driemaandelijks tijdschrift jaargang 8 nummer 4 - 2009 okt. - nov. - dec.

Fietsen langs de Beverbeek

Bever op komst

Doe de “Dag in de natuur”

12.000 bomen gepland!

Reto

urad

res:

Koen

Ste

enho

udt,

Wat

ersc

haap

stra

at 3

0, 1

570

Gal

maa

rden

Is je

adr

es n

iet

juis

t? M

eld

het

aan

de re

dact

ie.

BELGIE / BELGIQUE

P.B.GENT X

BC1133Afgiftekantoor Gent X - P109327

2 nr. 4 - oktober 2009

Deze zomer publiceerde de Europese Commissie de resultaten van een baanbrekende beoordeling van de toestand van de natuur in 25 lidstaten, met behulp van gegevens die door regeringen zelf werden aangeleverd. Uit het rapport blijkt dat de EU het niet zal halen om tegen 2010 het verlies van biodiversiteit te stoppen. We hangen in Dendriet al enkele jaren aan de alarmbel. Een belangrijke, onverdachte bron bevestigt dus nu dat vooral in landbouw- en waterrijke gebieden de problemen zeer groot zijn. Nog geen vijfde (17%) van de belangrijkste soorten en habi-tats zijn niet bedreigd. Raar toch dat Europa geld pompt in zowel een gemeenschappelijk natuurbeleid als in een tegenwerkend gemeen-schappelijk landbouwbeleid dat dit natuurbe-leid sterk ondergraaft. Deze regels dienen dus dringend herzien en beter op elkaar afgestemd te worden. Het moet mogelijk zijn om een leef-

bare landbouw te plaatsen naast een evenwich-tige natuur.

In onze regio voelen we deze problematiek sterk aan. Meer dan elders in Vlaanderen zitten natuur en landbouw verweven en zijn we op elkaar aan-gewezen. De belangrijkste natuurwaarden bevin-den zich bovendien in waterrijke valleigebieden. Natuurbanalisering als uitwas van het heilige kalf van het economisch denken woekert om zich heen. Natuur in de regio staat dus zwaar onder druk. Of als je het positief bekijkt: er zijn grote uitdagingen. Het potentieel om in de regio grote stappen qua natuurbehoud te zetten is groot. Natuurpunt toont zich een constructieve partner om deze uitdaging aan te gaan.

Als voorbeeldgebied bekijken we daarom deze keer de Beverbeekvallei te Ninove. De lokale

Biodiversiteitsverlies indammen K

oen

Stee

nhou

dt

nr. 4 - oktober 2009 3

Oranje zandoogje

Natuurpuntafdeling plooide zich dit jaar dubbel om een gebiedsvisie en een erkenningsdossier uit te werken. Een waterrijk gebied dat het landbouw-gebied dooradert. Met dus tal van knelpunten. Of zijn het opportuniteiten? Is de naam Beverbeek enkel maar een poëtisch hersenspinsel? Of is het een kattebelletje in ons historisch collectief geheu-gen?

In een tweede artikel kijken we naar het oprukken van het grootste Europese knaagdier, de bever, naar onze regio. Is het verschijnen van deze vaandeldra-ger van waterrijke gebieden in het Denderbekken enkel een kwestie van tijd? Het dier staat reeds in de Vlassenbroekse polder, dus aan de drempel van onze regio. Zal het welkom zijn? Wat zijn de kansen en de knelpunten? Deze bijzonder intelligente bever is meer dan een symboolsoort: hij zorgt voor een zich-zelf regulerend systeem dat water kan bufferen en tegelijk natuurwaarden verhoogt. In een tijd dat men veel geld pompt in waterbuffergebieden, kunnen bevers dit gratis bewerkstelligen. Zij zijn immers in staat om via een ingenieus dammensysteem hun eigen milieu te creëren en vorm te geven.

We zijn er ons van bewust dat het mogelijk opnieuw verschijnen van een lang verdwenen diersoort spanningsvelden kan creëren. Vandaar het belang van een goede communicatie. Daarom kozen we proactief deze Dendriet uit tot bever-nummer en organiseert Natuurpunt afdeling Aalst in samenwerking met de zoogdierenwerkgroep Denderstreek een heuse beveruitstap naar de Biesbosch in Nederland. Een unieke kans om met fluisterboten op zoek te gaan naar dit mysterieuze schepsel. Schrijf je in. Laat de tijd zijn werk doen, in de geesten en op het terrein…

In het verleden heeft de mens de bever al aangewend in zijn voordeel: een pauselijke richtlijn bepaalde dat de staart en achterpoten van een bever als vis konden worden beschouwd. Zo kon men toch ook tijdens de vasten en op vrijdag vlees eten… Zijn we ook in de toekomst bereid om de voordelen te zien en de bever als een partner te beschouwen in ons integraal waterbeheer en natuurbehoud?

Wouter Mertens, hoofdredacteur

De bever als themabeest

© V

ilda

- Yv

es A

dam

s

4 nr. 4 - oktober 2009

Nu nog vind je er met hagen en knotbomen omzoomde weilan-den, fraai bloeiende boomgaarden en bloemrijke wegbermen. Het mag dan ook niet verbazen dat deze vallei al enkele decennia een

zekere juridische bescherming geniet: een aanzienlijk deel ervan is natuurgebied op het gewest-plan en onderdeel van het Vlaams ecologisch netwerk (VEN). Het hoogste deel van het gebied, het

gehucht Turtelboom (Aspelare), is beschermd landschap. Elders in de vallei, onder meer in Nederhasselt en Outer, zijn monumenten of dorpszichten beschermd. Ondanks deze papieren bescherming heeft

Een half-natuurlijk landschap van formaatFietsen langs de BeverbeekvalleiGraag neem ik je mee naar enkele van mijn favoriete plekjes in de Beverbeekvallei, die zich over de Ninoofse deelgemeenten Aspelare, Nederhasselt en Outer uitstrekt. Als kind kwam ik in de jaren 70 af en toe op een aantal van deze plekjes. De natte bossen en weilanden vond ik toen een normaal gegeven. Eind de jaren 80 keek ik als kersvers afgestudeerd ecoloog, tijdens de eerste wegberminventarisaties voor de stad Ninove, met andere ogen naar deze vallei. De plantengroei die ik hier ontdekte verried een grote ecologische waarde, maar tevens ook kwetsbaarheid. Het beeld van het kleinschalig, gevarieerd landschap is toen blijvend op mijn netvlies gebrand.

De Beverbeekvallei strekt zich van west naar oost uit over Aspelare, Nederhasselt en Outer. Het omvat nog zeer waardevolle boskernen van het type elzen-essenbos.

nr. 4 - oktober 2009 5

het tot vandaag geduurd alvorens er schot kwam in het behoud en beheer van deze natuur- en landschapswaarden. Natuurpunt Ninove is sinds enige tijd bezig om systematisch en weldoordacht de belangrijkste natuurkernen in de vallei aan te kopen en te beheren. De stad draagt hierin financieel en praktisch haar steentje bij.

Fietsen en wandelenDe beste manier om de circa 4 km lange Beverbeekvallei te verken-nen is een combinatie van fietsen en wandelen. We beginnen onze tocht bij de kerk van Aspelare, kruisen de N460 en fietsen meteen de Plekkersstraat in, die de valleikom van de Beverbeek in het zuiden begrenst. In de ecologisch beheerde wegbermen verraden moerasspirea, echte koekoeks-

bloem, moerasrolklaver en een zeldzame slanke sleutelbloem een vochtige tot natte grond. Ze herin-neren ons ook aan de mogelijke samenstelling en het uitzicht van de bloemrijke hooilanden die hier ongetwijfeld tot midden de vorige eeuw het landschap sierden.

Kletsnatte bosjesWaar de Heghestraat op de Plekkersstraat aansluit, stoppen we even om de kletsnatte elzenbos-sen te bekijken. In april kleuren de gele tinten van dotterbloem, slanke sleutelbloem en speenkruid het valleibos. Later, vanaf mei, zorgen gele lis en roze dagkoekoeksbloem voor veel kleur. Dit soort bosjes zullen we nog wel vaker tegenko-men op onze weg. Ze zijn mis-schien wel de meest waardevolle biotopen van de Beverbeekvallei.

Vaak zijn ze met populieren inge-plant. Vanaf mei maak je hier kans om regelmatig de wielewaal te horen zingen. Vroeger op het jaar tref je hier nog wel eens de zeld-zaam geworden matkopmees.

