gemaakt door: © 2010

InformatIekaart lokale duurzame energIebedrIjven

Een gemeente kan aan de hand van zes vragen van Agentschap NL bepalen of zij wil,

kan en mag bijdragen aan een LDEB.

Willen Waarom wil de gemeente betrokken zijn bij het oprichten van een LDEB?

Draagt een LDEB bij aan de klimaatdoelen van de gemeente?

Kunnen Kan de gemeente een wezenlijke bijdrage leveren aan een LDEB?

Heeft de gemeente instrumenten beschikbaar (kennis en geld)?

Mogen Is er politieke ruimte om mee te doen vanuit B en W en gemeenteraad?

Kent de gemeente de speelruimte die overheden mogen nemen?

Deze Informatiekaart geeft weer welke rol een gemeente kan spelen in een LDEB.

Hiervoor heeft een gemeente verschillende opties die zij naar eigen inzicht kan combineren.

Deze combinaties kunnen variëren per fase waarin een LDEB zich bevindt: de initiatief-,

realisatie- of de exploitatiefase. Deze kaart gaat over een LDEB die duurzame energie

produceert of levert, of dit allebei doet.

Deze kaart is tot stand gekomen op basis van literatuuronderzoek en een denksessie

met deskundigen. Met dank aan allen voor hun denkwerk.in opdracht van:

diensten

Financiering

definitie

markten

Organisatie

Wet- enregelgeving

Wat is een lokaal duurzaam

energiebedrijf (ldeb) en welke rol kan

een gemeente hierin spelen?

Wat is de definitie van een LDEB?

Een LDEB produceert of levert lokaal duurzame energie uit zon, wind, water, (schone) biomassa of de aarde.

Een LDEB levert energie aan lokale afnemers, zoals bewoners, bedrijven of instellingen.

Afnemers gebruiken energie voor elektriciteit, verwarming, koeling, warm water, koken of brandstof.

Een LDEB is een zelfstandige marktpartij en behaalt een maatschappelijk verantwoord rendement.

Een LDEB is meestal een samenwerkingsverband van burgers, bedrijven en lokale (publieke) instel lingen.

Welke diensten kan een gemeente aanbieden?

Een gemeente kan de ontwikkeling van LDEB’s stimuleren

De gemeente brengt op eigen initiatief partijen bij elkaar die een LDEB kunnen oprichten.

De gemeente eist de inzet van LDEB’s bij gebieds- of projectontwikkeling.

De gemeente stelt bij aanbestedingen en concessies prestatie-eisen die gelijk zijn aan die van LDEB’s.

De gemeente draagt zorg voor de kennisbasis over LDEB’s.

Een gemeente kan de ontwikkeling van LDEB’s faciliteren

De gemeente zorgt voor (snelle) vergunningsverlening.

De gemeente stelt fysieke capaciteit ter beschikking, zoals personeel of grond.

De gemeente draagt financieel bij aan LDEB’s.

Een gemeente kan zelf de uitbater van de duurzame energie zijn

De gemeente produceert duurzame energie en verkoopt deze aan energieleveranciers.

De gemeente koopt zelf duurzame energie in en verkoopt deze aan eindgebruikers.

De gemeente produceert duurzame energie en verkoopt deze aan eindgebruikers.

De gemeente verkoopt energieoverschotten.

De gemeente verhuurt duurzame energie-installaties.

De gemeente investeert in LDEB´s.

Aan wie kan de gemeente diensten aanbieden?

Een gemeente kan diensten aanbieden aan exploitanten van LDEB´s

Exploitanten zijn uitbater van een LDEB.

Exploitanten kunnen (een combinatie van) burgers, bedrijven, instellingen of de overheid zelf zijn.

Een gemeente kan diensten aanbieden aan eindgebruikers van LDEB´s

Eindgebruikers ontvangen direct te gebruiken energie en betalen hiervoor een rekening.

Eindgebruikers kunnen burgers, bedrijven, instellingen of de overheid zelf zijn.

Een gemeente kan diensten aanbieden aan andere energiebedrijven

Andere energiebedrijven produceren of leveren - net als een LDEB - ook energie.

Hoe kan een gemeente een LDEB financieren?

Een gemeente kan subsidiëren

De gemeente stelt geld beschikbaar voor een LDEB; de exploitant hoeft dit niet terug te betalen.

Een gemeente kan een lening verstrekken

De gemeente stelt (tegen relatief lage rente) geld beschikbaar voor een LDEB.

Een gemeente kan garant staan

De gemeente dekt het risico af dat een LDEB een (bank)lening of de rente niet meer kan betalen.

De gemeente dekt nieuwe, hogere rentes af bij herfinanciering van een langlopend LDEB-project.

Een gemeente kan zelf investeren

De gemeente is (mede-)oprichter en (mede-)eigenaar van de private rechtspersoon LDEB.

De gemeente investeert (mede) in een fonds waarop energiebedrijven - ook LDEB’s - kunnen inschrijven.

De gemeente investeert in een specifiek LDEB.

Een gemeente kan klant zijn

De gemeente betaalt een LDEB voor te leveren diensten als energie of expertise.

Hoe kan een gemeente haar diensten organiseren?

Een gemeente kan zich beperken tot primaire taken

De gemeente verricht haar wettelijke taken.

De gemeente stimuleert en faciliteert LDEB’s.

De gemeente laat commerciële uitbating van energie over aan de LDEB-exploitant.

Een gemeente kan met partners samenwerken in een zelfstandig LDEB-rechtspersoon

De gemeente is met burgers, bedrijven of (publieke) instellingen aandeelhouder.

Partners kiezen een rechtsvorm: stichting, (coöperatieve) vereniging, fonds, maatschap of vennootschap.

Een gemeente kan zelfstandig LDEB´s opzetten

De gemeente is de enige aandeelhouder van een LDEB en kiest een passende rechtsvorm.

De gemeente produceert of levert duurzame energie en verhandelt eventuele energieoverschotten.

Welke wet- en regelgeving is mogelijk relevant voor een gemeente?

Een gemeente moet voldoen aan wet- en regelgeving

Gemeenten zijn wettelijk verplicht “prudent” om te gaan met hun middelen.

