SECTORFOTO 2015

BOUWSECTOR

MILIEU EN DUURZAAM ONDERNEMEN

Cijfers en tendensen

2

SECTORFOTO - ADDENDUM

SECTOR ............................................................................................................................................................. 4

Sectorcijfers .......................................................................................................................................... 4

TRENDS IN DE SECTOR ................................................................................................................................ 10

Sociale dumping ............................................................................................................................... 10

De digitalisering van de sector .................................................................................................... 10

Duurzaam ondernemen .................................................................................................................. 11

Lean management ............................................................................................................................ 13

DE SECTOR IN DE TOEKOMST ..................................................................................................................... 14

Slimme steden ................................................................................................................................... 14

De zoektocht naar hoger opgeleid personeel .......................................................................... 15

Traceerbaarheid van bouwafval .................................................................................................. 16

OPLEIDINGEN ................................................................................................................................................. 18

Duurzaam bouwen ........................................................................................................................... 18

Bouwadministratie ........................................................................................................................... 18

Bouworganisatie ............................................................................................................................... 19

Bouwtechniek .................................................................................................................................... 19

Modulaire opleiding centrale verwarming ................................................................................ 20

Opleidingen voor werfleiders ....................................................................................................... 20

Wegenbouw ........................................................................................................................................ 20

Beton .................................................................................................................................................... 20

Milieuwetgeving ............................................................................................................................... 21

Overheidsopdrachten ..................................................................................................................... 21

Boekhouding en financiën ............................................................................................................. 21

Offerte en kostprijsberekening .................................................................................................... 21

Personeelsbeleid ............................................................................................................................... 21

Trainen en coachen ......................................................................................................................... 22

Leiding geven .................................................................................................................................... 22

Anders organiseren ......................................................................................................................... 22

Veiligheid, kwaliteit en hygiëne................................................................................................... 22

Ergonomie .......................................................................................................................................... 23

Informatica ......................................................................................................................................... 23

Talen .................................................................................................................................................... 23

Persoonlijke vaardigheden en communicatie .......................................................................... 24

BIBLIOGRAFIE ................................................................................................................................................ 25

Wetenschappelijke bronnen .......................................................................................................... 25

Internetbronnen ............................................................................................................................... 25

Kranten en tijdschriften ................................................................................................................. 26

3

SECTORFOTO - ADDENDUM

Conferenties en gesprekken ......................................................................................................... 26

4

SECTORFOTO - ADDENDUM

SECTOR

Sectorcijfers

De bouwsector telt 8.733 bedrijven en 37.378 bedienden. De sector groeide tot 2011. Het aantal

bedrijven lijkt nu te stabiliseren maar het aantal bedienden blijft licht groeien.

De werknemers behoren grotendeels tot het APCB. Slechts een derde van de bedrijven behoort tot het

paritair comité 200.

5

SECTORFOTO - ADDENDUM

Wat de geografische dekking betreft bevindt meer dan de helft van de bedrijven uit de sector zich in

Vlaanderen (63%). Een derde van de bedrijven bevindt zich in Wallonië (29%) terwijl een minderheid in

Brussel is gevestigd (8%).

Merk op dat het deel van de bedienden die in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werken

verhoudingsgewijs iets hoger is dan het aantal bedrijven die er hun hoofdkantoor hebben. In Wallonië

zien we het omgekeerde. We kunnen hieruit afleiden dat er meer ZKO's zijn in Wallonië en meer grote

bedrijven in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

6

SECTORFOTO - ADDENDUM

De bouwsector bestaat uit 95% KMO's en 61% ZKO's (<10 bedienden).

Het profiel van de bedienden in de sector ziet er als volgt uit: 72% van de bedienden zijn tussen

25 en 49 jaar oud, 63% van de bedienden zijn mannen, en 78% van de bedienden werkt fulltime.

7

SECTORFOTO - ADDENDUM

De bouwsector volgt globaal de trends die ook in de andere sectoren van het paritair comité 200 worden

waargenomen op het gebied van de spreiding van de bedienden naar leeftijd, geslacht of type prestatie.

8

SECTORFOTO - ADDENDUM

Lijst van de 30 grootste bedrijven van de sector

9

SECTORFOTO - ADDENDUM

De kaart hieronder duidt de locatie aan van de bedienden van de 30 grootste bedrijven van de sector.

De sector lijkt zich te stabiliseren rond 8.800 bedrijven. Het aantal bedienden

blijft licht toenemen. De meerderheid van de bedrijven zijn KMO's (95%), zelfs

ZKO's (61%).

!

10

SECTORFOTO - ADDENDUM

TRENDS IN DE SECTOR

Sociale dumping

Sociale dumping blijft een belangrijk bekommernis in de bouwsector. Al verschillende jaren vraagt de

sector naar een oplossing voor de oneerlijke concurrentie van buitenlandse bedrijven die hun

werknemers in ons land tewerkstellen. Het grote verschil in loonkost (20 tot 35%) vormt een handicap

voor onze bedrijven1. De bouwfederatie schat dat er sinds 2011 20.000 banen zijn verdwenen in de

sector2. Dat banenverlies, eerder aan de kant van de arbeiders, verzwakt alle bedrijven en bedreigt

dus alle werknemers van de sector.

In juli 2015 hebben de regering en de sociale partners een plan ondertekend om de strijd aan te gaan

tegen sociale dumping. Dit plan omvat verschillende maatregelen zoals de aanwezigheidsregistratie

van alle werknemers op alle bouwwerven vanaf 2018, beperkingen in termen van onderaanneming en

een centraal aanspreekpunt3 voor het melden van sociale fraude beheerd door de Sociale Inlichtingen-

en Opsporingsdienst4.

