Klara Polleunis

De geboorte van jeugddelinquentenChristiaens – De geboorte van de jeugddelinquenten

Inhoudsopgave1. Niet braver, maar luier 3

1.1 ‘Hoe komt het dat jongeren verleid worden tot misdadig gedrag?’ 3

2 Enkele hedendaagse principes 3

3 Een oplossing voor de jeugdcriminaliteit 43.1 Een menselijke straf 43.2 Doodstrafdebat (P.127) 53.3 2 Tegenovergestelde visies 63.4 De onmogelijke hervorming van de gevangenis 63.5 Twee belangrijke algemene reeksen van vaststellingen 73.6 Twee praktijkmodellen 83.7 Penitentiaire beleid 8

4 Paul Veyne 8

5 Cijfers, statistiek & sociale fysica 95.1 Drang naar wetenschappelijkheid (P.139) 95.2 Sociale enquêtes 10

6 Tussen medelijden en moraliteit 116.1 Het straffen van kinderen (P.149) 11

7 Humanisering van de straf 12

8 Context 13

9 Classificatiedrang 139.1 Kortere straffen vs. langere straffen 149.2 Sint-Hubert 149.3 De rurale oplossing (1848) (P.165) 15

10 Pedagogisering van het straffen 16

11 Gevangenissen worden scholen (P.183) 17

12 Individualisering van de dader als corrolaire van de pedagogisering van de straf 18

13 Criminele antropologie & verwetenschappelijking 19

14 Het straffen van meisjes (P.189) 19

15 Wet op de kinderbescherming (1912) 2015.1 Krachtlijnen van wet 1912 20

OVERGANG: Geen misdaden meer, maar als misdaad omschreven feiten. Geen straffen meer, maar maatregelen. 21

16 Opnieuw wetenschap! 21

17 Besluit 21

Klara Polleunis

17.1 TWEE CENTRALE BEVINDINGEN 2217.2 Spanning tussen straftoemeting en strafuitvoering 22

1. Niet braver, maar luier Is de jeugd veranderd, ligt er een andere factor aan de basis? Ze komen minder van hun computer af, dus ze vergeten dat ze nog misdaden kunnen

plegen Ontstaat aan begin van de 19de eeuw (onafhankelijkheidsverklaring in 1830) Aantal minderjarigen dat een misdaad pleegt stijgt lichtjes

1.1 ‘Hoe komt het dat jongeren verleid worden tot misdadig gedrag?’ Actueel debat: jeugdbeschermingsrecht/jeugdstrafrecht? Hoe kijken jullie hiertegen aan: wie vindt dat jonge misdadigers beter beschermd dan

gestraft moeten worden en vice versa? o Eeuwenoude discussie: moeten we ze gaan straffen of beschermen?

(Heropvoeden)o Straffen wordt afgezworen, veel grotere focus op beschermeno Jeugdbeschermingswet ßàstrafweto Vroeger: mee opgesloten in het gevang, maar leeftijd was toch een

beschermende factor (werden minde hard aangepakt)o Nu: we moeten hen niet straffen maar beschermen!o Krijgen apart systeem met kinderrechtero Gaat over context waarin de jongere werd opgevoed, geen focus op misdaad

zelfo Omstandigheden die hebben geleid tot aanzet tot misdaad?

Bestaande context: Integrale Jeugdhulpverlening – heeft lange weg afgelegd. Doel dit college = historisch overzicht van evoluties die overgang van straffen naar

beschermen mede hebben mogelijk gemaakt.

2 Enkele hedendaagse principes Kind in gevaar/gevaarlijke kinderen

o Spreken over een kind in gevaaro Spanning kind beschermen tegen maatschappij, maatschappij beschermen

tegen gevaarlijke kinderen

Focus op observatieo Gesprekken met kind en ouders, bepalen van verantwoordelijkheden,

thuisbezoeken, observatieperiodes, ed.

Belang van het beschermen, behandelen en (her)opvoeden Afzonderlijke rechterlijke instantie voor kinderen (De jeugdrechter) Accent op preventieve maatregelen

o Waar komen deze vandaan? Hoe kunnen we deze begrijpen?

Klara Polleunis

o Hoe preventieve maatregelen inzetten zodat ze geen volwassen crimineel worden?

3 Een oplossing voor de jeugdcriminaliteit Het problematiseren van criminaliteit en in het bijzonder van jeugdcriminaliteit in de

eerste helft van de 19de eeuw vertoont een januskop: het probleem en zijn oplossing. (P.123)

o De oplossingen die aangegeven worden zijn veelzijdig en kunnen beschouwd worden als onderdeel van de brede sociale hervormingspolitiek inzake onderwijs, reglementering van kinderarbeid en gezinspolitieke interventies.

Oplossing van de jeugdgevangeniso Niet per sé een eenduidige, causale relatie tussen het probleem en de

oplossing à verschillende andere factoren maken dat in de eerste helft van de negentiende eeuw de aparte en specifieke jeugdgevangenissen als oplossing mogelijk worden

Meer dan enkel de leeftijd Moet geplaatst worden in de brede context van de veranderende

perceptie van hoe er moet gestraft worden.

Eerste helft van de 19De eeuwo Vrijheidsberoving als van straffen

Vanaf de jaren 1830 werd de weg vrijgemaakt naar een specifieke gevangenis voor minderjarige gedetineerden

o Het letterlijk apart zetten van minderjarigen vanaf 1840 heeft tegelijkertijd tot gevolg dat vanaf dan ook een aparte penitentiaire politiek mogelijk wordt voor deze steeds groter wordende groep gedetineerden

o Een aparte gevangenis waardoor opvoeding de ‘verbetering’ en de bestraffing van de jonggedetineerden verzekerd worden, vormt zo het vertrekpunt voor de aparte bestraffing van minderjarige daders.

