SECTORFOTO 2015

DE GLASSECTOR

Cijfers en tendensen

2

SECTORFOTO - ADDENDUM

SECTOR ............................................................................................................................................................. 3

Sectorcijfers ....................................................................................................................................... 3

Lijst van de 30 grootste bedrijven van de sector ................................................................... 8

TRENDS IN DE SECTOR ................................................................................................................................ 10

Verminderde activiteit in de sector .......................................................................................... 10

Concurrentiekracht van de sector ............................................................................................. 11

Technologische evoluties en nieuwe markten ...................................................................... 12

DE SECTOR IN DE TOEKOMST ..................................................................................................................... 13

Hernieuwbare energie................................................................................................................... 13

Slim glas ............................................................................................................................................ 13

OPLEIDINGEN ................................................................................................................................................. 15

BIBLIOGRAFIE ................................................................................................................................................ 16

Wetenschappelijke bronnen ........................................................................................................ 16

Internetbronnen ............................................................................................................................. 16

Kranten en tijdschriften ............................................................................................................... 16

3

SECTORFOTO - ADDENDUM

SECTOR

Sectorcijfers

De glassector telt 56 bedrijven en in totaal 2.217 bedienden. Sinds 2010 zien we een gestage

vermindering van het aantal bedrijven in de sector. In 4 jaar tijd zijn zo 20 bedrijven verdwenen.

Hetzelfde geldt voor het aantal bedienden in de sector. De daling is niet zo groot als die van het aantal

bedrijven, maar het aantal bedienden is toch met meer dan 5% gedaald (hetzij bijna 200 bedienden).

31% van de bedienden van de sector vallen onder het paritair comité 200, terwijl bijna 66% van de

bedrijven onder het APCB vallen.

4

SECTORFOTO - ADDENDUM

De sector is onderverdeeld in bedrijven met verschillende glasverwerkende activiteiten. Er zijn twee

hoofdcategorieën: de bedrijven die glas vervaardigen, en de bedrijven die glas bewerken en vormen.

De categorie bedrijven die glas vervaardigen omvat 26 bedrijven, waarvan de bedrijven die holglas

produceren het talrijkst zijn.

De bedrijven die glas bewerken vormen een meerderheid in de sector, er zijn er 30. Ze dekken zo

bijna 54% van de sector.

5

SECTORFOTO - ADDENDUM

Wat de geografische spreiding van de bedrijven betreft, bevindt bijna 63% ervan zich in Vlaanderen

en 32% in Wallonië.

De geografische spreiding van de bedienden komt overeen met die van de bedrijven. 66% van hen

werkt in Vlaanderen, terwijl bijna 28% in Wallonië werkt. Merk op dat het percentage bedrijven en

bedienden in Brussel laag ligt in vergelijking met de twee andere regio's.

6

SECTORFOTO - ADDENDUM

De glassector is een sector die hoofdzakelijk bestaat uit kleine en middelgrote bedrijven.

Het aandeel van de bedrijven met meer dan 50 werknemers vertegenwoordigt bijna 40% van de

bedrijven van de sector.

Het profiel van de bedienden van de sector ziet er als volgt uit: 68% van de bedienden zijn tussen

25 en 49 jaar oud, 73% zijn mannen en 87% werkt fulltime.

7

SECTORFOTO - ADDENDUM

De sector stelt meer bedienden die ouder zijn dan 50 jaar tewerk dan gemiddeld bij de bedrijven

van het APCB. Anderzijds is slechts 1,5% van de bedienden in de glassector jonger dan 25 jaar,

terwijl dat 5% is in de andere bedrijven van het APCB.

De glassector stelt een groter aantal mannen (73%) dan vrouwen (27%) tewerk, een tendens die

vergelijkbaar is met de andere bedrijven van het APCB (59%). De verhouding is echter meer

uitgesproken in de glassector.

