vriendenbericht

PIETER

SKER

K LEID

EN12/14

jaargang 21/2 - december 2014 ISSN 1387-9952

2 vriendenbericht > Column en colofon

Eric Filemon organiseerde de afgelopen jaren

als bestuurslid van de 3-October Vereeniging de

jaarlijkse dankdienst in de Pieterskerk. Sinds 1574

een vaste traditie, die jaarlijks ruim 1300 bezoekers

trekt. Rens Heruer is lid van de Raad van Toezicht

als vertegenwoordiger van de gemeente Leiden

en was daarvoor bestuurslid van de Stichting

Pieterskerk Leiden.

Het stadsbestuur dankte met de erepenning ook

de componist en tekstschrijver van het Leids

Volkslied, dat Rens en Eric in 2000 schreven. Een

lied dat niet meer weg te denken is uit Leiden. Maar

wat velen van u niet weten, is dat Rens Heruer

en Eric Filemon vorig jaar ook gezamenlijk een

Pieterskerklied schreven. Het lied kent drie versies:

een voor de Universiteit Leiden, een voor de Orde

van St. Pieter – de businessclub van de Pieterskerk

en een algemene versie, die u hieronder aantreft.

De Pieterskerk in Leiden

In ‘t midden van de stad

Ooit centrum van belijden

Nu ook van wie nooit bad

Een bedehuis van orde

Een topstuk in het land

Van een kapel geworden

Tot monument van stand

De Pieterskerk in Leiden

Steeds stut van staat en stad

Kon het verval vermijden

Door giften uit het hart

Nu staat in volle omvang

Als nieuw die kathedraal

Na dreigende teloorgang

In ’t Leidse hart centraal

Daar straalt in gouden glorie

De Leidse Pieterskerk

De kern van stadshistorie

Door steun weer eeuwig sterk

De Sleutelstad is eeuwig

Zelf sleutel tot behoud

Opdat de dom van Leiden

Nog ouder wordt dan oud

Het Pieterskerklied is binnenkort ook op de

website te horen. Daar kunt u ook vinden wat er

de komende tijd te doen is in de Pieterskerk. Ik

hoop, als altijd, u in de komende maanden in de

Pieterskerk te mogen begroeten bij één van de

evenementen, concerten of tijdens openstellingen

van uw prachtige monument.

Frieke Hurkmans

Directeur-bestuurder Pieterskerk Leiden

column

Aan de vooravond van de 3-Octoberviering ontvingen Rens Heruer en Eric Filemon

de erepenning van de gemeente Leiden uit handen van Burgemeester Lenferink.

Zij kregen deze onderscheiding voor hun tomeloze inzet voor de stad. Beide

mannen zijn ook nauw betrokken bij de Pieterskerk. Frieke Hurkmans

Het Vriendenbericht is een uitgave van de

Stichting Vrienden van de Pieterskerk en

verschijnt tweemaal per jaar.

Redactie Wouter Hollenga (hoofdred.),

Josse Moers, Kim van Goethem, Leon

Geutjes en Monique Roscher. Met dank aan

Brigitte Bruyns.

Bijdrage van Frieke Hurkmans.

Foto’s/illustraties Claudia Claas, Hielco

Kuijpers, Stefan Tetelepta, Rob Overmeer,

Maarten van der Kamp, Frank Emous, Jan van

Galen, Museum De Lakenhal, Japanmuseum

Sieboldhuis, Erfgoed Leiden.

Vormgeving en druk Valetti, Claudia

Claas en Drukkerij van der Linden.

Redactieadres Stichting Vrienden van de Pieterskerk

Antwoordnummer 12052 VC Leiden

Bureau: Kloksteeg 16, 2311 SL Leiden

T 071 512 43 19 info@pieterskerk.com

www.pieterskerk.com

IBAN: NL22ABNA0881528307

© Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande

toestemming van de uitgever worden openbaar

gemaakt of verveelvoudigd.

colofon

Pieterskerklied

‘De kunst van iets moois, is het weg te laten’ < vriendenbericht 3

Bram kende Rob Overmeer, fotograaf en

samensteller van het boek ‘Stadswachters’ nog

niet. Totdat Overmeer bij de Pieterskerk aanklopt,

op zoek naar bijzondere momenten om vast te

leggen. De naam Bram Siera valt.

Hoe is dat toen verder gegaan?

“Ik heb contact gehad met Overmeer en

afgesproken dat hij een keertje langs kon komen.

De dag dat hij langs kwam, moest ik het dak van

de Pieterskerk op voor een controle. Het bleek

dat een aantal dakpannen van de kerk vervangen

moesten worden. Dat leek Overmeer een mooi

moment om de foto te schieten voor zijn boek.”

‘De kunst van iets moois,

is het weg te laten’

Daar staat hij op de cover van het

boek ‘Stadswachters’. Terwijl Bram

Siera (30) een aantal leistenen aan het

vervangen is, wordt hij op de foto gezet.

De huismeester van de Pieterskerk

voelt zich vereerd. Wie is deze

handyman en welke werkzaamheden

voert hij in en rond het monument uit?

Een vragenvuur aan Bram Siera.

Hoe vaak ben jij eigenlijk op het dak van de

Pieterskerk te vinden?

“Niet heel vaak. Onder meer omdat het dak

tijdens de restauratie grotendeels vernieuwd

is. Het is kortom een uitzondering als ik op het

dak sta. Bijvoorbeeld als de inspectie van de

Monumentenwacht plaatsvindt.”

Inmiddels werkt Bram ruim drie jaar als freelancer bij

de Pieterskerk. Hij is timmerman en restaurateur en

heeft zijn eigen bedrijf. De Pieterskerk huurt Bram

in voor het vaste onderhoud en daarnaast heeft hij

particuliere klanten. Die afwisseling vindt hij fijn.

Welke werkzaamheden voer jij in zo’n week

allemaal uit?

“Voornamelijk het reguliere onderhoud van

de Pieterskerk. Hierbij kan je denken aan

schilderwerk, vochtcontroles tot het controleren

van de led-verlichting. Er is een uitgebreide

digitale planningslijst waar exact per periode in

vermeld staat wat er moet gebeuren voor het

monument. Doordat de Pieterskerk ook een bedrijf

is, zijn er soms ook werkzaamheden voor de

evenementen en het café. We denken constant

na over verbeteringen. De led-verlichting is hier

een voorbeeld van.” “Naast de Pieterskerk werk

ik meestal twee dagen voor mezelf. Ik ga dan

langs bij ‘klanten’ en heb diverse opdrachten,

zoals schilderen of achterstallig onderhoud.”

Wat is de grootste uitdaging in het werk dat je

doet?

“Om alles ‘strak’ te krijgen. Zo ben ik nu bezig met

de kooromgang. In en rondom het koor valt veel te

verbeteren, zoals het schilderwerk van de hekken.

