driemaandelijks tijdschrift jaargang 6 nummer 2 - 2007 april - mei - juni

BELGIE / BELGIQUE

P.B.GENT X

BC1133

Afgiftekantoor Gent X - P109327

Red het richtplan!

Palet van de Palitsebeek

Schaapherders

van het Karkoolbos

Reto

urad

res:

Koen

Ste

enho

udt,

Wat

ersc

haap

stra

at 3

0, 1

570

Gal

maa

rden

Is je

adr

es n

iet

juis

t? M

eld

het

aan

de re

dact

ie.

2 nr. 2 - april 2007

Twee en een half jaar lang heeft een team van het Agentschap voor natuur en bos (ANB) hard gewerkt om een degelijk plan te kunnen voor-leggen. Proficiat! Gedurende die lange periode hebben diverse Natuurpunters uit de regio heel veel tijd gestoken in overleg met alle betrokken sectoren in een zoektocht naar een consensus. Boeren, vissers, jagers, de toeristische sector, waterbeheerders, enzovoort. Met al deze actoren hebben we getracht een grootste gemene deler te vinden om onze slagzin “natuur voor iedereen” in de praktijk een kans te geven. Momenteel ligt

dit afbakeningsproces al een half jaar stil, dit door “personeelsproblemen”.

Meer aan de handMaar wij voelen aan dat er veel meer aan de hand is. Ingrepen aan de Dender zelf mochten al bij aanvang niet in het plan opgenomen worden. Dit is een politieke keuze waar we niet achter staan. Maatregelen mochten bijna geen extra geld kos-ten en moesten binnen een bestaand instrumen-tarium vallen. Het grootste deel moet gerealiseerd worden via verplichtingen voor overheden of via

Wij laten ons niet in de zak zetten!Op 12 mei 2004 ondertekende de minister van Leefmilieu het opstarten van de opmaak van het natuurrichtplan voor de “Dendervallei tussen de gewestgrens en Ninove, evenals het Raspailleboscomplex en het Geiten-bos”. Een natuurrichtplan is een plan dat het VEN (Vlaams Ecologisch Netwerk), de groene bestemmingen op het gewestplan en de door Europa afgebakende gebieden, operationeel moet maken. Dit gebeurt door bin-dende bepalingen voor de overheden en niet-bindende stimuli voor de particulieren. We zijn nu drie jaar verder. Waar staan we? Nergens!

Koe

n St

eenh

oudt

Kleinschalig landschap bij het Raspaillebos

nr. 2 - april 2007 3

weinig of geen centen kostende stimuli voor par-ticulieren.Ons inziens schoot het voorliggende plan op twee cruciale punten tekort: er worden geen extra mid-delen of instrumenten voorzien of bepleit om de uitbreiding van het Raspaillebos binnen het door Europa afgebakende habitatrichtlijngebied te rea-liseren (= een internationale verplichting!) en het idee om tussen Ninove en Geraardsbergen een tra-ject te maken voor natuurlijk rivierherstel was blijk-baar politiek onbespreekbaar. Jammer, want het is een van de weinige riviertracés in Vlaanderen waar de theoretische mogelijkheid zou bestaan, als de politieke wil en de financiële insteek er zou-den zijn. Zowel toerisme, recreatie als natuurbe-houd kunnen hier beter van worden. Vlaanderen (in casu de politiek) is niet gewend om enkele de-cennia vooruit te durven kijken. We hopen dat dit in de toekomst toch nog eens zal kunnen.

Geen stille doodEn toch had het plan, ondanks deze vele beperkin-gen, nog een meerwaarde, ook al viel het door de bo-

venstaande opmerkingen nogal magertjes uit. Dit planningsproces ligt nu al een half jaar stil. Dit kan echt niet! Er zijn op de betrokken dienst voldoende mensen om de continuïteit te kunnen garanderen. Wij vernamen dat de minister de richtplannen stilletjes wil afvoeren. Via onze beleidsmedewer-ker hebben we op het kabinet ervoor gepleit om het paar opgestelde projecten toch nog een kans op voltooiing te geven en het instrument “natuur-richtplan” in de toekomst functioneler in te zet-ten (lees: waar er nood aan is). Dit is verdedigbaar omdat de overlegprocessen toch heel veel tijd en energie vergen en rechtstreekse maatregelen mis-schien efficiënter zijn. Aangezien het instrument niet meer gebiedsdekkend zou worden ingezet, vinden we dat de minister verplicht is om een aantal sterke gebiedsdekkende instrumenten te maken voor bosuitbreiding en rivierherstel. Op de goede wil van iedereen rekenen brengt je nergens. De weg naar de hel is geplaveid met goede voor-nemens!

De redactie

Fre

derik

De

Cos

ter

Dender te Pollare

4 nr. 2 - april 2007

Van bron tot mondingHelaas was dit jaren tevoren vol-geplant met de befaamde ‘stek-skes’populieren: bomen van al-lemaal dezelfde leeftijd, zelfde soort en zelfde structuur. Dit kunnen we niet echt een natuur-lijk bos noemen… De bodem lag er nog vol met kruinhout. Mis-schien was dit wel de reden dat het werd verkocht. Voor ons was het echter geen reden om niet aan te kopen. Lang hebben we

niet getwijfeld. Ons derde reser-vaat werd geboren! Met enige verbeelding zagen wij hier een mooi natuurgebied ontstaan, waar we misschien wel aanko-pen konden doen van de bron-nen van de Palitsebeek te Kattem tot aan de plaats waar de Palitse-beek uitmondt in de Dender, de Dommelingen. Een gepaste naam kiezen voor de vallei was dan ook niet zo moeilijk: de Pa-litsebeekvallei.

Men kan de vallei enigszins opsplitsen in 2 kernen omdat ze doorsneden wordt door de Pamelstraat. Een eerste gebied strekt zich uit vanaf Kattem (Roosdaal), waar de Palitsebeek op een tweetal plaatsen ont-springt, langs het “stenen brug-getje”, tot aan de bosjes achter het Sint-Gabriëlinstituut. Een tweede kern loopt dan vanaf “De Broeken” achter het voetbalplein van Liedekerke, tot aan de Dom-melingen in de Dendervallei. Deze broekbossen herbergen praktisch alle typische voorjaars-bloeiers, waaronder ook de sche-degeelster, een naar het schijnt niet zo veel voorkomende bloem. Voor mij leek het op een in het wild groeiende bieslook, maar ja, wie ben ik?

Oude paden opnieuw openTot op heden hebben we onge-veer tien hectaren in eigendom, en ook nog eens vijf hectaren in beheer. In een dergelijk gebied is er steeds wel wat beheerswerk te doen. We beschikken echter over een trouwe kern hard werkende vrijwilligers, waarmee we elke tweede zondag van de maand een deel van ons reservaat proberen

Natuurgebied in de kijker

De Vallei van de PalitsebeekIn de loop van 2003 werd ik opgebeld door iemand wiens familie een perceel grond wou verkopen. En via via hadden ze vernomen dat Natuurpunt hier wel eens in geïnteresseerd zou kunnen zijn. Het betrof een smal, maar langgerekt perceel langs de Palitsebeek, op de kadasterkaart vermeld als “Rotbeek”. Een zeer nat, maar interessant valleitje...

Wim

Van

Grie

ken

Wim

Van

Grie

ken

wordt omheen geplant, om het reservaat langs de drukke pro-vinciebaan een beetje af te scher-men.

Feestelijke openingWe plannen dan ook om dit project, en het wandelpad er-omheen, feestelijk te openen op zondag 13 mei. Afspraak om 10.30 uur aan de parking van het zwembad. Trek je wandelschoe-nen aan, en kom het gebied zelf eens ontdekken!

Marc Michiels

aan te pakken en te ‘onderhou-den’. Een eerste prioriteit was dan ook om de verwaarloosde en dichtgegroeide wandelpaden van weleer terug open te maken. Hierdoor mochten al vele buurt-bewoners en wandelaars kennis maken met dit stuk vergeten na-tuur in hun achtertuin, waarmee we dan ook al enige goodwill hebben kunnen losmaken ten voordele van Natuurpunt.

Met steun van gemeente en provincieWe hebben ook al twee projec-ten in samenwerking met de gemeente Liedekerke kunnen opstarten. Een eerste, langs de Moelieweg, tussen het Sint-Gabriël instituut en de wijk De Slochte, waar we een bestaand hooilandje en het wandelpad er-doorheen hebben heringericht

en verfraaid. Dit hooilandje werd tot vorig jaar begraasd, maar omdat wij er bij een vluchtig onderzoek op rode schijnspur-rie stootten, is besloten om het voortaan te hooien. Dit plantje is kenmerkend voor een zandige ondergrond. Met dit soort bodem vormt het gebiedje een uitzonde-ring in de Dendervallei, die voor-namelijk uit zandleemgrond bestaat. Een tweede project pakt de herinrichting aan van een ge-rooid populierenbos (achter de parking van het zwembad), waar we streekeigen bomen en strui-ken willen aanplanten. Ook het provinciebestuur liet zich niet onbetuigd en keurde een project goed waarbij we een groot graas-blok langsheen de Pamelstraat van een nieuwe omheining kon-den voorzien, en waar ook nog eens een brede struikengordel

Afdeling Liedekerke

Wim Van Grieken053 77 70 06

wim.van.grieken@advalvas.beINFO

Wim

Van

Grie

ken

nr. 2 - april 2007 5

6 nr. 2 - april 2007

In de JachtDaar waar de wielrenners van de Ronde van Vlaanderen hun laat-ste helling door de kuiten voelen bijten, zoeken we het Krolleshof. Het staat op de zuidhelling van de

Bosberg, langs de Kapellestraat in het gehucht Atembeke (Moer-beke), vlakbij de kapel van het vroegere Dominicanenklooster. Die kapel, gebouwd omstreeks 1664, was het voorportaal van

de kloosterkerk en is nu nog het enige restant ervan. Het klooster werd opgetrokken op de plaats waar ooit de lokale bevolking een Mariabeeld aan een boom hing om er even te bidden voor een

Natuurmens in de kijker

De schaapherders van het KarkoolbosMiddenin het stiltegebied Dender-Mark, aan de voet van de Bosberg en in de schaduw van het Karkoolbos, bezoeken we Micheline en Luc van ‘t Krolleshof. Dit koppel leeft in en met de natuur op het ritme van de seizoenen. Hun schapen zijn hun hobby, en ambachtelijke kazen met bio-garantie als smakelijk en gezond eindproduct zijn het resultaat van hun noeste arbeid…

Daa

n St

emgé

e

behouden doortocht door het bos richting Galmaarden. Vooral dan om te ontsnappen aan de ac-tieve roversbendes die in het bos hun schuilplaatsen hadden.

“In de Jacht” heette vroeger het café van de hoeve waar we nu binnengaan, toen bekend voor het in de ideale kelder goed be-waarde krieken- en trappisten-bier. “Voortaan gebruiken we de naam Krolleshof, omdat men het in de volksmond toch al zo noemde, en omdat de toenma-lige bewoners, enkele generaties van mijn voorouders, allemaal krollenkoppen waren…” legt Luc De Smet ons uit.

Een vrouw van de natuurDe stenen in de blijkbaar her-metste gevels wachten al een tijdje op hun voegsel. Maar later zal blijken dat de bewoners al hun tijd nemen om te genieten van en te werken in de natuur… Onthaasten heet dat tegenwoor-dig. Ofwel ook andere prioritei-ten stellen, zoals zij een tiental jaar terug hagen aanplantten op de grenzen van hun percelen, met niet minder dan duizend inheemse struiken. En onder-tussen heeft er zich een zeld-zame dagvlinder gevestigd, van wie we in de winter gemakkelijk eitjes terugvinden op jonge tak-ken van sleedoorn. “Het gaat na-tuurlijk over de sleedoornpage”, zegt Micheline met een grote voldoening, “en het doet deugd als we voelen en beseffen dat we ons steentje kunnen bijdragen voor een betere natuur”. Miche-line Van der Stricht was destijds in de jaren tachtig zelf bij de op-richters van de Geraardsbergse afdeling van de toenmalige ver-eniging de Wielewaal. Vandaag

is zij werkzaam in het natuur-educatieve centrum De Helix te Grimminge, waar zij educator is en ook de verantwoordelijk-heid draagt over de bijenkasten. Naast “gewone” natuurgids én bosgids is Micheline ook na-tuurgids voor mensen met be-perkingen of een handicap, een vorming die volgde i.s.m. met de SIG te Destelbergen (www.sig-net.be).

