driemaandelijks tijdschrift jaargang 9 nummer 1 - 2010 januari- februari - maart

Moenebroek in ontwikkeling

Uilen in de kijker

Gevangenis te Hofstade?

Wrattige vrienden

Reto

urad

res:

Koen

Ste

enho

udt,

Wat

ersc

haap

stra

at 3

0, 1

570

Gal

maa

rden

Is je

adr

es n

iet

juis

t? M

eld

het

aan

de re

dact

ie.

BELGIE / BELGIQUE

P.B.GENT X

BC1133Afgiftekantoor Gent X - P109327

2 nr. 4 - oktober 2009

In september werd het nieuwe soortenbe-sluit van kracht. Deze omzetting van een aantal Europese richtlijnen zou moeten zorgen voor een betere bescherming van onze Vlaamse dier- en plantensoorten. Het is de spreekwoordelijk te nemen bluts met de buil geworden.

Onder het mom van vrij verkeer van diensten en goederen mogen dierenhandelaars beschermde Europese vogelsoorten te koop aanbieden op voor-waarde dat ze in gevangenschap geboren en opge-kweekt zijn. De lucratieve aard van deze handel maakt handelaars creatief in de illegaliteit. Het is een achterpoort langs waar een olifant kan passe-ren. Ander pijnpunt in het besluit is o.a. het lega-liseren van de Larssen-kooi voor de bestrijding van eksters. Dit toestel is allesbehalve selectief. Het zal ook beschermde dieren als slachtoffer maken

en ondergraaft daarmee de fundamenten van het soortenbesluit.Maar er zijn ook duidelijke stappen voorwaarts. Zo komt er een einde aan het clandestien uitzetten van dieren. De kunstmatige hoge druk van bijgevoederde en uitgezette faznten heeft op tal van plaatsen een aantal zeldzame en beschermde dieren, zoals hazel-wormen en loopkevers, op de rand van uitsterven gebracht. Natuurpunt is altijd pleitbezorger geweest om de draagkracht van de natuur bij diverse mense-lijke activiteiten, waaronder ook de jacht, te respecte-ren. Ondanks de zware druk is de beschermde status van de aalscholver gelukkig niet opgeheven. Er zou volgens sommigen in de Dender geen vis meer zitten door een overpopulatie van deze viseter. De waarheid heeft echter haar rechten en de natuur haar wetma-tigheden. Er kunnen immers maar zoveel predato-ren zijn als er prooien zijn. Natuur zorgt zelf voor evenwicht.

Achillespees van het besluit is de handhaving. Een wet-geving heeft pas zin als die ook gehandhaafd wordt. Het totaal aantal natuurinspecteurs dat de bevoegde administratie ANB actueel kan inzetten, is te margi-naal om een degelijke controle te kunnen garanderen. Veel goede elementen uit het besluit kunnen daarom dode letter blijven indien dit niet wordt verholpen.

Ook voor Natuurpunt is soortenbescherming een belangrijk luik in het totale beschikbare arsenaal voor natuurbescherming. In deze Dendriet zetten we in dit licht een aantal regionale soorten en acties in de kijker. Alsook de mensen die zich tomeloos inzetten voor de bescherming ervan. Denken we bijvoorbeeld aan de mensen van de kerkuilenwerkgroep of de diverse lokale paddenoverzetacties.

Er is en blijft dus werk aan de winkel voor een even-wichtige, constructieve en als het moet strijdbare natuurvereniging. Onze 9 Natuurpuntafdelingen uit de Denderstreek zijn dan ook blij dat u ons lokale werk ook in 2010 ten volle blijft steunen met een lid-maatschap. Namens alle afdelingsbesturen danken we u en wensen u en uw gezin dan ook een voor-spoedig 2010 toe.

Wouter Mertens, hoofdredacteur

Nieuw soortenbesluit van kracht

Dat 2010 een voltreffer moge zijn

Joac

him

De

Mae

sene

er

nr. 1 - januari 2010 �

SO voor dummiesDe SO is een vrijwillige over-eenkomst voor één jaar die een gemeente of provincie afsluit met de Vlaamse Overheid op vlak van milieu. In ruil voor het uitvoeren van een aantal acties krijgt ze financiële en inhou-delijke ondersteuning van de Vlaamse Overheid. De gemeente kan zelf kiezen welk ambitie-

niveau ze wenst te behalen: het basis- of het onderscheidings-niveau. Hiernaast bestaat facul-tatief nog de mogelijkheid een aantal milieu- of natuurgerela-teerde projecten uit te voeren waarvoor andermaal centen zijn te verkrijgen. Het onderschei-dingsniveau kan je halen door een duurzaamheidambtenaar aan te werven en minimum vijf

en dertig punten te sprokkelen uit een puntenlijst van moge-lijke realisaties.

Welke ‘wortel’?Om de zes jaar wordt dit instru-ment door de Vlaamse overheid wat herwerkt om de nieuw uit-dagingen aan te kunnen en om de focus op vooruitgang scherp te houden. De actuele samen-

De wortel werkt beter dan de stok!Samenwerkingsovereenkomst in de regio

Landbouw in harmonie met de natuur aan de oevers van de Mark te Vollezele

Vild

a -

Yves

Ada

ms

Wat doe je om een koppige ezel te laten vooruitgaan? Twee methoden zijn gang-baar: ofwel met striemende stokslagen, ofwel door een sappige wortel voor te houden. In beleidstermen vertaald, gebruik je dus dwingende of stimulerende maatregelen. De samenwerkingsovereenkomst (SO) die de Vlaamse overheid kan afsluiten met onze gemeenten en provincies behoort tot de laatste categorie. De ervaring van de laatste jaren toont duidelijk aan dat er met dit instrument een goede vooruitgang geboekt wordt op het niveau van het gemeentelijk natuur- en milieubeleid in de Denderstreek. De wortel werkt dus beter dan de stok! Onderstaand regionaal overzicht geeft ons alvast hoopvolle signalen.

4 nr. 1 - januari 2010

werkingsovereenkomst is opge-steld voor de periode 2008 tot 2013. Gemeenten en Provincies kunnen er jaarlijks op intekenen. Er wordt gewerkt aan maar liefst 10 thema’s: instrumentarium, afval, MVP (milieuverantwoord productgebruik, water, ener-gie, mobiliteit, natuur, hinder, bodem en duurzame ontwikke-ling. Wat drijft de gemeenten nu om op deze domeinen milieuwinst te realiseren en een goed eigen beleid te ontwikkelen?Glijmiddel van dienst zijn hier de centen. Reken zelf even uit hoeveel jouw gemeente kan verdienen. Er wordt e 1,7 per

inwoner + e 1,4 per ha subsidie voorzien, met een minimum van e 20.000. Gemeenten die een duurzaamheidambtenaar hebben krijgen e 30.000 extra en projecten kunnen nog eens voor 50% betoelaagd worden.

Voorbeeld cluster ‘instrumenta-rium’Laat ons eens exemplarisch twee dingen uit die samenwerkings-overeenkomst verder bekijken die ons als natuurvereniging meest interesseren. Het thema instrumentarium en het thema natuur. Gemeenten die inteke-nen op het basisniveau enga-geren zich om een inspraak te

organiseren via een milieuraad, een milieumanagementinforma-tiesysteem (oef, kortweg: MMIS) uit te werken, een handhavings-beleid te voeren, de gemeen-telijke diensten te organiseren op het vlak van milieubeleid en een eigen visienota hebben over dat gemeentelijk milieube-leid. Gemeenten die zich willen onderscheiden zorgen voor de verplichte duurzaamheidamb-tenaar, een open milieuraad, en hebben een milieubeleidsplan en een milieubarometer. Onder het moto: meten is weten. Je ziet het: men houdt in het onder-scheidingsniveau de wortel gewoon wat verder om de ezel

Samenwerkingsovereenkomst in de regio

Geen overeenkomst Basis niveau Onderscheidingsniveau

Voor 2008 tot 2013 Voor 2005 tot 2007

nr. 1 - januari 2010 �

ook verder te krijgen. Voor een aantal gemeenten hangt die ‘wortel’ nog even té ver.

Voorbeeld cluster natuurWat zit er in de basisovereen-komst qua natuur? Dit zijn: het opvolgen van het bermbesluit, het promoten van het gebruik van streekeigen soorten en het toepassen van de code van goede natuurpraktijk. In het onderscheidingsniveau werkt men aan subsidiereglementen voor soortbescherming, aanleg en onderhoud van kleine land-schapselementen, gevelbe-groening, ondersteuning van milieuverenigingen. Andere opties zijn vormingen voor het gemeentelijk personeel over ecologisch groen-, natuur- en bosbeheer, deelname aan de dag van het park of de dag van de natuur, aanplanten van streekei-gen soorten of een inventaris en actieplan rond kleine landschap-selementen.. Projecten voor extra subsidies kan men indie-nen voor aankoop van natuur, inrichting, soortbescherming, harmonisch park- en groenbe-heer, bermbeheer, speelbossen, toegankelijkheid van gebieden en groendaken.

Subtiliteit nodig‘De wortel’ als instrument werkt niet altijd. Als hij te ver gehou-den wordt, reageert de ezel niet meer. Logisch. Zo ook met de SO. De vorige samenwerkings-overeenkomst (2005-2007) oog- de vrij ingewikkeld. Ten on- rechte, want het instapniveau was zeker haalbaar. Gevolg was dat er niet zoveel progressie gemaakt werd qua méér ingeschreven gemeenten. De wortel wordt nu inschijfjes toegediend en wat

dichterbij gehouden. De respons op de huidige SO is daarom voor de regio nu een heel stuk hoger. Vergewis je op de kaartjes in bij-lage eens over de stap vooruit die een aantal gemeenten in de regio op dit vlak zetten! Een bank voor-uit voor Aalst, Affligem, Erpe-Mere, Haaltert, Herzele, Lede, Ternat en Zele! Zonder uiteraard de gemeenten in de bloemetjes te zetten die al goed presteerden op vlak van de samenwerkingsover-eenkomst. Ook bij Aalst dienen we een kanttekening te maken. Als middelgrote stad hadden zij wel degelijk al voordien een vrij goed milieubeleid en konden ze zich moeilijk inschakelen in een samenwerkingsovereenkomst met eigen regels. Deze keer was de politieke bereidheid er wel. Gemeenten die onderschei- dingsniveau nastreven zijn uiter- aard de kernsteden omdat die meer mogelijkheden heb- ben: Aalst, Dendermonde, Geraardsbergen en Ninove. De gemeenten Liedekerke en Herzele tonen dat ook een klei-nere gemeente dit niveau kan halen. Duurzaam bouwenBinnen onze regio zijn er een aantal goede projectvoorbeel-den aan te halen op het vlak van natuur- en milieubeleid. Zo dienden Dendermonde en Erpe-Mere dit jaar een belofte-vol project in voor het aanbieden van planadvies voor duurzaam bouwen aan particulieren. Aan

de andere gemeenten zouden we zeker adviseren om hier eens te gaan informeren om soortgelijke stappen te zetten. Gemeenten zijn hier immers het ideale niveau dicht bij de kandi-daat-bouwers om hen met raad en daad bij te staan. Dit moet op termijn zeker zijn vruchten afwerpen. Te Herzele wordt er werk gemaakt van composte-ren op wijkniveau. Een boeiend experiment waarvan we eerst de evaluatie na een paar jaar willen afwachten alvorens andere gemeenten adviezen hierom-trent te geven.

