Watertotaalbeheer bij Woningcorporatie Wooninc:modern en vooruitstrevend

En verder: Belangrijkste feiten over legionellabacterie Legionellapreventie psychiatrisch ziekenhuis De Viersprong Wet- en regelgeving legionellapreventie

N U M M E R 2 / J A A R G A N G 2 / V O O R J A A R 2 0 0 9

H Y D R O V I S I E V E R S C H I J N T 2 K E E R P E R J A A R

INHOUD346812

HydroScope heeft er twee zusjes bij

Met trots wil ik u laten weten dat HydroScope, per

1 januari 2009, twee zusjes heeft gekregen: Hydreco en

HydroBusiness. Mogelijk zijn de twee andere bedrijven

ook voor u, als klant van HydroScope, interessant.

Hydreco houdt zich bezig met de opslag van koude

en warmte in de bodem, HydroBusiness met zuiverin-

gen op maat voor waterlevering én met zuivering en

hergebruik van industrieel afvalwater. Mocht u meer

informatie willen over de twee zusterbedrijven, dan

kunt u altijd contact opnemen met HydroScope, maar

graag verwijs ik u ook naar de sites www.hydreco.nl en

www.hydrobusiness.nl. Zijn er nog wijzigingen in de

wetgeving? Wat is er gebeurd na de eerste legionella-

uitbraak in Bovenkarspel? Welke informatie is voor u

als klant belangrijk? Dankzij de reacties die wij van u

hebben ontvangen na het eerste nummer, weten we

wat u interessant en belangrijk vindt. We zijn er direct

mee aan de slag gegaan.

Ons laboratorium heeft voor u de belangrijkste feiten

rondom de legionellabacterie op een rij gezet. We weten niet veel meer dan dat we er

ziek van kunnen worden, maar wat doet de bacterie precies? Wanneer vermenigvuldigt

hij zich, en hoe wordt er bij het lab gekeken of er legionella in uw watermonster

aanwezig is? Ook hebben we een klant aan het woord gelaten die bij het

beheer van zijn installatie verder gaat dan alleen monstername.

Met een totaalpakket kan hij zijn installatie volledig beheren.

Kortom, ook in deze editie van HydroVisie geldt: onze

klant is koning en zonder u kunnen wij geen volgende

edities maken. Om het u makkelijker te maken ons

te voorzien van uw opmerkingen, wensen en

verbeterpunten, is er een antwoordkaart

bijgevoegd. Die kaart kunt u ons

toesturen en wij zullen meteen

actie ondernemen.

Tot slot wens ik u veel

leesplezier!

Lars Kuipéri,

Directeur

Tien jaar na Bovenkarspel

Watertotaalbeheer typerend voor woningcorporatie wooninc.

Wet - en regelgeving legionellapreventie

Legionellaonderzoek door Opinion Test & Taste

HydroScope algemeen +Colofon

2 - H y d r o V i s i e

V O O R W O O R D

2 - H y d r ooooooo VVVoo Vooooo i si ss i ei e

1999: Uitbraak Westfriese Flora in Bovenkarspel

200 mensen worden tijdens een legionella-uitbraak op de

Westfriese Flora in Bovenkarspel ziek. 32 van hen overlijden

aan de gevolgen van Legionella.

Oktober 2001: Oprichting HydroScope

Oktober 2001: Tijdelijke regeling Legionellapreventie

van kracht

Krachtens de Tijdelijke regeling Legionellapreventie is iedereen met

een collectieve leidingwaterinstallatie verplicht een risicoanalyse uit

te voeren en de daarbij behorende beheersmaatregelen op te volgen.

2004: Informatieblad AI-32 Legionellapreventie

voor industriële watersystemen

Met het Informatieblad AI-32 komt er meer duidelijkheid

over legionellapreventie voor industriële watersystemen,

waaronder koeltorens.

2007 Evaluatie Waterleidingwet

De resultaten van legionellapreventie worden geïnventariseerd

en de Waterleidingwet geëvalueerd. Wat blijkt: er wordt nog geen

H y d r o V i s i e - 3H y d r o V i s i e - 3H y d r o V i s i e -H y d r o V i s i e - 33

In de afgelopen 10 jaar is er veel veranderd als het gaat om legionellapreventie. Hier leest u een korte terugblik

www.legionellaziekte.nl www.vrom.nl

www.riv.nl www.hydroscope.nl

Kijk voor meer informatie ook eens op:

signifi cante verbetering aangetoond. De VROM-inspectie

heeft in 2008 een nieuwe interventiestrategie bedacht.