Christiaens, P.124: “Het is in deze context dat het straffen van minderjarigen wordt geproblematiseerd en de nodige aandacht trekt. Hoe het straffen van kinderen als een apart probleem wordt aangebracht en geformuleerd, vormt de aanleiding om in een tweede het straffen van minderjarigen te onderzoeken.”

Christiaens, P.125: “Het spanningsveld tussen straffen en heropvoeden dat hierin kan aangevoeld worden, is de rode draad doorheen de 19de -eeuwse penitentiaire beleid ten aanzien van minderjarige gedetineerden. Het tekent, accentueert en herdefinieert de specificiteit van het straffen van minderjarigen.”

Klara Polleunis

3.1 Een menselijke straf 1750-1850: scharnierpunt

o Een belangrijke verschuiving doet zich immers voor in de wijze waarop schuldigen werden gestraft

In de 18de eeuw maken lijfstraf nog op een dominante wijze deel uit van het straffenarsenaal

Na 1850 was het vooral vrijheidsberoving

Oorzaak verandering In eerste plaats verbonden met een veranderende kijk op het

recht tot straffen zelf, de doelstellingen van de straf en de aard van de straf die daaraan voldoet.

Aanzwellende kritiek op arbitraire strafrecht

Centrale principes strafhervormingsrechto = legaliteit en proportionaliteit

De kritiek van verlichte filosofen en vooral van hervormingsjuristen en –magistraten van de tweede helft van de 18de eeuw richt zich in eerste instantie op de arbitraire machtsuitoefening

Het proportionaliteitsbeginsel en de afschaffing van lijfstraffen vormen de aanleiding en de kern van het debat over hoe r moet gestraft worden

o De spanning tussen ‘supplice & punition’ tekent dit debat (beproeving en straf)

3.2 Doodstrafdebat (P.127) Als tegenstanders van de doodstraf proberen zij aan te tonen dat de levenslange

opsluiting erger is dan de doodstraf, maar paradoxaal genoeg, menselijker. Het doodstrafdebat vormt een belangrijke sleutel in de hervorming van het straffen

en de invoering van de gevangenisstraf

Doelstellingen en functies van strafo Van wraak, pure afschrikking, leedtoevoeging tot verbetering van de dadero Zo staat immers de blijvende voorbeeldfunctie van de opsluiting tegenover

het kortstondige voorbeeld van een executie Expliciet openbaar karakter van lijfstraffen als tegenantwoord à

reactie: opsluiting kan ook een openbaar karakter krijgen! Door gevangenis open te stellen op regelmatige tijdstippen

Context van de veranderende mentaliteit o Elite gelooft in vooruitgang steeds meer gesteld op hygiëne en zuiverheid

Een van de grote kritieken op het achttiende-eeuwse strafrecht betreft juist de te zware straffen voor gewone en kleine delicten. (P.128)

Klara Polleunis

o De relatie tussen misdrijf en straf vormt een belangrijk element in de hervorming van het strafrecht.

o Er waren veel te zware straffen voor kleine delicten Beccaria: vernieuwing van straffen door de straf te relateren aan aan

de aard van het misdrijf

Gevangenisarbeido Lepelletier: arbeid zou geen straf op zich mogen zijn, maar eerder een middel

om de morele verbetering van de gevangene te bewerkstelleno De moderne gevangenisstraf haakt hiermee in op de reeds bestaande praktijk

van 19de-eeuwse tucht en werkhuizen voor bedelaars en landlopers.

Veel lijfstraffen beantwoorden niet aan de nieuwe principes van de nieuwe principes en doelstellingen

o Opnieuw kristalliseren de argumentatie en discussie zich in belangrijke mate rond de doodstraf

o De doodstraf kan niet behouden blijven, omdat ze in een menselijkere uitvoering niet de nodige afschrikking en terreur kan veroorzaken

De opsluiting is een straf die inwerkt op het lichaam en op de geest van de veroordeelde (P.130)

o De doodstraf wordt uiteindelijk niet afgeschaft, wel technische verbetering

3.3 2 Tegenovergestelde visies Visie 1

o Lepelletiero Geloven in de verbetering van de veroordeelde door de werking van de

veroordeelde door de werking van de vrijheidsberovende straf zelf.

Visie 2o De wet zelf een autoriteit uitgaat die afschrikt door het stellen van

voorbeelden, wat de daders in spe op betere gedachten moet brengeno Toch de doodstraf behouden

Aan het begin van de 19de eeuwo Prille aanwezigheid van het verbeteringsideaal in de doelstellingen van de

penale straf

3.4 De onmogelijke hervorming van de gevangenis Tot diep in de middeleeuwen zijn voorbeelden te vinden van opsluitingspraktijken

o Bv. Maison de correction, maison de force

Christiaens, P.131: “De gevangenisstraf is daarom al van bij het begin op ambivalente wijze drager van de verbeteringsutopie.”

