บทท 2

การตรวจเอกสาร

พชตระกลสม (Rutaceae) มสมาชก จ านวน 130 สกล และมมากถง 1,500 ชนด (จตพร และคณะ, 2541) มถนก าเนดอยในแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใต และตะวนออกเฉยงเหนอของอนเดยและพมา (Tolkowsky, 1938) แตอยางไรกตามยงไมมรายงานทสามารถยนยนแหลงก าเนดทแทจรงของสม (อ าไพวรรณ และคณะ, 2527)

การผลตตนสมในปจจบน เกษตรกรใหความส าคญในการคดเลอกพนธของตนตอทมความเหมาะสมกบกงพนธดเปนอยางมาก เนองจากตนตอสมเปนปจจยหลกทสงผลตอคณภาพการผลตสมกลาวคอ ตนตอสมจะมอทธพลตอความทนทานตอสภาพแวดลอมตางๆ ความแขงแรงของตนสม ความตานทานตอโรค ความเขากนไดของตนตอกบยอดพนธด การเคลอนยายธาตอาหารและน า ระบบราก ซงปจจยเหลานสงผลตอผลผลต และคณภาพของผลสม (เปรมปร, 2544)

ตนตอสม (Citrus rootstock)

คลโอพตรา (Cleopatra mandarin: Citrus reticulata) เปนตนตอทใหตนใหญ ผลขนาดเลก คณภาพสง โตชา ในระยะแรก เหมาะทจะใชกบ แทงการน แทงเจลโล ออเรนจ และเกรฟฟรต ไดผลด กบสภาพดนเหนยว (Wutcher, 1989) ทนทานตอโรคทรสเตซาไวรส และ เอกโซคอรตสไวรอยด ทนทานตอเกลอและสภาพหนาวเยนไดด แตออนแอตอโรครากเนาโคนเนา ทเกดจากเชอ Phytophthora parasitica (Castle, 1987) และไสเดอนฝอย Tylenchulus semipenetrans Cobb. (citrus nematode) (Spiegel-Roy and Goldschmidt, 1996)

สมสามใบ (Triforiate orange: Poncirus trifoliata) เปนตนตอทใหทรงพมขนาดเลก ท าใหปลกชดได ใหผลผลตและคณภาพสง ทนทานตอโรคทรสเตซาไวรส ทนทานตอเกลอและความเปนดางสงไดด ไมทนแลง ออนแอตอโรครากเนาโคนเนา ทเกดจากเชอรา Phytophthora parasitica และ เอกโซคอรตสไวรอยด (Wutcher, 1989) และออนแอตอโรคแคงเกอรทเกดจากเชอแบคทเรย Xanthomonas axonopodis pv. citri. (Civerolo, 1984)

4

ทรอยเยอร (Troyer citrange: Citrus sinensis x Poncirus trifoliata) เปนตนตอทใหขนาดมาตรฐาน ผลผลตสง ผลใหญและคณภาพด ทนทานตอโรครากเนาโคนเนา ทเกดจากเชอรา Phytophthora parasitica และทรสเตซาไวรส แตไมทนตอโรคกรนนง ออนแอตอ เอกโซคอรตสไวรอยด ไมทนเคม ทนหนาวไดปานกลาง เหมาะทจะใชกบสมพนธตางๆ ไดอยางกวางขวาง (Wutcher, 1989) ออนแอตอโรคแคงเกอรทเกดจากเชอแบคทเรย Xanthomonas axonopodis pv. citri. (Civerolo, 1984)

ตนตอทเกษตรกรผปลกสมในประเทศไทยมความตองการและเหมาะสมทสดทจะน าไปใชในการผลตกลาสม คอ ตนตอสมทรอยเยอร ซงสามารถใหผลผลตและคณภาพสงอกทงยงทนทานตอโรครากเนาโคนเนาไดด (เปรมปร, 2544) อยางไรกตาม พนธสมทใชเปนตนตอนนสวนใหญมกไมตานทานตอโรคแคงเกอร ซงเปนโรคทส าคญทท าใหเกษตรกรผปลกสมหลายประเทศทวโลกไดรบผลกระทบและสรางความเสยหายเปนอยางมาก (Gottig et al., 2010)

โรคแคงเกอร (Citrus Canker)

โรคแคงเกอรเกดจากการเขาท าลายของเชอแบคทเรย Xanthomonas axonopodis pv. citri (Hasse) (Vauterin et al., 1995)โดยเชอแบคทเรยสามารถเขาท าลายไดทงบนใบ กงกาน ล าตน และผลของพชตระกลสมได

ลกษณะอาการ เรมแรกเปนจดกลมขนาดเทาหวเขมหมด ใส และฉ าน า จดแผลจะขยายขนาดใหญ มลกษณะฟคลายฟองน า และมสเหลองออน ระยะตอมาจะนนขน และเปลยนเปนสน าตาลเขม แตกเปนสะเกดแขงและขรขระ กลางแผลมรอยบม และมวงแหวนสเหลองซด (halo) ลอมรอบแผล(อ าไพวรรณ และคณะ, 2527)

