Universiteit Gent

Academiejaar 2006-2007

Carlo Ginzburg achterna: het leven van Muqali in micro-historisch perspectief

verhandeling voorgelegd

aan de Faculteit der Letteren

en Wijsbegeerte, groep

Oosterse talen en culturen, voor

het verkrijgen van de

graad van licentiaat door

Promotor: Prof. Dr. Ann Heirman Thomas Leyman

DANKWOORD…………………………………………………………………………….1

DEEL 1: INLEIDING………………………………………………………………………...2

De keuze van mijn onderwerp………………………………………………………….2 Waarom Muqali in micro-historisch perspectief plaatsen?……………………………6

DEEL 2: CORPUS…………………………………………………………………………9 A. MUQALI’S ERVARINGEN OP DE STEPPE………………………………………..9

GEOGRAFIE EN HET FENOMEEN PASTORAAL-NOMADISME………………………....9 DE GEOGRAFISCHE SITUERING……………………………………………………10 DE MODUS VIVENDI OP DE STEPPE: PASTORAAL NOMADISME…………………….11 SOCIALE ORGANISATIE, VERWANTSCHAP, CLAN EN IDENTITEIT………………….14 SOCIALE HIËRARCHIE EN CLANRELATIES: STEPPE-POLITIEK OP HAAR BEST……16 DE CASUS VAN MUQALI EN SOCIALE MOBILITEIT………………………………….19

B. MUQALI VERBREEDT ZIJN HORIZONTEN……………………………………….26

1. FORMATIEVE FASE: MUQALI BIJ DE KEREYID…………………………………….26

Wie waren de Kereyid?……………………………………………………………….26 De Kereyid en Chinggis Khan…………………………………………………….27 Definitie van de keshig……………………………………………………………29

2. TWEEDE FASE: MUQALI GAAT NETWERKEN IN CHINA…...…………………….32

1. De relatie tussen de bewoners van de steppe en China…………...……………….32 2. Historische actoren……………………………………………..…………………34

DEEL 3: VERTALING……………………………………………………………………47

BESLUIT…………………………………………………………………………………...66

BIBLIOGRAFIE…………………………………………………………………………….70

BIJLAGEN…………………………………………………………………………………75

1. BRONTEKST……………………………………………………………………………75 2. ENKELE AFBEELDINGEN……………………………………………………………78

1

Dankwoord Een woord van dank schrijven in een werkstuk ter afsluiting van een studie is per definitie een

achteruitblik. Enerzijds op het schrijven, maar ook op de vele lessen die hebben bijgedragen

tot het bepalen van de richting die ik uitwilde met dit werkstuk. Ere wie ere toekomt, vandaar

dit korte woord van dank, in de eerste plaats aan mijn promotor, Prof. Dr. Ann Heirman voor

haar welwillendheid, omdat ze mij toestond een denkoefening te maken, gebaseerd op een

methode die niet tot het domein van de sinologie, maar van de sociale geschiedenis behoort.

“ De Di en de Rong zijn wolven waarvoor men geen genade moet betonen. ”

Zhuo Zhuan, Hertog Min, jaar 1.

Ook omdat zij mij, samen met haar partner in crime, Prof. Dr. Bart Dessein, wellicht zonder

het zelf te beseffen, gestuurd heeft in de richting van mijn onderwerp. De lesmomenten

waarop zij vol geestdrift fragmenten uit de klassieke Chinese literatuur op ons afvuurden,

waarin doorgedreven etnocentrisme van de toenmalige culturele elite spreekt, wekten bij de

auteur dezes de nood om de rollen eens om te draaien en een ‘Mongoolse wolf’ recht van

antwoord te geven.

Prof. Dr. Dessein verdient verder nog een vermelding daar hij zo vriendelijk was tijdens een

kort verblijf op Taiwan op zoek te gaan naar een aantal bronnen.