Klara Polleunis

o Zijn voorlopers van de gevangenis

John Howardo = de beroemdste gevangenisbezoeker die vanaf het einde van de 18de eeuw

de meest uiteenlopende soorten bezoekt en onderzoekto Howard peilt naar de opgesloten populatie, naar de levensomstandigheden

en het regime in de gevangenis

3.5 Twee belangrijke algemene reeksen van vaststellingen De enquêtes kunnen worden beschouwd als de springplank naar de 19de-eeuwse

penitentiare hervormingen

o 1. Verwijst naar de hygiënistische noodzaak om de gevangenissen om te ruimen, schoon te maken, te verfrissen en de concrete omstandigheden zoals lucht, eten, drinken & slaapgelegenheid te verbeteren

Leefsituatie was op alle vlakken nefast De gevangenisenquêtes sturen aan op een verbetering van de situatie

en daarbij ook het lot van de gedetineerden

Aanbevelingen van Howard Nieuwbouwgevangenis op een open terrein, dagelijkse

wandelingen, sanitaire installaties Voorstander van scheiding van de gevangenen tijdens de nacht Mannen/vrouwen, jongeren/ouderen scheiden

Kritiek @ Howard Men mag niet uit het oog verliezen dat de gevangenis er is om

te straffen! à het gaat het niet om minder straffen!

o 2. De gevangenis schiet te kort en is geen doeltreffend instrument in de bestraffing en de verbetering van de veroordeelde

Voorstel voor panopticon-inspection house – Jeremy Bentham Staat symbool voor de vele geschriften die een nieuw hervormde

gevangenis projecteren, uitteken en uitschrijven

Christiaens, P.134: “Vanaf de eerste beschrijvingen bevestigen deze observerende gevangenisbezoekers de wijdverspreide idee dat de gevangenis voor de gedetineerden een leer- of oefenschool in ontucht en zonde is.”

Christiaens, P.136: “De noodzakelijke materiële hervormingen beogen een hoger doel: het gaat dus niet om minder straffen, maar om beter straffen.”

Klara Polleunis

Elke filantroop heeft zijn eigen plan en een ideaal systeem geopperd Centraal staat het probleem van controle binnen de

gevangenis en dat van het verbeteren door straffen3.6 Twee praktijkmodellen

Het zwijgzame gemeenschapsregime van Auburn De cellulaire of eenzame opsluiting in Philadelphia

o Ducpétiaux is voorstander

Beide systemen beogen dezelfde penitentiaire doelstellingen van moralisering en verbetering van de gedetineerde

3.7 Penitentiaire beleid Het penitentiaire beleid van de eerste helft van de 19de eeuw is schatplichtig aan

visies, kritieken en voorstellen van de gevangenishervormers

Vanaf 1830 komt de hervorming in een stroomversnellingo 2 belangrijke elementen

1. Vorming van de nationale Belgische staat 2. Figuur en persoonlijkheid van de nieuwe inspecteur-generaal –

Edouard Ducpétiaux publiceert toonaangevende sociale enquêtes à dit maakt hem

een sleutelfiguur Organiek decreet 1821

o Orde & discipline staan centraalo Orde heeft alles te zien met het beheer van de opgesloten bevolking, maar

orde wordt ook vertaald in termen van de moraliserende dimensie van de gevangenisstraf.

Hervormingen 1833 (P.147)o Verkoop van alcohol wordt verbodeno Dubbele onderneming die zowel de materiële als morele

beheersproblematiek van het gevangeniswezen betreft 2 fundamentele administratief-wetenschappelijke instrumenten

Uniforme registratie Zedelijke rekenkunde

o Introduceert de mogelijkheid tot een onderzoek naar het gedrag en de moraliteit van de gedetineerde voor en tijdens zijn gevangenisstraf

4 Paul Veyne“L’histoire devient histoire de ce que les hommes ont appelés les vérités et de leurs luttes

autour de ces vérités”

“Geschiedenis wordt geschiedenis door de strijd die mensen voeren om waarheden”

Klara Polleunis

als mens nooit handelen om 1 bepaalde waarheid, waarheden geraken in conflict à eigen gelijk halen

Geschiedenis is niet iets dat vooraf bedacht is, het ligt nog niet vast Geschiedenis is resultaat van een tal van onvoorspelbaarheden (= schoonheid en

moeilijkheid van menselijke vrijheid) Mens is niet per se gevolg van de geschiedenis

5 Cijfers, statistiek & sociale fysica Adolphe Quetelet: “Apliquons aux sciences politiques et morales la méthode fondée sur

l’observation et sur le calcul, methode qui nous a si bien servi dans les sciences naturelles (Geciteerd in Christiaens, 25)

Edouard Ducpétiaux: “On voit que le nombre des jeunes délinquants âgés de moins de 16 ans est légèrement en voie d’augmentation; c’est là un symptôme peu favorable, qui doit fixer sérieusement l’attention de l’autorité supérieure” (Geciteerd in Christiaens, 21)

Delinquenten werden een politiek thema Nieuwe praktijken om met deze nieuwe figuren om te gaan Pleidooien om de minderjarige criminelen af te zonderen van volwassene criminele

o Jeugd als een blad dat nog gered kan wordeno Er kunnen nog andere dingen op geschreven worden dan de criminele feiten

Er kan nog pedagogisch beïnvloed worden Discussie komt doordat ze zichtbaar gemaakt worden

o Komt door statistiek: onderzoek naar het voorkomen in de maatschappij (stijgend aantal criminele minderjarigen)

Herdenking menswetenschappen (vroeger meer filosofisch; bv. Nadenken over het doel van de pedagogiek, nu natuurkundige methodes toepassen op menswetenschappelijk onderzoek)

o Combinatie cijfers, statistieken en verwetenschappelijk à jeugddelinquent wordt zichtbaar

Krijgt op papier een leven, werd een aparte categorie

5.1 Drang naar wetenschappelijkheid (P.139) 2 manieren om dit te realiseren

o 1. Evalueren op kwantitatieve en hygiënistische parameters Het cijfer is van doorslaggevende aard De bijdrage van de prille, soms sterk gefragmenteerde penitentiaire

statistieken is fundamenteel in de constitutie van de penitentiaire kwestie als deeloplossing van het criminaliteitsprobleem

Ook op dit terrein vervult de ontwikkeling van de sociale of morele statistiek

Christiaens, P.140: “Net zoals het argument van de stijgende criminaliteit gebaseerd op de gerechtelijke statistieken en het stijgende aantal vervolgingen, is ook hier het kwantitatieve beeld van de groeiende gevangenispopulatie een element in het problematiserende vertoog over de penitentiaire kwestie.”