ลกษณะอาการบนกงกาน

เมอเชอท าลายกงออนเรมแรกเกดจดสเหลองนน ฟบนเปลอกของกงกาน ตอมาแผลจะแตกแหงเปนสะเกดสน าตาล แลวลกลามขยายออกไปตามความยาว หรอรอบกงจนกลายเปนปมหรอ ปมขนาดใหญ รปรางไมแนนอน และไมมวงแหวนสเหลองลอมรอบแผล ถาเปนโรครนแรงจะท าใหตนแคระแกรน กงกานแหงตาย และทรดโทรมอาจถงตายได (อ าไพวรรณ และคณะ, 2527; อ าไพวรรณ และคณะ, 2542)

5

ลกษณะอาการบนผล

เกดจดแผลฝงลกลงไปในผวผลออน แผลนนคลายฟองน า มสเหลองเขม ตอมาเปลยนเปนสน าตาลและแตกสะเกด มวงแหวนสเหลองลอมรอบแผล ท าใหเกดการปรแตกตามรอยแผลของโรคแคงเกอร เชอสาเหต สามารถเขาทางปากใบ หรอบาดแผลไดงาย (จมพล, ไมระบปทตพมพ; อ าไพวรรณ และคณะ, 2527; อ าไพวรรณ และคณะ, 2542)

การแพรกระจายของเชอ

เชอสามารถแพรกระจายโดยน าฝนหรอน าคาง มแมลงเปนพาหะน าเชอซงมอยมากในแผลของพชทเปนโรคแพรกระจายไปยงตนอน หรอกงอน แมลงบางชนดเชน หนอนชอนใบสม Phyllocnistis citrella และ Throscoryssa citri ท าใหเกดแผลขนบนใบพชซงท าใหเชอเขาท าลายพชไดงาย เชอแบคทเรยสาเหตโรคแคงเกอรจะมชวตอยบนตนพชไดเปนเวลานาน โดยแบคทเรยสามรถด ารงชวตอยไดตามบาดแผลบนใบ ล าตนและผล และสามารถฟกตวและด ารงชวตแบบ weak saprophyte อยในดนไดเปนเวลานาน (PaDIL, 2010) ดงนนโรคนจะระบาดรนแรงเมอสภาพแวดลอมเหมาะสม คอ สภาพอากาศรอนชน ในชวงเดอน พฤษภาคม จนถง เดอน ตลาคม อณหภ มทเหมาะสมตอการระบาดจะอยในชวง 28-30 องศาเซลเซยส จนถง อณหภมสง 35-39 องศาเซลเซยส (จมพล, ไมระบปทตพมพ; อ าไพวรรณ และคณะ, 2542 ; Goto,1992)

ลกษณะของเชอแบคทเรย Xanthomonas axonopodis pv. citri (PaDIL, 2010)

เชอแบคทเรย Xanthomonas axonopodis pv. citri จดอยใน Kingdom: Bacteria Phylum/Division: Proteobacteria Class: Gamma Proteobacteria Order: Xanthomonadales Family: Xanthomonadaceae Genus: Xanthomonas

เปนแบคทเรยแกรมลบ (gram negative) เซลลเดยว มลกษณะเปนทอน (rod shape) ขนาด 0.5-0.75 x 1.5-2.0 ไมโครเมตร เปนพวกทม flagellum อนเดยวออกมาจากขวดานเดยว (polar flagella) โคโลนมลกษณะสเหลองเปนมน ขอบเรยบนน เหนยว เมอเลยงบนอาหารเลยงเชอ เจรญไดดในอณหภม 25-30 องศาเซลเซยส (Chand and Pal, 1982; Goto, 1992)

6

วงจรการเกดโรคแคงเกอรของเชอ แบคทเรย Xanthomonas axonopodis pv. citri

วงจรการเกดโรคของเชอแบคทเรย X. axonopodis pv. citri ในสม เรมจากเซลลแบคทเรยตกลงบนผวพชอาศย แลวเขาไปในเซลลทางบาดแผล ปากใบ และ/หรอรเปดธรรมชาต เพ มปรมาณและอาศย apoplast อยภายในเซลลพช พชแสดงอาการของโรคแคงเกอรโดยเกดแผลมลกษณะเปนจดวงกลม จากนนจดวงกลมจะเรมมขนาดใหญ นน และมสเขม เนองจากเชอแบคทเรยชกน าใหเซลลมการเพมจ านวนและมขนาดใหญขน (hyperplasia) ตอไปแผลจดวงกลมขนาดใหญเหลานนจะเรมแตกออก และปลดปลอยเซลลแบคทเรยสาเหตโรคแคงเกอรออกมา และเขาท าลายพชอาศยตนตอไป โดยแพรระบาดไปกบ ลม ฝน และแมลง (Gottig et al., 2010) ดงแสดงไวในภาพ 1

