#03/14.02.13

Opinieblad vno-ncw Ondernemers, politiek en maatschappij

achtergrondTwaalf jaar vechten voor bouwvergunning 18

interviewAd Scheepbouwer krijgt energie van investeren 15

actueelWindmolenpark klaar? Techniek verouderd 30

Techniek is wél sexyMaar laten vrouwen en allochtonen zich overtuigen?

TECHN IEK SPECIAL

FORUM #03/14.02.132

inhoud #03

16

41

Rubrieken4 Opinie vno-ncw

• TevredenheidopEurotopkanzorgen overtoekomstnietwegnemen

• Duurzameinzetbaarheidvereistloon naar prestatie

• Winningschaliegasinvs raakt Nederland ook

•MeerofminderEuropaistesimpel• JongManagement:Arbeidsmarkt2020

8 DefotoOprozen

15 Buiten beeldAdScheepbouwer

16 Enbroer‘Ikzegwaarhetopstaat’

24 OndernemerspanelKlaarvoordeEuropesebetaalunie?

25 VijfvragenaanFrankElderson,dnb-directeur Betalingsverkeer

29 ScheerSjoerd

33 Vereniging

40 Uitspraken

41 Mohikanen‘BeroemdstewerkhangtinParijs’

46 BuitenlandBrexitgoedvoorIerland?

47 OverleversWeduweS.Joustra

47 Colofon

46

FORUM #03/14.02.133

rubrieksnaam

Artikelen10 Geenviezehandena.u.b.

Techniekisvies,zwaar,saai.Vroegopstaanenmetjehandenwerken.Datishetbeelddatallochtonenjongerenenhunoudershebbenvanwerkenintechniek.Terwijljuistdaargoedbetaaldebanentevindenzijn.Hoeneemjedevooroordelenweg?

18 TwaalfjaarbureaucratieenprocederenHetnieuwbouwpandvanKoppertBiologicalSystemshaderallangkunnenstaan. Wanteveneenbouwvergunningaanvragenistochzogedaan?Nietdus.Eenverslag vantwaalfjaarbureaucratieenonvermogen.DirecteurPaulKoppert;‘Ikhoudvol.’

23 Eenpactvan27boekhouders?‘Mijnnachtmerrieisuitgekomen’.EuroparlementariërsvanverschillendeNederlandse fractieszijnteleurgesteldoverdeafgelopenvrijdagvastgesteldeEuropesebegroting. Deregeringsleidershebbenvooralgekozenvoordegevestigdebelangen.

26 ‘Ikhebnietsmettechniek’Hunmoederszienhetwelzitten:detechniek.Eenbaangarantie,interessantwerken noggoedbetaaldook.Nudedochtersnog.Vijftienvanhengingenmethunmoeders opTechnieksafariinRotterdam.‘Techniekisníetvies.’

30VeroordeeldtottechnologievangisterenNatuurlijkwilhijlieverstate-of-the-art windmodelsinzeebouwen,zegtRubenDijkstra,directeurwindopzeevanEneco.Maardatkanniet.Wantdeambtelijkemolenshoudennietvannieuwetechnologie.Enveroordelenbedrijvendaarmeetotdeoude.

42 AartRoosstrooptzijnmouwenopJong,toegankelijkenopenhartig.AartRoosissinds2012ceovanbeddenfabrikantAuping.Kennismakenmethetbedrijfdeedhijdoordehandenuitdemouwentesteken.Letterlijk.Hijwerktemeeopelkeafdeling.‘Ikkanmeinallemilieusbewegen.’

26

30

42

TECHNIEK SPECIAL

TECHNIEK SPECIAL

Technologie.Wezijner allemaalgekop.Tenminste…alshetgaatomdenieuwstegadgetofhetlaatstetechnische

snufjevanonzemobieletelefoonoftablet.Meisjes,jongens,allochtoonofautochtoon:zestaanerallemaalvoorinderij.Maarkopenisblijk-baarwatandersdanverzinnenofmaken.Dezelfdejongerendievoordewinkelliggenvoordelaatsteinnovatielatenhetvaakafwetenalshetgaatomcarrièremakenindetechniek.Allochtoneouders,metinhunachterhoofdhetzwarewerkdat zijzelfvroegerdeden,zienhunkinderenlieverachtereenbureaudanachtereenwerkbankoftekentafel.Enookmeisjeswordenvaaknietgestimuleerdomvooreenrichtingtekiezenwaarnogdeechovanvuilehandenindoorklinkt.Zoonterechtvindikdatenookdoodzonde. Wantalserergenskansenliggenopeenmooie,goedbetaaldebaanmetdoorgroeimogelijkhedendanishetwelindetechniek.Alin2016komtonslandnaarschatting155duizendtechniciopalleniveaustekort.Alswedaarnietsnelwerkvanmaken,zullenweonzekennis­bedrijvennaarhetbuitenlandzienverdwijnen.Omdatspookbeeldvoortezijnwordtopditmomentdooroverheid

enbedrijfslevenhardgewerktaaneenTechniekpact. Datmoetinaprilklaarzijnenleidentotbetereopleidingen,beterestages,betere aansluitingopdearbeidsmarktenvooral:meertechniekstudenten.Ietsheelanders,maarookietsdatgeenuitstelduldt,isdeovergangnaardenieuweEuropesebetalingsregelsper1februari2014.Wiezijnbetalingssysteemtegendietijdnietopordeheeft,kanproblemenkrijgenbijhetovermakenenontvangenvangeld.Gelukkigishet leeuwendeelvandeondernemersoptijdbegonnen.Maarvolgens DeNederlandscheBankiszo’n15procentvanallemidden­enklein-bedrijvennognietgestartmethetaanpassenvanhunadministratie,systemenofsoftware.Wachtentothettelaatis,isookhiergeen goedidee.

Bernard WientjesVoorzitter vno-ncw

Lees ook ‘Alles liever dan techniek’ op pagina 10 en verder en ‘Mam, moet ik dan met mijn handjes werken?’ op pagina 26 en verder. Lees over de invoering van sepa het interview met dnb-directeur Frank Elderson op pagina 25

• Het feit dat er een Meerjarenakkoord op tafel ligt is positief• Gekozen is voor de traditionele sectoren• Onduidelijkheid over toekomstige rol Europa blijft

Tevredenheid alom op de Eurotop in Brussel eind vorige week. De regeringsleiders van de 27 Europese landen sloten na marathon-overleg toch een akkoord over de Europese Meerjarenbegroting. De Britten waren zeer tevreden, de Duitsers ook, terwijl Nederland verklaarde blij te zijn met de ‘sobere’ begroting voor de periode 2014-2020. Het budget was lager dan de vorige Meerjarenbegroting en alleen al dat feit was een feestje waard, zo leek het. Minister-president Rutte noemt het ‘grote winst en een belangrijke mijlpaal’ dat het eu-budget voor het eerst in de geschiedenis omlaag gaat. Hiermee wordt duidelijk dat de Europese samenwerking niet almaar groter, meer en duurder hoeft te worden, concludeerde Rutte.Op zich heeft Rutte geen ongelijk. Toch blijft er een gevoel van onvrede hangen. Europa heeft last van een crisis, maar de nieuwe Europese begroting lijkt dat nauwelijks in de gaten te hebben. De uitgaven voor de traditionele sectoren zoals landbouw en de regionale fondsen zijn nog steeds dominant. De op zich be scheiden

plannen van de Europese Commissie om meer te investeren in innovatie, onderzoek en de aanleg van grote, grensoverschrijdende infrastructurele projecten zijn op de Eurotop afgetopt of flink gekortwiekt. Dat is jammer, want dat waren nu net de sectoren die de economische groei binnen Europa zouden moeten stimuleren. Ja, het is fijn dat er een begrotingsakkoord op tafel ligt. Een nog verder uitstel zou de reputatie van Europa opnieuw beschadigd hebben. Maar herstelwerkzaamheden zijn noodzakelijk om op een beter akkoord uit te komen. De afspraken in Brussel laten nog onvol-doende zien dat Europa aan zijn toekomst bouwt. Ook is de begro-ting star; geld kan niet tussen de posten heen en weer geschoven worden. Waardoor er nauwelijks gereageerd kan worden op actuele ontwikkelingen.Zorgwekkend is het feit dat te weinig geld klaar staat voor toekom-stige verplichtingen, waardoor de Europese Commissie dit jaar al met een fors tekort op de begroting begint. De vermoeiende en tijdverslindende discussie over wie de rekening alsnog moet betalen kan dan helemaal opnieuw beginnen. Die tijd heeft Europa niet. Het is te hopen dat het Europees Parlement, dat zijn fiat nog moet geven, de minpuntjes wegneemt. www.vno-ncw.nl/eu

4

jero

en p

oort

vlie

t

Tevredenheid op Eurotop kan zorgen over toekomst niet wegnemen

Te laat

opinie vno-ncw

FORUM #03/14.02.13

wandelgangen

betaald parkeren voor zorg

sp­KamerlidHenkvanGervenwilwetenofeenziekenhuisdeparkeertarievenmagverhogenomdekostenvanpatiëntenzorgtefinancieren.Hijspreektvaneen‘extrazorgpremie’voormensendienoodgedwongenmetdeautonaarhetziekenhuismoeten.MinisterSchippersvanVolksgezondheidantwoordtdatzijzichniet wilbezighoudenmethetparkeerbeleidvaneenziekenhuis.‘Hetisaanhetziekenhuisomdehoogtevandeparkeertarieventebepaleneneeneventueelbatigsaldoaantewendenvoorbijvoorbeeldpatiëntenzorg.Zolangermaarvoldoende,betaalbareparkeergelegenheidis.’Schipperszietooknietinwaaromdesolidariteitbinnenhetzorgstelselhiermeeinhetgedingis.VanGervenwel,enhijvreestdatditnogmaarhetbeginis.

5

wandelgangen

leermeester mag niet voor niks werken

cda­KamerledenPieterHeermaenEddyvanHijumwillenwetenwatministerAsschervanSocialeZakenenWerkgelegenheidvindtvanhetideeomwerklozeleermeestersbijopleidings-bedrijvenindebouwintezettenmetbehoudvanuitkering.Deopleidingsbedrijvenkampennamelijk met een tekort aan leermeesters nu

leerlingensteedsmeergebondenzijnaandewerkplaatsvanhetopleidingsbedrijf.Alsgevolgvandecrisisindebouwlukthetnietmeer omvoldoendestageplaatsenbijbouwbedrijventeregelen.Asscherzegtdezorgentebegrijpen,maarwijsteropdatdehuidigeregelgevingdevoorgesteldeconstructieniettoestaat.Alsdeleermeesters werkdoendatnormaliterbetaaldwordt,moetenzijooknuwordenbetaaldennavenantgekortophunww­uitkering.Ofermoetuitzichtzijnopeendienstbetrekking,wantdankan

sprakezijnvaneenproefplaatsing.Maarindebouw,inclusiefdeopleidingsbedrijven,isdatuitzichternujuistniet.

Heerma: bouwstop

Schippers: geen parkeerprobleem

opinie vno-ncw

FORUM #03/14.02.13

• Europazetbeleiduitvoorkomendejaren• MeerofminderBrusselisnietdeechtevraag• eu moet doen wat nodig is, niet meer

Naast de discussie over de hoogte van het eu-budget en de Nederlandse korting op de afdracht in Brussel, werd de af gelopen weken – grotendeels via de media – de discussie gevoerd: Meer of minder Europa? Daarmee werd een goed onderwerp gesimplificeerd tot meer of minder weer.Europa is een gegeven. Het heeft Nederland veel goeds op geleverd. De impact op de economie is enorm, vooral in positieve zin. Een export- en doorvoerland als Nederland dankt veel van zijn welvaart aan de gemeenschappelijke markt, de euro en geharmoniseerde wet- en regelgeving. Er zijn nog steeds veel obstakels, zoals variaties in nationale regel geving van eu-landen, die vrij verkeer van personen en goederen in de weg staan. Daar mag best wat meer Europa op losgelaten worden.Aan de andere kant weet het Europese apparaat soms niet van ophouden als het gaat om de detaillering van regels en de invloed die het wil uitoefenen op nationale zaken. Mede door dreigende Europese regelgeving kan het Nederlandse pensioen systeem onnodig een fikse deuk oplopen. Op dergelijke vlakken mag Europa wel wat minder.Bottom line is dat Nederland de eu nodig heeft. Voor de economie en om een blok te vormen in de snel veranderende internationale verhoudingen. Om van Europa een wereldwijd sterke partner te maken, moet Brussel het gemeenschappelijke bevorderen en zich verre houden van zaken die op een lager niveau geregeld kunnen worden. www.vno-ncw.nl/eu

Meer of minder Europa is te simpel

dijk

stra

dijk

stra

opinie vno-ncw

dijk

stra

dijk

stra

wandelgangen

groenlinks wil onbeperkt terugvorderen

GroenLinks­KamerlidJesseKlaverwildat deverjaringstermijnvanvijfjaaruitdezoge-noemde claw back-regelingwordtgehaald.Dieregelinggaatoverhetterugvorderenvantenonrechteuitgekeerdebonussen,enligtmomenteelnogterbehandelingindeEersteKamer.Aanleidingvoorhetvoorstelvan

Klavervormendeperikelenrondsns Reaal. Inderegelinggaathetombonussendiezijntoegekendopbasisvanonjuisteinformatie,ofdiebijnaderinzien‘onredelijkofonbillijk’zijn.Deraadvancommissarissenheeftdanhetrechtdezebonussenterugtevorderen.AlsGroenLinkswerkwilmakenvandewijziging,moethetwetsvoorstelwelterug­gevorderdwordenvandeEersteKamer. Haalthetwijzigingsvoorsteleenmeerder­heidindeTweedeKamer,danzouministerDijsselbloemhetwetsvoorstel,datuit 2010stamt,aanmoetenpassen.Hetnieuwe

wetsvoorstelwordtvervolgensindeEersteKamer behandeld.

wandelgangen

gedragscode voor anoniem klagen

Leveranciersdiehetslachtofferzijnvanoneerlijkehandelspraktijkenvanbijvoorbeeldsupermarkten,moetendaaroveranoniemkunnenklagen,vindtvvd-KamerlidBartdeLiefde.Aanvankelijkzouhijdaarvooreengeschillencommissieinhetlevenwillenroepen,dieopbasisvananonimiteitzoumoetenwerken. Leveranciersdieklagendatzijonderdrukwordengezetomgoedkoperteleveren,zittenernietop tewachtenommetnaamentoenaambekendte wordenbijeengroteafnemer.MinisterKampvanEconomischeZakenwilsamenmethetbedrijfsleveneengedragscodeinstellen,maardatleekDeLiefdeonvoldoende.Immers:doe jeeenberoepopdecode,danwordtjenaamalsnogbekend.TijdenseenKameroverlegmaakteKampechterduidelijkdathetdebedoelingisdatzo’ngedragscodeookopbasisvananonimiteitwerkt.DaarkanDeLiefdemeeleven,‘wantdevvdisvoorzelfregulering’.

De Liefde: geheime code

6

Klaver: teruggraaien

FORUM #03/14.02.13

Duurzame inzetbaarheid vereist loon naar prestatie • Economische crisis maakt cao-onderhandelingen moeizaam• Afspraken over duurzame inzetbaarheid mogen niet ondersneeuwen

Het jaar is voor veel sectoren niet al te best begonnen. De bouw, de retail: hele bedrijfstakken staat het water aan de lippen. In veel cao’s wordt daarom – terecht – een pas op de plaats gemaakt. Het is essentieel dat de economie eerst weer gaat groeien, dat is de beste garantie voor werkgelegenheid, ook voor ouderen. Betekent dat een rustig jaar voor cao-onderhandelaars? Als het goed is niet. In 2011 hebben de sociale partners in de Stichting van de Arbeid in de Beleidsagenda 2020 de afspraak gemaakt om de duurzame inzetbaarheid van oudere werknemers via cao-afspraken te verbeteren. Ondanks het feit dat de gemiddelde leeftijd waarop werk nemers uittreden de laatste jaren is gestegen naar 63 jaar, blijft de arbeids-participatie van ouderen nog altijd achter bij die van jongere werknemers. Dat het economisch moeilijk gaat, is geen excuus om daar geen werk van te maken. In de Stichting van de Arbeid zijn al de nodige afspraken gemaakt over scholing, arbeidsmobiliteit, gezondheid en beeldvorming. Veel is al gaande op gebied van gezondheidsvoorlichting en Arbocatalogi, maar ook bijvoorbeeld omscholing. Daarnaast is afgesproken om generieke ontziemaatregelen voor ouderen zo snel mogelijk af te bouwen. Maar dat is niet genoeg. De grootste slag die in cao’s gemaakt moet worden, is dat het personeel en de kosten meer moeten meebewegen met de economische ontwik-kelingen binnen ondernemingen en sectoren. Prestaties en bedrijfsresultaat moeten de basis vormen van het loongebouw. Nu is dit vaak niet zo. Uit oeso-onderzoek blijkt dat het gemiddelde salaris van een werknemer van 63 jaar 60 procent hoger is dan van iemand van 29 jaar. Het loon stijgt met andere woorden sneller dan de produc tiviteit. In cao’s zullen afspraken moeten worden gemaakt om dit soort loonprofielen aan te passen. Dat is een discussie waar moed voor nodig is, maar die zich niet langer laat uitstellen. De urgentie is groot: opdrachten voor bedrijven komen niet meer vanzelfsprekend binnen. Het is in niemands belang om oudere werknemers daarvan de dupe te laten worden. www.vno-ncw.nl/arbeidsvoorwaarden

opinie vno-ncw

• Gasprijzeninvs omlaag door schaliegasboringen• Europeselandenbeperkendiscussieoverschaliegaswinning• Energie-intensievebedrijvenkijkennuoverdeoceaan

Schaliegas, gas dat opgesloten zit in steenlagen en dat onder hoge druk met vloeistofinjecties wordt gewonnen, is hét gesprek van de dag in energieland. De vs lopen ermee voorop en winnen meer dan 50 procent van hun behoefte aan aardgas uit onconventionele bronnen zoals schalie. Verwacht wordt dat het land in 2020 zelfvoorzienend is en kan exporteren. In Europa, ook in Nederland, zijn voorraden schaliegas. De discussie over winning daarvan ligt vrijwel stil uit angst voor milieu- en gezondheidsclaims.Toch is het onderwerp niet te negeren. Schaliegaswinning aan de ander kant van de oceaan is sterk stimulerend voor het ondernemersklimaat daar. De gasprijs is er al vier keer zo laag geworden. Vooral voor energie-intensieve bedrijven zoals de chemie (één van Nederlands Topsectoren) worden de vs aantrekkelijker ten opzichte van Europa. De producten gemaakt in de vs worden beduidend goedkoper tegenover Europese, Nederlandse, concurrenten. Het is een kleine

industriële revolutie die niet alleen leidt tot investeringen en banen, maar ook tot vermindering van co2-uitstoot omdat het schonere gas aantrekkelijker is dan kolen voor stroomproductie.De winning van schaliegas hoort dus op de agenda te blijven in Den Haag, Brussel en de andere Europese hoofdsteden. Zoeken naar manieren hoe dat veilig en rendabel uit de grond te halen is, is van belang om de concurrentie van de Nederlandse economie te waarborgen. Al was het alleen maar omdat de gasbel in Groningen in 2020 aardig op zijn eind loopt.Het kabinet-Rutte kan zich daarnaast in Brussel inspannen voor een Europees energiebeleid dat over de eigen grenzen kijkt. Een beleid ook waarbij co2-emissiehandel de industrie niet onherroepelijk extra benadeelt ten opzichte van de con-currentie in de vs. In het verlengde daarvan zou het zich hard kunnen maken voor meer stimulansen voor energie-efficiency en innovatie op dat gebied.Blijft schaliegas de olifant in de kamer die genegeerd wordt in ons economisch beleid, dan zal Europa steeds meer con-currentiekracht en bedrijven verliezen. www.vno-ncw.nl/energie, www.vno-ncw.nl/co2emissiehandel

7

Dewereldisineenhardtempoveranderdénstaatnogsteedsnietstil.Moetenwehierbangvanworden?Onsaanpassen?