Desondanks neemt het vertrouwen in de bedrijven van de bouwsector toe naarmate de orderboeken

weer gevuld raken5.

De digitalisering van de sector

Nieuwe technologieën veranderen onze manieren van werken. Dat is ook het geval voor de

bouwsector. Er bestaan toepassingen voor projectbeheer voor mobiele toestellen, naast andere

digitale toestellen voor de optimalisering van de operationele processen. Deze apps en tools laten

onder meer toe om tijdens de bouwfase informatie digitaal uit te wisselen in plaats van op papier6.

Zo kan bijvoorbeeld de geüpdatete versie van plannen via een app in de Cloud worden gezet7, kunnen

voor geconnecteerde hefinstallaties diagnoses van op afstand worden uitgevoerd en kan het

onderhoud makkelijker verlopen, kunnen drones een overzicht geven enz. Al deze evoluties wijzigen

1 Visierapport 2015, Doorbraken, scenario’s voor de technologische (r)evolutie, Vlaamse Confederatie Bouw, p. 110 2 Persbericht van de Confederatie Bouw: 15 december 2015

http://www.confederatiebouw.be/PressCommunication/Bouw%20sluit%20elk%20jaar%20autofabriek.pdf#search="sluit elk jaar autofabriek" 3 Het Meldpunt voor Eerlijke Concurrentie is een uitvloeisel van de Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (SIOD). De SIOD is een speciale dienst die rechtstreeks afhangt van de ministers van Werk, Sociale Zaken, Justitie en van de minister bevoegd voor de zelfstandigen en de Staatssecretaris voor fraudebestrijding.

https://www.meldpuntsocialefraude.belgie.be/nl/index.html 4 Bouwsector, 40 maatregelen tegen oneerlijke concurrentie, september 2015, p20-21 5 http://www.lalibre.be/economie/libre-entreprise/la-confiance-des-chefs-d-entreprise-se-raffermit-en-decembre-56795b243570ed3894b774f1 6 https://www.printempsdunumerique.be/services-publics/secteur-de-construction-vers-utilisation-generalisee-technologies-numerique-chaine-de-valeur-integree-2/ 7 Visierapport 2015, Doorbraken, scenario’s voor de technologische (r)evolutie, Vlaamse Confederatie Bouw, p. 117

11

SECTORFOTO - ADDENDUM

de manier van werken op werven aanzienlijk8. Ook in de gebouwen zelf zijn heel wat voorwerpen met

het web verbonden (verwarmingsketels, elektrische installaties, zonnepanelen enz.).

Het BIM-model (Building Information Modeling) draagt bij tot deze beweging, omdat het de manier

waarop gebouwen en weginfrastructuur worden ontworpen, gebouwd en uitgebaat volledig verandert.

Verschillende toegespitste softwarepakketten laten toe om de gegevens van een project in modellen te

gieten. Zo worden ze gecentraliseerd en toegankelijk voor alle spelers betrokken bij de bouw. Dit

systeem laat een snellere uitwerking en uitvoering van projecten toe, terwijl de kosten worden beperkt9.

Uit een enquête uitgevoerd door de Confederatie Bouw en andere partners blijkt dat slechts enkele

bedrijven die een pioniersrol spelen actief gebruik maken van de BIM-methode. De redenen die hen

ertoe aanzetten om met het BIM te werken zijn de visuele weergave van de gevolgen van een

ontwerpwijziging, een betere inschatting van de kosten en een betere communicatie tussen de

belanghebbenden. Een aantal bedrijven kent de methode en de software maar ze hebben nog

begeleiding en opleiding nodig om ze toe te passen. Bijna een kwart van de bedrijven zegt dat ze de

BIM-methode nog niet kennen10.

Momenteel zijn het de grootste ondernemingen die digitale tools integreren in hun manier van

werken. Bazen van kleinere ondernemingen zijn meestal onvoldoende opgeleid over de voordelen van

de digitale tools11. De Confederatie Bouw verveelvoudigt de initiatieven om de sector te helpen bij zijn

overgang naar het digitale tijdperk12. Het Marshallplan 4.0 in Wallonië ondersteunt ook de integratie

van het BIM en de digitale tools op het niveau van de bouwheren en bouwprofessionals betreft. In

haar nota over de toekomstvisie 205013 legt de Vlaamse regering ook de nadruk op de transformatie

van de industrie dankzij het digitale en het internet der dingen14.

Duurzaam ondernemen

De circulaire economie is een nieuw economisch model dat de plaats inneemt van het klassieke

lineaire systeem waarbij men ruwe grondstof gebruikt, verwerkt en verbruikt om ze uiteindelijk weg

te gooien en dus afval te genereren. De circulaire economie stelt voor om de stroom te veranderen in

een kring waarin afval de grondstof wordt om nieuwe producten te maken15.