Wat de tijdregeling betreft volgen de bedienden van de glassector globaal de trends die we ook in

de andere sectoren van het paritair comité 200 zien, de meerderheid van de bedienden werkt

namelijk fulltime.

8

SECTORFOTO - ADDENDUM

Lijst van de 30 grootste bedrijven van de sector

9

SECTORFOTO - ADDENDUM

De kaart hieronder duidt de locatie aan van de bedienden van de 30 grootste bedrijven van de sector.

De glassector wordt sinds 2010 geconfronteerd met een gestage vermindering van

het aantal bedrijven. Die vermindering van het aantal bedrijven vertaalt zich in een

verlies van banen in de sector. In vijf jaar tijd zijn bijna 200 banen verdwenen.

!

10

SECTORFOTO - ADDENDUM

TRENDS IN DE SECTOR

Verminderde activiteit in de sector

De vermindering van het aantal bedrijven is opvallend en kan worden verklaard door een

verminderde activiteit in de sector. Al jarenlang zijn de belangrijkste klanten van de glassector de

auto- en de bouwsector. Die twee sectoren hebben geleden onder de economische crisis van 2008.

Hun activiteiten zijn aanzienlijk verminderd, wat een rechtstreeks gevolg heeft voor de vraag naar

glasproductie. De productie van het aantal nieuwe wagens is de afgelopen jaren immers

verminderd, met als gevolg een vermindering in de productie van voorruiten. De bijdrage van de

glasproducenten werd er rechtstreeks door beïnvloed1.

Ook de bouwsector werd getroffen door de economische crisis2. Het aantal werven is verminderd, en de

renovatie van het Belgische gebouwenbestand is proces van heel lange duur. Bijgevolg is het volume dat

door de glasindustrie wordt verkocht gedaald ten opzichte van de gegevens van voor de crisis3.

Daarmee gaat een vermindering van de export in de sector samen die, zoals de grafiek hieronder

aangeeft, nochtans essentieel is voor de sector.

Bron: Sectormonografie 2015 van de glassector – VGI.

Die verminderde activiteit verandert de sector. Tot nu toe was de vervaardiging van vlakglas het

belangrijkst in België, maar er vindt een verschuiving plaats ten voordele van de

bewerkingsactiviteiten van vlakglas4, zoals blijkt uit onderstaande grafiek waarin de bewerking van

glas binnen de categorie 'andere producten' valt.

1 VERBOND VAN DE GLASINDUSTRIE (2015), "Activiteitenverslag 2014. Een glasheldere kijk op de Belgische glasindustrie", Brussel, p.9. 2 Ibid. 3 VERBOND VAN DE GLASINDUSTRIE (2015), "Activiteitenverslag 2014. Een glasheldere kijk op de Belgische glasindustrie", Brussel, p.11. 4 Ibid., p.12.

11

SECTORFOTO - ADDENDUM

Bron: Jaarverslag VGI

Concurrentiekracht van de sector

In de huidige maatschappij wordt glas steeds belangrijker. De bouwsector is een goed voorbeeld: in

woningen vertaalt de maximalisering van de ruimtes met daglicht zich in een stijging van het aantal

glazen wanden en grote ruimtes met glas. In kantoorgebouwen worden glazen deuren de norm en

vergaderzalen met glazen wanden worden schering en inslag. In winkels zijn ruimtes met glazen

wanden nog steeds belangrijk, of het nu om etalages of binnenmuren gaat.

De autosector is een tweede goed voorbeeld: hoeveel wagens worden er vandaag niet geproduceerd

met een panoramisch dak? We zien ook steeds meer verwarmde voorruiten verschijnen. Al die

elementen vormen uitdagingen voor de glassector. Merk ook op dat het dagelijks leven van de

gemiddelde Belg is gevuld met elementen uit de glassector: de computerschermen op het werk, de

flessen wijn die worden gedronken met vrienden of familie. Zo vinden we ook glazen oppervlakken

in "touch screens, hernieuwbare energie, OLED-verlichting."5

De uitdaging voor de bedrijven is dus om al die nieuwe trends te integreren, en concurrerend te

blijven in hun productie, en dat niet alleen ten opzichte van hun Europese concurrenten, maar ook

ten opzichte van hun concurrenten buiten Europa6. Onder die concurrenten is China de grootste

concurrent voor de Europese producenten.