Ofmoetenweonshierdoorlatenaanmoedigen?Hetisinelkgevalhardnodigdatwerkgeversenwerknemersmetelkaardearbeidsmarktopnieuwvormgeven.Degroottevanhetpersoneels­bestandvanbedrijvenademtinenuit,waardoordepositievandewerknemerverandert.Datisbestengensomsongemakkelijk,want wieiswaarstraksverantwoordelijkvoor?Enwatisjepositie? Dewerknemerwordtinelkgevaleenparticipantopdearbeidsmarkt.Vergelijkdeontwikkelingmetdesituatievaneenvoetballerendie vaneenhockeyer.Voetbal(arbeidsmarktnu)iseenzeerconservatievesport.Debestespelerstaatindebasisendeminderezitopdebank.Ophetmomentdateenspelerwordtgewisseld,kijkthijnogeenmaalachterom, verdwijntdekleedkamerin,pakteendoucheenhangtvervolgensaandebarinafwachtingvanzijnmatendiehemvertellenhoedewedstrijdisgeëindigd.Bijhockey(zoalsdearbeidsmarktmoetworden)wordt despelergewisseldenmaakthijzichalsdesodemieterklaaromterug

hetveldoptekunnen.Hijdrinkteenaa’tje,pakteenMarsenprobeertop adem te komen.Dearbeidsmarktmoetdeveranderingaangaanomvanhetvoetbal­wisselsysteemnaarhethockeywisselsysteemtegaan.Dediscussiemoetwordengevoerdwieerverantwoordelijkisvoorhetaanbiedenvanhetaa’tje,deMarsendeverseluchtenwatdataa’tjedanisin dearbeidsparticipatieenwanneerjehetdrinkt.Omdeaansluitingtehoudenmethetbuitenlandzieikgraagéénpuntstevigterugindelobbyvanvno-ncw.Kinderopvanghoortbijdeontwikkelingvankindenouder.Alsweexcellentiewillenbevorderen,moetenwedearbeidsmarkttoegankelijkhoudenvooriedereenenmoetenweonzekinderenalvanafvroegeleeftijdstimulereninhunontwikkeling,zodatzeeengoedestartmakenopdebasisschool.Alsweinternationaalcompetitiefwillenblijven,moetenweniet denkenhoewehetgemakkelijkerkunnenmaken,maarhoewe beterkunnenworden!

Marck Hagen Voorzitter Jong Management

jero

en p

oort

vlie

t

Winning schaliegas in vs raakt Nederland ook

jong management

Arbeidsmarkt 2020

FORUM #03/14.02.13

8 FORUM #03/14.02.13

de foto

9 FORUM #03/14.02.13

Op rozenAalsmeer,8februari2013­Eenmedewerkervandebloemen­veilinginAalsmeerverwerktroderozen.Crisisofgeencrisis,dezemanheeftnauwelijkstijdvooreenkopjekoffie.FloraHollandverwerktvoorValentijn100miljoenrozen,100miljoentulpen ennogeens100miljoenanderebloemen.Datis50tot60procentmeerdanineennormaleweek.Maarookanderecadeausdoenhetgoed.Chocola,lingerie,sieraden,koptelefoonsenhorlogesvindengretigaftrek.DetailhandelNederlandverwachtdatNederlandsewinkeliersdezedagen68miljoeneuroextraomzetdraaien.Maarwienogouderwetsromantischis,stuurtzijngeliefderoderozen.Liefstmetlangesteel,diestaatvooreendiepgeworteldeliefde.Tekst:MarciaTimmermans|Foto:KoenvanWeel/anp

omslag

alles liever dan techniek

omslag

alles liever dan techniek

Jongeren voelen weinig voor techniek,

allochtone jongeren nog minder.

En ook hun ouders hebben liever een

nette kantoorbaan voor hun kinderen.

Terwijl techniek werk oplevert dat goed

verdient. Hoe maak je ze dat duidelijk?

Tekst: Paul Scheer | Foto: Corbis

Techniekisvies.Techniekiszwaar.Techniekissaai.Jemoetvroegopstaaneninlelijkewerkkledingmetjehandenwerken.Hetisdomwerk,ofjuistmoei-lijk.Dat is het beelddat allochtone jongeren en hunouders hebbenvan werkenintechniek,blijktuiteenrecentonderzoekvanForum,hetInstituutvoor Multiculturele Ontwikkeling. Allochtone jongeren lopen niet warmvooreenopleidingofeenbaanindetechniek,nógminderdanautochtonejongeren,diehetook lieverelders zoeken.Ondertussenwordthettekortaantechnischevakkrachtenalleenmaarnijpender.Allochtonejongerenhebbeneenverkeerd,achterhaaldbeeldvanwerkenindetechniek.Datbeeldhebbenzeovergenomenvanhunouders.Diebaserenzichop hun eigen ervaringen inde fabriek, toen zij als gastarbeider naarNederlandkwamen.Zijwillendathunkinderenhetbeterkrijgen,enadvisereneenkeuzevoorderichtingeneconomieenhandel:schoonwitte­boorden-werk.Slechts10procentvandeallochtoneoudersheefteenvoorkeurvoortechniek,terwijldaarveelmeerwerktevindenis.Vanuit het onderwijs en het bedrijfsleven worden initiatieven genomen omallochtonejongerenwarmtemakenvoortechniek.Schoolklassengaanopbedrijfsbezoek, bedrijvenverzorgen gastlessenop school. Zodoet hetSchiedamseplaatwerkbedrijfBroers&ComeemeteenprojectvanJinc.,

TECHN IEK SPECIAL

FORUM #03/14.02.1311

FORUM #03/14.02.1312

omslag

eenorganisatiedie–vaakallochtone–kinderenuitachterstandswijkeneenbeterekansprobeerttegevenopdearbeidsmarkt.Broers&Cokrijgtelkkwartaal eengroepvanachtvmbo­tweedeklassersopeen ‘bliksemstage’vaneenpaaruur.Diemoethenhelpenbijhetkiezenvanhetprofieldatzij gaanvolgen.

niet mijn ding‘We steken veel tijd in het contact met scholen, want uiteindelijk zijn we toch op zoek naar nieuw personeel’, zegt wegvoorbereider Bart Schuurmans,diedegroepenbegeleidt.Dezekeerheefthijeengroepvanzevenallochtone jongensvanhetRotterdamseMelanchthonMathenesseopbezoek inhetbedrijf.Hij legtuitdatBroers&Codun, fijnplaatwerkmaakt, en dat het draaien en frezen in een andere vestiging gebeurt. ‘Ikneem aandat julliewetenwatdat is, draaien en frezen’, zegt hij. ‘Nee!’,klinkthetresoluutuitdegroep.Dejongenswillenwetenofhetwerkgoedbetaalt.Schuurmansbeaamtdat,maarwijsterwelopdatwerknemerszichmoetenblijvenontwikkelenommeer teverdienen enomde standvande techniek bij te houden.Wantsteedsmeerwerkwordtmetdecomputeraangestuurd.Tijdensde rond­leidingdievolgt,blijktdanookdathetbeeldvanzwaarenvieswerkhierinelkgevalduidelijkachterhaaldis.Defabriekshaloogtmodernenschoon.Dejongensgaanzelfaandeslagmethetsnijden,bewerkenenlassenvanplaatwerk.‘Metjehandenbezigzijn,ergevoelvoorkrijgen’,noemtSchuur-mansdat.Dewerknemersdiedejongensbegeleiden,kijkenondertussenofervoordetoekomsttechnischetalententussenzitten.FouadAddoutiwordtdaarbij vaak ingezet omdat hij met zijn Marokkaanse achtergrond snel contactmaaktmetdejongensenalsrolmodelkanfungeren.Zelfishijzestienjaargeledenbijhetbedrijfbegonnen.‘Ikhebtechniekaltijdleukgevonden’,zegthij. ‘Maarikhebhetliefstdatmijneigenkinderenverdergaanleren.

Techniekmag,maardanalsingenieur.’Vandezevenscholierenwillenerdriedetechniekin,derestweethetnognietofverkiesteenandererichting.Ahmedwiltaxichauffeurworden.‘Ditwerklijktmesaai;jebentdeheletijdopdezelfdeplaatsbezig.Alstaxichauffeurbenjesteedsonderweg.Jehoefterooknietzolangvoorteleren.’Yassinizegt:‘Ditismijndingniet.Ikwilietsmetauto’sdoen.’

moskeeZeweteninelkgevalbeterwattechnieknupreciesinhoudt.Ookhunoudersworden bij de bliksemstages betrokken. Vooraf vindt een voorlichtings­bijeenkomstplaats,waarbijouderseenlijstmetvragenmeekrijgendiezenaafloopvandebedrijfsbezoekenaanhunkinderenkunnenstellen.Datlijktbetuttelend,maarallochtoneoudersbemoeienzichnietautomatischmetde studiekeuzevan hun kinderen. ‘In sommige culturenwordtde schoolgezienalshetinstituutdatdekinderenopvoedt’,zegtGerlindevanRaaltevanJinc.Rotterdam.Nederlandsescholenzijnjuistgewendaanmondigeautochtoneouders,en willenniettebevoogdendoverkomen.Daarkomtbijdatallochtoneouderszichmindervaaklatenzienopschoolbijeenkomsten.ZekennendewegnietindecomplexeNederlandseonderwijswereld,enookdetaalbarrièrespeelteenrol.Metfolderseninternetsitesbereik jealsschooldezedoelgroepnietautoma-tisch. Voorlichtingindeeigentaalenomgeving,endoor‘eigen’mensenwerktbeter.MetdiegedachteheeftdeRotterdamsechemischeenprocesindustrievorigjaareenbijeenkomstgeorganiseerdindeEssalaamMoskee.Tijdensdevastejongerenavondsprakondermeereenallochtoneondernemeroverdemogelijkhedenvanwerkindehaven.Vijfhonderdmensenkwamendaaropaf:oudersmetkinderen,maarookveelmannentussende30en40.‘Deavondzelfwaseengrootsucces,maarachterafkun jezeggendatde

Liever de bank dan een draaibankTechniek?Ikdachthetniet.Mbo­opleidingentechniekzijnnietpopulair.Ooknietbijallochtonejongeren.Vanallejongerendieinstromenineentechnischembo­opleidingisnoggeenkwartvanallochtoneafkomst.Bijnadehelftvandeallochtonejongerenzietzichzelfeerderbijbijvoorbeeldeenbank,indeaccountancyofindehandelwerkenenkiestvoordesectoreconomieenfinancieel.Ietsminderdaneenderdedenktaaneencarrièreindezorgenkiestvoordesectorzorgenwelzijn.Alleendelandbouwisnogminderpopulairdantechniek.Ietsmeerdaneenprocentvandeallochtonejongerengaatvooreenmbo­opleidingindierichting.

Bron:CBS,ForumFaCtSheet,SeptemBer2012

robert vos/anp

verwachtingenteveeluiteenliepen’,zegtCeesAlderliestenvanDeltalinqs,belangenbehartiger van het bedrijfsleven in de Rotterdamse haven. ‘Eenpredikant legdede linkmetde koran: jemoet nietwerkloos thuiszitten,maarwerkenenalsmandeshuizesjegezinonderhouden.Aandebedrijfs­excursies die volgden, nam zo’n 150 man deel. Veel van hen hadden verwacht dat zij een baan aangeboden zouden krijgen, maar daarvoor ontbrakdejuisteopleiding.Wehebbenermaareenpaarvoorgesteldaanbedrijven.Derestkreegtehoren:alsjeditechtwilt,gadanterugdeschool-bankenin.Datheefttotteleurstellinggeleid.’

stuurloosDeervaringinRotterdamneemtnietwegdathetbelangrijkisomallochtonecommunicatiekanalentegebruiken,benadruktAlderliesten.TechniekTalent,een samenwerkingsverband van bedrijfsleven en onderwijs, doet dat in letterlijkezinmethetprojectAmbassadeurs van de Techniek.Studentenenjonge werknemers komen in het voortgezet onderwijs vertellen over demooiewereldvandetechniek.Hungehoorbestaatuit jongerendievoorhunsector­ofprofielkeuzestaan.TechniekTalentzoektdaarvoorookallochtoneambassadeurs.ZoalsAmineBouchareb,productdevelopmentengineerbijdraaideurenproducentBoonEdam.‘Ikhebzelfeentechnischehbo­opleidinggevolgd. Dat was een heel logische keuze in mijn familie, hoewel mijnouderszelfnietindetechniekwerkten.’Maarhijmerktdatveelallochtonejongeren stuurloos zijn, en bevestigt het beeld dat ouders de studie­ enberoepskeuzeoverlatenaaninstantiesdiedaarinhunogenmeerverstandvanhebben.‘Watkunjeookverwachtenvanmensendiesomsnoguitdebergenkomenengewendzijnschapentehoeden?’Alshijtijdenseenpresentatieindeklasvraagtwatjongerenwillenworden,danzeggenzeondernemer,eigenbaaszijn,nietonderiemandhoevenwerken.‘Zewillenonafhankelijkzijn,geldverdieneneneensnellebakkopen,dus

Liever dokter of advocaat dan ingenieurOokbijdekeuzevooreenuniversitaireofeenhbo­studiekiezenallochtonejongerennietsnelvoortechniek.Eenhbo­opleidingeconomieofgedragenmaatschappijwordtvéélaantrekkelijkergevondendantechniek.Enbijdewetenschappelijkestudiesdoetvooralrechtenhetgoed,gevolgddoornatuur,gezondheidszorgeneconomie.

Percentage niet-westerse allochtone studenten dat instroomt in een van

deze opleidingen

hbo

wo

econ

omie

gedr

ag en

maa

tsch

appi

j

gezo

ndhe

idsz

org

rech

t

tech

niek

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

16%

18%

C.BartonvanFlymen/hh

Bron:oCW

Populair zijn economie, gedrag en maatschappij, gezondheidszorg en recht.

Niet techniek.

FORUM #03/14.02.1313

FORUM #03/14.02.1314

omslag

kiezenzevooreeneconomischerichting.Alsikzevervolgensvraagwatvoorbedrijfzewillen,wetenzehetniet.’Wathoudthijzedanvoor?‘Iklaatzeheteindvanderegenboogzien,enverteldatjeindetechniekookjeeigenbedrijfkuntbeginnenengoedkuntverdienen.Laatstkreegikthuiseenstukadoorlangs,endiehadeenmooiebak,datwil jenietweten.’Hijhoudtdeklasookvoordatexactevakkennodigzijnvoortechnischeberoepen,maardatjeerlaternietdeheledagmeebezigbent.‘Daarhebjecomputersvoor.Werkenindetechniekgaatveelmeerovernadenken,onderzoekenencommuniceren.’Boucharebmerkt dat jongeren vaak wel kunnen zeggenwat techniek is(‘alleswatjekuntmaken’),maardatzeergeenconcreetbeeldvanhebben.Hijrichtzichindeklasvooralopdegenendietwijfelenovereenkeuzevoortechniek.‘Naafloopgaanermeerhandendeluchtinalsikvraagwietech-niekoverweegt.’Hetisgoeddatditsoortinitiatievenbestaan,maarhetonderwijsmagookzelfmeer inactiekomen,vindtBartSchuurmansvanBoers&Co.Alshij eenschoolbezoekt, schrikthijweleensvandeapparatuurvantechniek­opleidingen.‘Machineszijnsomszeventigjaaroud.Zokrijgjeautomatischeenverouderdbeeldvanwerkenindetechniek.Toenwijonsmachineparkgingenvervangen,hebbenwedeoudemachinesgeschonkenaanscholen.

Diewareninelkgevaleenstukmodernerdanwatzezelfhadden.’Scholen geven ook verschillende signalen af over de techniek, merkt TechniekTalent.Hetkomtvoordatallochtonejongeren,netalsmeisjes,eentechniekopleidingwordtontraden.Diezoutemoeilijkvoorhenzijn,terwijlzewelaandevereistenvoldoen.Tegelijkertijdstellenscholentechniekookvooralseenmakkelijkerkeuzeinvergelijkingmetvakkenwaarbijtaleneengro-tererolspelen.Gajijmaartechniekdoen:datgeefthetvakookgeenaanzien.Hoedanook,hettechnischtekort(155duizendin2016)vereistdatallezei-lenwordenbijgezet.Zekeralsjebedenktdathetpercentageallochtonenopscholenalleenmaarzaltoenemen.Wantalsniemandstrakstechniekkiest,wordterooknietsmeergemaakt.

www.vno-ncw.nl/onderwijs Lees ook ‘Mam, moet ik dan met mijn handjes werken?’ op pagina 26 en verder

Waar blijft de techniekstudent?