ภาพ 1 วงจรการเกดโรคแคงเกอร ทเกดจากเชอแบคทเรย X. axonopodis pv. citri (Gotting et al., 2010)

7

การจดกลมเชอสาเหตโรคแคงเกอร (Stall and Seymour, 1983)

จากลกษณะของภมศาสตรทมการแพรระบาดของเชอและทางดานการแพรระบาดในสถานทตางๆ (geographic distribution) พชอาศย (host range) สามารถแบงเชอแบคทเรยสาเหตโรคแคงเกอรออกไดเปน 5 กลม

1. CBCD-A (citrus bacterial canker disease-A) เปนพวก Asiatic canker หรอ canker A หรอ common form เปนกลมทแพรระบาดมากทสด (Schubert et al., 2001) พบระบาดในเอเซย แอฟรกา หมเกาะในมหาสมทรแปซฟค (oceania) และในอเมรกาใต เชอสาเหตของโรคในกลมนจะเปนพวกทมพชอาศยกวางทสด

2. CBCD-B (concrosis B, canker B หรอ flase canker) เชอแบคทเรยกลมนกอใหเกดโรคแคงเกอรกบพวกมะนาวหวาน (lemon) ในประเทศอารเจนตนา ในป 1923 (Schubert et al., 2001) ตอมามการแพรระบาดมายงประเทศใกลเคยงไดแก ประเทศอรกวยและปรากวย เชอแบคทเรยกลมนสามารถเขาท าลาย มะนาว สมเขยวหวาน สมเปรยว และสมโอ ได ปจจบนเชอสาเหตชนดนถกจ าแนกเปนเชอ X. axonopodis pv. aurantifolii (Hasse)(Vauterin et al., 1995)

3. CBCD-C (maxican lime concrosis) เชอแบคทเรยกลมนพบกอโรคเฉพาะมะนาว [lime: C. aurantifolia (christm)] Swigh “Mexican” ในประเทศบราซลในป 1963 (Schoulties et al., 1987) และพบเฉพาะในประเทศบราซลเทานน ปจจบนเชอถกจ าแนกเปนเชอ X. axonopodis pv. aurantifolii เชนเดยวกบ canker B (Vauterin et al., 1995)

4. CBCD-D (mexican bacteriasis) พบในป 1987 โดย Schoulties et al. (1987) ไดพบโรคของ Maxican lime ทเกดจากเชอแบคทเรยสาเหตแคงเกอรแตพบในเมองโกลมา ประเทศเมกซโก พชทเปนโรคมการเกดแผลลกษณะแคงเกอรบนใบและกง ไมพบบนผล ปจจบนสนนษฐานเชอสาเหตโรคคอเชอรา Alternaria limicola (Schubert et al., 2001)

5. CBCD-E (citrus bacterial spot) พบในป 1984 ซงไดเกดการแพรระบาดของโรคแคงเกอรในฟลอรดา ประเทศสหรฐอเมรกา โดยลกษณะอาการของโรคไมเหมอนโรคแคงเกอรโดยทวๆ ไป คอพบในตนกลาสม (nursery form of citrus canker) จากการศกษา พบวาเชอแบคทเรยทกอใหเกดโรคดงกลาวไมมความสมพนธกบเชอโรคแคงเกอรกลมตางๆ กบทกลาวมาแลวขางตน แตพบวามความสมพนธใกลชดกบ X. campestris pv. alfalfae ซงจดเปนกลมใหม (Schoulties et al., 1987) ปจจบนไดตงชอใหมคอ X. axonopodis pv. citrumelo (Graham and Goottwald , 1991)

8

จลนทรยเอนโดไฟต

จลนทรยเอนโดไฟต (endophytic microbe) เปนจลนทรยทอาศยอยในเนอเยอพช ทงพชบกและพชน าอาจอยในสวนราก ล าตน กง หรอใบ ของพชในชวงหนงของการใชชวตอยภายในเนอเยอพช ไมกอใหเกดโรคตอพชอาศย จลนทรยเอนโดไฟตมทงเชอราเอนโดไฟต และแบคทเรยเอนโดไฟต สามารถใชชวตรวมกบพชไดหลายรปแบบ เชน การอยรวมกนแบบพงพาซงกนและกน (mutualism) เปนกลาง (neutral) หรอ เปนปฏปกษตอเชอสาเหตโรค (antagonistic pathogen) ดงนนเอนโดไฟตจงสามารถเปนตวควบคมโรคทางชวภาพ และเปนแหลงผลต metabolite ส าหรบใชในทางการแพทย ปองกนโรคใหกบพชอาศย ตลอดจนเปนตนแบบในการศกษาความสมพนธตางๆ ในธรรมชาต แตจลนทรยเอนโดไฟตบางชนดกเปนสาเหตของโรคพช บางชนดนอกจากผลตสารปฐมภม (primary metabolite) แลวยงสามารถผลตสารทตยภม (secondary metabolite) ในกลมของสารปฏชวนะ (antibiotics) ซงมคณสมบตตานการเจรญของจลนทรยกอโรค เชน ตานเชอรา (antifungal) และตานเชอแบคทเรย (antibacterial) (Brunner and Pertrini, 1992; Bacon and White, 2000