Een man met een TipLuc, die elke nacht uit werken gaat bij een krantenuitgeverij, heeft altijd zijn namiddag vrij om in zijn eentje, maar mét Tip, een kijkje te gaan nemen naar de dieren. Ze grazen her en der rond de Bosberg, in het Karkoolbos en aan de rand van het bosreservaat het Raspail-lebos, maar ook op weiden in eigendom van Natuurpunt. Onderweg geniet Luc steevast van wat de natuur te bieden heeft. Reeën, vossen en hazen, maar ook havik, buizerd en wespendief passeren regelma-tig de revue. De torenvalk en

ook het steenuiltje broeden aan de rand van de weide waar hun twee Haflinger pony’s rond-draven. Aan de randen en in de hoeken van deze met knot-wilgen omringde weide liggen afgekraakte takkenbossen en groeien braamstruiken, honds-rozen en enkele meidoornen. “We ruimen zeker niet alles op, we houden van vuile hoekjes en boszomen op onze weiden, want dat zorgt voor meer leven en variatie. Ook gebruiken we nooit kunstmest of pesticiden!”, vertelt Luc ons. De pony’s hiel-pen vroeger elke winter mee om materiaal aan te brengen of om hout af te voeren in de drassige meersen van de Rietbeemd, het natuurgebied aan de Marke. Daar kwamen Micheline en Luc een twintigtal jaren geleden als pioniers voor het eerst intens in contact met de aspecten van de diversiteit van de natuur en met het beheer ervan. Een ervaring die ze later in hun eigen nieuwe ”biotoop” rond het Krolleshof goed konden gebruiken en er nu nog dagelijks toepassen.

nr. 2 - april 2007 7

Daa

n St

emgé

e

8 nr. 2 - april 2007

Tip…Ja die Tip is de boezemvriend van Luc! Speciaal overgebracht als tien weken oude puppy uit Wales is Tip een rasechte Bor-der collie met de genen van een traditionele schapendrijver.

Gedurende meer dan een jaar trainde Luc met een ijzeren dis-cipline Tip tot een volwaardige schaapsherder. Met het platte fluitje, dat bijna helemaal in de mond verdwijnt, weet Luc deze werkhond in om het even

Daa

n St

emgé

e D

aan

Stem

gée

Micheline en Luc

welke richting te laten lopen, alle schapen bijeen te troepen of de groep in tweeën te delen. Indrukwekkend zicht als we er zo helemaal temidden in staan en rondkijken als een tol om de vliegensvlugge Tip te volgen. Onvermoeibaar gaat hij door, maar de schapen zelf blijven er vrij rustig bij.

Schaapjes op het droge…?Op ongeveer zes hectare grond grazen er zeer extensief een der-tigtal schapen van het rustige ras, het Belgisch melkschaap. In augustus mag de ram erbij, wat dan in het voorjaar voor de nodige lammetjes zorgt. Die laatste worden na zes weken al gescheiden van de ooien. Tot oktober geven de schapen melk, wat per schaap kan oplopen tot 400 liter per seizoen. Eerst twee keer per dag, later op het seizoen nog één keer, worden de schapen elk gedurende twee minuten manueel gemolken in

nr. 2 - april 2007 9

Daa

n St

emgé

e

Het Belgische melkschaap is een rustig ras

een zelfgemaakte mobiele melk-stand op de tractor. Deze dage-lijkse karwij neemt toch snel een uur in beslag.De schapenmelk is zeer rijk en van samenstelling wel te verge-lijken met buffelmelk. De melk is ook behoorlijk vet, maar de kazen niet. Doordat het vetper-centage van de melk ongeveer het dubbele is dan dat van koei-enmelk, is er maar de helft zo-veel melk nodig, ongeveer zes liter, voor één kilogram harde kaas.Het melken van schapen en het maken van kaas was per toeval en uit nieuwsgierigheid begon-nen, eerst voor eigen gebruik. Ze zijn er zelfs een tijdje mee gestopt en tien jaar geleden mee herbegonnen, maar dan met be-ter materiaal en een meer aan-

gepaste inrichting. Sedert 2001 en na een omschakeling van twee jaar dragen ook alle zui-velproducten van het Krolleshof een BIO-label. “Deze erkenning bracht natuurlijk extra kosten met zich mee. Het voeder dient biologisch en sojavrij te zijn, we dienen een veeboek precies bij te houden, en jaarlijks krijgen we een audit”, verduidelijkt Luc. Maar dit hebben deze melkers er zeker voor over want sedert-dien zijn ze officiële biologische landbouwers. Sommige normen en regels, die evenzeer gelden voor grote bedrijven, zijn echter zwaar om dragen voor een klein-schalig zuivelbedrijfje als dit. En met de verstrengde Europese reglementeringen dient het mel-ken nu ook machinaal te gebeu-ren. Door deze noodzakelijke in-

vesteringen en door de controles en opvolgingen van het Federaal voedselagentschap waren Luc en Micheline begin 2007 genood-zaakt te stoppen met hun mel-kerij-activiteiten. Een voorbeeld van hoe de globalisering ook bin-nen Europa de das omdoet bij de ambachtelijke bio-landbouw.

Een gelukkig koppelLuc en Micheline beseffen dat zij met hun kinderen Marieke en Seppe op een bevoorrechte plaats kunnen wonen. Ze ge-nieten er met volle teugen van, maar willen vooral ook iets terug doen, waardoor ze zoveel moge-lijk ecologisch verantwoord om-springen met hun omgeving en milieubewust leven. Ze hebben ondermeer zonnepanelen op het dak, ze rijden met de wagen op

10 nr. 2 - april 2007

Schapenkaas

Al kan men geen zuivelproducten meer verkrijgen in het Krolleshof, toch belichten we nog even de bio-scha-penkaas. Deze wordt vervaardigd uit de rauwe melk zonder toevoeging van kleur-, smaak- of bewaarmid-delen. Het gamma bestaat uit plattekaas, verse kaasjes, spekkaasjes, vaste kazen en feta.Schapen worden al sinds mensenheugenis gehouden voor melk, wol en vlees. Schapenkaas is de oudst bekende kaassoort en dateert van voor onze jaartelling. Vooral op kwalitatief mindere gronden waar geen melkkoeien gehouden konden worden, hoedde men schapen; ze werden dan ook wel de “koeien van de armen” genoemd.Er bestaat schapenkaas in heel veel variëteiten; de bekendste is de Roquefort uit Frankrijk. Jonge en jong-belegen schapenkaas is mild en romig van smaak. Als de kaas langer gerijpt is, wordt de smaak typerend “schaapachtig” en wordt hij zeer gewaardeerd door liefhebbers van karaktervolle kaas. Hij is geschikt voor mensen met “koemelk-allergie”. Schapenkaas is rijk aan vitamine A, B en C en heeft hiervan veel hogere gehalten dan koeien- en geitenkaas. Vooral Vitamine B13 (Orootzuur) is uniek. Dit staat bekend als gunstig voor maag- en darmfl ora.

Daa

n St

emgé

e

LPG, enz…. Ook de economische waarde van schapenkaas was slechts bijzaak want in de eer-ste plaats willen ze met gezond verstand omgaan met de natuur rondom hen. Zo zijn ze ook blij

met de bewoonde kerkuilennest-kast die in hun schuur hangt, en van waar er elk jaar vier of vijf kuikens worden grootgebracht. “Hiermee zijn we erg blij, ook al maken die uilskuikens héél veel

lawaai als ze ’s nachts op de nok van het dak zitten…”. Je zou voor minder…

Tekst en foto’s: Martine Van den Bossche & Daan Stemgée

nr. 2 - april 2007 11

Nee, geen pad maar wel een vis! Je bent hem misschien ooit wel eens tegengeko-men in de Ardennen of elders in Europa tussen de keien van een klaterend riviertje. Een kleine spoelvormige vis, met dikke kop en gecamoufl eerd vlekkenpatroon. Een rare naam voor een even rare verschijning, dus.

Op 5 december kwam de Faunawerkgroep van Natuur-punt Affligem-Liedekerke in het bezit van foto’s, geno-men door Guy Mergan, van dit unieke wezentje uit de Hollebeek. De ’nieuwe’ vindplaats van het diertje binnen het stroomgebied van de Dender verdient zeker onze aandacht. Het kan een van de leidraden vormen voor onze beleidvoerders in het waterbeleid voor de komende jaren. Eerst en vooral zouden we de waarne-ming graag bevestigd zien door bevoegde autoriteiten (INBO of VMM). Vervolgens zou het leuk zijn om na te gaan of het wel degelijk over een relictpopulatie gaat, die we de hele tijd over het hoofd hebben gezien.

VaandelsoortDe rivierdonderpad houdt van helder, koel en zuur-stofrijk water. Historisch kwam hij zeker voor in de talrijke geïsoleerde bovenloopjes van het Den-derbekken. Als de condities goed zijn, kan hij zelfs

voorkomen in trager stromend water. En dat biedt volgens sommigen eventuele perspectieven. De vervuilingsdruk die tot in de jaren ‘70- begin ‘80 nog toenam heeft hem teruggedrongen tot enkele sterk gereduceerde populaties. De Terkleppebeek te Brakel, waar Natuurpunt het unieke Trimpontbos beheert, is de plaats, voor zover bekend, waar deze soort het langst heeft standgehouden in onze regio. Natuurpunt wil niet alleen natuur in reservaten, we willen daarnaast streven naar een algemene natuur- en landschapskwaliteit voor iedereen. Kwaliteitsvolle waterlopen horen thuis in deze visie.

Het mag duidelijk zijn dat de rivierdonderpad, net als o.a. de opnieuw opduikende weidebeekjuffer, waarover we in vorige Dendriet rapporteerden, een vlaggensoort is voor een prima waterkwaliteit. De rivierdonderpad vertelt zelfs nog meer. Hij is ook typisch voor de structuurrijkdom van beekjes en bovenlopen. En dat een vlaggensoort als symbool iets in beweging kan zetten, hebben we onlangs mogen merken toen Georges Bush voor het eerst toegaf dat er inspanningen moeten geleverd worden “voor het behoud van de ijsbeer”. Hiermee gaf hij voor het eerst te kennen dat we acties moeten onderne-men om de klimaatopwarming te stoppen. En de

Rivierdonderpad ontdektte LiedekerkeKlein lichtpunt in het beleid!Nu de beleidsvoerders nog leren kijken!Nu de beleidsvoerders nog leren kijken!

Rivierdonderpad Weidebeekjuffer

© V

ilda

- Yv

es A

dam

s

© V

ilda

- Ro

llin

verl

inde

12 nr. 2 - april 2007

impact van dergelijke maatregelen gaat dus wel veel verder dan het te relativeren behoud van die ene soort. Zo ook kan de rivierdonderpad een sym-bool zijn, waar we een lokaal project ter verbetering van ons natuurlijk milieu kunnen aan ophangen.

Herstelscenario’s niet onrealistischRecent kwam ons ter ore dat tijdens de zomer van 2006 in de Hollebeek te Ternat-Liedekerke een nieuwe populatie werd ontdekt van dit onooglijke slijmerige mormeltje. De heel gestaag verbete-rende waterkwaliteit zou er binnen een paar decen-nia moeten kunnen toe leiden dat het diertje weer kansen krijgt in bovenloopjes. Maar…

Een eerste scenario om de populatie van het Den-derbekken zich te laten herstellen, gaat als volgt. Er wordt gewerkt aan kwalitatief beekherstel in situ, niet alleen door ingrepen die de waterkwaliteit op een hoog niveau brengen, maar ook door herstel van kwalitatieve structuurkenmerken (meanders, holle en bolle oevers, diepten en ondiepten…). En met wat geluk blijft het misschien niet bij een lokale opti-malisatie… Misschien kan via naburige ‘stepping stones’ op langere termijn de populatie een nieuwe geschikte plaats in de buurt koloniseren. Rekening houdend dat het dier een sedentaire soort is zal hier wel de nodige tijd en geluk mee gemoeid zijn.

Een ‘stepping stone’ tussen een huidige populatie en een ander theoretisch geschikt gebied kunnen we in dit geval zelfs redelijk letterlijk nemen. Ingrepen in natuurlijke waterlopen hebben we vroeger vanuit de sector steeds verfoeid. Structuurverlies heeft immers samen met kwaliteitsverlies geleid tot de achteruitgang van o.a. de rivierdonderpad. Een beperkt aantal schans-

korven of breukstenen kan de rivierdonderpad evt. wel benutten, als de rest van de waterloop maar voldoende zuiverheid, dynamiek en structuurkenmerken heeft.