2007: Registratie van koeltorens door gemeenten

Gemeenten moeten natte koeltorens registreren en

doorgeven aan VROM-inspectie.

2008/2009: Mogelijke opsplitsing in gevaarlijke en

minder gevaarlijke legionellasoorten

In een rapport van RIVM en GGD Kennemerland is de conclusie

dat ziektegevallen vooral het gevolg zijn van een besmetting met

legionella pneumophila. Meer dan 50% van de normoverschrij-

dingen in drinkwaterinstallaties zijn van de minder gevaarlijke

soort non-pneumophila. Van deze soort moet wel verplicht

melding worden gemaakt. Ook wordt na constatering van de

minder gevaarlijke soort de binneninstallatie volledig gereinigd.

Er wordt over nagedacht om minder streng met een norm-

overschrijding van non-pneumophila om te gaan. Vanuit volks-

gezondheidsoogpunt lijkt dit een logische keuze, maar het neemt

wel een stimulans weg om de waterinstallatie aan alle normen te

laten voldoen. HydroScope pleit daarom voor nader onderzoek.

Tien jaar na Bovenkarspel

4 - H y d r o V i s i e

Woningcorporatie Wooninc. staat voor maatschappelijk ondernemen. De primaire taak van Wooninc. op de woningmarkt is ontwikkeling en beheer van betaalbare woonruimte en ander maatschappelijk vastgoed. Wooninc. is een innovatieve organisatie, waarbinnen ruim 90 medewerkers werkzaam zijn. Met ruim 8000 verhuureenheden biedt de organisatie onderdak aan bijna 15000 mensen.

De heer Gerrit van Leeuwen is Senior Projectadviseur bij Wooninc.

Hij vertelt: “Wij kijken niet alleen naar de bouw van woningen.

We beheren de installaties erin ook. De kosten die het beheer met

zich meebrengt, zijn voor ons erg belangrijk. Met Watertotaalbeheer

hebben we uiteindelijk een hoop kosten bespaard. Ook huurders

zijn daarbij gebaat, omdat ze minder betalen aan servicekosten.”

Hoe is de behoefte aan een digitaal beheerssysteem voor

legionella bij Wooninc. ontstaan?

“Wooninc. heeft veel gebouwen met collectieve koud- en

warmwatersystemen in beheer. Vaak zijn het seniorencomplexen.

Daar moet veel aandacht aan beheer besteed worden: er wordt

wekelijks gehandeld naar in de risicoanalyse vastgestelde punten.

We hebben destijds eens berekend hoeveel tijd ons dat kost.

Tijd is natuurlijk geld. We berekenden dat we veel konden

besparen wanneer we de handelingen digitaal zouden uitvoeren.

Ook is de betrouwbaarheid van een digitaal systeem erg groot,

doordat de installaties 24 uur per dag bewaakt worden.”

Bewaren jullie alle informatie?

Wooninc. heeft een klein archief. We bewaren alles digitaal.

Daarom is ook gekozen voor digitale verwerking van de

beheersmappen over legionella. Een van mijn taken is te contro-

leren of die mappen bijgehouden worden. Ik werk het liefst vanuit

één plek, achter mijn bureau, van waaruit ik alles kan controleren.

Zo kwam eigenlijk het idee van een digitaal systeem in me op.

We hebben het idee besproken met HydroScope en zij kwamen

met het voorstel voor Watertotaalbeheer. We hebben toen de

kosten eens goed op een rij gezet. Watertotaalbeheer is namelijk

best een investering. Met het oog op de toekomst, hebben

we gekozen voor een systeem waar we van op aan kunnen.

Op redelijk korte termijn werd het kostentechnisch voordeliger

dan handmatige verwerking.”

Modern en vooruitstrevend

Met watertotaalbeheer hebben we uiteindelijk een

hoop kosten bespaard

W A T E R T O T A A L B E H E E R T Y P E R E N D V O O R W O N I N G C O R P O R A T I E W O O N I N C .

H y d r o V i s i e - 3H y d r o V i s i e - 3H y d r o V i s i e - 5

Bent u tevreden over Watertotaalbeheer?

“Ja, zeer tevreden. Ik ben meteen begonnen met digitalisering.

We hebben een huurder met een zorgfunctie die alles nu nog met

de hand doet. Een demonstratie van Watertotaalbeheer heeft de

huurder enthousiast gemaakt en die koos ook voor het systeem.