แอกตโนไมซสต

แอกตโนไมซสต (Actinomycete) เปนจลนทรยเซลลเดยว และเปนแบคทเรยแกรมบวก มขนาดเลก คอ มขนาดประมาณ 0.5-1.0 ไมโครเมตร สามารถเจรญบนอาหารสงเคราะหชนดแขง โดยสรางเสนใยทเรยกวา เสนใยใตผวอาหาร (substrate mycelium) และ เสนใยเหนอผวอาหาร (aerial mycelium) โดย substrate mycelium จะเจรญบนผว อาหารกอน และแทงเสนใยเขาไปในอาหารเพอน าสารอาหารไปใช เมอโคโลนเจรญขน aerial mycelium จะเกดขนมาภายหลงและยนไปในอากาศเพอท าหนาทหลกคอสบพนธ ระหวางทโคโลนเจรญขน aerial mycelium จะสรางขนในสภาวะพเศษ เชน ขาดน า ขาดอาหาร หรอมการสะสมของ inhibition compound ดงนน aerial mycelium จงตองม hydrophobic sheath เพอปองกนการสญเสยน า มการเจรญคลายกบเชอราคอ เจรญทางปลายสดของ hypha เปนแบบ apical growth และมอตราการเจรญ (growth rate) ทชากวาแบคทเรยและเชอราประมาณ 7-14 วน ในบางชนดทมการเจรญชา การสรางเสนใยทสมบรณทง 2 แบบ อาจใชระยะเวลาถง 1 เดอน เสนใยทแกจะมการสรางผนงกน (septate) เพอแบงเซลล โดยทแตละเซลลจะมขนาด 20 ไมโครเมตรและอาจม nucleoid หลายชดภายใน 1 เซลล จากนนจงหกหลดเปนทอนๆ มรปรางหลายแบบ (pleomorphic) หรอเปนรปกระบอง (club shape cell) เซลลทหกหลดออกกลายเปนสปอร ซงสวนมากเปน asexual spore สปอรสวนใหญไมสามารถเคลอนทได (non-motile spore) แตกมบางชนดทเคลอนทได

9

(flagellate spore) ส าหรบสของเสนใยมหลายส เชน ขาว ใสไมมส เหลองออน น าตาลออน แดงชมพ สม เขยว หรอด า โดยสอาจเปลยนแปลงไปขนอยกบระยะของการเจรญเตบโต และชนดของอาหารเลยงเชอ (Waksman, 1967; Mendez et. al., 1985)

แอกตโนไมซสมลกษณะทางสณฐานวทยาทหลากหลายมาก สวนใหญด ารงชวตโดยอาศยออกซเจน ไดรบสารอาหารจากการยอยสลายสารอนทรย (saprophytic) และชอบอณหภมปานกลาง (mesophilic) พบอยท วไปทงในดน น า และอากาศ แตพบมากในดนทเปนดางเลกนอยและอดมไปดวยสารอนทรย โดยพบมากบรเวณดนชนบนและลดจ านวนลงในชนดนทลกลงไป นอกจากนยงพบไดมาในดนบรเวณรากพช (rhizosphere) หรอแมแตในชนสวนของตนพช (endophyte) กสามารถพบแอกตโนไมซสตไดหลายชนดขนอยกบชนดของพช (Porter, 1971)

ลกษณะทางสณฐานวทยาของเชอแอกตโนไมซสต การจดจ าแนกเชอแอกตโนไมซสตในการจ าแนกเปนสกลจะใชลกษณะทางสณฐานวทยา

เชน ลกษณะของสปอร ลกษณะของเสนใยทง substrate mycelium และ aerial mycelium นอกจากนยงใชองคประกอบทางเคมของเซลลมาใชในการจดจ าแนก เชน ชนดของ diaminopimelic acid (DAP) ทผนงเซลล ชนดของน าตาลภายในเซลล ฟอสโฟลปด และ menaquinone เปนตน (Yamaguchi,1965) ลกษณะทางสณฐานวทยาทตองพจารณาในการจ าแนก (Holt et al., 1994) ไดแก