Gemeenten mogen alleen geld uitlenen, investeren of garanties geven wanneer het de publieke zaak dient.

Gemeenten moeten LDEB-activiteiten onder voorwaarden aanbesteden.

Gemeenten mogen organisaties geen overheidssteun verlenen.

Een LDEB moet voldoen aan wet- en regelgeving

Het type energie (elektriciteit, warmte, vervoer) bepaalt welke wetten en regels gelden voor een LDEB.

Een LDEB moet mogelijk voldoen aan wetten als de Warmtewet, Elektriciteitswet, Gaswet, Grondwaterwet, Mijnbouwwet, Wet milieubeheer, Wet ruimtelijke ordening en de Belastingwet.

Provincies en gemeenten kunnen aanvullende regelgeving hebben opgesteld, zoals milieuverordeningen.

Welke aspecten van

duurzaamheid stelt de gemeente

Amersfoort voorop?

Amersfoorts Afwegingskader Duurzaamheid

in opdracht van: gemaakt door: ©2010

People

Profit

Planet

Proces

Dit project draagt bij aan een gezond woon- en werkklimaat in Amersfoort.Dit project bevordert een veilige leefomgeving in Amersfoort.

Dit project zorgt voor meer en kwalitatief hoogwaardig groen.

Dit project leidt tot meer diversiteit in wijken wat betreft leeftijd, opleidingsniveau en etniciteit.Dit project bevordert contact en verbondenheid tussen mensen.

Dit project bevordert (actieve) betrokkenheid bij de leefomgeving.

Dit project bevordert sociaal-economische vooruitgang: betere scholing en banen voor Amersfoorters.

Dit project maakt dat kansen eerlijker worden verdeeld onder Amersfoorters.Dit project bevordert de toegankelijkheid van publieke voorzieningen, zoals de zorg.Dit project bevordert betere arbeidsomstandigheden, ook in de rest van de wereld.

Dit project verbreedt en bestendigt het Amersfoortse cultuuraanbod.Dit project bevordert gebruik van culturele voorzieningen.

Dit project verstevigt de Amersfoortse identiteit.

Dit project vermindert het aantal auto-kilometers, bijvoorbeeld door thuiswerken.Dit project bevordert duurzame mobiliteit, zoals gebruik van openbaar vervoer of fiets.

Dit project verhoogt het gemiddelde inkomen van Amersfoorters.Dit project bestendigt economische groei op lange termijn.

Dit project maakt gemeentelijk eigendom, zoals grond, waardevoller.Dit project boekt winst door middelen als geld, mensen en grondstoffen efficiënt in te zetten.

Dit project komt positief uit de kosten-batenanalyse.

Dit project bevordert een breed en divers aanbod van publieke voorzieningen.Dit project verstevigt de economische positie van Amersfoort in de regio.

Dit project verbetert de gemeentelijke samenwerking: met het bedrijfsleven en de regio.

Dit project maakt Amersfoort beter bereikbaar over weg, spoor en water.Dit project bevordert (duurzaam) ondernemerschap in Amersfoort.

Dit project bevordert een divers aanbod van bedrijfslocaties.Dit project verbetert de gemeentelijke dienstverlening aan bedrijven.

Dit project bevordert de werkgelegenheid in Amersfoort.Dit project bevordert de toegang tot werk voor Amersfoorters.

Dit project verbetert de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt.

Dit project vergroot het innovatief vermogen van het Amersfoortse bedrijfsleven.Dit project bevordert de ontwikkeling van creatieve sectoren als ontwerp, advies en technologie.

Dit project bevordert innovatie in het onderwijs, bijvoorbeeld wat betreft methodes en financiering.Dit project bevordert een langere levensduur van producten.

Dit project vermindert de noodzaak tot nieuwe investeringen of maakt deze overbodig.Dit project leidt tot besparingen op exploitatie, onderhoud en beheer van gemeentelijk eigendom.Dit project leidt tot lagere (sociale) uitgaven, bijvoorbeeld door minder werkloosheidsuitkeringen.

Dit project leidt tot kostenbesparing bij de aanschaf van goederen en diensten.

Dit project speelt in op de gevolgen van klimaatveranderingen, zoals stijging van het waterpeil.Dit project vermindert de uitstoot van broeikasgassen.

Dit project vermindert het energiegebruik, bijvoorbeeld in woningen of in het verkeer.Dit project bevordert inzet van de duurzame energiebronnen zon, wind, water en biomassa.Dit project minimaliseert de inzet van fossiele brandstoffen.Dit project bevordert de terugwinning van energie.

Dit project verbetert de luchtkwaliteit, binnenshuis en buitenshuis.

Dit project vermindert het waterverbruik.Dit project verbetert de kwaliteit van water, zowel aan de oppervlakte als in de grond.Dit project beperkt (de gevolgen van) verdroging en wateroverlast.

Dit project verbetert de bodemkwaliteit.

Dit project draagt bij aan efficiënt gebruik van ruimte, bijvoorbeeld door meervoudig ruimtegebruik.Dit project houdt rekening met bestaande omgevingskenmerken.

Dit project verbetert de kwaliteit van de natuur en het landschap.Dit project versterkt de ecologische structuur.Dit project vergroot de diversiteit en levensvatbaarheid van (gebiedseigen) planten en dieren.

Dit project vermindert het gebruik van grondstoffen.Dit project bevordert gebruik van duurzame grondstoffen.Dit project vermindert de afvalproductie.Dit project bevordert hergebruik.

Dit project inventariseert vooraf en integraal kansen en knelpunten.Dit project bevordert draagvlak en efficiëntie door belanghebbenden te betrekken in de beleidscyclus.Dit project bevordert de dialoog van de gemeente met inwoners en bedrijven.Dit project is in de uitvoering veilig en gezond.

Dit project bevordert draagvlak voor en kennis van duurzaamheid onder Amersfoorters.Dit project verhoogt de status van duurzame producten.Dit project bevordert dat inwoners en werknemers zelf investeren in duurzaamheid.Dit project bevordert een duurzame leefstijl, bijvoorbeeld bij de keuze voor een vervoermiddel.

Dit project is ook waardevol op de lange termijn.Dit project dient als voorbeeld voor andere projecten.Dit project wordt geëvalueerd en continu verbeterd.