8 Conferentie Smart cities voor dummy's, de hefbomen in de bouw, Bruno Renders, IFSB, 3/2/2016 9 https://www.printempsdunumerique.be/services-publics/secteur-de-construction-vers-utilisation-generalisee-technologies-numerique-chaine-de-valeur-integree-2/ 10 Visierapport 2015, Doorbraken, scenario’s voor de technologische (r)evolutie, Vlaamse Confederatie Bouw, p. 100-101 11 https://www.printempsdunumerique.be/education-talents/favoriser-formation-professionnelle-limplication-numerique-secteur-de-construction/ 12 Construction, le mensuel de l’entrepreneur. La Wallonie investit dans le numérique. Confederatie Bouw September 2015 13 http://www4.vlaanderen.be/sites/svr/afbeeldingennieuwtjes/algemeen/bijlagen/conceptnota-transversale-beleidsnota-2050.pdf 14 Visierapport 2015, Doorbraken, scenario’s voor de technologische (r)evolutie, Vlaamse Confederatie Bouw, p. 100 15 Towards a circular economy, Ellen Macarthur foundation, 2013, p.8-11. http://www.ellenmacarthurfoundation.org/assets/downloads/TCE_Ellen-MacArthur-Foundation_9-Dec-2015.pdf

12

SECTORFOTO - ADDENDUM

Steeds meer bedrijven houden rekening met de ecologische impact van hun activiteiten (logistieke

sector, bouwsector enz.). Met de circulaire economie kunnen ze hun ecologische voetafdruk

verkleinen, maar ook de kosten, hetzij door het recyclen van afval, het dematerialiseren (gebruik van

het virtuele in plaats van fysieke onderdelen en materialen), het optimaliseren van energie of het

beter beheren van materiaalstromen.

De telefoon-, auto- en bouwsectoren passen de principes van de circulaire economie al met succes

toe16. Bij de andere activiteitensectoren staat dit nog in de kinderschoenen. De FOD's Economie en

Leefmilieu hebben een strategische visie voor duurzame ontwikkeling op lange termijn ontwikkeld

die de circulaire economie opneemt als middel om het concurrentievermogen van onze bedrijven te

verbeteren, jobs te creëren, en onze koopkracht en impact op het milieu te verbeteren17. Die strategie

is een evolutie die de bedrijven zullen moeten volgen als ze succesvol willen blijven in hun markt.

De bouwsector in België heeft de doelstellingen van de EU 2020-strategie al bereikt door minstens

70% van het bouwafval te recyclen18. De sector houdt ook rekening met de energieprestaties van

gebouwen. De lokale regelgevingen worden regelmatig bijgewerkt om ervoor te zorgen dat de

prestaties van onze gebouwen blijven stijgen. Om aan die normen te voldoen veroveren ecologische

materialen geleidelijk een plaats op de markt19 en worden de uitvoeringstechnieken herzien om

bijvoorbeeld warmtebruggen te vermijden of de luchtdichtheid van gebouwen te verbeteren.

16 Towards a circular economy, Ellen Macarthur foundation, 2013, p.8-11. 17

http://economie.fgov.be/nl/modules/publications/general/vers_une_belgique_pionniere_de_l_economie_circulaire.jsp 18 Construction, le mensuel de l’entrepreneur. Le secteur de la construction se met à l’économie circulaire. Confederatie Bouw Juli-augustus 2015. 19 De monitor van de duurzame ontwikkeling, nr. 2015/21, "Een tweede leven voor bouwmaterialen" p. 9, Vereniging van de stad en de gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

13

SECTORFOTO - ADDENDUM

Lean management

Lean management is een managementfilosofie geïnspireerd op de Japanse autofabrikant Toyota. Lean

management richt zich op het bepalen van de "waarde-toevoegende tijd", dat wil zeggen de tijd die

nodig is opdat een product een transformatie zou ondergaan volgens een door de klant gevraagde

specificatie, en het elimineren van "verspillingen", dat wil zeggen verkeerde handelingen, onnodige

verplaatsingen of onaangepaste gereedschappen20. Om Lean management te implementeren moeten

de verschillende productiestadia en de overgangen tussen die stadia worden geanalyseerd. In België

zijn de principes van Lean management nog vrijwel onbekend in de bouwbedrijven terwijl ze wel al

op grote schaal worden toegepast in Nederland, waar die principes verplicht zijn om te antwoorden

op aanbestedingen.

Maar de interesse voor Lean management in België groeit, want het kan helpen om het hoofd te

bieden aan een aantal uitdagingen in de bouwsector: verhogen van de waarde voor de klant,

verminderen van de kosten in verband met fouten, verkorten van de uitvoeringstermijnen, verhogen

van de betrokkenheid van de bedienden enz. De implementatie van die nieuwe managementtechniek

vereist echter aanzienlijke investeringen en het in vraag stellen van de bedrijfsprocedures, wat

verklaart waarom sommige bedrijven aarzelen om aan die verandering te beginnen21.

Lean management ligt ook in de lijn van het concept 'ketensamenwerking' dat in Vlaanderen vaak ter

sprake komt, wat inhoudt dat de verschillende belanghebbenden van een project (architect,

studiebureau, bouwheer, onderaannemers) hand in hand moeten samenwerken om de efficiëntie in

alle schakels van de keten te verbeteren. Lean management is een aanvulling op de BIM-methode en

het concept 'ketensamenwerking' in het kader van de verbetering van de samenwerking tussen de

verschillende stakeholders van een project.

20 http://www.lexpress.fr/emploi/gestion-carriere/ce-qu-il-faut-savoir-sur-le-lean-management_1028028.html 21 VAN RANDEN Arendt, Confederatie bouw Limburg, Inspiratiesessie Lean management, 27 januari 2016.

14

SECTORFOTO - ADDENDUM

DE SECTOR IN DE TOEKOMST

Slimme steden

De steden van morgen zullen 'slimmer' zijn. De steden die echt 'smart' zullen zijn, zijn degene die

erin slagen "het sociale, het culturele en de milieubelangen te verzoenen aan de hand van een

systematische aanpak die participatief bestuur combineert met een helder beheer van de natuurlijke

bronnen om tegemoet te komen aan de behoeften van instellingen, ondernemingen en burgers",22

om zo meer comfort en efficiëntie te bieden aan hun inwoners.