1. เสนใย (mycelium) แบงออกเปน substrate mycelium และ aerial mycelium โดยพจารณาวาสรางแบบใด หรอสรางทงสองแบบ โดยปกตเชอจะสรางเสนใยชนดใด ขนอยกบชนดของเชอ มบางชนดเทานนทสรางเฉพาะ aerial mycelium บางชนดเสนใยมลกษณะเปน vesicle และไมสรางสปอร เสนใยอาจแขงแรง หรอมการแตกหก บางชนดเสนใยทแตกหกสามารถเคลอนทได

2. conidium คอสปอรแบบไมอาศยเพศ โดยแอกตโนไมซสสามารถสราง conidium ไดหลายแบบดงน

ก. conidium เดยว (Single conidium) มกพบโดยทวไปโดยเฉพาะเชอในกลม Micromonospora, Thermomonospora และ Saccharomonospora บางชนดม endospore ททนความรอนไดด แตบางชนดไมทนรอน

ข. conidia ค (pairs of conidia) มลกษณะเรยงตวตามยาว สรางอยบนเสนใยทชขนในอากาศ ซงพบในเชอ ไดแก Microbispora และ Planobispora

ค. conidium ทเรยงตวเปนสายสน (short chain of conidia ) ลกษณะนยากทจะบอกไดวามจ านวนสปอรอยเทาไหร แตจะพจารณาวาถามการเรยงตวของสปอรไมเกน 20 สปอรจดวาเปนสายสน โดยเชอทสรางสปอรในลกษณะนมอยหลายชนด บางชนดสราง

10

สปอรสน ๆ และมถงมาลอมรอบ อาจสรางอยบนเสนใยทเจรญอยใตผวหนาอาหาร หรอเสนใยทชขนในอากาศกได พบในเชอ Nocardia, Actinomadura, Pseudonocardia, Glycomyces, Faenia และ Streptoallateichus เปนตน

ง. conidia ทเรยงตวเปนสายยาว (long chain of conidia) โดยเชอทสรางสปอรในลกษณะนมอยหลายชนด บางชนดสราง conidia ทสามารถเคลอนทได พบในเชอ Nocardia, Nocardiopsis, Pseudonocardia, Actinosynnema, Actinopolyspora, Streptomyces, Streptoallateichus, Streptoverticillium, Saccharorinospora, Sccharothrix, Kibdelosporangium, Kitasatosporia, Glycomyces และ Amycolatopsis 3. sporangium เปนถงทบรรจสปอรไวภายใน อาจสรางอยบนเสนใยทเจรญอยใตผวหนา

อาหาร หรอเสนใยทชขนในอากาศกได พบในเชอ Ampullariella, Actinoplanes, Dactylosporangium, Pilimelia, Planomonospora, Planobispora, Spirillospora และ Streptosporangium

หนาทและความส าคญของเชอแอกตโนไมซสต

แอกตโนไมซสต เปนเชอทมความส าคญทางการแพทย เภสชกรรม และการเกษตร เนองจากสามารถสรางสารทตยภม (secondary metabolite) สารปฏชวนะ (antibiotics) ทมคณสมบตในการยบย งการการเจรญของเชอรา แบคทเรย และสงเสรมการเจรญเตบโตของพช (Caruso et al., 2000) ซงหนาทส าคญ ไดแก

1. การยอยสลายอนทรยวตถ เชอแอกตโนไมซสตในธรรมชาตสวนใหญเจรญอยในดน มความสามารถในการยอยสลาย

องคประกอบของอนทรยวตถ โดยเฉพาะอยางยงสวนประกอบของพช และสตวททนทานตอการยอยสลายโดยจลนทรยอน ๆ กลาวคอ ในชวงทมอนทรยวตถในดนมากจะมพวกแบคทเรย และเชอราเจรญอยมาก สวนแอกตโนไมซสตจะเจรญตามมาในภายหลง เพราะเชอแอกตโนไมซสตเจรญเตบโตไดชาจะเจรญไดดตอเมอจลนทรยทเปนคแขงไดลดปรมาณลงแลว โดยชวยยอยสลายกรดอนทรย น าตาลชนดตาง ๆ แปง ไขมน และโปรตน

2. ความสามารถในการผลตเอนไซมทมความส าคญในอตสาหกรรม แอกตโนไมซสตบางชนดสามารถผลตเอนไซมทยอยสลายสารอนทรย ทมโมเลกลขนาด

ใหญ ทมความส าคญทางอตสาหกรรม นอกจากนยงมความสามารถยอยสลายสารพษชนดตาง ๆไดอกดวย

11

3. ความสามารถในการตรงไนโตรเจนและละลายฟอสเฟตในรปทพชน าไปใชได เชอแอกตโนไมซสตบางชนดสามารถตรงไนโตรเจนในอากาศได เชน เชอในสกล Frankia

ทอาศยอยรวมกบพชแลวสามารถตรงไนโตรเจนในอากาศได (Torrey and Tjepken, 1979) 4. ความสามารถในการน าไปควบคมศตรพช Shimizu et al. (2000) ใชเชอแอกตโนไมซสตทแยกไดจากราก ตน และใบ ของตนกหลาบ