Hagen en boomgaardenWe vervolgen onze weg langs de Plekkersstraat, en bij het kruis-punt met de Waagstraat, waar het landschap plots een stuk opener wordt, fietsen we de helling op richting Turtelboom. We kruisen daar voor het eerst de Beverbeek. De waterkwaliteit kan nog flink verbeteren, maar daar wordt aan gewerkt. In april zorgen de bloei-ende sleedoorns in de hagen en de fruitbloesems voor schilderachtige taferelen. De fruitrat, of nauwkeu-riger de eikelmuis, vindt dit een prima biotoop. Het beestje zal je

De noordelijke valleihelling in Aspelare (Turtelboom) vormt samen met de valleibedding een uniek landschapsecologisch geheel

Eric

Cos

yns

6 nr. 4 - oktober 2009

niet gauw te zien krijgen, maar recent onderzoek heeft de aanwe-zigheid van een populatie aan de andere zijde van de heuvel in Sint-Antelinks aangetoond. Wie nog van andere zeldzaamheden houdt, kan in de Waagstraat nog uitkijken naar de tweestijlige meidoorn en het rapunzelklokje. Misschien ben je wel een echte geluksvogel en kruis je plots de vliegroute van de snelle sleedoornpage. In de winter kan je de eitjes van deze relatief zeldzame dagvlinder na enig zoek-werk wel eens aantreffen op de gelijknamige plant die hier en daar in de talrijke hagen en houtkanten groeit.We fietsen vervolgens richting kerk van Sint-Antelinks om net voor de kerk via de Beverbeekstraat weer de vallei in te duiken. In deze holle weg kunnen plantenliefheb-bers nog meer fraais ontdekken. Naast een rijk gamma van streek-

eigen, houtige struiken en bomen vind je hier ook gele dovenetel, tongvaren en kleine maagden-palm. Grasmus, zwartkop, tjiftjaf en het winterkoninkje voelen zich in deze omgeving ook prima thuis. Ondertussen hebben we opnieuw de Beverbeek gekruist om vervol-gens links de Zuurstraat in te fiet-sen. We houden even halt bij het kruispunt met de Plekkersstraat en fietsen, rechts, een eindje het mountainbike pad op.

Hooilanden vol vlindersWaar wat verder de weg versmalt, gaan we te voet verder. Dit valleige-deelte biedt een steekkaart van de meest waardevolle biotopen die we op de natste plaatsen mogen ver-wachten: nat elzenbos, moerasspi-rearuigte en dotterbloemgrasland. Het is zeer waarschijnlijk dat deze dotterbloemgraslanden vroeger over een veel grotere oppervlakte in

de vallei aanwezig waren. Volgens de Ferrariskaart (circa 1775) en de Vandermalenkaart (circa 1840) bestond het overgrote deel van de Beverbeekvallei uit natte hooilan-den. Nu resten hiervan nog maar enkele percelen, waarvan som-mige, verscholen achter een fors uitgegroeide meidoornhaag, langs het voetpad liggen. Op warme zomerdagen fladderen hier dag-pauwogen, landkaartjes, bruine en oranje zandoogjes boven de naar watermunt en moerasspirea geu-rende begroeiing. Bonte zandoog-jes houden zich dan weer op langs het beschaduwde pad.

Staalkaart van valleibiotopenNa deze wandeling fietsen we via de Plekkersstraat terug naar de kerk van Aspelare en we rijden via de water-molen en Melkbos richting Muylem en de kerk van Nederhasselt. Voor we deze kerk bereiken, kruisen we

Hoogstamboomgaarden nabij Turtelboom: een belangrijk onderdeel van het leefgebied van de zeldzame eikelmuis

Eric

Cos

yns

nr. 4 - oktober 2009 7

opnieuw de vallei en de beek. Links en rechts van het fietspad is Natuurpunt erin geslaagd om enkele hectaren waardevol valleibos en moeras-spirearuigte aan te kopen. Het is een van de weinige plek-ken in de vallei waar bosanemoon en ver-spreidbladig goudveil groeien. De bedoeling is om de bestaande boskern te behouden en er de streekeigen, inheemse boom- en struiksoorten te bevoordelen. Daarom zijn in de loop van 2008 en het voorjaar van 2009 een aantal kappingen en heraanplantingen uit-gevoerd. Tevens wordt overwogen om een deel van de moerasspire-aruigte om te vormen tot nat bloem-rijk hooiland. Zo zal je hier binnen afzienbare tijd een staalkaart van de meeste karakteristieke valleibioto-pen van nabij kunnen bewonderen.Stroomafwaarts de Beverbeek ligt nog meer fraaie natuur te wach-ten op effectieve bescherming en beheer. Ten zuiden van het Nederhasselts voetbalveld ligt het best ontwikkelde valleibos van het type essen-elzenbos met moerasspi-rea. Dit bos is moeilijk bereikbaar en bovendien praktisch ontoegan-kelijk door de kletsnatte, zompige bodem. We fietsen dan maar verder via de Nederhasseltstraat richting Outer. Kleurrijke wegbermen aan beide zijden van deze straat zijn hier ons deel. Tussen Nederhasselt en Outer liggen ook nog een aantal bloemrijke, door hagen omzoomde weilanden en een zeer fraaie hoog-stamboomgaard, die te bewonde-

ren valt tussen de Prekental- en de Godeystraat.

PostkaartkiekjesIn Outer fietsen we via de Zevenkoosstraat terug naar Muylem en de kerk van Aspelare. Bij het kruisen van de Beverbeek zien we links een meer open landschap. Het wordt bijna volledig ingenomen door een verruigd dotterbloem-grasland dat smeekt om deskundig beheerd te worden. Wie net over de Beverbeek, in de Zevenkoosstraat, de moeite neemt om even achterom te kijken naar de kerk van Outer, kan hier enkele mooie postkaart-kiekjes maken. Zo heeft de Beverbeekvallei nog wel meer mooie hoekjes. Aan jou om die te ontdekken.

Natuurpunt Ninove zorgt voor de toekomstNatuurpunt Ninove wil zich alles-zins maximaal inspannen om de mooiste plekjes van deze vallei voor de toekomst optimaal te bewaren.

Afdeling Ninove

Wouter Mertens0495 68 89 33

wouter.mertens1@telenet.be

INF

ODaarvoor zijn niet alleen aankopen van de meest waardevolle kernen noodzakelijk, maar is ook een des-kundig beheer, gebaseerd op een goed uitgebalanceerde toekomst-visie, essentieel. Daaraan wordt binnen natuurpunt Ninove nu volop gewerkt.Nog dit. Uiteraard kan je deze tocht ook beginnen bij de kerk van Nederhasselt of van Outer, waar telkens parking is en je de lokale horeca een steuntje kan geven. In café Uilenspiegel in Aspelare vind je trouwens extra info over langere fietsroutes in de buurt.

Eric Cosyns

Langs de Nederhasseltstraat zijn nog brede, bloemrijke wegbermen aanwezig. Ze zijn op termijn mogelijke bronnen voor het floristisch herstel

Eric

Cos

yns

Op het punt van wereldwijd uitstervenDe Europese bever stond begin 20ste eeuw met amper 1300 dieren van de ooit geschatte 60 miljoen op het punt van wereld-wijd uitsterven. Boosdoener was de jacht voor de pels, het vlees en de geurende klierafschei-

ding castoreum. Van de 8 kleine restpopulaties in Europa, Wit-Rusland, Rusland, Mongolië en China waren de 30 dieren langs de Rhône en de 200 langs de Elbe de meest nabije. In meer fortuinlijke tijden was de bever een algemene soort langsheen waterlopen met broek- en ooi-

bossen. Ook in onze eigen Dendervallei leefden dus ooit bevers. In 1848 werd de laatste bever in Vlaanderen gedood. In Wallonië was dat in 1890, maar mogelijk zijn daar ook later nog dieren gedood. Er is al historisch bewijsmateriaal van de bever aangetroffen langs de Schelde

Waterwegeningenieur van natureToekomst voor de bever in de Denderregio?

Met één meter exclusief staart en gemiddeld 20 kg is de bever ons groot-ste Europese knaagdier. Zelfs een leek herkent hem aan zijn afgeplatte staart met schubben. Soms wordt hij verward met de beverrat, een Zuid-Amerikaanse soort met ronde staart en witte snorharen. Deze exoot, die hoofdzakelijk langs de Maas voorkomt, is in de Denderstreek eenmalig waargenomen te Lierde. In dit artikel gaan we de bever voorstellen, zijn kansen in de regio inschatten en zijn meerwaarden toelichten.

Plas en dras op een beversite

Joac

him

De

Mae

sene

er

8 nr. 4 - oktober 2009

in Melle, langs de Leie en in de provincie Henegouwen. Het is zeer onwaarschijnlijk dat de Dendervallei een blanco zone was. Hier wacht een monni-kenwerk voor historici en pale-ontologen om bronmateriaal en bodems verder uit te pluizen. Ook toponiemen met ‘bever’ geven onrechtstreekse informa-tie, waarover meer op p. 14.

OmmezwaaiDe bescherming op Europees vlak kwam gelukkig nog net op tijd. Diverse herintroducties, startend in 1920 in Zweden, droegen hun steentje bij. Vrijwel alle dieren zijn afstammelin-gen van een ooit uitgezet dier. In 1990 bereikte een bever uit de Duitse Eifel de Hoge Venen. Begin 2000 bereikten uitzwer-mende bevers Vlaanderen. Zowel in Wallonië als in Vlaanderen

werden aan deze populaties door introductie dieren toegevoegd. Op dit ogenblik komen zowel langs de Maas als op de Dijle ten zuiden van Leuven beverpopula-ties voor. Verder zijn her en der al uitgezwermde bevers te vinden, bijvoorbeeld langs de Schelde te Dendermonde (zie p. 28). Vanuit de strongholds Maas en Dijlevallei zwerven nu en dan al jonge bevers uit. Vanuit de Dijle zit je al snel in de Schelde. De aantallen zijn voorlopig beperkt doordat ze slechts 2-3 jongen krijgen per jaar, die dan nog twee jaar bij de ouders blijven. De Scheldevallei herbergt vele geschikte biotopen, maar vanuit de Schelde de Dender bevolken lijkt eenvoudiger dan het is. De sluis aan de Dendermonding is een serieuze barrière. De meest nabije dieren in Wallonië zitten in de buurt van Charleroi op de

Samber bij Farciennes en ter hoogte van Onoz op de Orneau. Via Waalse kanalen kunnen bin-nenschippers perfect de Dender bereiken...