Banengenoeg,maarmensentekort

HetbedrijfslevensluitinaprilmetdeoverheidenhetonderwijseenTechniekpact.Daarmeemoetdeaansluitingvanhettechnischon-derwijsopdearbeidsmarktwordenverbeterd.Uitgangspuntisdathettekortaangoedgeschooldetechnicioploopttot155duizendmensen in 2016. Inhetpactwordenlandelijke,regionaleensectoraleafsprakengemaakt.Bijvoorbeeldoverdeconcentratievantechniekopleidingen

inderegio.Hetbedrijfslevenkandaaraanbijdragendoormeerenbeterestagestebieden,duidelijktezijnoverhetloopbaanperspec-tief,zij­instromersteleverenenmoderneapparatuurterbeschik-kingtestellen.TrekkervanhetpactisPauldeKrom,devorigestaatssecretarisvanSocialeZakenenWerkgelegenheid.OokastronautAndréKuiperszalzichvoorhetpactinzetten.

Arbeidsmarktprognose 2011-2016, technische opleidingen

Bron:roa

Banen Instroom Tekort

Vmbo techniek 106.200 44.400 61.800

Mbotechniek 221.400 163.400 58.000

Hbotechniek 74.700 49.600 25.100

wo techniek 40.100 29.700 10.400

Totaal 442.400 287.000 155.400

FORUM #03/14.02.131515 FORUM #03/14.02.13

BuitenBeeld

Ad Scheepbouwer (69)

Was: bestuursvoorzitterkpnIs: directielidFox-it

‘Na mijn pensionering had ik geen zin om een trits commissariaten aan elkaar te rijgen. Ik heb dertig jaar lang tegenover raden van com-missarissen gezeten, en het leek me minder spannend om alleen maar van plaats te ver-wisselen.’‘Daarom ben ik acht jaar geleden gaan inves-teren in verschillende bedrijven: Wehkamp, de bank Oyens & Van Eeghen en recentelijk Fox-it, dat zich op internetbeveiliging richt. Bedrijven en overheden hebben vaak andere prioriteiten dan de beveiliging van hun com-putersysteem. Ze gaan er pas serieus over nadenken als zich een incident voordoet.’‘Ik ben altijd op zoek bedrijven waar ik een inbreng kan hebben, in een sector die makke-lijker te begrijpen is dan – pakweg – asml. Dat leren zou te lang duren. Bij Fox-it ben ik voor twee dagen in de week lid van de drie-

koppige directie geworden. Het is niet zo dat ik de oude, ervaren man ben die het de ande-ren wel even zal vertellen. Zij zijn als veerti-gers een stuk jonger, maar ze hebben het bedrijf dertien jaar geleden wel opgericht, dus weten ze er veel meer van dan ik. Mijn rol ligt op het gebied van financiën en strategie. Het bedrijf maakt een ongekende groeifase door, en ik help dat te managen. Daarbij maak ik natuurlijk gebruik van de ervaring die ik bij tnt en kpn heb opgedaan.’‘Het gaat me aan het hart dat kpn nu moei-lijke tijden doormaakt. Ik heb tien jaar mijn best gedaan om het bedrijf overeind te hou-den en te laten groeien. Ik ben het niet eens met de kritiek dat ik meer met de belangen van aandeelhouders dan met investeren bezig ben geweest. Bij kpn werd eerder te veel dan te weinig geïnvesteerd in vergelijking met andere telecombedrijven. We waren een van de eersten in Europa met glasvezel. Je moet steeds inspelen op wijzigingen in de tech-niek: van analoog naar digitaal, van vast naar mobiel. Dat betekent kosten maken om klan-ten te behouden, terwijl de opbrengst per klant lager wordt.’

‘Vorig jaar heb ik columns geschreven voor Het Financieele Dagblad. Dat leek mij een leuke manier om mijn ei kwijt te kunnen. Een columnist mag zeggen wat hij wil, vind ik. Dus ook als het fd een artikel schrijft over de overspannen geraakte bestuursvoorzitter van AkzoNobel, dan mag ik daar een mening over hebben. Toen de krant die column niet wilde plaatsen, was het wat mij betreft over.’‘Ik ben nu druk met Fox-it, maar kijk onder-tussen naar nieuwe investeringen. Mijn secretaresse zegt wel eens: ‘Je lijkt wel gek.’ Maar ik voel me beter als ik werk dan wanneer ik niets doe. Daar krijg ik geen energie van.’

Tekst:PaulScheer|Foto:SamRentmeester

‘Energie van werken’

FORUM #03/14.02.1316

&Broer

naam Van der Ende Racing Innactiviteit Kart­enpartycentrumvestigingsplaats Poeldijkaantal medewerkers Twintig(fulltimersenoproepkrachten)eigenaren Ricardo,Jack,vaderenmoederVanderEnde

Ondernemen zit in de genen. In deze serie vertellen ouders, kinderen, broers en zussen die samen of ieder een eigen bedrijf hebben over hun overeenkomsten en verschillen.

FORUM #03/14.02.1317

Ricardo van der Ende (33)‘We waren amper 6 toen we al rondstruinden op de sloperij van mijn vader. En we gingen al van jongs af aan mee naar autoraces. Ik schijn zelfs te zijn verwekt op het circuit. De liefde voor auto’s en autosport zat er dus al vroeg in.’‘Ik was 15 toen hij ons vroeg of we samen met hem een indoorkartbaan wilden opzetten. Fantastisch vond ik het. In het begin dachten we: we zetten een hal neer met een kantine erbij. Dan kunnen we lekker karten. En dan kan moeder misschien wat frietjes bakken. Doordat de vergunning zeven jaar op zich liet wachten, pakte het anders uit. Nu staat er een volwaardig kart- en partycentrum. Wél jammer dat we de hype niet meer hebben meegemaakt.’‘Het bedrijf is van ons vieren. Jack en ik hebben de dagelijkse leiding. Hij is de kantoorman. Hij doet de telefonische contacten, verkoop van par-tijen, facturering en dergelijke. Ik ben liever praktisch bezig. Ik doe ook graag dingen zelf. Je kunt je ideeën door anderen laten uitvoeren. Maar dan kost het veel geld en wordt het vaak toch niet zoals je had gewild.’ ‘Jack vertrouwt er vaak op dat dingen wel goed komen. Ik wil graag vooraf duidelijkheid. Toen het casco van het kartcentrum er stond, twijfelde ik over de indeling. Heb ik een bus lak gepakt en daarmee de contouren van het interieur op de vloer gespoten. Gewoon om te zien of we op de juiste weg waren. Voor hem had dat niet gehoeven; hij had aan de tekening voldoende.’‘Als het moet kan Jack heel diplomatiek zijn. Ik zeg liever gelijk waar het op staat. Dan weet je tenminste waar je aan toe bent. Als het tijdens een grote partij niet gaat zoals ik het wil, zeg ik gewoon: ‘Dat moet je nu doen.’ En dan leg ik later nog wel eens uit waarom. Ik merk wel dat sommigen daar aan moeten wennen.’‘Dat diplomatieke van Jack komt ons ook goed van pas bij de inkoop. Dan laat ik tijdens onderhandelingen weten dat het beste en tegelijk ook duurste product mijn voorkeur heeft, maar dat als Jack zegt dat het geld er niet is, het er ook écht niet is. Leuk als het je dan lukt om naar huis te gaan met het beste product tegen de laagste prijs.’

‘Ikzegwaarhet opstaat’Als ze niet werken in hun kartcentrum, zitten ze achter het stuur van een

racewagen. Ricardo en Jack van der Ende leven van en voor de autosport.

‘Ik ben op het circuit verwekt.’

Tekst:FrankdenHoed|Foto’s:TonPoortvliet,familieVanderEnde

Jack van der Ende (36)‘Ik zou niet voor een baas willen werken. Dat was ook niet te combine-ren geweest met onze autosportactiviteiten. Het komt voor dat ze bel-len dat ik de dag erna voor een training in Duitsland moet zijn. Een baas ziet je al aankomen. We hebben het allebei redelijk ver geschopt in de autosport. Het liefst waren we beiden Formule 1-coureur geweest. Maar dan kun je een bedrijf zoals we nu hebben er niet bij doen. Of je moet je naam er op zetten en een ander het werk laten doen.’‘In crisistijd is het een stuk minder leuk ondernemen. Maar het maakt je wel creatief. In korte tijd hebben we diverse nieuwe activiteiten bedacht om meer mensen over de vloer te krijgen. Zoals teamgames. De luchtkussens die we daarvoor nodig hadden, werden aangeboden op een internetveiling. Een buitenkans om er goedkoop aan te komen. Ricardo was rond die tijd op huwelijksreis. Maar hij had er alle vertrouwen in dat ik er een goede deal uit zou slepen.’ ‘Ik ben de bedachtzame van de twee. Ricardo is impulsiever. Als hij een idee heeft, wil hij daar ook het liefst direct mee aan de slag. Terwijl ik wil weten of het echt wel zo’n goed idee is. Hij kan er niet altijd even goed tegen als ik op de rem trap. Hij heeft vaak zoiets van: joh, laten we het nou maar gewoon doen. Terwijl ik graag eerst een calculatie wil maken om te zien of het plan haalbaar is. Maar we komen er eigenlijk altijd wel uit. Het heeft ook geen zin om elkaar de hersens in te slaan. Want je hebt wél een bedrijf te runnen.’‘De handelsgeest hebben we van onze vader meegekregen. Ik vind het prachtig als ik partijen tegen elkaar weet uit te spelen en zo iets weet te regelen. Mijn vrouw wordt er af en toe wel gek van. Staan we in een kledingzaak bij de kassa om af te rekenen, zeg ik: ‘Er moet nog wat gebeuren. Doe er nog maar een paar sokken bij of een riem.’ En meestal doen ze het nog ook. Ook binnen ons bedrijf komt het voor dat mensen korting vragen. Maar ik doe niets van de prijs af. Dan doe ik er liever een bittergarnituurtje bij.’

FORUM #03/14.02.1318

aCtueel

‘Ik had mijn geld liever in de nieuwbouw gestoken’Even een bouwvergunning aanvragen. Dat is toch zo

gepiept? Na twaalf jaar bureaucratie en procederen

is de eerste steen voor de nieuwbouw nog steeds niet

gelegd.PaulKoppert,directeurvanKoppertBiological

Systems: ‘Ik wil dat er nú iets aan wordt gedaan.’

Tekst:FrankdenHoed|Foto’s:TonPoortvliet,

RijkgeeftVinex­taakstellingaan

gemeente

Indienenbouw­vergunningfase1Overeenstemmingoververkoop

percelenenaankoopnieuwelocatie

Voorbereidingsbesluitgemeentevoorherzieningoudebestemmingsplan

De Koppert-saga: twaalf jaar vergunningen aanvragen en procederen

Jaren 90 2000 2002 juni 2002 juni 2003

Gemeentewilpercelen aankopenenbedrijfverplaatsen

naarlocatieMolenweg

Opstartenvrijstellings­procedureopgrondvan

artikel 19 wro

Hij staat een beetje sip te kijken bij de entree van het nieuwe bedrijfspand in het buiten-gebied van Berkel en Rodenrijs. Nou ja, eerder toekomstige bedrijfslocatie. Want in twaalf jaar tijd is het hem niet gelukt de vergun-ningen rond te krijgen. En dus ligt het 6 hectare grote tuinbouwperceel er nog even desolaat bij als kort na de aankoop in 2002. Het verwijderen van de oude glasopstand, het egaliseren van het terrein en het plaatsen van een toegangshek is het enige wat er tot nu toe is gebeurd. ‘Je wilt niet weten wat dit grapje me intussen heeft gekost.’

FORUM #03/14.02.1319

De nieuwbouw van het bedrijf, gespeciali-seerd in biologische gewasbescherming en natuurlijke bestuiving (zie kader Nuttige insecten op pagina 22), had een routineklus moeten worden. En als het aan Koppert had gelegen, was het ook zo uitgepakt. Hij had zijn hakken in het zand kunnen zetten toen hij hoorde dat twee van zijn bedrijfslocaties hun langste tijd hadden gehad, omdat het gebied door het Rijk was bestempeld tot Vinex-woningbouw locatie. Het had hem misschien een paar jaar extra lucht gegeven, maar uiteindelijk had hij toch het onderspit

gedolven. En dat vond hij geen aanlokkelijk vooruitzicht. ‘Je kunt bezwaar maken, maar je weet dat je een keer aan de beurt bent. Dan kun je maar beter de tijd nemen om tot een oplossing te komen waar iedereen mee kan leven.’ Wat hij toen nog niet kon voorzien, was dat de vergunningaanvraag zou uitlopen op een kat-en-muis-spel met omwonenden van meer dan een decennium. Terug in het opvallende, modern vormgegeven hoofdkantoor op een onopvallend Berkels bedrijventerrein, schuift Koppert een bundel A4tjes met ringband over tafel. Het document

met de titel ‘Bouwen in Nederland: wordt het ons gegund?’ is een bloemlezing van twaalf jaar vergunningenellende. De bijlage – een uitklapvel op A3-formaat – brengt het in een oogopslag in beeld. ‘Het is niet bedoeld als klaagzang’, haast hij zich te zeggen. ‘Maar ik wil wel dat hier nu iets aan wordt gedaan.’

hoofdpijndossier Hij kiest zijn woorden zorgvuldig. Maar je merkt dat de hele gang van zaken rond de vergunningaanvraag hem flink frustreert. Toen Koppert twaalf jaar geleden de eerste

WeerstandomwonendenennieuweeisenHoogheemraadschap

Nieuweaanvraagbouwvergunningmetartikel19vrijstellingennieuwe

aanvraagmilieuvergunning

Gemeente start procedure aanpassingbestemmingsplan

Aanvraagmilieuvergunning,uitritvergunningenkeur-

vergunning

Stilleggenvrijstellingsprocedure, bestemmingsplanprocedureen

milieuvergunningprocedureinverbandmetnoodzaakaanpassenbouwplan

medio 2003 september 2004 25 oktober 2005

Hier had de nieuwbouw van Koppert Biological Systems dus al twaalf jaar kunnen staan

FORUM #03/14.02.1320

aCtueel

stappen zette op weg naar de nieuwbouw, kon hij niet voorzien dat zijn plannen zouden verworden tot een hoofdpijndossier. Er was alle reden voor optimisme over een goede afloop. Er lag snel een contract met de gemeente en ook een vervangende bedrijfslo-catie – een in ongerede geraakte tuinderij met een flink stuk land er omheen – was rap gevonden. De gemeente stemde in met de aankoop. Koppert herinnert zich de optimistische woorden van burgemeester en wethouders nog goed: ‘Als je die 6 hectare aankoopt, gaan we het vergunningentraject in en kun je daar

bouwen.’ Nuchter als hij is, had hij er al rekening mee gehouden dat er mensen bezwaar zouden maken. Echt zorgen maakte hij zich dan ook niet, toen bleek dat een aantal omwonenden tegen zijn plannen in het geweer kwamen. Tijdens speciaal daarvoor belegde avonden gaf hij hen persoonlijk tekst en uitleg. En hij luis-terde naar de argumenten tegen. Op basis van de kritiek volgden zelfs nog wat aanpassingen. Koppert zegde toe wat extra bomen te planten om de privacy van de betrokkenen te vergroten. Ook werd het plan een kwartslag gedraaid om de positie van de bebouwing ten opzichte van de omliggende huizen te optima-

liseren. Alle bezwaarmakers waren daarna om, op één na. Hij volhardde in zijn bezwaren. Met als resultaat dat z’n landje twaalf jaar en een fiks aantal procedures verder nog steeds braak ligt.Een echte fundamentalist. Een betere kwali-ficatie kan Koppert niet verzinnen voor zijn opponent. ‘Die man stelt dat de gemeente voorbij gaat aan de belangen van de omwo-nenden. En hij neemt het de gemeente kwalijk dat zij het landelijk gebied verkwan-selt. Ik kan zo weinig met die kritiek. Als ik van plan was geweest om een discotheek te bouwen, had ik zijn opstelling nog wel

Rekken, rekken, rekkenDekwestie­Koppertstaatnietopzich.Regelmatigwordenbedrijvengeconfronteerdmetjarenlangevergun-ningprocedures.Hardecijfersoverdeontwikkelingvandetotaleduurvanvergunningproceduresontbreken.Maaropdeelaspectenzijnwélcijfersbeschik-baardielatenziendathet(nogsteeds)beterkan.JehoefthetjaarverslagvandeRaadvanStateermaaropnateslaanomteziendattermijngrenzenwordenopgezochtofwordenoverschreden.Zohad’slandshoogsterechtscollegein2011inruimeenderdevandezakenmetzittingmeertijdnodigdandenormtijdvan52weken.EnuitrecentonderzoekvandeBrabants­ZeeuwseWerkgeversvereniging(bZw) naar de ervaringenmetdeWetalgemenebepa-lingenomgevingsrecht(Wabo)blijktdatookgemeentenmetenigeregelmaat dewettelijketermijnenoprekken.