พนป (rhododendron) จ านวน 10 ไอโซเลท พบวา เชอไอโซเลท R-5 สามารถยบย งการเจรญของของเชอรา Phytophtora cinnamon และ Pestalotiopsis sydowian ดทสด

5. ความสามารถในการผลตสารปฏชวนะ แอกตโนไมซสตเปนจลนทรยกลมส าคญ ทสามารถสรางสารออกฤทธทางชวภาพหลาย

ชนด ไดแก สารปฏชวนะตอตานเชอแบคทเรย เชอรา ไวรส สารตานมะเรง และสารกดระบบภมคมกน ทมความส าคญทางการแพทย และ เภสชกรรม (Waksman and Lechevalier, 1962; Lazzarini et al., 2000) รวมถงสารปราบวชพช Okazaki, 2003)

นอกจากนแอกตโนไมซสตเอนโดไฟตบางชนดยงสามารถผลตสารกระตนการเจรญเตบโตของพช (phytohormone) antibiotics siderophores และกจกรรมของแอกตโนไมซสตทชวย สงเสรมการเจรญเตบโตของพช ดงนนแอกตโนไมซสตเอนโดไฟตจงมความสมพนธกบพชในระบบนเวศนตามธรรมชาต (Hasagawa et al., 2006) ซงสามารถคดเลอกแอกตโนไมซสตเอนโดไฟตทผลต bioactive compounds และน าไปใชประโยชนทางเกษตรกรรมในดานสงเสรมการเจรญเตบโตของพชได (Igarashi et al., 2002)

ถงแมวาการผลตสารทตยภมของเชอแอกตโนไมซสต ไมสามารถพสจนไดวาเกดภายในเนอเยอหรอไม แต Meguro et al. (2006) ไดรายงานวาเชอ Streptomyces sp. MBR-52 สามารถเรงการงอกและการยดยาวของเซลลพช เพราะจากการทดลองน าชนสวนของราก rhododendron มาเพาะเลยงเนอเยอ แลวปลกเชอ Streptomyces sp. MBR-52 บมไวเปนระยะเวลา 10 วน ซงพบวาเชอดงกลาวอาศยอยบรเวณรอบๆ ตนออนหลงจากนนยายตนออนของ rhododendron ลงปลกในดนทฆาเชอและไมไดฆาเชอ พบวา การงอกของรากพชทไดรบการปลกเชอ Streptomyces sp. MBR-52 ดกวาชดควบคมอยางเหนไดชด แสดงวาเชอ Streptomyces สายพนธนมสามารถสรางฮอรโมนทชวยสงเสรมการเจรญของรากได จากรายงานของ Shimizu et al. (2001) รายงานวา ซงไดวเคราะหชนดของเคมทผลตโดยเชอแอกตโนไมซสตเอนโดไฟตดวยเทคนค High Performance Liquid Chromatography (HPLC) พบวา เชอ Streptomyces galbus R-5 ทปลกลงบนผวหนาอาหารเพาะเลยงตนกลา rhododendron และสามารถยบย งการเจรญของเสนใยเชอรา Pestalotia sydowiana

12

สามารถสรางสาร actinomycin D และ/หรอ amphotericin B ซงเปนสารปฏชวนะ ทมการท างานคลายคลงกบสาร actinomycin X2 และ fungichromin (Shimizu et al., 2004)

การเพาะเ ลยงเ นอเยอพชมบทบาทเปนอยางมากท งในดาน วทยาศาสตรพนฐาน เกษตรกรรม การแพทย และอตสาหกรรม การขยายพนธพชปรมาณมากในระยะเวลาอนสน โดยอาศยสตรอาหารสงเคราะหทเหมาะสมตอพชแตละชนดทสามารถเพมจ านวนตนพชเปนทวคณ สามารถน ามาประยกตใชในการปรบปรงพนธพชคดเลอกสายพนธททนเคม โดยการเลยงในอาหารทมสวนผสมของเกลอ การสรางสายพนธพชทตานทาน (resistant plants) ตอสารพษของโรค แมลง และสารเคมก าจดวชพช หรอการชกน าการกลายพนธ (induced mutation) โดยใชรงส สารเคม การตดตอยนสและการยายยนส เปนตน (รงสฤษด, 2540)

การเพมปรมาณพชตระกลสมในสภาพปลอดเชอ

การเพมปรมาณตนกลาสมในสภาพปลอดเชอ โดยสวนใหญประสบผลส าเรจจากการเพาะเลยงสวนตางๆ เชน ล าตน ราก ปลายราก ยอด ปลายยอด ปลอง epicotyl และใบ โดยการชกน าใหเกดกระบวนการ somatic embryogenesis หรอ somatic organogenesis (Grinblat, 1972; Chaturvedi and Mitra, 1974; Raj Bhansali and Arya, 1979; Sauton et al., 1982; Ediss and Burger, 2003; Moore,1986; Duran-vila and Navarro, 1989; De Pasquale et al., 1994; Singh et al., 1994