Klara Polleunis

Op een dubbele manier Aan de ene kant worden de rol van de gevangenis en vooral de

aandacht voor de penitentiaire kwestie in de problematiek van stijgende criminaliteit belicht.

Aan de andere kant echter wordt ook de problematische situatie binnen de gevangenis zichtbaar gemaakt

De penitentiaire statistieken zijn zowel een administratief beheersinstrument als een wetenschappelijk meetinstrument.

Zo wordt enerzijds de penitentiaire capaciteit zelf (# cellen, kostprijs, ed.)

Anderzijds groeit de statistische aandacht voor de gesloten gevangenen en worden andere kenmerken dan hun aantal gemeten: het geslacht, de leeftijd & soort straf

o 2. Via internationale penitentiarie congressen Toneel van de ware stelselstrijd

Dupédiaux: voordelen cellulaire opsluiting Internationale draagwijdte

5.2 Sociale enquêtes“Il est impossible de méconnaître les signes précurseurs d’une révolution nouvelle, non plus politiques mais sociale, révolution des pauvres contre les riches, du prolétariat contre la propriété. Le volcan gronde avant d’éclater” (Ducpétiaux, 1840 geciteerd in Christiaens, 35)

Wijzen op gevaar van bepaalde milieus; verstedelijkte milieuso Opkomst kapitalisme, kinderen van landbouwers trekken naar de stad voor

werkmogelijkheden à opeenhoping van arbeiderso Beschouwen de arbeidswerken als vulkanen die op het punt staan te

ontploffen, het zijn broeihaarden van evolutie Link crimineel gedrag en armoede in urbane context

Geboorte jeugddelinquent kan niet losgekoppeld worden van mening van de rijkere over de armoede die zouden kunnen leiden tot een maatschappelijke revolutie

Probeert buurten in kaart te brengen (observatie)

Christiaens, P.134: “Naar analogie met de sociale enquêtes en in dezelfde traditie daarvan, sturen de gevangenisenquêtes aan op een diagnose van de situatie in gevangenissen en asielen, met daaraan gekoppeld een programmatisch voorstel tot hervorming. De ideale gevangenis wordt stilaan zichtbaar gemaakt.”

Christiaens, P.140: “De verrichte gevangenisarbeid, het verstrekte onderwijs, evenals ziekte, sterfte en andere zogenaamd medische indicatoren maken deel uit van de penitentiaire statistieken.”

Klara Polleunis

o Rapporten schrijven over de buurt die het gevaar gaan beschrijveno Armoede is leerschool van criminaliteit, jongeren worden losgelaten, lopen

gewoon op straat, vaak zijn ouders alcoholici, ed.

6 Tussen medelijden en moraliteit Koppelt stijging aan moreel verval

o 3 soorten landloper, kleine dief en prostitué à voorlopers van de moordenaars

die het grondgebied in gevaar gaan brengen Zorgen dat ze niet uitgroeien tot rasechte criminelenDe landloper, de

dief en de prostitué

Ondanks de band met armoede focust de burgerlijke ontdekking van de jeugd(criminaliteit) vooral op het morele aspect ervan

6.1 Het straffen van kinderen (P.149)

Code pénal van 1810. Bij kinderen onder de 16 jaar beslist de rechtbank over het oordeel des onderscheids (Verschil met Romeinse periode)

o Indien niet schuldig: of naar huis of maison de correctiono Indien schuldig -> gewone gevangenisstraf

Oordeel des onderscheids (P.149)o Wist hij/zij wel wat hij deed? (opsluiten vs psychiatrische behandeling)o Een minderjarige weet niet wat hij doet dus we kunnen hen niet straffen –>

anders aanpakkeno Onderscheid aanbrengen (JURIDISCH)

minderjarigen die niet weten wat ze doen à maison de correction of naar huis

handelde met oordeel des onderscheid, wist wat goed en kwaad was en wat de consequenties zijnà gevangenis

o Mengeling kinderen en volwassenen is een doorn in het oog van de sociale enquêtes

Christiaens, P.150: “Samenvattend kan dus gesteld worden dat 2 groepen van minderjarige daders in de gevangenis terecht komen: schuldigen die een (korte) gevanenisstraf moeten uitzitten, en onschuldigen (jonger dan 16) die voor een langere periode in correctie zijn geplaatst.”

Christiaens, P.151: “De groeiende aandacht voor kinderen komt voort uit het als besmettelijk of gevaarlijk geachte contact tussen volleerde criminelen en jonge first offenders.”

Christiaens, P.186: “De verwantschap tussen de jonge arme bedelaar en de jonge dief, die reeds in de sociale enquêtes van de eerste helft van de 19De eeuw was geopperd, dringt nu ook formeel door tot de strafuitvoeringspraktijk.”

Klara Polleunis

Kan niet! Gevaar is dat gevangenis een leerschool wordt voor misdadige jongeren, in de gevangenis leren om crimineel gedrag te stellen!

Leidt tot oprichting van een aparte jeugdgevangenis NOG STEEDS GEVANGENIS!