Uiteindelijk zou ik willen dat geen enkele kabel of

bedrading te zien is in de kerk. In mijn optiek is

de kunst van iets moois, juist het weglaten ervan.”

Het werken bij de Pieterskerk pleziert Bram na drie

jaar nog steeds. Juist omdat hij het leuk vindt om

te doen, maakt het voor hem geen verschil dat hij

veel werk alleen moet oppakken. Hierdoor maakt

hij de meest bijzondere projecten van dichtbij mee.

Welk project is, gedurende je tijd bij de

Pieterskerk, erg bijzonder voor jou geweest?

“Als ik een project zou moeten kiezen, dan is dat

de verbouwing van Villa Rameau, de voormalige

kosterswoning. Samen met Jan-Willem Nijhof

(voormalig dutymanager, red.) heb ik de hele boel

verbouwd, getimmerd, geverfd en bevloerd. Ik ben

onwijs trots op het eindresultaat. Het is natuurlijk

prachtig om daarover vervolgens complimenten te

ontvangen van gasten.”

Voorlopig zit Bram dus goed bij de Pieterskerk.

Met een coverfoto in zijn achterzak, gaat hij verder

met klussen. Om steeds een stapje dichter bij het

ideaalplaatje te komen.

Kooromgang 1978 Kooromgang 2014

De naam van Johan is vooral verbonden aan

het Haagse boekenmuseum Meermanno-

Westreenianum. Van zijn vader erfde Meerman

een uitgebreide boekenverzameling die hij verder

uitbouwde en uiteindelijk naliet aan de stad Den

Haag. Deze sloeg het legaat echter uit financiële

overwegingen af, waarna de collectie werd

geveild. Achterneef Willem Hendrik Jacob baron

van Westreenen van Tiellandt kocht een belangrijk

deel aan en liet vervolgens zijn collectie na aan de

Nederlandse staat. Uiteindelijk leidde dit in 1852

tot de openstelling van Museum Meermanno-

Westreenianum in Den Haag.

VerrassingDe liefde voor boeken werd Johan met de paplepel

in gegoten. Zijn ouderlijk huis in Rotterdam grensde

aan een pakhuis waar vader Gerard een van de

grootste particuliere bibliotheken van Nederland

had ingericht. Als tienjarige vertaalde hij met hulp

van grootvader Molière’s ‘Le mariage forcé’, en

liet het drukken en inbinden als verrassing voor

zijn ouders. In 1767 verhuisde het gezin mét

boekenverzameling naar Den Haag, waar het het

‘Huis aan de Boschkant’ aan de Prinsessegracht

betrok. De toen nog 13-jarige Johan vertrok,

begeleid door zijn gouverneur, naar Duitsland om

te gaan studeren aan de universiteiten van Leipzig

en Göttingen. Daar hield hij zich ook bezig met

activiteiten rond de verzameling van zijn vader:

hij regelde uitleningen uit diens collectie aan

hoogleraren en bestelde nieuw verschenen werken.

Na een vierjarig verblijf in Duitsland maakte hij zijn

studie af in Leiden, waar hij in 1774 promoveerde

tot doctor in de rechten. Zijn vader was toen al

overleden en Johan zou nog lang bezig zijn met het

Johan Meerman

In het vorige Vriendenbericht las u

over Gerard Meerman (1722-1771).

Daarbij maakte u ook al kennis met

zijn zoon Johan (1753-1815), die

zich veel inspanningen getroostte

om voor zijn vader een passend

grafmonument te realiseren. Hij

zelf zou na zijn dood ook worden

geëerd met een monument in de

Pieterskerk, naast dat van zijn vader.

4 vriendenbericht > Het monument voor Johan Meerman

een reislustig boekenliefhebber

SERIE PORTRETTEN: DE PIETERSKERK HEEFT IN DE LOOP DER EEUWEN VELEN EEN

LAATSTE RUSTPLAATS OF EEN HERINNERINGSPLEK GEBODEN. ZWERVEND DOOR DE

KERK KOM JE NAMEN TEGEN OP GRAFSTENEN, MONUMENTEN EN ROUWBORDEN.

WIE WAREN DEZE MENSEN, WAT WAS HUN LEVENSLOOP EN WIE ZORGDE ER VOOR

DAT DE HERINNERING AAN HEN BEWAARD BLEEF IN DE PIETERSKERK?

realiseren van een grafmonument in de Pieterskerk,

dat er uiteindelijk in 1786 kwam (VB 2014-1).

ReislustNa zijn promotie maakte Johan een ‘Grand Tour’, in

die tijd een gebruikelijk onderdeel van de opvoeding

van jongemannen uit aanzienlijke families. De reis

duurde twee jaar en ging naar Engeland, Frankrijk,

Italië, Oostenrijk en Duitsland. De rest van zijn leven

bleef hij lange reizen door Europa maken, eenmaal

getrouwd ook met zijn echtgenote Anna Cornelia

Mollerus (1749-1821). Zij beklommen samen

de Etna, doorstonden allerhande ontberingen

en brachten bezoeken aan vorstenhoven,

schrijvers en denkers, waaronder de filosoof

Immanuel Kant. In Johans reisverslagen lezen we

ook over bezoeken aan bibliotheken en andere

verzamelingen. Hij levert daarbij commentaar op

catalogi, openstellingen van bibliotheken en de

collecties zelf. Zo uit hij zijn teleurstelling over de

particuliere verzamelingen in St. Petersburg en

Moskou en omschrijft ze als ‘pronkverzamelingen’

met weinig wetenschappelijke werken. Zelf was

Johan wetenschappelijk actief: hij publiceerde een

reeks rechtshistorische en letterkundige werken

én het vierdelig werk ‘Geschiedenis van Graaf

Willem van Holland, Roomsch Koning’. Ook was hij

betrokken bij verschillende genootschappen op het

gebied van wetenschap en kunst.

vervolg Het monument voor Johan Meerman < vriendenbericht 5

Linksboven: het monument voor Johan Meerman

in de Pieterskerk. © Foto: Claudia Claas

Rechtsboven: het stucplafond in de grote zaal van

het Sieboldhuis. Het werd ontworpen door Wyatt

i.o.v. Johan Meerman. © Foto: Sieboldhuis

LeidenJohan kwam uit een Oranjegezind nest; naast

zijn wetenschappelijke interesse ambieerde hij

een politieke carrière. Die werd echter meermalen

doorkruist door de gebeurtenissen van zijn tijd.