Ninove scoort op natuurvlak! Te Ninove werd binnen de SO een ruimere soortbescherming-actie goedgekeurd voor het inrichten van zomerverblijfplaat-sen van vleermuizen en broed-gelegenheden voor Kerkuil in de kerken van Voorde, Aspelare, Nederhasselt en Outer. Kostprijs 25.000 EUR. Voor dit soort actie toch al een ambitieus project. In 2008 kreeg de gemeente ook goedkeuring voor de opmaak van een bermbeheersplan. Dit jaar is er ook een projectaan-vraag ingediend voor de aanleg van een demo groendak en een subsidiereglement voor groen-daken. Dendrietgemeenten die op vlak van natuurbeleid stappen vooruit willen zetten, kunnen altijd eens over de haag kijken bij buur Ninove.

Wouter Mertens

Samenwerkingsovereenkomst: 02 553 80 39 caplo@lne.vlaanderen.be.http://www.lne.be/doelgroepen/lokale-overheden

� nr. 1 - januari 2010

SOS PlekkerstraatDe liefde voor natuur zit Michel in het bloed. Sinds jaar en dag heeft hij als paarden- en hondenliefhebber een intense band met de natuur. Er gaat geen dag voorbij of Michel moet buiten zijn, beaamt echtge-

note Bernadette. Wandelen, paard-rijden, werken: de natuur is een plaats waar hij tot rust kan komen. Ik kon het in 2006 niet langer aan-zien, getuigt Michel. De nochtans landelijke Plekkerstraat veranderde ieder voorjaar weer in een heus pad-

denkerkhof. Een structurele oplos-sing, zoals een amfibietunnel, zat er niet onmiddellijk in. Dus planden we samen met de Vrije Basisschool Aspelare onze eerste paddenover-zetactie. We vonden technische informatie via Hyla, de amfibie-

Natuur.mens in de kijkerDe wrattige vrienden van MichelVolgende maand is het weer zover. Vanaf de meest embryonale lenteverschijn-selen haalt Michel De Couck zijn plastic zeil en emmers uit het berghok. Padden verlaten immers al heel vroeg hun winterverblijf. Met dit zeil spant Michel in de Plekkerstraat te Aspelare (Ninove) een afstand van zo’n 250 meter vakkundig af. Padden die op weg naar de voortplantingspoel zijn straat willen kruisen, worden via een hermetische afboording van 30 cm hoogte liefdevol gedevieerd naar emmertjes, die om de 10 meter tegen deze kering zijn ingegraven. Dit artikel is een eerbetoon aan alle vrijwilligers die met veel geduld jaarlijks duizenden padden van een gewisse dood redden.

Bij het beginnen van het paddenseizoen, in februari, worden met plastic geleidingsmuurtjes gebouwd

Mic

hel D

e C

ouck

nr. 1 - januari 2010 �

enwerkgroep van Natuurpunt, en bij Leon Clottemans uit Roosdaal. Deze had al heel wat praktische ervaring met het organiseren van paddenoverzetten.

Dat is toch zeerarbeidsintensief?Zeg dat wel! Alleen al het opzet-ten van de vangconstructie, samen met ouders en grootouders van de basisschool enkele honder-den meters verderop, is toch al gauw een voormiddag werk. Het afbreken en herstellen van de berm in de oorspronkelijke staat en het opbergen van het materi-aal voor volgend jaar, klaar ik op m’n eentje. De paddenoverzet loopt zowat anderhalve maand. Ikzelf sla geen enkele avond over.

Maar de massale trek concen-treert zich op een paar dagen. Ik doe dan een paar keer de toer, om ook elders padden van de baan te halen. Vooral op de warme, voch-tige dagen hebben we letterlijk en figuurlijk de handen vol. Om iedereen een kans te geven, krij-gen alle klasjes van de vrije basis-school Aspelare een beurtrol. We ledigen ’s ochtends de emmertjes met de klas van dienst en zetten de padden veilig over. Weekends en vakanties neem ik volledig voor eigen rekening. Thuisgekomen, wordt de administratie van het aantal overgezette dieren nauw-gezet bijgehouden. Op het einde van de overzetperiode wordt alles gerapporteerd aan de Natuurpunt amfibieënwerkgroep Hyla.

Kan je uit dat cijfermateriaal iets leren?Sinds 2007 stoppen we onze cij-fergegevens ook in de databank van Hyla. Dat jaar zagen we een verdubbeling van het aantal over-gezette dieren. De tendens is ontegensprekelijk dat de padden-trek vroeger plaats vindt. Terwijl de hoofdmoot van de trek vroeger plaatsvond begin maart, ligt dit nu al midden februari. Het aandeel salamanders en kikkers neemt toe. Het totaal aantal overgezette dieren in Aspelare blijft ongeveer gelijk doordat het aantal padden licht afneemt. Ik vermoed dat de toename van Canadese gans de aantallen heeft doen slinken. Deze exoot is een niets ontziende veelvraat. In Vlaanderen heeft de

Eens de paddentrek op gang, worden dagelijks de emmertjes leeggemaakt

Mic

hel D

e C

ouck

� nr. 1 - januari 2010

populatie amfibieën de voorbije tien jaar een forse duik naar bene-den genomen. De laatste jaren is de natuur in het landelijk milieu duidelijk in vrije val.

Hoe kan je zoiets keren?Sensibilisatie is zeer belangrijk. Heel wat omwonenden zien bij een paddenoverzet dat er iets concreet gebeurt en tonen inte-resse. Anderen blijven dan weer ongevoelig voor de problema-tiek. Je kan nooit iedereen over-tuigen. Via artikels in de krant wilden we onze actie wat meer ruchtbaarheid geven. Ik werd vorig jaar dankzij zo’n kran-tenartikel gecontacteerd door buurtbewoners van de Dender houtembaan, tussen Ninove en Denderhoutem. Dit bewijst dat dergelijke artikels mensen kunnen

Aspelare. Ikzelf ben er manusje van alles en begeleid ook heel wat natuuractiviteiten. De leeftijd van deze kinderen is zeer dankbaar. Ze hebben een spontane interesse in alles wat leeft, zeker in dieren. Regelmatig betrekken we de kin-deren bij de natuur rondom hen, met een aantal terugkerende en jaarlijks ook met een aantal nieuwe onderwerpen. Zo gaven we vorig jaar een uilenwandeling en doen we jaarlijks met de school mee aan de Dag van de natuur. Hoewel deze dag in het weekend ligt, hebben we geen moeite om jaarlijks zowat 30 leerlingen mee boompjes te laten aanplanten. In het reservaat van de Beverbeekvallei beheren we soms een hooilandje. In de maand juni plannen we samen met Natuurpunt een nachtvlinder-avond voor ouders en kinderen. Je

aanzetten om in hun eigen buurt te zoeken naar oplossingen. Waar de Kipsteekbeekvallei de weg op zijn diepste punt kruist, is er jaar-lijks een terugkerend probleem. Ik ga het komend voorjaar ook daar proberen om een overzet te orga-niseren en lokale mensen erbij te betrekken. Het is zeker een werk van lange adem. Bij de overzet in de Plekkerstraat trachten we nog altijd, zoals in de beginjaren van het project, de hele school te laten deelnemen. Leuk is dat de kinde-ren, van kleuters tot zesde leer-jaar, over het thema gaandeweg meer kennis van zaken krijgen.

De Basisschool als onmisbare partnerMijn echtgenote, Bernadette Remory, is lerares in het vierde leer-jaar van de Vrije Basisschool van

Alweer een emmer vol padden veilig naar de overkant

Mic

hel D

e C

ouck

nr. 1 - januari 2010 9

merkt het, onze school is zeer actief op het vlak van natuur- en milieu-educatie. We zijn dan ook een bedrijvige MOS-school zegt echt-genote Bernadette met enige fier-heid. MOS staat voor Milieuzorg Op School, een initiatief van de Vlaamse overheid om een milieu-zorgsysteem op een pedagogisch verantwoorde wijze te integreren in de werking van onze Vlaamse scholen. We haalden reeds ons derde logo en volgend jaar gaan we voor de groene vlag.

Val je na een tijd niet inherhaling bij die kinderen?Absoluut niet. Natuur is onuit-puttelijk. Recent richtten we bijvoorbeeld in de klas een ter-rarium in met wandelende takken. Eten laten zoeken, het terrarium verversen, observeren, hun angst leren overwinnen en

de takken over de hand laten lopen. Bernadette haalt er een mooi fotoboek bij, gekregen van een leerling op het einde van het schooljaar. Het boek puilt uit van dynamiek en leuke natuuractivi-teiten. Kippen worden gekweekt, eieren uitgebroed waarbij de vor-deringen met de weegschaal en tegen de lamp nauwgezet worden opgevolgd. Er worden duiven gehouden in de gang. Een paar keer per jaar is het spannend,

want dan wordt er per duifje een peter- en meterschap verloot. En iedereen kijkt uit naar die func-tie. Geboortekaartjes maken, namen geven… dergelijke initi-atieven bieden tal van mogelijk-heden om de betrokkenheid van de kinderen te realiseren. En om die betrokkenheid is het toch te doen. Zonder betrokkenheid is natuureducatie zinloos.

Wouter Mertens

Info-avond: hoe herken ik onze amfibiesoorten?

Leer al onze amfibiesoorten voor eens en voor altijd herkennen.Donderdag 10 februari om 20 uurSpreker: Robert Jooris van de Natuurpuntwerkgroep HylaDeelname: gratisKalisj, Pollarestraat 12� te Ninove

Getal van de maand

Meer dan 10.000 slijmerds gered!Jaarlijks redden natuurbeschermers in de ruime Dendrietregio meer dan 10.000 padden, kikkers en sala-manders van een gewisse dood. Hoog tijd om al dat stille werk eens een dikke pluim te geven!

Opengespat voorjaarsgelukIeder voorjaar is het weer zover. De hormonen van onze amfibieën raken dan compleet op drift. Deze nuttige insectenverdelgers willen dan kost wat kost hun vaste poel bereiken die tegelijk als bal- en kraamzaal dienst doet. Ook al liggen er soms heel drukke wegen tussen voortplantings- poel, winterverblijf en zomerbiotoop. De gevol- gen laten zich raden. Tal van plaatsen worden omgetoverd tot walgelijke pannenkoeken open-gespat voorjaarsgeluk. Gelukkig zetten tal van

natuurvrijwilligers zich op vele plaatsen al in om dit te vermijden.

Cijfers doorgevenDe tabel geeft een overzicht van de in het voorjaar van 2009 geregistreerde overgezette dieren. Voor Roosdaal werd het aantal van 2008 ingevoerd. Jammer genoeg belanden niet altijd alle cijfers tot bij Hyla, de werkgroep van Natuurpunt die zich bezighoudt met de bescherming van onze amfibieën en reptielen. Zo is er voor Ninove bijvoorbeeld maar van 3 van de 5

Mic

hel D

e C

ouck

10 nr. 1 - januari 2010

overzetplaatsen cijfermateriaal aange-meld. Er zijn initiatieven in vrijwel alle gemeenten. Het totaalcijfer van 8.405 overgezette dieren is dus zeker niet absoluut. We maken ons sterk dat het jaarlijks om meer dan 10.000 geredde dieren gaat in onze regio. Oproep dus om de gegevens door te spelen. Ze zijn nuttig voor het beleid. Zo toont deze monitoring de laatste jaren een alarmerende neerwaartse trend. Vorig jaar zette Hyla nog een kleine 100.000 dieren veilig over, in 2006 was dat nog 170.000. En neen hoor: de cijfers zijn niet te verklaren door een verminderde inspanning, integendeel!

