SECTORFOTO 2015

CREATIVITEIT EN INNOVATIE

Cijfers en tendensen

2

SECTORFOTO - ADDENDUM

EVOLUTIES IN HET THEMA ............................................................................................................................. 3

Innoveren: een noodzaak ............................................................................................................... 3

Intrapreneurship: innoveren van binnenuit ............................................................................. 4

Service Design: De klant centraal ................................................................................................ 4

Het nieuwe werken .......................................................................................................................... 5

TOEKOMST VAN HET THEMA ......................................................................................................................... 6

Geen weg terug ................................................................................................................................. 6

Anders innoveren: breder, meer en samen .............................................................................. 6

Universiteiten en bedrijven slaan de handen in elkaar ........................................................ 6

OPLEIDINGEN ................................................................................................................................................... 8

Anders organiseren ......................................................................................................................... 8

Creativiteit en innovatief denken ................................................................................................ 8

BIBLIOGRAFIE .................................................................................................................................................. 9

Wetenschappelijke bronnen .......................................................................................................... 9

Internet bronnen .............................................................................................................................. 9

3

SECTORFOTO - ADDENDUM

EVOLUTIES IN HET THEMA

Innoveren: een noodzaak

Ondernemingen die hun competitiviteitspositie willen behouden of versterken, moeten continu

blijven innoveren. De Federale Overheidsdienst Economie vindt innovatie in de ondernemingen

meer dan ooit noodzakelijk ter ondersteuning van hun concurrentievermogen en beschouwt het als

een essentiële factor voor een duurzame economische groei. Door middel van een innovatiepremie

wil de FOD Economie werknemers daarom aanmoedigen in hun creativiteit. Want “Elke werknemer,

ongeacht zijn functie, opleiding of hiërarchische positie en ongeacht het feit of hij al dan niet

onderzoeker is, kan immers via zijn innoverende voorstellen tot de competitiviteit van zijn

onderneming bijdragen.”1

Ook langs Vlaamse kant bestaan er diverse subsidiemaatregelen om innovatie te stimuleren. Een

voorbeeld hiervan zijn de zogenoemde „lichte structuren‟: dit zijn vraaggedreven

innovatieplatformen die als opdracht hebben om innovaties te realiseren met een belangrijke socio-

economische impact binnen bepaalde domeinen die voor Vlaanderen belangrijk zijn. Deze

platformen zijn een samenwerking tussen bedrijven onderling en kenniscentra. Bij hun erkenning

door de Vlaamse regering krijgen ze middelen toegekend voor hun innovatiestimulerende

activiteiten. Verder reserveert het Agentschap Innoveren & Ondernemen jaarlijks een budget voor

de uitvoering van projecten die aansluiten bij de strategische doelstellingen van het platform.

Enkele bekende voorbeelden van dergelijke innovatieplatformen zijn Flanders InShape (voor

productontwikkeling en industrieel design), Flanders Synergy (voor innovatieve arbeidsorganisatie),

Flanders Drive (voor de automobielsector) en MIP (Milieu-en energietechnologie Innovatie Platform).2

Aan de franstalige kant van het land ondersteunt het « Agence pour l‟Entreprise et l‟Innovation »

bedrijven door middel van een Innovatiebeurs. Deze beurs is bestemd voor Waalse KMO‟s en zeer

kleine bedrijven en is een financiële beloning voor creatieve projecten die een reële meerwaarde

creëren. 3

Ook het VBO bevestigt dat innovatie, onderzoek en ontwikkeling cruciaal zijn voor de

concurrentiepositie van de Belgische bedrijven. Het VBO verklaart dat het bedrijven wil

ondersteunen bij de transitie naar een kenniseconomie en ondernemers wil stimuleren om meer

toegevoegde waarde te creëren zodat ze de nieuwe groeilanden voor kunnen blijven.4

Deze diverse maatregelen en initiatieven tonen duidelijk aan dat ons land de innovatiecultuur in

bedrijven wil stimuleren en onderstrepen het belang van innovatie om competitief te blijven.

In wat volgt belichten we enkele actuele trends waarop we inspelen in ons opleidingsaanbod voor

2016.