Geannonceerde komstOverheden houden in hun plan-nen nu al rekening met de bever. Het bekkenbeheerplan voor de Dender (2008-2013) wil popula-ties van internationaal, regionaal en lokaal belangrijke waterge-bonden dier- en plantensoorten duurzaam herstellen en behe-ren. Men bereidt zich hierin voor op de natuurlijke dispersie van de bever in het Denderbekken. Dit plan is een verplichte ver-taling van de Europese kader-richtlijn water uit 2000 en een Benelux beschikking uit 1996. Deze bepalen dat alle rivieren zich in een ecologisch gezonde toestand moeten bevinden en

nr. 4 - oktober 2009 9

Beverburcht: takken, modder en veel geduld...

© V

ilda

- Lu

do G

ooss

ens

10 nr. 4 - oktober 2009

dat vrije vismigratie mogelijk moet zijn. Meetbaar doel: tegen 2015 moet 90% van de hinder-nissen van eerste prioriteit (o.a. Dendermonde) weggewerkt zijn, al de rest tegen 2021. Is men klaar om 12 sluizen in evenveel jaar te vervangen? Deze maat-regelen zullen ook de natuur-lijke dispersie van de bever in het Denderbekken vergemak-kelijken. Het Natuurrichtplan Dendervallei, voor de Dender tussen Ninove en de gewest-grens, vermeldt de bever nog niet, omdat de pragmatische methodologie sterk uitgaat van de actuele natuurwaarden. Men streeft in het plan echter duide-lijk wel naar biotopen waar de castor fiber zich in thuis voelt.

Integratie in de DenderstreekSommigen bekijken deze aange-kondigde komst wat argwanend.

Het gaat immers over een mees-ter-ingenieur en aannemer die het landschap aanpast aan zijn behoeften. Van dit noeste werk profiteren tal van andere dier- en plantensoorten mee. Door deze ondernemingszin komt hij echter ook soms in conflict met de mens. Een gebrek aan kennis over de ecologie ligt aan de basis van vaak onterechte angsten. Kennis stelt ons in staat om de bever zijn juiste plaats te geven, ermee om te gaan en hem zelf in te schakelen voor onze eigen doelen. We houden dus hier een pleidooi om op intelligente wijze knelpunten aan te pakken.

Een dijk van een argumentVrees voor dijkdoorbraken zijn een eerste heikel punt. Bij steile oevers maken bevers geen tak-kenburcht, maar een hol in de oever, soms gecombineerd met

een takkenburcht. In tegenstel-ling tot de muskusrat maakt de bever echter geen gangenstel-sel. Hij leeft in familie in een territorium. Hierdoor heb je slechts één gang in de dijk over een erg grote afstand. Is dit punt bekend en zo nodig verstevigd, dan zit men dankzij het territo-riaal gedrag van de dieren voor jaren goed: andere families krij-gen geen kans. Een dijk met een ecologisch maaibeheer is even-eens voldoende om een bever te weren: ze verkiezen immers dijken met veel houtopslag. In de Dendervallei zijn kritische dijken verstevigd met beton en steenslag. Je mag de angst dus als irreëel bestempelen. Bovendien liggen de dijken op vele plaat-sen langs de Dender vaak nog steeds verkeerd. Ze beschermen natuurlijk alluvium tegen over-stromen. Dit zou juist moeten

Nog even ...

Joac

him

De

Mae

sene

er

Beverknaagsporen

kunnen overstromen, zodat onze dorpen en steden droog blijven. Bevers houden het hout op de oevers kort en jong, waardoor de wortels de dijk verstevigen en de dijk niet kan beschadigd worden bij het omwaaien van een mas-todont.

Van hout houdenBevers houden van zachthout, dus ook van populier. De duur-zaamste oplossing hier is het verwerven van oevers in functie van natuurbehoud. Interessante plekken liggen veelal in een visie-gebied van Natuurpunt of ANB. Onze knuffel is er partner in een natuurlijk omvormingsbeheer. Grootste probleem is hier het aankooptempo van beide acto-ren. De bever kan er zijn voordat een volledige areaalrealisatie een feit is. Hierdoor dringen zich misschien overgangsmaatrege-

len op. Laten we ons inspireren door ervaringen elders. Een optie is oeverstroken van 10 meter of meer aanleggen tussen de water-loop en de populierenplantages die men dan beplant met jonge zachthoutsoorten zoals wilg. Deze aanpak loopt gelijk met de richtlijnen rond erosiebestrij-dende maatregelen. Afrasteren of gebruik van beverwerende geurtjes zijn andere beproefde technieken. Sneuvelen er toch commerciële bomen, dan is er altijd nog het schadebesluit van de Vlaamse overheid. Dat ver-goedt schade veroorzaakt door beschermde dieren. Het volstaat aan te tonen dat men de nodige voorzorgen heeft genomen.

Partner in integraalwaterbeheerEen bever bouwt dammen als het water minder dan een halve

meter diep is. De Dender is veel dieper, zodat bevers daar geen dammen zullen bouwen. Op de zijbeken kan dit wel voorkomen. Deze dammen zijn een objec-tieve partner tegen overstro-mingen, ze houden immers het regenwater tijdelijk op. Dit zorgt voor waardevolle milderende effecten en minder wateroverlast in lager gelegen gebieden. Zo zorgen ze voor de hoofddoelstel-ling van het integraal waterbe-heer: natuurlijke waterberging. Overheden besteden nu vaak enorme budgetten aan kunst-matige waterbergingssystemen die door de onvoorspelbaarheid van de natuur nooit toereikend zullen zijn. Dammen dragen ook bij tot de operationalisering van de gewestplandoelstelling ‘Natuurgebied’ en tot waterzui-vering en zijn beheerbaar vang-systeem voor zwerfvuil. En naast

Joac

him

De

Mae

sene

er

Nog even ...

© V

ilda

- Yv

es A

dam

s

Noestige werken aan de dam

nr. 4 - oktober 2009 11

de meerwaarden op soortniveau zijn er ook op het niveau van habitats en natuurdoeltypes.

Europese instandhoudingsdoe-len realiserenEnkele gebieden in de regio zijn speciaal aangemeld bij Europa vanwege de vochtige alluviale bossen met els en es. Deze richt-lijn wacht dringend op concrete maatregelen. Goed ontwikkeld waterloopbegeleidend broekbos is tegenwoordig zeldzaam gewor-den. Vooral de alluviale bossen in de riviervallei zijn van inter-nationaal belang omdat zulke bossen enkel in de Noordwest-Europese laagvlakte voorkomen. Momenteel bevinden de meeste van deze biotopen in de regio zich in een ronduit ‘ongunstige staat van instandhouding’. De bever kan hier extra hulp bieden in het realiseren van een gun-

stige staat. Ook de beverpopu-latie zelf moet in een gunstige stand gebracht worden. De val-leigebieden in de Denderstreek kunnen hier een wezenlijke bij-drage leveren.

Bovenregionale doelenIn de open valleigebieden zal de bever passeren en de boom-opslag kort houden. Zo worden voor natuur vaak nefaste uni-forme oeveringrepen overbodig. Open grazige vegetaties langs de waterlopen, voldoende heldere moerasbossen en plas- en dras-zones zijn niet de enige habi-tattypes die de bever dankzij de dammen kan creëren. De bever zet ook stukjes valleibos om in een natuurlijk hakhoutbeheer en zo krijg je ook natuurlijke hak-houtstoven in broekbos. Door het graven van transportkanaal-tjes zorgen bevers ook voor een

subtiele afwatering, waardoor de invloed van kwelwater toeneemt. Dit kan leiden tot spectaculaire uitbreiding en/of verbetering van bijvoorbeeld zeldzame dot-tergrasland- en grote zeggenve-getaties. Zo kan de bever gratis bijdragen aan het realiseren van natuurrichtplannen. De bever is de vaandelsoort voor een aan-trekkelijk valleilandschap en is in staat om de natuurbele-ving van wandelaars en fietsers nog attractiever te maken. In Wallonië en Nederland speelt men deze toeristische troef uit en profiteert de horeca in de regio mee van de aanwezigheid van de bever.