Een van de belemmeringen voor het verbeteren van de concurrentiekracht in België is de hoge

energiekost7. De glasindustrie is immers een industrie met grote energiebehoeften.

De productieprocessen zijn van dien aard dat een verminderd energieverbruik tot een vermindering

van de activiteit zou leiden. Bovendien werden de afgelopen jaren en decennia al een aantal

maatregelen genomen om het energieverbruik zoveel mogelijk te verminderen.

Volgens het Europees Economisch en Sociaal Comité "[zijn] de mogelijkheden voor een verdere

vermindering van het energieverbruik bij glasvervaardiging [...] daarom zeer beperkt"8.

Een optie zou dus een daling van de energieprijs zijn, iets waarvoor het Verbond van de

Glasindustrie (VGI) actief pleit9. Die kost kan immers "tot 35% van de productieprijs van glas [...]

5 EUROPEES ECONOMISCH EN SOCIAAL COMITÉ (2015), "Advies van het Europees Economisch en Sociaal Comité over Een industriebeleid voor de Europese glasindustrie", Brussel, p.4. 6 Ibid., p.7. 7 VERBOND VAN DE GLASINDUSTRIE (2015), "Activiteitenverslag 2014. Een glasheldere kijk op de Belgische glasindustrie", Brussel, p.13. 8 EUROPEES ECONOMISCH EN SOCIAAL COMITÉ (2015), "Advies van het Europees Economisch en Sociaal Comité over Een industriebeleid voor de Europese glasindustrie", Brussel, p.9.

12

SECTORFOTO - ADDENDUM

uitmaken"10. Een besparing op het vlak van energie zou voor de sector een eerste stap kunnen zijn

naar een betere concurrentiekracht.

Technologische evoluties en nieuwe markten

Ondanks alles blijft de glassector een sector met toekomstmogelijkheden. Niet alleen strekt het

gebruik van glas zich uit tot touch screens, en vraagt dit bijgevolg een voortdurende investering in

innovatie, er ontwikkelen zich ook nieuwe markten die een impact zullen hebben op de glasproductie.

De markt van de postisolatie van woningen en gebouwen bijvoorbeeld, waarvoor glaswol nodig is, is

volop in ontwikkeling11. Dit type markt wordt ondersteund door de implementatie van regionale en

nationale beleidsmaatregelen om de kwaliteit van de isolatie van het Belgische gebouwenbestand te

verbeteren, en zo de ecologische voetafdruk van België te verminderen.

De banden met de ontwikkeling in de bouwsector blijven heel belangrijk. De isolatie is een

voorbeeld, maar niet het enige. De ontwikkeling van passiefhuizen, waarbij warmteverlies wordt

verminderd, is immers een grote uitdaging voor de glassector. Als de bouwmarkt uitgaat van dit

type investering, blijft het een feit dat die woningen moeten worden gebouwd in samenwerking met

de glassector: enerzijds voor de vensters, maar anderzijds ook voor de isolatie (glaswol en cellulair

glas). De uitdaging voor de glassector bestaat er dus in om samen te werken met de bouwsector om

dit type glas te ontwikkelen12.

Bepaalde bedrijven van de sector ontwikkelen al innoverende soorten glas, die beantwoorden aan de

uitdagingen en behoeften van de bouwsector. Een voorbeeld is glas dat elektrisch verduistert en zo

een volledige controle over lichtinval en warmtetoevoer in het gebouw mogelijk maakt13.

