Aad en Ineke Rijs:

Krielenfeest in hanen- en hennenwei

Duifje van Jan Steen legt elke maand twee eitjes

Brave Brahma’s kippen van formaat

Jaargang 1 Oktober 2011

Levende HaveLevende Have

en ander p

luim

veeAlles o

ver kip

pen

kippenweetjeskippenweetjes

pag 12

RuiAls de dagen weer gaan korten, verli-est de kip haar veren. De ene kip doet daar wat langer over dan de andere. Tussen de drie en zeven weken neemt de ruiperiode in beslag. De duur is afhankelijk van het voedsel, huisvest-ing, water, en stress. Gedurende de rui verliezen kam en lellen hun rode kleur en de hennen stoppen doorgaans met leggen. Voordat de winter intreedt is het verenkleed weer als nieuw. Toevoegen van extra oliehoudende zaden zoals zonnebloempitten, vita-minen, kalk, fosfor en eiwitten komt de veergroei ten goede. Het gedrag van de hanen wordt nauwelijks beïnv-loed door de rui. Gezonde hanen zijn tijdens de rui normaal vruchtbaar.

KammenKammen dienen, net als de lellen, om de lichaamstemperatuur te regelen, maar ze hebben bij de hanen ook een belangrijke signaalfunctie: een knalrode kam duidt op zin in seks. Door de fokkerij hebben de kam-men bovendien allerlei verschillende vormen aangenomen, waardoor rassen zich van elkaar onderscheiden. Zo is de Brahma te herkennen aan een zogeheten erwtenkam, draagt de Wyandotte een rozenkam, zit er op de kop van een Maleier een walnotenkam, gaat het Sultanhoen door het leven met een tweehoornige kam en komen er bij Zijdehoenders nogal eens kammen voor in de vorm van een kleine aardbei. Is de kam

gekarteld, zoals bij de enkel-voudige kam op de kop van een Australorp, dan hebben fokkers vaak ook nog afspraken gemaakt over het aantal “tanden”. Soms is de kam zo groot dat deze opzij valt. De kam van een Leghornhen is daar een voorbeeld van.

Angst voor kippen Je zult er maar last van hebben: angst voor kip-pen, ofwel alektorofobie. Komt niet veel voor, maar

er bestaan echt mensen die al bij het zien of horen van een hen of haan in de stress schieten en angstreacties vertonen, zoals een droge mond, een versnelde hartslag, duizeligheid en trillingen. Vaak komt alektorofobie – alek-tor is Grieks voor haan - voort uit een traumatische ervar-ing. Het kan zijn dat een haan daadwerkelijk de persoon ooit heeft aangevallen. Na zo’n belevenis kan alles wat fladdert als angstig worden ervaren. Degene die aan deze fobie lijdt, realiseert zich doorgaans wel dat de angst niet reëel is, maar de angstreacties zijn niet met praten en geruststellen weg te krijgen. Wie van de angst af wil, bijvoorbeeld om een opleiding tot dierverzorger te kunnen volgen, kan in therapie bij een fobiespecialist.

Hanen met en zonder sporenSommige hanen krijgen geen sporen. Dat kan een nadeel voor de voortplanting want, spoorloze hanen zijn lang niet altijd even vruchtbaar. Een haan mét sporen kampt echter weer met hele andere problemen. Er wordt wel eens beweerd dat die sporen de hennen beschadigen, maar dat blijkt vooral door de achter-tenen te komen. De sporen kunnen de haan wel zelf behoorlijk in de weg zitten, bijvoorbeeld doordat ze in een bocht groeien en de poot raken. Vandaar dat eigenaren van hanen soms gewapend met knijptang of vijl ’s avonds het hok in gaan om de scherpe uitein-den te verwijderen. Dat kan een bloederige toestand veroorzaken, zeker als er in “het leven” wordt geknipt. Ervaringsdeskundigen gebruiken een combinatietang of waterpomptang. Zij pakken de spoor zo dicht mogelijk bij de poot vast, draaien hem voorzichtig een klein beetje heen en weer met de ronding van de spoor mee. Als het goed is laat daardoor de huls van de spoor los. Wat overblijft, is een klein nieuw spoortje. Mocht bij deze methode toch iets van bloed tevoorschijn komen, spuit er dan wat wondspray op.