VerklaringvangeenbezwaardoorGedeputeerdeStaten

Collegeverleentnieuwemilieu­vergunningmetlooptijdvandriejaar

Concept-besluit behandelingbouw­vergunningterinzage

Bouwvergunningeerstefasewordt

verleenddoorCollege

Bezwaarenberoep rechtbank

Rotterdam

april 2006 15 februari 2007 29 maart 2007 26 oktober 2007 maart 2008

Koppert Biological Systems ontwikkelt producten voor biologische gewasbescherming en natuurlijke bestuiving

FORUM #03/14.02.1321

kunnen begrijpen. Maar het gaat om een kas in een gebied met een tuinbouwbestemming. Er stond in het verleden nota bene al een kas op die locatie.’

termijnoverschrijdingenDe eerste paar jaar kon hij de vertraging die zijn plannenmakerij opliep nog wel opvangen. Maar toen de groei van zijn bedrijf in gevaar dreigde te komen, restte Koppert niets anders dan te investeren op een locatie waarvan hij wist dat die binnen een paar jaar moest worden ontruimd. ‘Ik had mijn geld natuurlijk liever in de nieuwbouw gestoken.’ Die investering

was overigens niet afdoende: hij moest ook een deel van het werk overhevelen naar andere vestigingen. ‘En dan heb ik het geluk dat ik nog wat kon regelen. Een ondernemer die deze flexibiliteit niet heeft, heeft echt een probleem.’Verhuizen uit Berkel wil Koppert niet. ‘Dit is een familiebedrijf. We zijn hier geworteld, zitten op een mooie plek. En we willen hier verder. Maar dat kan niet zonder die kas. Dit is de enige plek dicht bij het hoofdkantoor waar nog een kas mag staan. Als we deze locatie niet benutten, moeten we het veel ver-der weg zoeken. Moet je alleen al eens kijken wat dit aan extra transportkosten oplevert.’ Verhuizen naar een van de nabijgelegen tuin-bouwconcentratiegebieden is ook geen optie. ‘Er ontsnapt bij mij geen beestje, maar leg dat maar eens uit als er een vreemd insect in een kas van je buurman wordt aangetroffen.’Dankzij overschrijdingen van de daarvoor geldende termijnen haalde de eerste versie van de milieuvergunning de eindstreep niet. Dus volgde er een nieuwe versie. Een stuk gedetailleerder. Dat had onder meer te maken met de tussentijds aangescherpte milieu wet-geving. ‘Autobewegingen, fietsbewegingen, geluid, lucht, werktijden, je kunt het zo gek niet bedenken of het staat er in.’ Voor een aantal omwonenden bevatte de nieuwe vergunningaanvraag in elk geval weer genoeg munitie om bezwaar te maken. En dus was Koppert weer terug bij af.De Raad van State heeft nu het laatste woord. Maar die laat wel lang op zich wachten. April vorig jaar al lag het dossier-Koppert bij het

hoogste rechtscollege. Daarna bleef het angst-wekkend stil. Tot hij twee weken geleden een briefje kreeg waarin staat dat de behandeling weer zes weken is uitgesteld. Een reden waarom ontbrak. ‘Zoals het er nu uitziet, gaat alleen al de behandeling door de Raad van State een jaar duren. Dat is toch te gek voor woorden?’

fout op fout Een deel van de problemen waarmee hij is geconfronteerd, is terug te voeren op een gebrek aan deskundigheid bij de overheid. In eerste instantie deed Koppert zaken met de gemeente Berkel en Rodenrijs. Maar al vrij snel ging die gemeente met twee buur-gemeenten op in de gemeente Lansingerland. Dat betekende veel wisselingen van de wacht in het ambtenarencorps en dus veel verlies aan kennis. Koppert: ‘ Mede daardoor zijn er fou-ten gemaakt, waar we nu nog last van hebben.’ Ook fusiegemeente Lansingerland is met dik 56 duizend inwoners te klein om complexe zaken aan te kunnen. ‘De man die namens die gemeente verantwoordelijk was voor de vergunningaanvraag heeft ook alweer het veld geruimd. En dan begin je weer van voren af aan.’ Van pure armoede heeft hij een paar jaar geleden een advocaat ingeschakeld om het vergunningenproces te begeleiden. Die betaalt hij zelf, tot op de dag van vandaag. ‘Ik denk maar niet te vaak na over wat dit me kost. Het is natuurlijk te gek voor woorden dat het moet. Maar als ik het niet had gedaan, was ik nog veel verder van huis geweest.’ Tegenover de beperkingen waar hij tegenaan

Uitspraakrechtbank:rechts­gevolgenbesluitblijveninstand

BeroepbijRaadvanStateafdeling

bestuursrechtsspraak

Uitspraak:beroep ongegrond

Milieuvergunningvandriejaarblijktnietmeergeldig

Indienenaanvraagnieuwemilieu-vergunningmetnieuweeisen

november 2008 26 mei 2010 september 2010

FORUM #03/14.02.1322

aCtueel

loopt, staat een bezwaarmaker die alle ruimte krijgt. ‘Die man hoeft geen kosten te maken. En aan tijd lijkt het hem niet te ontbreken. Er is dus geen enkele stimulans om nog eens twee keer na te denken of het wel zo handig is om een procedure door te zetten.’ Het steekt des te meer, omdat hij zelf echt alles uit de kast moet halen om te zorgen dat alles tot in het laatste detail klopt. Doet hij dat niet, dat vertaalt zich dat direct in extra vertraging. ‘Laat duidelijk zijn: ik pleit er niet voor om de wet zo te veranderen dat er geen bezwaar mogelijk is. Maar ik zou wel graag zien dat de overheid limieten stelt. Als je in vier jaar niet weet of een vergunningaan-vraag deugt, weet je het in tien of twaalf jaar ook niet.’

toch volhoudenTijdens een bijeenkomst met nog zo’n twintig directeuren van Nederlandse familiebedrijven een paar jaar geleden greep Koppert de kans zijn verhaal te doen bij Maxime Verhagen, toenmalig minister van Economische Zaken. Hij fluisterde ‘m in zijn oor dat door proble-men rond vergunningverlening in Nederland voor zeker een miljard euro aan projecten wordt tegengehouden. ‘Weet je wat de minister zei? ‘Je bent nog heel bescheiden.’ Er liggen miljarden geblokkeerd van bedrijven die willen investeren, vertelde hij.’ ‘En wat hebben we nodig in deze tijd? Juist, dat bedrijven door kunnen. Daar heeft niet alleen de bouw profijt van, maar de hele eco-nomie.’ Maar Koppert stelt dat daarvoor nog wel het nodige zal moeten veranderen. ‘We wonen in dit land dicht op elkaar. Het wordt er daardoor alleen maar complexer op. Ik begrijp dat er bezwaar mogelijk moet zijn tegen bouwplannen. Maar er moet ook binnen een redelijke termijn helderheid zijn. Voor de bezwaarmakers, maar vooral ook

voor de bedrijven.’Aanstelling van extra rechters zou een deel van de oplossing kunnen zijn. Net als nieuwe wetgeving gericht op verkorting van proce-dures. Koppert noemt als voorbeeld de Crisis- en herstelwet. Die bevat al een aantal tijdelijke maatregelen om de besluitvorming rond vergunningen te versnellen. ‘Die maat-regelen mogen nog worden uitgebreid en permanent worden gemaakt. Ik ben ervan overtuigd dat de afhandeling van vergun-ningaanvragen op die manier vanzelf in een stroomversnelling terechtkomt.’Koppert prijst zich gelukkig dat hij de sores – ook na twaalf jaar – nog wel van zich af kan zetten. ‘Het is de enige manier om door te kunnen. En dus doe ik dat ook.’ Hij blijft ondanks alles vertrouwen houden in een verlate goede afloop. ‘Ik ben met niks verkeerds bezig, dus ik houd vol.’

www.vno-ncw.nl/omgevingswet

Nuttige insectenBijKoppertBiologicalSystemsdraaithetombiologischegewasbeschermingennatuurlijkebestuiving.Daarvoor ontwikkelthetbedrijfproductenmeteennatuurlijkeoorsprong,zoalsinsectenenmijtenvoorhetbestrijdenvanplagen.Eenvandebeestjesdieinkassenvantuinbouwbedrijvenwereldwijdhunwerkmoetendoen,isderoofmijt.Ditdiertjewordtondermeeringezetbijdebestrij-dingvandewittevliegentrips.OpdehoofdvestigingvanKoppertinBerkelenRodenrijswerken250mensenaanonderzoek,productie,adviseringenverkoop.Daarnaastheefthetbedrijfin22landenverspreidoverdehelewerelddochterbedrijven.InnovembersleeptehetbedrijfdedhlExportTrophyindewacht.KoppertBiologicalSystemskreegdeprijs–bestemdvooreenNederlandsbedrijfdatvooroplooptinexporteninnovaties–vanwegez’ngedegenexportbeleid.

Verlening milieuvergunning

Verleningbouwvergunningtweedefase

BeroepbijRaadvanStatetegenmilieuvergunning

Behandeling beroepuitgesteld

Eindelijkbouwen?

november 2011 mei 2012 januari 2013 2014

FORUM #03/14.02.1323

aCtueel

Eurotop: penny wise of toch pound foolish?

GerbenJanGerbrandy(D66)isbitter.Deregeringsleidershebbeninzijnogengekozenvoordegevestigdebelangen. ‘Mijnnachtmerrie is uitge­komen’,vindthij.DeuitgavenvoorlandbouwenderegionalefondsenblijvendominantbinnendeEuropesebegroting,terwijldebescheidencommissie­voorstellen ommiljarden extra uit te trekken voor het stimuleren vaninnovatieengroeitochgekortwiektzijn.ZokrijgtEurocommissarisNeelieKroes in plaats van de gevraagde 9,2miljard euro voor de aanleg vansupersnelinternetslechts1miljardeuroinhanden.‘Hetlijktwelofer27boekhoudershebbenonderhandeldinplaatsvanpoliticidieinhetachter-hoofdhebben:regerenisvooruitzien.’Voordekomendezeven jaarzijnvolgenshemálleuitgavenvastgelegd,waardoorEuropanietinstaatzalzijntereagerenopnieuwesituaties.‘WehebbengeenideehoeovertweeofdriejaardetoestandzalzijnvandeEuropeseeconomieenofwetegendietijdveelmeermoeten inves­teren in groei dan in landbouw. Het is volstrekt onmogelijk om de

‘Boekhouders aan de macht’. ‘Georganiseerd

wantrouwen’. De reacties van Europese

Parlementariërs van verschillende

Nederlandse fracties op de tijdens de

Eurotop van afgelopen vrijdag afgesloten

Meerjarenbegroting zijn niet mals.

Tekst: Walter Devenijns | Foto: Jerry Lampen/anp

besluitenvannuaantepassen,wantdegeplandebegroting isnogsteedsnietflexibel.’Dit is eenouderwets begroting, constateert Europarlementariër Bas EickhoutvanGroenLinksook.‘VooraldepostConnectingEurope,waarinKroes’voorstellenzijnondergebracht,isgeslachtofferd.Zelfshetvoor-zichtige voorstel van de Commissie om de post voor innovatie te verdubbelentot80miljardisweerteruggesnoeidtot64miljard.Ruttezalwelzeggendatdateenstijgingistenopzichtevande50miljardindevorige begroting, maar het is toch een heel bescheiden groei in dekomendezevenjaar.’EickhoutvindtdatdeslechteuitkomstopdeEurotophetresultaatisvan‘georganiseerdwantrouwentussende27lidstaten.’vvd­EuroparlementariërJanMuldervoorspeltdaterdekomendemaandenstevigediscussies zullen zijn binnenhet Europees Parlementover hetakkoord,waardoorhetonzekerisofhetbesluitvandeEuropeseregerings­leiderszomaarwordtgoedgekeurd. ‘Hetmeestserieuzeprobleemdatspeelt,ishetverschiltussenverplichtingendiedeEuropeseCommissiemag aangaan en het gelddat zemeekrijgt. Er is nietvoldoende geldbeschikbaar(900miljard;red.)voordeverplichtingen(997miljard;red.).De EuropeseCommissie kan zo nietwerken’, constateertMulder. Ditjaar heeft de EuropeseCommissie al een tekort van 15miljard euro. Bijwijzevansprekenwordtereenwegvana naar baangelegd,maarwiederekeninggaatbetalenisonduidelijk.Dat gatopde begroting is een groter probleemdanhet zogenaamd kortenopdeinnovatieplannenvandecommissie,vindthij. ‘Persaldostijgt de post voor innovatie ten opzichte van de vorige begrotings­periode toch met 37 procent. En die post was tijdens de vorigemeerjarenbegrotingalweermet75procentverhoogd.’

Lees ook Gaat Europa vaart maken? in Forum nummer 2 dat aan dit artikel

vooraf ging en TevredenheidopEurotopkanzorgennietwegnemen op pagina 4

‘Het hoeft niet steeds groter, meer en duurder.’ Premier Mark Rutte in gesprek met zijn Britse collega David Cameron (tweede van links), de Deense premier Helle Thorning-Schmidt (vierde van rechts) en de Zweedse premier Fredrik Reinfeldt (derde van rechts)

FORUM #03/14.02.1324

ondernemerspanel

Joos Lambrechtsen / Herensokken.nl (webwinkel) / Utrecht

‘Al lang’‘Voor sepa ben ik echt al lang klaar. Simpelwegomdatvoor de verkoop vanuit een website maar minimaleaanpassingen nodig zijn.Waar ikmeveelmeer zorgenovermaak,isofhetwelzogemakkelijkisvoormijnklan-ten.Alszijgeldwillenoverschrijven,moetenzevoortaaneenlangecombinatiecijfersenlettersinvoeren.Dekansoptikfoutenwordtdanalleenmaargroterendankomt

debetalingerdusnietineenkeerdoor.’‘Of Nederland hier goed mee wegkomt, is de vraag. Het is echtniet zodat ik ineensmeer klanten krijguitandere Europese landen.Uit Brits onderzoek blijkt ookdatvandeonlineaankopenbijNederlandsewebwinkelsmaar5procentuithetbuitenlandkomt.TerwijlvandeNederlandseonlineaankopenongeveer20procentoverdegrenswordtgedaan.’‘BuitenlandersblijvennietwegomdatbetaleninNeder-landmoeilijkzouzijn,maareerdervanwegetaalproblemenenhetbtw­verschil.Nee,vanmijhadhetnietgehoeven.’

John Martens / Koninklijke Martens & Zoon (riolering, beton, transport) / Oosterhout

‘Bijna’‘Wij doen veel zaken in Duitsland, Frankrijk en België.Vroegerwasdateengedoe.Hetomrekenenvanvaluta,dekoersrisico’sdiejeliep.Datisallemaalalmakkelijkergeworden met de komst van de euro. Nu zet ik voorbetalingen nog twee batches klaar. Een voor binnen-landseeneenvoorbuitenlandsebetalingen.Metsepa is daterstraksnogmaaréén.Datwordtduswelefficiënter.’

‘Alishetopdekortetermijnevenlastigomovertescha-kelenopeennieuwsysteem.Dieomschakelingisvooraleen kwestie van aanpassing van je automatisering. Ikwachtdaar nog evenmee totdemeeste kinderziekteseruitzijn.Datscheeltgedoe.Maaraanheteindevanhetjaarishetallemaalwelrond.’‘Nederlandse ondernemers zouden achterlopen bij deinvoeringvansepa.Datlijktmenietzoerg.Tenzijhetomde Nederlandse banken gaat natuurlijk.Als die er nietklaarvoorzijn,hebbenweechteenprobleem.’

Petra de Boer / Ecodrukkers / Nieuwkoop

‘Simpel’‘Natuurlijk,onze systemen zijn al langaangepast.Voormijn bedrijf kwamdat neer op een aanpassing van desoftwarevergelijkbaarmeteenreguliereupdatevanhetpakket.IkhebnatuurlijknietalsenigeinNederlandeengrafischbedrijfdatmoetoverschakelenopsepa.Software-bedrijven hebben hun pakketten voor al die bedrijvenbijgewerkt.Zelfhebikeenmiddelgrootbedrijfmetnietalteingewikkeldefinanciëletrajecten,dusvoormijwas

de omschakeling echt simpel. Dat kan natuurlijk vooranderebedrijvenbestanderszijn.’‘Inelkgevalheefthetbedrijfslevenruimdetijdgekregenom zich hierop in te stellen. En de voorlichting is ookprima.Iedereondernemermóeterduswelvangehoordhebben. Toch merk ik dat ik mijn klanten soms evenmoettippenhunbriefpapierofanderdrukwerkteveran-deren. Meer dan de helft zegt zelf dat hun rekening­nummeraangepastmoetworden.Maarerzijnerdiedáárnounetnietbijhebbenstilgestaan.’

Klaar voor de Europese betaalunie?Nog een jaar en dan is de Single Euro Payments Area (sepa) een feit.

Wie een betaling wil doen of ontvangen, kan dat dan alleen nog met

een zogenoemd iBan-nummer. Zijn ondernemers al klaar voor sepa?

Tekst:JiskaVijselaar|Foto’s:ChristiaanKrouwels,HansStakelbeek

FORUM #03/14.02.1325

vijf vragen aan

De ombouw tot één Europees

betaal systeem wordt onderschat,

zegt Frank Elderson, dnb-directeur

Betalingsverkeer. Om problemen te

voorkomen, moeten bedrijven nu sepa-

proof worden gemaakt. ‘Anders kan je

misschien niet meer ongestoord van

het betalingsverkeer gebruik maken.’

sepa? Wat is dat eigenlijk? ‘sepa is een afkorting die staat voor Single Euro Payments Area (sepa). Per 1 februari 2014 zal er binnen Europa één interne markt zijn voor het betalingsverkeer. De consument en het bedrijfsleven kunnen dan gebruik maken van één set betaalmiddelen. Tot nu toe heeft elk land een eigen betalingssysteem voor bijvoorbeeld de acceptgiro, de overschrij-ving of een incasso-opdracht. Het feit dat je nu al gewoon kan pinnen in het buitenland hoort bij sepa, net als het langere iban-reke-ningnummer. Nieuw is dat er Europese regels worden ingevoerd voor overschrijvingen en incasso’s.’

Waarom moeten we naar één Europees betaalsysteem?‘Binnen Europa hebben we nu de euro, maar het betalingsverkeer is nog grotendeels natio-

naal georganiseerd. Dan is het logisch dat je al die betaalsystemen harmoniseert. Door deze standaardisatie ontstaat er op termijn meer innovatie op de betaalmarkt, meer concurren-tie. Dat zorgt ervoor dat de kosten voor het Europese betalingsverkeer gaan dalen.’

Hoe groot zal die kostendaling zijn?‘Dat is erg afhankelijk van het type bedrijf. Als je een grote internationale onderneming hebt, kan het een positieve businesscase opleveren wanneer je je betalingsverkeer in Europa cen-traliseert op één plek en goed onderhandelt met één bank. Het is moeilijk een algemeen cijfer te geven, want voor de slager om de hoek zal er een andere som uitkomen. Die hoeft waarschijnlijk alleen een nieuwe release van zijn betalingspakket te installeren.’

Wat moeten bedrijven doen om zich op sepa voor te bereiden?‘Voor heel veel bedrijven zal het een kwestie van een nieuw softwarepakket of een update zijn voor het betalingsverkeer. De software-lever anciers zijn nu al hard bezig om hun pakketten sepa-proof te maken. Waar dnb als voorzitter van het Nationaal Forum sepa-migratie op hamert, is dat de banken tijdig ook hun zakelijke betaalsystemen omzetten, zodat de mensen niet allemaal hun adres-boeken hoeven aan te passen. Dat moet in de loop van het tweede kwartaal gebeuren.’

Verloopt de transitie goed?‘We zien dat de ombouw tot één Europees betaalsysteem onderschat wordt. Niet dat het dramatisch is, maar het is wel de reden dat wij als aanjager van het hele proces zeggen: ‘Jongens, let nu op.’ Wat we niet willen is dat er aan het eind van het jaar filevorming ont-staat bij de ombouw van de betaalsystemen. Dan zou de vraag naar nieuwe installatiesoft-ware en consultancydiensten wel eens heel groot kunnen worden. Er zijn nog heel veel bedrijven die na het overnemen van allerlei bedrijven hun backoffice niet hebben geïnte-greerd. Die moeten nog veel werk verzetten. Mocht je te laat zijn bij de ombouw dan kan je misschien niet meer ongestoord van het betalingsverkeer gebruik maken. Maar het zou onverstandig zijn als je het daar op laat aan-komen.’