Aan de andere kant is ook het hervormingsideaal (straffen is ook verbeteren) een belangrijk referentiepunt in de verhoogde aandacht voor jonge gedetineerden en hun straf. (P.151)

Impact van hervorming gevangeniswezen zelf!o Het straffen van jonge daders via opvoeding heeft dus niet enkel een

punitieve en verbeterende functie, maar ook een preventieve functie, met name het voorkomen dat jeugdige daders volwassen recidivisten worden.

7 Humanisering van de straf Invloeden

o Statistiek en cijferso Sociale enquêtes

Ook aandacht voor de humanisering van het straffeno Foucault – Discipline, toezicht en strafo Eind 17de eeuw: straffen is publiek en lichamelijk (publiek terechtgesteld op

marktpleinen om een voorbeeld te stellen à sensibiliseren voor gevolgen van misdadig gedrag)

o De terechtstelling van Daumier: had poging genomen om koning te vermoorden Openbare schuldbelijdenis; gwn echt vuile marteling Toont aan dat straffen een lichamelijke activiteit was en dat ze mensen

niet opsloten Publiek werd adhv de doop opgevoed (moest mensen tot inkeer brengen)

Werd in toenemende mate in vraag gesteld!o Soms ging het volk niet akkoord met de strafo Van lijfstraf naar gevangenisstrafo Kwamen in opstand tegen de beul

Is het tegenovergestelde van wat ze wilde bereiken; rust Volk kreeg revolutionaire gedachte, bedenken alternatieve

strafmechanismen (1 ervan is de gevangenis: het gaat om te misdadiger herop te voeden, tot inkeer komen in een eenzame cel) GEBOORTE VAN GEVANGENIS; HUMANISERING VAN STRAF

Gevangeniso Draait ene paar decennia, was operationeelo Kwam daarna in negatief licht te staan, functioneer niet zoals het moet

Klara Polleunis

Nu gevangenis zien als broeihaard voor evolutieo Contact tussen gevangenen moest hervormd worden

Gaven veel te veel tips, moeten werken naar cellulering: individuele cellen i.p.v. leven in groepen

o Straf humaniseren, maar ook de juiste mensen straffen! Opstap naar jeugdgevangenissen en hervormingsscholen

8 Context Pedagogisch optimisme van Verlichting, burgerrechten, nieuwe politieke

bestuursvormen Nadruk gelegd op cijfers en statistieken Jeugddeliquentie België 18de eeuw: wijzen op problematiek

o In de loop van de 19de eeuw: pedagogisering omgang met minderjarige deliquenten

Humanisering van de strafo Vroeger puur fysiek, nu goed gestructureerde & gedetailleerde

gevangenisstructuur Focus op misdadiger zelf niet op straf

Gevangenis als pedagogisch project, past binnen het pedagogisch optimisme

9 Classificatiedrang Begin 19de eeuw: Kritiek op gevangeniswezen!

o “Tous les prisonniers étoient entassés dans des lieux obscurs, rongés de vermine, respirant l’air le plus méphitique occasionné par la plus dégoûtante malpropreté; … les enfans étaient confondus avec les viellards; l’oisivité regnoit partout … rien ne rappelait l’homme à ses fins” (Geciteerd in Christiaens, 60)

o Vragen over de praktische organisatie van de gevangeniso Hervormers stelde vast dat het ideaal, niet veel in huis was gekomen

• Inhumane leefomstandigheden• Gevangenen op 1 hoop gegooid, weinig eten en drinken, ratten,

ongedierte ed.• Gevangenis was een leerschool voor misdadigheid

Nadeel gevangeniso Jongeren en volwassenen werden door elkaar opgesloten (zie citaat)o “Alle gevangenen waren op een hoopje gegooid, bedekt met luizen en ander

ongedierte, de lucht was van een enorm slecht kwaliteit door de slechte levensomstandigheden, de jongeren worden samen met de ouderen opgesloten”

Oprichting aparte penitentiaire instellingen voor minderjarigen (Sint-Bernardus, 1832 & Sint-Hubert, 1840) – Tegengaan van neiging rechters om jongeren vrij te spreken (precies door besmettingsgevaar in gewone gevangenissen)

Klara Polleunis

o Overgaan tot oprichting van instituten: afgezonderde jeugdgevangenisseno Besmettingsgevaar tegen te gaan

Terminologie! Geen gevangenis, maar maison de réformeo TERMENOLOGIE VERANDERD: van gevangenis naar maison de réforme;

heropvoedingshuizen

Uit deze classificatie blijken de drie belangrijkste criteria die enerzijds de categorisering van jeugddelinquenten in de 2de helft van de 19de eeuw sturen en anderzijds de perceptie van het straffen en heropvoeden van jeugddelinquenten structureren.o 1. Leeftijdo 2. Schuldig vs. onschuldigo 3. Duur van de opgelegde straf

9.1 Kortere straffen vs. langere straffen Het opsluiten van jeugddelinquenten met een korte gevangenisstraf kan op 2

complementaire manieren gecontextualiseerd wordeno Illustreert de verhoogde aandacht voor de aparte heropvoeding van de

onschuldige jeugddelinquento = een versterking van het pleidooi dat een effectieve heropvoeding slechts

kan door een langere opsluitingsduur (Ducpétiaux)

1830o Er wordt nadrukkelijk gewezen op de nefaste gevolgen van korte straffen!o Het bestraffen van een minderjarige kan enkel nog positief of effectief

ingevuld worden in 2 gevallen De onschuldige jeugddelinquenten moet ter beschikking worden

gesteld De schuldige moest minsten tot 6 maanden veroordeeld worden.