Klimaat

Energie

Lucht

Water

Bodem

Ruimte

Natuur & landschap

Grondstoffen

Slaagkans

Bewustwording

Toekomst-bestendigheid

Leefomgeving

Sociale samenhang

Ontwikkeling

Solidariteit

Cultuur

Verkeer

Waardecreatie

Economischestructuur

Vestigings-klimaat

Arbeidsmarkt

Innovatie

Gemeentelijkebestedingen

Duurzaamheid betekent oog voor de toekomst. Duurzameprojecten wentelen schadelijke effecten niet af optoekomstige generaties of op andere plaatsen in dewereld. Ieder duurzaam project houdt rekening met zoveelmogelijk aspecten van duurzaamheid. Dit afwegingskadergeeft een overzicht van de aspecten van duurzaamheid diede gemeente Amersfoort voorop stelt. De duurzaamheids-aspecten zijn ingedeeld in vier categorieën: People,Planet, Profit en Proces.

People betekent dat een project een positieve uitwerkingheeft op mens en samenleving. Planet gaat over hetbehoud van de mondiale ecosystemen en voorraden.Profit betreft winstmaximalisatie. De vierde P, Proces, gaat over de procesmatige aspecten die bijdragen aan hetsucces van een project.

gemaakt door: in opdracht van: © 2009

Deze Informatiekaart is tot stand gekomen op basis van literatuuronderzoek en denksessies met deskundigen op het gebied van Cradle to Cradle. De deskundigen zijn uitgenodigd door het Cradle to Cradle aanjaagteam van VROM en Senter Novem.

Met dank aan alle deelnemers voor hun denkwerk. Deze kaart is Cradle to Cradle gedrukt.

Wat is

Cradle to Cradle (C2C)

en wat kan het

voor mijn organisatie

betekenen?

Ambitieus

Doe de dingen goed in plaats van minder slecht.Doe meer goed dan wat nodig is voor je eigen, directe succes.

Verander niet het recept, maar het menu: ontwerp geen nieuwe auto, maar een nieuw vervoersconcept.Respecteer de maker, transporteur en gebruiker van je product.

Stel doelen voor de lange termijn, bijvoorbeeld voor over tien of vijftien jaar.Weeg ieder handelen af tegen de (toekomstige) effecten op jezelf en op de omgeving.

Optimistisch

Richt je op groei en ontwikkeling, niet op grenzen: positieve groei is goed.Ga uit van kansen en uitdagingen en leer van elkaars fouten en resultaten.

Respecteer en geniet van diversiteit van culturen, wensen, behoeftes en van biodiversiteit.

Realistisch

Wees zo goed als je kunt zijn met wat er is.Blijf niet hangen in schuldgevoel, maar gebruik juist je capaciteiten om een bijdrage te leveren.

Wacht niet op anderen, neem zelf verantwoordelijkheid.

Welke denkWijze biedt C2C mijn organisatie?

Eco-effectiviteit: ecologische, economische en sociaal-culturele meerwaarde bieden.

Eco-efficiëntie: de schade aan mens en milieu minimaliseren.

De Biosfeer: het geheel van alle biologische materialen.

Biologische kringloop: de cyclus waarin biologische materialen aan de natuur worden onttrokken, benut en teruggegeven.

De Technosfeer: het geheel van alle synthetische materialen en mineralen.

Technologische kringloop: de cyclus waarin technologische materialen worden onttrokken, benut en (her)gebruikt.

Upcycling: het hergebruiken van materialen waarbij deze hun waarde behouden of vergroten en afval verdwijnt.

Downcycling: het hergebruiken van materialen waarbij deze uiteindelijk hun waarde verliezen (de gangbare recycling).

Intelligent ontwerpen: producten zo ontwerpen dat ze bij de productie en/of het gebruik ervan waarde toevoegen aan het systeem waar ze deel van uitmaken.

X-list: een lijst giftige stoffen die schade toebrengen.

P-list: een lijst stoffen die veilig zijn in het gebruik.

Welke begrippen gebruikt C2C?

Welke doelen horen bij C2C?

C2C betekent ‘van wieg tot wieg’ en is ontstaan als antwoord op het ‘van wieg tot graf’-denken.C2C is uitgewerkt door Michael Braungart en William McDonough, onder andere in het gelijknamige boek.C2C is een nieuwe visie op duurzame ontwikkeling: de wereld beter achterlaten dan we haar aantroffen.C2C is een manier van werken: zo ontwerpen en produceren dat er geen afval ontstaat.C2C is een manier van denken: doe de dingen goed in plaats van minder slecht.C2C is een optimistische visie: groei kan goed zijn zolang we meer positief bijdragen dan we verbruiken.C2C-oplossingen zijn goed voor de ecologie én de economie én hebben een sociale meerwaarde. C2C is een antwoord op een traditie van criticasters als de Club van Rome, die grenzen aan groei voorzien.

Wat is C2C in een notendop?

Welke WerkWijze biedt C2C mijn organisatie?

Intelligent ontwerpen

Denk en werk ‘synchroon’: over alles tegelijk, aan alles tegelijk, met iedereen tegelijk.Vermijd gebruik van grondstoffen die schadelijk zijn voor de menselijke of ecologische gezondheid.

Ontwerp zo dat je producten makkelijk uit elkaar kunt halen, zodat je grondstoffen opnieuw kunt inzetten.Ontwerp en produceer zo dat stoffen in hun biologische of technologische kringloop blijven.

Voorkom menging van materialen die moeilijk van elkaar te scheiden zijn.

Intelligent produceren

Voorkom verspilling van grondstoffen en energie en bespaar hiermee ook kosten.Gebruik lokale mogelijkheden optimaal, waardoor je de wereld minder belast en vaak kosten bespaart.

Benut de volledige keten om kringlopen te sluiten.Respecteer mensen en zet hen optimaal in, waardoor gezondheidskosten en personeelsuitval zullen dalen.

Gebruik duurzame, schone energie via inkoop of eigen opwekking.

Intelligent vermarkten

Creëer een nieuwe markt voor gebruikte grondstoffen, waardoor afval verdwijnt.Overweeg het verkopen van de functie of het gebruik van je product, in plaats van het eigendom ervan.