Plaatsen noemenWanneer kom de bever er aan? Koffiedik kijken. Knelpunten zijn de sluizen. Kleine slui-zen in een groene omgeving,

Beverdam

© V

ilda

- Yv

es A

dam

s

12 nr. 4 - oktober 2009

nr. 4 - oktober 2009 13

bijvoorbeeld die van Pollare, zullen zeker geen probleem zijn. Voor de essentiële sluis te Dendermonde is het wachten tot de verplichte vrije vismigratie gerealiseerd wordt. De realisa-ties zijn een kwestie van priorite-ring. Een aantal ingrepen staan al op de rol van waterbeheerder WenZ: Aalst, Geraardsbergen en Denderbelle. Deze laatste kadert in de opwaardering van de Dender tot 1350 ton. Bij de her-inrichting van deze sluizen zou ook gelijktijdig de vismigratie aangepakt worden. Vaak krijgt de economische invalshoek voor-rang op de prioritering. Sterke vertraging van het toepassen van de Europese kaderrichtlijn kan echter leiden tot fikse boetes, wat ook een economisch gegeven is. Waar liggen de ideale actuele bio-topen voor de bever? We denken dan aan de Wellemeersen te Denderleeuw, de Kwabroeken te Pollare, het Osbroek en Gerstjes

te Aalst, of Nuchten en Korte Lake te Geraardsbergen. De bever zal deze moerasbossen wat opener en dus zongevoelig maken, wat vele voordelen zal hebben voor waad- en watervo-gels, warmteminnende insecten en amfibieën.

ConclusieDat de bever in de Dendervallei op middellange termijn opduikt, is een realistische aanname. De uitvoering van de Europese kaderrichtlijn water kan tempo-bepalend zijn. Zijn komst zal een grote meerwaarde betekenen, zowel voor natuurlijk en duur-zaam natuurbeheer, als voor integraal waterbeheer, positieve beeldvorming, groene recreatie en de hieraan gekoppelde econo-mie langs de Dender. De bever is in staat nu door de mens uit-gevoerde beheerswerken over te nemen, wat tijd- en geldbe-sparend zal zijn. Er is genoeg

natuurpotentie zowel in de Dendervallei als in zijn zijbeken. Het huidig tempo van terreinver-werving ligt misschien niet hoog genoeg om overal tijdig klaar te zijn als de bever zijn opwachting maakt. In dat geval kan oordeel-kundig ingrijpen conflicten ver-mijden. Wie signaleert ons in de toekomst de eerste beversporen in de Dendervallei? Laat van je horen!

Met dank aan Wouter Mertens en Jorn Van Den Bogaert.

Joachim De Maeseneer

Afdeling Ninove

Joachim De Maeseneerjoachimdm@yahoo.com

0499 80 89 05INF

O

Jonge takjes - snoepgoed voor bevers

© V

ilda

- Yv

es A

dam

s

14 nr. 4 - oktober 2009

Datum Activiteit Locatie

Dinsdag 13 oktober Paddenstoeleninventarisatie Kluisbos

Zondag 25 oktober Paddenstoelenwandelng Osbroek

Dinsdag 27 oktober Paddenstoeleninventarisatie Ledezijde

Dinsdag 10 november Paddenstoeleninventarisatie Smetlede

Dinsdag 24 november Paddenstoeleninventarisatie Kluisbos

Activiteiten Paddenstoelenwerkgroep Zwamvlok

Samenkomst: Kluisbos: ingang Parking Golfterrein De Kluizen - Zandberg 6

Osbroek: infobord - Frans Blanckaertdreef (zijstraat Parklaan) te Aalst

Ledezijde: kerk Impe - Impedorp

Smetlede: kerk - Smetlededorp

Vertrek stipt om 14 uur op dinsdag en om 10 uur op zondag. Info: marie.anne.neirinckx@telenet.be of 0486 07 50 30

nr. 4 - oktober 2009 15

uur van vertrek

plaats van afspraak

toelichting

gids

bijzonderheid

contactpersoon

zeker meebrengen

nr. 4 - oktober 2009 15

a

16 nr. 4 - oktober 2009

a

nr. 4 - oktober 2009 17

BEHEERSWERKEN

© V

ilda

- Yv

es A

dam

s

Tel.: 053 705 222 Oude Gentbaan 259info@trek-king 9300 Aalstwww.trek-king.be

Geniet méér in de natuur...▪ Waterdicht schoeisel (Meindl, Lowa, Hanwag)

▪ Ademende, waterdichte en winddichte kledij

▪ Thermische kledij

▪ Verrekijker (Swarovski, Eschenbach)

▪ Rugzakje

-5% Korting op vertoon van lidkaart Natuurpunt

nr. 4 - oktober 2009 19

Bevertrip naar BiesboschBusuitstap met wandeling en fluisterboottochtDe bever (Castor fiber) is een echte waterrat, maar dan wel een hele grote. Een volwassen bever is zijn zonder zijn platte staart mee te rekenen tot 1 meter lang. Op het land beweegt hij zich een beetje traag en lomp voort, maar in het water is hij zeer snel. Een uitgebreid artikel staat elders in dit nummer. Dit najaar bieden we Dendrieters de gelegenheid om in levenden lijve kennis te maken met dit ronduit fascinerend dier in een Nederlands natuurge-bied van formaat: de Biesbosch. Snel inschrijven want het aantal deelnemers is beperkt.

Een staart als een peddel©

Vild

a -

Rolli

n Ve

rlin

de

Er bestaan vele misverstanden over de bever. Zo vangt de bever geen vis – in tegenstelling tot de otter, waar hij vaak mee verward wordt – maar is hij een echte planteneter. Hij bouwt enkel een dam als de waterstand te laag is. De spectacu-laire beverburcht wordt ook pas gebouwd als de oevers niet hoog genoeg zijn om een hol in uit te graven.Om deze en andere misverstanden uit de wereld te helpen gaan we op 8 november naar de Biesbosch in Nederland waar de bever al vele jaren zijn vaste plaats heeft teruggevonden.Na een geleide wandeling door de polders komen we over de bever alles te weten van de gidsen die ons rondleiden in het beverbos, een permanente openluchttentoonstelling over de bever. Als kers op de taart maken we tegen valavond een rond-vaart met de fluisterboot (de Sterling) door de kreken van de Biesbosch. We genieten van het prachtige landschap en bekijken er ook de vele sporen van bevers. Normaal krijgen we deze prachtige dieren dan ook zelf te zien.

PraktischDatum: Zondag 8 november 2009, 9.45 uur (om 10 uur stipt vertrekt de bus).

Afspraakplaats: Parking achterkant station van Aalst.

Inschrijven: Via e-mail: diemervercayie@scarlet.be met vermelding van naam, adres, aantal perso-nen en of je lid bent van Natuurpunt of JNM. Een inschrijving is pas definitief na overschrijving op rekeningnummer: 979-2140908-26.

Aantal plaatsen: 37.

Meebrengen: Picknick voor ’s middags en ’s avonds, drank, afhankelijk van het weer laarzen en regenjas en eventueel verrekijker.

Prijs: Volwassene: 22 euro voor leden, 27 voor niet-leden. Jongere (-18): 15 euro voor leden (kin-deren van NP-leden of JNM-leden), 20 euro voor niet-leden.De fluisterboot is helaas niet toegankelijk voor rolstoelen.

20 nr. 4 - oktober 2009

Zoogdieren zijn moeilijker waar te nemen dan vogels of vlinders, en daardoor is hun verspreiding vaak onvoldoende bekend. Daarom willen we onze zoogdieren tijdens dit telweekend extra in de kijker zetten. Als we ze willen beschermen om onze bio-diversiteit in stand te houden, moeten we namelijk eerst weten waar ze nog voorkomen en waardoor ze bedreigd worden. Zoogdieren zijn een belangrijk onderdeel van ons ecosysteem en daar moeten we zorg voor dragen!Zoogdieren zitten overal, maar zijn niet altijd een-voudig waar te nemen. Een uitzondering hierop vormen de zoogdieren die overdag actief zijn, zoals de welbekende rode eekhoorn. Andere zoogdiersoor-

ten verraden hun aanwezigheid door hun sporen (denk maar aan een molshoop, een egelkeutel of een aangeknaagde hazelnoot). Ook via vondsten van verkeersslachtoffers of via prooien die de poes achterlaat aan de achterdeur komen we te weten welke zoogdieren er zitten. We willen graag weten waar jij zoogdieren of hun sporen gezien hebt. Meer informatie vind je in de ZieZoZoogdier-bro-chure (bij het Natuur.blad van september, op aan-vraag via info@ziezozoogdier.be of bij Natuurpunt Studie, Coxiestraat 11, 2800 Mechelen): je leert ver-schillende zoogdiersoorten herkennen en je krijgt

Zie Zo Zoogdier 2009Tel mee de in de week van het ZoogdierIn de rij van themadagen zoals de vogel- en vlindertelling mogen ook zoogdieren niet ontbreken. In het weekend van 17-18 oktober 2009 organiseert de Zoogdierenwerkgroep van Natuurpunt het eerste Vlaamse zoogdierentelweekend, dat de naam Zie Zo Zoogdier meekreeg. Bovendien orga-niseert de Zoogdierenwerkgroep Denderstreek een avond-wandeling met speciale aandacht voor onze verschillende zoogdieren. Zo zullen onder meer met behulp van live traps muizen gevangen worden, maar je komt er ook meer te weten over vleermuizen, vossen, marters, eekhoorns, egels, dassen, bevers, enz.

