als de mensen wier huis onder water stond aan hen schadevergoeding zouden vragen? Naar analogie met de schade aan wagens door putten

Oudenberg met de voeten in het water De Gavers te Geraardsbergen: onoor deelkundige inplanting van een camping

Natuur en waterberging gaan samen

Wou

ter M

erte

nsJo

hnny

Cor

nelis

nr. 2 - april 2011 11

in de rijbaan, kan je ook de parallel trekken voor de wateroverlast.Langs de Dender liggen nog tal van overstromingsgebieden te wachten om hun natuurlijke functie terug te krijgen. Het jaagpad fungeert er vandaag als dijk, daar waar het water ruimte zou moeten krijgen. In geen enkele van deze meersen kan men het water door middel van kleppen laten instromen, vasthou-den en bufferen! Een voorbeeld? De Kasteelstraat in Denderleeuw stond onder water, terwijl hogerop het natuurlijk overstromingsgebied van de Dommelingen nog zo goed als droog stond. WenZ stelt dat deze gebieden niet groot genoeg zijn om de hinder te beperken. Dat klopt misschien. Één gebied op zich is niet groot genoeg, maar allemaal samen zijn ze dat wel. In november waren er overstromings-gebieden die nog niet overstroomd waren op momenten dat het water al overstroomde in Geraardsbergen en Ninove. Er stond wel water, maar dat kwam door de regen en niet uit de Dender en de gebieden stonden niet vol. Leg dat maar uit

aan de mensen: eerst zetten we uw huis onder water en als dat gebeurd is, dan pas zetten we de natuur onder water. Als deze gebieden actief konden onder water gezet worden, was er meer capaciteit vrij om het water weg te houden uit Ninove, Geraardsbergen, Roosdaal en Liedekerke.Natuurpunt pleit trouwens al jaren voor de inrichting van deze gebieden als overstromingsge-bied. Overstromen mag dus, maar wel liever echt maximaal en op de juiste plaatsen. Wat aan natuur-gebieden al overstroomde, voor-

Jeugdherberg t’ SchipkenDe Gavers te Geraardsbergen: onoor deelkundige inplanting van een camping

Oproep

De Vlaamse administratie centraliseert momenteel zoveel moge-lijk informatie over de overstromingen. Waarom nam men eigenlijk geen luchtfoto’s? Maar goed… Bedoeling is kaarten te maken van de gebieden die overstroomd werden zodat de overstromingskaarten met recent overstroomde gebieden kunnen geactualiseerd worden. Daarom vragen we uw foto’s samen met de locatie en datum (bv. Dendermeersen, Roosdaal – Ninove – 2�/11/2010) door te sturen naar: overstromingen@natuurpuntninove.be. Wij zullen ze dan bezor-gen aan de bevoegde administratie. Alvast bedankt.

kwam erger. De ruimte voor het water en de ruimte voor natuur gaan hier dan ook hand in hand. Maar de ruimte kan nog meer en beter worden ingezet. Natuurpunt stelt zijn gebieden langs de Dender of andere waterlopen ter beschikking als maximaal over-stromingsgebied. Door de natuur als natuur te beheren en niet vol te bouwen of droog te leggen wordt er ruimte aan het water gegeven. Bijgevolg worden overstromingen van bebouwde zones voorkomen.

Wouter Mertens en Tom Batselier

Guy

Kie

cken

s

Wal

ter A

elvo

et

12 nr. 2 - april 2011

Beheersovereenkomsten missen hun doelEr werden bij de start van het beheer met land-bouwers en paardenliefhebbers overeenkomsten gesloten om de hooilandpercelen te maaien en te hooien, al of niet met nabegrazing. Na een paar jaar bleek dat door verschraling de landbouwer en de paardenliefhebber het niet de moeite vonden om loonwerkers in te schakelen om de tweede snede te maaien. Nalatigheid van de landbou-wer resulteerde zelfs in begrazing zonder voor-

afgaande maaibeurt of in een nulactiviteit op het einde van de zomer. Dit betekende een stap terug.

Manx Loaghtan, zelfbedruipend in extreme omstandighedenOp zoek dus naar een oplossing. En die komt uit een onverwachte hoek en van over zee. Ons beheerteam wordt versterkt met Manx Loaghtan schapen.

Manx Loaghtan begrazen HogedonkHet erkend natuurgebied Hogedonk is een project van Natuurpuntafdeling Aalst. Typerend voor het gebied is onder andere de concentratie van bio-logisch zeer waardevolle zones in de natste gebieden. Naast de vele kleine landschapselementen, maken graslanden het grootste deel van het gebied uit. Eén van de doelstellingen, en wellicht één van de grootste uitdagingen, is het behoud en de ontwikkeling van kamgraslanden en van soortenrijke graslanden in de verschillende vochtigheidsklassen. Door hooiland-, hooiweide- en begra-zingsbeheer trachten we deze doelstellingen te bereiken.

Maaien en nabegrazen is hier aan de orde

Liev

en C

aeke

beke

nr. 2 - april 2011 1�

Deze schapen zijn primitieve rassen die al vele honderden jaren bestaan en hun natuurlijke eigenschappen niet hebben verloren. Deze rassen werden van oudsher gebruikt door meestal arme boeren op het eiland Man, het thuisland van de schapen. Vaak waren deze dieren op zichzelf aan-gewezen, waardoor hun hardheid gewaarborgd is. Ze konden niet rekenen op hulp bij het lammeren en in de winter moesten ze vaak zelf hun kostje bij elkaar zoeken in de natuur. Deze schapen zijn gekozen en uitgetest met als primair doel begra-zing in ecologisch waardevolle gebieden.Daarnaast werd gekeken naar gevoeligheid voor ziektes, mobiliteit, stuurbaarheid, frequentie en noodzaak van veterinaire interventie en derge-lijke. Onze dieren moeten extreem wisselende voedingssituaties aankunnen: van overvloedig en voedselrijk aanbod tot zeer schrale toestanden waarbij zij op cellulose van afgestorven planten-materiaal moeten leven. Onze Engelse vrienden kunnen dit zonder problemen aan, daar waar onze autochtone Vlaamse rassen schielijk tekort-schieten.Zij hebben een spijsverteringsstelsel dat is inge-steld op natuurlijke graslanden met een groot aandeel kruiden en houtachtigen. Daarnaast zijn zij door hun lichaamsbouw (hoog op de slanke poten) zeer geschikt om afstanden af te leggen

en lastige hellingen te begrazen. Het zijn dus zeer mobiele dieren met een grote dosis natuur-lijk instinct, waardoor ze zelfstandig snel nieuwe omgevingen of situaties doorzien en zich aanpas-sen. Ze hebben een afwachtende houding tegen-over mensen, maar eenmaal vertrouwd met hun omgeving zijn ze niet schuw en gedragen ze zich niet nodeloos schichtig.Dit schapenras, geselecteerd uit een grote groep rassen na een onderzoeks- en testperiode van 6 jaar, heeft als één van de belangrijkste eigenschap-pen dat pestplanten op hun favoriete menu staan. Onder deze pestplanten vinden we pitrus, akker-distel, speerdistel, brandnetel, framboos, braam-soorten en talrijke exoten zoals Amerikaanse vogelkers, laurierkers, Japanse duizendknoop, reuzenbalsemien en reuzenberenklauw.

Het schaap als transporteurEr zijn nogal wat meningsverschillen over het effect van begrazing door schapen maar over een paar punten is men het eens. Door begrazing ver-andert de vegetatie en die verandering hangt af van de methode, het tijdstip en de intensiteit van de begrazing. Rondtrekkende schapen – hier op Hogedonk wordt een perceel van 5 ha begraasd – transporteren zaden en vruchten via hun vacht, hoeven en mest. De verblijftijd en de verbrei-

Gewend om het kostje bijeen te zoeken in de winter

Liev

en C

aeke

beke

1� nr. 2 - april 2011

Brian Roelandtbrian.roelandt@telenet.be

Hogedonk

Afdeling Aalst

INF

O

dingsafstand van de meegevoerde zaden worden beïnvloed door het gedrag van de dieren, de aard van hun vacht, de omringende vegetatie en eigen-schappen van de planten zelf. Ook ongewervel-den zoals spinnen, slakken en insecten worden meegenomen. Begrazing heeft ook een positief effect op mierenpopulaties, die op hun beurt weer zaden transporteren.