Innoveer en verbeter daarmee je concurrentiepositie.

De wereld beter achterlaten dan we haar hebben aangetroffen

C2C-oplossingen stellen dat de mens als onderdeel van het systeem de wereld verrijkt in plaats van verarmt. C2C-oplossingen behouden of vergroten de diversiteit, voor mens en natuur.C2C-oplossingen kennen geen afwenteling naar mens en milieu; ook niet elders en in de toekomst.

Ecologie: ecologische meerwaarde bieden

C2C-oplossingen sluiten de biologische kringloop: biologische materialen zijn afbreekbaar zonder milieuschade. C2C-oplossingen sluiten de technologische kringloop: veilige materialen kunnen veilig hergebruikt worden.

Economie: economische meerwaarde bieden

C2C-oplossingen zijn (in potentie) winstgevend: ze verlagen de kosten of verhogen de opbrengsten.

Sociaal: sociaal-culturele meerwaarde bieden

C2C-oplossingen dragen bij aan rechtvaardigheid: tussen mensen en tussen generaties.C2C-oplossingen bieden mensen een gezond leefklimaat, bij de productie en bij gebruik van een product.C2C-oplossingen bieden plezier, in het werk en bij het gebruik van producten.

Winst boeken

C2C helpt producenten en producten waarde toe te voegen aan hun omgeving.C2C helpt anticiperen op de eindigheid van de voorraad van grond- en hulpstoffen.

C2C helpt om mensen bij duurzame ontwikkeling te betrekken door het positief te benaderen. C2C helpt, doordat het open source is, ervaringen te delen en steeds betere oplossingen te vinden.

C2C helpt om kosten te besparen door slim te (her)ontwerpen.C2C helpt om de opbrengsten te verhogen, omdat het nieuwe kansen biedt.

Verantwoord groeien

C2C helpt om te groeien en tegelijk verantwoordelijkheid te nemen voor de wereld.C2C helpt om te groeien en tegelijk verantwoordelijkheid te nemen voor onszelf.

Welke voordelen biedt C2C mijn organisatie?

de Cradle to Cradle kaart

gemaakt door: in opdracht van:

© 2009

Wat

betekent

C2C voor de

bouw?

Eco-effectiviteit: met bouwwerken ecologische, economische en sociale meerwaarde bieden; bij de totstandkoming en in gebruik.Biologische kringloop: cyclus waarin biologische materiaal ontstaat, wordt benut en teruggegeven.Technologische kringloop: cyclus waarin technologisch materiaal wordt gedolven, geproduceerd, benut en hergebruikt.Upcycling: het hergebruiken van bouwmaterialen waarbij deze hun waarde behouden of vergroten.X-list: een lijst giftige stoffen die schade toebrengen en niet mogen worden gebruikt in bouwwerken.P-list: een lijst van stoffen die veilig zijn in het gebruik en kunnen worden gebruikt in bouwwerken.

Welke begrippen gebruikt C2C?

C2C is een visie op duurzame ontwikkeling: de wereld beter achterlaten dan we haar aantroffen.C2C sluit kringlopen van materialen, zowel biologisch als technologisch.C2C is een manier van denken: doe de dingen goed in plaats van minder slecht.C2C is een manier van werken: zo ontwerpen en bouwen dat grondstoffen behouden blijven.C2C betekent ‘van wieg tot wieg’ en is een antwoord op het ‘van wieg tot graf’-denken.C2C is uitgewerkt door chemicus Michael Braungart en architect William McDonough.C2C is een optimistische visie: groei is goed als we kwaliteit toevoegen aan onze omgeving.C2C-oplossingen zijn goed voor de ecologie èn de economie èn hebben een sociale meerwaarde.

Wat is C2C in een notendop?

Met Welke WerkWijze kan de bouW C2C realiseren?

C2C helpt de bouw meer waarde te creëren C2C dwingt tot innovatieve producten en integrale oplossingen.C2C biedt opdrachtgevers en gebruikers beter resultaat: gezondere, waardevollere bouwwerken.C2C dwingt tot een beter inzicht in kosten en baten.C2C gaat er vanuit dat meer bouwen goed is en dat biedt de bouw continuïteit.C2C biedt de bouw de kans een voortrekkersrol te vervullen bij het streven naar een betere wereld.

C2C helpt de bouw effectiever te werken

C2C betrekt alle belanghebbbenden bij het bouwproces en biedt hen een gedeelde taal.C2C maakt nieuwe oplossingen mogelijk, bijvoorbeeld wat betreft materiaalkeuze.C2C is een stimulans voor (wetenschappelijk) onderwijs en onderzoek naar bouwinnovaties.C2C draagt bij aan de gezondheid, het welzijn en het plezier van bouwers zelf.

C2C vraagt een investering van de bouw

C2C stelt hogere eisen aan de projectvoorbereiding dan nu: inhoudelijk en procesmatig.C2C vereist nu investeringen, terwijl het rendement zichtbaar wordt op de lange termijn.

C2C is groter dan de bouw alleen

C2C vereist de inzet van opdrachtgevers en alle aanpalende sectoren en beleidsterreinen.C2C drijft op multidisciplinaire samenwerking en vereist meer kennisdeling in de bouw.C2C is pas echt succesvol als ook de gebruiker van het bouwwerk zijn of haar gedrag verandert.

C2C is in de bouw nog moeilijk uitvoerbaar

C2C is zo veelomvattend dat het nog lastig is te bepalen hoe C2C een project daadwerkelijk is.C2C gaat uit van genoeg schone energie en biedt nog geen oplossing voor het CO2- en energievraagstuk.De gemonopoliseerde certificering beperkt momenteel innovaties en het C2C-idee van ‘open source’.

Organiseer vooraf duurzame betrokkenheid

Mobiliseer vanaf het eerste idee alle belanghebbenden, zoals gebruikers, installateurs en slopers.Werk alleen met (bouw)partijen die ook C2C willen nastreven en haal nieuwe partijen hiertoe over.Maak vooraf inzichtelijk wat de integrale kosten van een bouwwerk zijn (‘total cost of ownership’).