Iets verder van huis, moet ik ook nog Prof. Dr, David Morgan, werkzaam aan het Washburne

Center for the Humanities, University of Wisconsin vermelden. Ik ben hem als auteur van

mijn eerste boek over de Mongolen veel verschuldigd voor de dagdromen van weidse

steppelandschappen.

Ook het personeel van de verschillende bibliotheken die ik heb bezocht op zoek naar

materiaal, mag hier niet ontbreken. In het bijzonder Evelien, Mevr. Sarah Lievens van het

CICM in Kessel-Lo en Rémy en zijn collega’s van het Sinologisch Instituut in Leiden.

Last but not least: mijn familie en vrienden. Voor de steun en het geduld, dank u zeer.

2

Deel 1: Inleiding

De keuze van mijn onderwerp

Allereerst wil ik de keuze van mijn onderwerp verduidelijken. Als sinoloog in wording heb ik

door in de opleiding kennisgemaakt met de Chinese geschiedenis. Wat men daarin boeide,

was het cyclische verloop van de geschiedenis en de wisselwerking tussen de verschillende

bevolkingsgroepen die met elkaar in contact -en even vaak- in conflict kwamen. Er is een

periode die dit alles voor mij belichaamt, namelijk de dertiende eeuw, wanneer de bewoners

van de Mongoolse steppen zich zouden verenigen tot het grootste wereldrijk dat de wereld

ooit zag. Om die fascinatie nog beter uit te drukken, citeer ik Soucek S.:

Few historical events can illustrate the unpredictability of the future as vividly as the sudden rise of

Ghenghis Khan’s Mongol empire in the second and third decades of the thireenth century.The energy

and genius of the relatively small number of people who were at the core of this enterprisehave baffled

all historians trying to explain the phenomenon, just as the effects, ranging from horryfying massacres

and devastations to periods of admirable cross-cultural exchange and stimulation, have never ceased

repelling and attracting them. 1

Een korte introductie van de Mongolen lijkt mij hier wel op zijn plaats. Ik wil er van bij

aanvang op duiden dat ten tijde van de opkomst van Chinggis Khan de term Mongool enkel

sloeg op de stam die rondtrok langs de Onon-rivier en de Kerulen-rivier in Noord-Oost-

Mongolië. Nadat Chinggis Khan zijn rijk had gesticht, gaf zijn stam haar naam aan de andere

volkeren op de Mongoolse hoogvlakte. Hier wil ik enkel de Mongolen in enge zin belichten,

omdat het proces van eenwording van de stammen binnen de tijdspanne ligt die mijn

eindverhandeling bestrijkt, en de lezer het verhaal in grote lijnen zal kunnen volgen. Het is

zeer waarschijnlijk dat de oorsprong van de Mongolen bij de Shiwei 室韦ligt. Ten tijde van

de Tang-dynastie in China (618-906) verscheen er een stam van de Shiwei genaamd de

Mengwu ten oosten van het Khinghan gebergte; en hiermee duikt zeer waarschijnlijk ook

voor het eerst de naam Mongool op. De Mongolen, Menggu 蒙古genaamd in het Chinees,

zouden dan later in de elfde eeuw terug opduiken als een van de meer afgelegen stammen die

onderhevig waren aan tribuutbetalingen aan de Liao-dynastie.2 Deze Menggu waren echter

1Svat Soucek,. A History of Inner Asia. Cambridge: Cambridge University Press, [2000] 2005 p. 103. 2 Paul Pelliot. "A propos des Coumans." Journal Asiatique 11,15 (1920), p.146.

