K I P P E NK I P P E N

b o e k w e r k & p a r t n e r s

de schoonheid van 28 kippenrassen in de lage landen

KIPPENde schoonheid van 26 kippenrassen in de lage landen

Jinke Hesterman fotografie Jan Smit

b o e k w e r k & p a r t n e r s

Woord vooraf 7

Legrassen 9- Australorp xx- Barnevelder xx- Fries hoen xx- Groninger meeuw xx- Lakenvelder xx- Marans xx- Orpington xx- Welsumer xx

Sierrassen xx- Brabanter xx- Brahma xx- Chabo xx- Cochin xx- Hollands hoen xx- Hollandse kriel xx- Hollands kuifhoen xx- Ko-Shamo xx- Nederlandse baardkuifhoen xx- Nederlandse sabelpootkriel xx- Nederlandse uilebaard xx- Sebright xx- Serama xx- Watermaalse baardkriel xx- Wyandotte xx- Zijdehoen xx

Vleesrassen xx- Chaams hoen xx- Noord-Hollandse blauwe xx

Australorp xxBarnevelder xxBrabanter xxBrahma xxChaams hoen xxChabo xxCochin xxFries hoen xxGroninger meeuw xxHollands hoen xxHollands kuifhoen xxHollandse kriel xxKo-Shamo xxLakenvelder xxLegrassen xxMarans xxNederlandse baardkuifhoen xxNederlandse sabelpootkriel xxNederlandse uilebaard xxNoord-Hollandse blauwe xxOrpington xxSebright xxSerama xxSierrassen xxVleesrassen xxWatermaalse baardkriel xxWelsumer xxWyandotte xxZijdehoen xx

INHOUD

Fokkers van kippen zijn netschilders: ze brengen eengrondkleur aan, zetten een stipjehier en een streepje daar envervolgens krijgt een ras langzaamvorm. Zo verging het ook deBarnevelder.

De Barnevelder zag er aanvankelijkheel anders uit, totdat de fokkers erzich mee gingen bemoeien en het oor-spronkelijke boerenkipje – een men-gelmoes van patrijsachtig gekleurdedieren – steeds meer het uiterlijk kreegvan een sierkip. Zo ontstond er – bijtoeval overigens – aan de uiteindenvan de veren van de Barnevelder doorkruisingen met diverse andere rasseneen brede en een wat smallere, don-kergekleurde, vaak groen glanzenderand. Fokkers noemen dat een dub-bele zoom. De boerenkip was in de 14e eeuw, toende Hertog van Gelre eier-exporten op

BARNEVELDER

13

gang bracht naar de Keizer Robrechtvan Aken in Duitsland, nog heel ge-woontjes. Wel beschikten de hennen alover uitzonderlijke legcapaciteiten. Ietswat later alleen nog maar werd verbe-terd, onder invloed van de Aziatischepluimveerassen zoals de Cochin, Ma-leier, Brahma's en Langshans. De Ma-

rans – legger van koffiebruine eieren -zorgde ervoor dat de kleur van de ei-eren verbeterde. Zo kreeg de Barnevel-der, die ondanks alle buitenlandseinvloeden, vernoemd bleef naar hetdorpje in de Gelderse Vallei, wereldwijdbekendheid en behield het ras met 180tot 200 grote eieren op jaarbasis lage

�� Barnevelder haan met eenhelderrode, enkele recht -opstaande kam, langwerpige,overlangs gevouwen oorlellenen middellange, goedafgeronde kinlellen

De Orpington – vriendelijk en fraaiom te zien - staat wereldwijd hoogop de lijst van populaire rassen.Beetje groot voor een eenvoudigeachtertuin, maar in dat geval kaneen kriel evenveel kippenpleziergeven.

Het begon ruim een eeuw geleden inEngeland met een stevige zwarte kip.In het graafschap Kent zag ene WilliamCook in 1886 na diverse kruisingen vaneen Langshans, Minorca en een Ply-mouth Rock de eerste Orpington uithet ei kruipen. Door de aderenstroomde Chinees, Spaans en Ameri-kaans bloed. In datzelfde jaar presen-teerde hij zijn creatie op de LondonDairy Show: een nieuw ras was gebo-ren, vernoemd naar de woonplaatsvan de schepper.

Niet alleen de Engelsen, ook de Ameri-kanen zagen het nieuwe ras als een be-

ORPINGTON

34 Orpington

De Welsumer, een van de bekendsteNederlandse hoenderrassen –legger van buitengewoon grote,koffiebruine eieren met gespikkeldeschaal – is uniek in de wereld.Zeldzaam, dat wel.

De naam van de Welsumer is ontleendaan het dorpje Welsum op de weste-lijke IJsseloever. Daar ergens moet hetras zijn ontstaan. Als een ras zo duide-lijk is gelieerd aan een kleine boeren-gemeenschap, moet de oorsprongervan eenvoudig te achterhalen zijn.Zou je denken. Toch is het G. van Blari-cum, afkomstig uit het gebied enschrijver van het boek “De Welsumers,hun wordingsgeschiedenis, ontwikke-ling, teelt en standaard” niet gelukt deherkomst van dit ras te bepalen. Toenhij als pluimveeconsulent in 1911 oponderzoek uitging, trof hij in en rondWelsum dieren aan die op licht ge-bouwde Maleiers leken. De hennenlegden buitengewoon grote eieren,

WELSUMER

37

mers de kwaliteit van de dieren verbe-teren; de ander maakte gebruik van depatrijskleurige Leghorn om de eierpro-ductie op te voeren. Er werd een com-missie ingesteld om de partijen teverzoenen. Tevergeefs. Het menings-

verschil bleef bestaan totdat in 1928de Nederlandse Vereniging tot Verbe-tering van het Welsumer Hoenderraswerd opgericht. Het doel van deze ver-eniging was: "Het fokken van raszui-vere Welsumers met hooge productie

Welsumer 39

� De kleurslag rood-patrijs is voorbehouden aan deWelsumer

� De hennetjes hebben eenchocoladebruine streep op kopen rug en een donkereoogstreep. De haantjes hebbeneen minder scherpestreeptekening.