1 http://economie.fgov.be/nl/binaries/innovatiepremie_tcm325-112079.pdf

2 http://www.vlaio.be/maatregel/innovatieplatformen-ls

3 http://www.infos-entreprises.be/fr/aides-ressources-et-mesures-de-soutien-linnovation-460

4 http://vbo-feb.be/nl-BE/Actiedomeinen/Innovatie-research-en-development/

4

SECTORFOTO - ADDENDUM

Intrapreneurship: innoveren van binnenuit

Eén van de belangrijkste kenmerken van creatieve organisaties is dat zij in staat zijn om een

creatief idee te laten uitbloeien tot een gerealiseerde innovatie. Het bedenken van een waardevol

idee is slechts de eerste stap in het creativiteitsproces. Alvorens de uiteindelijke innovatie het

daglicht ziet, dient een idee gepromoot te worden aan collega‟s, managers en andere potentiële

stakeholders. Daarna moet een idee daadwerkelijk verwezenlijkt worden alvorens er kan gesproken

worden van een gerealiseerde innovatie. De betrokkenheid van enkel het management en een select

groepje van „supercreatievelingen‟ volstaat niet om deze drie fasen tot een goed einde te brengen.

De talenten van alle medewerkers dienen hiervoor benut te worden.5

Het is dus cruciaal dat een bedrijf medewerkers heeft die meedenken over de organisatie van

bedrijfsprocessen of proactief meezoeken naar opportuniteiten. We noemen dit Intrapreneurship,

of ondernemerschap binnen bestaande organisaties. Intrapreneurship maakt het, volgens Vlerick

Business School, voor organisaties mogelijk om effectief te blijven in een snel veranderende

omgeving.6

Intrapreneurship betekent dat medewerkers het kader aangereikt krijgen en worden gestimuleerd

om niet enkel verantwoordelijkheid op te nemen voor de eigen taken maar ook om actief

initiatieven te nemen, om nieuwe producten en diensten te ontwikkelen.

Intrapreneurs, interne ondernemers of werkondernemers zijn mensen die hun passie en

vaardigheden inzetten om de organisatie vooruit te helpen. Het zijn mensen die meer doen dan

„gewoon‟ hun job. Zij denken mee, innoveren mee en versterken zo elkaar en de organisatie.

Gelukkig is Intrapreneurship geen zaak van „witte raven‟ of van „supermensen‟ die beter zijn dan

collega‟s. Intrapreneurship is een mindset, een vaardigheid die kan ontwikkeld worden met de juiste

begeleiding.7

Om die reden zal Cevora in 2016 een opleidingscyclus lanceren die Intrapreneurship in PC200 wil

stimuleren. We lichten dit verder in deze nota toe.

Service Design: De klant centraal

Service Design is luisteren naar de klant, naar zijn verwachtingen en naar zijn ervaringen met het

bedrijf en op basis van die feedback de diensten, producten, website en communicatie aanpassen.

Het is een designmethodiek die bedrijven en werknemers kunnen inzetten om nieuwe, waardevolle

diensten en producten te ontwerpen, om bestaande diensten en producten te optimaliseren en zo

hun dienstverlening te differentiëren van hun concurrenten. Dankzij Service Design worden

klantervaringen geanalyseerd en verbeterd, die plaatsvinden tijdens verschillende interactiepunten

op verschillende tijdstippen8. Kortom, de klant vormt voor bedrijven meer en meer een bron en

inspiratie voor innovatie.

5 http://www.flandersdc.be/nl/blog/intrapreneurship-innoveren-van-binnenuit-0

6 http://www.vlerick.com/nl/about-vlerick/news/belgian-workforce-ranked-among-the-worlds-most-

entrepreneurial-employees 7 http://bloeibedrijven.be/wp/wat-we-doen/intrapreneurship/

8 http://www.flandersinshape.be/nl/diensten/workshops/service-design

5

SECTORFOTO - ADDENDUM

In 2015 organiseerde Cevora een seminarie van 3 uur in Antwerpen om medewerkers van PC200-

bedrijven te laten kennismaken met Service Design. In 2016 organiseren we een volwaardig traject

van 4 dagen rond dit thema.

Het nieuwe werken

Het Nieuwe Werken (HNW) omvat het flexibeler werken naar tijd en naar plaats. Als principes

worden ook wel eens anyplace, anytime en anyhow aangehaald. Medewerkers bepalen dus zelf

waar, wanneer en hoe ze werken.

