Sociale plattegrond

Evoluties en tendensen

Birgit GorisKatrien Meireman

Sociale School Heverlee

Programma

• Inleiding: maatschappelijke evoluties

• Tendensen:

• Proactief werken / Preventie

• Intersectoraal werken

• ICT en hulpverlening

• Vermaatschappelijking

• Schaalvergroting

• Decentralisering

• Betaalbaarheid van de zorg

2

Inleiding: enkele maatschappelijke uitdagingen

• Demografische ontwikkelingen

• Vergrijzing en verzilvering

3

2000 2020 2050

0-19 23,5% 21,2% 20,3%

20-64 54,6% 51,5% 47,2%

65 en + 21,8% 27,3% 32,5%

2010 2030 2050

80-89 468.771 612.679 864.736

90-99 68.073 131.264 261.600

100 en + 1.886 4.256 8.331

• Stijging aantal geboortes

Cijfers per gewest (Vlaanderen, Wallonië, Brussel)

Maatschappelijke uitdagingen 4

• Verdunning van huishoudens

1970: 2,95 personen/huishouden

2012: 2,3 personen/huishouden

• Nieuwe gezinsvormen

• Stijging aantal personen van vreemde herkomst

• …

• Sociaal-economische ontwikkelingen

• Armoede

• Arbeidsmarktparticipatie van de vrouw

• Tekort aan personeel

• Betaalbaarheid zorg

• …

Maatschappelijke uitdagingen 5

• Ontwikkelingen in de zorgnoden en zorgvraag• Wachtlijsten

• Hoog sterftecijfer door zelfdoding

• Cliënt wordt mondiger =>vraaggestuurde zorg• …

Maatschappelijke uitdagingen 6

Preventie

• Evolutie van curatief naar preventief werken

• Toepassingen:

• Opvoedingsondersteuning

• Pleegzorg als aanbevolen werkvorm voor -6j.

• Gezondheidszorg: diverse campagnes, suïcidepreventie, reminiscentie bij ouderen

• Vroegdetectie en Interventie Psychose (VDIP)

• Inloopcentra CAW

• Methodieken die aansluiten bij preventief werken:

• Empowerment• presentie

7

Intersectoraal werken• Netwerken bevorderen

• Categoriaal denken overstijgen

• Al dan niet met betrokkenheid cliënt

• Toepassingen:

• Regionaal welzijnsoverleg

• Integrale jeugdhulp (7 sectoren)

• Cliëntoverleg met externe voorzitter (IJH)

• Outreachend werken (CGG)

• Welzijnscampussen: fysieke nabijheidIntersectoraal werken in de pleegzorg

8

• DOP: personen met een handicap en thuiszorg

• MDT

• woonzorgzone

• 1712 (Meldpunt Geweld, Misbruik en Kindermishandeling)

• Uitdagingen:

• bottom-up werking

• coördinatie en samenwerking

Intersectoraal werken 9

ICT en hulpverlening

• Voor- en tegenstanders

• Toepassingen:

• Online hulpverlening: Teleonthaal, JAC, Zelfmoordlijn, Kinder- en jongerentelefoon,…

• Wegwijs in de hulpverlening: • digitale sociale kaart

• rechtenverkenner

• centra voor kortverblijf online

• Verhogen toegankelijkheid door voorbereiding dienstverlening: digitaal sociaal huis / e-loket

• Informatisering van de gegevensuitwisseling: eHealth, Vitalink

10

• Hulpverlening met digitale hulpmiddelen: Flanders’ Care, Laurea

• Vzw Tonuso (BJZ): opleiding voor hulpverleners om sociale media te integreren in hulpverlening

• Sociaal Innovatielab: hoe armoede digitaal bestrijden?

• Onlinehulp Uitwisselingsplatform

• Expertisenetwerk Onlinehulp Vlaanderen

• Boek: Niet alle smileys lachen

ICT en hulpverlening 11

Vermaatschappelijking

• “Niet aan de rand van de maatschappij, maar er middenin”: Zorgvragers krijgen een eigen, zinvolle plek in de maatschappij; niet langer in de bossen en duinen

• Combinatie van :

• veranderende visie op zorg: cliëntgericht ondersteuningsmodel

• veranderende organisatie van zorg: de-institutionalisering, diversificatie van het aanbod en principe van de getrapte zorg

• Aanleiding: combinatie van vraaggestuurde zorg, nieuw idee over ideale zorg, medische en therapeutische ontwikkelingen, kostenbeheersing.