Ten slotte zien we tal van technologische evoluties in verschillende domeinen die een impact hebben

op de glassector. Enerzijds in de telecommunicatiesector waar de schermen steeds dunner worden

(flatscreens) en touchscreens de norm worden. Anderzijds in het opvangen van zonne-energie via

fotovoltaïsche innovaties14. Die technologische evoluties zijn de toekomst van de glassector.

9 VERBOND VAN DE GLASINDUSTRIE (2015), "Sectormonografie/UWE 2015", Brussel, p.3 10 VERBOND VAN DE GLASINDUSTRIE (2015), "Activiteitenverslag 2014. Een glasheldere kijk op de Belgische glasindustrie", Brussel, p.15. 11 VERBOND VAN DE GLASINDUSTRIE (2015), "Sectormonografie/UWE 2015", Brussel, p.2 12 Ibid., p.3. 13 PIGEOLET, François, "Saint-Gobain, une philosophie d’innovation - Smart cities pour les nuls", 3 februari 2016. 14 VERBOND VAN DE GLASINDUSTRIE (2015), "Sectormonografie/UWE 2015", Brussel, p.3

13

SECTORFOTO - ADDENDUM

DE SECTOR IN DE TOEKOMST

Hernieuwbare energie

De recyclingmogelijkheden maken van glas een heel ecologisch materiaal, want het is volledig

recycleerbaar, en dat tot in het oneindige. Elk glasproduct kan gerecycled en opnieuw bewerkt

worden. Dit recyclen gebeurt momenteel in grote mate voor huishoudelijk afval, maar nog weinig

voor vlakglas (bijvoorbeeld: het glas van de ramen van gerenoveerde woningen). We kunnen

verwachten dat in de toekomst ook het recyclen van dit materiaal de norm wordt in België.

Bovendien vergt de productie van glas, of het nu om vlakglas of holglas gaat, een zogenaamd

'warme' samensmelting. De verschillende grondstoffen worden samengesmolten in ovens waarvan

de temperaturen tot 1500°C kunnen stijgen. Wegens die erg hoge temperaturen blijft een groot deel

van die ovens continu werken15. Uit die ovens komt een erg grote warmte vrij, en die zou kunnen

worden omgezet naar elektriciteit via processen van hernieuwbare energie16. Momenteel is die

technologie echter nog niet geïmplementeerd in België (in tegenstelling tot in andere landen).

Waarschijnlijk zal in de toekomst dit soort valorisatie geleidelijk de regel worden. Dat zou niet

alleen een vooruitgang op het gebied van hernieuwbare energie betekenen, maar het zou de

Belgische glasindustrie ook helpen om de uitdaging wat betreft zijn concurrentiekracht het hoofd te

bieden. De kosten van het energieverbruik zouden op die manier deels verminderen omdat een deel

van die energie (de elektriciteit) in de glasfabrieken zelf zou worden geproduceerd.

Slim glas

Er onstaan geleidelijk nieuwe glastechnologieën. Een van die nieuwe technologieën is 'slim' glas. Met

slim glas kan energie worden opgewekt en gerecupereerd. Een eerste versie van dit glas werd in

2013 ontwikkeld door Chinese onderzoekers, en kan elektriciteit opwekken dankzij fotovoltaïsche

cellen in het glas.

In 2015 hebben Amerikaanse onderzoekers een ander type slim glas ontwikkeld dat energie kan

recupereren die afkomstig is van regenwater en wind17. Die onderzoekers vestigen zo de aandacht

op het tribo-elektrisch effect "of gewoon [het effect] van de uitwisseling van elektrische lading die

ontstaat wanneer twee materialen (in dit geval de wind of het regenwater en het glas) met elkaar in

contact komen"18.