Dank!In sommige gemeenten zijn er dui-veltjes-doe-al die een aantal overzet-plaatsen coördineren. Bijvoorbeeld Leon Clottemans in Roosdaal en Karel Vanderborght in Ternat. Bijzonder hoge aantallen onderstrepen de waarde van de Scheldebroeken in Zele, waar onze vrien-den van vzw Durme de acties coördineren. Een ander opmerkelijk cijfer is de zeer vitale populatie vinpootsalamanders in de Reukenstraat in Ternat. De cijfers tonen aan dat hier misschien structurele maatregelen wenselijk zijn. Wij danken al onze leden die zich jaarlijks anoniem inzetten voor de veilige overtocht van dieren in hun buurt. Het inter-view met Michel De Couck elders in deze Dendriet is een eerbetoon aan hen allemaal. Een laatste woord van dank is voor de diverse gemeentebesturen die jaarlijks nabij de oversteekplekken aangepaste ver-keersborden plaatsen. Is jouw gemeente nog niet

www.hylawergroep.beinfo@hylawerkgroep.be

Natuurpunt werkgroep Hyla

INF

O

zo ver? Neem dan contact op met de buren. Ken jij nog plaatsen die echt aan een overzet of opvol-ging toe zijn? Laat het je afdeling maar weten. We onderzoeken dan of ingrijpen mogelijk is.

Wouter Mertens

GEMEENTE Gewone pad Bruine Groene Alpenwater- Kleine water- Vinpoot- Salamander sp TOTAAL kikker kikker sp. salamander salamander salamander

Geraardsbergen 318 0 0 11 0 0 0 329

Ninove 632 173 6 0 0 0 65 876

Roosdaal 3071 61 26 66 35 0 0 3259

Ternat 251 7 5 114 32 220 0 629

Zele 3307 1 1 0 3 0 0 3312

TOTAAL 7579 242 38 191 70 220 65 8405

Opvallende constructies en verkeersborden helpen mee om de omgeving te sensibiliseren

nr. 1 - januari 2010 11

Aankopen om te beschermenIn 1990 kreeg Leefmilieu Geraardsbergen de kans om een klein bosperceel aan de Moenebroekbeek aan te kopen. Dit was meteen de start voor een ambitieus project. De eerste jaren werd vooral aandacht geschonken aan het verwerven van het moerasbos, een groene parel in de vallei. Al snel kwam het besef dat Moenebroek meer te bieden had dan een schitterend valleibos. De natte weiden en hooilanden, deels ingeplant met populieren, in combinatie met de hoger gelegen weiden en akkers, afgeboord met knotwilgen, populieren en breed uitgegroeide meidoornhagen zorgden voor een afwisselend landschap met schitterende moge-lijkheden voor natuurontwikkeling. Aangezien natuurbeheer het gemakkelijkst te realiseren is op eigen terreinen, werden de inspanningen om per-

celen te verwerven sterk opgevoerd met momenteel meer dan 75 ha eigendom en 3 ha huurpercelen.

Professionele aanpakOnder impuls van de beheercommissie, bestaande uit specialisten van verschillende disciplines en ervaringsdeskundigen, werd een beheerplan opge-steld voor het gebied. In dit document werden de verschillende doelstellingen voor het reservaat beschreven, rekening houdend met de realiseer-baarheid op het terrein.

Bos met niets-doen-beheerIn het moerasbos draait alles rond het behoud van al het moois dat er al is. Bomen mogen oud worden en aftakelen en bieden dan nestgelegenheid voor spechten, spreeuwen, mezen... Mossen, korst-

Moenebroek Landschap in ontwikkelingSinds 1990 werkt Natuurpunt aan de uitbouw van Moenebroek, een natuurreservaat op de grens van Schendelbeke, Ophasselt en Hemelveerdegem. Twee aangeduide wandelpaden bieden de natuurliefhebber de gelegenheid om kennis te maken met het reservaatproject en de resultaten van bijna twintig jaar natuurbeheer.

In alle seizoenen een wandelparadijs

Koe

n St

eenh

oudt

12 nr. 1 - januari 2010

mossen, paddenstoelen en insecten profiteren van de dode takken of bomen. Enkel wanneer er problemen te verwachten zijn voor wandelaars of buren, wordt ingegrepen in dit bos.

Herstel van bloemrijk hooilandHet herstel van drie hooilanden daarentegen, is heel arbeidsintensief. Twee van deze hooilanden waren ingeplant met populieren. Na het kappen van de bomen en het opruimen van het kruinhout, werden de stronken weggefreesd zodat we het machinaal hooilandbeheer konden opstarten. Dit beheer van maaien en afvoeren van hooi zorgde voor een spec-taculair herstel van de flora, met massaal bloeiende pinksterbloem, echte koekoeksbloem en grote rate-laar. Nu nog wachten op bosorchis en misschien wel brede orchis om het verhaal compleet te maken.

Lappendeken van grasland, hagen en struwelenHet grootste deel van het gebied is voorzien voor de ontwikkeling van struweelrijk grasland. In de gras-landen verwachten we het verspreid doorschieten van bramen-, sleedoorn- en meidoornstruwelen waarin hoger opschietende bomen kansen krijgen.

Er wordt gewerkt via een aangepaste begrazing, waar-bij het aantal dieren en de periode van begrazing bepa-lend zijn voor het verstruwelen van het landschap.

Koe

n St

eenh

oudt

© N

atuu

rpun

t

nr. 1 - januari 2010 1�

Carlos D’Haeseleer054 41 87 09

carlos.dhaeseleer@skynet.be.

Afdeling Boven-Dender

INF

O

Kennis maken met het voorjaar in Moenebroek.

Op zondag 2� april 2010 wordt je om 14u00 ver-welkomd in het reservaat. We starten aan het infobord, kruispunt Moenebroekstraat-Moorhofstraat in Schendelbeke. Bloemenpracht, zingende vogels en fladderende insecten staan centraal tijdens deze wandeling. Gratis voor leden, bijdrage voor niet-leden e1 / pers

De resultaten zijn spectaculair op percelen die vanuit akkerbeheer in het begrazingblok zijn opge-nomen. Elk perceel is anders geëvolueerd, maar steeds met fraaie resultaten. Alleenstaande mei-doorns, dichte bramenstruwelen, ondoordringbare zwarte elzenbosjes en kruipende sleedoornstruwe-len zorgen voor voortplantingsplaatsen voor aller-lei insecten, kleine zoogdieren en vogels. In de vroegere graslanden zijn de resultaten veel minder spectaculair. Enkel in de natste, weinig begraasde zones zien we bomen en struiken kiemen. En van deze kiemplantjes groeien er maar enkele door tot heuse bomen en struiken.

Een verruimd landschap De snelste verandering in het landschap werd enkele jaren geleden gerealiseerd. Door de aan-koop van enkele tussenliggende weilanden werd het ineens mogelijk om zeer grote begrazingsblok-ken in te stellen. De overbodig geworden tussen-afsluitingen werden verwijderd: enkele kilometers

Jan

Van

Uyt

vanc

k

‘Verruimd’ landschap met bloeiende meidoorns

prikkeldraad. Het resultaat is eigenlijk nog meer verbluffend dan de verstruweling. Op sommige plaatsen is er een wijds overkomend landschap ontstaan.

Genieten langs twee bewegwijzerde paden Enkele jaren geleden al werd in Moenebroek gewerkt aan het toegankelijk maken van het reservaat. Twee wandelpaden werden uitgestip-peld, ééntje van 3 km, het tweede van 7 km. De korte wandeling laat je kennis maken met het moerasbos, de hooilanden en enkele kleinere begrazingsblokken. De lange wandeling is eerder een landschapswandeling, waar vooral het open landschap met de vele hagen en knotwilgenrijen in het oog springen. Hier maak je ook kennis met het verstruwelend landschap, elk seizoen in een andere kleurentint. Begin 2009 werd de bewegwijzering in een nieuw kleedje gestoken, zodat het gebied weer zeer gemakkelijk te verkennen is. De startplaats met het infobord is te vinden aan het kruispunt van de Moenebroekstraat met de Moorhofstraat in Schendelbeke, waar er parkeer-mogelijkheid is voor verschillende wagens.

14 nr. 1 - januari 2010

Iedereen kan een foto maken. Kijk maar in het gemiddelde vakantiealbum. Maar goede, aansprekende foto’s maken is iets anders, zeker als het om natuurfotografie gaat. Daar heb je technische en prakti-sche kennis voor nodig, plus het oog van de fotograaf, kortom: vakmanschap. Dat vakmanschap, in al zijn facetten, leer je tijdens onze cursus natuurfotografie.

Natuurpunt Ninove doet hiervoor een beroep op de bekende natuurfotograaf Rollin Verlinde. Door zijn gedrevenheid, ervaring en heldere uitleg staat hij garant voor een leerrijke maar vooral ook ple-zante kennismaking met natuurfotografie. Gebruik makend van glasheldere voorbeelden legt Rollin stap voor stap uit hoe je komt tot de ideale natuurfoto.In drie theorielessen en twee workshops worden de basisprincipes uit de doeken gedaan, maar wordt ook veel aandacht besteed aan de fijne kneepjes van het vak, die kleine geheimpjes welke je enkel van een ouwe rot in het vak kan leren. Zowel macrofotogra-fie, landschapsfotografie als fotograferen met een telelens komen uitgebreid aan bod.Je mag er zeker van zijn dat ook jouw foto’s op het einde van deze cursus van een beduidend hoger

niveau zullen zijn, ongeacht je beschikbare appa-ratuur.Schrijf snel in want een workshop met Rollin Verlinde loopt gauw vol en de plaatsen zijn beperkt.

Praktische informatieA Donderdag 1 april, 19.30-22.30 uur: theorieles deel 1

A Donderdag 8 april, 19.30-22.30 uur: theorieles deel 2

A Donderdag 15 april, 19.30-22.30 uur: theorieles deel 3

A Zaterdag 17 april, rond zonsopgang tot 11.30 uur: workshop / praktijkcursus deel 1

A Donderdag 22 april om 19.30 uur: presentatie en bespreking foto’s van de praktijkcursus

A Zaterdag 24 april, rond zonsopgang tot 11.30 uur: workshop / praktijkcursus deel 2

A Donderdag 29 april om 19.30 uur: presentatie en bespreking foto’s van de praktijkcursusTijdens de bespreking van de foto’s uit de praktijklessen wordt ook de nodige aandacht besteed aan het nabewer-ken met Photoshop.

LocatieDe theorielessen en de besprekingen van de foto’s vinden plaats in Café Kalisj, Pollarestraat 126, 9400 Ninove.De juiste locatie van de praktijklessen wordt meege-deeld tijdens de theorielessen.

InschrijvenInschrijven kan door e 80 per persoon over te maken op rekening 979-3529555-21 op naam van Natuurpunt Ninove met vermelding “Cursus Natuurfotografie”. In de prijs is een gedrukte cursus in kleur inbegre-pen waarin alles nog eens haarfijn wordt uitgelegd.