Bosmuis verlaat omgebouwde trip trap val

Die

mer

Ver

cayi

e

Diemer Vercayie0499 14 73 60

diemervercayie@scarlet.be

Natuurpunt Aalst

INF

O

Organisatie:Zoogdierenwerkgroep Denderstreek(www.natuurpunt.be/zwgdenderstreek), NP afdelingen Aalst, Lede-Houtem en Erpe-Mere (www.natuurpunt.be/denderstreek)

Programma 8 november10 uur: Vertrek per bus in Aalst.12 uur: Aankomst in Biesboschcentrum Dordrecht (NL), picknick.13 uur: Geleide wandeling door de polders.15.15-15.45 uur: Bezoek Beverbos met gidsen van het Biesboschcentrum.15.45-17.45 uur: Vaartocht met fluisterboot Sterling. Catering op de boot: koffie/thee met een ‘Beverkoek’.20 uur: Vertrek met bus naar Aalst.22 uur: Aankomst te Aalst.

nr. 4 - oktober 2009 21

informatie over het belang van het inzamelen van verspreidingsgegevens. We geven ook tips om je tuin zoogdiervriendelijk in te richten. Veel plezier en alvast bedankt!

Hoe meedoen?Geef tijdens het zoogdierentelweekend van 17-18 oktober 2009 al je waarnemingen van zoogdieren of hun sporen door via www.ziezozoogdier.be of via het formulier in de ZieZoZoogdier-brochure! Meedoen is eenvoudig: als je een zoogdier(spoor) opmerkt, zoek je op welke soort het is en laat je het ons weten. In de brochure geven we meer uitleg over de herkenning van 16 vrij algemene zoogdier-soorten. Meer uitgebreide informatie vind je op www.ziezozoogdier.be.

Waarnemingen buiten het telweekendOmdat zoogdieren niet altijd gemakkelijk waar te nemen zijn, bestaat de kans dat je er helemaal geen ziet tijdens ons telweekend. Maar geen nood, je kan ook je zoogdierenwaarnemingen van buiten het tel-weekend doorgeven. Je hoeft je niet te beperken tot je tuin of je favoriete wandelgebied. Doorgeven kan via

de voorvermelde kanalen, via www.waarnemingen.be of je kan ze opsturen naar de Zoogdierenwerkgroep, Coxiestraat 11, 2800 Mechelen.

Diemer Vercayiediemervercayie@scarlet.be

www.natuurpunt.be/zwgdenderstreek

Zoogdierenwerkgroep Denderstreek

INF

O

Vos, verguisd maar toch zo speels

© V

ilda

- Ro

llin

Verl

inde

AvondwandelingDatum: zaterdag 18 oktober 2009, 18 uurAfspraakplaats: infobord Frans Blanckaertdreef (zijstraat Parklaan) te Aalst (Osbroek)Meebrengen: eventueel zaklamp en afhankelijk van het weer regenkledij en laarzenOrganisatie: Zoogdierenwerkgroep Denderstreek, Stad Aalst en Natuurpunt Aalst.

22 nr. 4 - oktober 2009

Verantwoordelijk beheerHet uitgangspunt voor elk goed beheer is een beheersplan. Ettelijke agentschappen en diensten van de overheid moeten hun fiat geven over een visie die ontstaat via een intense samenwerking tussen de vrijwilligers en het professioneel kader van Natuurpunt. Als dit uiteindelijk resulteert in een officiële erkenning, dan kunnen we aan de slag.

Van exoten en pestsoortenIn bijna alle natuurgebieden vinden we exoten die daar spontaan of door de mens verzeild zijn geraakt. De Amerikaanse eik werd aangeplant – vaak als hak-houtsoort – omdat hij veel sneller groeit dan de inlandse

eik, en toch nog vrij hoogwaardig hout produceert. Doordat hij zo snel groeit en zich heel makkelijk ver-jongt, concurreert hij onze eigen eiken weg. Zijn grote, dikke bladeren vormen een tapijt dat maar heel lang-zaam verteert en de bodem verzuurt, zodat de inheemse kruidenlaag degenereert. De insecten die erop leven, komen normaal bij ons niet voor, terwijl onze eigen insecten er hun gading niet vinden. Het resultaat is een degeneratie van ons gemengd loofbos. Er is dus maar één uitkomst: weg met die Amerikanen.Ook lorken werden aangeplant – vaak in monotone bestanden – omwille van de houtproductie. Lorken laten jaarlijks hun naalden los. Zo sparen ze een dik en zuur naaldendek, dat nog trager verteert dan de bladeren van

de Amerikaanse eik. Enkel bramen voelen er zich thuis, de voor-jaarsflora kwijnt weg. Als goede natuurbe-heerders kunnen we weinig anders dan hier de bijl in zetten.Een ware pest in bepaalde Vlaamse regio’s is de Amerikaanse vogel-kers. De boom, eigenlijk meer een struik, wordt soms per ongeluk aange-plant doordat hij met inlandse vogelkers wordt verward. Eens hij er is, kan de ver-spreiding zeer snel gaan. Vogels zijn

Getal van de maand: 12.000Natuurpunt plantte recent 12.000 bomen en struiken aan in de Dendrietregio‘De groenen: ze kopen een bos en kappen de bomen’. Het is een vaak gehoorde boutade aan de toog, een cliché in de kranten. Het is inderdaad juist dat Natuurpunt bomen kapt. We doen dit echter enkel om biodiversiteit te bevorde-ren. Maar de voorbije twee winters hebben we ook 12.000 bomen en struiken in de Dendrietregio aangeplant. En dat mag toch ook eens gezegd worden.

Beheerders inspecteren het eerste groeiseizoen

John

ny C

orne

lis

nr. 4 - oktober 2009 23

immers verzot op de besjes, die ze met gulle hand – euh... anus – over de ruime omge-ving uitstrooien. In een mum van tijd kunnen de kleine struikjes zo dicht op elkaar staan als haar op een hond. Radicaal uitroeien tot de laatste struik is de enige manier om een gebied van de totale verloede-ring te redden.

StekjeshoutEen rij knoestige, diep gegroefde populieren die hun stammen in gracieuze kronkels de hoogte in duwen: een niet te versmaden landschaps- element. Dat we deze bochtige stammen terugvin-den op de schilderijen van Permeke en Valerius De Saedeleer duidt erop dat het om oude rassen gaat, die met onze streek vervlochten zijn. Merlandica, Blauwe van Eksaarde en Serotina zijn bomen waar we best kunnen mee leven.Vanaf het einde van de tweede wereldoorlog en recenter, werden de vochtigste, meest waardevolle hoekjes van de Dender- en Markvallei omgetoverd tot ‘populierenak-kers’ met nieuwe klonen, die maar één doel dienden: zo snel mogelijk groot worden en dan door de stekjesmolen van de Geraardsbergse Union Alumettières. Hun dikke, vette bladeren verteren dank zij de drogere bodems zeer snel en brengen jaarlijks een boost van stikstof teweeg. Hun kruinen verdampen immers duizenden liters water per dag. Resultaat: oprukkende brandnetels en berenklauw, en weg die prachtige valleibossen, hooilan-den en moerassen met gele lis en dotterbloemen.

Kappen om te herstellenWanneer Natuurpunt bomen kapt, gaat het meestal om de voormelde vier soorten en in gebieden die voldoende potentie hebben om snel hun vroegere rijkdom te herwinnen. Bij ons gaat het om beuken-eikenbossen op de drogere hellingruggen, eiken-

haagbeukenbossen op de vochtige hellingen en essen-elzenbossen in de vochtige valleien. In de val-leien zorgen we ook voor het herstel van vochtige hooilanden en moerasruigtes met opslag van soli-taire bomen en veldbosjes.Waar nog restanten zijn van rietruigtes, is heraan-planten niet aangewezen, aangezien de rietruigtes op zich zo belangrijk zijn dat hun behoud en uit-breiding moet betracht worden. Hetzelfde geldt waar populieren werden ingeplant in waardevolle hooilanden. Hier worden de stronken uitgefreesd om opnieuw te kunnen hooien. De resultaten zijn soms spectaculair, met een massale toename van orchideeën en ratelaar. Ga maar eens kijken in de Wellemeersen, Honegem en Moenebroek, naar de bloemrijke graslanden waar ooit populieren ston-den.Half werk levert slechts halve resultaten. Daarom wordt vaak vrij drastisch tewerk gegaan, en schuwen we het niet om een paar ha populierenbos tegelijk tegen de vlakte te leggen. Aanvankelijk misschien geen leuk gezicht. Maar een omelet maak je niet zonder schalen te breken. Als het kruinhout goed wordt opgeruimd, laat de natuur echter snel haar rechten gelden en schiet de verloren gewaande vege-tatie rijkelijk weer op.

Prille houtkant in Dendervallei Ninove

Joac

him

De

Mae

sene

er

24 nr. 4 - oktober 2009

Herbebossen zonder aan te planten... het kanWanneer we in een bosgebied een partij Amerikaanse eik of lork kappen, wordt niet noodzakelijk heraange-plant. Doorgaans laten we de natuur spontaan haar gang gaan. Het bos langs de rand van de kapvlakte zorgt immers voor een toevoer van zaden. Het duurt misschien een paar jaar langer – maar ook niet meer dan dat – vooraleer de kapvlakte vol staat met pio-niers als berken of elzen. Andere soorten volgen wat later. Zo krijg je, met wat vertraging, een spontaan gegroeid gemengd loofbos, met bomen die aange-past zijn aan onze streek. Enkel wanneer bramen of adelaarsvarens de verjonging verhinderen, wordt overwogen om zaadbomen in te planten.Soms wordt bewust gekozen voor een cyclisch hak-houtbeheer. Ook hier wordt niet aangeplant, aange-zien de hakhoutstoven spontaan weer uitschieten. Deze beheersvorm wordt al eeuwen toegepast. Sommige oude bosplanten leven juist bij de gratie van dit soort beheer. Ze hebben regelmatig wat ver-storing en lichttoevoer nodig om zich massaal te kunnen voortplanten.