Pogingen tot het verkrijgen van ambten liepen in de

tijd van de Patriotten op niets uit. Na de omwenteling

van 1788 kon Johan een zetel bemachtigen in de

vroedschap van Leiden waar hij ook twee keer tot

schepen werd benoemd. Het echtpaar bewoonde

toen Rapenburg 19, het huidige Sieboldhuis. Zij

gaven de bekende Engelse architect James Wyatt

de opdracht voor het ontwerp van een nieuw

stucplafond; het is daar nog steeds te bewonderen

in de grote zaal. Zijn functies beletten Johan en

Anna niet om tussendoor nog een reis te maken

naar Duitsland, Oostenrijk, Italië, Sicilië en Malta.

Met de Bataafse revolutie in 1795 werd Johan uit al

zijn ambten gezet. Hij verliet in 1797 het land voor

een ruim drie jaar durende reis door Noord-Europa.

Van Orangist naar Frans senatorIn 1802 kon Johan zijn carrière hervatten; hij bracht

het zelfs tot één van de aanzienlijkste bestuurders

van het land. Als voorzitter van het Departementaal

Bestuur van Holland ontving hij Lodewijk Napoleon

toen deze door zijn broer Napoleon op de troon

van het Koninkrijk Holland was geplaatst. Hij

aanvaardde het honorair kamerheerschap aan

6 vriendenbericht > vervolg Het monument voor Johan Meerman

het hof van de nieuwe koning, was lid van de

Staatsraad bij de sectie wetgeving en algemene

zaken én werd benoemd tot directeur-generaal

van Wetenschap en Kunsten. In die laatste functie

zou hij van groot belang zijn voor de Nederlandse

cultuurpolitiek. Zo zorgde hij voor de ontwikkeling

van een nationale boekenverzameling: de huidige

Koninklijke Bibliotheek. Ook kon het Koninklijk

Museum, voorloper van het Rijksmuseum, onder

zijn verantwoordelijkheid belangrijke aankopen

doen. Na de inlijving van Nederland bij Frankrijk in

1810 benoemde keizer Napoleon Meerman als één

van de zes Hollandse leden van de Franse Senaat.

In die functie verbleef hij vooral in Parijs en spande

hij zich in voor de Nederlandse belangen. In zijn

gedicht ‘Montmartre’ (1812) wees hij Napoleon nog

op het belang van de ‘Hollandse departementen’

voor de roem van de keizer. Na de val van Napoleon

vertrok Meerman met zijn vrouw in 1814 naar Den

Haag waar hij op 61-jarige leeftijd stierf en ook

werd begraven.

OntredderdJohans echtgenote Anna was dichteres. Uit

haar gedichten, maar ook uit haar uitgebreide

correspondentie, komt een emotionele, bijna

pathetische persoonlijkheid naar voren. Haar

tijdgenoten konden weinig waardering opbrengen

voor haar werk. Voor Johan, haar tweede

echtgenoot, maakt zij het volgende gedicht, waarin

ze haar eerste echtgenoot, de dan overleden mr.

Abraham Perrenot, niet vergeet:

En gij mijn beste vriend, voor wien ‘k alleen zal

leeven,

Wien ik zo teder min, gij zult het mij vergeeven,

Dat, schoon genietende met u een zalig lot,

Mijn oog nog vaak een traan stort’ om mijn Perrenot.

Het huwelijk van Johan en Anna bleef kinderloos.

Naar verluid was Anna volkomen ontredderd

na de dood van haar echtgenoot. Haar verdriet

legde zij nogal onverbloemd vast in verschillende

gedichten met veelzeggende titels als ‘Op een

vlokje van zijn hair, na zijn dood afgesneden’, ‘Hoe

kan ik hem vergeeten?’en ‘Mijn onbedwingbaare

en onophoudelijke wensch om hem weer te zien’.

Deze werken werden echter met hoon ontvangen:

een recensent spreekt van de “overdrevene, wij

zouden haast zeggen, afgodische huwelijksliefde,

welker zeldzame uitdrukking ons zelfs somwijlen

voor het verstand der goede Dame min of meer

deed vreezen”. Haar adoratie kon Anna ook kwijt in

het oprichten van een gedenkteken voor Johan in

de Leidse Pieterskerk. Het kwam te staan tussen

het monument voor hoogleraar Johannis Polyander

à Kerckhoven en dat van vader Gerard Meerman.

Geaffecteerd toneelHet monument voor Johan is uitgevoerd in wit

marmer. Op een sarcofaag zit een half gesluierde

vrouw, met op het voorhoofd een bronzen vlam,

symbool van de goddelijke inspiratie. Haar blik

volgt de opgeheven linkerarm. De rechterhand

rust op een medaillon met de afbeelding van Johan

Meerman. De metalen sterrenkrans die zij vasthield

ter bekroning van het portret, is verdwenen. Het

medaillon rust tegen een boek met de titel BIBLIA.

Hendrik Ringeling, interieur van de Pieterskerk met de drie

monumenten voor Johannis Polyander van Kerckhoven,

Johan Meerman en Gerard Meerman, 1848 (Stedelijk

Museum de Lakenhal) De beschermende hekken zijn later

verwijderd, het monument voor Van Kerckhoven werd in

1860 verplaatst naar het noordtransept (zie VB 2012-1)

vervolg Het monument voor Johan Meerman < vriendenbericht 7

Linksboven: Detail tekst op sarcofaag, onderdeel van het

monument voor Johan Meerman. © Foto: Claudia Claas

Middenboven: Portret van Johan Meerman.

© Afbeelding: Museum Meermanno

Rechtsboven: medaillon met portret van Johan Meerman,

onderdeel van het monument voor Johan Meerman.

© Foto: Claudia Claas

De opdracht voor het ontwerp ging naar niemand

minder dan Paul Joseph Gabriel (1784-1833),

hofschilder van koning Willem I, stadsbeeldhouwer

van Amsterdam en vanaf 1820 professor aan de

Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten.

Een model van het beeld dat Gabriel vervaardigde

voor de weduwe Meerman werd dan ook ten

toon gesteld op de expositie van werk van

levende meesters in Amsterdam (1820). Gabriel

vervaardigde ook ontwerpen voor onder andere

het monument voor Willem I in de Nieuwe Kerk

en die voor Sebald Justinus Brugmans, ook in de

Pieterskerk. Niettemin ontlokte zijn ontwerp voor

Meerman wel kritische omschrijvingen als weinig

overtuigend en “geaffecteerd toneel”.

Belachelijke overdrevenheid Basis van het monument voor Johan Meerman is

een sarcofaag. De daarop te lezen Latijnse tekst

luidt vertaald:

Voor haar voortreffelijke echtgenoot Johan

Meerman, uitmuntende zoon van de beroemde

Gerard Meerman, heeft zijn weduwe door

droefheid en tranen overmeesterd, dit gedenkteken

geplaatst in 1820.