Natuurpunt Ninove organiseert

Cursus natuurfotografiemet Rollin Verlinde

Een stierkikker van de hand van Rollin Verlinde (Vilda)

© V

ilda

- Ro

llin

Verl

inde

Natuurfotograaf Rollin Verlinde werkt voor Vilda, een online beeldbank die al jaren kwalitatief foto-materiaal levert voor DendrietWil je nog meer voorbeelden van zijn fotografeerta-lent bewonderen, ga dan eens grasduinen opwww.vildaphoto.net

DENDERKALENDER Activiteiten van Natuurpunt zijn voor leden gratis en niet-leden betalen 1 e (2 e per gezin), tenzij expliciet anders vermeld.Op onze excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig.Bij activiteiten buiten de regio is carpooling gebruikelijk (e o,o7 per km/persoon).

uur van vertrek

plaats van afspraak

toelichting

gids

bijzonderheid

contactpersoon

zeker meebrengen

zondag 3 januari

Natuurwandeling in osbroek

afd. Aalst 10:00 – 12:00 F. Blanckaertdreef, (zijstraat Parklaan) Infobord aan atletiekpiste Winterse verkenning Osbroek Magda De Wolf Stad Aalst, dienst Leefmilieu 053 73 24 12

zondag 3 januari

Glühwein in het driedorpenpunt ”Ten Bos”

afd. Affligem-Liedekerke 9:30 - 12:00 Bijeenkomst aan de St Amandus- kerk, Dom Modest Van Asschelaan te Erembodegem. Carpooling vanuit Liedekerke, parking Bibliotheek Warandastraat 22 om 9:00 Samen met Pasar wandelen we langs mooie wegen, bossen, de kronkelende Dender en klimmen terug het Brabantse leem-plateau op om het glas te heffen op 2010. Leden: gratis; niet-leden: 1,5 euro Erik De Block - 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be

Zondag 10 januari

Nieuwjaarswandeling Everbeek-Beneden

afd. Boven-Dender 14:00 – 17:00 kerk Everbeek-Beneden Wandeling tot de top van de Parike- berg en door Plankenkouter, tussen Dender- en Scheldevallei, met aandacht voor de geologie, merkwaardige bo- men en typische huistuintjes. Een stukje Vlaamse Ardennen met zicht op het Pays des Collines. De gids declameert poëzie uit eigen werk. We ronden af in café ’t Fameus Verleden. karel.depelsemaker@telenet.be, 0486 96 40 29

vrijdag 15 januari

Nieuwjaarsdrink - Algemene vergadering

afd. Aalst, Erpe-Mere, Lede-Houtem 18:30 Alg. vergadering 19:30 Nachtwandeling Kasteel Terlinden, S. Van der Guchtlaan, Aalst Na een presentatie van de activiteiten uit 2009 en van de plannen voor 2010, gaan we in de rand van Aalst op zoek naar winterse nachtdieren (uilen ea) om af te sluiten met een drankje.

Rik De Baere – 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be

zaterdag 16 januari

Nieuwjaarsreceptie

afd. Ninove 20:00 – 24:00 Buurthuis Pollare (hoek Hoogstraat- Nekkersput) Onze alom bekende nieuwjaarsrecep- tie met een drankje en een hapje, voorstelling jaarkalender 2010 en gezellig samenzijn. Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be

zondag 17 januari

Uitstap naar kust en polders

afd. Denderleeuw 9:00 – 19:00 Welleplein aan de kerk te Welle Overwinterende vogels Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 Warme kledij en stevig schoeisel; picknick zelf te voorzien

vrijdag 22 januari

Open algemene jaarlijkse ledenvergadering

afd. Denderleeuw 20:00 – 22:00 Zaal taverne “Ganzenhof” Regentie- straat 21 te Welle Evaluatie natuurbeheer / Verenigings- werking Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 Eric De Tré – 053 66 04 32

zaterdag 23 januari

Ledenfeest

afd. Affligem-Liedekerke 20:00 - 23:00 De Patro, Fosselstraat te Hekelgem Zoals steeds nodigt het bestuur alle leden en geïntresseerden uit op een hapje en een drankje. Het bestuur stelt het nieuwe jaar programma 2010 voor en geeft een nablik van onze werking in 2009. Erik De Block - 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be

zaterdag 23 januari

Uilentocht in het Raspaillebos

afd. Boven Dender 17:00 -20:00 Parking Helix, Hoogvorst 2, 9506

Grimminge Nachtbezoek aan het Raspaillebos, op zoek naar de bosuil. Aansluitend een borrel, een glühwein of een warme chocomelk. Kostprijs: e 1 voor leden, e 2 voor niet-leden, kinderen gratis. Hoewel inschrijven niet hoeft, toch graag een berichtje naar Koen wanneer je zeker komt. Koen Steenhoudt- 0472 90 80 57 koen.steenhoudt@skynet.be

Iedere 4e zaterdag van de maand

Natuur.café

afd. Ninove 20:00 - … Café Kalisj,Pollarestraat 126, te Ninove Voorzitter Wouter tapt in Café Kalisj. Er zijn ook altijd een aantal bestuurs- leden op post. Alle natuur- punters uit de regio steeds welkom voor een babbel. Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be

zondag 31 januari

Knotwilgenwandeling en pannenkoekenslag

afd. Affligem-Liedekerke 13:30 - …. Sint Jozefkerk Dahlialaan 1, 1742 St Katharina Lombeek. Carpooling vanuit Liedekerke: Parking Bibliotheek Warandastraat 22 om 13:00. 11 km is lange wandeling langs de oostzijde van Liedekerkebos. Samen met Pasar Liedekerke-Ternat lopen we langs dit prachtig winters parcours. Nadien pannenkoeken met koffie in de parochiezaal van de St. Jozefkerk van Sint Katharina Lombeek. Deelname e 5 (pannenkoeken en koffie inbegrepen). Erik De Block - 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be

donderdag 4 februari

Infoavond: Is er leven na de dood

afd. Ninove 20:00 – 22:30 Café Kalisj, Pollarestraat 126, 9400 Ninove Maden, vliegen, kevers en aaseters bestuderen op een dode ree of vos?

nr. 1 - januari 2010 1�

1� nr. 1 - januari 2010

Voor Zoniënwoud-boswachter Dirk Raes van het Agentschap voor Natuur en Bos is dit dagelijkse kost. Op deze infoavond stelt Dirk de resultaten van het project voor, inclusief de ‘zwarte’ punten waar dode reeën en vossen als verkeersslachtoffer vallen. Gratis toegang Joachim De Maeseneer - 0495 93 53 77 joachimdm@yahoo.com

zondag 7 februari

Natuurwandeling in Gerstjens

afd. Aalst

10:00 – 12:00 Parking Gerstenhof, Gerstenstraat 12 te Erembodegem-Aalst Winterse verkenning van de Gerstjens Rosanne Snauwaert Stad Aalst, dienst Leefmilieu 053 73 24 12

zondag 7 februari

Kindernamiddag”Meerminnetje” van Theater Top

afd. Affligem-Liedekerke

14:00 - 17:00 Deuren open vanaf 13:30 Dr. Tristaert-zaal boven sporthal Bellekouter Bellestraat 99, Affligem Theatervoorstelling van een sprookje van HC Andersens voor kinderen van 5 tot 12 jaar. Randanimatie door de organiserende verenigingen: Natuurpunt, Knipoog Oogappels en Gezinsbond. Toegangsprijs: e 4 voorverkoop, kassa e 6 Kinderen krijgen gratis drankje en versnapering. Reservatie kaarten - 0473 47 53 93 knipoog@knipoogaffligem.be

zondag 7 februari

Mezen in het Park van Mesen

afd. Lede

10:00 – 12:00 Park van Mesen- ingang station Lede We voeren en beloeren vogels rond een voederplaats in dit mooie park met deskundige uitleg over het winterse vogelleven. Peter D’Hondt – 053 80 72 57 peter. dhondt@telenet.be

woensdag 10 februari

Infoavond over padden en salamanders

afd. Ninove

20:00 – 22:00 Café Kalisj, Pollarestraat 126, 9400 Ninove Meer leren over herkenning van inheemse soorten kikkers, padden en salamanders. Robert Jooris. Gratis toegang

Christian Pické - 0477 79 94 73 christian.picke@natuurpuntninove.be

zaterdag 13 februari

Nieuwjaarsreceptie en algemene vergadering

afd. Boven Dender

20:00 - … Parochiale zaal Grimminge, steegje naast de kerk Gratis receptie met een goed glas en een borrelhap. Wie wenst kan in een apart hoekje doorlopend fotorepor- tages of filmpjes bekijken van onze afdelingsuitstappen. Halverwege reser- veren we een half uur voor onze alge- mene vergadering. We brengen er een overzicht van wat voorbij is en wat ko- men gaat, en stellen het bestuur voor. Koen Steenhoudt- 0472 90 80 57 koen.steenhoudt@skynet.be

zondag 14 februari

Uitstap naar Zeeland

afd. Denderleeuw - afd. Erpe-Mere sluit aan

8:00 - 19:30 Welleplein (kerk) te Welle; Overwinterende vogels en zeevogels, mogelijk zeehonden. Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 Warme kledij en stevig schoeisel; picknick zelf te voorzien

eind februari – begin maart

Paddenoverzet aan de De Dammenlaan, Dendermonde

afd. Dendermonding

In samenwerking met het buurt- comité en de Stad Dendermonde Hoe kan je helpen? Geef je gegevens door aan contactpersoon, die je verwittigt zodra de trek aanvangt. Vanaf dat moment gaan de vrij- willigers elke avond rond om de padden veilig over te zetten. Maar één avondje hulp is al zeer welkom. Ook voor kinderen een echte aanrader. Vanessa Vandewalle – 0497 45 72 79

Woensdag 24 februari

Mijnbouwproblematiek in Latijns-Amerika

afd. Ninove en vzw Kalisj

20:00 – 22:30 Sociaal cultuurcafé Kalisj, Pollarestraat 126 te Ninove We krijgen een fotoverslag over de mijnbouwproblematiek in Guatemala, de lokale bevolking en de problemen rond milieuver- vuiling, volksgezondheid, mensenrechten, biodiversiteits- verlies... Ninovieter en oud-JNM’er Thomas De Maeseneer (Catapa) Gratis toegang Joachim De Maeseneer, joachimdm@yahoo.com

vrijdag 26 februari

Vlaanderen in de knoop Een uitweg uit de ruimtelijke wanorde

afd. Aalst i.s.m. Raldes

20:00 - … Trefcentrum “De Nieuwbeek”, Nieuwbeekstraat 35 Aalst Erik Grietens, beleidsmedewerker bij de Bond Beter Leefmilieu, stelt zijn boek voor over het rampverhaal van één van de dichtst bebouwde regio’s ter wereld die nog onleef- baarder dreigt te worden door een nog steeds voortschrijdende onverantwoorde bouwwoede. Met aandacht voor dossiers uit de regio (N41, Siesegemkouter, Gevangenis…) en tips voor actie. Rik De Baere - 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be

vrijdag 26 februari

Avondwandeling

afd. Dendermonding

19:00 Café De Rust aan de Sint-Onolfs- kapel, Sint-Onolfsdijk 89, Appels (Dendermonde) Avondwandeling met aandacht voor uilen vooraf inschrijven Dirk De Mesel - 052 42 67 28

zaterdag 27 februari

Ganzen en andere watervogels in Damme en Zeebrugge

afd. Ninove

9:00 - 17:00 Parking Schoenen Muys (Brakelse- steenweg 160, Ninove). Vandaar car- poolend naar Damme en Zeebrugge. Kijken naar overwinterende ganzen en andere vogels. In de namiddagrijden we nog even door naar de overwinteren- de vogelkolonies rond Zeebrugge. Christian Pické - 0477 79 94 73 christian.picke@natuurpuntninove.be Verrekijker, picknick en drank, stevig schoeisel en warme kledij.