Verbind ontwerper, bouwer en beheerder duurzaam met innovatieve contracten en verdienmodellen.

Maak gebruik van het bestaande

Profiteer van bestaande kennis en verspreid nieuwe kennis tussen disciplines (‘open source’).Overweeg hergebruik van bestaande bouwwerken alvorens te beginnen met nieuwbouw.

Inventariseer lokale kansen en kwaliteiten en benut deze (natuurlijke bronnen, lokale ondernemers).

Ontwerp effectief en vooruitstrevend

Neem het gebruik, het hergebruik en de sloop van het bouwwerk als uitgangspunt voor het ontwerp.Ontwerp demontabel en flexibel zodat de functie van het bouwwerk ook aan nieuwe wensen kan voldoen.

Gebruik materialen en bouwelementen die na gebruik hun waarde kunnen behouden of vergroten.Standaardiseer de generieke (en niet zichtbare) onderdelen van een bouwwerk.

Gebruik alleen materieel dat onder goede arbeidsomstandigheden is vervaardigd en toepasbaar is.

Ontwerp bouwwerken die meerwaarde bieden

Ontwerp bouwwerken die mooi, bruikbaar en gezond zijn voor de (toekomstige) gebruikers .Verbeter de omgeving door met een bouwwerk bij te dragen aan de kwaliteit van lucht, grond en water.

Geef planten en dieren (biodiversiteit) een plek in het bouwwerk en compenseer zo het ruimtegebruik.Streef naar milieu- en energiewinst over de hele levenscyclus en gebruik duurzame energie.

Bouw in één keer goed

Gebruik alleen ‘goede’ materialen: niet giftig bij de productie en in gebruik.Borg kennis over de samenstelling van materiaal, bijvoorbeeld door een chip in materiaal te plaatsen.

Plan de aan- en afvoer van mensen en materialen (bouwafval) vooraf en zo optimaal mogelijk.Deel kennis met alle uitvoerenden (zodat ook bouwvakkers weten dat purschuim niet meer kan).

Werk samen met omwonenden en belanghebbenden en maak het bouwen zelf al tot een feest.

Wat zijn de voor- en nadelen van C2C voor de bouW?

Welke doelen biedt C2C de bouW?

voordelen

nadelen

Deze Informatiekaart is tot stand gekomen op basis van literatuuronderzoek en denksessies met deskundigen uit de bouwsector, op het gebied van Cradle to Cradle (C2C). De sessies vonden plaats verspreid door Nederland. Met dank aan alle deelnemers voor hun denkwerk. Deze kaart is Cradle

to Cradle gedrukt. Dit betekent dat het papier en de inkt van deze kaart voldoen aan de certificeringseisen van EPEA. Vragen, opmerkingen of suggesties? info@c2cindebouw.nl

de Cradle to Cradle kaart voor de bouW

Met bouwwerken ecologische meerwaarde bieden

Bouwwerken creëren die tijdens bouw en in gebruik positief bijdragen aan de ecologische omgeving.Hergebruik van grondstoffen realiseren door zuivere materialen te gebruiken en deze zuiver te houden.

Energiebewuste ontwerpen en hernieuwbare energie toepassen in ontwikkeling, gebruik en sloop.

Met bouwwerken economische meerwaarde bieden

Optimaal gebruik maken van (schaarse) middelen als geld, ruimte, materieel en mensen.Profiteren van wat de omgeving biedt aan bronnen als water, lucht, grondstoffen en energie.

Levensloopbestendige bouwwerken creëren waarvan de functie kan worden veranderd.Doorbouwen en tegelijkertijd de bouwmogelijkheden voor volgende generaties op peil houden.

Met bouwwerken sociaal-culturele meerwaarde bieden

Bouwwerken neerzetten die positief bijdragen aan de sociale omgeving; veiliger, mooier en gezonder.Plezier, gezondheid en veiligheid voor alle betrokkenen bij het bouwwerk, met name de gebruikers.

Welke aspecten

bepalen volgens de

provincie Utrecht

de duurzaamheid

van haar projecten?

afWegingskader

dUUrzaamheid

gemaakt door: in opdracht van: © 2008

people

effect

pl anet

profit

Dit project verbetert de gezondheid van de Utrechters. Dit project is gericht op een gezonde en veilige leefomgeving.

Dit project verbetert de arbeidsomstandigheden in Utrecht.Dit project zorgt ervoor dat Utrechters meer bewegen/sporten.

Dit project brengt Utrechters vaker buiten.

Dit project draagt bij aan de externe veiligheid, het voorkomt rampen. Dit project verhoogt de sociale veiligheid voor de Utrechters.

Dit project leidt tot minder ziekenhuisopnames en minder doden.

Dit project geeft Utrechters meer invloed op hun leefomgeving. Dit project levert betaalbare woningen van een goede kwaliteit op.

Dit project vermindert de vervuiling van de openbare ruimte in Utrecht.

Dit project bevordert het contact en de communicatie tussen de Utrechters. Dit project respecteert of versterkt de bestaande sociale verbanden.

Dit project bevordert wederzijds respect en begrip. Dit project draagt bij aan een evenwichtige bevolkingsopbouw.

Dit project draagt bij aan de identiteit van de provincie Utrecht. Dit project biedt ruimte aan zowel de eigen identiteit als aan de diversiteit.

Dit project vergroot de kennis en vaardigheden van de Utrechters.Dit project bevordert de politieke en/of sociale participatie.

Dit project maakt informatievoorziening toegankelijker. Dit project vergroot de keuzevrijheid van de burger.

Dit project draagt bij aan behoud, benutten en bekendheid van ons cultureel erfgoed. Dit project stimuleert de identiteit en culturele uitingsvormen van de diverse Utrechters.

Dit project bevordert de creativiteit van de Utrechters.

Dit project zorgt voor een eerlijker verdeling van de welvaart. Dit project zorgt voor een eerlijker verdeling van kansen.

Dit project stimuleert het respecteren van mensenrechten.Dit project vergroot de toegankelijkheid en bereikbaarheid van voorzieningen.

Dit project voorkomt afwenteling op toekomstige generaties. Dit project heeft een langdurig positief effect.

Dit project is goed geborgd: op termijn is het positieve effect gewaarborgd.