Naar meer structuurDoor begrazing krijgen we een structuurrijk mozaïek van kort afgegraasde delen en tred-paadjes, afgewisseld met lange grassen, ruigte, struweel en bos. De evolutie van open grasland naar struweel en bos wordt vertraagd en kan bij hoge graasdruk zelfs tijdelijk worden verhinderd. Tegelijkertijd kan de uitbreiding van struweel vanuit grasland door begrazing worden bevor-derd. Begrazing gaat in het algemeen strooisel-ophoping tegen. Vooral in situaties waarin een vervilte grasmat kort wordt afgegraasd en er door betreding of krabben met hoeven open plekken worden gecreëerd, ontstaan gunstige kiemings-omstandigheden voor veel houtige planten-soorten. Terwijl maaien voor een uniforme vegetatiestructuur zorgt, creëert begrazing daar-entegen veel micromilieus.

Een aanwinst voor het landschapEen belangrijk nevenaspect is de cultuurhistori-sche waarde. Sinds eeuwen zijn schapenkuddes onlosmakelijk verbonden met ons landschap. Niet alleen natuurliefhebbers maar ook de toevallige passant wordt aangetrokken door schapen, zeker wanneer er lammeren in de kudde aanwezig zijn. Wisten jullie dat grazende schapen een rustge-vende invloed hebben op de gestresseerde mens? Met de afdeling hopen we dat onze wollige vrien-den de sympathie winnen van menig recreant of natuurliefhebber. Tevens hebben we er het volste vertrouwen in dat de grazers een positieve impact zullen hebben op het bereiken van onze doelstel-lingen in Hogedonk: soortenrijke graslanden met de flora en fauna van weleer!

Met dank aan Lieven Caeckebeke van VTSbegrazing en zijn viervoeters!

Bok met moeflonallures Zijn ze niet lief?

Liev

en C

aeke

beke

Liev

en C

aeke

beke

Activiteiten van Natuurpunt zijn voor leden gratis en niet-leden betalen 1 (2 per gezin), tenzij expliciet anders vermeld.Op onze excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig.Bij activiteiten buiten de regio is carpooling gebruikelijk ( o,o7 per km/persoon).

uur van vertrek

plaats van afspraak

toelichting

gids

bijzonderheid

contactpersoon

zeker meebrengen

DENDERKALENDER

nr. 2 - april 2011 1�

zaterdag 2 april

Eetfestijn

afd. Affligem-Liedekerke

16:30 – 21:00 Sint-Gabriël, Sint-Gabriëlstraat 152, Liedekerke Eetfestijn ten voordele van onze reservatenwerking. Er zijn ook vegetarische en kinderschotels. Erik De Block - 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be

zondag 3 april

Wandeling in de Hogedonk

afd. Aalst

10:00 – 12:00 Bovenop de Wiezebrug, Roland Monteynestraat (grens Gijzegem- Herdersem) Natuurwandeling Peter D’hondt of Brian Roelandt Stad Aalst, dienst Leefmilieu 053 73 24 12

donderdag 7 april

Infoavond ecologische onderhoudtips

afd. Affligem-Liedekerke

19:30 – 22:00 Cafetaria van het GC De Warande, Opperstraat 29, Liedekerke Deze avond vernemen we hoe we op een natuurlijke manier huis en tuin kunnen onderhouden. Ook krijgen we een inleiding over composteren. In samenwerking met de milieuraad van Liedekerke. Lesgever van Velt Erik De Block - 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be

zaterdag 9 april

Ochtendwandeling

afd. Lede-Houtem

7:00 Dorpsplein Impe Ontdek de ochtendlijke charmes van het natuurgebied Ledezijde. Peter De Craecker – 0473 95 40 06 peter.de.craecker@pandora.be

zondag 10 april

Voorjaar in het bos

afd. Lede-Houtem

14:00 Markt Sint-Lievens-Houtem

Boswandeling met speciale aandacht voor de mooie voorjaarsflora. Peter D’Hondt – 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

zondag 10 april

Voorjaarsbloeiers in het Raspaillebos

afd. Boven-Dender 14:00 - 17:30 Parking Helix, Hoogvorst 2, 9506 Grimminge De topperiode van bosanemonen en wilde hyacinten staat garant voor spectaculaire kleurentapijten van wit en blauw. Links en rechts bloeit wellicht nog een late narcis. En de daslook, ook al staat hij nog niet in bloei, prikkelt de neus met uiengeur. In de parochiale zaal van Grimminge kan je na de wandeling terecht voor een onweerstaanbare pannenkoek, met chocolade en met roomijs, ten voordele van JNM NiGer. Carlos D’haeseleer - 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@skynet.be

zondag 17 april

Vroegochtendwandeling met ontbijt

afd. Ninove 06:00 – 10:00 Parking aan de Zwarte Flesch, Schuitstraat, Pollare (Ninove) Het is een bijzondere ervaring om al wandelend de natuur te zien ontwaken. Aandacht gaat naar het landschap en alles wat daar leeft en bloeit. De wandeling wordt afgesloten met een lekker ontbijt. Inschrijven kan door tijdig 5 per persoon over te maken op rekeningnummer 979-3529555-21 van Natuurpunt Ninove met vermelding “Vroegochtendwandeling” én door het sturen van een mailtje met vermelding van het juiste aantal personen. Christian Pické - 0477 79 94 73 christian.picke@natuurpuntninove.be Laarzen aanbevolen!

zondag 17 april

Wandeling Vroege bloeiers

afd. Affligem-Liedekerke 9:00 – 12:00 Abdij van Affligem

Wij genieten van de eerste warme zonnestralen en zoeken de voorjaarsbloeiers op langs ons wandelpad. Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be

zondag 24 april

Lente in de Wellemeersen

afd. Denderleeuw 14:00 – 17:00 Spoortunnel Wijmenierlaan, Denderleeuw Wandeling in de Wellemeersen met aandacht voor voorjaarsbloeiers en insecten. Eric De Tré – 053 66 04 32 Laarzen of stevig schoeisel

4e zaterdag van elke maand

Natuur.café

afd. Ninove 20:00 Café Kalisj, Pollarestraat 126, 9400 Ninove Voorzitter Wouter tapt in Café Kalisj. Er zijn ook altijd een aantal bestuursleden op post. Alle natuurpunters uit de regio steeds welkom voor een babbel. Wouter Mertens – 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be

maandag 25 april

Gruttowandeling in de Scheldemeersen

afd. Dendermonding 8:00 Het Veer in Berlare, Waterhoek 25 Wandeling in de Scheldemeersen te Berlare-Zele in het kader van de Scheldehappening. In samen- werking met vzw Durme. Rudi van Onderbergen 052 44 84 42

zondag 1 mei

Dauwwandeling in het Kluisbos en omgeving

afd. Affligem-Liedekerke

7:00 – 9:00 Samenkomst om 6.45 uur aan de Kluiskapel te Hekelgem/Erembodegem

1� nr. 2 - april 2011

Wandeling (4 km) voor vroege vogels, met aansluitend ontbijt. Vooraf inschrijven voor het ontbijt ( 6) Walter Roggeman Wim Van Grieken – 0477 40 78 41 wim.van.grieken@advalvas.be

zondag 1 mei

Wandeling in het Kravaalbos

afd. Aalst 10:00 – 12:00 Hof te Putte, Putstraat 99 te Meldert-Aalst Natuurwandeling Walter Roggeman of Peter Tolleneer Stad Aalst, dienst Leefmilieu 053 73 24 12

zondag 1 mei

Bezoek aan het natuurreservaat ’t Burreken

afd. Boven-Dender 14:00 – 17:30 Kerk Schorisse ‘t Burreken is een van de kroonjuwelen van de reservaten in de Vlaamse Ardennen. Een grillig glooiend landschap met holle wegen, hagen, bomenrijen, veldbosjes en een boskern die alles heeft wat een bronbos zich maar kan wensen. Natuurpunt heeft akkers omgeschapen tot weiden vol met vlinders, waar je wandelt tussen rustieke koeien. Alle bramensoorten uit de streek werden er ondergebracht in een speciaal aangelegd hoekje. En natuurlijk staat de voorjaarsflora op zijn best. Koen Steenhoudt – 0472 90 80 57 koen.steenhoudt@skynet.be

zondag 1 mei

Gezinswandeling in de Heidemeersen

afd. Dendermonding 14:00 – 17:30 Basisschool Ten Berge, Galgenbergstraat 39, Berlare Wandeling met aandacht voor flora en fauna. We bezoeken de twee nog resterende rivierduinen: ’t Stampkot en de ‘Hoge berg’, met zijn voorjaarsflora van o.a. meiklokje, dalkruid, salomonszegel en gevlekte aronskelk. Stefaan Thibau – 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

vrijdag 6 mei

Avondwandeling

afd. Lede-Houtem 19:00 – 22:00 Dorpsplein Impe Kom mee genieten van de natuur

bij invallende duisternis in het natuurgebied Ledezijde. Peter De Craecker – 0473 95.40.06 peter.de.craecker@pandora.be