15 VERBOND VAN DE GLASINDUSTRIE (2015), "Van zand tot glas" < http://www.vgi-fiv.be/nl/het-glas/van-zand-tot-glas/> ( pagina bezocht op 22/12/2015). 16 VERBOND VAN DE GLASINDUSTRIE (2015), "Activiteitenverslag 2014. Een glasheldere kijk op de Belgische glasindustrie", Brussel, p.15. 17 LEDUN, Camille (2015) "Des chercheurs créent un verre qui produit de l'électricité grâce au vent et à la pluie" in Le Vif < http://www.levif.be/actualite/sciences/des-chercheurs-creent-un-verre-qui-produit-de-l-electricite-grace-au-vent-et-a-la-pluie/article-normal-390685.html> ( pagina bezocht op 22/12/2015). 18 Ibid.

14

SECTORFOTO - ADDENDUM

De toekomst van de glassector is nauw verbonden met de technologische

evoluties op het vlak van energie-oogst. Elke vooruitgang in die richting

zal een positieve invloed op de sector hebben.

2020

15

SECTORFOTO - ADDENDUM

OPLEIDINGEN

Leiding geven voor teamleiders : basis 417NA

Leiding geven voor teamleiders : gevorderd 417NB

Leiding geven voor teamleiders : vervolmaking 417NC

Vergadertechnieken in de glasindustrie 418N

Glas en zijn specifieke aspecten 419N

Opleiding glaswerktuigkundige 420N

Kennismaking met glas(industrie) 421N

Allen bradley 422N

Industriële elektriciteit 423N

Elektriciteit in gebouwen 424N

Elektronica 425N

Metrologie 426N

Lassen 427N

Lassen  : voorbereiding op keuring voor certificatie 428N

Opleiding onderhoudstechnieker glasindstrie 429N

Pneumatiek en hydraulica 430N

De onderdelen van machines 431N

Robot Kuka : basisopleiding bediening 432NA

Robot Kuka : bediening en programmering 432NB

Robot Kuka : onderhoud 432NC

PLC SIEMENS S7 niveau 1 433NA

PLC SIEMENS S7 niveau 2 433NB

PLC SIEMENS S7 niveau 3 433NC

Veiligheid voor productiewerknemer 434N

Veiligheid voor ploegleider 435N

Eerste Interventie Ploeglid (EIP) 436N

Besturen van machines voor de goederenverplaatsing 437N

Ergonomie : de handelingen en de lichaamshouding 438N

Succesvol objectieven bepalen en behalen 439N

Bedrijfscommunicatie (intra) 440N

Leiding geven voor teamleiders : basis 417NA

16

SECTORFOTO - ADDENDUM

BIBLIOGRAFIE

Wetenschappelijke bronnen

EUROPEES ECONOMISCH EN SOCIAAL COMITÉ (2015), "Advies van het Europees

Economisch en Sociaal Comité over Een industriebeleid voor de Europese glasindustrie",

Brussel, 10 pagina's.

VERBOND VAN DE GLASINDUSTRIE (2015), "Activiteitenverslag 2014. Een glasheldere kijk

op de Belgische glasindustrie", Brussel, 28 pagina's.

VERBOND VAN DE GLASINDUSTRIE (2015), "Sectormonografie/UWE 2015", Brussel,

7 pagina's.

Internetbronnen

VERBOND VAN DE GLASINDUSTRIE (2015), "Van zand tot glas" < http://www.vgi-

fiv.be/nl/het-glas/van-zand-tot-glas/> ( pagina bezocht op 22/12/2015).

PIGEOLET, François, "Saint-Gobain, une philosophie d’innovation - Smart cities pour les

nuls", <http://clusters.wallonie.be/cap2020-fr/smart-cities.html?IDC=6072> (pagina

bezocht op 3 februari 2016).

Kranten en tijdschriften

LEDUN, Camille (2015) "Des chercheurs créent un verre qui produit de l'électricité grâce au

vent et à la pluie" in Le Vif < http://www.levif.be/actualite/sciences/des-chercheurs-creent-

un-verre-qui-produit-de-l-electricite-grace-au-vent-et-a-la-pluie/article-normal-390685.html>

( pagina bezocht op 22/12/2015).