Tekst:WalterDevenijns|Foto:FotobureauDijk-stra/anp

www.overopiban.nl

frank elderson

‘Wacht niet te lang met sepa’

FORUM #03/14.02.1326

aChtergrond

‘Mam, moet ik dan met mijn handjes werken?’

Is techniek leuk? Met deze vraag gingen moeders met hun

dochters op Technieksafari in Rotterdam. Het werd een reis

langs lasersnijders en 3D-printers. ‘Meisjes moeten eerst

zien wat techniek is.’

Tekst:WalterDevenijns|Foto’s:TonPoortvliet

‘Ik heb niets met techniek’, zegt Eva. ‘Nou ja’, vertelt ze iets later, ‘ik vind het wel erg leuk. Misschien ga ik later tekenen.’ Ze is 14 jaar, heeft lange haren, een lang lichaam en staat met een papiertje in haar handen. In het high-tech-klaslokaal Stadslab van de Hogeschool Rotterdam brommen en sissen ondertussen zachtjes de lasersnijders en 3D-printers. Een blauwe lamp boven de printer gaat aan en uit, terwijl er een armbandje wordt opgespoten van groen, doorzichtig plastic. Een lichte plasticgeur vult de ruimte.Eva is een van de vijftien meisjes die meedoen aan de Technieksafari van vno-ncw West. De meiden – variërend van 10 tot 18 jaar – en hun moeders konden zich aanmelden voor de safari. Op de uitnodiging van het Vrouwen-netwerk van de werkgeversorganisatie is een foto te zien van een stoere meid die een paar tandwielen tekent. Techniek is niet vies, maar leuk, is de uitstraling. Die nieuwe, schone wereld wil het Vrouwennetwerk de meisjes

laten zien met een kennismakingstoer langs het Stadslab en de rdm Campus. De hoop is dat de dochters voor een technische studie kiezen. Want zoals bekend is techniek niet populair in Nederland. De vrouwen zijn ondervertegenwoordigd, terwijl de banen er voor het oprapen liggen. Een getal maakt de scheefgroei duidelijk: van de ruim 136 duizend werknemers in de technische installatiebranche is slechts 10 procent vrouw.

onBekend = onBemindDe moeders en hun dochters verzamelen zich in de hal van het hoofdkantoor van de Rotter-damse rdm Campus. Het tegelpatroon in de hal, de zware metalen deur en de glas-in-loodramen herinneren nog aan het feit dat de in 1902 opgerichte Rotterdamsche Droogdok Maatschappij tot ver in de 20ste eeuw het hart van scheepbouwend Nederland was. Na de oorlog werd het bekende passagiersschip ‘Rotterdam’ er te water gelaten; in een speciale

TECHN IEK SPECIAL

FORUM #03/14.02.1327

hal werden de onderzeeërs voor de Konink-lijke Marine gebouwd.Na de ondergang van de werf opende de rdm Campus enkele jaren geleden haar deuren. Kleine, innovatieve bedrijven vestigden zich er. Scholen zoals het Albeda Collega en Hoge-school Rotterdam leiden er leerlingen op voor werk in techniek en haven. De oude bedrijfs-hal werd gemoderniseerd. Na de aanleg van zo’n 138 kilometer aan leidingen was rdm Campus meteen de trotse eigenaar van de grootste vloerverwarming van Europa. De transformatie van scheepswerf naar een modern werk- en opleidingscentrum laat zien dat techniek in de loop van de tijd veran-derd is, vertelt een van de organisatoren, Annemarie van Oorschot: ‘Meiden kiezen niet voor techniek. Het is het verhaal van onbekend maakt onbemind. We willen met deze tocht langs diverse technische inrichtingen laten zien dat techniek ook heel leuk kan zijn. Ze komen anders nooit in aanraking met

techniek. Dat is jammer, want ons land heeft technische mensen nodig. We hebben leden die het fijn zouden vinden als meer mensen techniek gingen studeren.’

even wennenOm de drempel voor de toekomstige vrouwe-lijke technici zo laag mogelijk te maken, grijpt het Vrouwennetwerk naar een trucje. De dames mogen sieraden maken met de modernste apparatuur van Stadslab, een nog jong onderdeel van Hogeschool Rotterdam. Op de veerboot naar het in het centrum van Rotterdam gelegen Stadslab krijgen de jeug-digen een papier in de handen gedrukt. Ze kunnen de vormpjes aankruisen die later worden uitgesneden door een stoere, rood-gekleurde laser. De onderdelen worden op hun beurt weer verwerkt in een ketting of oorbel. Dat de actie om sieraden te maken aanslaat, laat het drukke overleg tussen de moeders en dochters zien.

De techniek is voor sommige dames wel even wennen, zo blijkt als ze aan de gang gaan met steun van enkele docenten. Op de vraag of het maken van een sieraad met een computer-tekenprogramma en lasersnijder leuk is, ant-woordt Vera aarzelend dat ze ‘het wel een beetje leuk vindt.’ Bij het formuleren van haar antwoord kijkt ze hulpzoekend naar haar buurmeisje die al fanatiek bezig is met het laten graveren van de naam Eline op een naamplaatje. Even later hangt Eline met haar neus boven op de doorzichtige deksel van de lasersnijder. Ook zij is nog niet helemaal overtuigd van de technische aantrekkings-kracht, meldt ze. ‘Mijn moeder stelde voor om mee te gaan met de Technieksafari. Maar ik weet niet of ik techniek leuk vind. Mis-schien een beetje.’ Marijne is met haar 18 jaar duidelijk ouder dan de rest van de meidengroep. Met haar knijp-tang probeert ze een paar plastic vormpjes vast te maken aan een ketting. Terwijl ze het

De 3D-printer gaat stug door met het maken van armbandjes

FORUM #03/14.02.1328

aChtergrond

gereedschap heen en weer beweegt, vertelt ze over haar keuze om rechten te gaan studeren. ‘Maar ik ben gestopt met de studie. Het was niet mijn ding’, aldus Marijne. Ze is met haar moeder meegegaan om eens rond te kijken. Want ja, welke studie is wel aantrekkelijk voor haar, vraagt ze zich af.

BanengarantieOpvallend is dat veel moeders wel een dui-delijke mening hebben over de techniek. Het woord banengarantie valt relatief vaak. Misschien heeft dat wel te maken met het feit dat het veelal vrouwen zijn die een bedrijf hebben of een topfunctie. Marieke Kreuzen, directeur van het Goudse uit-zendbureau Ruimbaan, heeft haar twee ‘lekkere pubers’ meegenomen om ze ‘verder te laten kijken dan de scholen ze laten doen’. Ze probeert de techniek te promoten binnen haar Goudse netwerk. De industrie, waarmee haar uitzendbureau samenwerkt,

kan technici immers heel goed gebruiken. Wie in die tak afstudeert maakt een grote kans op een baan, weet ze. ‘Kinderen hebben geen notie van techniek, totdat ze dingen zien ontstaan. De grote uitdaging voor de indus-trie is om de jeugd te laten zien dat techniek niet vies is. Mijn dochters hebben geen idee wat techniek is. Ook de allochtone kinderen willen de techniek niet in, want ze hebben slechte dingen gehoord in hun familie. Het zou mooi zijn als scholen er meer aandacht aan zouden besteden. Ook aan vakken waar-bij je een hamer moet vasthouden.’ Meisjes moeten eerst zien wat techniek kan maken, denkt Jorissa Neutelings, eigenaar van het klant-analysebureau Kaapriore die met jaar 13-jarige dochter Julia de Techniek-safari volgt. ‘Op de weg hierheen zei mijn dochter: ‘Mam, ik zit op het gymnasium. Is techniek dan wel de goede richting? Daar moet je toch met je handjes werken?’ Mis-schien is dat wel de reden waarom we hier

zijn. Om haar te laten zien wat techniek kan doen. Toen we door de haven reden, legde ik uit wat er allemaal achter zat. Meisjes hebben meer voorbeelden nodig. Ik ben een echte alfa, maar mijn kind is beter in bètavakken. Dus ik hoop dat ik door mijn komst hier toch een goede stimulans kan geven.’

lasersnijder zoekt alfameisjeKarlijn van Alten is ook een ‘alfameisje’, bekent ze na afloop van de bijeenkomst. Ze is verantwoordelijk voor het reilen en zeilen van het Stadslab, dat meer wil samenwerken met ondernemers. Enthousiast wijst ze naar de 3D-printer die het verhitte plastic met een robotmondje verdeelt. ‘Kijk dat onderdeel – ze wijst naar een groot, plastic tandwiel – was kapot. Toen hebben we dat tandwiel door een andere printer na laten maken. Makkelijk toch?’ Ooit gaf ze les op een gewone school, maar dat vond ze niet leuk. Ze heeft nu een beetje

Wat ga ik maken? De papieren ontwerpen liggen bij de jonge ‘technici’ al klaar

FORUM #03/14.02.1329

Columnscheer

SjoerdGeldmaaktnietgelukkig.Geldkanzelfsongelukkigmaken.DatmaaktSjoerdvanK.dezerdagenaandenlijvemee.Alseencrimi-neel,eenfraudeurwordthijindemediaenopinternetopgejaagd,terwijljehemtochhooguitvanhetmakenvanverkeerdekeuzeskuntbeschuldigen.

ZelfseenogenschijnlijkgenuanceerdjournalistalsJelleBrandtCorstiusroeptmensenopomSjoerdnetzolangtebellenentemailentotdathijzijnbonusteruggeeft.De Telegraaf, nooit beroerd omintespelenopdegevoelensvanhetvolk,plaatsteeenlucht-fotovanhetriantehuisvanSjoerdopdevoorpagina.Omdeboel‘transparant’temaken,zoheethet.

DefotodoetdenkenaaneenserieinQuotemethuizenvandesterrenindefinancieel­economischewereld.Diehuizenzageneroverigensvaaknogeenstukrianteruit.SamenmetdeQuote 500-lijstvorm-dendeluchtfoto’seenpraktischehandleidingvooréchtecriminelen.Zekondenzokiezenwaarenhoeintebreken.EndiewarennietvanhettypeRobinHood:debuithieldenzelekkerzelf.De Telegraafheeftdefotogemaaktmeteenonbemand,vanafstandbestuurbaarvliegtuigje,vergelijkbaarmetdedrones die deAmerikaneninzetteninIrakenAfghanistan.DetopmanalsTaliban,hetmoetnietgekkerworden.

DeopvolgervanSjoerd,GerardvanO.,moetzichvoordathijgoedenwelisbegonnen,alverdedigentegende5,5tondiehijalssalarisontvangt.NetalsGerritZalmdestijds,die7,5toninhetvooruitzichtgesteldkreegvoorhetpuinruimenbijabn amro. In de sectorgeldendiebedragenalsbescheiden.Jemoetalstopmanookeenbeetjeindebuurtblijvenbijhetsalarisdatjeondergeschiktenkrijgen.VergelijkhetmetMarkRutte. Hijmoetzichhoudenaandenormvanzijnvoorgangerenverdient144.000euro.Erzijngenoegtopambtenarendiemeerverdienen.Endatblijftraar:debaasdieminderkrijgtdanzijnpersoneel. Datisimmersookgevoeligvoordemachtvanhetgetal.

Ikbeninelkgevalblijdatikgeentopmanben.Bentudatwel, danwensikusterkte.

Paul Scheer

jero

en p

oort

vlie

t

spijt dat ze zich niet onmiddellijk op de tech-niek heeft gestort. ‘Ik had geen wiskunde in mijn pakket, omdat ik er toen het nut niet van in zag. Dus ging ik lesgeven op school, maar de gedachte dat er ik nog veertig jaar zou moe-ten staan, benauwde me. Via via kwam ik hier terecht, tussen de modernste apparaten. Als ik eerder had geweten hoe leuk techniek kan zijn, dan had ik vroeger misschien een heel andere studiekeuze gemaakt’, zegt ze terug-blikkend. Een Technieksafari heeft zij niet meer nodig.

www.vno-ncw.nl/onderwijs

Lees ook ‘Alles liever dan techniek’ op pagina 10 en verder

FORUM #03/14.02.1330

veroordeeld tot de technologie van gisteren

aCtueel

FORUM #03/14.02.1331

veroordeeld tot de technologie van gisteren

State-of-the-art? Niet de windturbines die in

Nederland worden gebouwd. Tegen de tijd dat de

vergunning eindelijk rond is, zijn de molens al

verouderd. En vervangen door een nieuw model

mag niet. Jammer dan?

Tekst: Remko Ebbers | Foto: Lemmens, Hendriks Sijmen/hh Beeldbewerking: Link Design

‘Onsprobleemisnietdaterinspraakis.Hetprobleemisdaterbijveranderingenindeplannennieuweinspraakmogelijkisoverhetzelfdeonderwerp.Ookalshetomeenverbeteringgaattenopzichtevandeoorspronkelijkesituatie.’RubenDijkstra,directeurwindopzeevanEneco,bekijktdezaakpraktisch.Maardathetzeven jaarmoetdurenomeengewijzigdbouwplanvoorwindturbinesopzeerondte krijgendienualachterhaaldzijn,isnogalwrang.Vergeetniet:debouwmoetnogbeginnen.EnergiebedrijfEnecowilsamenmetdeJapanseinvesteerderMitsubishieenwindmolenparkbouwenindeNoordzee:Luchterduinen,23kilometeruitdekusttussenNoordwijkenZandvoort.Deplannendaarvoorzijndikzesjaaroud,zegtDijkstra.‘Wehebbenbegin2007devergunningaangevraagdvoorturbinesvan2megawatt.Toenhaddenweerzelfdusalheelwatdenkwerkingestoken.’Dievergunningiseind2009verleendnaeenuitspraakvandeRaadvanState.Tegendietijdwarenerveelefficiëntereturbinesvan3megawatt.EnecoheefttijdensdeprocedurevoordeRaadvanStateweleenwijzigings-verzoek ingediendvoorminder,maarefficiëntereenwatgrotereturbines.Vanzestigmolensvan2megawatt naar 43molensvan 3megawatt. Dit jaarwordtde uitspraakverwacht.Alleenookdiemolenszijnalweerverouderd.Wantaangekomenin2013zijnturbines5megawattnietabnormaalmeer.MaarEnecohoudthetvoorLuchterduinenvoorgezien.Zeziennietsinhetoverdoenvanalleonderzoekenvooreenherhalingvanhetvergunningentraject.‘Wewillenookweleensbouwen’,zegtDijkstra.Datgebeurtpasalsdevergunningenonherroepelijkzijn.VoordietijdwilgeeninvesteerdergeldstoppenineenwindparkwaardeRaadvanStatenogeenuitspraakovermoetdoen.

Beter mag nietHetisdebedoelingdateroverzevenjaar6.000megawattelektriciteitopgewektwordtdoorwind­turbinesindeNoordzee.MethetLuchterduinenparkvanEnecomeegerekend,staater‘nu’350mega-watt.Alsdeoverheiddatplanniet inhetwaterwil latenvallen,moetenovertwee jaarvoldoendewindparkenfinancieelrondzijnomdeextra5.650megawattinhetwatertezetten.ErliggennutwaalfvergunningenklaaromindeNoordzeewindturbinestebouwen.Negenervanongebruikt,omdatzijnietopvoldoende(financiële)steunkondenrekenenvanhettoenmaligekabinet.Dievergunningenzijntot2020geldig.Alsdeoverheidwindenergiewilsteunen,moetzedusvoortmaken.WantdatEnecoerzevenjaaroverdoet,isgeenuitzondering.‘Zolangduurthetgemiddeldomeenwindparkteontwikkelenvanafhetidee tot aan de start van de bouw’, zegtAlbert van der Helm, de windexpert van EnergyValley. InEnergyValleywerkenGroningen,Friesland,DrentheendekopvanNoord­Hollandsamenvooreenduurzamere energievoorziening. Dat doen ze samen met onderwijs (waaronder Rijksuniversiteit Groningen,Hanzehogeschool),energieproducenten(Gasunie,GasTerra)enanderebedrijven.‘Jebrengtalleeneengrotereturbineopdemarktalsdieefficiënterisdandeanderemodellen’,zegtVanderHelm.‘Alsontwikkelaarsvanwindparkeneengrotereturbinewillen,doenzedatdoorgaansomdatdeimpactdangelijkoflagerisdanhetoorspronkelijkemodel.Devergunningverlenerzegtdan:Datkanniet,wantdevergunningisgespecificeerdopdatenetypeturbine.’

Leven van de windWindturbineszijnnietalleeneen zaakvanenergiemaatschappijenenprojectontwikkelaars.Deturbinesmoetenookgebouwd,verscheeptenonderhoudenworden.Desectoroffshorewindenergiegenereerdein2010meerdaneenmiljardeuroomzetendewerkgelegenheidindezesectorbedroeg2.200banen.DatblijktuiteeninventarisatievanAgentschapnl bij112bedrijven.Demeestebedrijvenverdienenhungeldnogvooralinhetbuitenland.Alsvoorwaardevoorgroeigevenbedrijvenaandathetbelangrijkis een sterke thuismarkt te hebben om dekennisenervaringtebehoudenenverderteinnoveren.Ditomeenbelang-rijkepartijteblijvenindeinternationalemarkt.Zepleitendaaromvoorverderedoorontwikkelingvanoffshorewind-energieinNederland.