Met het systeem, achter de computer, kunnen alle locaties in één

keer ingezien worden. Het scheelt enorm in tijd. En, erg belangrijk:

wij als eigenaar zijn verantwoordelijk. Mocht er onverhoopt een

legionella-uitbraak zijn, dan moet ik kunnen aantonen dat ik er

alles aan gedaan heb om die te voorkomen. Dat kun je met

Watertotaalbeheer eenvoudig aantonen. Gegevens dienen

drie jaar bewaard te worden. Met dit systeem kun je eenvoudig

gegevens van jaren terug ophalen. Wat betreft aansprakelijkheid

sta je zo een stuk sterker.”

Wat is de rol van HydroScope in Watertotaalbeheer?

“HydroScope heeft een adviserende rol. Het beheert Waterto-

taalbeheer voor ons en houdt alles bij. Als er problemen zijn, laat

HydroScope ons dat weten. Ikzelf kijk ook regelmatig in het systeem.

Zoals eerder gezegd: de verantwoordelijkheid ligt uiteindelijk bij de

eigenaar, maar HydroScope ontzorgt, adviseert en ondersteunt ons.”

Wat zijn de mogelijkheden voor de toekomst wat betreft

Watertotaalbeheer?

“Het systeem wordt steeds verder gespecialiseerd. Continu wordt

de software aangepast en kun je steeds meer met het systeem.

Momenteel wordt gewerkt aan een toepassing voor installateurs.

Wanneer zij veranderingen in de installatie aanbrengen, zou het

ideaal zijn als ze digitaal worden bijgehouden. De installateurs

maken een werkbon en degene die de bon ontvangt, moet ervoor

zorgen dat die in Watertotaalbeheer komt te staan. Dat is een

situatie waar we naartoe willen. Wanneer ik nu moet aanwijzen

of bijvoorbeeld een keerklep vervangen is, dan moet ik in mijn

Watertotaalbeheer

Watertotaalbeheer is een uniek pakket dat uw waterinstallatie

optimaal kan beheren. Het is een digitaal systeem dat de

mogelijkheid biedt om de temperatuur, druk en capaciteit

van uw installatie constant in de gaten te houden. Worden

cruciale waarden overschreden, dan gaat het alarm af en

kunt u maatregelen treffen.

Ook de rapportages over risicoanalyses, beheersplannen en

logboeken kunnen met Watertotaalbeheer digitaal bijgehouden

worden. Dat bespaart veel papierwerk en arbeidsuren.

Door temperatuur met regelmaat te meten, kan de installatie

optimaal worden afgesteld, wat de energiekosten vermindert.

De temperatuurmetingen kunnen naar behoefte worden

gekoppeld aan automatische spoeling van het systeem,

waardoor tijdrovend, handmatig spoelen overbodig wordt.

Met Watertotaalbeheer is het mogelijk te allen tijde zelf uw

online data te bekijken. Het kan u helpen aan alle regels te vol-

doen, zoals die zijn opgesteld in Hoofdstuk IIIC van het waterlei-

dingbesluit en de richtlijnen in AI-blad 32 van het Arbo-besluit.

met

e

m.

én

ijk:

d

Watertotaalbeheer

Watertotaalbeheer is een uniek pakket dat uw waterinstallatie

optimaal kan beheren. Het is een digitaal systeem dat de

facturenarchief duiken en naar die werkbon zoeken. In de ideale

situatie kan ik meteen, digitaal aanwijzen in Watertotaalbeheer

waar het staat. Dat scheelt tijd.”

Typeert het gebruik van Watertotaalbeheer Wooninc.?

“Ja, Watertotaalbeheer is erg kenmerkend voor Wooninc. Wooninc.

is een moderne, vooruitstrevende en innovatieve organisatie en

Watertotaalbeheer past helemaal bij onze stijl. Het zou raar zijn

als we niet voor Watertotaalbeheer gekozen zouden hebben.

We onderzoeken zulke investeringen van tevoren goed en maken

vervolgens een onderbouwde keuze.”

“Het Waterleidingbesluit, inclusief Hoofdstuk IIIC,

dat over legionellapreventie gaat, is eind 2004

gepubliceerd’, zegt Henk ter inleiding van de vraag

of de regelgeving veranderlijk is. ‘Op 28 december

2004 trad het in werking. Sindsdien zijn er geen

wijzigingen doorgevoerd, maar wel uitzonderingen

gemaakt. Voordat het nieuwe Waterleidingbesluit bij

iedereen bekend was, is ruim een jaar verstreken

waarin werkzaamheden werden uitgevoerd die

afweken van de huidige regelgeving. Het gevolg is

dat klanten die voor 2004 werkzaamheden hebben

laten uitvoeren, door wijzigingen in de regelgeving,

momenteel niet meer aan de regels voldoen.”