zondag 28 februari

Omvormingswerken in de Boelaremeersen

afd. Boven Dender

14:00 -17:30 Ingang Baronie Boelare, einde Gentsestraat, Nederboelare De voorbije 6 jaar werden in de Boelaremeersen 11 ha populieren- plantages omgezet naar een natuur- lijk moeraslandschap: een lappende- ken van riet, ruigtes, veldbos en natte weiden. Tegelijk is het een mooi mo- ment om de massa’s sneeuwklokjes te bewonderen. We zoeken ook naar eitjes van sleedoornpage. Johnny Cornelis - 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com

nr. 1 - januari 2010 1�

zaterdag 6 en zondag 7 maart

Eetfestijn

afd. Ninove zaterdag 18:00 - 21:00 zondag 11:30-14:00 Refter van het zusterhuis, Onderwijslaan te Ninove Het gevarieerd en kwalitatief menu biedt zoals steeds voor elk wat wils. Wouter Mertens 0495 68 89 33

zondag 7 maart

Natuurwandeling in Somergembos

afd Aalst 10:00 – 12:00 einde van de Schietbaan, (zijbaan Brusselse steenweg) aan oude Zeebergbrug Wandeling met aandacht voor de reali- saties en plannen inzake bosuitbreiding Geert Rohaert Stad Aalst, dienst Leefmilieu 053 73 24 12

zondag 7 maart

Vroege lente in Liedekerkebos

afd. Affligem-Liedekerke 9:30 - 12:00 Samenkomst aan de ingang van het Liedekerkebos Schelfhoutstraat om 9:15. De vroege lente met de eerste bloeme- tjes en vogels die terug actief worden. Erik De Block - 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be

zondag 21 maart

Narcissen in Raspaillebos

afd. Boven Dender 14:00 - 17:30 De Helix, Hoogvorst 2, Grimminge Voor hyacinten en daslook is het nog een maand te vroeg. De wilde narcis is echter op haar paasbest. Bovendien is het nog een goede periode voor spechten. Koen Steenhoudt- 0472 90 80 57 koen.steenhoudt@skynet.be

vrijdag 26 maart

Nacht van de Duisternis

afd. Lede 19:00 - … Marktplein Lede Tijdens deze nachtwandeling gaan we speciaal op zoek naar nachtelijk leven en de invloed van lichtver- vuiling op hun leven. Peter D’Hondt – 053 80 72 57 peter. dhondt@telenet.be

zaterdag 27 maart

Nacht van de Duisternis in het Osbroek

afd Erpe-Mere en Aalst 19:00 - … F. Blanckaertdreef, (zijstraat Parklaan) Infobord aan atletiekpiste Tijdens deze nachtwandeling door

het Osbroek gaan we op zoek naar zoogdieren en hun sporen. Met inloop- valletjes proberen we diverse muizen- soorten te vangen. Diemer Vercayie- Zoogdierenwerkgroep Rik De Baere – 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be

zondag 28 maart

Uitstap Bourgoyen-Ossemeersen te Gent

afd. Denderleeuw

13:00 – 18:00 Welleplein (kerk) te Welle; Wandeling 6 km; eenden en steltlopers Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 Warme kledij en stevig schoeisel

zondag 28 maart

Lente in het bos te Cotthem

afd. Lede en Erpe-Mere

14:00 – 17:00 Marktplein St. Lievens-Houtem Wandeling in het bos dat stilaan uit zijn winterslaap ontwaakt. Peter D’Hondt – 053 80 72 57 peter. dhondt@telenet.be

maandag 5 april

Infoavond: gieren, symbolen voor natuurbescherming

afd. Ninove

20.00-22.30 Café Kalisj,Pollarestraat 126, 9400 Ninove De Ninoofse Jasmijn De Kegel werkt al jaren bij de “Black Vulture Conservation Foundation” (monniksgier beschermings- organisatie) in Mallorca. Eerst om de laatste eilanden-populatie ter wereld te beschermen toen deze teruggelo- pen was naar minder dan 20 dieren. Nu is ze actief rond uitzettings pro- jecten in de Balkan, vooral Bosnië en Herzegovina. Aan de hand van een presentatie en documentaire geeft Jasmijn ons meer uitleg over dit unieke project. Gratis toegang Joachim De Maeseneer 0495 93 53 77 joachimdm@yahoo.com

April

Cursus Natuurfotografie

afd. Ninove Iedereen kan een foto maken. Kijk maar in het gemiddelde vakantiealbum. Maar goede, aansprekende foto’s maken, is iets geheel anders, zeker als het om natuurfotografie gaat. Daar heb je technische en praktische kennis voor nodig, plus het oog van de fotograaf, kortom, vakmanschap.

Dat vakmanschap, in al zijn facetten, leer je tijdens onze cursus Natuurfotografie.

Theorie: 1, 8 en 15 april 19:30 – 22:30

Praktijk: 17 en 24 aprilVroege ochtend

Bespreking praktijk: 22 en 29 aprilSociaal cultuurcafé Kalisj, Pollarestraat 126 te Ninove Rollin Verlinde (Vilda) Kostprijs: e 80. Inschrijven via een mailtje naar Christian Pické en over- schrijving naar 979-3529555-21 van Natuurpunt Ninove met vermelding “Cursus Natuurfotografie”. Christian Pické - 0477 79 94 73 christian.picke@natuurpuntninove.be

zondag 10 januari

Beheerwerken

afd. Affligem-Liedekerke

8:30 – 12:30 Beheerswerken in onze reservaten. Drank en een tussendoortje worden voorzien. Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com

zaterdag 10 januari

Beheerswerken Sint-Onolfspolder Appels

afd. Dendermonding

9:00 – 12:00 Opruimen/kappen populieren. Wie hout wil kan het meenemen, er is meer dan voldoende. Voor wie het op deze zaterdag niet past, kan steeds contact nemen om af te spreken op een andere dag. Vooraf bellen naar Bart Dierickx 052 21 03 81 Laarzen/stevig schoeisel en werkhandschoenen

zondag 7 februari:

Beheerswerken Groot Schoor, Grembergen

afd. Dendermonding

9:00 – 16:00 De Snuffel, St. Elooistraat 15, Grembergen Maaien van riet. Na inschrijving wordt een middagmaal voorzien Vooraf bellen naar Tarcy Verstraeten 052 21 11 11 laarzen en werkhandschoenen

zondag 21 februari

Beheerwerken

afd. Affligem-Liedekerke

8:30 – 12:30 Beheerwerken in onze reservaten.

CURSUSSEN

BEHEERSWERKEN

1� nr. 1 - januari 2010

Drank en een tussendoortje worden voorzien. Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com

zaterdag 20 februari

Beheerswerken Wachtbekken

afd. Dendermonding

9:00 – 12:00 Wachtbekken 6 te St.Gillis Dendermonde. kappen wilgenopslag (bij hoge waterstand knotten van knotwilgen). Wie hout wil kan het meenemen. vooraf bellen naar Dirk De Mesel 052 42 67 28 laarzen en werkhandschoenen

zondag 21 februari:

Beheerswerken Groot Schoor, Grembergen

afd. Dendermonding

9:00 – 16:00 De Snuffel, St. Elooistraat 15, Grembergen

Maaien van riet. Na inschrijving wordt een middagmaal voorzien Vooraf bellen naar Tarcy Verstraeten 052 21 11 11 laarzen en werkhandschoenen

zaterdag 6 maart

Beheerswerkdag Wellemeersen

afd. Denderleeuw

9:00 – 16:00 NP- materiaaldepot Wellemeersenstraat te Welle Aanplant bosplantgoed en boomgaard Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 Eric De Tré – 053 66 04 32 Laarzen te voorzien

zondag 14 maart

Beheerwerken

afd. Affligem-Liedekerke

8:30 – 12:30 Beheerwerken in onze reservaten.

Drank en een tussendoortje worden voorzien. Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com

plaats van afspraakuitleg over de activiteit

zeker meebrengen

Als de bosuil roeptBibbermomentEen avond in januari, putje winter. Gras en grond kraken onder mijn laarzen wanneer ik mij over hobbelige, beijzelde veldwegels, richting bos begeef. Voorbij de bosrand ruimt het schimmige van de velden plaats voor een aardedonker. Over een uurtje zal het eerste maankwartier dit gitzwart omtoveren in fletsblauwe schijnsels en verwrongen scha-duwsilhouetten. Mijn zaklamp blijft gedoofd. Mijn zinnen staan op scherp. Mocht ik niet beter weten, ik waande het spookuur nabij.

Bij een kruispunt van bosdreven hou ik halt. Een lichte bries steekt op. Boomstammen piepen. De schaduwsilhouetten komen tot leven. Een geritsel in de struiken. Misschien een hermelijn, of vos, of ree? En dan wordt het weer stil. Zo stil als het alleen kan zijn in een stiltegebied.

Ik maak van mijn handen een klankkast, breng ze voor mijn mond, tuit mijn lippen, zoek naar de goede

stand..., als een trompettist. Na wat opwarmingsoe-feningen schelt de eerste roep van mijn self-made bosuil: whoeeee–who–hoehoehoeeeeeeee, een ope-ningsstatement in fortissimo, twee seconden stilte, kort de draad weer oppikken en dan uitbollen in

Bosuil komt piepen

© V

ilda

- Yv

es A

dam

s

nr. 1 - januari 2010 19

keer ik voldaan op mijn stappen terug. Een verwar-mende borrel wacht.

Koen Steenhoudt

Een uittreksel uit een of ander spookverhaal? Zeker niet. Op zaterdag 2� januari kan je deze ervaring aan den lijve ondervinden. Vertrek om 1� uur bij de Helix, Hoogvorst 2 te Grimminge. Wouter Faveyts en Koen Steenhout, en misschien nog andere uilenfanaten, zullen jullie opsplit-sen in kleine groepjes en naar het Raspaillebos begelei-den waar we een bezoek brengen aan enkele van het dozijn bosuilenparen. De nachtelijke sfeer in het bos is op zich al een attractie. Om een echt bibbermoment te beleven vragen we voor één keer volledige stilte. Breng een zaklampje mee en vergeet zeker je laarzen niet. Na afloop, tussen 19.�0 en 20 uur, wacht ons een hart-verwarmende dronk: glühwein, jenever of chocomelk. Kostprijs e 1 voor leden, 2 voor niet-leden. Inschrijven is niet verplicht, maar wanneer je je komst meldt bij koen.steenhoudt@skynet.be kunnen we ons een beter idee vormen van de nodige gidsen en drank. Whoeeee–who–hoehoehoeeeeeeee...

een aangehouden tremolo. Het ritueel wordt in alle richtingen herhaald en dan geven we ons weer over aan de stilte, aandachtig ieder geluidje opnemend, de handen als oorschelpen.

Plots is het zover. Kiee-wik, kiee-wik. Een bosuil-wijfje gaat in op mijn verleidingspogingen. Of wil ze me hier juist weg? Een bewegende schorre kreet ver-raadt een zitplaatswijziging. Even later klinkt ze sterk en agressief uit een boomkruin vlakbij. Mijn lantaarn flitst aan maar het licht verliest zich in de wirwar van takken. En dan plots, onaangekondigd, de heldere tenorstem van een bosuilman. Jaloerse echtgenoot of buurman-kaper, uit op een vluchtig slippertje? De roepen volgen elkaar sneller op. En dan gebeurt het. Een tweede mannetje, een schorre bariton met ingekorte tremolo, mengt zich in het toneel, gevolgd door nog een vrouwtje. Wat net nog leek op een lief-desduet gaat over in een kakofonie van hees gekrijs, trillend gehuil en nerveus gekwek. Getouwtrek over de territoriumgrenzen heen. Bangelijk.

En dan wordt het even plots weer stil. De oorlogs-trom is verstomd, de grenzen zijn herbevestigd. Hoewel ik deze keer geen silhouet kon vangen,

© V

ilda

- Lu

do G

ooss

ens

20 nr. 1 - januari 2010

Even kennismaken met de steenuilDe steenuil is de kleinste uilensoort die in België tot broeden komt. In tegenstelling tot vele andere uilen is de steenuil ook regelmatig bij daglicht actief. Daardoor kan hij vrij makkelijk worden waargeno-men. Het zijn luidruchtige beestjes, die hun aan-wezigheid frequent laten horen, via een uitgebreid gamma aan roepjes. De steenuil is te vinden in grote delen van Europa, met uitzondering van noordelijke streken, zoals Scandinavië. Zijn biotoop bestaat uit vrij open landschap, rijk aan kleine prooien (insecten

en kleine knaagdieren) en met voldoende nestplaat-sen en uitkijkposten vanwaar kan worden gejaagd. Het landbouwlandschap vormt een geschikt biotoop in flinke delen van het verspreidingsgebied. Zo ook in Vlaanderen, waar de soort vooral voorkomt in wei-degebieden met talrijke knotwilgen. Dit laatste type bomen staat garant voor veel nestgelegenheid.