Dit project vermindert nadelige effecten op andere plaatsen in de wereld. Dit project heeft een positief effect op andere plaatsen in de wereld.

Dit project heeft een positief effect op de directe omgeving.

Dit project betrekt belanghebbenden bij projectvorming en uitvoering.Dit project borgt continue verbetering van processen.

Dit project heeft een voorbeeldfunctie.

Dit project is repliceerbaar op andere plekken.Dit project biedt ruimte om nieuwe kennis en inzichten mee te nemen

energie

Leefomgeving

Water

Bodem

ruimte

natuur &Landschap

grondstoffen

klimaat

middelen Provincie

middelenBurgers en Bedrijven

economischestructuur

arbeidsmarkt

gezondheid

Veiligheid

Woonomgeving

sociale samenhang &

identiteit

Ontwikkeling & Participatie

Cultuur

recht-vaardigheid

Tijd

Plaats

Proces

flexibiliteit

Dit project vermindert het energiegebruik in Utrecht.Dit project verhoogt het aandeel groene energie in de energieproductie in Utrecht.Dit project verhoogt het aandeel groene energie in de consumptie.Dit project vergroot het aandeel van het openbaar vervoer in de vervoersstromen.

Dit project verbetert de luchtkwaliteit in Utrecht.Dit project vermindert de uitstoot van luchtverontreinigende stoffen.Dit project vermindert de geluidsoverlast.Dit project creëert meer donkere plekken in Utrecht en vermindert lichtoverlast.Dit project vermindert de schadelijke invloed van stralingsvelden.Dit project vermindert geuroverlast.

Dit project vermindert het watergebruik.Dit project vermindert de verontreiniging van het grond- en oppervlaktewater.Dit project verbetert de opvang van (regen)water in de provincie.Dit project houdt het grondwaterniveau in Utrecht op peil.

Dit project verbetert de bodemkwaliteit in Utrecht.Dit project zorgt voor de juiste kwaliteit van de bodem voor de beoogde functie.

Dit project benut de ruimte zo goed mogelijk: meervoudig en multifunctioneel.Dit project verhoogt de ruimtelijke kwaliteit en/of samenhang.

Dit project maakt de natuur gevarieerder en meer levensvatbaar.Dit project draagt bij aan de ontwikkeling van de ecologische hoofdstructuur.Dit project bevordert de biologische landbouw.Dit project verhoogt het welzijn van dieren.Dit project ontwikkelt of behoudt landschappelijke en stedelijke kernkwaliteiten.

Dit project beperkt het verbruik van primaire grondstoffen.Dit project gebruikt grondstoffen zodanig dat ze weer terugkomen in de kringloop.Dit project beperkt het gebruik van giftige en gevaarlijke stoffen.

Dit project vergroot de klimaatbestendigheid van de provincie.Dit project vermindert de uitstoot van broeikasgas.

Dit project realiseert een kostenverlaging voor de provincie.De totale kosten (investering + exploitatie) van dit project zijn zo laag mogelijk.Dit project verlaagt de kosten van andere projecten.Dit project kan (deels) bekostigd worden via investeringen door andere partijen.Dit project verhoogt de opbrengsten voor de provincie.De terugverdientijd van dit project is zo kort mogelijk.

Dit project leidt voor burgers tot lastenverlichting of besparing.Dit project verhoogt het (gemiddelde) inkomen van de Utrechters.Dit project verhoogt de waarde van onroerend goed van burgers.Dit project verhoogt de winst of de omzet van de bedrijven in de provincie.

Dit project verbetert het Utrechtse vestigingsklimaat.Dit project verbetert de bereikbaarheid en/of mobiliteit in Utrecht.Dit project bevordert de samenwerking tussen kennisinstellingen en het bedrijfsleven.Dit project genereert nieuwe economische activiteiten of investeringen in de provincie.Dit project bevordert de innovatie in Utrecht.Dit project vergroot op termijn de veerkracht en het aanpassingvermogen van de economie.Dit project maakt Utrecht meer zelfvoorzienend; het verhoogt de voedsel- en energiezekerheid.

Dit project realiseert werkgelegenheid in de provincie (passend bij het opleidingsniveau).Dit project bevordert de deelname aan de arbeidsmarkt van Utrechters.Dit project investeert in het toekomstperspectief van de Utrechters.

in opdracht van: gemaakt door: ©

Met meer dierenwelzijn boort de verwerkende sector nieuwe markten aan voor duurzame producten. Meer diervriendelijkheid dwingt tot innovatie in de huisvesting en in het transport van dieren.

Met meer diervriendelijkheid neemt het dierentransport af, en daarmee de files. Meer dierenwelzijn verhoogt mogelijk de toegevoegde waarde in de kolom. Meer diervriendelijkheid betekent een beter imago voor Nederland als exportland.

Volgens supermarkten willen consumenten 15 procent meer betalen voor diervriendelijke producten.

Meer dierenwelzijn verhoogt de kosten van productie, transport en slacht. Minder gecontroleerde productie verhoogt de kans op bepaalde dierziekten, dat leidt tot extra kosten. Als de extra kosten niet geheel doorberekend kunnen worden, neemt de winstgevendheid van de sector af. De hogere kosten verslechteren de concurrentiepositie van Nederland. Vaccinaties die nodig zijn ter voorkoming van epidemieën, beperken de exportmogelijkheden. Door meer toezicht op dierenwelzijn nemen de administratieve lasten en de handhavingskosten toe. Bij de aanleg van infrastructuur is dierenwelzijn een extra kostenpost; denk aan wildovergangen. Meer dierenwelzijn drukt de omzet van bedrijven die bezig zijn met de jacht- en hengelsport.

De vleesvraag daalt (productie is duurder) dus krimpt de veestapel en daalt de uitstoot van broeikasgas. Minder veehouderij betekent dat er minder import van soja en maïs als diervoeder nodig is.

Minder vraag naar diervoeder betekent minder grondbeslag en ontbossing in het buitenland. Een kleinere veestapel betekent schoner drink- en oppervlaktewater en een schonere lucht.

Diervriendelijkere veehouderij past beter in een natuurlijk landschap.