3

niet de enige voorouders van de Mongolen. Clans die later de Mongoolse stam zouden

vervoegen kwamen onafhankelijk voor in de Chinese bronnen, waaronder de Jajirad en de

Ongirad. Na de val van de Kitans (907- 1125) en de opkomst van de Jin-dynastie (1125-

1234 )van de Jurched verkregen de Mongolen een leidende positie op de steppes. De

Mongolen werkten soms samen met tegenstanders van het regime en versloegen hun legers

meerdere malen, waarbij ze talrijke forten en grensplaatsen innamen. De Mongoolse bronnen

verhalen over machtige Mongoolse Khans die de Jin bedreigden. Kabul Khan, zijn neef

Ambaghai Khan en Kabul’s zoon Kutula Khan heersten achtereenvolgens tot ongeveer 1164,

wanneer Kutula stierf in de strijd tegen de Tataren, een stam die in een alliantie was

aangegaan met de Jin en sindsdien doodsvijanden waren van de Mongolen. Voor de dood van

Kutula hadden de Tataren eerst Ambaghai en dan Kabul’s oudste zoon, Okin, gevangen en

overgeleverd aan de Jin die hen dan zouden doodmartelen door hen op een houten schandbord

te nagelen. Door deze gebeurtenissen zaten de Mongolen tijdelijk in een impasse, die pas zou

opgeheven worden door de opkomst van Chinggis Khan.

De keuze om van alle Mongolen een biografische schets te maken van generaal Muqali ligt

voor de hand. Het citaat van Soucek op de vorige pagina indachtig, was Muqali inderdaad één

van de weinigen die in het centrum van het gebeuren zijn plaats had, en eveneens iemand die

een zekere invloed had bij de latere Chinggis Khan, de vader van alle Mongolen. Maar hij is

tevens diegene geweest die de weg heeft bereid tot de overheersing van het Chinese

grondgebied door zijn strijd tegen de Jurched van de Jin-dynastie. Hij zou in 1217 de titel

krijgen van regent in China en door zijn militair doorzicht en leidinggevende capaciteiten een

voorname rol spelen in China tot aan zijn dood in 1223.

Een tweede rechtvaardiging voor mijn keuze is het feit dat Muqali vaak over het hoofd wordt

gezien, wanneer men het heeft over de Mongoolse uitbouw van een degelijk bestuur in China.

Zo geeft Hok-Lam Chan3 in een artikel aan dat het vaststaat dat de opvolgers van Chinggis

veel te danken hadden aan de steun van Chinese ambtenaren in dienst van de Jin in hun

consolidatie van het bestuur in China. Verder stelt hij dat men hieraan een begin gemaakt

heeft na de troonsbestijging van Ogodai, toen Yelu Chucai 耶律楚材 (1289-1243)4 fiscale en

bestuurlijke hervormingen heeft doorgevoerd, gecombineerd met dit pro-Chinees beleid, dat

3 Hok-Lam Chan. "A recipe to Qubilai Qa'an on governance: The case of Chang Te-hui and Li Chih." JRAS. 3rd series, Vol. 7, pârt 2 (1997): 257-283. 4 Voor een biografie van deze staatsman, Kitan in dienst van de Mongolen, zie Igor de Rachewiltz, en Hok-Lam Chan, ed. In the Servive of the Khan: Eminent Personalities in the Early Mongol-Yuan Period (1200-1300). Wiesbaden: Harrassowitz, 2003 p.136-171.

4

later een fundament zouden blijken voor de Mongoolse hegemonie in China. Als het gaat over

Muqali’s tijd in China, zal ik aan de hand van de manier waarop hij door lokale contacten zijn

bestuur en wereld heeft uitgebouwd, proberen een lans te breken voor Muqali als initiator van

een pro-Chinees beleid Op deze wijze hoop ik dan dat de verdienste van Muqali de aandacht

krijgt die hij zelf verdient.

Het feit dat Chinggis Khan reeds vermeld werd, heeft zijn redenen. Ten eerste is een

historisch gezien onhoudbaar om een uiteenzetting te geven over een persoon die kadert in het

Mongoolse imperium zonder te spreken over de stichter en bezieler van het grootste rijk in de

wereldgeschiedenis. Anderzijds is Chinggis Khan van groot belang voor ons vanwege zijn

nauwe band met generaal Muqali. Het hoeft dus geen betoog dat elementen uit het

levensverhaal van Temoedjin, zoals de eigenlijke naam van de man luidt, dan ook waar nodig

ter sprake zal komen.

