In het Pasarnummer van deze maand hebben we het over de tentoonstelling Henry van de Velde – Functie Passie Schoonheid in het Brusselse Jubelpark museum. Aanleiding is de 150ste geboortedag van de Belgische alleskunstenaar, die dit jaar in ons land en Duitsland wordt gevierd. Hier gaan we wat dieper in op zijn carrière en verwezenlijkingen, zijn privéleven en doen we een greep uit de andere tentoon-stellingen en activiteiten omtrent van de Velde in Duitsland en ons land.

Henry van de Velde in zijn atelier in Weimar. Zetel naar een ontwerp van van de Velde uit 1896/97.

Carrière• GeboreninAntwerpenop3april1863.Alsapothe-kerszoongroeithijopineenmilieumetveelartistiekeinteresse.Eerstwilhijmusicusworden,uiteindelijkstudeerthijschilderkunstinAntwerpenenParijs.

• In1894huwthijMarie-LouiseSètheuitBrussel.BeidenhebbenelkaarbijTheovanRysselberghelerenkennen,eengemeenschappelijkevriendvoorhetleven.ZijispianisteengaatopaanbevelenvanTheonaarLondenomdetextielornamentiekvandeArts&Crafts-bewegingtebestuderen.

• EenmaalgetrouwdgeeftMaria’smoedergeldvooreenhuis.HenrylaatdaarmeehethuisBloemenwerfinUkkelbouwen,zijneersteeigenontwerp.Decoratieenmeubilairzijnvanzijnhand,metzijnvrouwontwerpthijtextielentapijten,laterzelfs

Henry van de Velde

kleren.Hetkoppelomringtzichmetkunstwerkenvanbevriendeartiesten.Functioneleenkwaliteits-vollevoorwerpenzonderhistorischeopsmukmoetenhetlevenvanalledagaangenaammaken.Een harmonieuze omgeving moet de mens esthetisch en moreel verheffen,luidtvandeVeldescredo.

• EentijdlangleunthijaanbijdezwierigestijlvandeJugendstilofartnouveau,vooralomdatzijnlijnvoe-ringteruggaatopdeorganischeelegantievannatuurlijkemotieven.Hijoogstersuccesmeeopbeurzen in Frankrijk en Duitsland,ontwerptkantoor-meubilair,chiquewinkelpandenenprivé-woningen.Maaralsdemodeverandert,laatParijsdekunste-naarmetdewarmehoutsoortenenkoperenornamentenvallenomzijn‘bootstijl’.

Alleskunstenaar

TeksT Chris Van Minnebruggen

Fond

s H

van

de v

elde

, ens

av –

la

Cam

bre,

bru

ssel

/GF

Klas

siK

stiF

tunG

Wei

mar

/GF

• Nadeoorlog-in1919-treedthijindienstbijhetNederlands-DuitseechtpaarKröller-MüllerwaarvoorhijondermeerhetberoemdemuseumopdeVeluweontwerpt.

• In1925wordthijprofessoraan de Gentse universiteit-deBoekentorenisvanzijnhand-enin1926/27stichthijopvraagvankoningAlbertIdehogeschoolvoortoegepastekunstvanTerkameren/La Cambre.Ondertussenaanvaardthijverschillendeopdrachteninbinnen-enbuitenland.Voordewereldtentoonstel-lingeninParijsenNewYorkontwerpthijdeBelgischepaviljoens,hijontwerpttreinstellenvoordeNMBSentekentvoorhetinterieurvandepakketbootPrinsAlbert.

• Nadedoodvanzijnvrouwin1943trekthijzichteruguithetopenbareleven.HijisookgedesillusioneerdindeBelgischekunstscèneenverhuistin1947naarZwitserland.Eensoortvrijwilligeartistiekeballing-schapwaarinhijzijnmemoiresschrijft.Naeenkorteziektesterfthijop15oktober1957.

• InDuitslandheefthijmeersucces.KunstkennerenmecenasHarryGrafKesslerintroduceertHenryin1901bijgroothertogWilhelm-ErnstvanSachsen-WeimarenEisenachalsartistiekraadgevervoorindustrieenkunsthandwerk.In1902stichthijerhetKunstgewerblicheSeminar.In1906bouwthijdeKunstgewerbeschule,eenopleidingsinstituutvoortoegepastekunst,hetlatereBauhausensedert1995Unesco-Werelderfgoed.

• Maarderelatiemetdegroothertogblijftnietgoedgaan.AlsKesslereententoonstellingmetwerkvanRodinorganiseert,breekteenschandaaluit.Kesslervaltinongenade,zijnprotegévandeVeldedeeltindeklappen.Zijninstituutkrijgtmindermiddelen.