Wat is het grootste verschil tussen de regelgeving

tot en met 2004 en die van na 2004?

“Vrij kort na de eerste grote uitbraak van legionella

in Nederland, in 1999, is een tijdelijke regeling

van kracht geworden. Deze tijdelijke regeling had

betrekking op alle zogenaamde collectieve leiding-

waterinstallaties; dus op alle instanties waar water

beschikbaar gesteld wordt aan derden. De grootste

wijziging in de regelgeving van 2004 is een alge-

mene maatregel van bestuur geweest in hoofdstuk

IIIC van het Waterleidingbesluit. Daarin wordt, voor

legionellabesmetting, sinds 2004 een onderscheid

in risicogroepen gemaakt.

1. De hoog-risicogroep: ziekenhuizen en

soortgelijke instellingen;

2. De midden-risicogroep: overige verblijfs-

accomodaties als campings, jachthavens,

asielzoekerscentra, gebouwen met celfunktie

en badinrichtingen;

3. De laag-risicogroep: overig, bijvoorbeeld

kantoorgebouwen, gymzalen en sporthallen.

De hoog- en midden-risicogroep worden samen ook

wel prioritaire groep genoemd. Hier is het beschik-

baar hebben van een actuele risicoanalyse en een

6 - H y d r o V i s i e

Veranderde wet- en regelgeving over legionellapreventie bij leidingwaterinstallaties?Een veel gehoorde opmerking binnen HydroScope is de steeds veranderende regelgeving op het gebied van legionellapreventie. Is deze regelgeving eigenlijk wel zo vaak veranderd? Op deze en andere vragen geeft Henk Peelen, adviseur bij HydroScope, antwoord.

Chloordioxide, chlooramine en ozon

Anodisch oxidatie en Koper-zilverionisatie

Micro- en ultrafiltratie, UV-licht en pasteurisatie

Houd koud water koud en warm water warmen voorkom langdurige stilstand

4. Chemisch

beheer

3. Elektrochemisch

beheer

2.Fysisch beheer

1. Thermisch

beheer

W E T - E N R E G E L G E V I N G L E G I O N E L L A P R E V E N T I E

• Ladder van VROM

COLOFON

beheersplan voor legionellapreventie voorgeschreven.

De laag-risicogroep kent geen voorschrift. In de Zorgplicht staat

voor eigenaars en gebruikers echter wel uitstekend beschreven

hoe je een installatie goed beheert.”

Eerder viel het woord ‘uitzonderingen’. Wat wordt daarmee

bedoeld?

Henk: “Er werd altijd uitgegaan van installaties die zo zijn ont-

worpen dat het risico op besmettingen met de legionellabacterie

wordt voorkomen door thermisch beheer. De ISSO-publicaties 55,

55.1 en 55.2 geven hiervoor een groot aantal richtlijnen. De basis

van een legionellaveilige installatie is temperatuurbeheersing, be-

perking van de verblijftijd van water in een en dezelfde ruimte en

voorkoming van biofi lm en sediment. Dat betekent concreet

het volgende.

1. Koud water blijft op of onder 25°C;

2. Warm water blijft 60°C of hoger;

3. Minimaal wekelijks gebruik van alle tappunten, of leidinginhoud

verversen door spoelen;

4. Geen ‘dode einden’ laten ontstaan en/of ongebruikte tappunten.

Nu komen er in de praktijk met regelmaat situaties voor waar

thermisch beheer niet mogelijk is of onvoldoende oplossing biedt.

Een éénmalige chemische desinfectie wordt dan vaak ingezet.

In de praktijk komt het ook voor dat er permanente chemische

behandeling wordt ingezet. Dat is in strijd met het Waterleiding

besluit én de Bestrijdingsmiddelenwet. Om sturing te kunnen

geven, heeft VROM een gedoogbeleid opgesteld voor situaties

waar zij de verplichting tot legionellapreventie handhaven. Voor de

hoog- en midden-risicogroep ten minste. Samenvattend komt het

erop neer dat thermische en fysische technieken overal mogen

worden toegepast. Er wordt niets veranderd aan de watersamen-

stelling. Thermisch beheer spreekt voor zich, fysisch beheer wordt

vaak in de vorm van een UV-lamp, een membraanfi ltratie of een

combinatie van beide uitgevoerd.”