Hoogste dichtheden ter wereldDe totale Belgische populatie wordt geschat op 9.000 tot 14.200 paren, waarvan 6.000 tot

De steenuil in de DenderregioOpnieuw in het middelpunt van de belangstellingEr is vast geen vogelsoort waarvoor de Denderregio zo belang-rijk is als de steenuil. Deze kleine uil komt in uitzonderlijk hoge dichtheden voor in onze streek. Vooral in het zuidelijke deel, in de omgeving van Geraardsbergen. Door een recente inter-nationale monografie en een op stapel staand project van het Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen wordt dit belang recent weer onder de aandacht gebracht. CINEREA

Grasland met knotwilgen en hagen, steenuilgebied bij uitstek

Koe

n St

eenh

oudt

nr. 1 - januari 2010 21

10.000 in Vlaanderen. Een aanzienlijk deel van de Vlaamse populatie is in de Denderstreek te vinden. Uit onderzoek is gebleken dat de dicht-heid in de streek rond Geraardsbergen tot de hoogst geregistreerde ter wereld behoort! Het mag dan ook geen toeval zijn dat twee van de vier internationale congressen die reeds over de steen-uil werden gehouden, in de regio of haar directe omgeving plaatsvonden. Het laatste zopas nog in september 2008 te Herzele.

BedreigingenEr zijn verschillende factoren die de populatie van de steenuil in de problemen kunnen brengen.

ATijdens periodes van langdurige sneeuwval heeft de steenuil het moeilijk om aan voedsel te geraken.

AAls weiden omgezet worden in akkers of als meerdere kleine, omzoomde akkers worden omgetoverd in één grote akker, dan komt de voedselvoorziening in het gedrang. Door de steeds weerkerende bodembewerkingen zijn er veel minder (spits)muizen te vinden in de akkers. De schaalvergroting heeft dikwijls tot gevolg dat bomenrijen en knotbomen ver- dwijnen, wat nefast is voor de nestgelegenheid. Ook de ruilverkavelingen van weleer, waardoor

grote open ruimtes ontstonden waar opgaande bomen moesten wijken voor de schaalvergro- ting in de landbouw, speelden niet in de kaart van de steenuil. In de jaren 70 werden subsi- dies betaald voor het rooien van hoogstam- boomgaarden. In de plaats kwamen (natuur- arme) laagstamboomgaarden, waarin de steen- uil zich allesbehalve thuis voelt.

ANog steeds wordt de open ruimte aangesneden om nieuwbouw neer te poten. Nieuwe verkave- lingen, sportinfrastructuur, KMO-zones aan de rand van de gemeenten... zijn allemaal aanslagen op het leefgebied van de steenuil. Tevens worden oude schuren afgebroken of opgeknapt, waar door ze onbereikbaar worden als broedplaats.

A Het veelvuldig gebruik van herbiciden om onge- wenste kruiden uit de akkers te weren, heeft als bijkomend effect dat ook insecten achterwege blijven. Als dan ook nog insecticiden worden aangewend, verdwijnen de insecten als voedsel bron voor de steenuil zeker.

A Veel (jonge) steenuilen vinden de dood onder de wielen van koning auto.

A Waar weinig nestgelegenheid voorhanden is, ondervindt de steenuil concurrentie van andere soms vroeger broedende holenbroeders zoals holenduif of spreeuw.

Steenuil op pruimentak

© V

ilda

- Ro

llin

Verl

inde

22 nr. 1 - januari 2010

Steenuilen zijn honkvaste vogels. De jongen ves-tigen zich meestal in de buurt van de nestplaats. Dit betekent dat, wanneer de soort uit een gebied verdwijnt, de herkolonisatie van het leeg gebied moeilijk en traag verloopt.

Sinds een aantal jaren wordt in flinke delen van het verspreidingsgebied een afname gemeld van het aantal steenuilen, zowel hier als in het bui-tenland. Dat betekent dat minstens een aantal van de gemelde bedreigingen de soort werkelijk in de problemen heeft gebracht. Daar kan echter wat aan gedaan worden.

Met RLVA de LEADER-toer opIn nogal wat gevallen slagen soortspeci-fieke maatregelen erin de afname te stop-pen of zelfs het tij te keren. Recent nam het Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen (RLVA) het initiatief voor een steenuilenproject. Hiervoor werkt het RLVA samen met de lokale

Natuurpuntafdelingen Vlaamse Ardennen-plus, Boven-Dender en Herzele, lokale wildbe-heereenheden en landbouwersorganisaties (Boerenbond, Vlaams Agrarisch Centrum en Algemeen Boerensyndicaat). Geraardsbergen maakt deel uit van dit Regionaal Landschap. Er werd een LEADER-project ingediend met als toepasselijke naam ‘De Steenuil in de Vlaamse Ardennen’. LEADER is een Europees subsidie-programma voor plattelandsontwikkeling. Op het moment van dit schrijven is nog niet bekend of het project zal worden goedgekeurd. De twee belangrijkste factoren voor het behoud van de steenuil komen beide aan bod in het project: het behoud van het kleinschalig landschap en het behoud van nestgelegenheid. Deze twee facet-ten van de soortbescherming zijn gelukkig vaak te combineren. Door het aanplanten en onder-houden van knotbomen en hoogstamfruitbo-men wordt de geschikte voedselbiotoop van deze prachtige uil behouden. Op termijn biedt dit ook extra nestgelegenheid (holle bomen). De andere soortbeschermingsactie is het plaatsen van nest-kasten. Deze kunnen zowel tegen schuren als in (knot)bomen bevestigd worden. In gebieden waar steenmarters voorkomen, kunnen maat-regelen genomen worden om de nestkasten buiten het bereik van deze predator te plaatsen. Landbouwers, gemeentebesturen, wildbeheers- eenheden en geïnteresseerden kunnen hun steentje bijdragen tot het uitvoeren van deze beschermingsmaatregelen.

RLVA zorgt voor nestkasten en plantgoedConcreet zal men bij het RLVA terecht kunnen voor zowel plantgoed als nestkasten. De nest-kasten zullen in het kader van het project gratis ter beschikking worden gesteld aan belangstel-lenden die een geschikte locatie aanbieden. Na een plaatsbezoek wordt beslist of er een bak kan gehangen worden. Niet elke plaats is immers geschikt. Elk jaar zullen de nestbakken gecontro-leerd worden.Daarnaast zal in het kader van het project ook de nodige aandacht worden besteed aan communi-catie en promotie, onder meer door een reizende tentoonstelling en een speciaal voor de gelegen-heid gebrouwen steenuilenbier!

Wouter Faveyts & Paul Haustraete

Nestkast voor steenuil in knotboom

© V

ilda

- Lu

do G

ooss

ens

nr. 1 - januari 2010 2�

Wie interesse heeft om zijn uiltje bij te dragen aan dit project, kan contact opnemen met Paul Haustraete (0�� 20 �2 �� of paul.haustraete@rlva.be).Paul brengt de Natuurpuntafdelingen op de hoogte van je interesse.

Bier drinken voor de steenuil!

Op vraag van het Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen heeft de Herzeelse brouwerij De Ryck een nieuw artisa-naal bier op de markt gebracht: het Steenuilke. Het is de bedoeling dat mede door dit bier de steenuil onder de aandacht van het grote publiek wordt gebracht. Voor het bier worden uitslui-tend natuurlijke ingrediënten gebruikt: water, mout, maïs, hop en gist, aange-vuld met kruiden die typerend zijn voor de leefomgeving van de steenuil zoals lievevrouwebedstro, engelwortel en sleedoorn.

Een aanrader voor de langewinteravonden:

‘The Little Owl’

Voor wie meer wil weten over de steenuil: recent verscheen een nieuw boek, volle-dig gewijd aan de soort. Deze monografie (want zo heet een boek dat over één vogel-soort gaat) is Engelstalig. Dat geeft aan het boek een belangrijk internationaal cachet.In dit boek wordt dieper ingegaan op de biologie en het behoud van de steenuil, in al zijn aspecten. Al wat je ooit zou willen weten over de soort is er in te vinden. Eén van de auteurs is streekgenoot Dries Van Nieuwenhuyse. Dries is al jaar en dag een ware steenuil-afficionado. Zijn achtergron-den als statisticus en als gepassioneerd amateur-ornitholoog hebben er in belang-rijke mate voor gezorgd dat dit boek een aanwinst is voor de bibliotheek van elke natuurliefhebber. Vast en zeker een aan-rader om de lange winteravonden mee te vullen.

Will

iam

Roe

lens

Will

iam

Roe

lens

24 nr. 1 - januari 2010

Uil zoekt woningDe belangrijkste redenen voor de achteruitgang van de kerkuil zijn het verlies van geschikte broedplaatsen, het verlies en de kwaliteitsvermindering van goede voedselbiotopen en een hogere onnatuurlijke sterfte door menselijke invloeden. Als de draagkracht van het landschap groter wordt, worden de territoria van de individuele uilenkoppels kleiner, zodat er meer ruimte vrijkomt voor bijkomende broedparen. Bijkomende broedkoppels hebben nood aan bijkomende broedloca-ties. De plaatsen waar kerkuilen traditioneel broeden, zoals toegankelijke kerkzolders, worden schaarser. De kerkuil kan uit de nood geholpen worden door het plaatsen van speciale kerkuilkasten. Uiteindelijk voldoet elke locatie als die maar rustig gelegen is en in de buurt van een rijk gevulde dis. Deze wordt sterk bepaald door de aanwezigheid van ruige graslanden en haagkanten. Typerend zijn beekvalleien waar het voor de kerkuil goed jagen is. Het prooiaanbod is daar uitermate afwisselend en een gevarieerd menu helpt de kerkuil ook door moeilijke perioden.

In het kielzog van de veldmuisOm de 3 tot 5 jaar bereikt de veldmuizenpopulatie een hoogtepunt. In Vlaanderen is dit minder uitge-sproken dan op de droge zandgronden in het hoge noorden van Friesland, maar toch voldoende om ook voor een cyclische opwaartse knik in de popu-latie van de kerkuil te zorgen. In deze vette muizen-jaren gaat de kerkuil immers zijn menu volledig op deze muizensoort afstemmen. Er komen meer koppels tot broeden, en zij brengen meer jongen per nest en soms zelfs een tweede nest voort.

Positieve trend door global warmingAfgezien van de cyclische op- en neergang van de populatie, merken we de laatste jaren toch

een algemeen positieve trend op. Dit komt vooral door verbeterde klimatologische omstandigheden die vaak voor goede nazomers zorgen. Een paar decennia geleden concentreerde het broedseizoen zich tussen maart en juli. Een slecht voorjaar bete-kende een slecht broedseizoen. Recent zien we dat de kerkuil zijn broedactiviteiten niet zo snel meer laat boycotten door slecht voorjaarsweer met veel regen en kou. Hij wacht af, en wanneer de weers-omstandigheden beter worden, wordt het start-schot tot broeden gegeven. Zo gebeurt het steeds vaker dat er nog jongen uitvliegen in oktober. Dit was zeker het geval in 2009 toen na een vochtig voorjaar, vanaf mei het weer openbloeide, gevolgd door een uitermate zonnige zomer. Aangezien de meeste controles half juni plaatsvinden, zijn veel controleurs wellicht een aantal late broedgevallen

De kerkuilTerug van even weggeweestKerkuilen – en vooral de uilenjongen – hebben een hoog knuffelgehalte. Bovendien kan je ze af en toe ook echt zien. ’s Nachts een kerkuil zien vliegen is een belevenis die je niet snel vergeet. Misschien kan je zelfs aanwezig zijn bij het ringen van de jongen, of bij het vrijlaten van vogels die verzorgd werden in een vogelopvangcentrum. De kerkuil doet het nog behoorlijk goed in Vlaanderen. Toch mogen we niet op onze lauweren rusten. De kerkuil is een fragiele soort, die gevoelig is voor strenge winters en slechte muizenjaren. Als de populatie zwak is, kan een extra tegenslag grote gevolgen hebben.