FORUM #03/14.02.1332

aCtueel

Diehangnaartypegoedkeuringlevertsomsraresituatiesop.Groterenstillermagniet,maar kleiner en stillerookniet.ToendeDuitse turbinebouwerBardfaillietging,wasdattevensheteindevanhunplannenomeenwind-park te bouwen inNoord­Nederlandsewateren.De nieuweontwikkelaarwildevanwegedekostenkleinereturbinesplaatsen.Datlijktgeenprobleem;kleiner betekent doorgaansminder hinder.Maar de vergunningverlening,inclusief impact assessmentsendergelijke,moesthelemaalover.Wanthetwaseenandertypedanindevergunningstond.

lang en duurLosvantijdkostendiedubbeleonderzoekenenproceduresookhandenvolgeld.Defocusopsoortentypeturbinezorgterookvoordatontwikkelaarsalmoetenkiezenvooreenmodelinhetbeginstadiumvandevergunning­verlening.Datzoudenzelieverlaterdoen,alszewetendatzemogenbouwen.Ontwikkelaarsvanwindparkenwillengraagtenderen,zodatzeuitbijvoor-beelddrieaanbiedingenkunnenkiezen.Despecifiekeeisendienuaaneenbouwvergunningvooreenwindmolenzitten,zorgenervoordatzevastzittenaanéénmodelvanéénafnemer.Datbrengtwindparkontwikkelaarsineenslechte onderhandelingspositie, weet ook Margit Deimel, hoofd onshoredevelopmentbijNuon.‘Eenenkelevergunningsaanvraagwaarinééntypewindturbineisopgenomen,heeftmeerderenadelen.Allereerstwordtjedusdoordetijdingehaald:bijonherroepelijkevergunningverleningzijnervaakandereen/ofbeteretypesopdemarkt.Daarnaastgajepasmeteenturbine­fabrikantonderhandelenoverdeleveringenvoorwaardenvandeturbinealsdevergunningonherroepelijk is: jekunt jevoorstellendateenvergunningwaarbijmaarééntypemogelijkisdeinitiatiefnemerniethelptomgunstige(prijs)voorwaardentekrijgen.’(zieookkaderParallellestrategie)Verschiltdevergunningverleningvooreenwindturbinedanzowezenlijkvandievoor elk ander gebouw? Bij een gebouw kande hoogtevan goot en nokworden voorgeschreven. Daar kunnen architecten en bouwbedrijvenhonderdenvariantenopmaken.Maarvoorwindturbineswerkthetneteven

Groen gas stroomt niet doorHetvoorbeeldvanwindturbinebouwers isminderextreemvantoepassingopgroengasinvesteringen.Bijelkeaanvraagwordennuindetailvragengestelddoorvergunning­verleners.Erisvrijwelgeenvrijheidinsysteemkeuzewanneerdatbijvoorbeeldookbouwkundigeconsequentiesheeft.Hetontwerpmoetalshetwarebevrorenwordenbij het indienen. Financiers beoordelen dit alseengrootprojectrisico.Verderwordenachterafnogaleensaanvullingenopgelegddienietingepastkunnenworden.Enigetijdgeledenwerdbijvoorbeeldhettoevoegenvanpropaannoggepropageerddoornetbe-heerders.Maarpropaantanksentransport-bewegingenvoordeaanvoerzijnechtervoordiverselocatiesnietvergunbaar.

anders, zegt Eneco­directeur Ruben Dijkstra. ‘Iedere fabrikant heeft zijneigenrotordiameterofas­hoogte.Daarzitgeenstandaardin.Zelfsturbinesvan 3megawatt kunnen per fabrikant behoorlijk verschillen. Ik vind hethelemaalgeenprobleemomaantetonendatikmetmijnnieuweplannenbinnendegrenzenvandeverleendevergunningblijf,maarhetrisicoisnudaterweerlangdurigeinspraakrondesvankomenmetallevertragingvandien.Dievertragingkomtinnovatieniettengoede’,denktDijkstra.‘Doordatjebijelkewijziginganderhalfjaarmoetoptellen,kunjewelnagaandatjenietdenieuwstetechniekenkuntgebruiken.’

het kan makkelijkerHetzouvoorwindmolenparkenopzeemakkelijkermoetenzijnomtussen-tijdse wijzigingen door te voeren binnen het raamwerk van de originele vergunningen,vindtDijkstra.Hijdenktbijvoorbeeldaaneenaddendumopdemilieueffectrapportage(mer).Watindevergunningstaatblijftsowiesotoegestaanenalsaangetoondkanwordendatdeveranderinggunstigeris,wordtdiedoorgevoerd.Datzoietsookkan,bewijzendeBritten.Zijkenneneenzogenoemdeenvel-opvergunning, ietswaarvanook zowelEneco­directeurDijkstraalsAlbertvanderHelm (EnergyValley)voorstander zijn. Projectenmoetendaarbijbinnenbepaaldegrenzenblijven,deenvelop.Daarbinnenmaggevarieerdworden.InEngelandbestaathet,politiekDenHaagdenkternogoverna.Hetzoudekostprijsvanwindstroomietsnaarbenedenhelpen,maarhetzou er vooral voor kunnen zorgen dat er op meerdere plaatsen tegelijkgebouwdkanworden.Eneco­directeurDijkstra:‘Alsdeprocedureonsmin-der geld kost, kunnen we dat geld natuurlijk voor de ontwikkeling vananderelocatiesgebruiken.’Endanisdegewenste6.000megawattineenseenveelgroterestipaandehorizon.

www.vno-ncw.nl/energie

Parallelle strategieMetwelwillendelokaleenregionaleoverhedenzijnsomsafsprakentemakenomkostennietteveeluitdehandtelatenlopen.NuonheeftvoorprojectZuidlob(windmolensopland)inFlevoland–inoverlegmetdegemeente–meerdereparallellebouwvergunningenaangevraagd.Daarvanisuiteindelijkééngebruiktener isookmaareenmaallegeskostenbetaald.ZohadNuontochflexibiliteitindekeuzevandewindturbine.Datbetekendeweldatermeerderevergunningenwerdenvoorbereidendoorhetoverheidsapparaatgeloodst.

FORUM #03/14.02.1333

rubrieksnaam

33

Eind januari was premier Rutte te gast bij vno-ncw Noord. Hij bezocht onder-nemers in de regio die succesvol ondernemen ondanks de economische malaise.

EenupgradingvandespoorlijnGroningen­Bremen,eenbijdragevooreennieuwijsstadioninHeerenveen,eenverdubbelingvandeN33,éénnoordelijkeprovincie.vno-ncwNoordhadwelwatophaarverlanglijstjestaanvoorpremierRutte. Deminister­presidentwas30en31januariopbezoekbijvno-ncw Noord. HijbezochteendinerbijeenkomstindeGroningsePiloersemaborgwaar–naast vertegenwoordigersuithetnoordelijkbedrijfsleven–ookdevoorzittervan vno-ncwNoordBertvanderHaarsprak.HijverteldeRuttenogeensdathet deregiomenensisalshetgaatomdevormingvanéénnoordelijklandsdeel. Depremierzegdeniettoedatopkortetermijntezullenrealiseren.Datisin eersteinstantieeentaakvanderegiozelf,zosteldehij.Maarhijgafwelaan ‘meertoekomsttezienineenlandsdeligeaanpak’.RuttebezochtookdeMediacentraleinGroningen,eengebouwwaarinverschillendeinnovatieveondernemersuitmetnamedeinternetsectorzijngevestigd.Rutte:‘Ondanksdathetnietzogoedgaatmetdeeconomielatenondernemershierziensuccesvoltekunnenzijn.Hetgaatombanen,banen,banen.’

veReniging34 mens

•Verjongen,polderenen internationaliseren op de Bilderbergconferentie

•Deprijzenkast•Personalia•Eenjaarlater:CeesPille,VVvF

37 branche

• ‘Meeraandachtnodig voorbrandpreventie’

• ‘Webwinkelierheeftlastvan Europeseregels’

38 regio

•EvenbellenmetReinier Mutsaerts,directeurbmwAmsterdam

•Wakkerworden

39 duurzaam

• ‘Maakhaastmetwereldwijde wetgevingontmantelenschepen’

• ‘Ictiscruciaalvoorduurzamegroei’

‘Het gaat om banen, banen, banen’

Premier Rutte bezoekt de Mediacentrale in Groningen en gaat in gesprek met daar gevestigde

ondernemers

koos

boe

rtje

ns

FORUM #03/14.02.1334

vereniging mens

Verjongen, polderen en internationaliseren op BilderbergconferentieVernieuwende partnerschappen. Dat was het thema voor de 51steBilderbergconferentievan1en2februari.RalienBekkers,deNederlandse jongerenvertegenwoordiger bij de vn, riep op tot een partnerschap tussen generaties en meer aandacht voor een duurzame toekomst.

Deinternationaledimensieklonksterkdoorbijallesprekers.‘Overhedenzullenstrategischepartnerschappenmoetenaangaanopbasisvan wederkerigheid‘,zeiRobdeWijk,directeurvanhetTheHagueCentreforStrategicStudies.‘Nederlandmoetzijnkennisoverwatertechnologieenlandbouwruilenvoorschaarserwordendemetalenengrondstoffen,dieessentieelzijnvooronzetopsectoren.Nieuwisookdegrootscheepse winningvanschaliegasdatdeenergievoorzieningvolledigopzijnkopzet.Wehebben Jan Schaliegeest nodig.’DiederikSamsom,voorzittervandeTweedeKamerfractievandePartijvandeArbeid,noemdedepolderessentieelvoorhetmaatschappelijkdraag-vlak:‘Hetoverlegovereensocialeagendavolgendemaandmagnietmis-lukken.Hetiseeneerstemomentomuitdevangrailtesturen.’DaarovertoondeTonHeerts,voorzitterfnvzichwatpessimistischer.‘Hetkabinetheeftdelaterghooggelegd.Eerstmoethethuisvandefnvopordewordengebracht.Ermoetookechtwatteoverleggenzijn.Wijhebbengrotepro-blemenmetdeomzettingvansocialeverzekeringeninvoorzieningen.’vno-ncw­voorzitterBernardWientjesonderstreepteinzijnslotwoordhetbelangvandepolderendesocialeagenda.EntegenSamsom:‘Jijhebtonsonderdrukgezet,maardatzalookietsvragenvandepolitiek.’Foto’s: Chris Schotanus

Oud-premier Jan Peter Balkenende, voormalig vvd-staatssecretaris Erica Terpstra en ser-voorzitter Wiebe Draaijer

Overleg met dagvoorzitter Jeroen Smit. Naast hem onder anderen

Ralien Bekkers (jongerenvertegenwoordiger bij de vn) ,

buitenlandexpert Rob de Wijk, Ineke Dezentjé-Hamming (fme-cwm)

en cda-fractievoorzitter Sybrand Buma

Er mag gelachen worden. Bernard Wientjes, Diederik Samsom, Ruud

Lubbers, Hans Wijers (oud-D66 minister, voormalig AkzoNobel-topman

en nu voorzitter van Natuurmonumenten) en ser-voorzitter Wiebe

Draaijer

PvdA-fractievoorzitter Diederik Samson is optimistisch dat er in maart een Sociaal Akkoord

komt. ‘Iedereen deelt dezelfde urgentie’

FORUM #03/14.02.1335

vereniging mens

de prijzenkast

Legendarisch ijsje?HetwerdeenextrafeestelijkeweekvoorKay Lommen,bedrijfsleidervanIJssalonCleversinGrubbenhorst.Indeweekwaarinookcarnavalbegint,werdhijuitgeroepentotwinnaarvande Gouden IJscreatie van het jaar 2013.Grubbenhorst,dattijdenscarnavalPlaggeriékheet,stondopzijngrondvestenteschudden.HetvijfduizendinwonerstellendedorpisvooralbekendalsaspergedorpenvandedaarmeesamenhangendeLegende van de Witte Dame. Dielegendeisdeijssaloninmiddelswelvoorbijgestreefd,denktLommen.‘Deprijzenlijstvanonzeijssalonisdelaatstejarenexplosiefgegroeid.’ EndaarmeeisCleverszelfbijnaeenlevendelegendegeworden.DecreatiewaarmeeLommendeprijswonheetKkis.Hetisniet zodatdeijsbereiderhetkoudhadtoenhijdenaamuitsprak;de glazencoupewaarinhetijswordtgeserveerdheetzo.Lommen deedinspiratieopvoorzijncreatiemetvruchtenijstijdensdeFloriadedievorigjaarwerdgehoudeninhet6kilometerverderopliggendeVenlo.Daarhaddeijssalonookeenstand.‘Ofikopeenrozewolkzit?Nee,maarikbenwelergblij.Eensupermooicompliment.’

en verder vielen onlangs ook nog in de prijzen …Ambachtelijkijsbereider Jaap van Beem vanMartino’sIJsuitRhenenwontijdensdeIJsVak­Beursde Gouden IJsspatel.Zijnvanille­ijskreegdemeestepunten.DejurygafaandatVanBeemmetzijnijslietzienhetvakvanambachtelijkijsbereidervolledigindevingerstehebben.DeGouden PRIMA Ondernemen Award werdditjaargewonnendoor Apollo VredensteinuitEnschede.Volgensdejuryishetbedrijfeenmarkantvoorbeeldvaneenintegralebenaderingvanduurzaamondernemen.‘Medewerkersvandewerkvloertotdedirectiezijnactiefbetrokken.’Patiënten,bezoekersenmedewerkersinhetAntonius Ziekenhuis in SneekkrijgenhetveiligsteziekenhuisetenvanNederland.HetFrieseziekenhuiskreeghiervoordeVeilig Voedselaward 2013vandeStichtingVeiligVoedselindecategorie‘Ziekenhuizen’.Deprijsheefthetziekenhuistedankenaandevoortdurendeaandachtvoorhygiëneenveiligheid,bijallestappenbijhetbereidenenserverenvaneengoedemaaltijd.‘Voedselveiligemaaltijdenserverenvergttraining,motivatie,doorzettingsvermogen,samenwerkingenexpertise’, aldusdejury.

Oud-premier Jan Peter Balkenende, voormalig vvd-staatssecretaris Erica Terpstra en ser-voorzitter Wiebe Draaijer

cda-fractievoorzitter Sybrand Buma en oud-premier Ruud Lubbers

Jonge ondernemers waren goed vertegenwoordigd. Leden van

Jong Management leverden de helft van de gespreksleiders voor

de parallelsessies tijdens de conferentie

FORUM #03/14.02.1336

vereniging mens

Oud-cda-minister Maxime Verhagenwordtper1julidenieuwevoorzittervanBouwendNederland,deverenigingvanbouw­eninfrabedrijven.HijneemthetstokjeovervanElco Brinkman, diesinds1995voorzitterwas.Eerstbij het avbbenvanafeind2004bijBouwendNederland.

Hetalgemeenbestuurvanonder-nemersorganisatieuneto-vniheeftdrienieuweleden.Claudia Reiner (directeurInstallatiebedrijfCarisen Reiner) neemt plaats namens degroepklein,Martijn Dekker (directeur digitElektrotechniek) en Marco Feijen(divisiedirecteur bij spie Nederland) doen dat na-mensrespectievelijkdebeleidsad-viescommissieEconomischeZakenendebeleidsadviescommissie

Onderwijs.Zenemendeplaats invanPaul Tersmette, Bert de Vries en Adrie Stuij.

modint,ondernemersorganisatievoormode,interieur,tapijtentex-tiel,krijgtper14maarteennieuwevoorzitter.Huidigalgemeendirec-teur Han Bekkeneemtdevoorzit-tershamerovervanAlphons Schouten. Patric Hanselman, nu nogadjunct­directeur,wordtdenieuwealgemeendirecteur.

Marcel Halmaisdenieuwe voorzittervandeBeroeps­verenigingvoorPublicAffairsprofessionals.HijvolgtFrans van Drimmelenop,diedeafgelopenvierjaarvoorzitterisgeweest.Halmaisadjunct­directeurbijNetbeheer Nederland.

Peter Hoppenerwordtper1aprildivisievoorzitterzorgbijzorg­verzekeraarCoöperatievgZ. Hoppenerisnunogbestuursvoor-zittervandeSintMaartenskliniekGroep.

Gerard van Olphen,chieffinancial &riskofficervanverzekeringsgroepAchmea,isper1februariceovansnsReaalgeworden.VanOlphenissinds2002lidvanderaadvanbestuurvanAchmea.TotereenopvolgerbekendiszalvoorzittervanderaadvanbestuurWillem van DuindetakenvanVanOlphenopzichnemen.

Arnaud de Jongisper1februariceovanhetNederlandse ruimtevaartbedrijfDutchSpace. HijvervangtBart Reijnen die sinds2006ceovandeonderne-mingwas.Reijnenismetingangvan1februaribinnendeAstriumSpaceTransportationbusiness unitbenoemdtothoofdorbitalsystems&spaceexplorationenhoofdvandeAstriumvestiging in Bremen.

Advies­eningenieursbureauWitteveen+Boskrijgteennieuwealgemeendirecteur.Karin Sluis volgtop10aprilHarry Webers op,diesinds2003algemeendirecteur is.

Marcel Welsink is benoemd tot lidvanderaadvanbestuurvanaccountants­enadviesorganisatieGrantThornton.Hijisbinnenhetbestuurverantwoordelijkvoorriskmanagementenassurance.

nieuw bestuurslid vno-ncw

Steven Lak,voorzitterDeltalinqs,isper22januarilidvanhet dagelijksenalgemeenbestuur vanvno-ncw.HijvolgtWim van SluisopnamensDeltalinqs.

personalia

uneto­vni

dijk

stra

royBorgho

utS

een jaar laterCees PilleWas: directeur Jong OndernemenIs: sinds 1 januari 2012 stafmedewerker Vereniging van verf- en drukinktfabrikanten vvvf en secretaris van Vereniging lijmen en kitten vlk

‘DeoverstapvanJongOndernemenwasbehoorlijk,maarikmerk datikiemandbendiegoedpastbijeenondernemersorganisatie. Ikhoudvancontactenmetbedrijven,bedrijfsbezoekenendebelangenbehartiging.’‘Momenteelhoudikmevoordevvvfspecifiekbezigmetduurzaamondernemen,innovatieeneenprojectrondverfrecycling. Deanderehelftvandetijddoeikhetverenigingsmanagementvoor

dewatkleinerevlk.Decombinatievandezetweeorganisatiesisniet zovreemd.Inbedrijfseconomischezinlijkenzeergopelkaarenookdethema’skomenredelijkovereen.’‘Ikbenheelenthousiastoverhetverfrecycleproject.Hoewelhetbeeldvanverfmisschienvaakandersdoetvoorkomen,isverfeenduurzaamproduct.Wijwillenhetnogduurzamermaken.Alleverfdiebijvoorbeeldnunogbijmenseninschuurtjesstaatenviaafvaldepotsindeverbran-dingsoventerechtkomt,willenweopnieuwgaangebruiken.‘‘Watvoormijnieuwwasenwaarikechtinhebmoetenkomenzijnthema’salsreaCh,etiketteringofveiligheidsinformatiebladen.Ikhadweleenshetgevoeldatikeventerugmoestnaardemiddelbareschool.’‘Dezesectorismooierengroterdanjeopheteerstegezichtzoudenken.Ikhebleukecollega’s,warmecontacten.Ikvoelmehierprimathuis.’

Claudia Reiner

Maxime Verhagen

Steven Lak

FORUM #03/14.02.1337

sam

jan

sen

/an

p

vereniging branche

‘Meer aandacht nodig voor brandpreventie’Met een website en een checklist willen vno-ncw, mkB-Nederland, het Verbond van Verzekeraars en de brandweer ondernemers meer bewust maken van het belang van brandpreventie.