Waar planten aangewezen isIn de valleien zijn het doorgaans populieren die gekapt worden. Indien er al een stevige ondergroei was van wilgen, doornstruwelen, en hier en daar een es, els of eik, is na een voorzichtige kapping het startschot voor het herstel van het bos al gegeven. Is dit niet het geval, dan wordt vaak gekozen voor het

aanleggen van buffers van 3 tot 5 rijen laag blijvende struiken, als een toekomstige bosrand. Middenin het perceel worden dan verspreid of in groepjes zomer-eik, es of els ingeplant, afhankelijk van de natheid van het terrein. Op die manier ontstaat vlug een bos-gebied met voldoende open ruimtes om spontane verjonging een kans te geven. Een dergelijke pirami-dale bosstructuur leidt tot meer variatie en komt ook het insectenleven ten goede.Op de uiterste grens van onze natuurgebieden worden vaak houtkanten aangeplant. Deze zijn niet alleen landschappelijk een toegevoegde waarde. Ze verkleinen voor dier en plant de afstand tussen de grote natuurgebieden.

Aanplantingen in de DendrietregioVoor wie nog altijd denkt dat we meer kappen dan planten, ziehier wat cijfermateriaal en concrete acties van de voorbije drie jaar.In de Boelaremeersen (Geraardsbergen) werd in maart 2008 een ruigte langs de Dender ingeplant met 43 zwarte populieren. In december 2008 werden twee gekapte populierenpercelen herbebost met 650 streekeigen bomen en struiken.In Kortelake (Geraardsbergen) werden in 2006 en 2007 houtkanten en bosgroepjes aangeplant, in totaal 2.966 bomen en struiken. In 2009 werden 40 knotwilgen geplant. De bedoeling van de bosgroepen is zaadbomen te laten groeien en zo het landschap om te toveren tot moerasbos, deels geplant en deels

Kinderen aan de plant op Dag van de Natuur

Joac

him

De

Mae

sene

er

Vooraleer er opnieuw geplant wordt, worden de kruinen opgeruimd

nr. 4 - oktober 2009 25

spontaan ontwikkeld. Een als kapvlakte aangekocht perceel van 6 ha is spontaan aan het verbossen, enkel de perceelrand werd aangeplant.In de Gemene Meers werd eind 2008 een brede houtkant geplant (1.400 bomen en struiken) op een blok van 5,7 ha. Spontane verbossing van het achter-liggend perceel is nu al bezig.Eind 2008 werd in Moenebroek (Geraardsbergen) een nieuw bos aangelegd: 450 pas geplante struiken vormen er de toekomstige bosrand.Op een akkerperceel in de buurt van het Raspaillebos werd een sparrenbosje gekapt. In ruil werden de twee veldwegen die dit perceel begrenzen afgeboord met een 4-rijige houtkant van in totaal 450 struiken en bomen. In onze toekomstvisie wordt deze houtkant de toekomstige bosrand.Op Ledezijde (Lede) werden door een vorige eige-naar 30 populieren gekapt. Natuurpunt plantte er in de plaats elzen, essen en haagbeuken, in totaal 150 bomen, om er een meer natuurlijk valleibos te laten ontwikkelen.In november 2007 werd op de Paddenhoek bij Honegem een wandelpad langs de rand van het natuurgebied met een haagkant aangekleed en werd tussen een aanpalende woningrij en het natuurge-bied een bufferbos aangeplant, waar de kinderen kunnen spelen. In totaal werden 1.115 streekeigen bomen en struiken in de grond gestopt.Dendermonding heeft de voorbije twee winters alles bijeen 1 ha heraangeplant in de Heidemeersen. Een

halve hectare ruig terrein en gekapt populieren-bos werd omgevormd naar een gemengd bos met zomereiken, zwarte elzen en essen: 600 nieuwe bomen in totaal. Vijftig are Amerikaanse vogelkers en Amerikaanse eik ruimden plaats voor 250 zomer-eiken.In Roosdaal werd een bosperceel heraangeplant: 1.700 nieuwe bomen kregen hier een stek.Aan de spoorweghalte van Eichem in het project Dendervallei Ninove werden twee jaar geleden 1.000 bomen aangeplant: de helft zwarte elzen voor her-stel van een broekbos en de andere helft voor een gevarieerde inheemse haag van 200 m lang en 15 m breed.In de Beverbeekvallei, het nieuwe project te Nederhasselt (Ninove), werden twee percelen waardevol valleibroekbos in ere hersteld door een omvorming met 1.200 stuks van typische stand-plaatsgebonden soorten. En ook komende winter wordt er in hetzelfde tempo naarstig gewerkt om via streekeigen aanplantingen de kwaliteit te herstellen.

De optelsom: 12.000Wie de cijfers optelt komt uit op 12.014, of afgerond het getal van de titel: twaalfduizend. We mogen dus stellen dat in onze Dender-regio, ondanks de talrijke kappingen, onze natuurgebieden niet aan bosarse-naal moeten inbinden, integendeel zelfs.

Koen Steenhoudt

Vooraleer er opnieuw geplant wordt, worden de kruinen opgeruimd

Koe

n St

eenh

oudt

Pittoreske houtkant langs wandelpad

Koe

n St

eenh

oudt

26 nr. 4 - oktober 2009

Demonstratie op expo 58Door de toenemende burgerluchtvaart in de jaren vijftig ontstond de noodzaak om de aanvliegroutes van steeds meer vliegtuigen vanuit Zaventem te controle-ren. Daarom werd op het hoogste punt, meer dan 70 meter, tussen Kerksken en Denderhoutem, een radar geplaatst. Het landschappelijk uitzicht op de regio is er adembenemend. De kleine mast van vijf-entwintig meter hoog had een radar met een ronddraaiende antenne, die de posi-tie van de aankomende vliegtuigen kon bepalen. De grote mast van zestig meter had een straalverbinding met Zaventem. Tijdens de wereldtentoonstelling van 1958 te Brussel werd een demonstratie opge-zet. Naast paleis zeven van de Expo werd tijdelijk een ontvangstantenne geplaatst, zodat de vele bezoekers kennis konden maken met deze nieuwe technologie.

SemafoondienstIn de jaren zestig werd de Radar ook gebruikt voor een semafoondienst, voor heel België. Semafonie is een draad-loze telecommunicatiedienst waarmee korte numerieke berichten in één rich-ting kunnen worden doorgestuurd. SMS avant la lettre, zeg maar. De ontvangsttoe-stellen waren zo groot als een stevig boek. Belgacom startte met een semafoondienst in 1966. In 1989 werd een nieuw semafoonnet van de tweede generatie in gebruik genomen. Met die tweede generatie werden de ontvangers,

men sprak van een “bieper”, ongeveer zo groot als een luciferdoosje. Tevens werd de site jarenlang gebruikt binnen het internationaal radionetwerk

Toekomst voor de Radarvan HaaltertDagelijks gebruiken nog vele inwoners van Haaltert de naam ‘de Radar’, al was het maar om uit te leggen waar een straat in die buurt zich bevindt. De naam is als een extra woord in ons lokaal woordenboek. De Radar is ons collectief bezit. De twee masten, een referentiepunt in het landschap sinds 1958, zijn een zeer vertrouwd gezicht in Haaltert. Ieder decennium heeft de toren ingespeeld op de nieuwe behoeften van mensen. Kan hij dit ook in de toekomst?

Kleine mast

Gui

do V

an R

osse

n

nr. 4 - oktober 2009 27

van Interpol om de grensoverschrijdende criminaliteit te bestrijden. Jaarlijks wordt de grote mast nog gebruikt als relaisstation om de beeldsignalen van de wielerronde van Vlaanderen door te seinen naar de toren van Sint-Pieters-Leeuw. Vandaag wordt de grote mast vooral gebruikt door twee gsm-providers, Mobistar en Proximus, voor hun netwerk.

Creatieve toekomstmogelijkhedenDe site moet nog door de gemeente worden aangekocht, voor de bouw van een politiekantoor. Dat er een politiekantoor komt is nog niet zeker, maar dat mag niet beletten om nu ook een duidelijke tweede bestemming voor de Radar uit te werken. Wat de gemeente er nu mee doet, is hope-lijk geen voorafspiegeling van de toe-komst. Momenteel gebruikt de gemeente het terrein als opslagplaats voor paletten met stenen, overschot van rioleringsbui-zen en vrachtwagenladingen maaisel en groenafval. De zaal van de radarappara-tuur is volgestouwd met podia, stoeltjes, nadarhekken en allerhande spullen voor feestelijkheden. Hopelijk een fenomeen van voorbijgaande aard.