Volgens Rudolf Giffinger23 zijn er 6 belangrijke pijlers opdat een stad 'slim' zou zijn:

een duurzame economie

een slimme mobiliteit

een slimme omgeving

slimme inwoners

een slimme levensstijl

een slimme administratie

Bron: http://www.smartcity.fr/europe/presentation

Ecologische materialen zullen een steeds groter marktaandeel innemen24 om te beantwoorden aan de

steeds strengere energievereisten die worden opgelegd door de overheden25 en om te beantwoorden

aan het concept van de Smart City. Elke dag verschijnen er innovaties om de milieu-uitdagingen aan

te gaan: wegen die energie produceren26, bakstenen gemaakt van paddenstoelen of geprint in 3D,

ramen met ingebouwde zonnepanelen27. Het is nog moeilijk om nu reeds de materialen en technieken

te identificeren die binnen 5 jaar zullen worden gebruikt, maar de arbeiders zullen goed opgeleid en

flexibel moeten zijn.

22 http://www.smartgrids-cre.fr/index.php?p=smartcities-caracteristiques 23 Rudolf Giffinger is deskundige op het gebied van analytisch onderzoek over de stedelijke en regionale ontwikkeling aan de Technische Universiteit Wenen. 24 http://bfmbusiness.bfmtv.com/mediaplayer/video/focus-sur-les-innovations-ecologiques-presentees-lors-du-mondial-du-batiment-0811-689762.html 25 De monitor van de duurzame ontwikkeling, nr. 2015/21, "Een tweede leven voor bouwmaterialen" p. 9, Vereniging van de stad en de gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. 26 http://www.lesoir.be/1061676/article/economie/immo/2015-12-04/route-solaire-une-voie-vers-smart-city 27 Wired, Building greener cities, jan.-feb. 2016, p 42-43.

15

SECTORFOTO - ADDENDUM

Niet alleen de bouwmaterialen zullen evolueren, maar ook de installaties aan de binnenkant van

gebouwen. Dankzij het internet der dingen zullen de verlichting, verwarming, beveiliging en

luchtkwaliteit geoptimaliseerd worden28. De verschillende installaties zullen de door een

computersysteem verzamelde gegevens analyseren. Verwarmings- en koelingssystemen analyseren

nu al de weergegevens en de bezetting van een gebouw om hun werking te optimaliseren. Die

controlesystemen van verschillende installaties zullen steeds meer gegevens uitwisselen om het

comfort van de bewoners van een gebouw of van de inwoners van een stad nog meer te verbeteren29.

De gereedschappen en machines die door de arbeiders worden gebruikt om dit nieuwe type

gebouwen en steden te bouwen zullen ook verbonden zijn om de efficiëntie en de kwaliteit van hun

prestaties te doen toenemen30. De toenemende integratie van digitale tools in de bouwsector houdt

gelijke tred met de uitdagingen waarmee de sector tussen nu en 2030 zal worden geconfronteerd,

namelijk: meer huisvesting en infrastructuur bouwen en renoveren en meer kwaliteit tegen een lagere

kost op het gebied van milieu, energie, akoestiek en aanpassingen aan de klimaatveranderingen en de

demografische veranderingen31 32.

De zoektocht naar hoger opgeleid personeel

Ondanks de aanhoudende daling van het aantal arbeiders in de bouwsector stijgt het aantal

bedienden. In september 2015 steeg het aantal vacatures voor bedienden in de bouwsector met 14%33.

Momenteel beschikt bijna 90% van de KMO's en ZKO's niet over geschikt personeel voor het gebruik

van de digitale technologieën34. Ze moeten snel personeel zoeken of opleiden, anders zullen ze op

termijn niet meer kunnen communiceren met hun partners35.

De evolutie van de sector in de richting van slimme steden voorspelt een evolutie van de beroepen in

de bouwsector. De projecten zullen immers steeds complexer worden, wat het belang doet toenemen

van de coördinatie van de verschillende tussenpersonen en het beheer van de ploegen op de werf.36

De BIM-methode zal een van de tools zijn die deze communicatie zou moeten kunnen verbeteren.

Werknemers zullen een opleiding moeten krijgen over de methode. Kennis en de beheersing van de

verschillende onlinetools en -uitrustingen zullen onmisbaar zijn om te kunnen beantwoorden aan de

vragen van de markt en om concurrentieel te blijven. Ook goede communicatieve en creatieve

competenties zullen noodzakelijk zijn om deze complexe projecten tot een goed einde te brengen.

28 Visierapport 2015, Doorbraken, scenario’s voor de technologische (r)evolutie, Vlaamse Confederatie Bouw, p. 41 29 Ibid. 30 https://www.printempsdunumerique.be/services-publics/secteur-de-construction-vers-utilisation-generalisee-technologies-numerique-chaine-de-valeur-integree-2/ 31 Ibid. 32 Visierapport 2015, Doorbraken, scenario’s voor de technologische (r)evolutie, Vlaamse Confederatie Bouw, p. 106 33 http://www.vcb.be/press-room-detail?id=146, 14% meer vacatures in bouw door meer vraag naar hoger geschoolden, 30/09/2015 34 Construction, september 2015, "La wallonie investit dans le numérique", p32. 35 https://www.printempsdunumerique.be/entreprise-industrie/competitivite-entreprises-de-construction-grandes-entreprises-vs-pmetpe-big-bim-vs-little-bim/ 36 http://www.vcb.be/press-room-detail?id=146, 14% meer vacatures in bouw door meer vraag naar hoger geschoolden, 30/09/2015

16

SECTORFOTO - ADDENDUM

De eisen in termen van energie-efficiëntie zullen blijven toenemen. De voorbereidingsfase voor het

bouwen van een gebouw zal steeds belangrijker worden om fouten in de uitvoeringsfase te

voorkomen. De bedrijven zullen dus personeel moeten vinden met competenties in IT- en

3D-modellering om simulaties te kunnen uitvoeren37. Ze zullen ook hun personeel continu moeten

opleiden zodat ze de vernieuwingen in de sector beheersen.