• Als WO I uitbreekt,gaathethelemaalmis.DebuitenlandervandeVeldewordtalsonbetrouwbaarbestempeldenmoetzichtweekeerperdagbijdepolitiemelden.Eentijdrovendetripvanuitzijnhuisaandestadsrand.Uiteindelijkkanhijin1917uitwijkennaarZwitserland,zijngezinkomtlater.

Elegante trap in het huis Hohe Pappeln.

Muziekkamer in huis Schulenburg.

Van de Velde legt een ontwerp voor een theatergebouw voor aan zijn opdrachtgevers.

Cvm

Cvm

Fond

s H

van

de v

elde

, ens

av –

la

Cam

bre,

bru

ssel

/GF

Jena

Kul

tur/

J. H

ausp

urG/

GF

Koffiekop en -schoteltje voor de Porzellan-Manufaktur Burgau.

PrivéVandeVeldeisal31alshijmetMarie-LouiseSètheuitBrusseltrouwt.Depianisteheefteenbredecultureleinteresseenisvanhuisuitnietonbemiddeld.ZokrijgthetkoppelvanMarie-Louisesmoedergeldomzijneersteeigenhuistebouwen.Henryiseerderonbe-kommerdingeldzaken,zijsteunthemsteevastmethaarorganisatorischendiplomatiektalent.Kwestievannietteveelpottentebreken.Intellectueeliszeeenuitstekendklankbord,eenhuisvriendnoemthaarzelfsde‘motorvanhaarman’.Hetkoppelkrijgtvijfkinderen.• Nele (°1897 - †1965)iskunstzinnigbegaafd,maarheefthaarlevenlangpsychischeproblemenenblijftbijhaarouderswonen.

• Helen (°1899 - †1935)-Puppiegenoemd-wilvoorsecretaressestudereneneenzelfstandiglevenleiden,maartrouwtophaar24stemeteenrijkeDuitsebankierszoon.Hetkoppelkrijgttweekinderen.Helensterftnaeenlangziekbedophaar35ste.

• Anne (°1901 - †1944)wordtlaboranteentrouwtmeteenlandbouwingenieuruitNederland.HetkoppeltrektnaarJavaomereenplantageteleiden.Zekrijgendriekinderen.InWOIIwordthetgezindoordeJapannersineeninterneringskampinSurabayaopgesloten.Annesterfterdoorondervoeding.

• Thyl (°1904 - †1980) -samenmetzijnzusThyllaeentweelingennetalsNelegenoemdnaarfigurenuitderomanTijlUilenspiegelvanCharlesDeCoster-studeertaanvankelijklandbouwonderwijsentrouwtmetLeentje,dochtervanschrijverHermanTeirlinck.Thylheeftallerleiberoepen,trouwteentweedekeer-metRachelvandeBerghe-enbeheertnahetoverlijdenvanzijnvaderdiensnalatenschap.

• Thylla (°1904 - †1955) isookartistiekbegaafdenwilgraageenmodehuisbeginnen.Ookzijtrouwttweekeer.EerstmetdekunstliefhebberenlateremuseumdirecteurPierreJanlet,latermetBobKröller,dejongstezoonvanHenry’sopdrachtge-vers,deKröller-Müllers.Maarookzijwordternstigziekenbrengthaarlaatstedagenbijhaarvaderdoor,inZwitserland.

VoorHenryvandeVeldeishetdezoveelstezwareklap.DrievanzijnkinderengestorvenenNeleblijfteenzorgenkind.OokzijnvrouwMarie-Louiseisdanaleenhelepoosdood.In1943overledenaaneenberoerte.Op92-jarigeleeftijdschrijfthijzijnvriendSamvanDeventer:‘Ditlijdenismeteveel,datikmijnvrouwenvijfvanmijnzevenkinderenmoestziensterven!’Vroegerwarentweebaby’svandevandeVeldesoverleden.

Huisvriend Theo van Rysselberghe schilderde van de Veldes vrouw en drie van zijn dochters. Het huis Hohe Pappeln, van de Veldes woonhuis in Weimar. Achteraanzicht.

Klas

siK

stiF

tunG

Wei

mar

/GF

Cvm

Fond

s H

van

de v

elde

, ens

av –

la

Cam

bre,

bru

ssel

/GF

Werk van Peter Behrens, te zien in het Designmuseum in Gent.

Inonslandconcentrerendeactiviteitenrond150jaarHenryvandeVeldezichvooralditnajaar.Onzetips:

• Henry van de Velde, passie, functie en schoonheid heetdeindrukwekkendeoverzichtstentoonstellingvan13septembertot12januariindeKoninklijkeMuseavoorKunstenGeschiedenisinhetBrusselseJubelpark.WijhebbenheteruitgebreidoverinditPasarnummer.Info:www.kmkg-mrah.be.