vrijdag 6 mei

Nachtvlinderinventarisatie

afd. Ninove

20.00 Venebroeken. Aan het einde van de Spoorwegstraat te Outer Kom eens kijken of meewerken, ook als je nog geen ervaring hebt, voor enkele uurtjes of de hele nacht. Je kan ook zaterdagochtend (van 7 tot 11 uur) een kijkje komen nemen. Christian Pické – 0477 79 94 73 christian.picke@natuurpuntninove.be

zaterdag 7 mei

Kleine beestjes in Cotthem

afd. Lede-Houtem

20:00 Kerk Sint-Lievens-Houtem Dankzij inloopvalletjes proberen we de kleine zoogdieren in het Cotthembos van dichtbij te bestuderen. Diemer Vercayie – 0499 14 73 60

zondag 8 mei

Wandeling voor vroege vogels

afd. Erpe-Mere

5:45 – 10:00 Gasthof Ter Varent, Keiberg 71, Lede Ontdek de ochtendlijke charmes van het natuurgebied Honegem. Peter D’Hondt – 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

zondag 8 mei, 29 mei en 26 juni

Natuurbeleving in de reservaten

afd. Dendermonding

9:00 – 12:00 Basisschool Ten Berge, Galgenbergstraat 39, Berlare Bezoek aan enkele reservaatpercelen in de Heidemeersen samen met de conservator(s). Het gaat hier niet om een gegidste wandeling maar om het ontdekken/beleven van de natuur (inventarisatie, fotograferen, gewoon genieten). Zowel voor absolute beginners als experts (mix is ideaal). Aantal deelnemers beperkt Vooraf afspreken met Stefaan Thibau – 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

zondag 8 mei

Opening nieuw wandelpad in Honegem

afd. Aalst 14:00 – 17:00 Kasteel Terlinden, S. Van der Guchtlaan, Aalst We verkennen de uitgebreide nieuwe wandelroute door de Honegem en lessen achteraf de dorst met een gratis lentebiertje. Apart kinderprogramma. Rik De Baere 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be

zondag 15 mei

Ontbijtwandeling in de Scheldemeersen

afd. Dendermonding 7:30 Het Veer in Berlare, Waterhoek 25 Wandeling in de Scheldemeersen te Berlare-Zele, gevolgd door een ontbijt. In samenwerking met vzw Durme en de Vogelwerkgroep Durmevallei. Inschrijvingsprijs ontbijt: 7,50 Rudi van Onderbergen 052 44 84 42

zondag 15 mei

Vogels kijken in Antwerps havengebied

afd. Aalst, Erpe-Mere, Lede-Houtem 8:00 – 17:00 Carpooling vanaf Parking St- Annakerk, Oude Gentbaan Aalst Bij de uitbouw van de haven op de Antwerpse Linkeroever is veel ruimte gelaten voor de natuur. We gaan op zoek naar de vele speciale vogels, zoals lepelaars, die daarvan profiteren. Rik De Baere – 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be

zondag 15 mei

Wandeling door de Domentse en Bleregemse Broeken

afd. Affligem-Liedekerke 14:00 – 17:00 Samenkomst om 13.45 uur aan de Abdij van Affligem Wandeling door het nieuwe natuurgebied dat opgenomen is in het Gemeentelijk Natuurontwikkelingsplan van Affligem. Dit prachtige gebied met een biotoop van bos, gras- en cultuurland werd op 5 december voor het eerst opengesteld. Het winterlandschap heeft nu plaats geruimd voor een kleurrijk lentepalet. In samenwerking met de Milieuraad van Affligem, de Affligemse gidsen en Pasar Affligem Wim Van Grieken – 0477 40 78 41 wim.van.grieken@advalvas.be

nr. 2 - april 2011 1�

zondag 15 mei

Amfibieën in Moenebroek

afd. Boven-Dender

14:00 – 17:00 Infobord, kruispunt Moenebroekstraat-Moorhofstraat, Schendelbeke In 2010 werden in Moenebroek drie verlande poelen verdiept en vergroot en werd een nieuwe poel bijgemaakt. We laten je uitgebreid kennismaken met de aanwezige salamanders en kikkers. Carlos D’haeseleer – 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@skynet.be

zondag 15 mei

Lente in de Molenbeekmeersen

afd. Denderleeuw

14:00 – 17:00 Parking spooroverweg, Landuytstraat Evaluatie van het lokaal natuurbeleid. Eric De Tré – 053 66 04 32 Stevig schoeisel

zaterdag 21 mei

Een tussenstop voor pechvogels

VOC Geraardsbergen

19:00 – 22:00Scoutslokaal ‘De Zwerfkei’, Hoge Buizemont 219 B, 9500 Overboelare Kom alles en nog veel meer te weten over Vlaanderens enige echte veld- hospitalen voor wilde dieren. Vlaanderen telt momenteel tien erkende opvangcentra voor vogels en wilde dieren. Info-avond over hun werking, successen en obsta- kels, hoe ze worden gecoördineerd en ondersteund door Vogelbescherming Vlaanderen, die de koepelwerking voor haar reke- ning neemt. Zowel hun educatieve als maatschappelijke waarde komt uitgebreid aan bod. Aansluitend een exclusieve blik achter de schermen van het prachtige ‘Giesbaargse’ opvangcentrum. Nicolas Brackx, VOC-coördinator www.sos-wildedieren.be

zondag 22 mei

Daguitstap naar het Zegbroek en Vorsdonkbroek

afd. Boven-Dender

8:00 – 19:00 Kerk De Reep, F. Cauwelstraat, Nederboelare Het Zegbroek in Tremelo is ontstaan uit een afgesneden Dijlemeander. In het moerasbos is nog een stukje trilveen bewaard

met zijn typische plantensoorten. Het Vorsdonkbroek in Aarschot, in de Demervallei, is een pareltje van orchideeëngraslanden tussen venige moerasbossen. Roodborsttapuit is er één van de typische vogelsoorten. ’s Middags picknicken we in een cafeetje met een lokaal streekbiertje. Carlos D’haeseleer – 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@skynet.be Laarzen absoluut noodzakelijk!

zondag 22 mei

Wandeling “Volg het spoor van de natuur”

afd. Affligem-Liedekerke

9:30 – 12:00 Afspraak om 9.15 uur aan het station van Essene-Lombeek (Sluisvijverstraat, Sint-Katharina- Lombeek) Wij verkennen het groen langs de spoorlijn in Essene. Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be

zondag 29 mei

Orchideeën in de Viroin

afd. Aalst, Erpe-Mere, Lede-Houtem

7:00 – 18:00 Carpooling vanaf Parking St-Anna- kerk, Oude Gentbaan Aalst Verkenning van de kalkstreek en zijn specifieke flora, waaronder wilde orchideeën. Peter D’Hondt – 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

woensdag 1 t.e.m. 5 juni

Hemelvaartweekend in de Viroin (Calestienne)

afd. Ninove

Brûly-de-Pesche, te bereiken met eigen wagens (kostendelend meerijden mogelijk) We trekken naar de grens van de echte Ardennen en de Calestienne. De kalkgraslanden in deze streek bieden een specifieke verscheidenheid aan flora en fauna, waaronder prachtige orchi- deeën en dagvlinders. We over- nachten in een heuse tot gîte omge- bouwde pastorij in slaapkamers van 4 tot 9 personen. Gezinnen met kinderen zijn welkom. Speciaal voor hen, aangepaste begeleiding. All-in 147 per volwassene, 75 voor kinderen jonger dan 12 jaar. Kinderen tot 3 jaar gratis. Logies, excursies, warme maaltijden, ontbijt, picknick en dranken zijn inbegrepen. Inschrijven kan door tijdig het juiste bedrag over te maken op rekeningnummer 979-3529555-21

van Natuurpunt Ninove met vermelding “Viroin” én door het sturen van een mailtje naar Christian Pické met vermelding van het aantal personen, leeftijd van de kinderen en of je vegetarisch wenst te eten. Christian Pické – 0477 79 94 73 christian.picke@natuurpuntninove.be

zaterdag 4 en zondag 5 juni

Velt Open Tuindagen

afd. Affligem-Liedekerke

10:00 – 18:00 Tuin van Erik De Block, Boerenkrijglaan 48, 1770 Liedekerke Meer dan 101 tuinen openen hun poortje voor het publiek. Erik stelt zijn ecologische tuin (3700 m2) open. Een organisatie Velt. Mogelijkheid tot een drankje en plantenverkoop ten voordele van onze reservaten. Erik De Block – 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

zondag 5 juni

Wandeling in het Stadspark

afd. Aalst

10:00 – 12:00 Hoofdingang Stadspark Aalst Natuurwandeling Bart Backaert of Geert Rohaert Stad Aalst, dienst Leefmilieu 053 73 24 12

vrijdag 17 juni

Avondwandeling in Ledezijde

afd. Lede-Houtem

19:00 Dorpsplein Impe Verken met ons minder bekende hoekjes van het reservaat Ledezijde. Peter De Craecker – 0473 95 40 06 peter.de.craecker@pandora.be

zaterdag 18 en zondag 19 juni

Dag in de Sint-Onolfspolder

afd. Dendermonding Sint-Onolfsdijk 93, Appels Dendermonde Bij imker Roger De Croock doorlopend demonstratie honing slingeren en proeven, infostand Natuurpunt, tent met drank en boerenwormkruidpannenkoeken.