Verklaring van de gebruikte methodiek: wat is micro- geschiedenis? In deze verhandeling is het mijn bedoeling om het levensverhaal van Muqali (1170-1223) te

belichten vanuit de benaderingswijze van Carlo Ginzburg. Deze Italiaanse historicus gaat, in

navolging van het Franse structuralisme van de Annales, ontstaan onder impuls van Marc

Bloch en Lucien Febvre, geschiedenis benaderen vanuit een specifieke hoek. Om dit te

schetsen citeer ik Prevenier, Howell en Boone:

Volgens het structuralisme van de Annales mag de historicus zich niet tevreden stellen met het opsporen van uitwendig waarneembare feiten, zoals die in de klassieke bronnen expliciet vermeld worden, maar moet hij eveneens zoeken naar de niet-observeerbare samenhang en structuren die de diepere verklaring geven van de reacties van en het gedrag van de mens als individu en als groepswezen.5

De werkwijze van Carlo Ginzburg ziet er dan als volgt uit, nog steeds volgens Boone (2000):

hij introduceerde het ‘paradigma indiziario’.

De idee is een schijnbaar nietszeggend detail uit de bron te hanteren als een spoor (index) van een onderliggende realiteit. Deze aanpak is grotendeels geboren uit de frustratie over de veronderstelling van de traditionele sociaal-historici dat de verklaring van sociale evoluties in structuren en economische en politieke systemen. Deze aanpak schakelt het individu wel niet uit, maar herleidt het tot producten van de systemen waartoe ze behoorden. De methode van Carlo Ginzburg [de micro-storia, nvda.] biedt een uitweg: ze beoogt, vanuit een zeer bijzondere, individuele situatie, de werkwijze te achterhalen

5 Walter Prevenier, Martha Howell, en Marc Boone. Uit goede bron. Introductie tot de historische kritiek. Leuven: Garant, [1992] 2000, p.146.

5

waarmee personen hun sociale wereld opbouwen. Het lijkt aanvankelijk een klassieke biografie of chronologische monografie, maar het gaat in feite om de studie van interacties tussen personen. 6

De idee is dus dat micro-geschiedenis ontstaan is uit ongenoegen met de tot dan toe

gehanteerde methode in de sociale wetenschappen. Niet omdat deze methode onmogelijk

blijkt of niet wenselijk is maar dat er maar al te vaak generalisaties gemaakt worden die niet

meer geldig zijn wanneer men ze afweegt tegen de realiteit van het leven dat zij proberen uit

te leggen.7

Dit werkstuk zal trachten een inleiding te geven op de toepassing van een dergelijke

benadering op de persoon van Muqali. Een inleiding, want daar we uitgaan van details, is het

onmogelijk om alles in dezelfde mate uit te werken, of zelfs van bij het uittekenen van de

algemene structuur te weten welke ‘sporen’ we zullen vinden in de brontekst. Een beperking

misschien, maar dat onvoorziene aspect is tevens een vorm van vrijheid van onderzoek.

Carlo Ginzburg is een groot pleitbezorger geweest van de micro-storia met zijn boek over een

16e-eeuwse molenaar, genaamd Domenico Scandella, tevens Mennocchio 8 . Zijn ideeën

brachten hem blijkbaar op de brandstapel van de roomse inquisitie. Carlo Ginzburg ontdekte

wanneer deze ontsloten werden in de archieven van de inquisitie een verslag van het proces

van de arme molenaar; aan de hand hiervan wordt een boeiend beeld geschetst van zijn leven

in het 16e-eeuwse Italië. Zo blijkt uit de verslagen met wie hij allemaal contact had als

molenaar, wat voor boeken hij las en andere dingen die een kijk geven op het wereldbeeld van

Menochhio.