Richi and Singh (1995) กระตนเนอเยอสวน epicotyls และ hypocotyls ของสมหวาน (Citrus sinensis L. osbeck) ใหเกดยอดบนอาหาร Murashige and Skoog, 1962 (MS) พบวา ในอาหาร MS ทเตม 6-benzylaminopurine (BAP) 2.0 mg/l รวมกบ abscisic acid (ABA) 2.0 mg/l สามารถกระตนใหเนอเยอสวนดงกลาวเกดยอดไดสงสด 40 และ 60 ยอดตอชนพชตามล าดบ

Kotsias and Roussos (2001) ศกษาผลของความแตกตางของสารควบคมการเจรญเตบโตทมผลตอการเพาะเลยงเนอเยอปลายยอดและตาขางของตนกลา lemon พบวา ในอาหาร Driver and Kuniyuki (DKW) ทเตม benzyladenin (BA) 2 mg/l รวมกบ ABA 0.2 mg/l มผลท าใหเกดยอดสงสดเฉลย 2.5 ยอดตอชนพช

Abdulaziz (2002) ศกษาผลของ phytohormone ในการเพมปรมาณและการเกดรากของมะนาว (Citrus aurantifolia) พบวา อาหาร MS ทเตม BAP 2.0 mg/l, kinetin 1 mg/l และ α-naphthalene acetic acid (NAA) 1mg/l สามารถกระตนใหเกดยอดจากตาขางสงสด 9 ยอดตอ 1 ตาขาง ส าหรบการกระตนใหเกดราก โดยการเตม NAA 0.5 mg/l รวมกบ Indole-3-butyric acid

13

(IBA) 2.0 mg/l ท าใหมเปอรเซนตการเกดรากสงสด ตลอดจนมอตราการรอดชวตในสภาพโรงเรอนสงถง 82 เปอรเซนต

Ediss and Burger (2003) ศกษาการเพาะเลยงเนอเยอสวนรากของสมทรอยเยอร (Citrus sinensis x Poncirus trifoliate) บนอาหาร MS ทเตม BAP 10 mg/l และ NAA 1 mg/l พบวา สามารถกระตนใหเกดยอดไดโดยไมผานการเกดแคลลส และในอาหาร MS ทเตม BAP 0.25 mg/l และ NAA 0.1 mg/l สามารถกระตนใหเกดยอดจากแคลลสทเพาะเลยงจากเนอเยอสวน epicotyls ได

Rashid et al. (2005) รายงานวาการน าปลายยอดและตาขางของสม Kinnow mandarin (Citrus reticulata Blanco) เพาะเลยงบนอาหาร MS ทประกอบดวย BAP 1.0 mg/l และ Kinetin 1.5 mg/l ท าใหเกดยอดมากทสด โดยการใชปลายยอด 1 ยอดสามารถเกดยอดใหมเฉลย 7.33 ยอด และการใชตาขางสามารถเกดยอดใหมเฉลย 6.33 ยอด

Ehsan et al. (2009) ศกษาการชกน าใหเกดยอดจากสวนของใบของสมเขยวหวาน (Citrus sinensis (L.) Obeck) 2 สายพนธ บนอาหาร Shoot Inducing Media (SIM1) ทเตม BA 0.5 mg/l, Kinetin 0.5 mg/l และ NAA 0.1 mg/l พบวา สายพนธ Bingtangcheng และ Valencia มการเกดยอดสงสดเฉลย 4.29 และ 3.16 ยอดตอชนพช ตามล าดบ

เมอพจารณาถงการเกดขนของกระบวนการความตานทานในพชกอนหรอหลงการเขาท าลายของเชอโรค อาจแบงลกษณะความตานทานได 2 แบบ คอ

1. ความตานทานแบบ local resistance หรอ active resistance ซงหมายถง ลกษณะความตานทานทเกดขนเนองจากพชไดสรางกระบวนการตอตานหรอปองกนตวเองจากการเขาท าลายของโรคในทนททนใด เชน การเกดการตายของเนอเยอและการสะสมของสาร phytoalexins (Muller and Boger, 1940; Metlitskii and Ozeretskovskaya, 1985)

2. ความตานทานแบบ systemic resistance หรอ passive resistance หมายถง ลกษณะความตานทานทมอยกอนแลวในพชกอนการเขาท าลายขอเชอโรค เชน การสะสมสารลกนน (lignin) ในปรมาณมากในใบพช การมผนงเซลลหนาเพอปองกนการเขาท าลายของเชอโรค การสรางสารปฏชวนะ (antibiotic) ซงมอยกอนแลวในพช พชสามารถเกดความตานทานไดทง local resistance และ systemic resistance เชน การชกน าใหเกดความตานทานโดยการใช incompatible pathogen (Muller and Boger, 1940; Stromberg and Brishmmar, 1991) และ การใช biogenic elicitors ซงเปนสาร metabolites ทไดจากจลนทรยหรอพช ( Doke et al., 1987; Metliskii, 1987)