Kerkuil op zijn geliefde uitkijkpost

© V

ilda

- Ro

llin

Verl

inde

nr. 1 - januari 2010 2�

misgelopen, zodat de broedcijfers van de voorbije jaren wel-licht een tikkeltje onderschat zijn.

Kerkuilwerkgroep VlaanderenDe personen die zich vrijwillig inzetten om de kerkuil te bescher-men, zijn verenigd in Kerkuilwerkgroep Vlaanderen. Zij volgen jaarlijks het broedsuc-ces van de kerkuil op. Waar nodig, treffen ze beschermingsmaat-regelen. Het plaat-sen van nestkasten is daar een voorbeeld van. Nestkasten vergemakkelij- ken de jaarlijkse controles van de broedlocaties. Waar mogelijk, worden de jongen geringd. Dit levert mooie gegevens op over de verspreiding van de jonge kerk-uilen. Veelal vestigen ze zich op hoogstens enkele tientallen km rond hun geboorteplaats.

Acties in de DendrietregioOok in de Dendrietregio zijn medewerkers van de Kerkuilwerkgroep actief. Dankzij hen hebben we een goed beeld van de verspreiding en de evolutie van de kerkuil in de regio. Opmerkelijk is de duide-lijke invloed van nestkasten. Deze leveren nieuwe vaste broedlocaties op. De acties rond kerkuilen zorgen er ook voor dat er bijkomende broedlo-caties, zonder nestkast, worden ontdekt.Al tien jaar worden acties ondernomen in Dendermonde, Herzele en Ninove. In Herzele heeft de open communicatie rond deze acties veel nieuwe locaties aan het licht gebracht. Momenteel is de bezetting van hun nestkasten 1 op 5. In Ninove is er in 2009

een actie gestart vanuit de stad, wat onmiddellijk een nestkastbroedsel opleverde.Jaarlijkse activiteiten rond de kerkuil zijn het opvolgen van de balts in februari, het ringen van de jongen in de zomer, het pluizen van braakballen in herfst en winter en het plaatsen van nestkasten in de herfst.

Aalst 1 1 2 2 3 2 2 6BerlareDenderleeuwErpe-Mere 2 1 1Geraardsbergen 2 4 3 2 1 5 1 2Herzele 1 1 2 2 4 3 3 3 5LedeLierdeNinove 1 2 3 3 3Sint-Lievens Houtem 1

TOTAAL 4 6 7 7 10 15 6 15 10

Broedgegevens van de regio

Reliefrijk landschap met ruige hoekjes en bosranden, ideaal kerkuilgebied

Koe

n St

eenh

oudt

Johan.Lefebvre@scarlet.be.

Kerkuilenwerkgroep Oost-Vlaanderen

INF

O

2� nr. 1 - januari 2010

Legaal OK, maar niet opportuunDe betrokken percelen worden nu grotendeels als weiland en akkerland gebruikt, en waren waar-schijnlijk ooit bedoeld als reserve-uitbreidingszone voor het aangrenzend waterzuiveringsstation. Om allerlei redenen is dit (nog) niet gebeurd, maar is ook de voorbijgestreefde bestemming “openbaar nut” van deze zone nooit gewijzigd via ruimtelijke planningsprocessen. Hoewel de bodembestem-ming op het geldende gewestplan de inplanting van een gevangenis in een zone voor openbaar nut juridisch mogelijk maakt, is deze groene open

ruimte volgens Natuurpunt Aalst om diverse rede-nen absoluut niet geschikt voor dergelijke groot-schalige infrastructuur. De legaliteit is mogelijk in orde, de opportuniteit is dat zeker niet.

Open ruimte met zachte recreatie wenselijkIn diverse ruimtelijke plannen en beleidsnota’s (Ruimtelijk Structuurplan Aalst, ontwerp-RUP Nederhase, afbakening regionaalstedelijk gebied Aalst, afbakeningsproces buitengebied, enz.) heeft de stad Aalst zich uitgesproken voor het behoud van deze open ruimte. Dit is door de bevoegde

Gevangenis in Dendervalleite Hofstade?Nadat het project voor de gevangenis in Dendermonde verzandde in een juridi-sche procedureslag, is de federale overheid op zoek gegaan naar andere beschik-bare terreinen in de ruime regio, om tegen 2013 een nieuwe inrichting in gebruik te kunnen nemen. Men liet zijn oog vallen op de zone voor “gemeenschapsvoor-zieningen en openbaar nut” van 9 ha, in Hofstade (Hekkestraat-Spuimeersenweg), pal in de groene Dendervallei tussen Aalst en Gijzegem. Daar zou een stervormig en ommuurd gebouw komen met vier vleugels, goed voor 440 gedetineerden.

Piet

er-J

an D

’ Hon

dt

nr. 1 - januari 2010 2�

Vlaamse overheid nog nooit tegengesproken. Het waterzuiveringsstation wordt beschouwd als de definitieve grens tussen het verstedelijkt gebied en het buitengebied.De stad engageerde zich om deze grens te res-pecteren en de zone zelf niet aan te snijden voor openbaar nut, maar slaagde er jammer genoeg niet in om bij de voorbije ruimtelijke processen, de bodembestemming te wijzigen in de door haar gewenste “zachtere” functie als buitenge-bied (bestaande verweving van landbouw- en na-tuurfunctie). Gezien de aanwezigheid van diverse recreatieve infrastructuren (o.a. scoutslokaal en tennisterrein) lijkt een groene, zacht recreatieve functie (bv. speelbos) aangewezen.

Aangezien de zone buiten de afbakening van het regionaalstedelijk gebied Aalst valt (gewestelijk RUP van 2003) mag men er van uit gaan dat ook de Vlaamse overheid van mening is dat deze zone niet tot het stedelijk gebied behoort maar wel tot het buitengebied en dus als open ruimte moet worden gevrijwaard. De aansluitende zones zijn bij de recente afbakening van het buitengebied dan ook als actiegebied aangeduid, waar een even-wichtige verweving tussen landbouw, bos en na-tuur nagestreefd wordt.

Behoorlijk bestuurEr is in het dossier geen informatie beschikbaar over de wijze waarop tot de keuze voor deze locatie is gekomen. Het is totaal onduidelijk welke criteria (naast beschikbaarheid van voldoende hectaren in de bestaande “blauwe” zone) werden gehanteerd en welke andere alternatieven er in aanmerking komen en in overweging zijn genomen. Vanuit het principe van behoorlijk bestuur en “goede ruim-telijke ordening” lijkt het echter aangewezen om op basis van relevante objectieve criteria, uit de di-verse alternatieven, de meest aangewezen locatie te selecteren en daaraan indien nodig (via RUP) de bestaande ruimtelijke bestemming aan te pas-sen. Daarbij moet zeker ook gezocht worden naar mogelijkheden voor inbreiding binnen stedelijk gebied of herbestemming van zones (bv. militaire terreinen of kazernes) om overbodige inname van open ruimte te vermijden. Daarom is een Plan-MER aangewezen.

Natuurwaarde door overheid erkend, en toch...De betrokken zone ligt binnen de perimeter van het door de Vlaamse regering recent erkende na-tuurgebied Hogedonk (zie www.hogedonk.be). Binnen dit gebied is Natuurpunt bezig met de uit-bouw van een hoogwaardig stuk natuur aan beide

Piet

er-J

an D

’ Hon

dt

2� nr. 1 - januari 2010

zijden van de Dender. In het noorden (Mespelare) van de perimeter is er al de dreiging van de N41. Nu zou ook in het zuiden geknabbeld worden aan het laatste stuk grote open ruimte in het noorden van Aalst. Op de biologische waarderingskaart is een deel van de betrokken zone ingekleurd als bi-ologisch waardevol. Het vormt bovendien een be-langrijke verbindingsschakel tussen het natuurge-bied “Hoekske” (vochtige weiden en bossen achter containerpark) en de rest van de natuurgebieden op de linker Denderoever. De natuurwaarde van het gebied (alluviale bossen, bloemrijk grasland, oude Dendermeanders, kleine landschapselementen, enz.) wordt uitdrukkelijk erkend in het Natuuront-wikkelingsplan van Aalst.

Visuele vervuilingDoor een degelijke groene buffering is de laag-bouw van het waterzuiveringsstation visueel rela-tief weinig storend in dit open meersenlandschap. De voorziene hoogbouw en onvermijdelijke mu-ren van een gevangenis zullen wel een grote ne-gatieve visuele impact hebben op het zeer open landschap van de Dendervallei. Door het open karakter van de Dendervallei zal deze impact zich uitstrekken over een breed gebied, zelfs tot op de overzijde van de Dender. Ondanks eventuele randvoorwaarden inzake uitzicht en buffering, zal dit gebouw onvermijdelijk zichtbaar blijven vanuit de ruime omtrek.

Groene recreatie in het gedrangDwars door de zone loopt de Molenbeek, mooi om-zoomd door een lange dreef van grote populieren. Deze landschappelijk zeer aantrekkelijke publieke doorgangen via mooie buurtwegen zouden onher-roepelijk verloren gaan.Het randstedelijk gebied is zeer in trek voor zachte recreatie. Er passeren veel fietsers op de route van de provinciale fietsknooppunten en er wordt veel ge-wandeld. Natuurpunt plant er binnenkort trouwens een nieuwe wandelroute om het brede publiek nog gemakkelijker van het Denderland te laten genieten.In de onmiddellijke omgeving bestaat al recreatie-in-frastructuur (tennisclub, scoutslokaal, hengelsport) die van deze open ruimte gebruik maakt. Deze recre-atieve functie kan in de toekomst verder uitgebouwd worden zonder de andere functies (landbouw, na-tuur) in het gedrang te brengen.

Impact op landbouwDe betrokken percelen zijn op dit moment in professi-oneel landbouwgebruik. Inpalming van deze percelen betekent voor de betrokken landbouwers een belang-rijk verlies. Indien zij uitwijken naar andere percelen binnen de erkende perimeter van het natuurgebied Hogedonk, kan dit bovendien gronddruk veroorzaken en hypothekeert dit het verdere proces inzake afbake-ning van het buitengebied, waarbij via een RUP zal ge-streefd worden naar een evenwichtige verdeling van de landbouw- en natuurfunctie in de Dendervallei.

M. V

an S

teen

nr. 1 - januari 2010 29

Wat met de watertoets?Men bevindt zich vlakbij de Dender en de Molenbeek en in overstromingsgebied. Het is dus zeer de vraag of het project de watertoets zal kunnen doorstaan. Natuurlijke overstromingsgebieden en valleigebie-den moeten maximaal gevrijwaard worden als buffer bij hoge waterstanden en als natuurlijke structuur. De historische fout met het volbouwen van de Den-dervallei met industriegebieden zoals Wijngaardveld en Hofstade, mag zich niet herhalen.VMM waarschuwde dat Aquafin in de problemen kan komen indien de uitbreidingszone volledig door een gevangenis zou ingenomen worden. Nieuwe verplichtingen inzake milieubeleid (lo-zingsnormen, slibbehandeling, ecologische buffe-ring…) zouden immers een ruimtelijke uitbreiding van het aanpalende waterzuiveringsstation kunnen vereisen.