Een kip met zoveel donsachtigeveertjes dat ze wel op een balletjemet poten lijken; dat kunnen nietanders dan Cochinkrielen zijn. Echteen ras voor de liefhebbers vanuiterlijk vertoon.

De Engelsen en Fransen die in 1860het keizerlijke zomerpaleis van de Chi-nese keizer in Peking bezetten, moe-ten raar hebben opgekeken. Ze troffener allemaal bijzondere kippen aan.Vooral het koppeltje krielen dat dage-lijks bij de officierstent kwam scharre-len om er de etensresten weg tewerken, baarde opzien. Als onderdeelvan de oorlogsbuit namen de Engel-sen dit paar in beslag. De twee kippengingen als curiositeit mee aan boordvoor een lange zeereis richting Enge-

COCHIN KRIEL

62

� De kam mag niet te groot en dekinlellen mogen niet te langzijn.

64 Cochin kriel

De Hollandse krielen stammen afvan de boerenkrieltjes die vroegerlos op het erf liepen. Vaak sliepen zein open schuren, in bomen enstruiken. Alleen de allersterkstekrielen bleven over en plantten zichvoort.

Deze herkomst heeft de Hollandsekrielen lang parten gespeeld. Menvond ze te gewoontjes. Het ras nochzijn voorlopers kwamen voor op schil-derijen. De Nederlandse Hoender Clubpresteerde het zelfs aan het begin vande vorige eeuw om een negatief fok-advies af te geven: ze stonden te hoogop de poten, waren te slank, en de oor-lellen waren in de loop van de tijd roodgeworden, terwijl ze wit moesten zijn,oordeelden de deskundigen van des-tijds.

HOLLANDSE KRIEL

73

� Kam met vijf tanden, eenoplopende kamhiel en witteoren

Hollandse kriel 77

twintig kleurslagen. De oudste kleur-slag – patrijs – heeft nog steeds degrootste aanhang. Opvallend is dat debroedsheid bij de hennen per kleur-slag en stam kan verschillen. Dat geldt

ook voor het aantal eitjes dat een henlegt.

� Zilver-patrijs

Kippen met spierballen. Kippen dieweinig ruimte nodig hebben en zotam zijn als wat. De Ko Shamobeschikt over bijzondere kwali -teiten. De meningen over deschoonheid van dit ras lopenuiteen.

Ko Schamo betekent Kleine Vechter.Dat klinkt gevaarlijk, maar in feite is ditras de vriendelijkheid zelve. Hun uit-zonderlijk tamme karakter delen zemet andere Oosterse vechthoenders.De hanen ja, die kunnen elkaar als hetmoet naar het leven staan. Maar in dehand van de mens verandert deze Azi-atische kriel van hooguit een kilo ineen vreedzaam diertje. Deze karakter-trek is gedeeltelijk aangeboren, een in-stinct dat ze van hun vooroudershebben geërfd. Maar ook de manier

KO SHAMO

� Het lichte oog geeft aan de kopvan de Ko Shamo extraexpressiviteit

trouwens geen incidenteel gebrek. Hetis een raskenmerk. De Kleine Vechterlaat zijn blote bast zien, alsof veren eenteken van zwakte zijn. Dit uiterlijk ver-toon wordt nog eens geaccentueerddoor de kleur van het zichtbare vel: bijvoorkeur felrood.

Bij dit ras gaat het niet om een weelde-rig verenkleed of een rijkdom aan kleu-ren. Het aantal erkende kleurslagen isdan ook beperkt: wit, zwart, tarwe, zil-ver-tarwe, rood-porselein. Belangrijkervinden de fokkers van de Ko Shamodat er een paar stevige poten onder

84 Ko Shamo

� Haan en hen, kleurslag tarwe

boven de afzonderlijke eigenschap-pen. Een goede sabelpootkriel is al vaneen grote afstand te herkennen.

94 Nederlandse sabelpootkriel

� Hen en haan: beide porselein,een van de meest populairekleurslagen ?hoort dit bijschriftbij de foto?

een extra vinger aan de vleugel. Bovende snavel zit een bobbel. Het is de wal-nootkam, net zo donker als huid enbotten. De oorlellen zijn blauw, deogen donker. De oorspronkelijke kleur-slagen wit en zwart komen het meestvoor, maar er zijn ook patrijskleurige,rode, blauwe, parelgrijze, koekoekkleu-rige, zilverpatrijskleurige en buffkleu-rige hoenders, met en zonder baard ofkuif. Witte zijdehoenders met zwartestippen worden ''platenbont'' ge-noemd. Ook die kleurslag bestaat aleen tijdje en komt voort uit een krui-sing van een zwart zijdehoen en eenLeghorn.

Zijdehoenders zijn geharde dieren, be-stand tegen extreem lage temperatu-ren. Hun contourveren hebben destructuur van donsveren: ze missenhaakjes die in elkaar grijpen. Het zijde-hoen heeft aan dat donsachtige veren-kleed zijn naam te danken. Ze lijkenwel van zijde.

Zijdehoen 121

� Deze kuikens zitten onder delamp, maar doorgaans zijn dehennen heel goed in staat hunkuikens zelf uit te broeden engroot te brengen

Blz. 122 Zijdehoen haan: buff