zaterdag 18 en zondag 19 juni

Nachtvlinders in de Honegem

afd. Erpe-Mere

20:00 en 7:00 Onegemstraat, grens Aalst-Lede bij huisnummer 108

1� nr. 2 - april 2011

We bestuderen bijzondere nachtvlinders die in de Honegem te vangen zijn met speciale lichtvallen. ‘s Avonds kan je het opzetten van de vallen komen bekijken en s’ochtends bewonderen we de resultaten van de nachtelijke vangst. Peter D’Hondt – 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

zondag 19 juni

Determinatie Nachtvlinders

afd. Dendermonding

6:00 – 10:00 doorlopend Sint-Onolfsdijk 93, Appels (Dendermonde) In de tuin van Roger De Croock brengen we de gevangen nacht- vlinders op soort. Marc Rogghe – 0497 94 51 64 Dirk De Mesel – 052 42 67 28

zondag 19 juni

Makegemse bossen te Gent

afd. Denderleeuw

14:00 – 17:00 Dreef naast taverne “De Zoete Ronde“, Bosstraat 1 te Munte Overgang van lente naar zomer in het bos. Marina Clevis – 0478 82 74 31 Stevig schoeisel

zondag 19 juni

Gezinswandeling in de Sint-Onolfspolder

afd. Dendermonding

14:00 – 17.30 Sint-Onolfsdijk 93, Appels (Dendermonde) Educatieve wandeling met aandacht voor de flora en bezoek aan de tuin van Roger De Croock. In samen- werking met de Stad Dendermonde, Imkersbond De Vlijtige Bie, Velt en de Volkstuinen. Annick Muyshondt – 052 21 07 60 Bart Dierickx – 052 21 03 81.

maandag 20 tot donderdag 23 juni

Natuurwandel- en aquarelleermidweek

afd. Affligem-Liedekerke We gaan samen met de aquarellisten van Ninove enkele dagen aquarelleren en de streek rond La Roche ontdekken. Wees er snel bij, de plaatsen zijn beperkt. Luc De Smet – 054 33 59 16 Erik De Block – 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

zaterdag 25 en zondag 26 juni

Tuinfeest “Open Tuin”

afd. Affligem-Liedekerke

10:00 – 17:00 Tuin van Erik De Block,

Boerenkrijglaan 48, 1770 Liedekerke Tuinfeest bij Erik met allerhande activiteiten. De ecologische tuin bevat kleurrijk borders met vaste en wilde planten die zich spontaan uitzaaien. Er worden vaste planten verkocht ten voordele van onze reservaten. Een organisatie van de Landelijke Gilde. Erik De Block – 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

zondag 26 juni

Natuurhistorie van de steengroeven in Lessen

afd. Boven-Dender

14:00 – 17:30 Parking Colruyt, Grote Weg, Overboelare De steengroeven te Lessen, met een interessante historiek, herbergen zeldzame planten die er hun standplaats danken aan het vervoer van graniet van en naar alle uithoeken van de wereld. Vooral de wilde orchideeën weten de plantenliefhebber te bekoren. Willem kent de groeven op zijn duimpje en laat ons een aantal min of meer bekende hoekjes zien. We bezoeken ook een deel van het stadscentrum van Lessen, meer bepaald de tuinen van L’Hôpital Notre-Dame à la Rose. Willem Boonen – 054 41 75 85 of 0479 09 80 37 willem.boonen@skynet.be

zondag 26 juni

Wandelen langs de rijke flora van onze Vlaamse bermen, inclusief snelcursus

“hoe gebruik ik mijn flora”

afd. Ninove

14:00 – 17:00 Kerk van Nederhasselt (Nederhasseltstraat) Onder leiding van Frederik De Coster en Wouter Mertens ontdek- ken we de rijke flora van onze Vlaamse bermen. We proberen, met behulp van onze flora, zelf de verschillende planten op naam te brengen. Weet je niet goed hoe je daar moet aan beginnen? Geen nood, wij tonen meteen hoe je het beste uit je flora haalt. Wouter Mertens – 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be

zondag 3 juli

Natuurwandeling in Honegem

afd. Aalst

10:00 Onegemstraat, grens Aalst-Lede bij huisnummer 108

We bewonderen de diverse zomerse natuurpracht van de Honegem. Stad Aalst, dienst Leefmilieu 053 73 24 12

Iedere 2de zondag van de maand

Beheerswerken

afd. Affligem-Liedekerke

8:30 – 12:30 Beheerswerken in onze reservaten. Drank en een tussendoortje worden aangeboden. Afspraakplaats en info Marc Michiels – 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com

zaterdag 16 april, 21 mei en 18 juni

Werkvoormiddag in één van onze reservaten

afd. Boven-Dender

9:00 – 12:30 Verzamelpunt nog af te spreken In een natuurreservaat is altijd wel een werkje op te knappen: bomen en struiken aanplanten, afsluitingen afbreken of herstellen, een wandelpad inrichten, distels maaien, enz. Wat we precies gaan doen, wordt later afgesproken. Carlos D’haeseleer – 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@skynet.be

zaterdag 25 juni

Beheerswerken Sint-Onolfspolder

afd. Dendermonding

9:00 Sint-Onolfsdijk, monding Nieuwe Dender kant Appels Afvoer maaisel in het kader van de omvorming naar dottergrasland. Vooraf contact opnemen met Bart Dierickx – 052 21 03 81

BEHEERSWERKEN

Vuursteenvlinder

Chr

istia

n Pi

cké

Geniet méér in de natuur...Gear for Adventure

met het juiste materiaal van bij Trekking

Oude Gentbaan 255 - 9300 Aalst 053 705 222

info@trek-king.be - www.trek-king.be

PGore-tex jassenPWindstoppersPThermische t-shirts PWaterdichte schoenen PVerrekijkerPRugzakPGPS

-5% korting op vertoon van

lidkaart Natuurpunt

600m2 vol gespecialiseerde uitrusting

Hernieuwbare energie voor uw bedrijf

Haalbaarheidsstudies en advies inzakebiomassa, zonne-energie en windenergie

voor bedrijven (ook KMO’s)

Zero Emission Solutions bvbaWaverstraat 1, 9310 Moorsel

Tel +32/(0)53/41.66.66Fax +32/(0)53/41.66.00

www.zeroemissionsolutions.com

20 nr. 2 - april 2011

In de Denderstreek organiseert vogelwerkgroep Cinerea het telwerk. Het aantal broedvogelsoorten in de streek die onder het Vlaamse project vallen is echter beperkt. Daarom werden extra soorten bij het project betrokken die op regioniveau wél zeld-zaam zijn als broedvogel, en daardoor het opvol-gen waard. De vogelwerkgroep stelt een uitgebreid rapport op dat in het voorjaar zal verschijnen op de website dhost.info/cinerea. In dit artikel vind je alvast een samenvatting van onze bevindingen over bijzondere broedvogels in de Denderstreek in 2010.

Was 2009-2010 echt zo’n harde winter?De winter 2009-2010 werd beschouwd als een strenge winter. Enkele stevige koudeperiodes en veel sneeuw droegen bij aan die indruk. Een aantal vogelsoorten worden beschouwd als goede graad-meters voor de strengheid van de winter. Als we naar de populaties van die soorten in 2010 kijken, lijkt het uiteindelijk zeer goed te zijn meegevallen.Van de blauwe reiger werden in onze regio 202 bezette nesten geteld in zeven kolonies. Dat is een stijging ten opzichte van 2009 (189 nesten). De grootste kolonie (99 nesten) was traditio-neel gelokaliseerd in de Gavers te Onkerzele. De Denderregio is een belangrijk broedgebied voor deze soort op Vlaams niveau. Ook de aantallen van andere wintergevoelige soorten, zoals ijsvogel en grote gele kwikstaart, leken goed mee te vallen.Van de ijsvogel werden 14 territoria opgetekend.