9.2 Sint-Hubert Verplaatsing van het gevangeniskwartier naar een volledig aparte penitentiaire

instelling voor jongens

Strafregimeo Een kruising van straffen en (her)opvoeden en het maison pénitentiaire zelf

als een hybride tussen gevangenis en school

Strikte discipline, een door de klok geritmeerd dagverloop, lager onderwijs, arbeid op het land of in de industriële ateliers en religieus onderricht.

Moraliserend effect:

Christiaens, P.159: “Het penitentiaire regime voor jeugddelinquenten beoogt vanaf de vroege negentiende eeuw de heropvoeding via een verregaande moralisering.”

Klara Polleunis

In St. Hubert is het de bedoeling de minderjarigen een ambachtelijk (industrieel) beroep aan te leren

o Heropvoeden van voornamelijk stedelijke jongens

Vanaf 1848o Onschuldige jeugddelinquenten kunnen geplaatst worden buiten de

gevangenis vooraleer hun heropvoedingstermijn definitief voorbij is.

Parallel aan de problematisering van jeugdcriminaliteit in de eerste helft van de 19de eeuw door de sociale enquêtes, treedt ook in de bestraffing van minderjarigen eenzelfde dichotomie in de beeldvorming op.

o De dichotomie tussen de figuur van de stedelijke dief en de arme rurale bedelaar of landloper zet zich voort in een aangepast strafregime.

Het bestaan van de jongensgevangenis is St. Hubert vanaf 1844 en de hervormingsscholen in Ruiselede voor bedelende jongens en landlopers heeft belangrijke gevolgen gehad voor de

vervolging en effectieve bestraffing van minderjarigen. (P.171)

à De opening van St. Hubert leidt er immers toe dat de vonnisrechters repressiever kunnen optreden

Het gevolg is ondertussen wel een constante stijging van het aantal jongens dat in de gevangenis terechtkomt (P.173)

o De overbevolking van St. Hubertt vanaf de eerste jaren is daarvan het logische resultaat.

9.3 De rurale oplossing (1848) (P.165) De periode wordt gekenmerkt door een grote economische en sociale crisis. Algemene hervorming van de toegangsvoorwaarden tot de bedelaarsgestichten en

de oprichting van des écoles spéciales de réformes voor minderjarigen

2 klassieke basisscenario’s om in de nieuwe écoles de réforme terecht te komen blijven bestaand

o 1. Een veroordeling door de rechtbank voor landloperij of bedelarijo 2. Een vrijwillige aanmelding mits toegelaten door de gemeentelijke overheid

De wet van 1848 opteert expliciet voor de rurale oplossingo Steeds meer worden de stedelijke en industriële centra gezien als het slechte

milieu bij uitstek.

Christiaens, P.162: “Opnieuw wordt duidelijk dat het problematiseren van het straffen van kinderen onderdeel is van een bredere problematiek. Drie categorieën van gevangenen, voor elk moest een specifiek gevangenisregime opgericht worden.”

Klara Polleunis

o Voor de heropvoeding van jeugddelinquenten, landlopers en bedelaars in het bijzonder, richt men zich daarom op de heilzame werking van de frisse buitenlucht en het werken op de velden

10 Pedagogisering van het straffen“Ce n’est pas assez d’avoir soustrait les jeunes délinquents à une influence corruptrice, il fait encore les soumettre à un régime qui réunisse à la rigidité des prisons, la discipline morale d’une bonne école, leur donner, en un mot, une éducation par laquelle leur amendement soit assuré”

Wetgeving naar aanleiding oprichting van instituten Wet 8 juni 1840

o Het is niet voldoende om de afzonderlijke instelling te voorzien, dat gaat niet ver genoeg in de pedagogische trend. Met spreekt nu over een school. Men moet hen een onderwijs geven waardoor hun verbetering verzekerd zal zijn

Het groeiende aantal jonge gedetineerden en de overbevolking in de jeugdgevangenis aan de ene kant en de categorisering van verschillende te scheiden groepen jeugddelinquenten aan de andere kant, vormen samen de harde kern van het vertoog en het leidmotief dat de uitbreiding van de institutionele penitentiaire infrastructuur, gericht op jeugdige gedetineerden in de tweede helft van de 19de eeuw, stuurt. (P.173)

Meest kenmerkende stappen in de ontwikkeling van een specifieke bestraffing voor kinderen (P.173)• Het scheiden van mannen en vrouwen• Volwassenen en kinderen• Apart zetten van minderjarigen• Oprichting hervormingsscholen

Bedelaars of landlopers moeten gescheiden blijven en beschermd worden tegen de nefaste morele besmetting uitgaande van dieven en andere ernstigere delinquenten

Klara Polleunis

Rechters overtuigen om delinquenten niet gewoon naar huis te sturen, maar ze ook te hervormen.

Probleem is geen natuurlijk probleem, voortgebracht door de samenleving zelf• Moeten antwoorden zoeken om er mee om te gaan, we dragen bij tot het

zichtbaar worden van het probleem• = PROBLEMATISERING

11 Gevangenissen worden scholen (P.183) Periode Minister Le Jeune

o Deze omwentelingsperiode kan in vele opzichten als belangrijk omschreven worden. Dit is het tijdperk van grote sociale en politieke confrontaties

Oprichting Gents disciplinekwartier voor éléments estimés plus pervers (1880) Koninklijk Besluit 1890: penitentiaire instellingen voor onschuldige minderjarigen en

hervormingsscholen worden hernoemd naar weldadigheidsscholen

Onderscheid volwassen en jongere delinquenteno Nog extra onderscheid bij jongere delinquenten

Schuldig: wordt gestuurd naar volwassengevangenissen Onschuldig: “hij wist niet goed wat hij deed omdat hij te jong is” à komt

terecht in jeugdinstelling Van de onschuldigen zijn er een aantal waarvan ze denken dat ze

toch niet zo onschuldig zijn als ze lijken (blijkt door recidieven: herhaaldelijk stellen van bepaalde feiten)

Kregen aparte kwartieren

Christiaens, P.153: Het verschil met het gevangenisregime voor volwassenen wordt in 1832 gemaakt door de invoering van het onderwijs. (…) Dit onderwijs moet gezien worden als een gunst, die de gedetineerde kan verliezen als hij zich slecht gedraagt.