12

Bv: GGZ

Vermaatschappelijking 13

• België: 158 psychiatrische ziekenhuisbedden per 100 000 inwoners (WHO, 2008)

• Jaren 90: reconversiebesluiten => afbouw residentiële GGZ; opbouw PVT, Beschut Wonen en Psychiatrische Thuiszorg

Vermaatschappelijking 14

• 2010: artikel 107 (Ziekenhuiswet) + artikel 33 (decreet CGG)

• doel: minder residentiële, meer ambulante hulp

• doelgroep: chronische psychiatrische patiënten

• projecten zorgcircuits en –netwerken: 5 functies

• Preventie en promotie GGZ, vroegdetectie, screening, diagnosestelling

• Ambulante intensieve behandelteams voor acute én chronische GGZ-problemen

• Rehabilitatieteams voor herstel en sociale inclusie

• Intensieve, gespecialiseerde residentiële GGZ-units

• Specifieke woonvormen en verblijfsformules

Vermaatschappelijking 15

• Twee projecten in Vlaams-Brabant:

• Regio arrondissement Leuven – zorgregio Tervuren

• Regio Halle-Vilvoorde-Brussel

www.psy107.be

• Buddywerking• Koppel: vrijwilliger + psychisch kwetsbare persoon

• Dagdagelijkse dingen doen om sociale isolement tegen te gaan

• Wordt uitgebreid over gans Vlaanderen

Vermaatschappelijking 16

Bv: ouderen

• Gediversifieerd aanbod: het woonzorgdecreet voorziet in

• 9 types van thuiszorgvoorzieningen

• 4 types van ouderenvoorzieningen

• Vereniging van gebruikers en mantelzorgers

• Het merendeel heeft als doel de mantelzorger te ondersteunen zodat oudere zolang mogelijk in zijn vertrouwde omgeving kan leven.

• Extra aandacht voor vermaatschap- pelijking van ouderen met dementie (Dementieplan Vlaanderen 2010-2014)

• Concept van woonzorgzone

Vermaatschappelijking 17

Bv: personen met een handicap

• O.a. PAB -PGB

• Nieuwe initiatieven:

• Dienst Ondersteuningsplan (DOP)• Doel: vraagverduidelijking =>ondersteuningsplan

• DOP gaat na welke zorg nodig is, met nadruk op inclusiviteit.

• Uitgangspunt: getrapte zorg (zelfzorg – omgevingszorg – algemene professionele zorg – gespecialiseerde professionele zorg)

• Geen VAPH-ticket nodig

• Elke provincie heeft minstens één DOP. DOP Vlaams-Brabant heeft regioteams in Oost-Brabant, West-Brabant en Brussel.

Vermaatschappelijking 18

• Dienst Inclusieve Ondersteuning (DIO)• = Diensten beschermd wonen + geïntegreerd wonen

• Ambulante (handicapspecifieke) ondersteuning (bv: ADL, hygiënische verzorging, hulp in huishouden, psychosociale hulp,…)

• Vanaf 2013

• Multifunctionele centra (MFC)• Doel: aanbieden van residentiële hulp, dagondersteuning en

ambulante hulp.

Soepele trajecten aanbieden en vlot overschakelen van hulp

• Doelgroep: minderjarigen met een VAPH-indicatiestelling

• In experimentele fase

Vermaatschappelijking 19

Bv: Bijzondere jeugdzorg

• Versterking van pleegzorg

• Eigenkrachtconferentie (EKC)• Focus op krachten van de omgeving van jongere• Jongere en omgeving stellen zelf een hulpverleningsplan op.

• Nieuwe Perspectieven bij Terugkeer (NPT)• Ambulant nazorgtraject• Doelgroep: jongeren die MOF hebben gepleegd en hoog risico hebben op

recidive

• Crisishulp aan Huis (CaH)• Mobiele, intensieve, kortdurende crisishulp aan huis

Vermaatschappelijking 20

Voordelen van vermaatschappelijking

• Meer zorg op maat mogelijk

• Meer respect voor de mogelijkheden van de patiënt

• Meer kans om zelfstandig leven te leiden

• Minder stress

• Vrijheid

• Destigmatiserend

• Kostenbesparend

• Zelfredzaamheid en zelfbeschikking

• Meer betrokkenheid van mantelzorger

Vermaatschappelijking 21

Uitdagingen van vermaatschappelijking

• “Vermaatschappelijking mag geen verwaarlozing worden” (Dirk De Wachter)

• Vereenzaming

• Continuïteit van de zorg?