Ook rond sluizen op de Dender en watermolens op de zijbeekjes, treffen we dergelijke stenige milieus aan. Dit is de biotoop van de grote gele kwikstaart, een vogel van veeleer stenige milieus en snelstromend water vol met bijzondere insectenlarven die een harder sediment verkiezen. Beide soorten zijn dus duidelijk nichegenoten. Of in mensentaal, ze horen in de natuur thuis in hetzelfde appartementje.

Migratieknelpunten én structuurkenmerkenEn hier wringt een beleidsschoentje. De mogelijk-heden van het dier om toevallige (soms tijdelijke) areaaluitbreidingen te realiseren via stapstenen is quasi onmogelijk geworden. Talrijke hindernis-sen in de waterlopen in één of beide richtingen kunnen niet genomen worden: een watermolen, een stuwtje, een sluis… De rivierdonderpad is niet echt een vis die migreert. Toch kan de aanwezig-heid van een migratieknelpunt ook een obstakel vormen in dit spontane herstelscenario. Areaaluit-breiding van de rivierdonderpad wordt immers op deze plaatsen fysiek sterk gelimiteerd.

De beekforel, paling, serpeling, rivierprik en beek-prik zijn echter wél sterk migrerende vissen. Met uitzondering van paling kunnen ze in dezelfde waterloopjes voorkomen als de rivierdonderpad. Ze vragen om een degelijk beleid ter zake. Al onze beleidsvoerders, zowel gemeentebesturen, wate-ringen, provincies als de Vlaamse overheid, zijn wettelijk verplicht om tegen 1 januari 2010 de vis-migratieknelpunten op te heffen, door ze bv. te ver-

Stenige bronbosbeekjes: ideaal! Grote gele kwik

Jean

Van

Hol

en

© V

ilda

- Yv

es A

dam

s

nr. 2 - april 2007 13

wijderen of vistrappen te voorzien. Momenteel is slechts 12% van alle bekende vismigratieknelpun-ten in Vlaanderen aangepakt. En dan spreken we nog niet van de onbekende knelpunten! Er rest ons geen drie jaar meer om de inhaalbeweging te rea-liseren. Als er tegen dan geen degelijke inspannin-gen geleverd zijn, hangt ons een veroordeling door Europa boven het hoofd. Besteden we ons geld dan niet beter onmiddellijk aan concrete maatregelen?

Toch zijn we niet blind fanatiek in dit pleidooi. Dis-continuïteit van riviertjes komt bijv. immers ook voor in bergrivieren, waar populaties van dergelijke dieren bijvoorbeeld ondanks watervalletjes, zich op termijn ook door toeval ontwikkelen. Waar nood aan is in het vismigratie-debat is een degelijke pri-oriteitenkaart en plan van aanpak voor het gehele bekken. Dit op basis van de talrijke actuele en poten-tiële soorten. Zowel historisch als actueel materiaal m.b.t. visstanden, en de actuele en mogelijk de toekomstige toestand van water- en rivierkwaliteit dienen hier overwogen te worden. We zien dan liever een deel van de centen ook gelijktijdig geïn-vesteerd in beek- en rivierherstel in plaats van nu alles uitsluitend blind te focussen op vismigratie en andere randvoorwaarden uit het oog te verliezen.

We zijn overigens wel verplicht om ook concreet iets te doen voor de rivierdonderpad, want de soort is zo zeldzaam dat ze aangeduid is als een ‘Bijlage II- soort van de Europese Habitatrichtlijn’, waarvoor herstel-maatregelen zich opdringen. Onze beheerders van de waterlopen maken echter geen aanstalten om de noodzakelijke inhaalbeweging binnen het Denderbek-ken ter zake tijdig te realiseren. Dat geldt overigens in zekere mate ook voor het ruimere waterbeleid, waarin vismigratieknelpunten maar een klein onderdeeltje zijn. Concrete maatregelen in het Denderbekkenbe-heersplan of in de diverse deelbekkenbeheersplannen van de Denderstreek zijn vaak te zwak of ontbreken soms. Deze plannen zijn trouwens momenteel samen tot begin mei in openbaar onderzoek. Een tip voor wie zich met natuurbeleid wil bezighouden. Ga deze maand nog op uw gemeentehuis de plannen inkijken. Formuleer tijdig concrete bezwaren!

Een sprankeltje hoopHet Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, kort-weg INBO, heeft momenteel in samenwerking met het Agentschap voor Natuur en Bos een soor-

tenherstelprogramma lopen voor de rivierdonder-pad in het Demerbekken. Een relictpopulatie uit de Dorpbronbeek onderscheidt zich immers zo sterk van de andere Vlaamse populaties en is zo bedreigd dat men in het kader van dit soortenher-stel een kweekprogramma met de specifieke lokale stam heeft opgesteld. Het kweekprogramma richt zich dus niet op het Denderbekken. Maar het zou wel eens kunnen dat de relictpopulatie van het Denderbekken genetisch even interessant is…

Dit zou onderdeel kunnen zijn van een tweede her-stelscenario, dat herintroductie van een streekeigen stam koppelt aan de maatregelen van het eerste sce-nario. Onnodig te zeggen dat het mogelijk moet zijn om hier sneller tot resultaat te komen dan in sce-nario 1, dat enkel het lot laat spelen. In elk geval is genetisch onderzoek van de populaties van de Holle-beek te Liedekerke en de Terkleppebeek te Everbeek nu een eerste stap om uit te maken of bijvoorbeeld een kweekprogramma te overwegen is. Eventuele herbepoting met individuen uit een eigen kweek-programma heeft voor ons maar zin als de bevoegde overheden de vismigratieknelpunten weggewerkt hebben, de structuurkenmerken op een aantal water-lopen hersteld is en als de te herkoloniseren water-lopen voldoende zuiver zijn. Wie er meer over wil weten is zeker present op onderstaande activiteit!

Wouter Mertens

Alfons Boschmansalfons.boschmans@telenet.be

0486 22 11 61

Natuur.fauna-werkgroep Affl ie

INFO

Regioactiviteit

Exclusieve rondleiding in het INBO kweekcen-trum te Linkebeek (ongev. 1,5 uur).Zaterdag 28 april, start 13 uur, BMW-garage, hoek van de Elisabethlaan met de Pollarestraat te Ninove (=op de ring), of om 14 uur ter plaatse te Linkebeek.

14 nr. 2 - april 2007

Het centrum voor visteelt is een afde-ling van het Instituut voor natuur- en bosonderzoek (INBO) en staat in voor het wetenschappelijk onderzoek en de dienstverlening met betrekking tot onze inheemse zoetwatervissoorten. Het wil de kennis over deze teelttechnieken ver-ruimen en inspelen op vragen van diverse doelgroepen.

Huidige doelstellingenEr worden vissoorten gekweekt die in hun voort-bestaan in Vlaanderen bedreigd of uitgestorven zijn, en/of ecologisch waardevol zijn (o.a. beek-forel, winde, kwabaal, serpeling, rivierdonderpad, kroeskarper). Deze soorten zijn weinig of niet bij de commerciële viskwekers te verkrijgen.Naast het toegepast onderzoek naar de kweekmo-gelijkheden van verschillende vissoorten speelt het centrum ook een educatieve rol: scholen en andere doelgroepen (vissers, natuurliefhebbers, enz.) kunnen er kennismaken met de ecologie van het leven in het water.

VisteeltVisteelt steunt de laatste decennia vooral op arti-ficiële reproductie. De eitjes worden afgestreken, kunstmatig bevrucht met gom van mannetjesdie-ren en daarna in een broedhal met zuiver zuurstof-rijk bronwater uitgebroed. De uitgekomen vislarven worden nadien opgekweekt in vistanks met behulp van specifiek voedsel (droge meelkorrels of levend plankton) of worden uitgezet in vijvers waar ze op een natuurlijke manier voedsel kunnen zoeken. Eens de vissen voldoende gegroeid zijn, worden ze in het kader van de herbepotingsplannen van de Provinciale Visserijcommissies en/of een onder-bouwd soortherstellingsprogramma uitgezet in de Vlaamse openbare wateren. Dankzij deze tech-niek van kunstmatige voortplanting in de visteelt bereikt men een veel hoger overlevingpercentage

(tot 90%, terwijl dit in de vrije natuur vaak minder dan 1% bedraagt).Bovendien verloopt de opkweek van de vissen hier onder gecontroleerde omstandigheden, waardoor sterfte en predatie beperkt blijven.

BezoekWij bezoeken dit centrum op zaterdag 28 april om 14 uur stipt. Onder leiding van een gids van het centrum krijgen we eerst een korte film te zien, en daarna bezoeken we onder zijn deskundige leiding de kweekinstallaties en vijvers, waar men o.a. de eitjes en jonge vissen kan bewonderen. Dit bezoek duurt ongeveer anderhalf uur.

AfspraakWe spreken af om 13 uur stipt aan de parking BMW garage Meerschman, Elisabethlaan 201, 9400 Ninove. Vandaar rijden we kostendelend via carpooltarief naar het viskweekcentrum. Of je gaat rechtstreeks naar het centrum voor visteelt, Dwers-bos 28, 1630 Linkebeek. Gelieve dan wel eerst een seintje te geven aan Kris De Wit.

Kris De Wit054 32 52 65

kris.dewit@skynet.be

Dendriet

INFO

Regioactiviteit, zaterdag 28 april

Bezoek aan het centrumvoor visteelt

“Afstrijken” van de kuit van een snoek

Fot

o IN

BO

nr. 2 - april 2007 15

DENDERKALENDER Activiteiten van Natuurpunt zijn voor leden gratis en niet-leden betalen � 1, tenzij expliciet anders vermeld.Op onze excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig.Bij activiteiten buiten de regio is carpooling gebruikelijk (� o,o5 per km/persoon).

uur van vertrek

plaats van afspraak

toelichting

☺ gids

bijzonderheid

h contactpersoon

zeker meebrengen

zondag 1 april

Natuurwandeling in het Osbroek

Afdeling Aalst 10:00 – 12:00 Infobord Frans Blanckaertdreef (zij-

straat Parklaan) te Aalst Natuurwandeling in samenwerking

met stad Aalst.☺ Inge Singelyn of Rosanne Snau- waerth Dienst leefmilieu – 053 73 24 12 antonia.geerts@aalst.be

zondag 1 april

Natuurwandeling Liedekerkebos

afd. Affl igem-Liedekerke 9:45 – 12:00 Samenkomst om 9.30 uur aan de

ingang van Liedekerkebos, Schelf- houtstraat te Liedekerke

Natuurwandeling (4 km). Thema: De natuur ontwaakt.h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

zondag 1 april

Taalgrenswandeling

afd. Boven-Dender 14:00 – 17:30 Samenkomst aan de kerk Everbeek

Beneden Natuurwandeling in Everbeek en

Ghoy.h Roger D’Homme - 055 42 37 73 rdhomme@skynet.be Rudy Stevens – 0479 70 61 17 rudy.stevens1@telenet.be

zondag 1 april

Natuurwandeling Teralfene

afd. Affl igem-Liedekerke 14:15 – 16:30 Samenkomst om 14 uur aan de kerk

van Teralfene Natuurwandeling (4 km) langs de

Dender, de Kavee en de vogelkijkhut.h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

zondag 15 april

Mossenwandelingin de Berlare Broek/Heidemeersen

afd. Dendermonding 14:30 Waterzuiveringsstation, Sluis 64,

Berlare

Voorjaarswandeling met speciale aandacht voor mossen.☺ Mossenkenner Peter Tolleneerh Stefaan Thibau – 052 42 69 72

zaterdag 21 april

Planteninventarisatie/wrangwortel excursie

afd. Ninove

09:00 – 12:00 Kruispunt Congoberg Vollezele (aan

bushokje) Voorjaarsbloeiers Hulsbergbos grens

Vollezele-Denderwindeke, o.a. op zoek naar de parel van de streek: de wrangwortel.h Gery De Munter - 054 33 03 03

Laarzen, plantengids

zondag 22 april

Wandeling in de bossen van Everbeek

afd. Boven-Dender

14:00 – 17:30 Samenkomst aan de kerk Everbeek

Boven De 5 jaar van het LIFE project zitten

er op. Tijd om even stil te staan bij de realisaties. Na afloop wordt een drankje aangeboden.h Koen Van Den Berge - 055 42 83 90 koen.vandenberge@skynet.be

zondag 22 april

Uitstap Bourgoyen – Ossemeersente Gent

afd. Denderleeuw

13:00 – 19:00 Vertrek aan de kerk, Welleplein te

Welle. Kijken naar eenden, ganzen en stelt-

lopersh Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43

Stevig schoeisel.

zondag 22 april

Lentewandeling in de Scheldemeersente Berlare-Zele

afd. Dendermonding

8:00 Samenkomst aan het Veer in Ber-

lare, Waterhoek 25 Wandeling in de meersen langs de

Schelde en Brede Schoren met spe- ciale aandacht voor vogels.