Uit de inleiding van zijn boek blijkt duidelijk dat de micro-geschiedenis bijzondere aandacht

schenkt aan de kleine man, die volgens de auteur maar al te vaak zijn vergeten in de

geschiedkundige bronnen. ‘ Maar met de gegevens die we hebben, kunnen we al een klein

stukje reconstrueren van wat men doorgaans de "cultuur van ondergeschikte klassen" en ook

wel de “volkscultuur” noemt.’9

6 ibid. p.150. 7 G.G.Iggers. Historiography in the Twenthieth Century: From Scientific Objectivity to the Postmodern Challenge. Hannover, Wesleyan University Press, [1997] 2005 in Sygurdur Gylfi Magnusson. History News Network. 05 augustus 2006. George Mason University. 14 maart 2007 . 8 Carlo Ginzburg, en P. de Vooghd, vert.. De Kaas en de Wormen. Het Wereldbeeld van een 16e-eeuwse mMlenaar. Uitg. Bert Bakker, 1982. 9 Ibid; p.12.

6

Waarom Muqali in micro-historisch perspectief plaatsen?

Een eerste motief is het feit dat de brontekst waarvan we vertrekken bij het schrijven van deze

verhandeling, een aantal lacunes vertoont met betrekking tot de leefomstandigheden op de

Mongoolse steppen en van Muqali in het bijzonder. Daar deze biografie deel uitmaakt van

officiële geschiedschrijving, is dit enigszins te begrijpen omdat dergelijke documentatie zich

door de band genomen beperkt tot een zuiver feitelijke beschrijving. Voor mijn doelstellingen

is dit echter onvoldoende, in die zin dat onder meer de geografische situering van de

Mongolen en hun adaptatie aan en gebruik van hun omgeving belang heeft wanneer we een

beeld willen scheppen van de ‘Lebensraum’ van onze generaal. Een eerste deel van het

corpus van mijn verhandeling zal dan ook gaan over pastoraal nomadisme, omdat deze vorm

van economie het dagelijkse leven op de Mongools steppe zeer sterk heeft bepaald tot op de

dag van vandaag. Daarbij zal ik uitgaan van een eerste spoor, namelijk de geografische

situering van Muqali zoals die gegeven wordt in zijn biografie.

Een tweede gegeven dat mij in mijn keuze voor micro-geschiedenis gestuurd heeft, leunt

nauw aan bij de reeds vermeldde tekortkomingen van de officiële Chinese geschiedschrijving.

Het is namelijk zo dat geschiedschrijving in het oude China altijd het domein geweest is van

de confucianisten 10 en in die hoedanigheid een weerspiegeling is van een elite-cultuur.

Vandaar dat er veelal een ietwat gekleurde visie wordt verstrekt. Ook van belang hierbij is te

weten dat de officiële dynastieke historiën, zoals de Yuanshi 11 , waaruit onze brontekst

afkomstig is, steeds gecompileerd worden door de volgende dynastie. De Chinezen hebben

van oudsher geloofd dat een nieuwe dynastie pas aan de macht kon komen, wanneer de

voorgangers zich in die mate misdroegen dat zij hun mandaat van de hemel om te heersen

hadden verloren. Wanneer we die gedachtegang volgen, moge het duidelijk zijn dat de

voorgangers vaak in een negatief daglicht worden gesteld, wat nog meer redenen geeft om

enige voorzichtigheid in acht te nemen met de gegevens -of het gebrek eraan- die men vindt

in de biografie van Muqali. Toch is de Yuanshi volgens Frederick W. Mote onmisbaar voor

iemand die zich met geschiedenis van de Mongolen bezighoudt. 12 Deze geschiedenis is

10 Een moraal-filosofische school, gebaseerd op de leer van Confucius (traditionele data 551-479 BCE)? Het was in wezen de eerste die staatsleer met persoonlijke moraliteit verbond. Zijn leer is gebaseerd op goede zeden en de betrachting door aan jezelf te werken de gemeenschap van dienst te kunnen zijn. Het ideaal van de verlichte heer. 11 Song, Lian, ed. Yuanshi. gecomp. 1369-1370. Beijing: Zhonghua shuju, [1976]1995. 12 Frederick W. Mote. "A note on traditional sources for the Yuan dynasty."in Denis Twittchett, en Michael Loewe, ed. Cambridge history of China.Vol.6. Alien regimes and border states, 907-1368.