Deze tekst is opgesteld door de Amsterdamse

hoogleraar H.C. Cras, die ook een Latijnse

levensbeschrijving van Johan Meerman had

vervaardigd. Hij kwam er overigens niet zonder

slag of stoot. Weduwe Meerman wilde de tekst

laten beginnen met de woorden “Magno Johanni

Meermanno” (“voor de grote Johan Meerman”).

Dat vond Cras toch al te ver gaan; deze formulering

zou volgens hem de overledene gelijk stellen aan

de grote klassieke geesten als Socrates en Plato en

dat was volgens hem – hoe loffelijk zijn verdienste

ook – een “belagchelijke overdrevenheid, vooral

van eene echtgenoote”. Hij vroeg mevrouw

Meerman “in mijn ontwerp te berusten, dan kan

het gedenkstuk worden afgewerkt en geplaatst;

zoo niet, dan neem ik mijn opstel terug en verklaar

geen auteur van de ongeschikte, om niet te zeggen

ongerijmde, inscriptie te zijn”. De weduwe gaf zich

uiteindelijk gewonnen en liet het bij “voortreffelijke

echtgenoot” en “uitmuntende zoon”.

Geraadpleegde bronnen:• Jos van Heel, ‘De grafmonumenten van Gerard

en Johan Meerman in de Pieterskerk te Leiden’ in:

Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde

van Leiden en omstreken, 2001

• Jos van Heel, ‘Een bibliofiel op reis: Johan Meerman’

in: Jos van Heel e.a., Een wereld van verzamelaars en

geleerden. Gerard en Johan Meerman, Willem van

Westreenen en Pieter van Damme en hun archieven

(pp. 39-47), Hilversum 2012

• Biografisch Woordenboek van Nederland: 1780-

1830 -Johan Meerman -Anna Cornelia Mollerus

• Riet Schenkeveld-van der Dussen,’Femme du

monde, femme savante, dichteres Anna Cornelia

Mollerus’ op www.dbnl.org

• Profiel van Paulus Joseph Gabriël op www.rkd.nl

8 vriendenbericht > Het Pieterskerkcafé: van gratis WIFI tot Leidsch bier

In het Pieterskerkcafé kunt u

High tea’s en High wine’s nuttigen.

© Foto’s: Claudia Claas

Bij binnenkomst in het Pieterskerkcafé wordt

bezoekers gevraagd om een bijdrage van 2 euro

voor de toegang tot het monument. Deze bijdrage

wordt gebruikt om de Pieterskerk te onderhouden.

Na afloop van het bezoek aan het monument

ontvangt de bezoeker bij bestedingen in het café en

op vertoon van het entreebewijs, een euro korting.

Voor u als Vriend van de Pieterskerk wordt vanaf

2015 een vriendenpas gemaakt. Op vertoon van

deze vriendenpas heeft u met twee personen

gratis toegang tot het monument en ontvangt u

bijvoorbeeld bij de betaalde zomer orgelconcerten

korting. Eind december ontvangen de huidige

Vrienden een aparte brief over de vriendenpas.

Het café is elke dag open van 11:00 tot 18:00 uur.

In het verleden werd door vele bezoekers gevraagd

Vanaf afgelopen mei is de locatie van de toegang van de Pieterskerk verplaatst:

Bezoekers komen nu binnen in het monument via de voormalige bibliotheek,

aan de zuidkant van het gebouw. Een ingang met alleen maar voordelen. Want de

bibliotheek is tegelijkertijd omgebouwd tot een sfeervol café.

om een plek om even te kunnen zitten, deze plek is

er nu. En in de afgelopen paar maanden is gebleken

dat gasten niet alleen meer naar het café komen

als toegang naar het monument, maar het ook

als een plek ervaren waar rustig even bijgekomen

kan worden van een dagje Leiden. Door de gratis

WIFI en de gezellige uitstraling van de voormalige

bibliotheek zijn er steeds meer mensen die het café

gebruiken als hun vaste honk. De boeken staan

nog steeds in de kasten en er ligt ook een krant en

magazines. Natuurlijk is er informatie over Leiden

te vinden, af en toe lijkt het Pieterskerkcafé zelfs

op een kroegvariant van het VVV. En net als bij het

VVV is er ook een winkelwand met leuke souvernirs.

Gasten hebben een gevarieerde keuze in dranken

en versnaperingen en kunnen er zowel lunchen als

borrelen. Op de kaart staan typisch Leidse producten,

zoals Leidsch bier en -kaas en de typisch Leidse

Het Pieterskerkcafé: van gratis WIFI tot Leidsch bier

vervolg Het Pieterskerkcafé: van gratis WIFI tot Leidsch bier < vriendenbericht 9

Corenwijn. Een borrelplateau wordt geserveerd op

een leisteen van het dak van de Pieterskerk. Ook

kunt u High tea’s en High wine’s reserveren in het

café. Dit maakt een bezoekje aan het monument

een compleet uitje. Als u er zeker van wilt zijn dat

het monument toegankelijk is, belt u dan even van

te voren. Soms is de Pieterskerk namelijk zelf niet

toegankelijk vanwege een evenement of concert.

Maar voor hetzelfde geld treft u het en loopt u

binnen tijdens een openbare repetitie.

Het Pieterskerkcafé is buiten de reguliere

openingstijden te reserveren voor speciale

gelegenheden, zoals verjaardagsfeesten en

afstudeerborrels. Mocht u interesse hebben, mailt

u dan naar sales@pieterskerk.com.

Pieterskerkcafé dagelijks open van 11:00 - 18:00 uur.

10 vriendenbericht > De Pieterskerk staat op één

De Pieterskerk staat op éénrisico-inventarisatie voor een van de grootste monumenten van nederland pakt goed uit

Artikel uit Leidsch Dagblad:

Volgens directeur Simon Kadijk van Donatus wordt

er bij zo’ n scan gekeken naar tal van onderwerpen.

,,Van hele simpele dingen als ‘zijn er genoeg

brandblussers’, tot sleutelplannen en hoe is de

BHV geregeld. Er wordt gekeken naar gedrag,

naar het gebruik van zon’ n monument, naar de

installaties en naar het onderhoud. Wij doen risico-

inventarisaties ook zelf als verzekeraar maar van

de Pieterskerk wilden we graag zo’ n uitgebreide

risico-inventarisatie door ArtRisk Consult hebben.

Qua omvang is het één van de grootste kerken

van Nederland. Bovendien wordt het gebouw

commercieel gebruikt, wat weer andere risico’s met

zich mee kan brengen dan kerken die nog als kerk

worden gebruikt.’’

Er is geen één monument of kerk die een 10 scoort,

zegt Kadijk. ,,Ook de Pieterskerk niet. Die scoort,

laten we zeggen, een 7,5. Maar dat is enorm hoog.