Volgens een recent onderzoek ondersteunt twee derde van het Belgische bedrijfsmanagement het

Nieuwe Werken. Een studie op grotere schaal in 100 landen bevestigt deze tendens.9

Aan het Nieuwe Werken blijken heel wat voordelen verbonden. Het draagt bij tot een hogere

productiviteit van werknemers. Het reduceert de investeringskosten in gebouwen omdat

werknemers zelden allemaal tegelijkertijd op kantoor zijn. En werknemers groeien door de

verantwoordelijkheid en autonomie die ze krijgen, waardoor ze gemotiveeerd en loyaal zijn ten

opzichte van hun organisatie. Het Nieuwe Werken is dus een efficiënte manier om talent binnen de

organisatie te houden.

Toch is er nog werk aan de winkel, aangezien één derde van het Belgische management nog niet

openstaat voor het Nieuwe Werken. Bovendien vereist het Nieuwe Werken ook een aangepast

management én een aanpassing van de werknemers. Ook een adequate technologische

infrastructuur is noodzakelijk om medewerkers de kans te bieden om vanop afstand te werken.10

Cevora speelt in op deze tendens met een hernieuwde opleiding rond het Nieuwe Werken. Verder in

deze nota lichten we dit toe.

9 http://www.hln.be/hln/nl/33722/Vacature/article/detail/2563568/2015/12/22/Welke-impact-

heeft-het-Nieuwe-Werken-op-jouw-job.dhtml 10

idem

6

SECTORFOTO - ADDENDUM

TOEKOMST VAN HET THEMA

Geen weg terug

Dat innovatie niet alleen vandaag een noodzaak is maar ook morgen cruciaal zal zijn voor bedrijven

om te overleven, staat als een paal boven water. Innovatie stopt nooit. Innovatie ís de toekomst. Dit

is altijd zo geweest maar zal de volgende jaren alleen nog maar belangrijker worden.

Dany Bobrowicz, manager van het Innovatiecentrum Provincie Antwerpen, zegt dat “creativiteit en

innovatie een antwoord bieden op een toenemende wereldwijde competitie, snelle technologische

ontwikkelingen en een gebrek aan grondstoffen. Innoverende bedrijven hebben tijdens een

economische crisis de hoogste overlevingskansen en overklassen hun concurrenten in periodes van

economische groei.” Een goede definitie van innovatie is, volgens hem, “het omzetten van

creativiteit in economische toegevoegde waarde. Waarde in de zin van winst en tewerkstelling.”11

Anders innoveren: breder, meer en samen

Volgens Pascal Cools, Algemeen directeur van Flanders DC, wordt innovatie vaak nog bekeken

vanuit een louter technologisch en wetenschappelijk standpunt, maar dat is slechts één van de

invalshoeken. Meer en meer heerst de overtuiging dat dit niet voldoende is en dat de opvatting rond

innovatie moet verbreden. Innovatie gaat dan ook over creatief nadenken over businessmodellen,

over hoe naar de markt gaan, hoe de klant meer betrekken, hoe een product zo aantrekkelijk en

functioneel mogelijk maken, en hoe een antwoord bieden op een probleem of behoefte.

Ook het aantal bedrijven dat innoveert, moet dringend stijgen, zegt Cools. Momenteel is 40% van de

Vlaamse bedrijven absoluut niet bezig met innovatie. Dat is te veel. Voor een land als België, waar

de loonkost hoog ligt en de productiviteit nog amper kan verbeteren, kunnen bedrijven alleen maar

competitief blijven door te innoveren.

Tenslotte zegt Cools dat we moeten samenwerken. “We moeten evolueren richting een inspiratie-

economie, waarin we door kruisbestuivingen en samenwerkingen tussen verschillende sectoren

komen tot betere doorbraken. Het delen van kennis en ideeën wordt onze belangrijkste grondstof.

Hierin is een speciale rol weggelegd voor de creatieve sector, die kan samenwerken met

bijvoorbeeld de bouw-, voedings- of transportsector. Men mag niet langer langs elkaar doorwerken,

want dan gaat er een enorm potentieel verloren.”12

Universiteiten en bedrijven slaan de handen in elkaar

Onderzoek en innovatie zijn de sleutel voor de hele Europese Unie om zich als kenniseconomie te

onderscheiden. Maar wie dacht dat enkel bedrijven innovatief (moeten) zijn, heeft het mis.