Traceerbaarheid van bouwafval

Zoals hierboven al vermeld is de kost van grondstoffen een hefboom om de concurrentiekracht van

bedrijven te verbeteren. Een overgang naar bedrijfsmodellen en consumptiepatronen die minder

afhankelijk zijn van natuurlijke hulpbronnen kan het voorbestaan van de bedrijven garanderen38.

Volgens het Buildchem-rapport moet de bouwsector in de komende jaren duurzamere antwoorden

vinden voor de 6 volgende aspecten: energie, materialen, verstedelijking, kwaliteit van de binnenlucht

en huisvestingskosten39.

Een van de ambities van de Vlaamse regering is dat Vlaanderen een Europese voorloper wordt op het

gebied van de circulaire economie vóór 2050. Die wil biedt verschillende mogelijkheden voor de

bouwsector, meer bepaald voor het recyclen van bouw- en sloopafval, wat al met succes gebeurt.

Bedrijven als Carmans NV hebben al kansen gegrepen. Het bedrijf Carmans heeft 'blueblocks'

ontwikkeld40, dat zijn blokken gemaakt van betonafval afkomstig van de sloop van een gebouw41.

Die blokken combineren efficiëntie met een kleine ecologische voetafdruk.

De ambitie is dat de verwerking van bouwpuin blijft toenemen ondanks de kwaliteitsnormen in

termen van bouwmaterialen. Om dit te realiseren moet de traceerbaarheid van bouwafval met het oog

op het hergebruik ervan vergemakkelijkt worden. De vzw TraciMat werd opgericht door verschillende

instellingen van de bouwsector om sloopcertificaten af te leveren en een systeem voor de gescheiden

inzameling en opvolging van bouwafval te implementeren zodat het in alle veiligheid op de nieuwe

werf kan worden gebruikt. De vzw zou begin 2017 operationeel moeten zijn42.

37 http://www.vcb.be/press-room-detail?id=146, 14% meer vacatures in bouw door meer vraag naar hoger geschoolden, 30/09/2015 38 Construction, Juli-augustus 2015, Le secteur de la construction se met à l’économie circulaire, p42-43 39 Samen toekomst bouwen: uw inspiratiegids voor een duurzame bouwsector, Buildchem-rapport 2014, VCB, p. 8 40 http://www.blueblocks.be/ 41 Visierapport 2015, Doorbraken, scenario’s voor de technologische (r)evolutie, Vlaamse Confederatie Bouw, p. 28 42 http://www.confederatiebouw.be/sloopenontmantelingswerken/Nieuws.aspx

17

SECTORFOTO - ADDENDUM

De materialen en uitvoeringstechnieken zullen milieuvriendelijker zijn.

De werven zullen gevuld zijn met tools die informatie zullen doorsturen

naar een centrale databank waarmee de verschillende belanghebbenden

verbinding kunnen maken om hun taken zo goed mogelijk uit te voeren.

De materialen en het afval zullen getraceerd worden om te voldoen aan

steeds striktere veiligheids- en milieunormen. Er zal rekening worden

gehouden met afvalbeheer van bij het ontwerp van projecten. De

installaties in gebouwen zullen onderling verbonden zijn om het

comfort van de bewoners te verbeteren.