Het Hoogst van allemaal. ’’Dat een 10 nooit wordt

gegeven, is volgens hem niet zo gek. ,,Sommige

maatregelen kosten nu eenmaal veel geld. En

dat is wat monumenteneigenaren meestal niet in

overvloed hebben. Ze hebben een klein potje en

een lange lijst aan onderhoudsklussen en andere

werkzaamheden, die moeten worden gedaan. Ze

moeten vaak kiezen: dat wel, dat niet.’’

RestauratieFrieke Hurkmans ziet met het klinkende rapportcijfer

hard werken beloond. ,,Toen ik hier vier jaar geleden

als directeur-bestuurder begon, hadden we net een

imposant grote restauratie van het monument achter

Leiden • Bij de Pieterskerk zijn ze trots als een pauw. Donatus, de kerken- en

monumentenverzekeraar van Nederland, liet bij tientallen van zulke gebouwen

een risico-inventarisatie uitvoeren door ArtRisck Consult. En de Pieterskerk kwam

in dat onderzoek met stip op één te staan, met een grote afstand tot nummer

twee.,, We zijn gewoon best practice’’, zegt directeur-bestuurder Frieke Hurkmans

vervolg De Pieterskerk staat op één < vriendenbericht 11

De Pieterskerk staat op éénrisico-inventarisatie voor een van de grootste monumenten van nederland pakt goed uit

de rug. We zijn toen begonnen aan de restauratie

van het bedrijf, de Pieterskerk. Mijn filosofie is: als je

goed voor een monument wil zorgen, moet je een

strakke bedrijfsvoering hebben.’’

Dat betekent goed kunnen plannen en sturen. ,,We

hebben veel gedaan aan digitalisering. Dat maakt

dat sturen een stuk makkelijker. We kunnen heel

snel zien hoe de verschillende bedrijfselementen

presteren. Als bepaalde partijen verliesgeven zijn,

kun we snel ingrijpen: beslissen dat we zulke

partijen niet meer draaien of het wel doen maar het

anders aanpakken.’’

De Pieterskerk bestaat niet van subsidies, zegt Frieke

Hurkmans. De bedrijfsvoering is van groot belang,

er moet geld binnenkomen om het monument te

kunnen onderhouden. ,,Wat moeilijk is, is dat die

grote restauratie van een paar jaar geleden voorbij

is. In de beeldvorming is de Pieterskerk af. Maar

de werkelijkheid is bij zo’ n groot, oud monument

anders: als je klaar bent aan de ene kant, begint het

werk aan de andere kant weer van voren af aan.’’

DelenOf ze nu achterover gaat leunen, met die klinkende

7,5 op zak? Beslist niet: het werk blijft zich

opstapelen. Bovendien wil ze kijken of de werkwijze

van de Pieterkerk niet breder bekend moet gaan

worden. Ze denkt aan misschien een Pieterskerk

Academy voor andere monumenten. ,,Nou hoef je

je niet altijd op de borst te slaan, maar we doen

het vreselijk goed. Wij willen de opgedane kennis

delen, niet afschermen.’’

Leiden, 23 oktober 2014. Artikel uit Leidsch Dagblad. Geschreven door Annet van Aarsen.

De Pieterskerk vaart wel bij

een strakke bedrijfsvoering.

© Foto: Jan van Galen

““

Na een fantastische restauratie die in 2010 tot

een einde werd gebracht, is de focus gelegd

op het optimaliseren van de bedrijfsvoering.

Met uiteindelijk maar één doel, het behoud en

onderhoud van de Pieterskerk. Tijdens grote

restauraties is het voor iedereen makkelijker om

een gedachte te hebben bij de noodzaak van

investeringen. Het noodzakelijke onderhoud is

voor en tijdens een restauratie letterlijk zichtbaar en

tastbaar. De huidige periode is voor de Pieterskerk

een periode van structureel onderhoud. Met name

ook om de enorme investeringen die tijdens een

restauratie gedaan zijn, niet verloren te laten gaan.

Iedereen bekend met monumentaal onderhoud,

kent dit risico. Een risico van soms volledige

kapitaalvernietiging, in zeer korte tijd.

Voor de huidige bedrijfsvoering van de Pieterskerk

staat één zaak voorop en dat is het behouden van

de excellente staat waarin de Pieterskerk direct

na de restauratie verkeerde. Dat is de afgelopen

vier jaar gelukt. Hoewel minder zichtbaar als in

Dank U!

een periode van restauratie, gaat er letterlijk geen

dag voorbij dat er niet gewerkt wordt aan kleiner of

groter onderhoud. Met als resultaat de fantastische

staat waarin u de Pieterskerk steeds aantreft.

En kenners weten dat dit veel aandacht en geld

kost. Zoals ook in het artikel staat zijn wij er nog lang

niet. Maar wij zijn wel erg goed op weg, sterker nog

wij zijn landelijk ‘Best Practice’ aan het worden. Dit

kan alleen als het team van de Pieterskerk kritisch

en kundig wordt geadviseerd en ondersteund.

De waardering en de felicitaties stroomden na de

publicatie in de krant van alle kanten binnen, enkele

daarvan delen wij hier graag met u in de kaders bij

dit artikel.

Wij van onze kant willen u graag laten weten dat

zonder uw steun, deze prestaties schier onmogelijk

zouden zijn. Daarom willen wij u als Vriend en

donateur zeer, zeer hartelijk danken.

Het Pieterskerkteam

Hiervoor heeft u het artikel kunnen lezen dat op 23 oktober jl. werd gepubliceerd

in het Leidsch Dagblad. Een mooie beloning voor de koers die vier jaar geleden

is ingezet. En oprecht een teamprestatie van vrijwilligers, medewerkers,

bestuurders, partners en donateurs.

12 vriendenbericht > Dank U!

Boven:© Foto: Hielco Kuipers

Rechts: © Foto’s: Claudia Claas

vervolg Dank U! < vriendenbericht 13

‘In deze moeilijke fase na de grote restauratie lukt het, het Pieterskerkteam van vrijwilligers

en medewerkers, gesteund door donateurs en toezichthouders, de kerk “up and running“

te houden. Dat blijkt uit de eerste plaats die de kerk won bij een grote landelijke toets over

bedrijfsvoering van bijzondere objecten. Terecht besteedde het Leidsch Dagblad daar ruim

aandacht aan. Namens het bestuur van de Stichting Vrienden van de Pieterskerk wens

ik Frieke Hurkmans, maar achter haar allen die de handen uit de mouwen steken of hun

portemonnee trekken voor onze geweldige kerk, van harte geluk met deze zeer verdiende

onderscheiding. Een kerk restaureren is moeilijk, een kerk onderhouden en exploiteren is

een, excuseer, duivels moeilijk karwei’

Jan Hoekema – voorzitter Stichting Vrienden van de Pieterskerk, Burgemeester Wassenaar

‘Ik vind het echt een geweldig kwalificatie. Daar mag de Pieterskerk heel erg trots op zijn. Dank voor

alle goede inspanningen en ga zo door!’