7

gecompileerd in een tijdspanne van slechts een jaar, veel sneller dan andere dynastieke

geschiedenissen, wat erop wijst dat de Yuanshi hoogstwaarschijnlijk gespaard is gebleven van

al te veel confucianistische editing…13

Zoals reeds vermeld wordt deze methodiek zeer vaak toegepast op elementen uit de onderste

lagen van de maatschappij, die normaal gezien genegeerd worden door de geschiedschrijving.

Carlo Ginzburg heeft ons in zijn boek het verhaal gedaan van een uitzondering, een molenaar

die helaas in contact is gekomen met de gerechtelijke instanties, waardoor zijn verhaal

opgenomen werd in de kronieken van de elite-cultuur. Muqali was bij aanvang van zijn

verhaal ook een outsider, hij was namelijk een slaaf, en niets deed vermoeden dat er over hem

ook maar iets zo worden overgeleverd. Vanuit dit standpunt lijkt het mij dan ook interessant

om na te gaan hoe hij van slaaf geëvolueerd is tot generaal en vice-koning van China. Als

tweede aandachtspunt zal ik Muqali dan ook belichten als casus van sociale mobiliteit in het

Mongoolse wereldrijk. Het laatste onderdeel van mijn corpus zal ik beschrijven welke

personages voor Muqali van betekenis zijn geweest in de opbouw van zijn eigen wereld. Hij

heeft als het ware van een netwerk van sociale contacten opgebouwd en ervan gebruik

gemaakt om zijn doelstellingen te verwezenlijken.14 Het netwerken an sich is trouwens een

bezigheid die de Chinezen tot kunst hebben verheven, wat nog maar eens aantoont hoe

Chinees Muqali’s methodes wel waren. In het deel van de verhandeling dat specifiek de

relaties van Muqali, en dan vooral buiten de Mongoolse clan, is het mijn bedoeling om te

verduidelijken hoe Muqali in staat is geweest om een netwerk van persoonlijke relaties uit te

bouwen met individuen van velerlei achtergrond, hetgeen hem later, tijdens zijn campagnes in

China zou in staat stellen een stevige basis te leggen voor de uiteindelijke Mongoolse

overheersing van het Middenrijk. Ik zal enkele personen wie hij daarvoor heeft samengewerkt

belichten, en hoe zijn manier van werken uiteindelijk heeft bijgedragen tot het belang van zijn

persoon voor sinologen. Concreet zal het desbetreffende onderdeel er als volgt uitzien: Eerst

wil ik een beeld geven van de periode onder de bescherming van de Kereyid, een tijdspanne

die ik als formatieve fase beschouw. Daarna zijn Muqali’s ervaringen in China aan de beurt,

met een introductie van de verschillende historische actoren, te weten de andere dynastieën

waarmee Muqali te maken kreeg. Ik ga dan ook de geschiedenis van deze periode kort

Cambridge, Mass.: Cambridge University Press, 1994, in Endymion Wilkinson. Chinese history. A manual (Harvard-Yenching Institute monograph series, 52). Cambridge, Mass.: Harvard University Asia Center, 2000, p. 871. 13 Wilkinson, ibid. p. 871.

8

belichten vanuit het standpunt en de historische achtergrond van elke speler. Vervolgens zal

ik, opnieuw vertrekkend van fragmenten die ik uit de brontekst zal isoleren, een beeld geven

van de persoonlijke interactie die hij heeft gehad met een aantal figuren van uiteenlopende

achtergrond; dit alles in de hoop zijn taken in dienst van zijn heer naar beste vermogen te

vervullen.