• Grote verantwoordelijkheid bij cliënten zelf

• Bij kleinschalige residentiële opvang: samenleven met medebewoners; controle en regels, gebrek aan autonomie

• Samenwerking tussen verschillende diensten

• Flexibiliteit

Vermaatschappelijking 22

• Overbelasting mantelzorger

• Mantelzorger moet op de hoogte zijn van bestaande diensten

• Op papier: vermaatschappelijking heeft groot draagvlak, in de praktijk niet (NIMBY-effect)

Vermaatschappelijking 23

Schaalvergroting

• Twee mogelijkheden:

• schaalvergroting binnen sector

• schaalvergroting over sectoren heen

• Enkele voordelen:

• verbreding van het zorgspectrum

• meer mogelijkheden tot uitwisseling van ervaringen onder personeelsleden

• specialisatie

• jobrotatie is mogelijk

• economische schaalvoordelen

24

• Enkele uitdagingen:

• identiteit van organisaties

• bureaucratie

• tewerkstelling

• vrees voor drempelverhoging

Schaalvergroting 25

• Bv: schaalvergroting CAW:

• Doel:

• verhogen van efficiëntie en effectiviteit van eerstelijnshulpverlening

• Betere profilering => meer impact en slagkracht

• Vanaf 1/1/2014: 11 CAW’s in Vlaanderen, met lokale verankering:

• W-Vlaanderen: 3

• O-Vlaanderen: 1

• Limburg: 1

• Antwerpen: 3

• Brussel HG: 1

• Vl-Brabant: 2– Asse, Halle, Vilvoorde, Tervuren– Leuven, Aarschot, Tienen

Schaalvergroting 26

Schaalvergroting 27

!

!

! !

!

!

!

!

!

!!

Diest

Tienen

Asse

Halle

Leuven

Herne

Landen

Aarschot

Zemst

Gooik

Linter

Meise

Dilbeek

Overijse

Lubbeek

Herent

Lennik

ZoutleeuwBierbeek

Haacht

Kortenaken

Bertem

Holsbeek

Beersel

Ternat

Tielt-Winge

Geetbets

Rotselaar

Tervuren

Pepingen

Merchtem

Huldenberg

Bekkevoort

Londerzeel

Bever

Grimbergen

Kortenberg

Opwijk

Boutersem

Galmaarden

Glabbeek

Zaventem

Hoegaarden

Tremelo

KampenhoutVilvoorde

Roosdaal

Hoeilaart

Oud-Heverlee

Affligem

Sint-Pieters-Leeuw

Keerbergen

Scherpenheuvel-Zichem

Steenokkerzeel

Begijnendijk

Boortmeerbeek

Machelen

Sint-Genesius-

Rode

Wemmel

Liedekerke

Kapelle-op-den-Bos

Kraainem

Linkebeek

Wezembeek-Oppem

Drogenbos

Ninove

Haaltert Denderleeuw

Centra Algemeen Welzijnswerk

Decentralisering

• Hogere overheid delegeert bevoegdheden naar lagere overheid

• Verleden: o.a. LSB

• Nieuwe vormen van decentralisering:

• Vlinderakkoord – 6e staatshervorming: o.a. • Arbeidsmarktbegeleiding leefloners (art. 60 en 61) → gewesten

• Betaald educatief verlof → gewesten

• Economische migratie (arbeidskaarten A en B en beroepskaart zelfstandigen) → gewesten

• Studiekaart migranten → gemeenschappen

• Mobiliteitshulpmiddelen voor p.m.h.

• Ouderenbeleid en long care zorg → gemeenschappen

28

• Preventiebeleid → gemeenschappen

• GGZ: overlegplatforms GGZ, bevoegdheden van PVT en Initiatieven BW → gemeenschappen

• Organisatie eerstelijnsgezondheidszorg → gemeenschappen

• Bevoegdheden van o.a. slachtofferonthaal en strafuitvoering → gemeenschappen

• Jeugdsanctierecht → gemeenschappen

• Interne staatshervorming Vlaanderen:

• “Versterken van lokale besturen en vergroten van hun autonomie en bevoegdheden”

• Hieraan gekoppeld: Planlastendecreet: één strategische meerjarenplanning i.p.v. verschillende sectorale plannen.

• Taken provincie verminderen. Voor welzijn: netwerking, sociale kaart, impulsbeleid, sociale planning.

Decentralisering 29

Betaalbaarheid zorg?

• Basisdecreet sociale bescherming

• °15 juli 2011

• Doel: vernieuwd sociaal beleid

• Bevat volgende maatregelen:

• Behouden en versterken Vlaamse zorgverzekering

• Premie voor jonge kinderen

• Maximumfactuur voor de thuiszorg

• Begrenzing van de kosten voor residentiële zorg

• Vlaamse hospitalisatieverzekering

30

• Doel: invoering tijdens deze legislatuur, in 2 stappen

• 1e stap: Vlaamse zorgverzekering, premie voor het jonge kind, maximumfactuur voor de thuiszorg (2012-’13)

• 2e stap: residentiële zorg, hospitalisatieverzekering (2013-’14)

• Planning uitgesteld o.w.v. besparingen

• Oprichting IVA Vlaamse Sociale Bescherming, i.p.v. Het Vlaams Zorgfonds

Betaalbaarheid zorg 31