Christiaens, P.184 “De periode Lejeune kan echter ook gekenschetst worden als een moment van synthese. Conclusies worden getrokken uit een reeds land aan de gang zijnde ontwikkelingsproces van classificatie en herclassificatie van te straffen jeugddelinquenten.”

Christiaens, P.187: “De stelselmatige aanpassing van de benaming van de jeugdgevangenis is een symbolische en dus relevante illustratie van de langzame verschuiving in het vertoog ‘van gevangenis naar school’: een pedagogische of sociale logica komt in de plaats van een strafrechtelijke.”

Christiaens, P.192: “De gedetineerde verbeteren moet in de 19de eeuw gezien worden als het voorkomen van recidive.”

Klara Polleunis

De verhouding en spanning tussen straffen en heropvoeden wordt explicieto Heropvoeding is niet altijd succesvol (P.184)

Penaal categoriseringscriterium van Ducpétiaux van jeugddelinquenten wordt hier doorkruist door een pedagogisch of heropvoedingscriterium

o De onschuldigen kunnen immers bovendien gecategoriseerd worden in opvoedbaar en onverbeterlijk

1890o Afstappen van het strafrechtelijke en strafuitvoerings-verschil tussen onschuldige

jeugddelinquenten en de arme leerlingen van de landbouwkolonies

12 Individualisering van de dader als corrolaire van de pedagogisering van de straf Pedagogisering van de straf en individualisering van de dader

o Veel minder aandacht voor de misdaad, we zijn aandachtig voor de persoonlijkheid van de dader

Jeugddelinquento 19De eeuw: heropvoeden in instituteno 20ste eeuw: jongeren die een gevaar zou kunnen zijn voor de maatschappij

Vraag van student: komt het overeen met machtsvormen die we vorig jaar hebben gezien?

o Soevereine machtsvorm: enkel aandacht voor de mensen die de wet overtreden à 19De eeuw: moet wet hebben overtreden

o Disciplinaire machtsvorm: overtreden van een norm à 20Ste eeuw: niet meer noodzakelijk wet overtreden

13 Criminele antropologie & verwetenschappelijking Cesare Lombroso

o Charles Darwin toepassen op morele eigenschappeno Positivistische benadering van maatschappelijke fenomeneno Koppeling van misdadig gedrag aan uiterlijke kenmerken: hoog voorhoofd,

platte neus, aangroeiende oorlelletjes Zie frenologie (kenmerken aflezen van schedel)

o Atavisme/degeneratie

Christiaens, P.192: “Dit betekent dat de strafuitvoering, in tegenstelling tot de straftoemeting, in zekere zin ook gericht is op het individu.”

Klara Polleunis

Atavisme: Kenmerken die teruggaan tot eerdere generaties, zijn uitgeselecteerd geworden à crimineel is er in blijven hangen, het is een terugdraaiing van de vooruitgang

o De crimineel als Wilde en primitieveling Criminaliteit is een aangeboren iets volgens Lombroso Je leert het niet (geen tabula rasa) Er is dan ook weinig aan te doen à NIET IEDEREEN WAS HET ERMEE

EENS

Franse school (Lacassagne)o Criminaliteit is NIET genetisch en aangeboreno Lacassagne: voor mij is het probleem helemaal anders, het belangrijkste is het

sociale milieu dat kan aanzetten tot crimineel milieu, de crimineel is een microbe, als je deze in de juiste omgeving brengt gaat die groeien

Pour nous, le problème est tout autre. L’important est le milieu social (…) Le milieu social est le bouillon de culture de la criminalité; le microbe, c’est le criminel, un

élément qui n’a d’importance que le jour où il trouve le bouillon qui le fait fermenter (1885: Geciteerd in Christiaens, p. 286)

à Gemeenschappelijk aan beide scholen: Mogelijkheid en wens om vroege tekenen van misdadigheid bij het kind te onderkennen

• Verschillen tussen de scholen• Aangeboren of niet• MAAR In beide gevallen hebben ze het gevolg dat de focus wordt verlegd van

de misdaad naar de persoon!!!• Het gaat er niet meer over of hij een misdaad heeft gepleegd, we

kunnen al aan hun hoofd zien dat ze misdadigers zijn• Urbane centra moeten bestudeerd worden want daar ontstaan

misdadigers

14 Het straffen van meisjes (P.189) Het vertoog inzake het straffen van minderjarigen is globaal genomen vooral gericht

op jongens. o Delinquente meisjes zijn minder en zelfs weinig expliciet aanwezigo Dit heeft dubbelzinnige gevolgen voor de problematisering van het straffen

van delinquente meisjes

Parallellen en verschilleno Verschillen

Meisjes nemen globaal genomen geen expliciete plaats innemen in de problematisering van straffen van minderjarigen houdt zeker verband met hun geringe aantal

Klara Polleunis

Gedetineerde meisjes, of zij nu schuldig of onschuldig waren, worden voor 1848 samen opgesloten met de gedetineerde vrouwen in de gevangenis van Namen (P.190)