Bijzondere broedvogels in de Denderstreek in 2010Meten is weten!

Er zit een flinke grond van waarheid in het cliché ‘meten is weten’. Vogeltelprojecten geven ons een beeld van de aanwezigheid en de evolutie van vogelpopulaties. Dit beeld is nuttig om te weten welke beschermings- en beleids-maatregelen voor deze soorten kunnen getroffen worden. Op Vlaams niveau loopt een project waarbij een aantal broedvogelsoorten worden opgevolgd. Het gaat om zeldzame broedvogels, koloniebroedvogels en uitheemse broedvogels. De organisatie van het Vlaamse project is in handen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO).

Onze streek telt 202 nesten van blauwe reigers verspreid over 7 kolonies

Wou

ter F

avey

ts

Vaststaande broedgevallen werden niet vastgesteld. Het overwicht voor deze soort ligt in het zuiden van de regio, maar er waren ook territoria in Lebbeke en Sint-Gillis-Dendermonde. Aangezien ijsvogels nogal verscholen leven en niet altijd in de onmiddel-

nr. 2 - april 2011 21

Boomvalk met prooi

Jean

Van

Hol

en

De grote gele kwik kende, ondanks de voorafgaande ‘strenge’ winter, één van zijn beste broedseizoenen

Wou

ter F

avey

ts

lijke nabijheid van water, en aangezien er ook niet specifiek naar gezocht werd, mogen we aannemen dat dit aantal een onderschatting is. We mogen stel-len dat 30-40 paren aanwezig waren in de regio.De grote gele kwikstaart was algemener: 24 terri-toria werden waargenomen (schatting: 50-60 ter-ritoria), één van de grootste aantallen van de laatste 15 jaar. Hiervan zijn er vijf zekere en 19 waar-schijnlijke broedgevallen. De grote gele kwikstaart is typisch een broedvogel langs rivieren en beken, waar gebouwen zoals bruggen en molens worden gebruikt om in te broeden. Recent wordt vastge-steld dat de soort deze traditionele biotoop verlaat en bijvoorbeeld ook op boerderijen gaat broeden.Niet alle soorten kwamen de winter echter onge-havend door: van de Cetti’s zanger werden slechts twee territoria vastgesteld, in Geraardsbergen en Ninove. Deze soort verscheen voor het eerst in onze streek in de jaren 1970 en verdween in de jaren 1980 na een aantal opeenvolgende strenge winters. Vanaf 2005 vond een comeback plaats, maar na een piek van vijf territoria in 2008 is het aantal broedparen van deze wintergevoelige zang-vogel opnieuw afgenomen.

Roofvogels doen het goedHet is al langer geweten dat de meeste roofvogel-soorten het tegenwoordig erg goed doen. Enkele van deze soorten werden onderzocht in 2010.

De wespendief is vooral goed vertegenwoordigd in het bosrijke zuidelijke deel van de regio. In totaal werden 13 territoria vastgesteld (schatting: 13-15 territoria). Nader onderzoek in enkele bossen in het centrale deel van de regio zou mogelijks nog enkele territoria kunnen opleveren. Door het vari-abele verenkleed zijn wespendieven individueel herkenbaar. Door fotomateriaal van vorige jaren te bestuderen kon worden achterhaald dat minimaal 6 mannetjes van vorig jaar opnieuw hetzelfde broedge-bied bezetten. Twee mannetjes waren zelfs voor het vierde opeenvolgende jaar in hetzelfde territorium aanwezig. Van de havik werden drie territoria vast-gesteld (schatting: 3-5 territoria), alle in het zuiden van de regio, waar gericht werd gezocht naar territo-ria. Mogelijks komt de soort ook voor in het centrale deel van regio. Een koppel slechtvalken broedde voor het tweede opeenvolgende jaar in Aalst. Dit jaar voor het eerst in de pas geplaatste nestbak op een van silo’s van Syral. Het broedgeval werd uitvoerig gedocumenteerd en twee juveniele vogels (een man-netje en een wijfje) werden in de nestbak geringd op 26 juni. Opmerkelijk was wel dat het wijfje van dit koppel een jonge vogel was, geboren in 2009. Het is uitzonderlijk dat dergelijke jonge vogels succesvol tot broeden komen. In 2010 werden 19 territoria van boomvalk vastgesteld (schatting: 30-40 territoria). Deze waren verspreid over nagenoeg heel de regio. We mogen veronderstellen dat dit een onderschat-

22 nr. 2 - april 2011

De matkop: in Vlaanderen in aantallen slinkend, maar stand houdend in de Denderregio

Wou

ter F

avey

ts

ting is, aangezien de boomvalk vrij moeilijk te inven-tariseren is. De populatie in de regio is op lange termijn waarschijnlijk stabiel.

De Dendervallei is belangrijk –voor sommige soortenHoewel de Dendervallei niet echt als een orni-thologische hotspot in Vlaanderen kan worden beschouwd, is onze regio voor een aantal soorten wel degelijk van belang.De vele populierenbossen maken dat de wielewaal het in onze streek naar verhouding beter doet dan elders in Vlaanderen. Liefst 28 territoria werden opgetekend (schatting: 50-60 territoria). De meeste van deze territoria bevinden zich in populierenbos-sen langs de Dender of één van haar zijrivieren/beken. Opvallend is de afwezigheid van territoria in Lebbeke en Dendermonde. Hoogst waarschijn-lijk is dit te wijten aan het feit dat in dit deel van de regio minder intens naar vogels wordt gekeken. De matkop wijkt af van de meeste andere mezensoor-ten door zijn sterke afname in Vlaanderen en de rest van West-Europa. In de Denderstreek komen

nog aardige aantallen voor. Er werden 28 territoria gemeld. Gezien de vroege zangpiek (maart-april) en het feit dat de soort voor veel vogelaars minder appeal heeft, mogen we stellen dat een schatting van 75-100 territoria een meer realistisch beeld ophangt van de broedpopulatie in onze streek. Het zou nuttig zijn om in de toekomst wat meer aandacht aan deze soort te besteden, gezien het vermoedelijke belang van de Denderregio voor de matkop op Vlaams niveau.

Exotisch geweldHet is bekend dat onze avifauna tegenwoordig gekleurd wordt door een aantal exotische soorten die hier van oorsprong niet in het wild voorko-men.Van de Canadese gans werden 53 paren opge-tekend, waaronder 40 in de Wellemeersen bij Denderleeuw. Doordat de soort de voorbije jaren steeds algemener is geworden, komt hij tegen-woordig in zoveel gebieden voor dat het moeilijk is geworden om nog een volledig beeld van de broed-populatie te krijgen. De reële Denderpopulatie van

nr. 2 - april 2011 2�

Succesverhaal van een exoot: de Canadese gans

Wou

ter F

avey

ts

deze opvallende gans wordt op meer dan 100 paren geschat. Een andere opvallende vreemde gans in de bijt is de Nijlgans: de tien vastgestelde territoria zijn maar het topje van de ijsberg van een geschatte totale streekpopulatie van meer dan 50 paren. Van de brandgans werden drie territoria vastgesteld. Twee andere exotische watervogels, de casarca en de mandarijneend, waren broedverdacht, maar er werden geen effectieve broedgevallen genoteerd. De halsbandparkiet is met drie vastgestelde terri-toria in het centrale deel van de Denderregio bijna zeker onderschat als broedvogel.

Een paar “speciallekes”De middelste bonte specht werd nog steeds niet broedend aangetroffen in onze regio. Toch wordt hij in toenemende mate waargenomen, voorname-lijk in de wintermaanden (o.a. Liedekerkebos). In 2010 waren er wel vier intrigerende waarnemin-gen van roepende vogels in de tweede helft van juli. Gezien het late tijdstip kunnen deze vogels reeds disperserende jongen uit andere regio’s zijn. Deze spechtensoort is een in de (nabije) toe-

komst nieuw te ontdekken broedvogel voor onze streek. Bijzonder was dat er alweer een broedge-val werd gevonden van de Engelse gele kwikstaart, een zeldzame ondersoort van de gele kwikstaart. In de Vlamovenkouter te Iddergem broedde een gemengd koppel, mannetje Engelse x vrouwtje gewone gele kwik. De Engelse gele kwikstaart is in Vlaanderen een zeer zeldzame broedvogel, maar voor de Denderstreek gaat het al om het vierde broedgeval of territorium in de laatste tien jaar. De populatie roodborsttapuit vertoont een licht toenemende trend in onze regio: acht territo-ria werden vastgesteld (schatting: 8-10 territoria). Opmerkelijke vaststelling was dat deze alle gele-gen waren op maximum 500 m van de Dender, waar ruigteterreinen, geschikt voor deze soort, voorkomen. De nachtegaal is een zeldzame broed-vogel in onze regio, maar met acht vaste zangpos-ten en nog enkele tijdelijke was 2010 een meer dan behoorlijk jaar naar hedendaagse normen (schat-ting: 10-15 territoria). Deze positieve trend was in 2009 al voorzichtig ingezet. Duimen maar dat het zo verder gaat in de toekomst! Aangezien de nach-

2� nr. 2 - april 2011

tegaal graag gebruik maakt van “verloren hoekjes”, mogen we ervan uitgaan dat nog enkele territoria over het hoofd werden gezien.