Jaarlijksvindenzo’nhonderdbrandenplaatsmeteen schadebedragvanmeerdan1miljoeneuro.Vorigjaar warendatzelfs120branden,meteentotaalschadevanmeerdan365miljoeneuro.Indehelftvandegevallenkomteenbedrijfdeschadevaneengrotebrand,ookalisdievollediguitgekeerd,nietmeerteboven.In20procentvandegevallenissprakevanbrandstichting.Diebrandenwordengekenmerktdooreengrotekwetsbaarheidvan deplekwaardebrandisaangestoken.Opdewebsitewww.checklistbrand.nl kunnenondernemerseenchecklistinvullendiegerichtisophetbedrijfsterrein,hetbedrijfsgebouw,brandbarematerialenenbrandbestrijding.Ookstaatereenvoorlichtingsfilmpjeopdesite.

‘Webwinkelier heeft last van Europese regels’De Europese Richtlijn Consumentenrechten heeft scherpe kantjes voor webwinkeliers. Dat zegt Léon Mölenberg, senior beleidsmedewerker bij Thuiswinkel.org. ‘Met sommige bepalingen zijn we niet zo gelukkig.’

EindditjaarmoetdeEuropeseRichtlijnConsumentenrechtenindeNederlandsewetgevingzijn verwerkt.MaarvolgensLéonMölenbergvanThuiswinkel.orgzittenernogwelwatpijnpuntenin derichtlijn.Zoalsdebepalingdateenwebwinkelierbinnenveertiendagenhetaankoopbedragmoetterugbetalenwanneereenconsumentgebruikmaaktvanzijnherroepingsrecht.Mölenberg:‘Indepraktijkkanzodesituatieontstaandatdewebwinkelierdeklantwelalheeftterugbetaald,maarzijngoederennognietheeftontvangen.’Metnamebijinternationaledistributiekanhetmomentvan verzendingenafleveringdagentotwekenuiteenlopen.Thuiswinkel.orgkanditpuntnietrijmen metdeEuropeseambitievoormeergrensoverschrijdendee­commerce.EenandergevolgvandezebepalingisvolgensMölenbergdateenwebwinkelierdanooknognietheeftkunnencontrolerenof erschadeisaanderetourzending.‘Diekomtvoorrekeningvandeklantenindatgevalmoetdeondernemerachterzijngeldaan.’Ookdeingangsdatumvanhetherroepingsrechtlevertwebwinkeliersproblemenop,meentMölenberg.Eenconsumentheeftveertiendagenbedenktijdnaontvangstvaneenartikel.Alsmeerdaneenartikelwordtbesteld,maardeproductenopverschillendetijdstippenwordengeleverd, dangaatdebedenktermijnpasinbijdelaatstelevering.Thuiswinkel.orgvindtdatnietlogisch.NaarverwachtingzaldeEuropeseRichtlijnConsumentenrechtennadezezomerdoordeEersteenTweedeKamerzijnbehandeldendedaaruitvoortkomendenationaleregelgevingzalmedio2014 vankrachtzijn.Mölenberg:‘Voorhetzoverismoetendezeongelukkigebepalingenechtvantafelzijn.’www.thuiswinkel.org

watertekortDetoekomstvandewater­afhankelijkeindustriekomtingevaarnudevraagnaarzoetwaterstijgt,maarhetaanboddaalt.DatheeftdeVerenigingvoorEnergie,MilieuenWater(vemw)latenwetenineenbriefaanministerSchultzvanInfrastructuurenMilieu.DebelangenverenigingvanzakelijkewatergebruikersvindtdatdeindustriebelangenmeeraandachtmoetenkrijgeninhetNationaleDeltaprogramma.Endatdeover-heidduurzaamindustrieelwater-gebruikmoethelpenbevorderen.RoyTummers,directeurWatervanvemw:‘ZondervoldoendezoetwaterlooptdeNederlandseeconomievolledigvast.’www.vemw.nl

dood spoorEuropalaatnademarktvoorspoorgoederenvervoerteverbete-ren.Datsteltverladersorganisatieevo.SlechtedienstverleningophetEuropesespoorengebrekaanconcurrentiezalverladerssteedsmeerdoenbesluitenhungoede-rennietpertreintevervoeren. Nukunnengrotespoorvervoerders ook de nationale spoornetten beheren.Datbetekentdatzeinvloedhebbenopderuimtediehunconcurrentennodighebbenophetspoor.Bovendienkunnenzijgelddatspoorvervoerdersontvangenvandeoverheid voorbeheer,deelsbesteden aanhuneigentreindiensten. DatzoudeEuropeseCommissieonmogelijkmoetenmaken,vindtdeverladersorganisatie.Anderszullensteedsmeerverladershetspoorderugtoekeren.www.evo.nl

FORUM #03/14.02.1338

even bellen met…

Reinier Mutsaerts,

directeur bmw

Amsterdam

Ondernemers op een industrieterrein bij de ringweg om Amsterdam dreigen hun Amsterdamse adres kwijt te raken. Want officieel hoort de grond bij de gemeente Ouder-Amstel (Duivendrecht). ‘We worden geregeerd door beper king en in de techniek. Dat zou in 2013 niet meer moeten kunnen’, moppert Reinier Mutsaerts van autodealer Bmw Amsterdam.

U verhuist naar Duivendrecht zonder uw bedrijf te verplaatsen?‘Alvanafdatdepostcodesin1978zijningevoerd,wordtditgebiedAmsterdamgenoemd.Metalleinstantiesistoenafge-sprokendatbedrijvenhierophetAmstelBusinessparktweepostcodesmogenvoeren.EéndiehoortbijDuivendrechtenééndiehoortbijAmsterdam.Datisaldiejarenprimagegaanennukregenweop18decemberte

horendat‘desystemen’vandehulpdienstenendeoverhedendeAmsterdamsecodenietmeerherkennen.’

Wat hebt u tegen Duivendrecht?‘IkhebnietstegendegemeenteDuivendrecht.Gemeentelijkezakenkunnenweheelgoedmethenafhandelen.Maarvolgensmijhaddieveranderingvandegemeentenietpersegehoeven.Onsbedrijfheet bmwAmsterdamenminiAmsterdam.DeeigenaarisbmwMünchen.Diezoektvoorzijnofficiëledealersalleengrotewereldste-den.DiewillenperseinAmsterdamzitten,dusnietinDuivendrecht.OpditterreinzijnookHanosenMakrogevestigd.DiehebbenbewustgekozenvoorAmsterdam.DeArenastaatvolgensmijookinOuder­Amstel.Kunjehetjevoorstellen:AjaxDuivendrecht?’

Maar als de hulpdiensten u niet meer kun-nen vinden?‘Ikheberminstensvierjaaraanbesteedensinds2006ismijnbedrijftevindenmetrouteplanners.Datwaseenheelgedoe.Ennumoetdatongedaanwordengemaaktomdatdehulpdienstenineenssystemenhebbendiedatnietaankunnen?Volgensmijisdatbestoptelossen.Wemoetenonsnuaanpassenaandetechniek,datistochonzin.Hetis ookgeenspecifiekAmsterdamsprobleem.

Ikhoordevaneencollega­ondernemerhierdathijdezelfdeervaringheeftbijUtrecht.’

Behalve uw imago, wat gaat het u kosten?‘Duizendeneuro’s.Briefpapier,visitekaartjes,wemoetenalleklantenbenaderenenalleleveranciers.Datisnietinéénkeergeregeld.Ikzithieraltienjaarenkrijgnogpostvoordevorigeeigenaar.Alsjeopinternetzoektop bmwenAmsterdam,komjenietmeerzomakkelijk bij ons terecht. Ik denk dat het ook negatievegevolgenheeftvoordewaardevandepandenalszeineensinDuivendrechtliggen.Jemoetdiezakennietonderschat-ten.IkhebalverscheideneondernemershorenzeggendatzeruimteindegemeenteAmsterdamzoekenalshunhuurcontractafloopt.’www.oram.nl

vereniging regio

bmw

am

ster

dam

vanlieShou

t,lex/anp Wakker worden

Rokende olietankers, in zwart geklede en gemaskerde mannen in speedboten,

soldaten en politie die aanhoudingen verrichtten. Het leek er op dat het haven-

gebied van Zeeland Seaports maandag 4 februari aan een aanslag ontsnapte.

Het was echter de dag van de grootscheepse antiterrorisme oefening Wake

up. Jaarlijks houden politie, douane, gemeenten en landmacht een oefening in

rampenbestrijding. Dit jaar werd gekozen voor het scenario van een terroristische

dreiging in het havengebied van Zeeland Seaports. Deze oefening viel samen

met de oefenverplichting voor het havenveiligheidsplan, waaraan ongeveer

vijfhonderd personen deelnemen. De waarschijnlijkheid van een terroristische

actie in de haven is erg klein. De oefening richtte zich daarom ook op het oefenen

van rampenbestrijding in het algemeen.

FORUM #03/14.02.1339

vereniging duurzaam

‘Maak haast met wereldwijde wetgeving ontmantelen schepen’

Ontmantelen van schepen kan en moet beter, vindt de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders. Het internationale Hongkong Verdrag dat ook ziet op duurzaam slopen van schepen zou daarom zo snel mogelijk in werking moeten treden.

DeKoninklijkeVerenigingvanNederlandseReders(kvnr)zietniets ineenEuropesebelastingomdeomstandighedenwaaronderdeschepenwordenontmanteldteverbeteren.Alsditvoorstelwélwordtdoorgevoerd,zouditrampzaligzijnvoordekustvaartverwachtdekvnr.DezeheffingmoetnamelijkbijalleschependieeenEuropesehavenbezoekeninrekeningwordengebracht.DekustvaartwaarindeNederlandserederssterkvertegenwoordigdzijn,bezoektzeerfrequentEuropesehavens.Deextraheffingzoutothogerehavengeldtarievenleidenendaarmeedirectgrotefinanciëlegevolgenhebben.Ookwordthiermeehetvervoervangoederenoverzeeduurderwaardoorereenverschuivingnaarhetwegvervoerzalplaatsvinden.VerderzoueenEuropeesfondstotextraadministratievelastenleiden,verwachtendereders.Deredersverenigingsteltvooromhet HongkongVerdragsneldooralleEuropeselandentelatenratificeren.Vooruitlopenddaaropkaneenwereldwijdgeldendeverwijderings­bijdragewordeningevoerdbijhetafleverenvaneennieuwbouwschip.Descheepswervendragendezebijdrageafaaneenmondiaalfonds. Metdezegeldenkunnendearbeidsomstandighedenopdedemontage-wervenwaarnodigsnelverderwordenverbeterd.www.kvnr.nl

‘Ict is cruciaal voor duurzame groei’Toepassing van ict is cruciaal, zegt Nederland ict, de branche-organisatie van ict-bedrijven in Nederland. De sector moet daarom een actieve rol krijgen in het Energieakkoord voor duurzame groei. ‘Energietransitie kan alleen met inzet van ict.’

Datdeict­sectorzelfenergie­intensiefis,erkentNederlandict. Daaromzijnmetdeoverheidookafsprakengemaaktomdeenergie­ efficiëntieteverbeteren.Daarinisdesectorsuccesvolenlooptruimvooropdedoelstellingen.Metinzetvanictkanookinanderesectorenenergiebespaardworden,zegtNederlandict.Zokanalleenalindegebouwdeomgevingtot2030eenenergie­efficiëntievan2,3miljardeurowordengerealiseerdmetbehulpvandeinzetvanict.Bijvoorbeelddoorgebruikvanslimmeenergiemanagement­enregelsystemen.Datzelfdegeldtvoorslimmesystemenvooropenbareverlichting, stellendeict­bedrijven.Enooklokaleduurzameenergieopwekkingvraagtomslimmeenergienetten(SmartGrids)waarbijictonmisbaaris.DeRoutekaart ict 2030 vanNederlandict,dieinjunivorigjaaraanhetministerievanEconomischeZakenisaangeboden,biedteenconcreteonderbouwingmetcijferseninitiatieven.Eenbeoogdeenergietransitiekanalleenmetinzetvanictwordengerealiseerd,steltNederlandict. DaarommoetdesectoreenactieverolkrijgeninhetEnergieakkoordvoorduurzamegroeiwaardeSociaal­EconomischeRaadnuaanwerkt.www.nederlandict.nl

groene alliantieDuurzaamondernemersplatformDeGroeneZaaktreedtalsregioNederlandtoetotdeWorldBusinessCouncilforSustainableDevelopment(wbcsd).Datheb-ben wbcsd­directeurPeterBakkerendirecteurMargaHoekvanDeGroeneZaak4februaribekendgemaakt.DoordezenieuwealliantieprofiteertDeGroeneZaakvaneenwereldwijd(kennis)netwerkophetterreinvanversnellingvanverduurzaming.DewbcsdisnognietvertegenwoordigdinNederlandenvindtinDeGroeneZaakeenrepresentantmeteenduidelijkeensterkeprofilering.Voormaligtnt­ceoBakkerisverheugdoverdetoetreding:‘Wehebbenhetlokale,nationalebedrijfslevennodig.’www.degroenezaak.nl, www.wbcsd.org

FORUM #03/14.02.1340

uitSpraken

‘De premier heeft het vaak over de hardwerkende Nederlander, maar hij laat de Nederlander die hard heeft gewerkt keihard vallen.’Henk Krol, fractievoorzitter 50Plus, Trouw van 2 februari

‘Vroeger ging ik elke zondag naar de kerk. Maar ik kan met toch niet voorstellen dat dat de bedoeling is. God vindt het vast ook belangrijk dat ik af en toe op zondagmorgen aan het ontbijt zit met mijn vrouw en kinderen.’Tom de Vries, directeur van Koninklijke De Vries Scheepsbouw, FD Persoonlijk van 9 februari

‘We zijn als het over de hogesnelheidslijn gaat 9 miljard euro verder, maar nog geen stap vooruit.’cda-Kamerlid Sander de Rouwe, De Telegraaf van 2 februari

‘De vvd en de PvdA hebben verschillen. Daar gaan we niet omheen zitten ouwehoeren.’vvd-fractieleider Halbe Zijlstra, de Volkskrant van 6 februari

‘Mijn grootvader maakte fouten, zoals het invoeren van de rassenwetten. Maar hij liet wel de treinen op tijd rijden.’Edda Negri Mussolini, kandidaat-Kamerlid voor de Italiaanse fli, Elsevier van 9 februari

‘Humor op het werk is super belangrijk. Het is een smeermiddel om de motor van een organisatie goed te laten lopen. Als je dat weghaalt, ontstaat een kille, mechanische werkelijkheid.’Humoronderzoeker Sibe Doosje, Intermediair van 31 januari

‘Voor elk land waar we doorheen rijden moeten we een speciale brandblusser hebben. Een Tsjechisch vuur brandt blijkbaar anders dan een Duits vuur.’Frank Schuhholz, directeur van railgoederenvervoerder ers, Het Financieele Dagblad van 1 februari

FORUM #03/14.02.1341

mohikanen

‘Beroemdste werk hangt in Parijs’

‘Nog 2 in Nederland’

beroep: (Klokken)stemmer

Eriswaarschijnlijkgeenstadofdorpzonderkerk-klok. En in heel veel torens hangt een carillon.Toch zijn er in Nederland maar twee klokken-stemmers.Hetiseengecompliceerdberoep,zegtPieter Jöris, stemmerbij klokkengieterij Konink-lijkeEijsbouts.Hijdoethetwerksinds1978: ‘Er

hangenheelwatklokkenindewerelddieikhebgestemd.’Deberoemdstezijnwellichtdie indeParijseNotreDame.‘Een klok stem je door op precies berekendeplaatsenindeklokmetaalwegtedraaien’,zegtJöris.‘Datmoetergnauwkeuriggedaanworden.Als je teveel weghaalt, moet de klok opnieuwworden gegoten. Ik heb een metaalopleiding

gedaan, machinebankwerker. Maar ik heb ookveelpianolesgehad.Dat iseenperfectecombi-natie.’Zijnwerkheefthemeenabsoluutgehooropgeleverd. Van vrijwel elk geluid, ook sirenes,herkenthijdetoonenhoorthijofdemelodievalsis.‘Endatisnietaltijdleuk’,zegthijlachend.

Tekst:RemkoEbbers|Foto:IlyavanMarle

42 FORUM #03/14.02.13

portret

aart roos

‘ik ben nu sensitiever’Aart Roos, de ceo van beddenfabrikant

Auping, is van jongs af aan in allerlei

culturen gedompeld. ‘Je leert dat de

dingen in het leven niet vanzelfsprekend

zijn. Je wordt niet wijzer of sterker van

alleen me too’s .’

Tekst:Sang­AhYoo|Foto’s:JeroenPoortvliet

Het Auping-complex staat middenin een woonwijk in Deventer. De beddenfabrikant was er eerder – het bedrijf bestaat al 125 jaar – de woonhuizen zijn er later bijgekomen. De jonge ceo komt de bezoeker persoonlijk ophalen bij de receptie. In zijn werkkamer neemt hij jas en sjaal aan, schenkt water in en vraagt meteen te tutoyeren. Aart Roos (50) is toegankelijk, openhartig en een spraakwaterval. Maar als hij in de rede wordt gevallen, kijkt hij licht ge ïrriteerd. Om vervolgens gewoon door te praten. Roos heeft zich goed voorbereid. Voor hem ligt een A4-tje. ‘Ik heb wat op papier gezet.’Het zijn spannende tijden voor Auping. Het kantoor – twee fabrieken in Deventer en een productiefaciliteit in Eindhoven – wordt ‘overgeheveld’ naar één nieuwe plek. Nog steeds in Deventer, tot opluchting van de inwoners. Auping is een belangrijke werkgever in de regio met zijn 325 werknemers. En de verhuizing is niet de enige grote verandering die het bedrijf te wachten staat. Roos somt zijn ambities op. ‘De omzet moet worden verdubbeld. We gaan verder internationaliseren. Het productie-proces wordt flexibeler, de levertijden korter.’Ook kleurt Auping groener. Roos: ‘Consumenten vinden duurzaamheid steeds relevanter. En het is motiverend voor werknemers om bij een bedrijf te werken dat maatschappelijk betrokken is. Zo werkt dat voor mij tenminste.’Om de werknemers warm te maken voor alles wat komen gaat, is Roos de eerste periode alleen bezig geweest het bedrijf te leren kennen. Hij liep mee op elke afdeling, van de matrassenvullijn en de lakafdeling tot de sales. ‘En dan echt mouwen oprollen en aan het werk; we hebben het niet over een fotomomentje. Ik zou wensen dat de werknemers na een jaar zeggen: Aart Roos, ja dat is ónze algemeen directeur.’