2020

18

SECTORFOTO - ADDENDUM

OPLEIDINGEN

Duurzaam bouwen

Duurzaam bouwen : buiten de werf 711N

Passiefbouw : basisprincipes 705N

Duurzaam bouwen : algemene inleiding houtskeletbouw 706N

Duurzaam bouwen : luchtdicht bouwen 707N

Duurzaam bouwen : EPB (Energie Prestatie Regelgeving) algemene inleiding 715N

Duurzaam bouwen : EPB - bouwknopen en koudebruggen in de praktijk 716N

Duurzaam bouwen : blowerdoortesthoe luchtdichtheid meten  ? 709N

Isolatie en luchtdichtheid : basisprincipes en technieken 708N

Mechanische ventaliatie 710N

Zeer energiezuinige renovatie : isolatie en luchtdichtheid 712N

Zeer energiezuinige renovatie : schrijnwerk en beglazing 713N

Zeer energiezuinige renovatie : HVAC-installaties 714N

Energiedeskundige Type A 718N

Update Energiedeskundige Type A 2012 719N

Groendaken 720N

Valoriseer uw duurzame bouwprojectenmet de BREEAM-methode 721N

Thermografie 745N

BEN bouwen in de praktijk : basisprincipes 1155N1

BEN bouwen in de praktijk : gebouwenschil 1155N2

BEN bouwen in de praktijk : technieken 1155N3

Bewust duurzaam bouwen voor niet-technische bedienden DL722N

Bouwadministratie

Grondverzet : uitgegraven bodem 827N

Regelgeving voor buitenlandse werven (alle buurlanden) 370N

Werken met onderaannemers : werfmelding, inhoudingsplicht en hoofdelijke

aansprakelijkheid 828N

Veranderingen in de bouw : update 829N

Grond- en pandenbeleid 830N

Hoe graafschade voorkomen ? 831N

De Wet Breyne en de huurwetgeving 1019N

Bouwrecht - Module : het sluiten van een aannemingsovereenkomst 834N

Bouwrecht - Module : de onderaanneming 835N

Bouwrecht - Module : het uitvoeren van een aannemingsovereenkomst 836N

Bouwrecht - Module : de aansprakelijkheid van de aannemer 837N

Bouwrecht - Module : het indienen van offertes voor overheidsopdrachten 838N

Bouwrecht - Module : het openen en onderzoek van de offertes 839N

Bouwrecht - Module : de uitvoering van overheidsopdrachten (deel 1) 840N1

Bouwrecht - Module : de uitvoering van overheidsopdrachten (deel 2) 840N2

19

SECTORFOTO - ADDENDUM

Toleranties 1217N

Bouworganisatie

Planning en bouwtijdbeheersing 848N

Planning voor kmo-bouwbedrijven 849N

Deskundige sloopinventaris 850N

Postgraduaat bouwmanagement –Module : financieel management 860N

Postgraduaat bouwmanagement –Module : people management 861N

Postgraduaat bouwmanagement – Module : juridisch management 862N

Postgraduaat bouwmanagement – Module : projectmanagement 863N

Projectontwikkeling woningbouw - Module 1 : de voorbereiding 851N

Projectontwikkeling woningbouw - Module 2 : de bouwfase 852N

Projectontwikkeling woningbouw - Module 3 : de verkoop op plan en verhuur (wet Breyne) 853N

Projectontwikkeling woningbouw - Module 4 : de beheersfase 854N

MS Project  : basis 855N

MS Project  : gevorderd 856N

MS Project  : basis (kort traject) 857N

MS Project  : opfrissing 858N

Projectmanagement 985N

Navisworks 986N

Bouwtechniek

Uitzetten voor industriebouw met totaalstation : basis 892N

Meten met laser en afstandsmeters : basis 893N

Planlezen : basis 894NA

Planlezen : gevorderd 894NB

Grondmechanica : basisprincipes 896N

Uitzetten van wegeniswerken met totaalstation : basis 897N

Algemene topografie : basis 898NA

Algemene topografie : gevorderd 898NB

Afkoppelingsaannemer 899N

Bouwfysica : basisprincipes 900N

Bouwtechnieken : basisprincipes 901N

Ruwbouw en betonconstructies 902N

Asbestherkenning 903N

Asbestinventarisatie 904N

Toegepaste geotechniek : basisprincipes 905N

Lastechnieken voor bouwbedienden 906N

GPS-GNSS metingen op de werf : basis 1283NA

GPS-GNSS metingen op de werf : huisaansluitingen 1283NB

Planlezen voor de bouwsector : beginners DL895N

20

SECTORFOTO - ADDENDUM

Modulaire opleiding centrale verwarming

Centrale verwarming – Module 1 : algemene inleiding 946N

Centrale verwarming – Module 2 : hydraulica 947N

Centrale verwarming – Module 3 : de regeling 948N

Centrale verwarming – Module 4 : sanitair warm water 949N

Centrale verwarming – Module 5 : warmtegeneratoren 950N

Centrale verwarming – Module 6 :thermische zonnepanelen 951N

Centrale verwarming – Module 7 : warmtepompen 952N

Opleidingen voor werfleiders

Juridische aspecten, overheidsopdrachten en openbare aanbestedingen 956N

Kostprijsberekening, financiële en werkelijke werfopvolging, planning en

werkvoorbereiding 957N

Veiligheid op de bouwplaats 958N

Milieuaspecten op de bouwplaats 959N

Bouwpathologie van ingegraven constructies 960N

Efficiënt vergaderen en communiceren 961N

Werforganisatie 962N

De uitvoering van private bouwwerken 963N

De uitvoering van overheidsopdrachten 964N

Wegenbouw

Standaardbestek 250 - Versie 3.1 - Module : algemene voorwaarden en contractuele

verplichtingen (deel 1) 968N1

Standaardbestek 250 - versie 3.1 - Module : algemene voorwaarden en contractuele

verplichtingen (deel 2) 968N2

Standaardbestek 250 - versie 3.1- Module : materialen en voorbereidende werken 969N

Standaardbestek 250 - versie 3.1 - Module : funderingen 970N

Standaardbestek 250 - versie 3.1 - Module : verhardingen 971N

Standaardbestek 250 - versie 3.1- Module : riolering 972N

Standaardbestek 250 - versie 3.1 - Module : lijnvormige elementen, rafacties en boetes 973N