Universiteiten spelen een cruciale rol omdat ze enerzijds hooggeschoolden opleiden en anderzijds

creatieve ideeën ontwikkelen.

11

http://www.iedereeninnoveert.be/ondersteuning/innovatie-is-meer-dan-alleen-maar-een-goed-idee-hebben 12

http://www.iedereeninnoveert.be/ondersteuning/we-moeten-nders-innoveren

7

SECTORFOTO - ADDENDUM

Maar hoe kan een universiteit haar kennis en innovatieve ideeën laten doorstromen naar bedrijven?

Volgens Ann-Pascale Bijnens, Directeur van de Tech Transfer Office aan UHasselt, moeten

universiteiten samenwerkingen opzetten met externe partners. “Het komt niet zo vaak voor dat

academische „vindingen‟ meteen marktrijp zijn en via licentie kunnen worden ingezet. De meeste

ideeën zijn erg vooruitstrevend. In dat geval is het belangrijk dat ze door de universiteit eerst

verder kunnen worden verfijnd, onderzocht en pas na de nodige reflecties in de markt worden

getest. Dit gebeurt bij voorkeur in interactie met partners uit de bedrijfswereld.”13 Een andere

mogelijkheid is het oprichten van spin-offs: zij kunnen het voortouw nemen als bedrijven nog niet

klaar zijn om een technologische innovatie toe te passen. Universiteiten moeten overigens niet

enkel aandacht hebben voor de grote technologische evoluties, maar moeten ook andere vormen

van innovatie stimuleren, zoals bijvoorbeeld vernieuwende businessmodellen.

Het gaat er dus om een multidisciplinaire en nauwe samenwerking op te zetten tussen

universiteiten en externe bedrijven. Ann-Pascale Bijnens licht verder toe: “Een goed voorbeeld is

onze afspraak met de Confederatie Bouw, die op onze campus in Diepenbeek een nieuwe

uitvalsbasis zal krijgen waar er zowel plaats is voor onderzoek als voor opleiding. De nabijheid van

onze universiteit vergemakkelijkt de interactie en zal ervoor zorgen dat de eerder traditionele

bouwsector sneller kan inspelen op en gebruikmaken van nieuwe technologieën rond alternatieve

energie, isolatie en domotica. In de toekomst zullen we nog meer van deze sectorgerichte

initiatieven opzetten waarbij een waaier van competenties wordt gebundeld, zowel regionaal als

internationaal.”14

Een ander voorbeeld van een recente krachtenbundeling is de onlangs aangekondigde fusie tussen

de Vlaamse onderzoekscentra Imec en iMinds. Hun samenwerking zal resulteren in een hightech

onderzoekscentrum van wereldklasse voor de digitale economie. Zo zal de technologie- en

systeemexpertise van meer dan 2500 Imec-onderzoekers gecombineerd worden met de digitale

knowhow van de ongeveer 1000 iMinds-onderzoekers. Dit nieuwe hightech onderzoekscentrum zal

Vlaanderen verder op de kaart zetten als een kennisregio voor een duurzame digitale toekomst.15

13

http://www.iedereeninnoveert.be/spin-offs/de-universiteit-als-knooppunt-voor-regionale-innovatie 14

idem 15

http://www.iminds.be/nl/nieuws/20160219_pr_iminds-imec

Innovatie staat voor bedrijven met stip bovenaan de agenda. Wie niet

innoveert, valt uit de boot. Innovatie speelt zich af op alle terreinen van

een organisatie (manier van organiseren en denken, productaanbod,

bedrijfsprocessen,…) en is de verantwoordelijkheid van alle

medewerkers.