De crash in het landbouwgebiedWe eindigen met een somber hoofdstuk. Het is geen geheim meer dat de biodiversiteit in ons landschap nog slechts een schim is van de situatie enkele decen-nia geleden. In weinig biotopen is deze tendens zo vernietigend duidelijk als in het landbouwgebied.Eén van de droevigste hoofdstukken in dit ver-haal is dat van de zomertortel. Van deze nog niet zo lang geleden nog vrij algemene soort bereikten ons in 2010 slechts 18 waarnemingen, wijzend op amper zes territoria. De streekpopulatie wordt op nog amper 15-20 territoria geschat, een bijzonder somber resultaat. In het zuidelijke deel van de regio, waar meer historische gegevens voorhanden zijn, is de populatie met zowat 98% afgenomen gedurende de laatste 30 jaar!Het tweede somber verhaal is dat van de veldleeu-werik. Nog niet zo lang geleden een zeer algemene plattelandsvogel. In 2010 werden nog amper 26 ter-

ritoria vastgesteld. Een optimistische schatting komt uit op 50-100 broedparen. Maar zelfs in dit laatste geval betekent dit een afname van de broedpopula-tie met zowat 98% sinds de jaren 1970. Een cijfer dat trouwens voor heel Vlaanderen geldt. Wat de graspieper betreft, kunnen we zelfs stellen dat hij nagenoeg verdwenen is uit de regio. Slechts zeven territoria werden geteld. Zelfs als we er rekening mee houden dat niet alle territoria werden gemeld of er territoria over het hoofd werden gezien, komen we met een schatting nog slechts aan een twintigtal paren.De dramatische verhalen van de zomertortel, de veldleeuwerik en de graspieper zijn in belangrijke mate het gevolg van de verregaande intensivering en verschraling van het Vlaamse landbouwareaal. Een klein, hoopvol lichtpuntje in het plattelandsver-haal is de geelgors. Deze soort is verdwenen uit het grootste deel van de Denderregio, maar houdt nog stand in het uiterste zuiden. Een gerichte inven-tarisatie leverde 46 territoria op. Een realistische schatting komt uit op 50-60 broedparen. Hoewel de soort lokaal vrij goed stand houdt, is er op tien

In Iddergem vormde deze Engelse gele kwik een koppel met een gewone gele kwik

Wou

ter F

avey

ts

nr. 2 - april 2011 2�

Wil je in de toekomst meetellen?

Er zijn slechts een handjevol mensen in de Denderstreek die meedoen aan onze telprojecten. Zoals je hierboven kan lezen, verzamelen die heel wat interessante gegevens. Er zijn echter nog heel wat hiaten en ontbrekende puzzelstukjes. Alle hulp bij het tellen en registreren van broedvogels is dan ook zeer welkom! Ook in 2011 en de volgende jaren zal vogelwerkgroep Cinerea allerhande vogeltelpro-jecten blijven organiseren. Wie zich geroepen voelt om zijn steentje bij te dragen, mag gerust contact opnemen. De contactgegevens van de vogelwerk-groep vind je op de achterflap van dit tijdschrift.

14 broedparen, ligt in Onkerzele. De overige terri-toria zijn wat meer verspreid. In de winter 2009-2010 werden door het Regionaal landschap Zenne, Zuun & Zoniën een drietal graanakkers voorzien te Galmaarden en Vollezele. Deze lagen in de onmiddellijke nabijheid van één van kernpopula-ties. Tijdens de wintermaanden foerageerden op deze akkers tot 144 geelgorzen. Het lijkt erop dat deze graanakkers een positieve invloed hebben op het lokale broedvogelbestand van de geelgors. Dit blijkt onder andere uit het feit dat drie territoria die al enkele jaren onbezet waren, opnieuw ingenomen werden.

Wouter Faveyts & Christophe Bert

jaar tijd toch een afname van ca. 35%. De territoria van de geelgors liggen in enkele clusters. Een eerste kernpopulatie (acht territoria) is gelegen in Bever. De tweede kernpopulatie bevindt zich langsheen de Beverbeek (Galmaarden, Tollembeek en Vollezele) en telt 14 territoria. Een derde kernpopulatie, met

Wou

ter F

avey

ts

Zingende geelgors op de Noremansberg te Galmaarden

Wouter Faveyts 0479 27 32 78

wouter.faveyts@telenet.be

Werkgroep Cinerea

INF

O

2� nr. 2 - april 2011

De eerste fase van het actieplan moet voor meer naambekendheid in Groot-Haaltert zorgen. Daarvoor zullen op strategische plaatsen in Den Dotter Natuurpuntbordjes met het opschrift “geniet van dit stuk natuur” worden geplaatst. Ook willen we een paar natuureducatieve wandelingen uittekenen en van een NP-bewijzering voorzien, dit in het kader van een openstellingsplan. Daarnaast wil NP Haaltert door het organiseren van geleide natuurwandelingen ten dienste staan van de vele verenigingen van Groot-Haaltert. Bijzondere aan-dacht zal besteed worden aan de scholen en de jeugd. NP Haaltert wil met de scholen samenwer-ken naar gelang van wat zij vooropstellen.In een tweede fase wil NP Haaltert met het bestaande en hopelijk snel groeiend aantal actieve leden verschillende activiteiten organiseren in en buiten Den Dotter. NP Haaltert wil vooral op het terrein aanwezig zijn en werk maken van een actief beheer van de vele NP-percelen die Den Dotter rijk is.Zoals bij elke organisatie, hangt alles af van de beschikbare menselijke energie.NP Haaltert wil langs deze weg alle leden oproepen om actief mee te werken. We willen in de eerste plaats een toffe en enthousiaste groep natuurvrien-den zijn die Den Dotter als thuisbasis hebben en waar iedereen zijn of haar gading vindt. We willen het vooral aangenaam en gezellig houden.Wil je een “natuur”-steentje bijdragen, hoe klein ook, laat het ons weten. Er zijn vooral op het ter-rein tal van activiteiten waar je kan aan meewerken en zo een heel waardevolle bijdrage kan leveren.

Wil je op de hoogte zijn van onze activiteiten, geef dan een seintje.

Natuurpunt (Groot-)Haaltert opnieuw actief

Na een tijdje inactief te zijn geweest, heeft Natuurpunt Haaltert met de hulp van het Natuur.secretariaat een nieuwe start genomen. Samen met enkele mensen van het eerste uur, het geheugen van Den Dotter, en een nieuwe enthousiaste voorzitter (Jo Wittevrongel) willen ze opnieuw een actieve en goed draaiende afdeling worden. De cel “beweging” heeft een “consulent beweging” (Iris Verschaeve) ter beschikking gesteld op wie voor minstens één jaar een beroep kan gedaan worden. Uit de samenwerking van Iris en Jo is een actieplan gegroeid dat er kan voor zorgen dat tegen eind 2011 een sterke (in eerste instantie bescheiden) afdeling op poten gezet wordt.

Jo WittevrongelBrantegemstraat 43, 9450 Haaltert

jo.wittevrongel@telenet.be053 39 73 13

Afdeling Haaltert

INF

O

© V

ilda

- Lu

do G

ooss

ens

nr. 2 - april 2011 2�

De Sint-OnolfspolderDe Sint-Onolfspolder heeft een oppervlakte van ongeveer 450 ha en ligt ten noordwesten van Dendermonde. Het is een uitgestrekt en open hooilandgebied in agrarisch gebruik. Het wonder-lijke mozaïek van nog vrij zuivere sloten, weinig bemeste natte hooilanden en broekbos is een toevluchtsoord voor tal van planten, insecten en vogels.Helaas heeft dit gebied de jongste decennia erg geleden onder de intensivering van de landbouw, waardoor zeldzame planten- en diersoorten drei-gen te verdwijnen. Studiewerk dringt zich op om na te gaan hoe we deze dreiging een halt kunnen toeroepen.