Standaardbestek 250 - versie 3.1 - Module : onderhoudswerken 974N

Modulaire opleiding Standaardbestek 250 - Versie 3.1 - volledig traject 975N

Standaardbestek 250 voor de wegenbouw - Versie 3.1 - nieuwigheden 976N

Beton

Betonrenovatie 978N

Betontechnologie 979N

Bekistingstechnieken 980N

Vloeistofdicht beton 981N

21

SECTORFOTO - ADDENDUM

Gelijmde wapening 982N

Zelfverdichtend beton 983N

Vezelversterkt beton 984N

Milieuwetgeving

Milieubeheer op bouwwerven 800N

Het gebruik van uitgegraven bodem : nieuwe wetgeving 757N

Overheidsopdrachten

Overheidsopdrachten 763N

PPS (Publiek Private Samenwerking) : beginselen en regelgeving 764N

Update overheidsopdrachten 765N

E-tendering en e-procurement 766N

Boekhouding en financiën

Correct factureren 758N

Werken in onroerende staat en btw 759N

Uw bouwbedrijf : het verhaal achter de cijfers 761N

De jaarrekening : een bron van informatie 762N

Offerte en kostprijsberekening

Algemene principes van kostprijsberekening 768N

Prijsverantwoording met CMK 769N

Modulaire opleiding kostprijsberekening - volledig traject 770N

Modulaire opleiding kostprijsberekening - Module : voorcalculatie 771N

Modulaire opleiding kostprijsberekening - Module : offerte en werkvoorbereiding 772N

Modulaire opleiding kostprijsberekening -Module : vorderingsstaten en nacalculatie 773N

Modulaire opleiding kostprijsberekening - Module : bepalen van een uurloon 774N

Modulaire opleiding kostprijsberekening - Module :directe kosten en optimalisatie van uw

kostprijsberekening 775N

Calculeren met cpro : wegwijs in 1 dag 1274N1

Calculeren met cpro : vorderen en factureren in de praktijk 1274N2

Calculeren met cpro : casestudie 1274N3

Personeelsbeleid

Schijnzelfstandigheid, terbeschikkingstellen van personeel en werken met buitenlandse

onderaannemers 781N

22

SECTORFOTO - ADDENDUM

Modulaire opleiding sociale wetgeving : tewerkstelling van arbeiders - volledig traject 782N

Modulaire opleiding sociale wetgeving : tewerkstelling van arbeiders - Module 1 :

aanwerving 783N

Modulaire opleiding sociale wetgeving : tewerkstelling van arbeiders - Module 2 :

arbeidsduur 784N

Modulaire opleiding sociale wetgeving : tewerkstelling van arbeiders - Module 3 : het loon 785N

Modulaire opleiding sociale wetgeving : tewerkstelling van arbeiders - Module 4 : schorsing

van de arbeidsovereenkomst (deel 1) 786NA

Modulaire opleiding sociale wetgeving : tewerkstelling van arbeiders - Module 5 : schorsing

van de arbeidsovereenkomst (deel 2) 786NB

Modulaire opleiding sociale wetgeving : tewerkstelling van arbeiders - Module 6 : einde van

de arbeidsovereenkomst (deel 1) 787NA

Modulaire opleiding sociale wetgeving : tewerkstelling van arbeiders - Module 7 : einde van

de arbeidsovereenkomst (deel 2) 787NB

Vertrouwenspersoon 788N

Het geheim van functioneringsgesprekken 789N

Werken met verschillende generaties 1146N

Trainen en coachen

Mentoropleiding 790N

Leiding geven

Leidinggeven op de werf : basis 792NA

Leidinggeven op de werf : gevorderd 792NB

Anders organiseren

Hoe meer winst maken door uw verliezen te beperken  ? Lean management in

bouwbedrijven 798N

Veiligheid, kwaliteit en hygiëne

Alcohol- en drugsbeleid 799N

Wegsignalisatie 801N

Basisveiligheid in het kader van VCA 802N

Veiligheid voor operationeel leidinggevendenin het kader van VCA 803N

VCA voor operationeel leidinggevenden  : refresh 806N

Toolboxmeeting in de praktijk 807N

Opstellen van een veiligheids- en gezondheidsplan 808N

Veiligheid bij stellingbouw 1018N

Opstellen van een nood- en evacuatieplan op bouwwerven 810N

23

SECTORFOTO - ADDENDUM

BA4 Elektriciens industrieel 811N

BA4 Niet-elektriciens 812N

BA5 Elektriciens industrieel 813N

Een veilige werf : sensibiliseer uw medewerkers 823N

Modulaire opleiding : Veilig werken op hoogte – Module 1 : gebruik van steigers 814N

Modulaire opleiding : Veilig werken op hoogte – Module 2 : steigerbouw 815N

Modulaire opleiding : Veilig werken op hoogte – Module 3 : bevoegd persoon steigers 816N

Preventieadviseur niveau III 821N

Preventieadviseur niveau III : update 822N

VCA basis DL802N

VCA voor operationeel leidinggevenden DL803N

Ergonomie

Preventie van rug- en nekklachten 825N

Informatica

MS Word : basis 987NA

MS Word : gevorderd 987NB

Werken met PDF’s 988N

Upgrade naar Word 989N

MS Excel : basis 990NA

MS Excel : gevorderd 990NB

Excel VBA (Visual Basic) 991N

Upgrade naar Excel 992N

MS Outlook 995N

Internet en Communicatie - Efficiënt gebruik maken van het internet 996N

Efficiënt en klantvriendelijk e-mailen 997N

MS PowerPoint 998N

Upgrade naar MS Powerpoint 999N

Google Apps : samenwerken zonder server 1000N

De iPad op de werf : basis 1002NA

De iPad op de werf : gevorderd 1002NB

De Android tablet op de werf : basis 1003N

Computerlessen voor absolute beginners 1004N

Het maken van een eenvoudige website 1006N

Talen

Technisch Frans 1011N

Technisch Nederlands 1012N

Technisch Pools 717N

24

SECTORFOTO - ADDENDUM

Persoonlijke vaardigheden en communicatie

Timemanagement 696N

Verbeter de samenwerking van uw bouwteams dankzij de cloud DL1276N

Assertieve communicatie : basis 697NA

Assertieve communicatie : gevorderd 697NB

Efficiënt werfoverleg 846N

Omgaan met klachten en moeilijke klanten 698N

Beheer de online reputatie van uw bouwbedrijf DL1277N

Efficiënt en klantgericht telefoneren 699N

Hoe een klantgerichte bouwbediende worden ? 700N

Zakelijk onderhandelen 701N

25

SECTORFOTO - ADDENDUM

BIBLIOGRAFIE

Wetenschappelijke bronnen

Economic and scientific Policy departement, Mapping Smart Cities in the EU, 2014,

http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/etudes/join/2014/507480/IPOL-