Buikpijn Roos werd geboren in Bennebroek, in de bollenstreek vlakbij Lisse. Zijn vader, vroeger marineofficier, is nu bijzonder hoogleraar. Zijn moeder heeft zich altijd ingezet als vrijwilliger bij maatschappelijke organisaties; van lokale ziekenhuizen tot musea. Roos stamt uit een illustere familie – al is hij daar zelf terughoudend over. ‘Ik vind het niet nodig om bekende

FORUM #03/14.02.1343

FORUM #03/14.02.1344

portret

namen te noemen. Dat heeft misschien ook te maken met bescheiden-heid.’ In zijn familiestamboom is in elk geval een grote omroepbaas te vinden, en een bekende Nederlandse acteur. Ook een topman van Philips, en de oprichtster van een balletacademie. Dan kun je als nazaat niet met goed fatsoen lanterfanten in het leven. Dat deed Roos dan ook niet. Wel had hij last van opstartproblemen. ‘Als brugklasser hield ik van buitenspelen, lekker voetballen – niet van huiswerk maken. Dat ging mis.’ Hij moest naar de mavo. ‘Dat vond ik vreselijk. Mijn broer zat op het stedelijk gymnasium. Ik kreeg te horen: het wordt niks met die jongen. Wegwezen.’

Een vernedering? ‘Zo heb ik dat niet ervaren. Leuk was het zeker niet, maar ik heb daar direct de draad opgepakt.’

Roos weet nog als de dag van gisteren dat hij met zijn moeder de direc-teur van de katholieke mavo bezocht. ‘Toen hij hoorde dat ik van de openbare lagere school kwam, zei hij: ‘Dan hebben we geen ruimte voor hem.’ Dus moest ik naar de ‘tuigschool’, zoals mijn vriendjes en ik het noemden, de openbare mavo. De eerste dag dat ik daar aankwam; buíkpijn had ik.’ Nogal cru van de directeur, maar volgens Roos heeft de mavo-episode hem vooral goed gedaan. ‘Het heeft me gevormd. Ik integreerde in een totaal andere omgeving dan ik gewend was – met succes. Zo leerde ik met zelfvertrouwen om te gaan met veranderingen. Nu nog kan ik me tussen allerlei milieus bewegen, met allerlei lagen van de bevolking praten.’Wat dit ‘talent’ versterkte, was dat hij na de middelbare school – hij stroomde na de mavo door naar het vwo – vrijwilligerswerk ging doen in de Verenigde Staten, via de internationale organisatie Up with People. Roos sliep een jaar lang bij verschillende gastgezinnen. ‘De ene keer verbleef ik met een Mexicaans gezin in één kleine ruimte, dan weer bij gun owning americans. Ik merk dat ik nu nog mijn rol en positie kan inrichten in welke omgeving dan ook.’

Wanneer Roos over zijn familie praat, is hij bijna niet te stoppen. Hij spreekt vol warmte, enthousiasme en bewondering. Vader Roos was recht door zee, fair, aanmoedigend. ‘Eigen verantwoordelijkheid nemen vond hij belangrijk. Wil je iets? Prima, maar dan moet je er zelf voor zorgen. Mijn eerste platenspeler kocht ik op mijn 15de, van mijn eigen geld dat ik had verdiend als ober. Mijn moeder is de natuurlijke tegenpool van mijn vader. Van haar heb ik het emotionele, het sociale.’

competitief Waar Roos ook rijkelijk mee is bedeeld, is competitiedrift. Dat zit in de familie, zegt hij. ‘Mijn opa was zo, en ik zie het ook bij mijn zoontjes. Nog steeds speel ik om te winnen. Ik kan er niet tegen als mensen zeggen: Ach, het is maar een spelletje.’ Maar met opvoeding heeft het ook te maken. ‘Bij ons thuis werd aan tafel altijd gediscussieerd. Dat werd ook aangemoedigd door mijn ouders. Mijn zus wist alles over voetbal. Mijn broer had een sterke mening over politiek en cultuur. Dat triggerde mij om een eigen mening te vormen. En twee jongens hè, dan is er altijd competitie.’

En dan ging u naar de mavo, terwijl uw broer op het stedelijk gym zat. ‘Ja, dat vond ik heel erg. Maar het stimuleerde mij ook om mijn best te doen. Ik wilde bewijzen dat ik het ook kon. Overigens deed mijn broer nooit negatief over de mavo.’

Hebt u die competitiedrift ook als het gaat om zaken? ‘Dan loop ik recht op mijn doel af. Ik heb een duidelijke focus. Houd niet van fröbelwerk, met de Franse slag werken. Soms vinden mensen mij daarom hard. Maar ik wil dingen goed doen, en verwacht dat ook van anderen. Geduld heb ik dan ook weinig. Tegelijk ben ik empathisch, hecht erg aan open relaties, aan teambuilding. Maar dan nog kun je spelen om te winnen.’

FORUM #03/14.02.1345

Drie stellingen

Het buitenland had al lang militair moeten ingrijpen in Syrië‘Volmondig‘ja’.Hetdramawatzichdaaraanhetvoltrekkenis,gaatdoormergenbeen.Datkunnenweniet meertolereren.Ingrijpenmoetwel een global effort zijn.Wezittenniet tewachtenopnogeenIrak.’

Mensen in de publieke sector in Nederland zijn geldgraaiers ‘Datiseengevoeligediscussie.Welevennietineencentraalgestuurdeeconomie,dusmarktconformebeloningvindiknormaal.UitspattingenzoalsbijVestia,datkannatuurlijkniet.Maarjemoetoppassendatergeensymboolpolitiekwordtafgedwongenalleenvanwege dieexcessen.’

Lid zijn van het studentencorps is onmisbaar om verder te komen in je carrière‘Datiszwaaraangezet.Ikzouhetanderswillenverwoorden:lidzijnvanhet studentencorps,ófvaneenandere studentenvereniging,isbehulpzaam injepersoonlijkeensocialevorming.’

aart roos

1962 Geboren in Bennebroek1983 BedrijfseconomieErasmus

UniversiteitRotterdam1990 GrolschBierbrouwerij1995 WhirlpoolEurope2009 dmgHolding2012 KoninklijkeAuping

‘Het is wel goed om te relativeren, natuurlijk. Uiteindelijk is het belang-rijkste in het leven gezondheid, en de relaties die je hebt met je naasten.’

Na zijn studie Bedrijfseconomie in Rotterdam, ging Roos aan de slag in het – internationale – bedrijfsleven. Vijftien jaar lang woonden Roos en zijn gezin in het buitenland voor Whirlpool Europe. Eerst in Italië, daarna in Zweden. Sinds 2009 woont hij weer in Nederland.

Waar moest u het meeste aan wennen toen u weer terug in Nederland was? ‘De klaagcultuur. In Nederland zijn we te weinig bezig met wat we samen hebben opgebouwd in dit prachtige land. We hebben een mooie maatschappelijke en sociale infrastructuur, een zekere welvaartstan-daard. Soms zijn mensen te negatief.’

Bent u er een betere manager door geworden?‘Ik ben flexibeler geworden, sensitiever. Je leert dat dingen niet zo vanzelfsprekend zijn in het leven. Dat het ook anders kan dan wat je in je eigen cultuur gewend bent. Ik heb gemerkt dat het beter is om die spanning op te zoeken. Pas als je die verschillen opzoekt, ontstaat er synergie. Je wordt niet wijzer of sterker van alleen me too’s.’

Waar komt die buitenlanddrang vandaan? ‘Ik weet niet beter. Ik ben ermee opgegroeid. Mijn vader voer als marine-officier op Nieuw-Guinea. Twee broers van mijn moeder wonen in de Verenigde Staten. Mijn moeder heeft in haar jeugd in Argentinië en Canada gewoond. Met alle ooms, neven en nichten in het buitenland hebben we nog steeds contact. Met mijn vrouw, en later met mijn gezin, maakte ik verre reizen. We zijn naar Vietnam gegaan toen het land zich opende voor toeristen, in de jaren negentig. We waren in Argenti-nië in 1999, toen er een staatsgreep plaatsvond. Op het moment dat we er aankwamen, stond heel Buenos Aires in vuur en vlam. Het is puur nieuwsgierigheid, interesse. Wat maak je nu weer mee?’ Waar ziet u zichzelf over vijftien jaar?‘Als je me zou vragen wat mijn droombaan zou zijn aan het einde van mijn loopbaan, dan zeg ik: Directeur van een dierentuin of een nationaal park.’

Bent u zo’n natuurliefhebber dan?‘Ik ben opgegroeid met de natuur, de bollenvelden en de bossen. Als kind was ik ranger van het Wereld Natuur Fonds. We gingen met de familie altijd naar het zomerhuisje van mijn opa op de Veluwe. Ook nu ga ik in de weekenden met mijn kinderen mountainbiken in de natuur. De weekenden zijn echt voor mijn gezin, voor ons vijven. Ik mis geen hockey- of voetbalwedstrijd van mijn kinderen.’‘Misschien dat ik over twee jaar ga kijken of ik een nevenfunctie kan bekleden bij een mooie ngo, het Wereld Natuur Fonds bijvoorbeeld, of Stichting Aap. Ik wil waarde toevoegen aan mijn omgeving – ook als het níet om werk gaat. Investeren in de toekomst, en die van mijn kinderen. Dat inzetten voor de samenleving heb ik denk ik ook van mijn moeder meegekregen, die nog steeds maatschappelijk actief is. Maar ik ben nu happy hier bij Auping. Ik ga me eerst honderd procent richten op het bedrijf.’

FORUM #03/14.02.1346

Buitenland

BrexitgoedvoorIerland?

Sinds de Britse premier David Cameron heeft geopperd dat de Britten voor 2018 zelf mogen kiezen of ze uit de Europese Unie willen ver-trekken, is bij sommige Ieren de vlag uitge-gaan. ‘Dat maakt ons land extra aantrekkelijk in de ogen van buitenlandse investeerders’, verwacht Barry O’Leary, voorzitter van het Ierse Industrial Development Agency (ida). ‘Want bij een Brits vertrek uit de eu zou Ierland het enige Engels sprekende land zijn binnen de eu.’Of het tot een Brexit komt, blijft nog bijna vijf jaar onzeker. Er is de Britten wel een referen-dum in het vooruitzicht gesteld, maar dat wordt pas gehouden na de verkiezingen van 2015. Als Cameron dan tenminste herkozen

wordt. Een onzekerheid waar geen land op zit te wachten. Welke buitenlandse investeerder zou nu nog voor Groot-Brittannië kiezen als vestigingsplaats mét het risico dat het hoofd-kantoor straks niet in de eu blijkt te staan?Bij recente gesprekken met mogelijke inves-teerders komt het onderwerp van een moge-lijk Brits vertrek geregeld aan de orde, claimt O’Leary. ‘Als een bedrijf zich met een groot bedrag aan een bepaalde plek committeert, dan moet het rekening houden met belang-rijke politieke gebeurtenissen. Zeker als die ruim van tevoren worden aangekondigd, zoals bij dit referendum.’ Net als de Franse minister van Buitenlandse Zaken Laurent Fabius legt hij alvast een ‘rode loper’ uit voor

bedrijven die bij een mogelijke exit uit het Verenigd Koninkrijk willen vertrekken. De likkebaardende houding van de Ieren is begrijpelijk. Naast het voordeel van de wereldtaal heeft Ierland een aantrekkelijk belastingklimaat, waar het ondanks zware politieke druk uit andere eu-landen aan vast-houdt. Vooral Amerikaanse internetbedrijven hebben hun weg naar Dublin al jaren geleden gevonden.Het land scoort ook relatief hoog op de jaar-lijks gepubliceerde ranglijst van attractieve Europese landen. En doet het dan vooral goed wanneer internationale bedrijven op zoek gaan naar een geschikte locatie voor het Euro-pese hoofdkantoor. Het Verenigd Koninkrijk is nu nog een geduchte concurrent en trekt meer buitenlandse investeerders aan dan de Ierse buren. Maar O’Leary wrijft zich vast in de handen. Zeker nu de zorgen van investeer-ders over de malaise in Ierland zelf afnemen. ‘De Ierse economie is aan een opmerkelijke opmars bezig. Kijk naar de dalende rente op overheidsobligaties en de manier waarop banken hun kapitaal weer versterken. De pijplijn voor buitenlandse investeringen ziet er dan ook goed uit.’

Ierland werkt druk aan een comeback. En zou zomaar

flink geholpen kunnen zijn met een Brits vertrek uit

Europa. ‘Dan is Ierland het enige Engelssprekende

land binnen de eu.’ De Keltische tijger heeft de rode

loper voor buitenlandse investeerders vast uitgelegd.

Tekst: Joost van Mierlo | Foto: Peter Muhly/anp

xxxx

Buitenlandse investeerders een

beetje wegwijs maken kan geen kwaad.

De man zit er klaar voor in O’Connell Street,

een drukke winkelstraat in Dublin

FORUM #03/14.02.1347

overlevers

Overlevers, doorzetters, bedrijven die na jaren nog steeds bestaan. Nederland telt er vele.

Deze rubriek blikt terug in de geschiedenis van Nederlandse bedrijven.

Forumishettweewekelijkseopiniebladvanonderne-mingsorganisatievno-ncw. vno-ncwvertegenwoordigtsamenmetdeaangesloten160brancheorganisatiesenvijfregionaleverenigingenintotaal115.000onderne-mingen.vno-ncwwordtinderegiovertegenwoordigddoor:vno-ncw Noord, vno-ncwMidden,vno-ncwWest,deBrabants­ZeeuwseWerkgeversvereniging(bZw) en de LimburgseWerkgeversVereniging(lwv).VoormanagerstotveertigjaariserJongManagement.

Redactieadres Bezuidenhoutseweg12,2594AV DenHaag,Postbus93002,2509AADenHaag, telefoon:070­3490165,e­mail:forum@vno­ncw.nl

Forum op internetwww.vno­ncw.nl

RedactieKarinBojorge(hoofdredacteur),JiskaVijselaar(eindredacteur),MarciaTimmermans(bureauredacteur),WalterDevenijns,RemkoEbbers,MirandeGroot, FrankdenHoed,PaulScheer

Colofon CorrespondentenJeroenAnsink(VerenigdeStaten), HenkHirs(Hongarije),MaaikeHoman(Spanje),OlafKoens(Moskou),MauritsKuypers(Duitsland),MichelMaas(Indone-sië),MiriamMannak(Zuid­Afrika),JoostvanMierlo(VerenigdKoninkrijk),HansMoleman(België),FrankRenout(Frankrijk),PetraSjouwerman(Denemarken),JudithStalpers(Japan),RemkoTanis(China),EdwinTimmer(Mexico),MaartenVeeger(Italië)

Aan dit nummer werkten mee:ErikteBrake,JanvandenBroek,GertudvanErp,MarckHagen,TonSchoenmaeckers, Sang­AhYoo

Abonnementen en adreswijzigingenSanderKok,telefoon:070­3490336,e­mail:kok@vno­ncw.nl,issn 1384 - 2102. Forumwordtgericht–kosteloos–toegezondenaaneengrootaantalNederlandseondernemingen,organisatiesenparticulieren. Betaalde abonnementen kosten € 45 per jaar exclusiefbtw.Opzeggingvaneenkosteloosabonnementkanperdirect,vaneenbetaaldabonnementper1januari.Hiervoorgeldtgeenopzeggingstermijn.

Informatie over het lidmaatschap van vno-ncw InformatiebijRitaterSteeg,telefoon:070­3490351, e­mail:steeg@vno­ncw.nl.Opzeggingvanhetlidmaat-schapvanvno-ncwmoetvóór1septembervaneenjaarwordengedaan.Hetlidmaatschapeindigtdanper 31decembervandatzelfdejaar.Deschriftelijkeopzeg-gingkanwordengerichtaanRitaterSteeg,coördinatorlidmaatschapszakenvno-ncw,Postbus93002,2509AADenHaag.

VormgevingConcept,basisontwerpenvormgeving: LinkDesign,Amsterdam

Cover Foto:Tooga/GettyImages

DrukwerkEm.deJongbv,Visweg8,Postbus8, 5110AABaarle­Nassau

AdvertentieverkoopVanVlietBureauvoorMedia Advies,FrankOudman,telefoon0235714745, e­mail:f.oudman@bureauvanvliet.com, Postbus20,2040AAZandvoort

Weduwe S. Joustraopgericht in 1864wat Slijterij/distilleerderij

Laurier, jeneverbes, gentiaan…. Wat zit er toch in het zorgvuldig bewaarde familierecept van de Beerenburg van Weduwe Joustra? Deze mannen weten het ook niet. Behalve waar-schijnlijk de man links. Schoonzoon Jan Huges is de opvolger van Anjenette Joustra, de weduwe naar wie het bedrijf is vernoemd. De mannen staan in het ‘doorlopend krediet’, de accijnsvrije ruimte.Helemaal Fries is de drank niet. De ‘Opregte Maag-Kruiden’ die van jenever Beerenburg maken, koopt Anjenette van kruidenhande-laar Hendrik Beerenburg uit Amsterdam. Met de kruidenbitter verdient ze de kost als haar man, wijnhandelaar Steven Joustra, overlijdt. De Friese binnenvaartschippers die langs haar winkeltje varen, halen voortaan bij haar hun hartversterkertje.De mannen op de foto kijken wat bedrukt. Maar als straks het juk is afgelegd en de laatste vaten zijn gevuld, komt vast de fles Beerenburg op tafel en kan er weer gelachen worden.

Tekst:MarciaTimmermansFoto:WeduweJoustra,+1930

entrepreneurs for entrepreneurs

Bent u op zoek naar een concrete manier om uw MVO-beleid in te vullen? Word dan bedrijfssponsor van PUM. Zo draagt u bij aan de groei van een onderneming in een ontwikkelingsland of opkomende markt, eventueel met de inzet van uw eigen medewerkers.

Meer weten? Neem contact op met Lotte Coosen, telefoon (070) 349 05 15 of kijk op www.pum.nl.

Hoe werkt het? U helpt een ondernemer uit uw eigen sector

in één van de 70 landen waar PUM actief is Uw medewerkers kunnen hier ook

aan bijdragen U ziet commerciële kansen en ontdekt

mogelijk een nieuwe markt

Hij een goed lopende zaak… ...en u nieuwe handelskansen

VNO136_Forum_1812.indd 48 28-01-13 15:20