Kosten voor verkeer en veiligheidEen grote gevangenis vraagt veel transport. In tegen-stelling tot de meeste bestaande gevangenislocaties in de stadscentra, is er geen enkele verbinding voorzien met openbaar vervoer. Dit betekent een bijkomende belasting van de N41 Aalst-Dendermonde met bijho-rende luchtvervuiling en andere overlast, o.a. van het personeel dat verder naar Aalst i.p.v. van naar Den-dermonde zal moeten pendelen. Deze impact is ook niet meegenomen bij de lopende plannen tot herin-richting van de N41 tussen Hofstade en Gijzegem.

Stad Aalst verbijstert eenieder met positief adviesNatuurpunt Aalst had het stadsbestuur opgeroe-pen om een duidelijk, unaniem en principieel ne-gatief advies te geven over deze principeaanvraag. Ook vele overheidsdiensten gaven een duidelijk negatief advies. Tot onze verbijstering heeft de stad deze talrijke adviezen en argumenten niet weerlegd maar toch een positief advies gegeven, gekoppeld aan enkele randvoorwaarden.Zo zou de gevangenis (drie verdiepingen hoog!) één ruimtelijk geheel moeten vormen met de omgevende Dendervallei door “een sterke en kwaliteitsvolle typologie van de gebouwen met respect voor de natuur”. Het perspectief van extra werkgelegenheid blijkt belangrijker dan de vroe-gere Aalsterse beslissingen inzake ruimtelijke planning. Hopelijk laat de Vlaamse vergunning-verlener de principes van goede ruimtelijke orde-ning zwaarder doorwegen. Natuurpunt Aalst zal er in samenwerking met Raldes alles aan doen om de groene open ruimte in de Dendervallei te vrijwaren.

M. V

an S

teen

M. V

an S

teen

Rik De Baere053 21 29 13

rikdebaere@scarlet.be

Afdeling Aalst

INF

O

Oude Gentbaan 2599300 Aalst

053 705 222info@trek-king

www.trek-king.be

Geniet méér in de natuur... door het juiste materiaal van bij Trekking:PAdemende, water- en winddichte kledijPThermische kledij PWaterdicht schoeisel PRugzakje PVerrekijker

Opening nieuwe winkel: maart 2010

Gear for Adventure

-5% korting

op vertoon van uw

lidkaart Natuurpunt !

Natuurpunt is een open en onge-bonden vereniging die mensen op een aangename wijze kansen wil geven om zich in te zetten voor de duurzaamheid van natuur en landschap vanuit een brede maat-schappelijke visie. Onze activitei-ten situeren zich hoofdzakelijk op het vlak van studie, educatie, beleid en reservatenwerking.www.natuurpunt.be

AFDELINGENAalstRik De Baere - 053 21 29 13rik.debaere@telenet.be

Affligem-LiedekerkeKern AffligemWim Van Grieken - 053 77 70 06wim.van.grieken@advalvas.beKern LiedekerkeErik De Block - 053 68 35 88edebe@advalvas.be

DenderleeuwBruno De Bruyn - 053 67 07 85bruno.de.bruyn@kindengezin.be

DendermondingStefaan Thibau - 052 42 69 72stefaan.thibau@skynet.be

Erpe-MerePeter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

Boven-DenderWouter Faveyts - 0479 27 32 78wouter.faveyts@telenet.be

Groot-HaaltertStijn De Ryck 0472 70 20 00stijnderyck@telenet.be

Lede-HoutemPeter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

NinoveWouter Mertens - 0495 68 89 33wouter.mertens@natuurpuntninove.be

WERKGROEPENWerkgroep InvertebratenEric De Tré - 053 66 04 32eric.detre@vhm.be - 2255

Vogelwerkgroep CinereaWouter Faveyts 0479 27 32 78wouter.faveyts@telenet.be

Plantenwerkgroep AlliumPeter Tolleneer - 0498 40 83 28allium@belgacom.net

Zoogdierenwerkgroep DenderstreekJoachim De MaeseneerJoachimdm@yahoo.com

Paddestoelenwerkgroep ZwamvlokPeter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

Werkgroep amfibieën & reptielen WardKoen De Maeregreatskua2002@hotmail.com0485 68 89 82

RESERVATEN ENNATUURPROJECTEN

Giften Reservatenfonds:rekeningnummer:293-0212075-88 met vermel-ding van de projectnaam en het projectnummer.Giften vanaf e 30 zijn fiscaal aftrekbaar.

Boelaremeersen te Neder-boelare - 6640Johnny Cornelis - 0474 58 08 38johnny_cornelis@hotmail.com

Brede Schoren enKonkelschor te Berlare 6616Stefaan Thibau 052 42 69 72stefaan.thibau@skynet.be

Dendervallei te Ninove6099Jeroen Vanhee 054 33 50 29olinda@skynet.be

Den Dotter/Blauwboste Haaltert/Aaigem/Mere 6149Stijn De Ryck 0472 70 20 00stijnderyck@busmail.net

Everbeekse bossen - 6210Koen Van Den Berge055 42 83 90koen.vandenberge@skynet.be

Gemene Meers te Idegem6647Tom Van Muylem 054 24 02 10tom.tinne@telenet.be

't Groot Schoor te Grembergen6603Tarcy Verstraeten 052 21 11 11

Heidemeersen te Berlare6644Stefaan Thibau 052 42 69 72stefaan.thibau@skynet.be

Hogedonk te Gijzegem/Herdersem / Mespelare - 6243Brian RoelandtBrian.Roelandt@telenet.be052 22 57 71

Honegem te Erpe-Mere/Aalst/Lede - 6123Wim D’Haeseleer - 0495 87 50 50wim.dhaeseleer@honegem.bewww.honegem.be

Keelman te Denderhoutem6178Guido Van Rossen054 32 23 01

Korte Lake te Overboelare6655Willem Boonen - 054 41 75 85willem.boonen@skynet.be

Kravaalbos te Meldert6071Frans Roggemanfransroggeman@msn.com

Dendriet is het regionale contact-blad voor de leden van negen Natuurpuntafdelingen en zes studiewerkgroepen in de Dender-streek. Deze afdelingen en werk-groepen willen zowel occasioneel als structureel intens samenwer-ken. Je kan voor meer inlich-tingen steeds terecht bij de con-tactpersoon voor jouw afdeling of de werkgroep die jouw interesse wegdraagt. Stuur je opmerkingen, aanmoedigingen, belevenissen en natuurpuntjes door naar de redac-tie. Deadline volgende Dendriet:1 februari 2010.

Dendriet ontvangen:Leden van Natuurpunt die lid zijn van een niet-Denderstreek-afdeling kunnen Dendriet ont-vangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit doe je door middel van een overschrijving van e 7,50 op rekeningnummer 393-0491337-24 van Dendriet, Heldergemstraat 161, 9450 Heldergem, met ver-melding van je lidnummer en “abonnement Dendriet, midden-katern afdeling...”.Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuurpunt is niet mogelijk.

REDACTIERAADKoen Steenhoudt - verzending en redactiesecretaris.Wouter Mertens - hoofdredacteur en verantwoordelijke uitgever.Daan Stemgée, - Joachim De Maese- neer - redactiekern.Stijn De Ryck - budgettering.Marc Symoens - corrector.Willy Beeckman, Rik De Baere, Aagje De Doncker, Dirk De Mesel, Eric De Tré, Peter D’Hondt, Wouter Faveyts, Jo Ottoy, Peter Tolleneer, Wim Van Grieken.Wilfried Veldeman - lay-out

Werkten ook mee aan dit nr :

Michel De Couck, Carlos D’Haeseleer, Pieter-Jan D’ Hondt Paul Haustrate, Johan Lefebvre Wiliam Roelens, M. Van Steen, Jan Van Uytvanck, ©Vildaphoto: Yves Adams - Ludo Goossens - Rollin Verlinde.

DRuKDrukkerij Druk in de Weer, GentPapier: CyclusPrint 90 gram, 100% kringlooppapierInkt: gedrukt met vegetale inkten en plantaardige wasmiddelen.

Ledezijde 6657Peter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

Moenebroek te Geraards-bergen/Lierde - 6620Carlos D’Haeseleer - 054 41 87 09carlos.dhaeseleer@skynet.be

Molenbeekmeersen te Den-derleeuw/Okegem - 6646Eric De Tré 053 66 04 32eric.detre@vhm.be

Padde- en Porrebeekvalleite Dendermonde - 6652Dirk Van den Bossche 052 42 49 60

Palitsebeek te Liedekerke - 9427Marc Michiels 053 67 11 91marcusmichiels@skynet.be

Pamelse meersen, Domme-lingen te Liedekerke - 9972Marc Michiels 053 67 11 91marcusmichiels@skynet.be

Phenixberg te Okegem - 6618Wouter Mertens 054 32 51 71wouter.mertens: zie eerder

Raspaillebos te Grimminge 6164Koen Steenhoudt 054 58 67 58k.steenhoudt@skynet.be

Rietbeemd te Moerbeke/Viane/Lessines - 6058Godfried Merlevede 068 30 01 070486 87 17 87derietbeemd@hotmail.com

Sint-Onolfspolder te Appels/Dendermonde - 6623Bart Dierickx 052 21 03 81

Valier te Liedekerke - 9418Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@skynet.be

Wachtbekken 6In Sint-Gillis/DendermondeStefaan Thibau 052 42 69 72stefaan.thibau@skynet.be

Walputbeek/Dendermeersente Meerbeke - 6213Georges Jacobs 054 33 60 64georges.jacobs@pandora.be

Wellemeersen te Denderleeuw/Erembodegem - 6612Eric De Tré 053 66 04 32eric.detre@vhm.be

Werkgroep Bomen-Park-Osbroek/Gerstjens te AalstPeter Tolleneer 0498 40 83 28 wbpo.aalst@belgacom.net

nr. 1 - januari 2010 �1

SCHENK EEN LIDMAATSCHAP !Gezinslidmaatschap: e 24 op rekening 230-0044233-21

Je ontvangt natuur.blad en DendrietVoor e 8,50 meer ontvang je ook natuur.focus (studie en beheer) of natuur.oriolus (vogels)

Voor e 38,50 in totaal ontvang je zowel natuur.blad, -focus, -oriolus en Dendriet(vermeld de tijdschriften die je wenst op de overschrijving)

Hernieuw nu je lidmaatschapBedankt !

Deze titel verwijst naar:

Ahet Griekse dendron, wat boom betekent,Aeen mineraal in de vorm van een boompje op voegvlakken van sommige gesteenten,Ade vertakte uitlopers van hersen- zenuwcellen: een communicatie - kanaal dus,Ahet Denderbekken met een netwerk van sloten en beken,A tenslotte staat er natuurlijk ook veel riet langs de Dender...

Retouradres: Koen Steenhoudt,Waterschaapstraat 30, 1570 Galmaarden

Redactieadres: Dendriet,Pamelstraat 119, 9400 Ninove

E-mail: dendriet@skynet.be

Websites:www.natuurpunt.be/denderstreekwww.denderstreek.waarnemingen.be

Verantwoordelijke uitgever:Wouter Mertens,Pamelstraat 119, 9400 Ninove

Rekeningnummer:393-0491337-24,Dendriet, Heldergemstraat 1619450 Heldergem

Foto’s voorpagina:Paddenoverzetters op post: Michel De CouckWinters stilleven: Koen SteenhoudtBosuil op de uitkijk: © Vilda - Rollin Verlinde

2 Nieuw soortenbesluit

3 Samenwerkingsovereenkomst

5 Relaas van een paddenoverzetter

9 10.000 slijmerds gered

11 Moenebroek in de kijker

14 Cursus natuurfotografie

15 Kalender

18 Als de bosuil roept

20 De steenuil als vogel, boek en bier

24 Kerkuil terug van weggeweest

26 Gevangenis te Hofstade-Aalst?

I N H O U D