☺ André van Doorsselaer, Antoine Huldersh Rudi van Onderbergen - 052 44 84 42

REGIOACTIVITEITzaterdag 28 april

Bezoek viskwekerij INBO te Linkebeek

afd. Ninove 13:00 –16:00 BMW-garage Meerschman, Elisa-

bethlaan 201, 9400 Ninove om 13 uur stipt! Vandaar kostendelend via carpooltarief naar de viskwekerij.

Geleid bezoek in de viskwekerij. Zie ook verder in deze Dendriet.h Wouter Mertens - 0495 68 89 33

zondag 29 april

Landschapswandeling

afd. Boven-Dender

Samenkomst aan het waterzuive- ringsstation Brakel, Molenhoek

Landschapswandeling in het Kloos- terbos.h Roger D’Homme - 055 42 37 73 rdhomme@skynet.be Rudy Stevens – 0479 70 61 17 rudy.stevens1@telenet.be

zondag 6 mei

Natuurwandeling in het Kravaalbos

afd. Aalst 10:00 – 12:00 Hof te Putte, Putstraat 99 te Mel-

dert-Aalst Natuurwandeling in samenwerking

met stad Aalst.☺ Walter Roggeman of Peter Tolleneerh Dienst leefmilieu – 053 73 24 12 antonia.geerts@aalst.be

zondag 6 mei

Natuurwandeling Liedekerkebos

afd. Affl igem-Liedekerke 9:45 – 12:00 Samenkomst om 9.30 uur aan de

ingang van Liedekerkebos, Schelf- houtstraat te Liedekerke

Natuurwandeling (4 km). Thema: Amfibieën.h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

nr. 2 - april 2007 15

Lentewandeling in de Rietbeemd.h Godfried Merlevede

zondag 13 mei

Brunchwandeling in de Palitsebeekvalei

afd. Affl igem-Liedekerke

10:30 – 13:00 Samenkomst om 10.15 uur op de par-

king van het zwembad te Liedekerke Culinaire zwerftocht doorheen ons

reservaat Palitsebeek. Feestelijke opening van het reservaat met rond- leiding.

Inschrijving voor de brunch ter plaatse.h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

zondag 13 mei

Buggyvriendelijke Neigemboswandeling

afd. Ninove

10:30 – 13:00 Kapel van Bevingen Nieuwe activiteit voor de jonge ge-

zinnen. Samen met de kindjes in de kinderbuggy’s maken we het bos onveilig. Met oog en oor voor alles wat bloeit en groeit. Zie ook verder in deze Dendrieth Aagje De Doncker - 054 33 08 78

Laarzen en kledij die mag vuil worden..., en de buggy’s met de kind- jes natuurlijk.

donderdag 17 t/m zondag 20 mei

Vierdaagse aan de baai van de Somme

afd. Boven-Dender

14:00 – 17:30 Kostendelend vervoer Laatste vrije plaatsen! Drie dagen

vol pension (met uitzondering van eigen picknick voor de eerste middag), kostprijs 155 euro pp (de bezoeken kosten 35, het verblijf 120).

Inschrijving geldig na storting op rekening 443-1658811-23 van Natuur- punt Boven-Dender.h Johan Vander Heyden – 0477 25 06 88 j.vdheyden@pandora.be

zaterdag 19 mei

Planteninventarisatie Liefferinge

afd. Ninove

09:00 –12:00 Aan de kerk van Liefferinge Planteninventarisatie in de omge-

ving van Liefferinge.h Gery De Munter - 054 33 03 03

Laarzen, plantengids.

zondag 20 mei

Fietstocht langs de Scheldmeander

afd. Dendermonding

14:30 – 18:00 Taverne 't Oud Brughuys,

Brugstraat 55, Berlare aan Schoon- aardebrug kant Berlare

Deze tocht brengt ons op de mooiste plekjes van Berlare met onder meer het broekbos, het Donkmeer en de Heidemeersen.h Stefaan Thibau 052 – 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

zondag 27 mei

Vroegochtendwandeling in deScheldemeersen te Berlare-Zele

afd. Dendermonding

8:00 Samenkomst aan het Veer in Ber-

lare, Waterhoek 25 Meersenwandeling langs de Schelde

en Brede Schoren met speciale aan- dacht voor vogels.☺ André van Doorsselaer, Antoine Huldersh Rudi van Onderbergen - 052 44 84 42

zondag 3 juni

Natuurwandeling in de Honegem

afd. Aalst

10:00 – 12:00 Grens Aalst-Lede ter hoogte van

huisnummer 108 Onegem te Aalst Natuurwandeling in samenwerking

met stad Aalst.☺ Koen De Maere of Peter D’Hondth Dienst leefmilieu – 053 73 24 12 antonia.geerts@aalst.be

zondag 3 juni

Natuurwandeling Liedekerkebos

afd. Affl igem-Liedekerke

9:45 – 12:00 Samenkomst om 9.30 uur aan de

ingang van Liedekerkebos, Schelf- houtstraat te Liedekerke

Natuurwandeling (4 km). Thema: Kruiden.h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

zondag 3 juni

Natuurwandeling in Essene

afd. Affl igem-Liedekerke

14:15 – 16:30 Samenkomst om 14 uur aan de car-

poolparking afrit Affligem van E40 Natuurwandeling (4 km) in de Bel-

lebeekvallei en Overnelle.h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

zondag 3 juni

Dotterwandeling

afd. Groot Haaltert

14:15 – 17:00 Samenkomst aan de Gotegemmolen,

Gotegemstraat (grens Aaigem-Haaltert)

zondag 6 mei

Natuurwandeling langs de Okaaibeek

afd. Affl igem-Liedekerke

14:15 – 16:30 Samenkomst om 14 uur aan de

Patro te Hekelgem Natuurwandeling (4 km) omgeving

Okaaibeek en Blackmeers.h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

zondag 6 mei

Natuurwandeling in de Wellemeersen

afd. Denderleeuw

14:00 – 17:00 Spoorwegtunnel Van Lierdestraat te

Denderleeuw Kijken naar lente- en voorjaars-

bloeiers.☺ Eric De Tréh Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43

Stevig schoeisel.

zondag 6 mei

Wandeling in Wachtbekken 6

afd. Dendermonding

14:00 – 16:00 Houten toegangspoort op het einde

van de Hertstraat, Sint-Gillis-Den- dermonde

Wandeling met vooral aandacht voor de aanwezige flora.h Annick Muyshondt - 052 21 07 60

woensdag 9 mei

Lezing en discussieAn Inconveniant Truth

afd. Affl igem-Liedekerke 20:00 Warande te Liedekerke Serge de Gheldere is industrieel

ingenieur en al lang begaan met klimaat, uitstoot en energie. In zijn bedrijf Futureproof/ed (Leuven) doet hij aan duurzaam design. In decem- ber volgde hij een speciale drie- daagse opleiding van Al Gore in Amerika. Als enige Belgische am- bassadeur verspreidt Serge de bood- schap uit de film. Hij geeft uitleg in klare taal, gedocumenteerd met dia’s, over wat er precies gaande is met ons klimaat en hoe dat in de film tot uiting komt. Hij geeft ook praktische tips over hoe u er zelf iets aan kan doen zonder er comfort voor in te boeten.☺ Serge de Gheldereh Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

zaterdag 12 mei

Lentewandeling

afd. Boven-Dender 8:00 – 12:00 Parking Cocane, Hoge Buizemont

16 nr. 2 - april 2007

nr. 2 - april 2007 17

Wandeling in het natuurgebied.h Stijn De Ryck – 0472 10 20 00 stijnderyck@busmail.net

Laarzen, geschikte kledij.

zondag 10 juni

Uitstap naar de kalkstreek / west

afd. Denderleeuw

8:00 – 20.00 Vertrek aan de kerk, Welleplein te

Welle Fauna & flora in de vallei van de

Viroin.☺ Danny Van Schandevijlh Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43

Picknick en drank.

zondag 10 juni

Gezinswandeling in de Heidemeersen

afd. Dendermonding

14:30 – 17:30 Taverne 't Oud Brughuys, Brugstraat 55,

Berlare, aan Schoonaardebrug kant Berlare

Deze tocht brengt ons op de mooie plekjes van de Heidemeersen.h Stefaan Thibau 052 – 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

dinsdag 12 tot donderdag 14 juni

Midweekse uitstap naar de Ardennen

afd. Affl igem-Liedekerke

Info bij reservering Onze klassieker natuurwandelen

en aquarelleren in een groen en rustig kader, ditmaal in Borzée, in de buurt van La Roche.h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be Luk Desmet – 054 33 59 16

zaterdag 16 juni

Planteninventarisatie Molenbeekmeersen

afd. Ninove

09:00 – 12:00 Kaatsplein Amusanten, einde Fon-

teinstraat Okegem Planteninventarisatie.

h Gery De Munter - 054 33 03 03 Laarzen, plantengids.

zondag 24 juni

Natuurpunt for Kids“Moord in de poel”

afd. Affl igem-Liedekerke

14:00 – 17:00 Samenkomst aan het station van Lie-

dekerke Spannende natuuractiviteit voor alle

kinderen van 10 tot 12 jaar. Inschrijven verplicht voor 7 juni.

Maximum aantal deelnemers: 30 kinderenh Wenke Devrieze - 0495 88 44 95 wenke14@hotmail.com

zondag 24 juni

Spinnenwandeling in het park van de Adriaansabdij

afd. Boven-Dender

14:00 – 17:30 Parking Focus (theatercomplex) te

Geraadsbergen Brian Goethals is een specialist,

maar verstaat ook de kunst om op een eenvoudige manier de leek te boeien. De abdij met haar vele hoek-jes en muurtjes is het ideale decor voor spinnen.

h Walter Aelvoet – 054 50 27 13 waterael@hotmail.com

zondag 24 juni

Uitstap naar de kalkstreek / oost

afd. Denderleeuw

7:30 – 20:00 Vertrek aan de kerk, Welleplein te

Welle Fauna & flora in Resteigne, Roche-

fort tot Han-Sur-Lesse.h Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43

Picknick en drank.

zondag 1 juli

Natuurwandeling in het Somergembos

afd. Aalst 10:00 – 12:00 Op het einde van de

Schietbaan,(zijbaan Brusselse steen- weg) ter hoogte van de oude Zee- bergbrug

Natuurwandeling in samenwer- king met stad Aalst.☺ Geert Rohaert of Bart Backaerth Dienst leefmilieu – 053 73 24 12 antonia.geerts@aalst.be

Paasmaandag 9 april

Beheerswerken in de Palitsebeek

afd. Affl igem-Liedekerke

8:30 – 12:30 Sportlaan Liedekerke, aan de brug

over de Palitsebeek Beheerswerken in ons reservaat de

Palitsebeek. Drank en een tussen-doortje worden aangeboden.

h Afspraak en info Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com

zaterdag 19 mei

Beheerswerken Sint-Onolfspolder

afd. Dendermonding

Telkens om 9 of om 14 uur Afvoer maaisel in functie van de

omvorming naar dottergrasland.h Vooraf bellen naar Stefaan Thibau

052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Laarzen en werkhandschoenen.

zondag 20 mei

Beheerswerken Liedekerke

afd. Affl igem-Liedekerke

8:30 – 12:30 Beheerswerken in onze reservaten.

Drank en een tussendoortje worden aangeboden.

h Afspraakplaats en info Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com

Stiltegebied

BEHEERSWERKEN

Dirk

Buy

sse

18 nr. 2 - april 2007 18 nr. 2 - april 2007

zondag 10 juni

Beheerswerken

afd. Affl igem-Liedekerke 8:30 – 12:30 Beheerswerken in onze reservaten.

Drank en een tussendoortje worden aangeboden.

h Afspraakplaats en info Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com

CURSUSSENmaart/april

Cursus: De Natuurlijke Tuinvijver

afd. Affl igem-Liedekerke

Vergaderzaal van het Gemeen-schapscentrum in het gemeente-huis, Opperstraat te Liedekerke

Weinig elementen of beplantingen maken een tuin natuurlijker dan een tuinvijver. Het leven dat een vijver aantrekt aan dieren zoals amfibieën, insecten enz. zorgt voor een exponen-tiële meerwaarde op voorwaarde dat de vijver natuurlijk wordt ingericht.Hoe we dat doen en wat we dan beleven en ontdekken in onze tuin, leer je in de cursus.