Henri Lenferink – beschermheer Pieterskerk Leiden, Burgemeester Leiden

‘“Be good and tell it” wordt vaak

gezegd. Maar eigenlijk is het nog

veel beter als anderen het goede

over je vertellen. Dit zeer positieve

expert-oordeel over de Pieterskerk

is een terecht compliment voor

onze directeur, medewerkers en

vrijwilligers. Iets om trots op te zijn!’

Rogier van der Sande sr. – voorzitter Raad van Toezicht

Pieterskerk Leiden, Gedeputeerde

Provincie Zuid-Holland

‘Wie eenvoud (zoals de naam Pieter) en

geschiedenis (zoals die van de Pieterskerk)

niet herwaardeert in deze complexe,

gespleten, 7x24x52 tijd, mist een helder

baken voor de toekomst. Onderhoud en

restaureer het monument daarom zo vaak

als een ervaren bouwer dat raadzaam acht.

(Ook) deze kerk is immers geen verleden tijd!’

Elco Brinkman – Lid Raad van Advies

Pieterskerk Leiden. Oud-minister van Welzijn

Volksgezondheid en Cultuur, Oud- voorzitter

van Bouwend Nederland

14 vriendenbericht > Van naam tot raam

In 2010 brainstormt de projectgroep Ramen met

Namen over een publiciteitsstunt. Jan Kleingeld

(ontwerper) initieert het idee om de namen van

de drie prinsessen, Amalia, Alexia en Ariane, af te

beelden op een paneel. Mede door de band die

de Pieterskerk met het Koningshuis heeft – en

andersom – denkt de groep dat het een geslaagde

actie zal kunnen gaan worden.

Vereeuwigde prinsessenMet steun van alle projectleden gaat projectleider

Frederike Geertsema aan de slag. Zij benadert

Jaap Leeuwenburg, destijds persoonlijk secretaris

van prins Willem-Alexander. Tot ieders verbazing en

blije verrassing, reageert de kroonprins enthousiast.

Een nieuw begin van het Ramen met Namen-project staat voor de deur. De

testperiode, met een nieuwe vormgeving en efficiëntere manier van produceren,

is ten einde. Twee jaar geleden zijn de drie prinsessen van koning Willem

Alexander en koningin Maxima vereeuwigd in het ‘Prinsessenraam’. Afgelopen

zomer heeft Minerva geproefd van de mogelijkheid tot vereeuwiging.

Hij verleent zijn goedkeuring aan de start van

het ramenproject. Een jaar later hangt het

Prinsessenraam in de Pieterskerk. Waar het raam

destijds in kleine kring tentoon wordt gesteld, dient

het raam nu als motivatie voor mensen die eraan

denken zich te vereeuwigen op een raampaneel.

Minerva-raam Zo dacht ook een deel van de Leidse

studentenvereniging Minerva. Behalve de namen van

de drie jonge prinsessen staan namelijk ook diverse

Minervanen in stijl afgebeeld in een ‘namenraam’.

Namen als ‘Qui-we’, ‘Artishock’ en ‘Huize des Gueux’

staan te lezen op het paneel. Dit tot volle tevredenheid

van een aantal betrokken Minerva-leden.

Van naam tot raam

Onlangs geplaatste Minerva-raam

© Foto’s: Stefan Tetelepta

Afbeelding rechtsonder: Prinsessenraam

de doorstart van het unieke ramen met namen-project

vervolg Van naam tot raam < vriendenbericht 15

Robert Lavies, oud-bewoner van Vliet 15, “Huize

des Gueux” en bestuurder van de gelijknamige

Oud-huisgenotenstichting, laat weten waarom een

vermelding op het raam zo bijzonder is: “Het is

mooi het onderhoud van de Pieterskerk financieel

te kunnen ondersteunen en tegelijk de naam van

het studentenhuis te laten ‘vereeuwigen’ in de

Pieterskerk.” Via een oud-huisgenoot werd Robert

erop gewezen dat dit project eraan kwam. Ter

gelegenheid van het 200-jarig bestaan van Minerva

hebben de huisgenoten van Huize des Gueux

destijds geld ingezameld en contact opgenomen

met de Pieterskerk. Binnen een paar maanden was

het raam een feit. Hij vertelt: “Als (oud-) huisgenoten

van ons studentenhuis met een sterke band met

Leiden en de Leidse binnenstad, vinden wij het leuk

om bijzondere acties te steunen. Dit lokale Leidse

project paste mooi in dat straatje.”

Robert hoopt dat meer huizen, clubs, verenigingen

of gezelschappen navolging geven aan het huidige

Minerva-raam en hun namen in verschillende

ramen zouden moeten bundelen. “Het resultaat

is mooi geworden, maar het was nog leuker

geweest als er meer huizen van Minerva hadden

meegedaan. Ik kan mij namelijk voorstellen dat er

meer verenigingen of organisaties in Leiden zijn,

die de Pieterskerk een warm hart toedragen en die

het mooi vinden om dat op deze symbolishe manier

te uiten. Daarnaast biedt het de mogelijkheid om

bijvoorbeeld een bijzonder moment of speciale

datum te laten vastleggen.”

DoorstartAansluitend op de suggestie van Huize des

Gueux, kijkt de Pieterskerk altijd uit naar nieuwe of

bijzondere namen. Anderhalf jaar geleden, na onder

meer de verschijning van het Prinsessenraam,

kregen alle Vrienden de mogelijkheid zich aan te

melden voor het Ramen met Namen-project.

Waar eerst ruim een jaar wachttijd was, daar heeft

de Pieterskerk nu een oplossing bedacht. In plaats

van te wachten op genoeg aanmeldingen voor

een compleet raam (vier panelen), wordt nu direct

actie ondernomen en na één paneel de productie

gestart. Hiervoor zijn minder namen nodig,

waardoor de vragende partij sneller tevreden wordt

gesteld. De Pieterskerk onderzocht destijds hoeveel

aanmeldingen binnen zouden komen en welke

manier van produceren het beste werkte. Ruim

anderhalf jaar verder, schijnt er licht aan het einde van

de tunnel en is een periode van testen afgesloten.

Welke namen zullen er op het eerstvolgende paneel

pronken? Misschien die van u?