Enkele kam

Erwtenkam

Rozenkam

Walnotenkam

kippenweetjeskippenweetjes Tekst: Jinke Hesterman en Gerben Ypma Foto’s: Jan Smit/Dierenbeeldbank

pag 13 Alles over kippen en ander pluimvee

KippenstressKippen zijn gevoelige dieren, Gewoonte-dieren ook, gewend aan hun vaste patro-nen, hun eigen voer en hun vertrouwde omgeving. Plotselinge veranderingen, daar houden ze niet zo van. Dat geeft kip-penstress. Hoe jonger ze zijn, hoe minder goed ze er tegen kunnen. Veranderingen kunnen ertoe leiden dat de kippen tijdelijk van slag zijn. Dit kan weer gevolgen heb-ben voor het immuunsysteem, waardoor ziekteverschijnselen de kop opsteken. Daarom is het van belang dat de kip-pen telkens hetzelfde voer krijgen en de omschakeling naar een ander merk altijd geleidelijk gaat. Ook het samenvoegen van koppeltjes kippen moet met beleid gebeuren. Laat de dieren langzaam aan elkaar wennen in van elkaar gescheiden ruimtes. Houd er rekening mee dat hun hele pikorde in de war raakt als de groe-pen abrupt bij elkaar worden geplaatst.

Kippen zijn allesetersGranen, zaden, kruiden, gras, groenten, fruit, brood, wormen, torren, kevers – kippen zijn alleseters. Ze nuttigen zelfs muizen en kikkers op z’n tijd. Een piepklein pasgeboren veld-muisje is zijn leven niet zeker in de buurt van een kip. Ook weten kippen wel raad met een stukje vlees van het rund, varken of lam. De kip is dus net al als vele andere vogels een omnivoor. Ze halen hun eiwitten als ze

de kans krijgen voor een deel uit dierlijk voedsel. Kippen die gewoon legvoer op het menu hebben staan, nemen voldoende eiwit op uit de aanwezige sojaproducten in deze korrels. Toch zullen ook zij wat dier-lijke eiwitten op z’n tijd niet versmaden.

Grote kip-pen leg-gen grote eieren, kleine kippen

leggen kleine. Dat is zo’n beetje de algemene regel. Hoewel er uitzonderingen bestaan: zo leggen de niet al te grote industriekippen grote eieren en nemen de eieren van de grote Brahma de omvang aan van die van een dwerghoen. Het ras bepaalt kortom hoe groot de eieren gemiddeld zijn. Ook voeding is ook van invloed op de grootte van het ei, evenals de leeftijd van de kip: hoe jonger, hoe kleiner het ei. Verder bepaalt het kontje van de kip de omvang van het ei. Soms produceren kip-pen dagelijks een heel klein eitje. Er gaat dan iets mis bij de eiproductie. Er komt dan een klein stukje eiwit zonder dooier in de eileider, dat daar voorzien wordt van een keurige eischaal.

KippenrenDe grond in de kippenren heeft geregeld rust nodig. Een verplaatsbaar kippenhok is daarom zo ideaal: om de zoveel tijd krijgen de kippen weer een nieuw stukje grond tot hun beschikking. Het helpt de infectiedruk laag te houden. Vooral wormbesmettingen kunnen worden tegengegaan door de kippen niet te lang op een zelfde stuk gras te houden. Een rustperiode van enkele maanden is voldoende. Het gras kan zich dan ook weer herstellen, tenzij de kippen het met wortel en al hebben opgegeten. Dan zit er niets anders op dan het opnieuw in te zaaien.

Heeft u een vraag?Stel hem in de Vraagbaak van www.levendehave.nl of mail

naar info@levendehave.nl om de vraag voor te leggen aan

de kippendokter of de kippenfluisteraar.