Dankzij meer dierenwelzijn kunnen recreanten genieten van een mooier en diverser platteland. Door verantwoorde productie krijgt de consument meer respect voor het boerenbedrijf. Het werk en de leefomgeving van de dierhouder gaan erop vooruit. Beter diervoer leidt tot minder poepproductie bij honden en katten, en dus minder overlast.Meer ruimte voor wilde dieren betekent nieuwe mogelijkheden voor recreatie en toerisme.

Meer dierenwelzijn maakt vlees zo duur, dat het alleen nog voor rijkere mensen betaalbaar is. Meer stof en minder hygiëne zijn slecht voor de gezondheid van de boer. Sportvissers en jagers worden beperkt bij het uitvoeren van hun hobby. Meer dierenwelzijn beperkt de mogelijkheden voor circussen en dierentuinen. Het afschaffen van de muilkorf voor honden en van het onthoornen van koeien is riskant.Meer dierenwelzijn kan betekenen dat sommige mensen hun hobby- of gezelschapsdier niet meer kunnen houden.

Diervriendelijk geproduceerd vlees heeft meer smaak. Consumenten hoeven zich minder schuldig te voelen over het eten van vlees.

Duurder vlees drukt de overmatige consumptie van vlees. Meer dierenwelzijn lokt productdifferentiatie uit waardoor consumenten meer keus krijgen.

Meer buitenloop vraagt om meer vaccinatie en de consument ervaart dat mogelijk als onveilig. Doordat dieren ouder worden, wordt het vlees taaier.

Meer bewustzijn van het ‘dode dier’ op het bord vermindert het eetplezier. Door een jachtverbod of -beperking wordt de consumptie van wild en bont onmogelijk of fors duurder.

De kwaliteit van leer is minder goed te bewaken en gaat dus achteruit.

Minder ingrepen betekent minder stress en een hogere weerstand voor de dieren. Door meer bewegingsruimte en meer ventilatie komen bepaalde ziektes minder voor. Door minder transport neemt de kans op verspreiding van besmettelijke ziektes af. Dankzij kleinschaligheid raken bij een uitbraak minder dieren betrokken bij een epidemie.

Wanneer dieren meer buiten lopen, zullen er meer uitbraken van epidemieën zijn. De ecologische infrastructuur voor wilde dieren verhoogt het verspreidingsrisico van ziektes. Door meer dierenwelzijn worden dieren ouder, wat meer ziektes met zich meebrengt.Sommige doorgefokte diersoorten zijn niet meer geschikt voor een natuurlijker leefwijze, zoals bepaalde dikbillen.

Dieren zijn afhankelijk van de mens, dat geeft ons een morele plicht goed voor ze te zorgen. Dieren hebben recht op een fatsoenlijk bestaan omdat dieren intrinsiek waarde hebben.

Meer dierenwelzijn is goed omdat het hoort bij een hoger niveau van beschaving. Dieren ervaren positieve en negatieve impulsen, daar moeten we rekening mee houden.

Meer dierenwelzijn hoort in de bredere trend van verantwoord ondernemen en consumeren. Meer dierenwelzijn is goed volgens sommige religieuze levensbeschouwingen.

Dieren hebben geen moreel recht op welzijn omdat ze intrinsiek geen waarde hebben. De mens staat bovenaan de evolutionaire ladder en mag dieren desgewenst gebruiken.

Meer dierenwelzijn is onnodig omdat dieren niet bewust kunnen ‘lijden’. Het is decadent om dieren als mensen te gaan beschouwen.

Het is voor Nederlandse boeren niet eerlijk hier meer dierenwelzijn te eisen en in het buitenland niet.

Wat zijn de argumenten

voor en tegen meer

dierenwelzijn?

Natuur & Milieu

Ethiek

Sociaal

Dier­gezondheid

Economie

Consumptie Voedsel­veiligheid

Tegen

Deze Argumentenkaart geeft een overzicht van de belangrijkste argumenten voor en tegen meer dierenwelzijn. De kaart is tot stand gekomen op basis van groepsinterviews met deskundigen, zowel ambtenaren van het ministerie als wetenschappers, woordvoerders uit de sector en van belangenorganisaties. Met dank aan alle deelnemers voor hun denkwerk.

Voor

Voor

Tegen

Voor

Tegen Tegen

Voor

Tegen

Voor

Voor

Tegen

Voor Tegen

Diervriendelijke veehouderij legt een groter beslag op de ruimte. Diervriendelijke productie kan grootschalig (varkensflat) en dat past niet altijd in een natuurlijke omgeving.

Dieren die buiten lopen vervuilen het milieu extra met hun mest en broeikasgassen (methaan). Jachtverboden maken het lastig de wildstand te controleren.

Meer dierenwelzijn in Nederland betekent meer import van goedkoop en minder duurzaam geproduceerd vlees uit andere delen van de wereld.

Beter diervoer leidt tot minder verontreiniging in vlees, zoals dioxine in kippen. Beter diervoer leidt tot minder besmettingen en ziektes, zoals BSE.Minder preventief antibioticagebruik vermindert de kans op bacteriële resistentie, wat een gevaar is voor de volksgezondheid.

Meer besmetting door buitenloop leidt tot meer antibioticagebruik en de bijbehorende bacteriële resistentie. Meer buitenloop leidt tot meer besmettingen en ziektes, zoals vogelgriep.Meer buitenloop leidt tot meer verontreiniging van het vlees, zoals dioxine in kippen. In een minder gecontroleerde omgeving is het moeilijker de voedselveiligheid te bewaken.

gemaakt door: ©in opdracht van:

Eco-effectiviteit: de wereld beter achterlaten dan we haar hebben aangetroffen

C2C deelt de doelstelling van Balkenende IV dat we de wereld beter moeten achterlaten.C2C stelt zich ten doel productieprocessen zo in te richten dat alle afval herbruikbaar is.

Ecology: C2C moet ecologisch meerwaarde bieden

C2C heeft als doel producten herbruikbaar of biologisch afbreekbaar te maken. C2C stelt dat recycling meestal downcycling is en dus moet worden voorkomen.

C2C streeft naar het sluiten van kringlopen (grondstoffen, energie, water). C2C stelt natuurlijke hulpbronnen niet sneller te gebruiken dan dat ze worden aangevuld.