Een gebrandschilderde naam, een orginele cadeau voor Sinterklaas, Kerstmis en Oud & Nieuw!Bent u geïnteresseerd geraakt in het Ramen-met-Namen project? Door het ‘kopen’ van een naam

in een van de beschikbare panelen vereeuwigt u uzelf of een ander in de Pieterskerk. Via het kopje

‘Sponsoring’ op de website van de Pieterskerk kunt het aanmeldingsformulier invullen voor het

project Ramen met Namen. Voor deelname betaalt u een basisprijs van € 50 en vervolgens € 25

per teken (excl. BTW). http://www.pieterskerk.com/nl/monument/sponsoring/ramen-met-namen/

16 vriendenbericht > De nieuwe Pieterskerkrondleiding

Het afgelopen jaar hebben de eerste

lichting vrijwilligers en medewerkers

van de Pieterskerk een cursus

gevolgd onder leiding van Marcel

Ponsen, regisseur en docent, voor

het geven van rondleidingen. De

bedoeling is om genoeg vrijwilligers

te trainen zodat er dagelijks op vaste

tijden rondleidingen aangeboden

kunnen worden.

Detail monument Jean Luzac

© Foto: Claudia Claas

De nieuwe Pieterskerkrondleiding!

vervolg De nieuwe Pieterskerkrondleiding < vriendenbericht 17

Vanaf juli zijn de vrijwilligers aan de slag gegaan

om verhalen rond de Pieterskerk te verzamelen.

De opdracht was om uiteindelijk te komen tot

een standaard korte betaalde rondleiding voor

bezoekers van het monument. Dit naast de al

bestaande uitgebreide rondleidingen van een uur

voor groepen, die gereserveerd kunnen worden.

Het is erg lastig om over een monument met

zoveel geschiedenis een kort en compleet verhaal

te schetsen dat tot de verbeelding spreekt. Onder

leiding van Marcel Ponsen, volgden de eerste

groep cursisten vrijwilligers een intensief traject,

waarbij uiteindelijk een keuze gemaakt werd voor

tien centrale onderwerpen. Deze groep bestond uit

zowel nieuwe vrijwilligers en medewerkers als een

aantal ervaren vrijwilligers en kantoormedewerkers,

waaronder de directeur. Een leuke mix van oude

kennis en nieuw enthousiasme.

De korte rondleiding zal hoofdlijnen van het

monument vertellen. Na afloop van de rondleiding is

er natuurlijk in het café altijd ruimte voor bijzondere

Wij zoeken vrijwilligers die zowel kunnen assisteren in het Pieterskerkcafé als korte

rondleidingen kunnen geven. In het café helpt u met bedienen en ondersteunt u de

barmedewerker met allerlei werkzaamheden. Als rondleider wordt u getraind in het

geven van korte rondleidingen voor de bezoekers van de Pieterskerk.

Mocht u interesse hebben, stuurt u dan een email naar vrijwilliger@pieterskerk.com.

Dan maken wij snel een afspraak voor een kennismakingsgesprek.

Wordt u vrijwilliger bij het Pieterskerkcafé? Wij kunnen uw hulp goed gebruiken!

vragen van de individuele bezoeker. Naast de

hoogtepunten in de Pieterskerk, wordt er ook een

kort bezoek gebracht aan de Kerkmeesterskamer,

die anders voor het publiek gesloten is. En in het

voorjaar zijn er naar alle waarschijnlijkheid ook een

paar rondleidingen in de tuin van de Pieterskerk.

Er zijn veel rondleiders nodig om iedere dag op

vaste tijden rondleidingen te kunnen geven.Tot dat

gerealiseerd is, zijn er iedere zaterdag en zondag

tussen 13:30 uur en 16:00 uur voor u rondleiders

aanwezig, mits er geen evenementen plaatsvinden

in de Pieterskerk.

Entree & korte rondleiding

€ 5 pp (kinderen gratis)

Entree & korte rondleiding voor Vrienden

€ 3 pp max. 2 personen

Linksboven: Gedenkteken

Ludolph van Ceulen

Rechtsboven: Doopkapel

met informatie over de

Pilgrim Fathers

© Foto’s: Claudia Claas

18 vriendenbericht > Mayflower 400 in 2020

De Leidse Pilgrims vormden een godsdienstige

groepering die naar Nederland vluchtten om de

godsdienstvervolgingen te ontlopen onder het

koningschap van Jacobus I van Engeland (1566-

1625). In Leiden heerste een voor die tijd zeer tolerant

klimaat en een deel van de Engelse vluchtelingen

vestigden zich in 1609 in Leiden. Leiden kende

in het begin van de 17e-eeuw een groot aantal

buitenlandse vluchtelingen: bijna een derde van de

totale bevolking van circa 40.000 bewoners.

Een van de leiders van de Leidse Pilgrims, John

Robinson, leefde tegenover de Pieterskerk in wat

tegenwoordig het Jean Pesijnhof is. De Pilgrims

hadden geen eigen kerkgebouw en hielden hun

diensten bij Robinson thuis. Gegevens van de

Pilgrims werden geregistreerd in de doop-, trouw-

en begraafboeken van de Pieterskerk.

In 1620, elf jaar na hun komst vertrok een groot deel

van de Engelse vluchtelingen weer. Op den duur

bleek Leiden voor veel Pilgrims toch niet geschikt

als permanente vestigingsplaats. Enerzijds konden

zij in Holland niet voor honderd procent aarden.

Holland was een kapitalistisch land, waar keihard

gewerkt moest worden om het hoofd boven water

te houden. Tevens achtte men de Hollandse

zeden en moraal te weinig strikt. Daarin zagen

de Pilgrims een gevaar voor hun opgroeiende

kinderen. Anderzijds bestond er grote onzekerheid

over hun toekomst in de Republiek op het moment

dat het Twaalfjarig Bestand in 1621 zou aflopen.

Wat zou hen te wachten staan als Jacobus dan

Engelse soldaten naar Holland zou sturen om de

Mayflower 400 in 2020

Republiek bij te staan in haar strijd tegen Spanje?

In 1620 zeilde een deel van de Leidse Pilgrims met

de ‘Mayflower’ naar Noord-Amerika om daar een

nieuw bestaan op te bouwen.

John Robinson bleef in Leiden en is in 1625 in

de Pieterskerk begraven. Een gedenkplaat in de

doopkapel en aan de buitenmuur aan de zuidkant

van de Pieterskerk herinneren aan Robinson en de

Leidse Pilgrims.

2020 is Mayflower-jubileumjaar. Dat duurt nog

ruim vijf jaar en dan nu al beginnen met de

voorbereidingen, zult u mogelijk denken. De

Pieterskerk en naar alle waarschijnlijkheid een groot

aantal Leidse instellingen, zullen de samenwerking

aangaan met de ‘Mayflower 400-foundation’ uit

Plymouth UK en Plymouth USA. Voor een grote

internationale manifestatie als deze, betekent

een tijdige voorbereiding dat de verschillende

partners een stevige samenwerking aan kunnen

gaan. Dat is voor alle partijen winst. Vanuit de

Pieterskerk zullen wij u in de komende edities van

het Vriendenbericht op de hoogte houden van alle

voorbereidingen en de geschiedenis van deze

bijzondere groep Leidenaren verder ontsluiten.