14

การสรางความตานทานโรคในพชดวยเชอแอกตโนไมซสตเอนโดไฟต โดยใชเทคนคการเพาะเลยงเนอเยอ

เชอแอกตโนไมซสตเอนโดไฟต มบทบาทส าคญตอความสมบรณและการพฒนาของพช เนองจากเชอแอกตโนไมซสต เอนโดไฟต ม ผลตอการเจรญเตบโตของพช ทงการเพ มความสามารถในการดดซมธาตอาหาร และ/หรอ การสรางสารทตยภม เพอสงเสรมการเจรญของพชได (Hasagawa et al., 2006) จากรายงานของ Coomb et al. (2004) พบวา เมอน าเชอแอกตโนไมซสตเอนโดไฟตมาประยกตใชในสภาพแปลง ประสทธภาพในการเปนปฏปกษมกจะลดลง จงจ าเปนตองมการใชเทคนค วธการทหลากหลายรปแบบในการประยกตใช เชน การคลกเมลด การฉดเขาล าตน การฉดพนทางใบ เปนตน โดยคาดหวงวา การเขาอยอาศย (colonization) ในเซลลพชของเชอแอกตโนไมซสตเอนโดไฟตจะท าใหเชอยงคงมประสทธภาพในการเปนปฏปกษตอไปได นอกจากน Shimizu et al. (2001) ไดสนนษฐานวา ถาเชอแอกตโนไมซสตเอนโดไฟต ทแยกไดจากพช สามารถเขาอยอาศยในตนกลาทเพาะเลยงในสภาพปลอดเชอได ตนกลาอาจจะตานทานตอโรคพชตางๆ ได เนองจากเทคนคดงกลาวจะท าใหเชอแอกตโนไมซสตเอนโดไฟต สามารถเขาอยอาศยในตนกลาไดโดยไมมการแขงขนกน และ/หรอ เปนศตรกบจลนทรยอนๆ ในดน ทงนขนอยกบการพฒนาเทคนคใหมๆ ในการผลตตนกลาตานทานโรคดวย

Meguro et al. (2004) น าเชอแอกตโนไมซสตเอนโดไฟต Streptomyces padonus ไอโซเลท AOK-30 ทแยกไดจาก mountain laurel (Kalmia latifoia L.) กระตนใหเกดความตานทานตอการเขาท าลายของเชอรา Pestalotia sydowiana สาเหตโรคของตนกลา mountain laurel ในสภาพปลอดเชอ พบวา Streptomyces padpnus ไอโซเลท AOK-30 มประสทธภาพในการปองกนการเขาท าลายของเชอ P. sydowiana ไดด

Meguro et al. (2004) เมอน าเชอ Streptomyces padonus ไอโซเลท AOK-30 ไปใชในการผลตตนกลา mountain laurel ทมความตานทานโรค พบวา หลงจากปลกเชอแลวสามารถชะลอการลกลามของโรครากเนาโคนเนาทเกดจากเชอ Rhizoctonia sp.ได

Cao (2004) แยกเชอ Streptomyces มาจากมะเขอเทศ พบวา Streptomyces sp. สายพนธ S30 มความสามารถในการสงเสรมการเจรญเตบโตและสรางความตานทานโรคทเกดจากเชอสาเหต Rhizoctonia solani ใหกบตนกลามะเขอเทศได

LI Hong-gang (2008) ไดศกษาความสามารถในการเขาอาศยเนอเยอพชของเชอแอกตโนไมซสต เอนโดไฟต 2 ไอโซเลท พบวา ไอโซเลท Fq24 สามารถเขาอาศยในเนอเยอล าตนของ ขาวสาล มะเขอเทศ แตงกวา และกะหล าปลได สวน ไอโซเลท Lj20 สามารถเขาอาศยในเนอเยอล าตนของขาวสาล มะเขอเทศ แตงกวา และเนอเยอรากของขาวสาลและมะเขอเทศได

15

Shimizu et al. (2006) ศกษาการชกน าใหเกดความตานทานโรคทเกดจากเชอ Pestalotia sydowiana ในตนกลา Rhododendron โดยใชเชอ Streptomyces spp. ไอโซเลท MBR-37 และ MBR-38 ในสภาพปลอดเชอ พบวา มอาการเหยวและ/หรอ แผลขนาดเลกเกดขนเพยงเลกนอย ในตนกลาทมการปลกเชอ Streptomyces spp. ไอโซเลท MBR-37 และ MBR-38 ตลอดจนมการสะสมของสารแอนโทไซยานนในตนกลานนดวย