SteenuilenIn de periode 1990-1999 heeft de vogelwerkgroep Orniscaldis een inventarisatie verricht naar de aan-wezigheid van de steenuil in de polder en werden acht territoria in kaart gebracht. Alle territoria lagen in het westen. Geen wonder, aangezien dit het gedeelte is met het grootste aantal knotwilgen, de ideale biotoop. De oostelijke en zuidelijke delen van de polder scoorden slecht, vooral door het ont-breken van rust en voldoende nestgelegenheid.In 2010 inventariseerden enkele vrijwilligers van Natuurpunt Dendermonding de steenuilen opnieuw. We kwamen uit op zes roepposten. Op tien jaar tijd verdwenen er twee territoria, wat rela-tief gezien niet weinig is. Alle territoria bevonden

Steenuilen in de Sint-OnolfspolderOmstreeks deze tijd is de steenuil volop aan het baltsen en kan je frequent de verschillende roepjes uit zijn repertoire horen: een opgewonden en waarschu-wend ‘kwiejoe’, een zacht ‘poe poe’ en een gedempt ‘goehk’. Ideale tijd dus om te inventariseren. Je komt de steenuil tegen in allerlei biotopen, maar vooral in een kleinschalig landschap met hagen, houtwallen, knotwilgen en oude vrucht-bomen, waar hij broedt in natuurlijke holten, zoals hier en daar in de Sint-Onolfspolder.

2� nr. 2 - april 2011

De aankoop van het bos en de weide zal ruim 120.000 kosten, waarvan de helft door de Waalse overheid wordt gesubsidieerd.Om de noodzakelijke budgetten bijeen te brengen voor de aankoop van gebied, pal in het hart van het reservaat, moeten wij op jullie een beroep doen.

We hebben nog 3 maand de tijd om het geld bij elkaar te krijgen, hopelijk met jullie royale steun.Doe je een gift op rekening 001-4477105-49 van de LRBPO, de Vogelbescherming vzw, met vermelding ‘Aankoop Rietbeemdbos’, dan kan je vanaf 40 rekenen op een belastingattest, zodat

Rietbeemd breidt uitEind 2010 werden de onderhandelingen voor de aankoop van 4,5 ha beukenbos met aansluitend een weide van 1 ha positief afgerond. Het prachtige bos ligt net over de taalgrens en sluit naadloos aan bij al verworven percelen in Vlaanderen en Wallonië. Deze voor de beheerders van de Rietbeemd zeer grote vreugde moet gedeeld worden, zeker met degenen die het steeds weer mogelijk maken dat we van natuur-bescherming geen dood woord maken, maar een levensnoodzakelijke realiteit. Wij kunnen nu eenmaal jullie zeer gewaardeerde morele en financiële steun niet missen.

zich opnieuw in het westen, dat gelukkig niet te veel geleden heeft onder de intensivering en ver-storing. Uit deze studie blijkt dus dat verstoring en tekort aan nestgelegenheid de belangrijkste oorzaken zijn van het ontbreken van de steenuil in het oostelijk gebied. Slechts een klein deel hiervan komt echter in aanmerking om nestkasten te plaat-

sen. Op deze geschikte plekken zullen we dan ook in samenwerking met de Groendienst van de Stad Dendermonde vijf nestkasten plaatsen. Wij hopen dat dit zal leiden tot een verhoogd aantal territoria en een meer stabiele populatie.

Marc Rogghe

nr. 2 - april 2011 2�

Waarnemingen gezocht!Losse natuurwaarnemingen door vrijwilligers vormen de basis van verspreidingskaarten van soorten, en van heel wat onderzoek naar de toestand en de evolutie van de natuur. Recent werd een zeer interessant initiatief gelanceerd waardoor waarnemingen zeer gemakkelijk kunnen worden ingevoerd, maar ook bekeken in een centrale databank: maak kennis met de natuurwaarne-mingen-website: www. waarnemingen.be!Om waarnemingen in te voeren en te bekijken, moet je enkel registreren. Dat is heel simpel: je gaat naar de web-site, en in de rechterbovenhoek klik je op ‘Registreer’. Je geeft vervolgens een gebruikersnaam, je echte naam, je provincie en je e-mailadres in en klaar is kees. De gebrui-kersnaam moet wel uniek zijn en heeft minimaal 5 let-ters en geen spaties of punten. Waarnemingen uit heel Vlaanderen kunnen worden ingevoerd en bekeken.

Als natuurliefhebber uit de Denderstreek maak je bij voorkeur gebruik van het regionale scherm dat werd gecreëerd voor de Denderstreek:

Meer informatie staat in het artikel in het oktobernum-mer van Dendriet uit 2008 over dit onderwerp.Je waarnemingen zijn zeer welkom: van een egel in de tuin tot een overvliegende ooievaar: het is allemaal het invoeren waard! Neem een kijkje op de website en ontdek zelf hoe eenvoudig het is. Door mee te werken draag je niet alleen een steentje bij tot het opvolgen van de fauna en flora van de Denderstreek; het is ook een zeer handige manier om je eigen waarnemingen bij houden.

denderstreek.waarnemingen.be

je nagenoeg de helft van je inbreng recupereert.En wie ons wil helpen met een liefst renteloze lening tot de beloofde aankoopsubsidies zijn betaald (hoogstens 2 jaar), kan contact met ons nemen, en een storting doen op ons welbekend ‘Reservatenfonds’ (443-1641921-11), met vermel-ding ‘renteloze lening aankoop bos’.Deze lente hopen we jullie allemaal te verwelkomen in de nieuwe aanwinst, zodat jullie met eigen ogen kunnen zien waarom dit gebied zo belangrijk is.

Hartelijk dank bij voorbaat!Je zal het je nooit beklagen!Allemaal samen kunnen wij het!

JNM NiGer Zomerkampen

Gaumekampma 4 - za 9 juli 2011Verantwoordelijke:Jenna Vergeynstjenna.vergeynst@telenet.be055 42 55 64

PIEP-kamp7 t.e.m.12-jarigen

Biesbosch - Zeeland fietskamp do 14 - zo 24 juli 2011Verantwoordelijke:Leendert Vergeynstleendert@pandora.be055 42 55 64

JNM-kamp13 t.e.m. 26-jarigen

Meer info: www.jnm.be/NiGer

Godfried Merlevede068 300107

0486 871787

De Rietbeemd

INF

O

�0 nr. 2 - april 2011

JNM NiGer

Pannenkoekenslag 10 aprilMet trots kondigen we voor de achtste keer onze pannenkoekenslag aan. Keer op keer trachten we onze ingrediënten op een zo ecologisch mogelijke manier samen te brengen tot een heerlijk geurende goudbruine pannenkoek. In samenwerking met plaatselijke boeren, Wereldwinkel en een hele boel vrijwilligers, staat er een sterke ploeg paraat om er opnieuw een waar smulfestijn van te maken.Kaarten van 2,50 zijn te verkrijgen bij de bestuursleden. Hiervoor krijg je een basispannenkoek, die dan naar hartenlust kan aangevuld worden met warme krieken, chocolade saus, warme appeltjes,…Onze ini’s zorgen bovendien voor een geanimeerde zoektocht die vertrekt aan het station van Idegem. Ga vooraf een kijkje nemen op onze website (jnm.be/niger) voor meer gedetailleerde informatie. Met deze zoektocht willen we iedereen de kans geven een mooie prijs te winnen en uiteraard ook

de treingebruikers belonen om hun auto thuis te laten.

WaarGrimmingeplein, Grimminge: straatje links naast de kerk

Wanneerzondag 10 april, van 15 tot 19 uur

ContactALidewei Vergeynst lideweivergeynst@hotmail.com, 0496 91 32 60

ALien D’Haeseleer; lientjedhaeseleer@gmail.com, 0479 72 67 33

Natuurpunt is een open en onge-bonden vereniging die mensen op een aangename wijze kansen wil geven om zich in te zetten voor de duurzaamheid van natuur en landschap vanuit een brede maat-schappelijke visie. Onze activitei-ten situeren zich hoofdzakelijk op het vlak van studie, educatie, beleid en reservatenwerking.www.natuurpunt.be

AFDELINGENAalstRik De Baere - 053 21 29 13rik.debaere@telenet.be

Affligem-LiedekerkeKern AffligemWim Van Grieken - 053 77 70 06wim.van.grieken@advalvas.beKern LiedekerkeErik De Block - 053 68 35 88edebe@advalvas.be

DenderleeuwBruno De Bruyn - 053 67 07 85bruno.de.bruyn@kindengezin.be

DendermondingStefaan Thibau - 052 42 69 72stefaan.thibau@skynet.be

Erpe-MerePeter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

Boven-DenderWouter Faveyts - 0479 27 32 78wouter.faveyts@telenet.be

Groot-HaaltertJo wittevrongel - 053 39 73 13jo.wittevrongel@telenet.be

Lede-HoutemPeter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

NinoveWouter Mertens - 0495 68 89 33wouter.mertens@natuurpuntninove.be

WERKGROEPENWerkgroep InvertebratenEric De Tré - 053 66 04 32eric.detre@vhm.be - 2255

Vogelwerkgroep CinereaWouter Faveyts 0479 27 32 78wouter.faveyts@telenet.be

Plantenwerkgroep AlliumPeter Tolleneer - 0498 40 83 28allium@belgacom.net

Zoogdierenwerkgroep DenderstreekJoachim De Maeseneer 0499 80 89 05Joachimdm@yahoo.com

Paddenstoelenwerkgroep ZwamvlokPeter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

Werkgroep amfibieën & reptielen WardKoen De Maeregreatskua2002@hotmail.com0485 68 89 82

RESERVATEN ENNATUURPROJECTEN

Giften Reservatenfonds:rekeningnummer:293-0212075-88 met vermel-ding van de projectnaam en het projectnummer.Giften vanaf 30 zijn fiscaal aftrekbaar.