Programma• donderdag 22 maart 19:45 – 22:30

theoretische les• donderdag 29 maart 19:45 – 22:30

theoretische les• zaterdag 7 april 14:00 – 16:30

praktische les, plaats wordt later bepaald

Inschrijven: 15 euro voor leden en 35 euro voor niet leden (inclusief 1 jaar lidmaatschap).

h Erik De Block - 053 68 35 88edebe@advalvas.be

april/juni/juli/augustus

Cursus dagvlinders van bij ons

afd. Ninove en afd. Boven-Dender

Bovenzaaltje van Café Kalisj, Pol- larestraat 126, 9400 Ninove

Cursus voor het leren herkennen van onze inheemse dagvlinders. Je krijgt ook het verhaal van hun voortplanting en welke planten ze verkiezen.Programma:• woensdag 11 april 19:30 – 22:30

1ste theorieles in Café Kalisj☺ Nobby Thijs.

• woensdag 25 april 19.30 – 22.30

2ste theorieles in Café Kalisj☺ Nobby Thijs.

• zondag 6 mei 14:00 – 17:001ste praktijkles Moenebroeken,

Schendelbeke☺ Carlos D’Haeseleer.

• zaterdag 2 juni 14:00 – 17:002de praktijkles Viroinstreek☺ Joeri Cortens.

• zaterdag 9 juni 14:00 – 17:003de praktijkles Venebroeken,

Ninove☺ Christiaan Coppens.

• zondag 8 juli 14:00 – 17:00

4de praktijkles Raspaillebos, Grimminge☺ Koen Steenhoudt.

• zondag 5 augustus 14:00 – 17:00

5de praktijkles Boelaremeersen, Nederboelare☺ Johny Cornelis.

Inschrijven: 15 euro voor leden en 30 euro voor niet leden, inclusief lidmaatschap, te storten op 979-3529555-21 van NP-Ninove, met vermelding "Cursus dagvlinders" + aantal deelnemers.Opgelet, er zijn maar 40 plaatsen vrij, snel inschrijven is dus de boodschap!

h Kris De Wit - 054 32 52 65kris.dewit@skynet.be

Middagpauze bij beheerswerken in het Paspaillebos

Wanneer wordt Weer Weer Weer

De wereld is niet meer in winter getooidVogels trotseren de sneeuw niet meerDe koude vriest niet meerWanneer zal de lente weer juichenDe zomer weer uitbundig zijnTot de herfst weer huilt En het weer Weer Weer zijn Van het jaargetij

Karel De Pelsemaeker

nr. 2 - april 2007 19

Beste vrienden van Allium, regionale werk-groep botanie Denderstreek, en aanpa-lende gebieden: 2006 was weer een fi jn jaar en we hebben weer leuke en interes-sante botanische vondsten mogen doen.

De nieuwe Plantenatlas is een feit. Hij werd in februari 2006 aan het grote publiek voorgesteld. Een kanjer van 5 kg die je best in een zeer ste-vige boekenkast opbergt. Een fijn weetje is dat er ook informatie van de vorige uitgave, van dertig jaar geleden, in verwerkt zit.We gaan ook dit jaar (ons drieëndertigste) niet stil zitten. Hieronder vind je ons inventaris-programma voor 2007. Om haar databank te

actualiseren start FLO.WER met een nieuw inventarisatieprogramma dat deze hokken zal bezoeken waar haar gegevens het minst actueel zijn, startend met deze waar sinds 1972 geen lijsten van beschikbaar zijn. Bovendien wil men het zicht op de verspreiding verfijnen door te werken met “tetraden”, een eenheid die je bekomt door een uurhok in 4 te delen. Je krijgt dan 4 tetraden van 2 x 2 km. Met Allium inventariseren we dit jaar 7 tetraden (vorige jaren hadden we telkens 5 km hokken die we elk 3x streepten). Deze tetraden zijn op onderstaande link te zien.http://www.plantenwerkgroep.be/uploads/Zoals je kan zien op bijgevoegde kalender, gaan we in 2007 in de streek van Wichelen, Schoonaarde, Lebbeke, Aaigem, Heldergem en Galmaarden inventariseren. Noteer alvast de volgende data in uw agenda. Ken je nog plantenliefhebbers, nodig hen dan eens uit om mee te komen.

Op tetradenjachtAlliums planteninventarisaties voor 2007

Peter Tolleneer053 84 00 27

allium@belgacom.net

Plantenwerkgroep Allium

INFO

Inventarisatiedagen van Natuurpunt Ninove 21/04 : Wrangwortelexcursie Hulsbergbos 19/05 : Walputbeek 16/06 : Linkeroever (Venebroeken) 21/07 : Linkeroever (Nonnenborre)

Voor meer details, zie de lokale website:www.natuurpunt.be/ninove

Zondag 01 april 2007 E3 58 31 Vollezele-Galmaarden / Schampaart 8.30-12.00Zondag 15 april 2007 E3 57 44 Tollembeek-Galmaarden / Bos 8.30-12.00Zondag 29 april 2007 E3 26 21 Heldergem-Haaltert / Hoogkouter 8.30-12.00Zondag 13 mei 2007 E3 16 13 Erpe-Mere Aaigem / Opaaigem 8.30-12.00Woensdag 23 mei 2007 D3 38 31 Schoonaarde-Dendermonde / Eierenhoek 18.30-22.00Woensdag 06 juni 2007 D4 41 24 Baardegem-Aalst Lebbeke / ‘t Schuurke 18.30-22.00Woensdag 13 juni 2007 D3 37 34 Wichelen / Bogaard 18.30-22.00Woensdag 27 juni 2007 E3 58 31 Vollezele-Galmaarden / Schampaart 18.30-22.00Woensdag 04 juli 2007 E3 57 44 Tollembeek-Galmaarden / Bos 18.30-22.00Woensdag 18 juli 2007 E3 26 21 Heldergem-Haaltert / Hoogkouter 18.30-22.00Woensdag 01 aug. 2007 E3 16 13 Erpe-Mere Aaigem / Opaaigem 18.30-22.00

Zondag 12 aug. 2007 D4 41 24 Baardegem-Aalst Lebbeke / ‘t Schuurke 8.30-12.00Zondag 26 aug. 2007 D3 38 31 Schoonaarde-Dendermonde / Eierenhoek 8.30-12.00Zondag 09 sept.2007 D3 37 34 Wichelen / Bogaard 8.30-12.00Zondag 23 sept.2007 E3 58 31 Vollezele-Galmaarden / Schampaart 8.30-12.00Zondag 14 okt. 2007 E3 57 44 Tollembeek-Galmaarden / Bos 8.30-12.00

PlantenwerkgroepAllium

DenderstreekAllium@belgacom.net Paul Van den Bremt,

Laurent Annaert, Walter Tolleneer,Gilbert Tolleneer,Peter Tolleneer

DATUM Km HOK PLAATS EN TOPONIEM VAN/TOT LEIDING

OP WOENSDAG OM 18,30 EN OP ZONDAG OM 8,30 PARKING STEDELIJK KERKHOF LEO DE BETHUNELAAN AALST

20 nr. 2 - april 2007

Van ei tot vlinderEer we een vlinder van bloem tot bloem zien flad-deren, heeft hij al een groot deel van zijn leven achter de rug, namelijk de stadia als ei, rups en pop. Deze cyclus is voor elke soort zeer analoog, maar vertoont uitgesproken soortvariaties in de duur van de stadia, zoals op de dagvlindercursus van Ninove en Boven-Dender duidelijk gemaakt zal worden.

De volwassen vlinder besteedt heel wat tijd aan het zoeken van een geschikte waardplant. Dit is de plant waar de rupsen van leven. De meeste vlinders

zetten hun eitjes hierop af, maar enkele soorten strooien hun eitjes zo maar in het rond.

Na enkele dagen, maar dit kan ook enkele maanden duren, sluipt een heel klein rupsje uit het ei. De rups is het (vr)eetstadium van de vlinder. Hier worden de opbouwstoffen en de reserve-energie van de vlinder gevormd. Tijdens dit vreetstadium groeien de ruspen, waardoor ze meer dan eens vervellen. De oude huid barst open, de rups kruipt eruit en heeft een nieuwe soepele huid. Tijdens het uitharden wordt de huid uitgerekt en wordt hij dus iets groter. Nu kan de rups weer groeien tot de huid te hard spant en de volgende vervelling optreedt.

Wanneer de rups volgroeid is, verpopt ze zich. Hier-voor wordt een rustig plaatsje uitgezocht: tussen af-gevallen bladeren, aan een takje gesponnen, in een boomholte, achter schors, in de strooisellaag…In de pop gebeurt een gedaanteverwisseling of metamorfose. Dit is één van de meest fascinerende gebeurtenissen in de insectenwereld. De inwendige weefsels worden afgebroken en de cellen worden ge-hergroepeerd.Wanneer na enkele weken, soms maanden, de pop openbarst, komt de vlinder te voorschijn. Deze be-gint langzaam zijn toegevouwen vleugels op te pom-pen, waardoor ze zich openspreiden. Wanneer de vleugels droog en hard zijn, kan de vlinder wegvlie-gen, op zoek naar een partner van dezelfde soort.Voor het vinden van een partner zijn herkennings-punten in het landschap zeer belangrijk. Mannetjes

Over Fliefl otters en VliegewatersDagvlinders onder de loupe

Rups koninginnenpage

Will

em G

oube

rt

Dankzij hun prachtige kleuren en sierlijke vlucht zijn dagvlin-ders geliefde insecten. De gemakkelijke herkenbaarheid en het algemeen voorkomen hebben hier zeker toe bijgedragen. Dag-vlinders worden daarenboven, zoals veel plant- en diergroepen, beschouwd als indicatoren voor een goede natuur- en land-schapskwaliteit. Ook in onze natuurreservaten worden dagvlin-ders gebruikt om het beheer van het gebied mee te evalueren. Een goede kennis van het voorkomen van de verschillende soorten is daarbij zeker nodig.

Koninginnenpage

© V

ilda

- Ro

llin

verl

inde

nr. 2 - april 2007 21

vinden we vaak in groepen bijeen rond een hogere boom of struik. Hier vindt het vrouwtje dan een ge-schikte partner. Na de bevruchting gaat zij op zoek naar een geschikte waardplant, waar ze eitjes op aflegt. En dan begint de levenscyclus opnieuw.

Warmteminnende koudbloedigenAangezien dagvlinders koudbloedig zijn, halen ze hun warmte uit de omgeving, en een klein deel uit het bewegen zelf. Hun lichaamstemperatuur moet tussen 20° en 35° liggen, afhankelijk van de soort. Wanneer de luchttemperatuur laag is, proberen vlinders toch hun lichaamstemperatuur voldoende hoog te krijgen. Vooral in het voorjaar en tijdens frisse zomerdagen kan je de diverse technieken waarnemen. Leuk om de verschillen te zien.Donkere vlinders houden hun vleugels helemaal horizontaal, loodrecht op de zonnestralen, en vangen zoveel mogelijk warmte op. De vleugel-warmte wordt naar hun lijf afgevoerd. De soorten die als vlinder overwinteren, zoals gehakkelde au-relia en atalanta, kan je in het vroege voorjaar op opgewarmde muren zien zonnen, waarbij ze extra warmte halen vanuit de warme muur.Bleke vlinders zetten hun vleugels in V-vorm open en weerkaatsen zo het zonlicht, als een spiegel, naar hun lichaam. Veel zandoogjes draaien zich, met hun vleugels dicht, afwisselend links en rechtsin de richting van de zon om zoveel mogelijk warm-te op te vangen.

LandschapBij het overlopen van de levenscy-clus van vlinders is het duidelijk dat ze nogal wat ei-sen stellen aan de omgeving waar-in ze leven. In het volwassen stadi-um moeten er voldoende nectar-planten aanwe-zig zijn. Op dat moment moeten er ook voldoende waardplanten aan-wezig zijn om ei-eren op te leggen. De rups moet over voldoende voedsel beschikken om tot het popstadium te kun-nen groeien. De pop heeft een rustige plek nodig om de metamorfose naar volwassen vlinder te on-dergaan. Enkel wanneer aan al die eisen voldaan wordt, kan een levensvatbare populatie zich vesti-gen. Het is dan ook logisch dat veeleisende soorten veel zeldzamer zijn dan ‘gemakkelijke’ soorten.