Grootte van het ei

De vos en de gansNiet alleen kippen moeten vrezen voor de vos, ook ganzen kun-nen deze rovers maar beter niet tegenkomen. Toch is dat niet altijd te vermijden. Vooral ganzen die niet kunnen wegvliegen omdat ze gekortwiekt zijn, vormen een gemakkelijke prooi. ’s Nachts ophokken kan een hoop ellende voorkomen. Niet alle ganzen zijn daar echter voor in. Het ganzenweitje afras-teren met gaas en aan de buitenkant op verschillende hoogtes een stroom-draad aanbrengen, is een andere optie. Wat ganzen nogal eens redding brengt

is een waterpartij als vluchthaven. Hoewel ook dat geen garantie geeft op overleven. Vossen kunnen namelijk zwemmen en ze hebben er graag een nat pak voor over om hun honger te stillen.

pag 14

Tekst: Ad BoksFoto’s Jan Smit/Dierenbeeldbank

In de negentiende eeuw verrijkten kippen van groot formaat uit Azië onze pluimvee-stapel. De Langshans, Cochins, Brahma’s en Maleiers deden hun intrede. Vooral de Brahma’s wisten sinds hun binnenkomst de liefhebbers te boeien. Sportfokkers, die eenmaal met dit ras beginnen, blijven de Brahma jarenlang trouw.

In de jaren veertig van de negentiende eeuw bereikten diverse zendingen kippen

uit de haven van Shanghai, China, Amerika en Engeland. Deze dieren kregen de naam Shanghais. In 1850 kwam in New York een zending van honderd kippen uit China binnen. De collectie omvatte kippen van allerlei kleur, tekening, grootte en uiterlijke verschijningsvormen. Een zekere George G. Burnham selecteerde hieruit een paar licht grijze dieren - wit zwart columbia - die zeer groot waren. Deze dieren kruiste hij met ander pluimvee uit China. Afstammelingen van deze Chinese voorouders exposeerde hij onder verschillende namen, maar vooral als grijze Shanghais.

Burnham was een gewiekst zakenman. Hij fokte uit zijn ouderdieren een aantal fraai uitziende jonge dieren. Om het onderscheid met dieren van andere fokkers te vergroten bedacht hij de naam Brahma’s. Hieraan kop-pelde hij het volgende publiciteitsverhaal. Volgens Burnham kwamen de voorouders uit het huidige India en zouden ze via een schip uit de havenstad Luckapoor aan de Brahma Pootra rivier zijn aangevoerd. Om het ver-haal nog sterker te maken waren er volgens hem slechts enkele dieren aangevoerd, de rest was onderweg door de bemanning opgegeten. Hij had zijn exemplaren van een matroos van dit schip gekocht. Het verhaal sloeg aan en heeft het jaren vol-gehouden. Een zekere John M. Freeman, een bekend Amerikaanse Brahmafokker uit het midden van de vorige eeuw ontzenuwde in zijn boek Brahma Fowls het PR-praatje volle-dig door aan te tonen dat het door Burnham

genoemde schip, kapitein of matroos, nooit hadden bestaan. Publiciteitsstunt Dat Burnham een goede verkoper van zijn fokproduct was, blijkt wel uit zijn aanpak om het ras onder de aandacht van een groot publiek te brengen. Uit zijn voorraad kippen selecteerde hij negen fraaie exemplaren, deed deze in een stijlvolle walnoten kooi en zond ze per schip naar koningin Victoria van Engeland, geadresseerd aan de Zoological Gardens London, Engeland. Alvorens dit te

Hoge aaibaarheid maakt ras geschikt voor hobbyist

Brave Brahma’s kippen van formaat

Europees raskampioenschapDe Nederlandse Brahmaclub viert op 28, 29 en 30 oktober ter gelegenheid van haar 25-jarig bestaan een Europees raskampioenschap in Meijel, omge-ving Venlo. Locatie d’n Binger ligt midden in het cen-trum. Er worden vijfhonderd Brahma’s verwacht uit Nederland, België, Frankrijk, Denemarken, en Italië

pag 15 Alles over kippen en ander pluimvee

doen zorgde hij voor voldoende publiciteit van de zending in de kranten van New York en Boston. Het adres was in purper en goud geschreven. De verzending vond plaats in december 1852.