Natuurpunt Haaltert hoopt dat het gemeentebestuur alsnog inziet dat we hier te maken hebben met een voorbeeld van industrieel erfgoed, uniek in België. Waarom de conciërgewoning, die nog in goede staat is, bijvoorbeeld niet inrichten en gebruiken als toe-ristisch kantoor? Waarom niet de zaal waar de radarapparatuur stond gebruiken als museum en ontvangstruimte en tegelijkertijd de appara-tuur bewaren voor de toekomst? De inkomsten van het gebruik van de 2 gsm-providers moeten volstaan om de twee masten en zelfs nog wel wat meer zaken te onderhouden. Vanuit deze optiek is het ook te overwegen om via herstelmaatre-gelen de beklimming van de grote toren veili-ger te maken. Het landschappelijk zicht op de Molenbeekvallei en de Dendervallei is er adem-benemend en beslist een uitstapje waard. Natuur- en landschapstoerisme zitten volop in de lift. In elk geval moet de combinatie met de straling van de gsm-installaties grondig worden geëvalueerd.

Guido Van Rossenguido.van.rossen@telenet.be

Afdeling Haaltert

INF

O

De garageruimte verkeert in goede staat en zou moeten volstaan om de waardevolle spullen van de gemeente in op te bergen. Volgens de provin-cie Oost-Vlaanderen zouden beide torens ook kunnen gebruikt worden voor de installatie van bescheiden windmolens. Zo zouden de torens opnieuw een eigentijdse (voorbeeld)functie krij-gen. Stof voor een goed maatschappelijk debat.

Grote mast

Gui

do V

an R

osse

n

28 nr. 4 - oktober 2009

Bevers in Vlassenbroek

Vlassenbroekse polder

Fot

o W

ater

weg

en e

n Ze

ekan

aal N

V©

In een meander van de Schelde in Baasrode (Dendermonde) ligt een parel van een natuurgebied: de Vlassenbroekse polder en schorren. Dit 368 ha groot visiegebied van Natuurpunt, waarvan al 70 ha in beheer, ligt net buiten de Dendrietregio, in het werkingsgebied van afdeling ‘s Heerenbosch. Op 16 oktober 2007 ontdekte ANB-boswachter Gustaaf Van Gucht er voor het eerst sporen van een bever. De start van een lokaal beververhaal. In diezelfde omgeving werden later nog oude sporen gevonden, zodat we ervan uitgaan dat de eerste bever al min-stens sinds de zomer van 2007 aanwezig was in het gebied. Dit jaar heeft men een burcht van het dier gevonden, inclusief verse sporen.

Deze bever heeft nu ook een vriend of vriendin gekre-gen. In de nacht van 13 op 14 juni 2009 werd door het opvangcentrum van Heusden-Zolder een bever gevangen op terreinen van een petrochemisch bedrijf langs de Schelde te Zwijndrecht. Het bleek om een jong dier te gaan, hoogstwaarschijnlijk een uitzwer-

ver van de vitale populatie op de Dijle ten zuiden van Leuven. Wegens de ongeschiktheid van het gebied in Zwijndrecht werd het gezonde dier vrijgelaten in het Vlassenbroek, in samenspraak met de lokale Natuurpuntafdeling. De keuze voor het Vlassenbroek lag voor de hand. Het ligt immers ook langs de Schelde

nr. 4 - oktober 2009 29

Beverburcht in de Vlassenbroekse polder

Stev

en D

e Sa

eger

Joachim De Maeseneer0499 80 09 05

Joachimdm@yahoo.com

Zoogdierenwerkgroep Denderstreek

INF

O

en is door zijn waterrijke karakteristieken uitermate geschikt voor bevers. Bovendien zat er al een exem-plaar, waarover reeds communicatie werd gevoerd. Het gebied past bovendien als bevergebied in de instandhoudingsdoelstellingen van de Vlaamse over-heid. De vrijlating gebeurde onder ruime belangstel-ling van de media. Zowel VRT, VTM als TV-Limburg waren aanwezig met een filmploeg. Op hun sites kan je de filmpjes misschien nog terugvinden.De Vlassenbroekse polder zal in de toekomst nog geschikter worden voor bevers. In het kader van het Sigmaplan zal het Vlassenbroek namelijk een gecontroleerd overstromingsgebied (GOG) langs de Zeeschelde worden. Dit GOG zal dan samen met andere gebieden een belangrijke bijdrage leveren tot de beveiliging van de ruime regio tegen overstro-mingen. Door verhoging van de grondwaterstand in het zuidelijk deel zal er een moerasbos ontstaan met open water, een ideaal biotoop voor bevers.De dag na de vangst van de Bever op het industrie-terrein te Zwijndrecht, kwam er nog een waarneming

binnen van een bever langs de Schelde te Burcht (Zwijndrecht), wat dus betekent dat er in totaal min-stens drie bevers in de Schelde rondzwemmen. Wat het geslacht is van beide bevers in de Vlassenbroekse polder is niet duidelijk. Kunnen we binnen een paar jaar een heuglijk familieverhaal brengen? Duidelijk is wel dat de Bever oprukt in Vlaanderen en aan de drempel van de Dendrietregio staat. De aaneengeslo-ten gebieden robuust natuurgebied in de Dendervallei en haar zijbeken, die dankzij Natuurpunt toenemen, openen mogelijkheden voor de toekomst.

Met dank aan Steven De Saeger

30 nr. 4 - oktober 2009

Jubileumeditie natuurquiz DenderstreekDoe mee!Zaterdag 31 oktober is het weer zover: dan zitten alle natuur- en milieuvrienden uit onze Dendrietregio voor een gezellige avond samen te genieten op de stilaan gerenommeerde regio natuurquiz. Steeds meer vriendengroepjes, familiegroepjes, bestuursploegjes of toevallig samengebrachte groepjes laten zich verleiden. Jaar na jaar groeien naam, faam en deelnemerslijst. Dit jaar heeft de organisatie ook iets te vieren: de quiz wordt immers voor het tiende jaar op rij georganiseerd. Uiteraard willen we deze gelegenheid niet laten passeren om de vragen nog leuker, gevarieerder en beter geïllustreerd te maken..

Natuurquiz praktisch

Wanneer: Zaterdag 31 oktober

Start: 19 u 00 stipt

Place to be: Zaal de Linde, Gemeentehuisstraat 42 te Meerbeke (Ninove)

Ploegsamenstelling: ploegen van maximum 4 deelnemers

Inschrijven: het inschrijvingsgeld overschrijven op het rekeningnummer: 979-3529555–21 van Natuurpunt Ninove, met de naam van je ploeg als vermelding. Tijdig inschrijven betekent een betere plaats in de zaal!

Info: Wouter Mertens 0495 68 89 33

In de organisatie van de avond stappen dit jaar niet enkel de klassieke organisatoren mee: JNM Ninove-Geraardsbergen en Natuurpunt Ninove. Dit jaar zet ook het Ninoofse buurt- en wereldcafé Kalisj zijn schouders onder het evenement. Zij staan mee in voor de jaar-lijks gewaardeerde prijzentafel, de nodige logistieke ondersteuning en de verzorgde bediening van natjes en droogjes de avond zelf.De opbrengst van de quiz geeft de organiserende vereni-gingen een financieel extraatje. Met elk een gevarieerde activiteitenwaaier kunnen ze dit best gebruiken. Behalve deze steun aan goede initiatieven heb je er zelf ook voor-deel bij om mee te quizzen. Niet alleen kan je die avond een heleboel leuke contacten leggen (iedereen uit de regio die iets weet over natuur is gewoonweg aanwezig), meedoen aan een aantal proeven waarbij de zenuwen op de proef worden gesteld, je ongelooflijk vermaken, enz. Je kan er ook nog iets bij leren want elk antwoord wordt zo nodig ook wat geduid. Verliezers zijn er niet. Er is een apart klassement voor de jeugdploegen. En de variatie in onderwerpen is zo groot, dat er wel ergens één onderwerp is waar je ploeg zich kan onderscheiden van de andere.Wat heeft de quiz dan zoal te bieden? De quiz bestaat uit twee helften, met telkens een klassieke vragenronde, een themaronde waar de vragen je naar het mysterieuze onderwerp leiden en een fotoronde waarbij soortenken-nis handig meegenomen is. De klassieke vragenrondes hebben natuur en milieu als rode draad maar zijn uit diverse heel brede invalshoeken opgesteld: geschiede-nis, geologie, literatuur, muziek, taal, sport, je kan het zo gek niet bedenken. De eerste avondhelft blijft geen minuut zonder spanning. Elke ploeg krijgt immers ook een tafelronde met droedels, doordenkertjes, cryptische omschrijvingen, enz. Aan deze tafelronde kan elke vrije seconde gewerkt worden. En in de tweede helft kan de gokronde de voorlopige score nog drastisch veranderen. Zo biedt de quiz voor elk wat wils: zowel generalisten

als specialisten komen aan hun trekken. En uiteindelijk gaat diegene die beide benaderingen best beheert, met de hoofdprijs lopen. De spanning is de laatste jaren zo groot dat in theorie iedereen binnen de top 20 de eerste prijs kan binnenrijven.Bijzondere dank gaat dit jaar naar Jacqueline Arickx, mede-opsteller van de vragen en presentatrice, en Marc Symoens, die samen jaar na jaar de presentatie naar een nieuw hoogtepunt brachten. Zij gebruiken dit tienjarig jubileum als aanleiding om een stapje opzij te zetten en volgend jaar zelf met een quizploegje te komen mee-dingen. Men is gewaarschuwd. We wensen Marc en Jacqueline alvast bijzonder te danken voor zovele jaren volle inzet. Hopelijk mogen we deze waardering ook terugvinden in het aantal inschrijvingen voor de tienja-rige jubileumeditie.