ReservatenbeheerBij het beheer van de reservaten wordt in vele geval-len rekening gehouden met de eisen die dagvlinders

Koevinkje Dagpauwoog

Klein geaderd witje

© V

ilda

- M

isje

l Dec

leir

© V

ilda

- M

isje

l Dec

leir

© V

ilda

- Ro

llin

verl

inde

22 nr. 2 - april 2007

In het Raspaillebos, één van de zeldzame vindplaat-sen van kleine ijsvogelvlinder, worden de brede, licht-rijke paden in hakhoutbeheer genomen om steeds voldoende lichtrijke plaatsen in het bos te behouden. Ook andere bos- en bosrandsoorten profiteren van deze maatregel. We kunnen hier dan ook bont zand-oogje en oranjetipje vinden.De natuurgebieden met een grote structuurvariatie (bos, ruigte, struwelen en graslanden) herbergen dan ook meer dan 25 dagvlindersoorten: de Riet-beemd, de Everbeekse bossen, de Boelaremeer-sen, het Raspaillebos en het Moenebroek zijn de vlinderrijkste gebieden van de Natuurpuntafdeling Boven-Dender.

VlindertuinenAls natuurtuinliefhebbers hopen we natuurlijk dat onze tuin ook een vlindertuin wordt. We beginnen dan meestal met nectarplanten aan te planten: een vlinderstruik (buddleja), lavendel en hemelsleutel staan dan op het verlanglijstje. Op die manier kun-nen we vlinders lokken, maar die komen dan dik-wijls van naburig gelegen voortplantingsplaatsen.Ook voor een soortenrijke ‘vlindertuin’ moeten we rekening houden met de vereisten van de dagvlin-der: nectarplanten, waardplanten, verpopplaatsen, enz. In de praktijk is een tuin die natuurlijk oogt, waar ‘vergeten’ ruige hoekjes zijn, met bloeiende planten, zonder sproeistoffen (rupsen moeten ge-zond eten) een waar vlinderparadijs.Zonder veel moeite (eigenlijk met minder werk dan in een zeer nette tuin) is het mogelijk om 15 tot zelfs 20 vlindersoorten op bezoek te krijgen.

aan hun omgeving stellen. We willen hier enkele voorbeelden aanhalen die je tijdens reservaatwande-lingen zeker zal opmerken.In het Moenebroek en de Boelaremeersen wordt extensieve begrazing (minder dan 1,5 dieren per ha) toegepast. Hierbij ontstaat een grote structuurvari-atie die zeer geschikt is voor vlinders. Soorten die een voorkeur hebben voor korte vegetaties, zoals kleine vuurvlinder en icarusblauwtje, komen samen voor met vlinders die een ruigere vegetatie verkie-zen, zoals groot dikkopje. De struweelzones met bra-men zijn een nectarbron voor de volwassen vlinders, en sleedoornstruwelen aan de rand en in de weiden zijn plaatsen waar de sleedoornpage, onze moeilijkst waar te nemen dagvlinder, haar eitjes aflegt.

Bont zandoogje

Groot koolwitje

Bruin blauwtje

© V

ilda

- Ro

llin

verl

inde

Pet

er D

e Pi

nnew

aert

© V

ilda

- M

isje

l Dec

leir

nr. 2 - april 2007 23

HerkenningIn onze Vlaamse Ardennenregio hoeft herkenning van de verschillende soorten echt geen probleem te zijn. Eigenlijk komen hier slechts enkele zeer sterk op elkaar lijkende soorten voor. De meeste zijn zelfs heel gemakkelijk op naam te brengen. Een voorbeeld: het bleek blauwe vlindertje met zwarte streepjes is een boomblauwtje, het fel blauwe vlindertje met op de onderkant die oranje vlekken is icarusblauwtje. Makkelijk toch? Ook de drie bij ons voorkomende witjes zijn goed uit elkaar te houden, en koningin-nenpage kan je met geen enkele andere soort verwar-ren. Natuurlijk zijn er soorten die je best van dichtbij bekijkt voor je een uitspraak doet over de naam. Om zeker te zijn welke vlindersoort je in het vizier hebt, kan je de cursus dagvlinders van Natuurpunt Ninove en Boven-Dender volgen. Na deze cursus ben je ge-diplomeerd vlinderkenner voor de Vlaamse Arden-nen-soorten. Vooraleer je de meer dan 400 Europese vlindersoorten onder de knie hebt, zal je wel nog wat extra praktijkervaring moeten opdoen.

Oproep: vlinderwaarnemingen doorgevenIn 2007 start een nieuwe Vlaamse inventarisatie van dagvlinders. Om een idee te krijgen van het voorkomen van de dagvlindersoorten in onze regio is het belangrijk om zoveel mogelijk gegevens van vlinderwaarnemingen te verzamelen. Een waarne-ming omvat minstens de naam van de waarnemer (met contactgegevens), de plaats (straat, reservaat, toponiem + deelgemeente), de dag, de soort en het aantal vlinders (of eitjes, rupsen, poppen).Met die gegevens kan de Vlaamse Vlinderwerk-groep aan de slag om evoluties in de dagvlinderpo-pulatie te onderzoeken.

Ga alvast op zoek naar vlinders, in je tuin, in een na-tuurrijke omgeving en noteer alles wat je ziet. Deze gegevens mag je doorsturen, doormailen (in Excel) naar Carlos D’Haeseleer (zie infokader). Ze worden samengebracht en doorgestuurd naar WID (Werk-groep Invertebraten Dender) en naar de Vlaamse Vlinderwerkgroep, die alle gegevens zullen verwer-ken en gebruiken voor een nieuwe publicatie van een Vlaamse verspreidingsatlas van dagvlinders.

Carlos D’HaeseleerStrichtstraat 8, 9570 Lierde,

054 41 87 09carlos.dhaeseleer@ skynet.be

Afdeling Boven Dender

INFO

Noteer alvast volgende dagen in je agenda:Theorielessen in de Kalisj in Ninove op woensdagavond 11

en 25 april 2007.

Excursies: 6 mei, 2 juni, 9 juni, 8 juli, 5 augustus.

Inschrijven: zie kalenderAlle deelnemers aan de cursus ontvangen nog gedetail-

leerde informatie over plaats en beginuur van de activi-

teiten.

Keizersmantel Bont dikkopje Klaverblauwtje

Drie van de meerdere soorten die in de kalkgraslanden van de Viroinstreek veelvuldig voorkomen

© V

ilda

- Ro

llin

verl

inde

© V

ilda

- Ro

llin

verl

inde

© V

ilda

- M

isje

l Dec

leir

24 nr. 2 - april 2007

SchimmelinfectieWel, de gevlekte Amerikaanse rivierkreeft is een typevoorbeeld van wat exoten in de natuur kunnen aanrichten. In vele gevallen komt het verhaal op hetzelfde neer: verlies aan biodiversiteit in plaats van de vermeende verrijking. Eind 18e eeuw werd de soort ingevoerd in Europa. De ingevoerde exem-plaren brachten echter ook de kreeftenpest mee, een schimmelziekte die de Europese rivierkreeft in West-Europa vrijwel volledig te gronde richtte. De Amerikaanse soort is er vrijwel immuun tegen.

EuropeesDe schimmel tast bij de Europese rivierkreeft het zenuwstelsel aan. Deze Europese soort komt enkel voor in beken en rivieren met helder, zuurstofrijk

water. Opvallend zijn de brede scharen die onder-aan rood zijn. Hun rugschild is glad. De mannetjes kunnen tot 20 cm worden en de dieren zijn in staat om zelf een hol te graven als er geen natuurlijke holtes zijn. Zowel de Europese als zijn Amerikaanse tegenhanger houden er een zeer gevarieerd menu op na, gaande van waterorganismen, over planten tot dood materiaal. Er bestaan maar weinig gegevens over het historisch (Vlaams?) verspreidingsgebied.

AmerikaanDe gevlekte Amerikaanse rivierkreeft graaft geen holen en kan ook, in tegenstelling tot onze inheemse soort, in verontreinigd water voorkomen. Hierdoor is hij in de mogelijkheid om makkelij-ker nieuwe gebieden te koloniseren. Hij is goed te herkennen: 15 cm groot, bruin tot olijfkleurig, met opvallende roodbruine dwarsbanden op het achter-lijf. De onderkant van de scharen is beige in plaats van rood. De scharen hebben een typisch oranje stekeltje op de binnenzijde van de schaarpoot.

Ooit te herstellen?Koloniseert de gevlekte Amerikaanse rivierkreeft een nieuw gebied, dan kan hij op één tot twee weken tijd de volledige populatie Europese rivierkreeft uit-roeien via de verspreiding van de kreeftenpest. Men vermoedt dat de soort op deze wijze uitgestorven is in Vlaanderen. Mensen kunnen de sporen van de

Gevlekte Amerikaanse rivierkreeftDe bluts met de buil

Europese rivierkreeft

© V

ilda

- Ro

llin

verl

inde

Amerikaanse rivierkreeft

© V

ilda

- Ro

llin

verl

inde

Elders in deze Dendriet lees je over de waarneming van de rivierdonderpad, een door Europa beschermde soort. Bij de hoera-kreetjes van dit artikel hoort echter ook een ander bericht met een schaduw-kantje, een ‘bluts met de buil’: samen met de voor Vlaanderen zeer zeldzame vis werd in dezelfde beek ook de gevlekte Ameri-kaanse rivierkreeft aangetroffen. Een exoot. “Lap, zijn ze daar weer?”, hoor ik je zeggen, “wat hebben ze nu tegen exoten?”.

nr. 2 - april 2007 25

concrete acties die ons tegen 2015 een duurzaam beheerde Dender moeten opleveren. Het gaat daarbij niet alleen meer om de waterkwaliteit en de waterzuivering: wateroverlast en watertekort, infrastructuurwerken, pleziervaart, historisch erf-goed, oeverzones, grondwater, erosie en vismigra-tieknelpunten, het komt allemaal aan bod.

schimmel ook makkelijk verspreiden via natte kle-ding en schepnetten. Goed drogen van het materiaal helpt om de verspreiding van de kreeftenpest tegen te gaan. Dit kan een belangrijk element zijn als men de Europese rivierkreeft ooit opnieuw zou willen invoeren. Het is echter zeer de vraag of er nog iets te herstellen valt.

Alfons Boschmans0486 22 11 61

alfons.boschmans@telenet.be

Natuur.fauna-werkgroep Affl ie

INFO

Een coherente visieDeze plannen hebben de ambitie om met alle betrokken overheden (Polders en Wateringen, gemeenten, provincies, Vlaams gewest, Aquafin, drinkwatermaatschappijen, enz.) een coherente visie uit te werken over de toekomst van het water-systeem in het Denderbekken. Om deze visie te realiseren, engageren de overheden zich tot allerlei

Vol van WaterLaat je stem horenOnder deze titel start de Vlaamse overheid een intensieve publiekscam-pagne inzake Integraal Waterbeheer. In uitvoering van Europese richtlijnen en van het Vlaams decreet Integraal Waterbeheer, is er ook voor het Den-derbekken een ontwerp bekkenbeheerplan opgemaakt. Aansluitend heeft de provincie Oost-Vlaanderen gezorgd voor 7 deelbekkenplannen, die dieper ingaan op de lokale knelpunten en oplossingen inzake waterbeheer.

© V

ilda

- Yv

es A

dam

s

Dendervallei te Liedekerke

26 nr. 2 - april 2007

Concrete voorstellenEr is een Bekkenraad opgericht met vertegenwoor-digers van de betrokken maatschappelijke sectoren of “watergebruikers” (industrie, landbouw, toerisme, enz.), die over de bekkenplannen zal adviseren. Ook de milieubeweging bezet een aantal zetels en zal zeker zijn stem laten horen. Deze beleidsplannen zijn immers een ideale gelegenheid om aandacht te blij-ven vragen voor aanslepende knelpunten zoals over-dimensionering van waterzuivering en de gebrekkige afkoppeling van zuiver regenwater. We zullen vanuit Natuurpunt ook concrete voorstellen doen om de natuurwaarden in en langs de Dender meer kansen te bieden, bijvoorbeeld door aangepast oeverbeheer, ecologisch beheer van het grondwaterpeil, prioritaire kleinschalige waterzuivering in waardevolle bovenlo-pen en de natuurinrichting van overstromingsgebie-den. Het succesverhaal van de rivierdonderpad (zie elders in deze Dendriet) is hoopgevend en verdient herhaling op andere plaatsen in het Denderbekken!