ITRE_ET%282014%29507480_EN.pdf

Vlaamse Confederatie Bouw (2015), Doorbraken, scenario’s voor de technologische (r)evolutie,

Visierapport.

Vlaamse Confederatie Bouw (2014), Samen toekomst bouwen: uw inspiratiegids voor een

duurzame bouwsector, Buildchem-rapport.

Internetbronnen

Ce qu’il faut savoir sur le Lean Management in lexpress.fr, 9 september 2011. http://www.lexpress.fr/emploi/gestion-carriere/ce-qu-il-faut-savoir-sur-le-lean-management_1028028.html

Commission de régulation de l’énergie (Frankrijk), Les caractéristiques d’une ville intelligente:

http://www.smartgrids-cre.fr/index.php?p=smartcities-caracteristiques

Confederatie Bouw, Tracimat – Stand van zaken. http://www.confederatiebouw.be/sloopenontmantelingswerken/Nieuws.aspx

Confederatie Bouw, Bouw sluit elk jaar autofabriek, persbericht 15 december 2015. http://www.confederatiebouw.be/PressCommunication/Bouw%20sluit%20elk%20jaar%20autofabriek.pdf#search="sluit elk jaar autofabriek"

Favoriser la formation professionnelle sur l’implication du numérique pour le secteur de la

construction in Les printemps du numérique.be, 16 juni 2015. https://www.printempsdunumerique.be/education-talents/favoriser-formation-professionnelle-limplication-numerique-secteur-de-construction/

Focus sur les innovations écologiques présentées lors du Mondiale du bâtiment

http://bfmbusiness.bfmtv.com/mediaplayer/video/focus-sur-les-innovations-ecologiques-presentees-lors-du-mondial-du-batiment-0811-689762.html

LABORATOIRE EUROPEEN D’INNOVATION URBAIN, Smart City, ville créative et durable http://www.smartcity.fr/europe/presentation

La confiance des chefs d’entreprise se raffermit en décembre in La libre.be, 22 december 2015.

http://www.lalibre.be/economie/libre-entreprise/la-confiance-des-chefs-d-entreprise-se-

raffermit-en-decembre-56795b243570ed3894b774f1

La route solaire, une voie vers la Smart City in lesoir.be, 4 december 2015. http://www.lesoir.be/1061676/article/economie/immo/2015-12-04/route-solaire-une-voie-vers-smart-city

FOD Economie, België als Voortrekker van de circulaire economie, 25 november 2014. http://economie.fgov.be/nl/modules/publications/general/vers_une_belgique_pionniere_de_l_economie_circulaire.jsp

26

SECTORFOTO - ADDENDUM

La compétitivité des entreprises de construction : Grandes entreprises vs PME/TPE Big BIM vs

Little BIM in Les printemps du numérique.be, 2 juni 2015 https://www.printempsdunumerique.be/entreprise-industrie/competitivite-entreprises-de-construction-grandes-entreprises-vs-pmetpe-big-bim-vs-little-bim/

Vers l’utilisation généralisée des technologies numériques et une chaîne de valeur intégrée

dans le secteur de la construction in Les printemps du numérique.be, 2 juni 2015. https://www.printempsdunumerique.be/services-publics/secteur-de-construction-vers-utilisation-generalisee-technologies-numerique-chaine-de-valeur-integree-2/

Vlaamse regering. Transversale beleidsnota Vlaanderen 2050: uitgangspunten en aanpak in

conceptnota. http://www4.vlaanderen.be/sites/svr/afbeeldingennieuwtjes/algemeen/bijlagen/conceptnota-transversale-beleidsnota-2050.pdf

Towards a circular economy, Ellen Macarthur foundation, 2013.

http://www.ellenmacarthurfoundation.org/assets/downloads/TCE_Ellen-MacArthur-Foundation_9-Dec-2015.pdf

Kranten en tijdschriften

Vereniging van de stad en de gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Een tweede leven voor bouwmaterialen in De monitor van de duurzame ontwikkeling, nr. 2015/21, p9-12.

Building greener cities in wired, januari-februari 2016, p42-43

Confederatie Bouw, La Wallonie investit dans le numérique in Construction, september 2015,

p32-33.

Confederatie Bouw, 40 maatregelen tegen oneerlijke concurrentie in Construction, september 2015, p20-21.

Confederatie Bouw, Le secteur de la construction se met à l’économie circulaire in

Construction, Juli-augustus 2015, p42-43.

Vlaamse Confederatie Bouw, 14% meer vacatures in bouw door meer vraag naar hogergeschoolden, persbericht 30 september 2015.

Conferenties en gesprekken

RENDER, Bruno, De hefbomen in de bouw in Conferentie Smart cities voor dummy's, cap2020,

3 februari 2016.

VAN RANDEN Arendt, Confederatie bouw Limburg, Inspiratiesessie Lean management,

27 januari 2016.