Na aankomst in Engeland besteedde de London Illustra-ted op de voorpa-gina een artikel aan

deze schenking met een complete beschrij-ving en een lovend verhaal over de kwalitei-ten van de dieren en de schenker. Om de het ras nog verder te promoten kwam deze krant enkele weken later met een tweede artikel waarin zeven van de negen dieren waren afge-beeld door de bekende tekenaar uit die tijd Harrrison Weir. Dit met toestemming van koningin Victoria. Burnham zorgde ervoor dat deze artikelen terecht kwamen bij de Amerikaanse kranten. Het gevolg was dat de

prijs van een koppel Brahma’s steeg van 12 à 15 dollar naar 100 tot 150 dollar. Je ziet hoe een cadeau je eigen portemonnee kan vullen.

In 1852 zette het ras voor het eerst in Europa voet aan wal. Het groeide in Nederland uit tot een van de populairste kippenrassen. Met hun statige, opgerichte houding, flinke donsontwikkeling - waardoor het dier groter lijkt dan het in werkelijkheid is -en zware voetbevedering zijn de Brahma’s nog altijd veelgevraagde hobbykippen. Hun houding zorgt voor een zelfbewuste uitstra-ling zonder dat ze er wreed of vechtlustig uit zien. Het is een rustige kip met een indrukwekkende verschijningsvorm. Menig hobbyhouder roemt deze “Koning onder de kippenrassen” vanwege hun aaibaarheid. Het is een knuffelkip bij uitstek.

De Nederlandse Brahmaclub, die eind oktober haar 25-jarig bestaan viert in Meijel, onder-scheidt twintig kleurslagen. Officieel zijn er negen erkend. De oorspronkelijke kleu-ren zijn wit zwartcolumbia en meerzomig zilverpatrijs. In de loop van de tijd kwamen daar onder meer de volgende kleurslagen bij: wit blauwcolumbia, buff zwartcolumbia, buff blauwcolumbia; meerzomig zilverpatrijs, meerzomig blauwpatrijs, berken en zwart. Daarnaast bestaan er nog twee niet erkende kleurslagen: blauw en koekoek. Opmerkelijk aan de Brahma is de kop. Die is in verhouding tot het lichaam vrij klein, kort en breed met overstekende wenkbrauwen. Opvallend is ook de kam. Die bestaat uit drie naast elkaar liggende kammetjes, de zoge-naamde drierijige kam. Deze is klein, stevig en recht op de kop geplaatst. Anders dan bij andere dieren met voetbevedering mogen de Brahma’s geen gierhakken laten zien. Gier-hakken zijn veren die in het verlengde van het dijbeen schuin naar achteren groeien. Indien ze aanwezig zijn, moeten deze uit zachte veren bestaan, die naar binnen zijn gericht. Verder is de Brahma vooral groot. De haan weegt vier tot vijf kilo, de hen drie tot vier kilo. Tip: gezien de in verhouding kleine vleu-gels en het hoge gewicht is het aan te bevelen de zitstokken niet te hoog te plaatsen. Een halve meter van de grond is hoog genoeg.

Meer informatie is verkrijgbaar bij de secretaris van de Brahmaclub: L. van Beek, Westenenker-weg 95A,7335CV Apeldoorn, tel. 055-5421238. Email: lammert.vanbeek@amail.com website: www.brahmaclub.nl.

Plussen en minnen

+ Rustig, vrij tam en aaibaar

+ Kunnen los op het erf lopen achter een

afrastering van 1 meter hoog

+ Leggen redelijk aantal eieren (jaarlijks

ongeveer 150 van ca. 55 gram)

+ Worden makkelijk broeds

+ Kunnen goed met andere rassen

- Hebben veel ruimte nodig

- Zien er voor kinderen wat angstwekkend uit