Reactie gewenstTot 22 mei heeft iedereen de mogelijkheid om over het Bekkenbeheerplan zijn zeg te doen via een open-baar onderzoek. We roepen alle geïnteresseerde

Natuurpunters op om de beleidsvoorstellen voor het Deelbekken in hun omgeving en voor de Dender, kritisch door te nemen en opmerkingen te formu-leren, verbeteringen voor te stellen of ideeën voor acties en projecten uit te werken. Je terreinkennis is immers van cruciaal belang om de waterbeheerders te inspireren bij het opstellen van een realistisch en effectief plan dat de natuur in het Denderbekken nieuwe perspectieven biedt. De opmerkingen dienen schriftelijk ingediend bij het gemeentebestuur, maar vergeet niet om je reactie ook te bezorgen aan de ver-tegenwoordigers van Natuurpunt in de Bekkenraad via ondergetekende.Meer achtergrond: www.volvanwater.be en de websi-tes van Natuurpunt en BBL (waterbeleid). De beleids-documenten zijn ook verkrijgbaar via Waterloket (tel. 0800 99 004) en ter inzage bij je gemeente.

De Heidemeersen

Grutto in opmarsIn dit rapport komt naar voren dat het hooilandbe-heer in het overstromingsgebied Paardeweide een positieve invloed heeft op vooral de grutto, die van nul broedparen in 2000 gegroeid is tot vijf in 2006. Deze weidevogel komt nu vooral in of rond de natste Natuurpunt-percelen voor. Voor de kievit is er een lichte achteruitgang. Ook rietvogels als blauwborst, rietgors en bosrietzanger doen het niet zo goed. Dit is vooral te wijten aan de te diepe afwatering van het overstromingsgebied Paardeweide, waar de centrale Bansloot te diep wordt uitgenomen en er geen zacht

glooiende oevers worden voorzien. Riet dat langs of in de Bansloot groeit, wordt jaarlijks door het pol-derbestuur gemaaid. Hierdoor kunnen op percelen in beheer van Natuurpunt langs de oever van de Bansloot geen rietruigtes ontstaan omdat het op veel plaatsen, door de ophoging van de oever met slib, veel te droog is en het water te diep zit. Dit is zeker een aandachtspunt voor de toekomst.Rond de kwelzonesDe flora van natte hooilanden op deze percelen be-gint het langzaam beter te doen, met de uitbreiding van soorten als pinksterbloem, scherpe boterbloem

Het reservaat De Heidemeersen in Berlare/Wichelen groeit gestaag. Wat ooit begon met een aankoop van 18 are in oktober 2000 is nu, dankzij de erkenning van het eerste uitbreidingsdossier door de Vlaamse gemeenschap op 11 december 2006, een reservaat geworden met een erkende oppervlakte van 15 ha 5a 10 ca. In de zomer van 2006 werd een tweede uitbreidingdossier ingediend voor 8 ha, wat de totale erkende oppervlakte op een 23 ha zal brengen. Tevens werd het eerste monitoringsrapport opgesteld en ingediend.

Natuurpuntvertegenwoordiging Bekkenraad

Rik De Baere, 053 21 29 13rikdebaere@scarlet.be

nr. 2 - april 2007 27

en echte koekoeksbloem, en van grassen als grote vossenstaart. Dit staat in schril contrast met de per-celen in handen van de intensieve landbouw, waar te vroeg wordt gemaaid, nog steeds pesticiden worden gebruikt en te veel wordt bemest. In de hooilanden waar kwelwater opborrelt, en die beheerd worden door onze vereniging, komt nog de meest typische flora voor met een variatie aan zeggen, dotterbloem, gele waterkers, poelruit en de voormelde soorten. Af-hankelijk van het historisch mestgebruik en de lig-ging van het hooiland zal de impact van het beheer pas na een tiental jaar goed zichtbaar zijn.

Op de drogere grondenHet gedeeltelijk openmaken van het rivierduinenge-bied en de Grote heide zorgt voor een spontane kie-ming of uitbreiding van de typische flora. Soorten als struikheide, zandblauwtje, zandzegge, klein tasjes-kruid en buntgras komen terug of breiden zichtbaar uit. In 2006 kon in de Heidemeersen minstens op acht plaatsen het voorkomen van grasklokje worden vastgesteld, waarvan vier op Natuurpuntpercelen. Ook soorten als jakobskruiskruid en vingerhoeds-kruid breiden verder uit. Dit is vooral ten voordele van bijen en vlinders. In 2006 kwamen er zo opvallend meer kleine vuurvlinders voor. Ook bruin blauwtje kon weer worden vastgesteld, vooral langs en op de potpolderdijk aan de Vinkenberg (Hoge berg).Belangrijk zal zijn dat deze dijk bloemrijker wordt gemaakt door hem verder te verschralen. Het beheer van deze dijk wordt door de NV Zeekanaal uitbesteed aan derden, maar de eerste maaibeurt wordt niet

opgeruimd en de nabegrazing met schapen vanaf oktober is te intensief, waardoor er meer en meer netelruigtes voorkomen.

In de waterpoelDe afgelopen jaren werden er ook 3 poelen hersteld, dit ten voordele van libellen en waterplanten, zoals pijptorkruid, dat spontaan twee poelen koloniseerde.

Ondertussen blijven de Natuurpuntvrijwilligers met uw steun vol goede moed zorgen voor een verdere uitbreiding, bescherming en beheer van dit gebied.

Peter De Pinnewaert0472 45 09 54

Afdeling Dendermonding

INFO

© V

ilda

- Yv

es A

dam

s

Grutto Grasklokje

Pete

r De

Pinn

ewae

rt

OPROEPVzw De Pastorie te Zonnegem (Sint-Lievens-Houtem) zoekt losse medewerkers voor de uitbouw van het natuureducatief centrum ‘De Pastorie’, dit in nauwe samenwerking met natuurpunt Lede-Houtem. Ze bieden natuureducatieve activiteiten aan voor kinderen van de basisschool. Regelmatig geven wij een vormingsnamiddag. Vrijwilligers zijn verzekerd en krijgen een onkostenvergoeding.

Wenst u aan dit project mee te werken en kan u zich tijdens de week af en toe één namiddag vrijmaken om een groep te begelei-den, neem dan contact op met Jo Dedeurwaerder op het nummer 0477 41 87 54 of mail naar vzw.depastorie@skynet.be. Kom op paasmaandag 9 april ook eens een kijkje nemen op de grootste planten(ruil)beurs van Oost-Vlaanderen.

28 nr. 2 - april 2007

Op vrijdag 19 januari kreeg de jaarlijkse algemene vergadering van onze afdelin-gen Aalst, Erpe-Mere en Lede-Houtem een nieuw, meer informeel kleedje. En zelfs meer dan dat, ook een nieuwe inhoud!

Dit jaar werd de vergadering immers gekoppeld aan een nieuwjaarsreceptie en aan een woord- en beeldverslag “2006 in beeld”. Verscheidene leden stelden Natuurpuntactiviteiten en reisimpressies voor, iets wat sterk gesmaakt werd.Zo kregen we mooie beelden te zien van uit-stappen in het kader van de orchideeëncursus, natuurgebieden in Polen en Spanje, de klimaat-conferentie en natuur in Kenia, enz. Dat er ook dichter bij huis pareltjes te zien zijn, bewezen de beelden geschoten door de leden van “Zwam-

vlok”. Sfeerfoto’s toonden hoe prachtig het is op onze aardbol en maken ons bewust van het belang van natuurbescherming en natuureducatie.Eerst werd er even tijd gemaakt voor het officiële gedeelte, in aanwezigheid van Walter Roggeman, Aalstenaar en algemeen voorzitter van Natuur-punt. Een bewijs van zijn blijvende betrokkenheid bij de lokale werking van Natuurpunt.Voor de drie afdelingen binnen de samenwer-king werd een nieuw bestuur geïnstalleerd. Dit jaar zijn er opvallende verschuivingen omdat een aantal mensen het om beroeps- of privé-redenen wat rustiger aan willen doen en Natuurpunt op een minder intensieve manier gaan opvolgen. En we kijken uit naar nieuwe gezichten!Ken je iemand geschikt of wil je zelf wel de stap wagen? Nieuwe gezichten en handen zijn immers steeds welkom.

Er beweegt watin de afdelingen Aalst, Erpe-Mere en Lede-Houtem

Wilgen knotten in de Honegem

Her

man

Der

der

nr. 2 - april 2007 29

Aalst Lede-Houtem Erpe-Mere

Voorzitter Rik De Baere Peter D’Hondt Wim D’Haeseleer Secretariaat Herman Derder Herman Derder Herman Derder Contactpersoon Rik De Baere Herman Derder Peter D’Hondt Penningmeester Jan Fosselle Jan Fosselle Jan Fosselle Leden Brian Roelandt André Coppens Jan Van der Elst Dirk Trachet Peter Tolleneer Walter Roggeman Daan Stemgée

De pannenkoekenslag van JNM NiGer wordt stil-aan een traditie. Voor de vierde keer al kunnen jullie komen smullen van de heerlijkste pannenkoeken. Voor � 2 krijg je al de basispannenkoek, maar net als vorig jaar zal er een uitgebreide pannenkoeken-kaart zijn. Er is zeker voor elk wat wils. Natuurpun-ters zijn meer dan welkom! Neem je partner en je buren mee en ook iedereen die JNM een warm hart toedraagt. Waardekaarten (� 2,5) zijn te verkrijgen bij alle bestuursleden van JNM Niger of via Lide-wei Vergeynst. Het festijn speelt zich af op zondag

Herman Derder053 80 01 10

herman.derder@scarlet.be

Afdelingen Aalst, Erpe-Mere, Lede-Houtem

INFO

1 april van 15 tot 19 uur te Grimminge, in het paro-chiezaaltje links achter de kerk. Een JNM-vlag zal wel duidelijk maken waar jullie moeten zijn!

Vierde JNM PannenkoekenslagZondag 1 april

Lidewei Vergeynst055 42 55 64

lideweivergeynst@hotmail.com

JNM

INFO

Naast de terugblik op 2006 in woord en beeld kwam ook de programmatie voor 2007 aan bod. In het natuurgebied Honegem krijgt het omvormings-beheer van de Paddenhoek prioriteit: kappen van populierenbosje, hooien van verruigde weilanden en aanplant van schermgroen. Daarnaast hopen we in 2007 de wandelroute rond de Honegem in een fris kleedje te stoppen. Inzake milieu- en natuur-beleid zullen de gemeentelijke Mina-raden onder de nieuwe gemeentebesturen extra aandacht krij-gen. We proberen ook een actieve rol te spelen in de recent opgerichte Bekkenraad voor het Dender-bekken, zodat de natuur voldoende aandacht krijgt binnen het ontwerp Bekkenbeheerplan. Ideeën en werk genoeg! Ook jouw inbreng kan een meer-waarde betekenen voor Natuurpunt. We zullen het

komende jaar proberen om de drempel naar het bestuur te verlagen en nieuwe actieve vrijwilligers vlot te betrekken bij onze werking. Vandaar deze oproep. Met voorstellen voor aantrekkelijke activi-teiten, uitstappen, enz. kan je steeds terecht op het secretariaat; een belletje of een e-mail volstaan!Hierbij de vernieuwde bestuursploeg.

30 nr. 2 - april 2007

Afdelingskampen JNM

een uitstap naar een zeehondencrèche, cul-turele bezoeken aan de pittoreske dorpjes, lekker eten, gezellige muzikale momenten rond het kampvuur en natuurlijk veel plezier! We logeren in grote tenten bij boer Klaas.

PiepkampTentenkamp van JNM, voor kinderen van 7 t.e.m. 12 jaar die deze zomer de natuur in willen trekken, te voet en per fiets, samen met leeftijds-genoten. Op zoek naar vlindertjes, zeediertjes, prachtige roofvogels, enz. Maar wees gerust, elke zware dagtocht wordt afgewisseld met een rustdag of een groot spel. En als het te warm wordt, dan springen we met z’n allen het water in! (Euh water...?, red.)