Het straffen van meisjes vertoont veel parallellen met het straffen van vrouwen

o Gelijkenissen Zelfde kenmerkende wendingen

Oprichting van aparte penitentiaire gevangenis

Ook voor het straffen van meisjes treedt er vanaf de jaren 1880 een meer pedagogische categorisering op de voorgrond

15 Wet op de kinderbescherming (1912)“Dans un certain milieu social, il se rencontre un ensemble de circonstances tel que les plus mauvais instincts s’y développent à l’aise, tandis que les meilleurs y sont presque fatalement etouffés … Dans le pays entier, mais surtout dans les villes d’une certain importance, dans les centres industriels et commerciaux, il existe un certain nombre d’enfants matériellement ou moralement abandonnés, victimes des plus détestables exemples et du milieu mauvais où leur naissance les a jetés. C’est parmi ces enfants,

livrés à la corruption … que se recrute l’armée du vagabondage, de la prostitution et du crime” (Geciteerd in Christiaens, 304)

• Heel belangrijke consequenties• In navolging van deze wet is er een kinderrechter (= rechtsstreeks gevolg!)

• Taak om uit te maken of kind werkelijk in gevaar is• Wie moet deze taak op zich nemen

• Juist met extra peda/psycho kennis

15.1 Krachtlijnen van wet 1912 Het kind in gevaar! Omvat zowel verwaarloosde kinderen, stoute kinderen als

misdadige kindereno Enorme uitbreiding van doelgroep! à Enorme nieuwe tewerkstellingo Niet langer focus op schuldige/onschuldige kinderen – ze zijn allemaal

gevaarlijk/in gevaar

Focus op bescherming, heropvoeding o Focus op bescherming, minder op straffeno Introductie jeugdrechter en afgevaardigdeno Omdat de jeugdrechter niet alles zelf kan doen moeten de afgevaardigden

bijspringen om te observeren

Introductie van de jeugdrechter & afgevaardigden: “Dans le jugement de l’enfant, ce qui importe, c’est moins le fait à réprimer que l’enfant à corriger … Il faut donc regarder cette violation de la loi moins comme un fait punissable que comme un symptôme de son état moral et dès lors lui appliquer un traitement qui puisse avoir effet sur son individualité encore imprécise et malléable” (Geciteerd in Christiaens,

Klara Polleunis

312)

Belang van observatie!

OVERGANG: Geen misdaden meer, maar als misdaad omschreven feiten. Geen straffen meer, maar maatregelen.

16 Opnieuw wetenschap! Foto van jeugdinstelling van Mol

o ’De Hutten’o Plaats waar kinderen geobserveerd werden voor een bepaalde tijd, kijken of

het over een kind in gevaar gaato Opgericht door Maurice Rouvroy

Had connecties met ministers Fan van reformpedagogiek: in de instelling werd er progressief

gewerkt Bv. Hij was tegen tastbare muren, zette bloemenperkjes want

“ze zijn minder geneigd om te ontsnappen als er een muur van bloemen staat”

Gesprek aangaan met kinderen en in gesprek kinderen confronteren met wat hij / zij fouten hebben gedaan

GAAT NIET OM STRAFFEN!

17 Besluit “De minderjarige dader wordt in 1830 gestraft voor wat hij heeft gedaan. De

moderne jeugddelinquent van 1912 wordt daarentegen behandeld voor wat hij is” (Christiaens, 345)

Het gaat hier om de ontwikkeling en de ontplooiing van de gevangenisstraf en een penitentiaire praktijk gericht op de verbeterbaarheid en dus het individu van de gedetineerde.

De pedagogisering van de bestraffing van jeugddelinquenten schiet wortel in deze individualisering van de straf

17.1 TWEE CENTRALE BEVINDINGEN

1. Het ontstaan van de aparte bestraffingspraktijk voor minderjarigen is niet enkel ingegeven door een bekommernis om het kind

Christiaens, P.192: “Het centrale argument dat het scheiden van volwassenen en minderjarigen binnen de gevangenis opwerkt is dat het bij elkaar houden van deze delinquenten, de onderlinge besmetting alleen maar vergroot.”

Klara Polleunis

Ducpétiaux zijn visie van een cellulaire gevangenis hoort op binnen dit perspectiefo Het ordenen van opgesloten bevolking is bijgevolg een eerste motor achter de

geboorte van de ‘eigen’ gevangenis voor jonge delinquenten

o Ducpétiaux wijst erop dat minderjarigen vaak worden vrijgesproken omdat de rechtbank een verblijf in de gevangenis nefast acht!

Het alternatief van een gescheiden bestraffing voor jonge dader moet hen daarom overtuigen een effectieve straf op te leggen

De gevangenis heeft immers bij het begin ook de verbetering van de gedetineerde tot doel

2. Van de meet af aan staat het gescheiden straffen van de jeugddelinquenten in het licht van de verbetering

o De jeugdgevangenis wordt gezien als een strenge schoolo De oprichting van een aparte gevangenis brengt dan ook een kind specifieke

dynamiek Enerzijds classificatie van jeugddelinquenten en anderzijds de

institutionele capaciteitsproblemen (overbevolking)

17.2 Spanning tussen straftoemeting en strafuitvoering Hier is het verschil tussen schuldig en onschuldig cruciaal De code penal vormt als het ware de ideaal geachte middenweg tussen de vrijspraak

of het terugsturen naar de ouders enerzijds, en het opleggen van een (korte) gevangenisstraf anderzijds

o Het is via die weg dat de heropvoeding van jeugddelinquenten in het beleid geïntroduceerd wordt

Christiaens, P.194: “Het is de heropvoeding van de onschuldige jeugddelinquent die in de loop van de 19de eeuw de bovenhand neemt als oplossing voor het probleem van de jeugdcriminaliteit.”