2020

8

SECTORFOTO - ADDENDUM

OPLEIDINGEN

Anders organiseren

Anders werken? Maak uw bedrijfsstructuur efficiënt - Awareness-game 1020N

Tijd voor team-efficiëntie 1022N

Creativiteit en innovatief denken

Boost uw creativiteit op de werkplek 1026N

Stimuleer creatief denken in uw team 1028N

Hoe begeleidt u een brainstormsessie? 1029N

Probleemoplossend denken? Problemen definiëren en oplossingen concretiseren 1030N

Creatief problemen oplossen 1032N

Verhoog de slaagkansen van uw business idee, met Lean canvas 1033N

Herken trends en buig ze om naar kansen voor innovatie 1036N

Maak kennis met het nieuwe werken 246N

Effectief pitchen : promoot uw idee 1166N

In vier dagen naar een nieuwe dienst dankzij Service Design 1275N

Boost uw creativiteit op de werkplek DL1027N

Video tutorial : van probleem naar oplossing DL1031N

Heeft uw bedrijf al een Chief Experience Officer? WS923N

9

SECTORFOTO - ADDENDUM

BIBLIOGRAFIE

Wetenschappelijke bronnen

RIES, Eric (2011). The Lean Startup, How constant innovation creates radically successful businesses, London: Penguin Books Ltd, 240 pagina’s.

MAURYA, Ash (2012) Running Lean: Iterate from Plan A to a Plan That Works, Sebastopol: O'Reilly Media, 336 pagina’s.

Internet bronnen

«De innovatiepremie», FOD Economie,

http://economie.fgov.be/nl/binaries/innovatiepremie_tcm325-112079.pdf, (pagina

geraadpleegd op 18 december 2015)

«Innovatieplatformen (LS) », Agentschap Innoveren en Ondernemen,

http://www.vlaio.be/maatregel/innovatieplatformen-ls (pagina geraadpleegd op 6 maart

2016)

«Aides, ressources et mesures de soutien à l‟innovation», Infos-Entreprises,

http://www.infos-entreprises.be/fr/aides-ressources-et-mesures-de-soutien-linnovation-460

(pagina geraadpleegd op 7 maart 2016)

«Innovatie, R&D», VBO, http://vbo-feb.be/nl-BE/Actiedomeinen/Innovatie-research-en-

development (pagina geraadpleegd op 21 december 2015)

«Intrapreneurship: Innoveren van binnenuit», Flanders DC,

http://www.flandersdc.be/nl/blog/intrapreneurship-innoveren-van-binnenuit-0 (pagina

geraadpleegd op 18 december 2015)

«Belgische werknemer behoort tot wereldtop inzake ondernemend gedrag», Vlerick Business

School, http://www.vlerick.com/nl/about-vlerick/news/belgian-workforce-ranked-among-

the-worlds-most-entrepreneurial-employees (pagina geraadpleegd op 22 december 2015)

«Intrapreneurship», Bloeibedrijven.be- future proof (intern) ondernemerschap

http://bloeibedrijven.be/wp/wat-we-doen/intrapreneurship (pagina geraadpleegd op 18

december 2015)

«Service Design», Flanders Inshape,

http://www.flandersinshape.be/nl/diensten/workshops/service-design (pagina

geraadpleegd op 18 december 2015)

«Welke impact heeft het Nieuwe Werken op jouw job?», Het Laatste Nieuws,

http://www.hln.be/hln/nl/33722/Vacature/article/detail/2563568/2015/12/22/Welke-

impact-heeft-het-Nieuwe-Werken-op-jouw-job.dhtml (pagina geraadpleegd op 18 december

2015)

10

SECTORFOTO - ADDENDUM

«Innovatie is meer dan alleen maar een goed idee hebben», Mediaplanet,

http://www.iedereeninnoveert.be/ondersteuning/innovatie-is-meer-dan-alleen-maar-een-

goed-idee-hebben (pagina geraadpleegd op 21 december 2015)

«We moeten anders innoveren », Mediaplanet,

http://www.iedereeninnoveert.be/ondersteuning/we-moeten-nders-innoveren (pagina

geraadpleegd op 7 januari 2016)

«De universiteit als knooppunt voor regionale innovatie», Mediaplanet,

http://www.iedereeninnoveert.be/spin-offs/de-universiteit-als-knooppunt-voor-regionale-

innovatie (pagina geraadpleegd op 4 januari 2016)

« Fusie tussen Vlaamse onderzoekscentra imec en iMinds creëert higthech

onderzoekscentrum voor de digitale economie», iMinds,

http://www.iminds.be/nl/nieuws/20160219_pr_iminds-imec (pagina geraadpleegd op 6

maart 2016)