JongerenBegin jij spontaan te watertanden bij het horen van volgende waarnemingen: grote en kleine zilverreiger, strandplevier, verschillende soor-ten strandlopers, roerdomp, lepelaar, purper-reiger, zeearend, flamingo’s, wielewaal, grauwe kiekendief …?Droom jij van een zee van orchideeën met de moeraswespenorchis en de parnassia?Behoren zeehonden tot je top 3 van troeteldie-ren?Of ben je bevangen door een vurige liefde voor de Schotse Hooglander en de Konikpaarden?Dan is het afdelingskamp van Ninove-Geraards-bergen iets voor jou!We trekken dit jaar met de 13- tot 25-jarigen voor een week naar het Nationaal Park Lauwersmeer in het noorden van Nederland.Deze week zal gevuld worden met fiets- en wan-deltochten, excursies met véél natuurstudie,

Ninove-Geraardsbergenvoor 13-25 jarigen

Het Lauwersmeer: van 11 tot 19 juli 2007

Meer informatie & inschrijvenkatleenverbestel@hotmail.com

0473 47 04 34

Piepkamp Ninove-Geraardsbergenvoor 7-12 jarigen

Westouter (West-Vlaanderen):van 3 tot 8 juli 2007Inschrijven & meer infoLiesbet Van Crombrugge

liesbetvancrombrugge@hotmail.com053 66 61 93

Opgelet

Voor beide kampen moet je lid zijn van JNM.

Hoe?Surf naarwww.jnm.be/lidwordenof bel naar09 223 47 81.

NatuurpunNatuurpunt is een open en onge-bonden vereniging die mensen op een aan ge name wijze kansen wil geven om zich in te zetten voor de duurzaam heid van natuur en landschap vanuit een bre de maat-schappelijke visie. Onze activitei-ten situeren zich hoofdzakelijk op het vlak van studie, educatie, beleid en reservatenwerking.Tel.: 015 29 72 20www.natuurpunt.be

AFDELINGENAalstDaan Stemgée - 053 41 35 37daan.stemgee@telenet.be

Affligem-LiedekerkeKern AffligemWim Van Grieken - 053-77 70 06wim.van.grieken@advalvas.beKern LiedekerkeErik De Block - 053 68 35 88edebe@advalvas.be

DenderleeuwBruno De Bruyn - 053 67 07 85bruno.de.bruyn@kindengezin.be

DendermondingStefaan Thibau - 052 42 69 72stefaan.thibau@skynet.be

Erpe-MerePeter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

Boven-DenderKoen Steenhoudt - 054 58 67 58k.steenhoudt@belgacom.net

Groot-HaaltertStijn De Ryck 0472 70 20 00stijnderyck@busmail.net

Lede-HoutemHerman Derder - 053 80 01 10herman.derder@scarlet.be

NinoveWouter Mertens - 054 32 51 71wouter.mertens@lin.vlaanderen.be

WERKGROEPENWerkgroep InvertebratenWerkgroep InvertebratenEric De Tré - 053 66 04 32eric.detre@vhm.be - 2255

Vogelwerkgroep CinereaVogelwerkgroep CinereaWouter Faveyts 054 33 91 06wouter.faveyts@telenet.be

Plantenwerkgroep AlliumPlantenwerkgroep AlliumPeter Tolleneer - 053 84 00 27allium@belgacom.net

Zoogdierenwerkgroep ElioZoogdierenwerkgroep ElioAxel Neukermans - 0478 88 07 91elio@telenet.be

Paddestoelenwerkgroep ZwamvlokPaddestoelenwerkgroep ZwamvlokHerman Derder - 053 80 01 10herman.derder@scarlet.be

Werkgroep amfibieën & reptielen WardWerkgroep amfibieën & reptielen WardKoen De Maeregreatskua2002@hotmail.com0485 68 89 82

RESERVATEN ENNATUURPROJECTEN

Giften Reservatenfonds:rekeningnummer:293-0212075-88 met vermel-ding van de projectnaam en het projectnummer.Giften vanaf � 30 zijn fiscaal aftrekbaar.

Boelaremeersen te Neder -Boelaremeersen te Neder -boelare - 6640boelare - 6640Johnny Cornelis - 0474 58 08 38johnny.cornelis@agr.kuleuven.ac.be

Brede Brede Schoren enchoren enKonkelschor te BerlareKonkelschor te Berlare - 6616Stefaan Thibau 052 42 69 72stefaan.thibau@skynet.be

Dendervallei te NinoveDendervallei te Ninove60996099Joachim De MaeseneerJoachimdm@yahoo.com0496 93 53 77

Den DotteDen Dotter/r/BlauwbosBlauwboste Haaltert/Aaigem/Mere 6149te Haaltert/Aaigem/Mere 6149Walter Loy - 053 83 89 64walter.loy@scarlet.be

Everbeekse bossen - 6210Everbeekse bossen - 6210Conservator Koen Van Den Berge055 42 83 90

't Groot Schoor te Grem bergen't Groot Schoor te Grem bergen66036603Tarcy Verstraeten 052 21 11 11

Heidemeersen te BerlareHeidemeersen te Berlare66446644Stefaan Thibau 052 42 69 72stefaan.thibau@skynet.be

Hogedonk te Gijze geHogedonk te Gijze gem/m/Herdersem / Mespelare - 6243Herdersem / Mespelare - 6243Brian RoelandtBrian.Roelandt@telenet.be 052 22 57 71

Honegem te Erpe-MerHonegem te Erpe-Mere/e/AalsAalst/t/Lede - 6123Lede - 6123Wim D’Haeseleer - 0495 87 50 50wim.dhaeseleer@hongem.bewww.honegem.be

Keelman te DenderhoutemKeelman te Denderhoutem61786178Guido Van Rossen054 32 23 01guido.van.rossen@telenet.be

Kravaalbos te MeldertKravaalbos te Meldert6071Frans Roggemanfransroggeman@msn.com

Ledezijde 6657Ledezijde 6657Herman Derder - 053 80 01 10herman.derder@scarlet.be

Moenebroek te Geraards -Moenebroek te Geraards -bergebergen/n/Lierde - 6620Lierde - 6620Carlos D’Haeseleer - 054 41 87 09carlos.dhaeseleer@na tuurpunt.be

DendrietDendriet is het regionale con-tactblad voor de leden van negen Natuur punt afdelingen en vier studie werkgroepen in de Dender streek. Deze af delin gen en werkgroepen wil len zowel occasioneel als struc tureel in tens sa men wer ken. Je kan voor meer inlich tingen steeds terecht bij de con tactpersoon voor jouw afdel-ing of de werkgroep die jouw interesse wegdraagt. Stuur je opmerkingen, aanmoedigingen, belevenissen en natuurpuntjes door naar de redactie. Deadline volgende Dendriet:1 mei 2007.

Dendriet ontvangeDendriet ontvangen:Leden van Natuurpunt die lid zijn van een niet-Dender streek-afdeling kunnen Dendriet ont-vangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling bin-nen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit doe je door middel van een overschrijving van � 7,50 op rekeningnummer 393-0491337-24 van Dendriet, Heldergemstraat 161, 9450 Heldergem, met vermelding van je lidnummer en “abonne ment Dendriet, middenkatern afde-ling...”.Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuur-punt is niet mogelijk.

REDACTIERAADKoen Steenhoudt - verzending en redactiesecretarisWouter Mertens, Daan Stemgée - redactiekernStijn De Ryck - publicatiecontrollerMarc Symoens - correctorWilly Beeckman, Joachim De Maeseneer, Dirk De Mesel, Herman Derder, Eric De Tré, Peter D’Hondt, Wouter Faveyts, Peter Tolleneer, Wim Van Grieken, Wilfried Veldeman

Werkten ook mee aan dit nWerkten ook mee aan dit nr :Rik De Baere, Alfons Boschmans, Frederik De Coster, Peter De Pinnewaert, Herman Derder, Luc en Micheline De Smet, Kris De Wit, Carlos D’ Haeseleer, Marc Michiels, Peter Tolleneer, Jean Van Holen, Lidewei Vergeynst,Vilda- Yves Adams, Misjel Decleir, Rollin Verlinde

DRUKDrukkerij Druk in de Weer, GentPapier: CyclusPrint 90 gram, 100% kringlooppapierInkt: gedrukt met vegetale inkten en plantaardige wasmiddelen

Molenbeekmeersen te Den der-Molenbeekmeersen te Den der-leeuleeuw/w/Okegem - 6646Okegem - 6646Eric De Tré 053 66 04 32eric.detre@vhm.be

PaddePadde- en Porre- en Porrebeekvalleibeekvalleite Dendermonde - 6652te Dendermonde - 6652Dirk Van den Bossche 052 42 49 60

Palitse beek te Liedekerke - 9427Palitse beek te Liedekerke - 9427Marc Michiels 053 67 11 91marcusmichiels@skynet.be

Pamelse meersen, Dom me -Pamelse meersen, Dom me -lingen te Liedekerke - 9972lingen te Liedekerke - 9972Marc Michiels 053 67 11 91marcusmichiels@skynet.be

Phenixberg te Okegem - 6618Phenixberg te Okegem - 6618Wouter Mertens 054 32 51 71wouter.mertens@lin.vlaanderen.be

Park van Mesen te LedePark van Mesen te LedeHerman Derder 053 80 01 10herman.derder@pi.be

Raspaillebos te GrimmingeRaspaillebos te Grimminge 6164164Koen Steenhoudt 054 58 67 58k.steenhoudt@belgacom.net

Rietbeemd te Moer bekRietbeemd te Moer beke/ e/ VianViane/e/Lessines - 6058Lessines - 6058Godfried Merlevede 068 33 51 06g.merlevede@tiscali.be

Sint-Onolfspolder te AppelSint-Onolfspolder te Appels/s/Dendermonde - 6623Dendermonde - 6623Bart Dierickx 052 21 03 81

Valier te Liedekerke - 9418Valier te Liedekerke - 9418Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@skynet.be

Wachtbekken 6Wachtbekken 6in Sint-Gilliin Sint-Gillis/s/DendermondeDendermondeStefaan Thibau 052 42 69 72stefaan.thibau@skynet.be

WalputbeeWalputbeek/k/DendermeersenDendermeersen te Meerbeke - 6213 te Meerbeke - 6213Georges Jacobs 054 33 60 64georges.jacobs@pandora.be

Wellemeersen te DenderleeuwWellemeersen te Denderleeuw/Erembodegem - 6612Erembodegem - 6612Eric De Tré 053 66 04 32eric.detre@vhm.be

Werkgroep Bomen-Park-Werkgroep Bomen-Park-OsbroeOsbroek/k/Gerstjens te AalstGerstjens te AalstPeter Tolleneer 053 84 00 27wbpo.aalst@belgacom.net

nr. 2 - april 2007 31

SCHENK EEN LIDMAATSCHAP !Gezinslidmaatschap: � 20 op rekening 230-0044233-21

Je ontvangt natuur.blad en DendrietVoor � 8,50 meer ontvang je ook natuur.focus (studie en beheer) of natuur.oriolus (vogels)

Voor � 34,50 in totaal ontvang je zowel natuur.blad, -focus, -oriolus en Dendriet(vermeld de tijdschriften die je wenst op de overschrijving)

28 april: Regio-uitstap naar Centrum voor visteelt

Deze titel verwijst naar:

Ahet Griekse dendron, wat boom betekent,Aeen mineraal in de vorm van een boompje op voegvlakken van sommige gesteenten,Ade vertakte uitlopers van hersen- zenuwcellen: een communicatie - kanaal dus,Ahet Denderbekken met een netwerk van sloten en beken,A tenslotte staat er natuurlijk ook veel riet langs de Dender...

Redactieadres:Redactieadres: Dendriet,Pamelstraat 119, 9400 Ninove

E-mail: E-mail: dendriet@telenet.be

Website:Website:www.natuurpunt.be/denderstreek

Verantwoordelijke uitgever:Verantwoordelijke uitgever:Wouter Mertens,Pamelstraat 119, 9400 Ninove

Rekeningnummer:Rekeningnummer:393-0491337-24,Dendriet, Heldergemstraat 1619450 Heldergem

Foto’s voorpagina:Koen Steenhoudt (Wilde hyacint), Peter Tolleneer (Plantenwerkgroep Allium)Vilda-Misjel Decleir (Oranjetipje)

2 Red het richtplan

4 Vallei van de Palitsebeek

6 Schaapherders van het Karkoolbos

11 Rivierdonderpad te Liedekerke

14 Bezoek aan het Centrum visteelt

15 Denderkalender

19 Planteninventarisaties 2007

20 Dagvlinders onder de loupe

24 Gevlekte Amerikaanse rivierkreeft

25 Vol van water

26 De Heidemeersen

28 Nieuws uit Aalst, Erpe-Mere en Lede-Houtem

29 Vierde JNM-pannekoekenslag

30 Afdelingskampen JNM

I N H O U D