Boelaremeersen te Neder-boelare - 6640Johnny Cornelis - 0474 58 08 38johnny_cornelis@hotmail.com

Brede Schoren enKonkelschor te Berlare 6616Stefaan Thibau 052 42 69 72stefaan.thibau@skynet.be

Dendervallei te Ninove6099Jeroen Vanhee 054 33 50 29jeroen.vanhee@telenet.be

Den Dotter/Blauwboste Haaltert/Aaigem/Mere 6149Stijn De Ryck 0472 70 20 00stijnderyck@busmail.net

Everbeekse bossen - 6210Koen Van Den Berge055 42 83 90koen.vandenberge@skynet.be

Gemene Meers te Idegem6647Tom Van Muylem 054 24 02 10tom.tinne@telenet.be

't Groot Schoor te Grembergen6603Tarcy Verstraeten 052 21 11 11

Heidemeersen te Berlare6644Stefaan Thibau 052 42 69 72stefaan.thibau@skynet.be

Hogedonk te Gijzegem/Herdersem / Mespelare - 6243Brian RoelandtBrian.Roelandt@telenet.be052 22 57 71

Honegem te Erpe-Mere/Aalst/Lede - 6123Wim D’Haeseleer - 0495 87 50 50wim.dhaeseleer@honegem.bewww.honegem.be

Keelman te Denderhoutem6178Guido Van Rossen054 32 23 01

Korte Lake te Overboelare6655Willem Boonen - 054 41 75 85willem.boonen@skynet.be

Kravaalbos te Meldert6071Frans Roggemanfransroggeman@msn.com

Dendriet is het regionale contact-blad voor de leden van negen Natuurpuntafdelingen en zes studiewerkgroepen in de Dender-streek. Deze afdelingen en werk-groepen willen zowel occasioneel als structureel intens samenwer-ken. Je kan voor meer inlich-tingen steeds terecht bij de con-tactpersoon voor jouw afdeling of de werkgroep die jouw interesse wegdraagt. Stuur je opmerkingen, aanmoedigingen, belevenissen en natuurpuntjes door naar de redac-tie. Deadline volgende Dendriet:1 mei 2011.

Dendriet ontvangen:Leden van Natuurpunt die lid zijn van een niet-Denderstreek-afdeling kunnen Dendriet ont-vangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit doe je door middel van een overschrijving van 7,50 op rekeningnummer 393-0491337-24 van Dendriet, Heldergemstraat 161, 9450 Heldergem, met ver-melding van je lidnummer en “abonnement Dendriet, midden-katern afdeling...”.Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuurpunt is niet mogelijk.

REDACTIERAADKoen Steenhoudt - verzending en redactiesecretaris.Wouter Mertens - hoofdredacteur en verantwoordelijke uitgever.Daan Stemgée, Joachim De Maese- neer - redactiekern.Stijn De Ryck - budgettering.Marc Symoens - corrector.Willy Beeckman, Rik De Baere, Eric De Block, Dirk De Mesel, Eric De Tré, Peter D’Hondt, Wouter Faveyts, Jo Ottoy, Peter Tolleneer, Wim Van Grieken.Wilfried Veldeman - lay-out

Werkten ook mee aan dit nr :Walter Aelvoet, Jacqueline Arickx, Tom Batselier, Christophe Bert, Lieven Caekebeke, Johnny Cornelis, JNM-NiGer, Guy Kieckens, Godfried Merlevede, Brian Roelandt, Marc Rogghe, Jean Van Holen, Jo Wittevrongel, ©Vildaphoto: Misjel Decleer, Ludo Goossens

DRukDrukkerij Druk in de Weer, GentPapier: CyclusPrint 90 gram, 100% kringlooppapierInkt: gedrukt met vegetale inkten en plantaardige wasmiddelen.

Ledezijde 6657Peter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

Moenebroek te Geraards-bergen/Lierde - 6620Carlos D’Haeseleer - 054 41 87 09carlos.dhaeseleer@skynet.be

Molenbeekmeersen te Den-derleeuw/Okegem - 6646Eric De Tré 053 66 04 32eric.detre@vhm.be

Padde- en Porrebeekvalleite Dendermonde - 6652Dirk Van den Bossche 052 42 49 60

Palitsebeek te Liedekerke - 9427Marc Michiels 053 67 11 91marcusmichiels@skynet.be

Pamelse meersen, Domme-lingen te Liedekerke - 9972Marc Michiels 053 67 11 91marcusmichiels@skynet.be

Phenixberg te Okegem - 6618Wouter Mertens 054 32 51 71wouter.mertens: zie eerder

Raspaillebos te Grimminge 6164Koen Steenhoudt 054 58 67 58k.steenhoudt@skynet.be

Rietbeemd te Moerbeke/Viane/Lessines - 6058Godfried Merlevede 068 30 01 070486 87 17 87derietbeemd@hotmail.com

Sint-Onolfspolder te Appels/Dendermonde - 6623Bart Dierickx 052 21 03 81

Valier te Liedekerke - 9418Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@skynet.be

Wachtbekken 6In Sint-Gillis/DendermondeStefaan Thibau 052 42 69 72stefaan.thibau@skynet.be

Walputbeek/Dendermeersente Meerbeke - 6213Georges Jacobs 054 33 60 64georges.jacobs@pandora.be

Wellemeersen te Denderleeuw/Erembodegem - 6612Eric De Tré 053 66 04 32eric.detre@vhm.be

Werkgroep Bomen-Park-Osbroek/Gerstjens te AalstPeter Tolleneer 0498 40 83 28 wbpo.aalst@belgacom.net

nr. 2 - april 2011 �1

SCHENK EEN LIDMAATSCHAP !Gezinslidmaatschap: 24 op rekening 230-0044233-21

Je ontvangt natuur.blad en DendrietVoor 8,50 meer ontvang je ook natuur.focus (studie en beheer) of natuur.oriolus (vogels)

Voor 38,50 in totaal ontvang je zowel natuur.blad, -focus, -oriolus en Dendriet(vermeld de tijdschriften die je wenst op de overschrijving)

10 april: pannenkoekenslag JNM

Deze titel verwijst naar:

Ahet Griekse dendron, wat boom betekent,Aeen mineraal in de vorm van een boompje op voegvlakken van sommige gesteenten,Ade vertakte uitlopers van hersen- zenuwcellen: een communicatie - kanaal dus,Ahet Denderbekken met een netwerk van sloten en beken,A tenslotte staat er natuurlijk ook veel riet langs de Dender...

Retouradres: De Decker Mikol,Dokter Haekstraat 37, 9200 GrembergenRedactieadres: Koen Steenhoudt,Waterschaapstraat 30, 1570 Galmaarden

E-mail: dendriet@skynet.be

Websites:www.natuurpunt.be/denderstreekwww.denderstreek.waarnemingen.be

Verantwoordelijke uitgever:Wouter Mertens,Pamelstraat 119, 9400 Ninove

Rekeningnummer:393-0491337-24,Dendriet, Heldergemstraat 1619450 Heldergem

Foto’s voorpagina:

Lente in het land: Koen Steenhoudt

Wilde hyacint: Vilda - Misjel Decleer

Bloeiende kerselaar: Vilda - Ludo Goossens

2 Het roer omgooien

� Des Winters als het regent

� De kruik gaat zolang te water...

12 Schapenbegrazing Hogedonk

1� Denderkalender

20 Bijzondere broedvogels

2� Haaltert opnieuw actief

2� Steenuilen in St.-Onolfspolder

2� Rietbeemd breidt uit

�0 JNM pannenkoekenslag

I N H O U D