,

-

Henk vervolgt: “Chemisch beheer door toevoeging van bijvoor-

beeld chloor aan het leidingwater wordt niet toegestaan. Inmiddels

zijn er twee gedoogmethodes voor elektrochemisch beheer. Een

toevoeging van koper- en zilverionen aan het leidingwater en het

aanmaken van vrijchloor uit de aanwezige zouten in het leidingwa-

ter zelf. Beide technieken mogen alleen onder strikte voorwaarden,

bij aanhoudende legionellaproblemen, in de hoog- en midden-

risicogroep worden toegepast. Chemisch beheer is dus niet zonder

meer toegestaan. Wel kan in situaties dat alle andere toegestane

technieken in leidingwater niet werken, in overleg met de VROM-

inspectie, gekozen worden voor een chemische techniek.”

Om een en ander inzichtelijk te maken heeft VROM een ‘ladder’

(zie kader) opgesteld. Eerst moet de onderste trede bestegen

worden, dan de tweede trede, dan de derde trede en pas dan,

als het echt niet anders kan, de vierde trede.

Je hoort de laatste tijd regelmatig dat bij een andere dan

thermische beheerstechniek, het beheer door spoelingen en

temperatuurmetingen komt te vervallen. Is dat zo?

“Uiteraard is dat niet het geval. Allereerst blijven de voorschriften

uit de NEN 1006 altijd gelden. Voorschriften zoals: elk leidingdeel

moet minimaal één maal per week doorstroomd worden. Dat

is ook de manier om koper- en zilverionen of vrijchloor in alle

leidingdelen te krijgen. De keuze voor een systeem van alterna-

tieve desinfectie kan dus grote invloed hebben op het beheer van

de installatie. Alvorens over te gaan tot één van de alternatieve

desinfectietechnieken, is het belangrijk om de consequenties op

het gebied van beheer te onderzoeken en er direct het aanwezige

beheersplan op aan te passen.’ Inmiddels is het wel zover dat in

een schone installatie met een fysische techniek, direct na de

watermeter opgesteld, een aangepast spoelprogramma mag

worden uitgevoerd. Waarbij de wekelijkse doorstroming van alle

leidingdelen minder zwaar weegt.”

H y d r o V i s i e - 7

Legionella en het onderzoek ernaar door Opinion Test & Taste

L E G I O N E L L A O N D E R Z O E K D O O R O P I N I O N T E S T & T A S T E

worden veroorzaakt door legionella pneumophila,

serotype 1. De resterende 5 tot 10 procent van de

ziektegevallen door de overige legionella pneumophila,

legionella micdadei en longbeachae. Vaak verlopen

legionella-infecties vrij mild, in de vorm van griep-

achtige longaandoeningen zoals Pontiac fever.

De pneumophila kan echter ook een fatale long

ontsteking (legionellose of veteranenziekte) veroor-

zaken. Het inademen van besmette aërosolen (heel

fi jn verdeelde waterdruppeltjes in de lucht) is in beide

gevallen de route van besmetting. Indien het de lucht-

wegen door middel van trilharen en het ophoesten van

slijm niet lukt om de indringers naar buiten te werken,

komen deze in de longen terecht. Daar nestelen

en vermenigvuldigen ze zich in de afweercellen.

Normaal gesproken ruimen de afweercellen

binnendringende bacteriën op, maar in het geval

van legionella lukt dit niet.

8 - H y d r o V i s i e

Legionella komt wereldwijd voor en groeit van nature

in stilstaand water met een temperatuur tussen 25 en

55 graden Celsius. Verschillende onderzoekers hebben

een positieve relatie tussen legionella en de aanwezig-

heid van biofi lms en protozoën (amoebe-achtigen) aan-

getoond. Waarschijnlijk parasiteert en vermenigvuldigt

legionella zich in bepaalde protozoa die voorkomen in

waterige milieus. Omdat de protozoa op hun beurt bac-

teriën als voedselbron gebruiken, kan de aanwezigheid

van veel andere bacteriesoorten de aanwas van legio-

nella bevorderen. Inmiddels zijn ongeveer 50 soorten

legionellabacteriën beschreven. Sommige soorten zijn

verder onderverdeeld in subsoorten, de zogenaamde

serotypes. De meest voorkomende legionellasoorten

zijn: legionella pneumophila, serotype 1 t/m 14;

legionella bozemanii; legionella micdadei; legionella

dumoffi i; legionella gormanii; en legionella long-

beachae. 90 tot 95% van alle ziektegevallen bij de mens

Opinion Test & Taste is een laboratorium dat onder andere onderzoek doet naar legionellabacteriën. De laboranten stellen vast of watermonsters legionella bevatten, en zo ja: van welke soort. Het gehele proces, vanaf het nemen, identifi ceren, gekoeld transporteren, tot en met het analyseren van watermonsters, vindt plaats volgens zeer strikte richtlijnen. Maar beginnend bij het begin: legionella, wat is dat?