Natuurpunt is een open en onge-bonden vereniging die mensen op een aan ge name wijze kansen wil geven om zich in te zetten voor de duurzaam heid van natuur en landschap vanuit een bre de maat-schappelijke visie. Onze activitei-ten situeren zich hoofdzakelijk op het vlak van studie, educatie, beleid en reservatenwerking.www.natuurpunt.be

AFDELINGENAalstRik De Baere - 053 21 29 13rik.debaere@telenet.be

Affligem-LiedekerkeKern AffligemWim Van Grieken - 05 77 70 06wim.van.grieken@advalvas.beKern LiedekerkeErik De Block - 053 68 35 88edebe@advalvas.be

DenderleeuwBruno De Bruyn - 053 67 07 85bruno.de.bruyn@kindengezin.be

DendermondingStefaan Thibau - 052 42 69 72stefaan.thibau@skynet.be

Erpe-MerePeter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

Boven-DenderWouter Faveyts - 0479 27 32 78wouter.faveyts@telenet.be

Groot-HaaltertStijn De Ryck 0472 70 20 00stijnderyck@busmail.net

Lede-HoutemPeter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

NinoveWouter Mertens - 0495 68 89 33wouter.mertens1@telenet.be

WERKGROEPENWerkgroep InvertebratenEric De Tré - 053 66 04 32eric.detre@vhm.be - 2255

Vogelwerkgroep CinereaWouter Faveyts 0479 27 32 78wouter.faveyts@telenet.be

Plantenwerkgroep AlliumPeter Tolleneer - 0498 40 83 28allium@belgacom.net

Zoogdierenwerkgroep DenderstreekJoachim De MaeseneerJoachimdm@yahoo.com

Paddestoelenwerkgroep ZwamvlokPeter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

Werkgroep amfibieën & reptielen WardKoen De Maeregreatskua2002@hotmail.com0485 68 89 82

RESERVATEN ENNATUURPROJECTEN

Giften Reservatenfonds:rekeningnummer:293-0212075-88 met vermel-ding van de projectnaam en het projectnummer.Giften vanaf e 30 zijn fiscaal aftrekbaar.

Boelaremeersen te Neder -boelare - 6640Johnny Cornelis - 0474 58 08 38johnny_cornelis@hotmail.com

Brede Schoren enKonkelschor te Berlare 6616Stefaan Thibau 052 42 69 72stefaan.thibau@skynet.be

Dendervallei te Ninove6099Jeroen Vanhee 054 33 50 29olinda@skynet.be

Den Dotter/Blauwboste Haaltert/Aaigem/Mere 6149Stijn De Ryck 0472 70 20 00stijnderyck@busmail.net

Everbeekse bossen - 6210Koen Van Den Berge055 42 83 90koen.vandenberge@skynet.be

Gemene Meers te Idegem6647Tom Van Muylem 054 24 02 10tom.tinne@telenet.be

't Groot Schoor te Grem bergen6603Tarcy Verstraeten 052 21 11 11

Heidemeersen te Berlare6644Stefaan Thibau 052 42 69 72stefaan.thibau@skynet.be

Hogedonk te Gijze gem/Herdersem / Mespelare - 6243Brian RoelandtBrian.Roelandt@telenet.be052 22 57 71

Honegem te Erpe-Mere/Aalst/Lede - 6123Wim D’Haeseleer - 0495 87 50 50wim.dhaeseleer@honegem.bewww.honegem.be

Keelman te Denderhoutem6178Guido Van Rossen054 32 23 01

Korte Lake te Overboelare6655Willem Boonen - 054 41 75 85willem.boonen@skynet.be

Kravaalbos te Meldert6071Frans Roggemanfransroggeman@msn.com

Dendriet is het regionale contact-blad voor de leden van negen Natuur punt afdelingen en zes studie werkgroepen in de Dender-streek. Deze af delin gen en werk-groepen wil len zowel occasioneel als struc tureel in tens sa men wer-ken. Je kan voor meer inlich-tingen steeds terecht bij de con-tactpersoon voor jouw afdeling of de werkgroep die jouw interesse wegdraagt. Stuur je opmerkingen, aanmoedigingen, belevenissen en natuurpuntjes door naar de redac-tie. Deadline volgende Dendriet:1 november 2010.

Dendriet ontvangen:Leden van Natuurpunt die lid zijn van een niet-Dender streek-afdeling kunnen Dendriet ont-vangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit doe je door middel van een overschrijving van e 7,50 op rekeningnummer 393-0491337-24 van Dendriet, Heldergemstraat 161, 9450 Heldergem, met ver-melding van je lidnummer en “abonne ment Dendriet, midden-katern afde ling...”.Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuur punt is niet mogelijk.

REDACTIERAADKoen Steenhoudt - verzending en redactiesecretaris.Wouter Mertens - hoofdredacteur en verantwoordelijke uitgever.redactiekern - Joachim De Maese-neer, Daan Stemgée.Stijn De Ryck - budgettering.Marc Symoens - corrector.Willy Beeckman, Rik De Baere, Aagje De Doncker, Dirk De Mesel, Eric De Tré, Peter D’Hondt, Wouter Faveyts, Jo Ottoy, Peter Tolleneer, Wim Van Grieken.Wilfried Veldeman - lay-out en opmaak

Werkten ook mee aan dit nr :

Johnny Cornelis, Eric Cosyns, Steven De Saeger, Marie-Anne Neirinckx, Jorn Van Den Bogaert, Guido Van Rossen, Diemer Vercayie, ©Vildaphoto: Yves Adams - Ludo Goossens - Misjel Decleer - Rollin Verlinde, Wenz.

DRukDrukkerij Druk in de Weer, GentPapier: CyclusPrint 90 gram, 100% kringlooppapierInkt: gedrukt met vegetale inkten en plantaardige wasmiddelen.

Ledezijde 6657Peter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

Moenebroek te Geraards -bergen/Lierde - 6620Carlos D’Haeseleer - 054 41 87 09carlos.dhaeseleer@skynet.be

Molenbeekmeersen te Den-derleeuw/Okegem - 6646Eric De Tré 053 66 04 32eric.detre@vhm.be

Padde- en Porrebeekvalleite Dendermonde - 6652Dirk Van den Bossche 052 42 49 60

Palitsebeek te Liedekerke - 9427Marc Michiels 053 67 11 91marcusmichiels@skynet.be

Pamelse meersen, Dom me -lingen te Liedekerke - 9972Marc Michiels 053 67 11 91marcusmichiels@skynet.be

Phenixberg te Okegem - 6618Wouter Mertens 054 32 51 71wouter.mertens1@telenet.be

Raspaillebos te Grimminge 6164Koen Steenhoudt 054 58 67 58k.steenhoudt@skynet.be

Rietbeemd te Moer beke/Viane/Lessines - 6058Godfried Merlevede 068 30 01 070486 87 17 87derietbeemd@hotmail.com

Sint-Onolfspolder te Appels/Dendermonde - 6623Bart Dierickx 052 21 03 81

Valier te Liedekerke - 9418Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@skynet.be

Wachtbekken 6In Sint-Gillis/DendermondeStefaan Thibau 052 42 69 72stefaan.thibau@skynet.be

Walputbeek/Dendermeersente Meerbeke - 6213Georges Jacobs 054 33 60 64georges.jacobs@pandora.be

Wellemeersen te Denderleeuw/Erembodegem - 6612Eric De Tré 053 66 04 32eric.detre@vhm.be

Werkgroep Bomen-Park-Osbroek/Gerstjens te AalstPeter Tolleneer 0498 40 83 28wbpo.aalst@belgacom.net

nr. 4 - oktober 2009 31

Dag van de natuur 21 en 22 novemberKom mee werken !

Deze titel verwijst naar:

het Griekse dendron, wat boom betekent,een mineraal in de vorm van een boompje op voegvlakken van sommige gesteenten,de vertakte uitlopers van hersen- zenuwcellen: een communicatie - kanaal dus,het Denderbekken met een netwerk van sloten en beken, tenslotte staat er natuurlijk ook veel riet langs de Dender...

Retouradres: Koen Steenhoudt,Waterschaapstraat 30, 1570 Galmaarden

Redactieadres: Dendriet,Pamelstraat 119, 9400 Ninove

E-mail: dendriet@skynet.be

Websites:www.natuurpunt.be/denderstreekwww.denderstreek.waarnemingen.be

Verantwoordelijke uitgever:Wouter Mertens,Pamelstraat 119, 9400 Ninove

Rekeningnummer:393-0491337-24,Dendriet, Heldergemstraat 1619450 Heldergem

Foto’s voorpagina:De planttijd komt er weer aan: Johnny CornelisVerkleurend eikenblad: © Vilda - Misjel DecleerZwavelkopjes: © Vilda - Rollin Verlinde

2 Biodiversiteitsverlies indammen

4 Fietsen langs de Beverbeek

8 Bever in de regio?

14 What’s in a name?

15 Denderkalender

19 Bevertrip naar Nederland

20 Zie Zo Zoogdier

22 Getal van de maand: 12.000!

28 Bevers in Vlassenbroek

30 Natuurquiz-jubileum

I N H O U D