Wist u dat naar verluidt het Amerikaanse feest

van Thanksgiving via de Pilgrims afkomstig is

van de Leidse 3 October-viering? Jaarlijks viert

de Amerikaanse gemeenschap in Nederland

Thanksgiving dan ook in de Pieterskerk Leiden.

Wilt u dit bijzondere evenement eens meemaken?

U bent van harte welkom!

Terwijl het Leids Ontzet volop werd gevierd, woonde ‘de Pieterskerk’ in

Plymouth Engeland de kick-off bij van de Mayflower 400-manifestatie. In

2020 is het 400 jaar geleden dat de Leidse Pilgrims Nederland verlieten en

via Delfshaven naar Engeland voeren om daar met de Mayflower naar de

nieuwe wereld te reizen. We leven dan in het jaar 1620. Elf jaar eerder was

een groepje Engelse vluchtelingen in Leiden aangekomen.

de voorbereidingen zijn begonnen

Boven: afbeelding uitnodiging Pilgrim Fathers’

Celebration. © Afbeelding: Erfgoed Leiden

Onder: Monument John Robinson.

© Foto: Frank Emous

Alle registers open & Webshop < vriendenbericht 19

Mayflower 400 in 2020

bezoek de webshop van de pieterskerk

Webshop

www.pieterskerk.com

word een vriend en steun de PieterskerkWat houdt het in:l kosten € 20,- euro per jaarl steun een nationaal monumentl 2 Vriendenberichten per jaarl korting bij sommige culturele activiteitenl gratis toegang tot de openstelling met twee

personen

Wist u dat:l Pieterskerk heeft als goededoelen instelling

de culturele ANBI statusl Vriend voor het leven kost € 1000,-

Voor meer informatie zie www.pieterskerk.com

en klik op de ‘Steun ons!’ button op de homepage

Bent u wel een lezer van het Vriendenbericht

maar nog geen Vriend van de Pieterskerk?

de voorbereidingen zijn begonnen Foto’s uit de oude doos laten zien dat het Van Hagerbeerorgel in de Pieterskerk de afgelopen

eeuwen grote veranderingen heeft ondergaan. Zo werden in 1807 de luiken van het orgel

verkocht, om geld te verkrijgen voor de restauratie van de proveniershuisjes die waren ontzet

door de kruitschipramp. Tijdens een revisie in 1943 werd schade toegebracht aan het orgel

door de onderkant van de hoofdwerkkas in te snoeren. Bij de laatste restauratie (1994-1998)

is al deze schade hersteld. Het unieke orgel, met het oudste pijpwerk uit 1446, werd in volle

glorie teruggebracht in de 17e-eeuwse staat. Door de originele middentoonstemming, is dit

Van Hagerbeer-orgel het enige stijl zuivere exemplaar van de oude Hollandse stadsorgels.

Alle registers open

1902 1978 2014

Ramen met namen

ag

end

a pieter

sker

k leiden

December 2014 do 11 Con Amore: Weihnachts Oratorium Aanvang: 20:00 uur www.con-amore.nl

vr 12 Huizinga-lezing: historicus Fik Meijer Aanvang: 20:00 uur www.huizingalezing.leidenuniv.nl

za 13 Kerstconcert: Exultate Deo & Vox Humana Aanvang: 20:00 uur www.exultatedeo.nl

za 20 Bachkoor Holland: Weihnachts Oratorium Aanvang: 19:15 uur www.bachkoorholland.nl

wo 24 Kerstnachtdienst 18:30 uur – Kinderkerstfeest 20:30 uur – 1e Kerstnachtdienst 22:30 uur – 2e Kerstnachtdienst www.kerstnachtdienst-pieterskerk.nl

Januari 2014

ma 05 Nieuwjaarsreceptie Gemeente Leiden Aanvang: 19:00 uur www.pieterskerk.com

Openstelling en rondleidingen:

Wanneer er geen evenementen plaatsvinden is de Pieterskerk geopend voor publiek. Het Pieterskerkcafé is iedere dag geopend van 11:00 tot 18:00 uur. Op www.pieterskerk.com vindt u de data van actuele openstellingen en rondleidingen.

Wilt u een rondleiding op een niet gepubliceerde datum of met een groep? Onze vrijwilligers zijn graag bereid u rond te leiden in de Pieterskerk. Voor meer informatie en reserveringen kunt u contact opnemen met de salesafdeling van de Pieterskerk via (071) 513 77 64 of een e-mail sturen naar sales@pieterskerk.com

Parkeren:

Wij adviseren u te parkeren op het Haagweg Parkeerterrein, kosten hiervoor zijn € 12,- per auto per dag inclusief vervoer naar en van de binnenstad. Zie voor meer informatie www.stadsparkeerplan.nl. Vanaf Leiden CS stoppen verschillende bussen op de Breestraat, op 2 minuten loopafstand van de Pieterskerk.

concerten & evenementenIngang concerten e.d.: Pieterskerkhof 1A

Dit Vriendenbericht is gedrukt op FSC gecertificeerd papier.

PIETERSKERK LEIDENPostadres Kloksteeg 16, 2311 SL Leiden Bezoekadres Pieterskerkhof 1a, Leiden(071) 512 43 19www.pieterskerk.com

Februari 2014

ma 09 Universiteit Leiden - Dies Natalis Aanvang: 15:00 uur http://evenementen.leidenuniv.nl/dies

do 12 Scratch Muziekdagen – Messiah I Aanvang: 19:30 uur www.scratchleiden.nl

vr 13 Scratch Muziekdagen – Messiah II Aanvang: 19:30 uur www.scratchleiden.nl

za 14 Scratch Muziekdagen – Musical Highlights Aanvang: 19:30 uur www.scratchleiden.nl

zo 15 Scratch Muziekdagen – Klassiek programma Aanvang: 19:30 uur www.scratchleiden.nl

April 2014

wo 01 Ex Animo: Matthäus Passion Aanvang: 19:30 uur www.exanimo.nl

do 02 Bachkoor Holland: Matthäus Passion Aanvang: 19:30 uur www.bachkoorholland.nl

vr 03 Bachkoor Holland: Matthäus Passion Aanvang: 11:30 uur www.bachkoorholland.nl

za 11 Whisky in Leiden Middagsessie: 13:00 uur – 16:30 uur Avondsessie: 19:00 uur – 22:30 uur www.whiskyinleiden.nl

zo 19 Cantatedienst Aanvang: 19:00 uur www.stichtingcantate.nl

Mei 2014

wo 13 Textielfestival 2015t/m Wo t/m vr – 11:00 -17:00 uurza 16 Za – 10:00 -16:00 uur www.textielfestival.nl

vr 22 6e Leidse Koorboeken Aanvang: 20:15 uur www.leidsekoorboeken.nl

vriendenbericht