COLOFON

Het legionella-onderzoek bij Opinion Test & Taste

Bij Opinion Test & Taste wordt onderzocht of water-

monsters legionellabacteriën bevatten en zo ja welke

soort. Het gehele proces vanaf het nemen van

monsters door HydroScope tot het analyseren van

de watermonsters, vindt plaats volgens zeer strikte

richtlijnen, opgesteld in NEN 6265. Het laboratoriumon-

derzoek bij Opinion is onder te verdelen in een aantal

hoofdactiviteiten, te beginnen bij monsterontvangst.

Monsterontvangst en registratie. Voordat de afdeling

monsterontvangst & registratie het monster accep-

teert, controleert ze of het monster in de juiste staat

aangeleverd. Indien alles in orde is, gaan de monster-

gegevens een computersysteem in, LIMS geheten.

Ieder monster krijgt een uniek nummer en streepjes-

code. Daardoor is het mogelijk het verdere proces aan

te sturen door barcodes te scannen.

Monstervoorbewerking. Om voldoende bacteriën te

verkrijgen voor kweek is een concentratiestap nodig.

500ml van het watermonster wordt gefi ltreerd; alle

bacteriën zullen op de fi lter achterblijven. De fi lter

wordt in 5ml water gebracht, waarna de bacteriën

door ultrasone trillingen weer van de fi lter worden

losgemaakt. Zo bereiken we uiteindelijk een honderd-

voudige concentratie. Laboranten brengen een klein

gedeelte van het concentraat op een aantal legionel-

laspecifi eke voedingsbodems en spatelen het uit.

Voor een optimale pakkans wordt het monster in

tweevoud onderzocht.

H y d r o V i s i e - 9

Incubatie. Na het uitspatelen worden de voedings-

bodems gedurende een week bij 37°C weggezet in

een incubator. Aldus zullen de aanwezige bacteriën

gaan vermeerderen en als bolletjes (de zogenaamde

kolonies) zichtbaar worden met het blote oog.

Beoordeling. Na de vereiste incubatieperiode beoor-

deelt een analist de voedingsbodems. Omdat water en

bacteriën erg op elkaar lijken, is specifi eke expertise

vereist voor de beoordeling. Kolonies met de uiter-

lijke kenmerken van legionella worden als ‘verdacht’

aangemerkt en verder onderzocht voor bevestiging.

Indien geen verdachte kolonies zichtbaar zijn, wordt

het onderzoek afgerond en gerapporteerd.

Bevestiging en serotypering. Verdachte kolonies

worden aangestipt met een steriele spatel en over-

gebracht op verschillende voedingsbodems die

gedurende 5 dagen bij 37°C in een incubator staan.

Daarna volgt beoordeling. Indien een legionellaspecifi ek

groeipatroon zichtbaar is, betekent dit dat het originele

monster legionella bevatte. Omdat er, zoals vermeld,

meerdere legionellasoorten bestaan, wordt vervolgens

naar soortspecifi eke structuren in de celwand van de

bacteriën gekeken. Onderzoek maakt het mogelijk de

verschillende soorten te benoemen, wat serotypering

heet. Die verfi jning is noodzakelijk, omdat lang niet alle

legionellasoorten gevaarlijk zijn.

Rapportage. Alle gegevens van het monster en de

kwaliteitsparameters worden gedurende het hele on-

derzoek in het LIMS geregistreerd, zodat na afronding

van de laatste autorisatiestap de rapportage volledig

automatisch plaatsvindt.