C2C steeft naar een wereld waarin afval voedsel is.

Economy: C2C moet economisch meerwaarde bieden

C2C stelt dat oplossingen bij moeten dragen aan de economische groei.C2C produceren kan tegen lagere kosten en hogere opbrengsten.

Equity: C2C moet sociaal meerwaarde bieden

Cradle tot Cradle ontwerp is de basis voor een gezond klimaat voor het individu.Het C2C-concept is zeer consumentgericht.

Het moet ook gewoon leuk zijn: Cradle to Cradle werkt op basis van plezier.

Cradle to Cradle

Het Cradle tot Cradle-denken is de tegenhanger van de heersende ‘wieg tot graf’-denken.C2C is het herontwerpen van productieprocessen zodat afval weer voedsel kan zijn.

C2C is ambitieuzer dan duurzaamheid; verminderen (minder slecht zijn) is niet goed genoeg.

Equity, Ecology, Economy

Equity, Ecology en Economy zijn de C2C-termen voor People, Planet en Profit.

De Biosfeer en de Technosfeer

In de biosfeer moet de cyclus voor het gebruik van biologische materialen gesloten worden. In de technosfeer moet de cyclus van synthetische materialen en mineralen gesloten worden.

Het streven is producten volledig biologisch afbreekbaar en/of volledig herbruikbaar te maken.

Eco-efficiëntie versus Eco-effectiviteit

Eco-efficiëntie is de (onjuiste) strategie om duurzaam de schade te willen minimaliseren.Eco-effectiviteit is het (juiste) streven naar economische, ecologische en sociale meerwaarde.

Upcycling versus Downcycling

Downcycling is het verbruik van materialen zodanig dat het elke waarde verliest.Upcycling is het gebruik van materialen zodat dit zijn waarde kan behouden.

Intelligent ontwerp

Intelligent ontwerp houdt rekening met alle effecten van een product, een dienst of een systeem.

C2C is een inspirerend marketingmiddel

C2C is een goede marketingcampagne, vanuit een enthousiasmerend optimisme.C2C biedt voor de provincie Utrecht de mogelijkheid voorbeeldgedrag te vertonen.

C2C is een manier om mensen tot duurzaamheid te verleiden.

C2C levert een manier van denken

C2C is een denkproces: een manier om mensen anders te laten denken.C2C is ambitieus en innovatiebevorderend door grote dingen aan te pakken.

C2C benadrukt de ontwerpfase.C2C betekent ketendenken en integrale beleidsafwegingen.

C2C focust op bepaalde beleidsterreinen

C2C heeft vanwege de nadruk op ontwerp betekenis voor Ruimtelijke Inrichting.C2C heeft vanwege de nadruk op het gebruik van grondstoffen veel met Grondbeheer en Landbouw.

C2C heeft als uitgangspunt invloed op Energiebeheer en Waterbeheer.C2C heeft als marketingverhaal betekenis voor Communicatie en Scholing.

C2C staat in principe boven bepaalde beleidsterreinen (vanwege integrale aanpak).

C2C produceren kan tegen lagere kosten

Minder grondstoffengebruik (hergebruik) bespaart kosten, zeker gezien de toenemende schaarste.C2C-produceren bespaart energie waardoor de kosten dalen.De vervolgfase van een product wordt meegenomen, de restwaarde is daardoor hoger.Respect voor mensen verlaagt de gezondheidskosten en vermindert personeelsuitval.Toetsen van de toeleveranciers op duurzaamheid kan kostenbesparingen opleveren.Ontwerp gericht op desamblage kan zorgen voor een een efficiënter productieproces.‘Intelligente ontwerpen’ maken op den duur milieuregelgeving overbodig.C2C kan kostenbesparend worden als er subsidie komt voor onschadelijke grondstoffen.C2C verlaagt het risico op boetes en het eventueel achteraf moeten betalen voor vervuilingMeervoudig ruimtegebruik kan kosten verlagen.

C2C produceren kan opbrengsten verhogen

C2C draagt bij aan een beter imago en dito verkopen.C2C stimuleert innovatie en verhoogt het competitief voordeel van organisaties.C2C creëert een nieuwe markt voor gebruikte grondstoffen (afval heeft waarde).C2C betekent klantenbinding (leaseconstructie vervangt incidentele verkoop).C2C draagt bij aan de kwaliteit van producten en het productieproces.C2C verhoogt de tevredenheid en arbeidsproductiviteit van werknemers.

1. Ban slechte grondstoffen uit

Gebruik geen grondstoffen die schadelijk zijn voor de menselijke of ecologische gezondheid.Op de X-list staan stoffen die giftig zijn.

2. Werk volgens geïnformeerde persoonlijke voorkeuren

Wees zo goed als je kunt zijn met wat er is. Wees eco-intelligent (ga bewust om met grondstoffen). Heb respect voor maker, omgeving, transporteur en consument. Geef de voorkeur aan feest en vrolijkheid.

3. Heroverweeg materiaalgebruik

Op de X-list staan stoffen die giftig zijn.Op de Gray-list staan schadelijke stoffen die minder urgentie behoeven.Op de P-list staan stoffen die niet giftig, niet schadelijk en wel biologisch afbreekbaar zijn.

4. Maak een nieuw ontwerp

Afval moet voedsel kunnen zijn. Grondstoffen moeten komen van de P-list.Het ontwerp moet meerwaarde leveren voor Equity, Ecology en Economy.Het ontwerp moet zo goedkoop mogelijk, zo mooi mogelijk en zo goed mogelijk zijn.

5. Vind opnieuw uit

Maak vooruitstrevende ontwerpen, bijvoorbeeld een geheel nieuwe transportinfrastructuur.Stel vooruitstrevende doelen, zoals een energie-opwekkende kas of een ‘nutrivehicle’.Grijp in op grote schaal: verander niet het recept, maar pak het menu aan.

Wat betekentCradle to Cradle

(C2C) voor de provincieUtrecht?

EEn vijf­stappEnplan

EEn aantal ambitiEUzE

doElEn

EEn maniEr van WErkEn

EEn EConomisChE instEEk

EEn brUikbaar bEgrippEn­

kadEr