• Henry van de Velde.Brieven van architectenheetdetentoonstellingvan28septembertot30novemberindeKoninklijkeBibliotheekvanBrussel.Hijgeeftjeeenideevandecorrespondentievandearchitectmetcollega’senvrienden,ineenzwierigmooihandschrift,vaakmeteenpoëtischeverbeeldings-kracht.Info:www.kbr.be.

• Biënnale art nouveau - art deco Brussel 2013inhettekenvan150jaarHenryvandeVelde.Begeleideuitstappentijdensdevierweekendsvanoktober,georganiseerddoorVoiretDireBruxelles.OokinhetNederlands.Info:www.voiretdirebruxelles.be.

150 jaar van de Veldein België

Meer infoOver de activiteiten in het kader van 150 jaar henry van de Velde lees je nog meer op de webstek van het Vlaams architectuurinstituut: www.vai.be/nl/programma-henry-van-de-velde-jaar-2013.

• Peter Behrens (1868-1940). Van jugendstil tot industri-ele vormgevingisdetentoonstellingtot27oktoberinhetGentseDesignmuseum.BehrenswaseentijdgenootvanvandeVeldeenookontwerper-archi-tect.Detweekendenelkaarswerk,maarhebbenelkaarslechtsenkelekerenontmoet.BehrensontwikkeldeondermeerserieproductenvoorproducentAEG.DetentoonstellingtoontookwerkvanvandeVeldenaastdatvanBehrens.Info:www.designmuseumgent.be.

Cvm

Klas

siK

stiF

tunG

Wei

mar

/GF

mus

eum

Für

Ges

talt

unG

Züri

CH, K

unst

GeW

erbe

sam

mlu

nG/G

F

Grote vaas, 1901-02. Experimenteren met

glazuur was een must.

De engelenwake, wandtextiel geïnspireerd door de Engels Arts & Crafts-beweging.

Leestip• steven Jacobs, Henry Van de Velde. Wonen als kunstwerk, een woonplaats

voor de kunst, uitgeverij Van halewyck - Leuven, 2005, 264 blz., 22 euro.• Prof. Dr. Werner adriaenssens, Dr. Thomas Föhl en sabine Walter,

henry van de Velde - Passie-Functie-schoonheid. uitgeverij Lannoo - Tielt, 45 euro.

De gevierde architect tekende ook het interieur van het Nietzsche-Archiv in Weimar.De Bauhausuniversiteit in Weimar, een ontwerp van van de Velde.

• Bürgel.KeramischesMuseumBürgel,AmKirchplatz2.Metondermeerzijnontwerpenvoorkeramiekfabrikanten.Tot22september.Verlengingmogelijk.

• Chemnitz.HenryvandeVeldeMuseum,VillaEsche,Parkstrasse58.Veelzijdigecollectiedoorhemontworpenobjecten.HuiseninterieurgerealiseerdinopdrachtvanfabrikantEsche.

• Gera.HausSchulenburgGera,StrassedesFriedens120:HenryvandeVeldeenhetHuisSchulenburg,bouwgeschiedenis–reconstructie.EenriantenuitstekendbewaardgeblevenwoonhuismetinterieursdoorvandeVeldeontworpen.Tot3/11.

• Jena.Ernst-Abbe-monument,CarlZeiss-Platz.TererevanondernemerensociaalhervormerErnstAbbe.MetbronzenreliëfsvanMeunier.

• Jena.KunstsammlungJena,Markt7:HenryvandeVelde,deschilderendeneo-impressionisten.Schilderijen,tekeningenenprentkunst.Tentoon-stellingvan1/9tot24/11.

• Weimar.HausHohePappeln,BelvedererAllee58:woonhuisdatvandeVeldevoorzijneigengezinlietbouwen.

• Weimar.Nietzsche-archief,Humboldstrasse36:vandeVeldeontwierphetheleinterieur.Zijnvisitekaartjevoordestad.

• Weimar.Kunstschoolenkunstnijverheidsschool,Geschwister-Scholl-Strasse8:deopleidings-institutendiehijbouwdeenwaarvanhijdeleidingopzichnam.

• VandeVelde-stadswandelingeninWeimarenJena.

Uitgebreide info op www.vandevelde2013.de.

Van de Veldein Duitsland

Cvm

Kera

mis

CHes

mus

eum

bür

Gel/

GF

Cvm

Van de Velde ontwierp ook zelf gebruikskeramiek.

Te zien in Bürgel.