BronnenCosta, J.; Tiago, I.; da Costa, M.,S.; en Veríssoma, A. (2005) ‘Presence and Persistence of Legionella spp. in Groundwater’, Applied and Environmental Microbiology, Feb 2005, 663-671. Delgado-Viscogliosi, P.; Simonart, T.; Parent, V.; Marchand, G.; Dobbelaere, M.; Pierlot, E.; Pierzo, V.; Menard-Szczebara, F.; Gaudart-Ferveur, E.; Delabre, K.; Delattre, J,M. (2005) ‘Rapid Method for Enummeration of Viable Legionella pneumophila and Other Legionella spp. in water’, Applied and Environmental Microbiology, July 2005, 4086-4096.Doleans, A.; Aurell, H.; Reyrolle, M.; Lina, G.; Freney, J.; Vandenesch, F.; Etienne, J.M.; Jarraud, S. (2004) ‘Clinical and Environmental Distributions of Legionella Strains inFrance Are Different’, Journal of Clinical Microbiology, Jan 2004, 458-460. Kooij, D.; van der, Wubbels, G.; Veenendaal, G. (2007) ‘Legionellabacteriën in leidingwaterinstallaties behoren meestal tot de ongevaarlijke soort L. Anisa’. H2O (5), 2007, 33-35. Kuiper, M.W. (2006) ‘Occurrence of Legionella pneumophila and Hartmannella vermiformis in fresh water environments and their interactions in biofi lms’, Thesis Wageningen University, Wageningen, The Netherlands, June 2006. Singh, T.; Coogan, M.M. (2005) ‘Isolation of pathogenic Legionella species and legionella-laden amoebae in dental unit waterlines’, Journal of Hospital Infection, 2005, 61, 257-262. Stout, J., E.; Yu, V., L.; Best, M., G. (1985) ‘Ecology of Legionella pneumophila within Water Distribution Systems’ Applied and Environmental Microbiology, Jan 1985, 221-228.

• Legionellamonsters worden onderzocht

1 0 - H y d r o V i s i e

Hans Schrauwen is ruim 18 jaar werkzaam bij De

Viersprong. Samen met drie collega’s vormt hij de

Technische Dienst van het Ziekenhuis. Zijn specia-

lismen zijn bouwkunde en installatietechniek.

Legionellapreventie bij De Viersprong

“Een jaar of acht geleden was er bij De Viersprong

nog weinig affi niteit met legionellapreventie. Wel

is er in 2002 een inventarisatie gemaakt door de

eigen installateur. Hij maakte een ronde langs de

installaties en vulde een spoelkaart in. De ene

maand werd wel gespoeld, de andere maand

weer niet, omdat niet duidelijk was wat nu wette-

lijk verplicht was. Toen de tijdelijke regelgeving van

kracht werd, hebben we keerkleppen geplaatst op

de buitenkranen.”

Samenwerking met HydroScope

“We kregen in 2004 een controle van het waterlei-

dingbedrijf en toen bleek dat we nog te weinig aan

legionellapreventie deden. Omdat we beseften dat

we in actie moesten komen, hebben we een aantal

gespecialiseerde bedrijven gecontacteerd. Uiteindelijk

is onze keus op HydroScope gevallen. Je mag best

weten dat ik er cynisch tegenover stond. Alle commotie

rondom de legionellaproblematiek vond ik overdreven.

Ook had ik het idee dat ik, door de steeds verande-

rende wetgeving, voortdurend achter de feiten aanliep.

Door uitleg van Tommy Haast (adviseur bij HydroScope),

door de berichten in de kranten en door de controles

realiseerde ik me dat legionellapreventie wel degelijk

belangrijk is.”

Legionellapreventie bij De ViersprongDe Viersprong is een specialistisch psychiatrisch ziekenhuis en biedt diagnostisch onderzoek en behandelprogramma’s voor jongeren en volwassenen met complexe psychische problemen en persoonlijkheidsproblematiek. Vorig jaar vierde De Viersprong haar 50-jarig bestaan.

E E N O M S L A G V A N 1 8 0 G R A D E N

zaam bij De

vormt hij de

s. Zijn specia-

echniek

Samenwerking met HydroScope

“We kregen in 2004 een controle van het waterlei-

dingbedrijf en toen bleek dat we nog te weinig aan

legionellapreventie deden Omdat we beseften dat

atrisch ziekenhuis ennlprogramma’s voor

psychische problemenar vierde De Viersprong

Risicoanalyses en beheersplannen

“Tommy en ik zijn destijds begonnen met het opstellen

van risicoanalyses en beheersplannen. Hij informeerde

mij over legionella in het algemeen, de wetgeving en

preventietechniek. En legde uit waarom het belangrijk

is om bij bepaalde punten te meten. De opbouw van

de beheersmappen van HydroScope werkte anders

dan dat we gewend waren. Inmiddels hebben we de

spoelpunten en de temperatuurmeetpunten gedigitali-

seerd. Daardoor kunnen we op ieder moment informa-

tie beschikbaar hebben. We kunnen zien welke punten

wekelijks of maandelijks gecontroleerd moeten worden

en zorgen ervoor dat deze punten gecontroleerd

worden. Ieder tappunt wordt in ieder geval jaarlijks

gecontroleerd. Aan het eind van het jaar evalueer ik

onze bevindingen met Tommy.”

De invoering

“Met HydroScope hebben we indertijd een schatting

gemaakt hoelang de invoering van serieuze legionella-

preventie zou gaan duren. We hebben de tijd ruim

Legionellepreventie is bij De Viersprong heel erg snel van

een lage naar een hoge prioriteit gegaan. Je kunt zeggen dat de opvatting over legionellapreventie

180 graden gedraaid is

H y d r o V i s i e - 1 1

nodig gehad. Als je de installatie beter leert

kennen, gaat het onderhoud steeds eenvoudiger.

Om up-to-date te blijven, heeft HydroScope vorig

jaar de risicoanalyses herijkt. In de risicoanalyses en

beheersplannen van 2008/2009 zijn alle verbetermaat-

regelen gewijzigd en staat precies vermeld welke

beheersmaatregelen er nog uitgevoerd moeten

worden en welke we goed beheren.”

Nieuwe panden niet per se veiliger

“Wekelijks ben ik ongeveer 6 uur bezig met controles

voor al onze panden. Ik voer de beheersmaatrege-

len uit op tijden dat onze patiënten er geen last van

hebben. Ik start vaak vroeg, voordat waterafname

plaatsvindt, omdat het water dan gedurende langere

tijd heeft stilgestaan. Wat mij daarbij opvalt, is dat de

oudere panden minder kans lopen op besmetting

dan onze nieuwe panden. Veel mensen denken dat

nieuwe panden per defi nitie beter zijn. Dat is zeker

niet altijd het geval. De gebouwen uit de jaren negentig

en tweeduizend zijn niet alleen op en top geïsoleerd,

maar je ziet bij nieuwe gebouwen nog vaak dat de cv-

aanvoer en retourleidingen plus de warmwateraanvoer

en retourleidingen vaak naast of dicht tegen de koude

waterleiding aan gesitueerd zijn, met als gevolg dat de

temperatuur hoger is.

HydroScope-adviseur Tommy Haast: “Legionella-

preventie is bij De Viersprong heel erg snel van een

lage naar een hoge prioriteit gegaan. Je kunt zeggen

dat de opvatting over legionellapreventie 180 graden

gedraaid is.”

8 - H y d r o V i s i e

COLOFONHydroVisie verschijnt 2x per jaar.

Wilt u reageren? U kunt uw reactie sturen naar: HydroScope, Antwoordnummer 350, 4800 VB BredaOf mail naar: info@hydroscope.nl

Redactie: Sylvia Bennaars, Henk Peelen, Arie Graus, Kevin Kanters, Joyce Michielsen

Nummer: Nummer 2, maart 2009Oplage: 1500 stuks

Fotografi e: Arie GrausCoverfoto: Verse Beeldwaren Fotografi eOntwerp: Scheepens reclame adviseursDrukwerk: Lecturis Grafi groep

HYDROSCOPEHydroScope maakt voor bedrijven en instellingen de totale waterhuishouding beheersbaar. Waterkwaliteit, -veiligheid en kostenbesparing zijn dan ook de basiselementen van ons advies. Als onafhankelijke en betrouwbare partner staan wij persoonlijk voor u klaar.

HYDROSCOPE BVMinervum 7181, 4817 ZN BredaPostbus 3238, 4800 DE BredaTelefoon: +31 (0)76-572 77 87Fax: +31 (0)76-572 77 77Internet: www.hydroscope.nle-mail: info@hydroscope.nl

Nieuwsfeiten HydroScope

• Gemeenten hebben koeltorens nu beter in beeldVrijwel alle gemeenten weten op korte termijn hoeveel natte koeltorens zij op hun grondgebied hebben.

• HydroScope heeft twee zusjes Hydreco en HydroBusiness zijn per 1 januari 2009 de zusjes van HydroScope.

• Mogelijk hogere boetes

De regelgeving voor legionellapreventie wordt nog niet altijd goed nageleefd. Mogelijk komen er hogere boetes voor overtreding.

• Opwarming op lastige plaatsenLeidingen bevinden zich soms op moeilijk benaderbare plaatsen als in de vloer, wand of plafond.

• Legionellapreventie, een extra zorg voor de zorgsectorJuist daar waar uiteenlopende besmettingsbronnen kunnen zijn, verblijven mensen die het slechtst bestand zijn tegen legionella.

• Legionellabeheersing in de horecaDe Voedsel en Waren Autoriteit heeft tijdens een reguliere inspectie verkennend onderzoek gedaan naar legionellabeheersing.

Bezoek onze website voor de volledige artikelen: www.hydroscope.nl