9

Deel 2: Corpus

A. Muqali’s ervaringen op de steppe

Geografie en het fenomeen pastoraal-nomadisme

In mijn inleiding heb ik vermeld dat de confucianisten, die het domein van de

geschiedschrijving in China zo lang hebben gemonopoliseerd, vaak gekleurde informatie

gaven, die voortkwam uit hun status. Inderdaad, wat zij schreven was de waarheid bij uitstek,

en wat zij niet belangrijk achtten, werd dan ook afgedaan als niet gebeurd.15

[Chinese] historical works have been vividly compared to shining mirrors which bring the thruth of past history before one’s eyes. Their task was to give correct answers based on experienceto constantly emerging problems of importance to the state…It is not surprising that Chinese historians, for practical reasons, mainly turned their attention to military-political and diplomatic relationswith China’s neighbours, and thus various aspects of the lives of these proples were for them peripheral and of minor importance. 16

Dit is een situatie die voor mij niet erg bevredigend is, vandaar ook de opzet van deze

verhandeling, omdat uit de consequenties van dit citaat blijkt dat aandacht voor andere

aspecten van het leven van Muqali systematisch onderdrukt werd. Vandaar dat ik op zoek ben

gegaan, vertrekkende vanuit die traditie, naar enkele missing links naar de leefwereld van

Muqali. Een eerste fragment uit de biografie dat ons een venster biedt op achterliggende

context, is het volgende:

Muqali maakt deel uit van de Jalayir-clan. Deze wonen al generaties lang ten oosten van de Onon. Zijn vader was Gu'un Ua, die rechtstreeks in dienst ging bij Chinggis Khan aangezien hij bij diens verwanten, de Yurkin, verbleef.17

Een algemeen geldend principe is dat de mens voor een groot deel gedetermineerd wordt door

zijn omgeving. Enerzijds puur geografisch, anderzijds ook door de familiale omgeving. Daar

het in het geval van Muqali duidelijk is, of althans duidelijk zal worden, dat zijn familiale 15 Heirman, Ann, Bart Dessein, en Dominiek Delporte. China. Een maatschappelijke en filosofische geschiedenisvan de vroegste tijden tot de twintigste eeuw. Gent: Academia Press, 2001.p.XI 16V.S.Taskin. Materialy po istorii kochevykh narodov gruppy [Historical Materials on the Ancient Nomadic Peoples of the Dunhu Group]. Moskou: 1984, p. 11, geciteerd in Bold, Bat-Ochir. Mongolian Nomadic Society. A Reconstruction of the 'Medieval' History of Mongolia. New York: St Martin's Press, 2001, p. 4. 17Wat de annotatie van de fragmenten uit de brontekst betreft die ik in mijn corpus heb ingebed, verwijs ik graag naar de vertaling die wordt bijgevoegd.

10

sfeer zeer nauw samenhangt met de geografische situering, lijkt het mij het beste om deze

twee aspecten samen te behandelen.

Als we ons de geografische situering voor de geest halen, dan blijkt daaruit dat het gebied van

de Jalayir, Muqali’s clan, deel uitmaakt van de Euraziatische steppen. Het is mijns inziens van

belang te weten welke invloed dergelijke topografische omstandigheden hebben op de manier

van leven. Nomaden worden door het bredere publiek maar al te vaak over dezelfde kam

geschoren. Daarom, naast het feit dat pastoraal-nomadisme een grote rol heeft gespeeld in de

ontwikkeling van Muqali, is het wenselijk om hier wat dieper op in te gaan.

De geografische situering Giovanni di Plano Carpini, een zendeling die de Mongolen heeft bezocht in 1247, stelt dat

‘This country is partly mountainous and partly plains,but as a rule it is a mixture of gravel and

sand.” 18

Grosso modo kunnen we volgens Soucek 19 de landmassa van Centraal-Azië, waarin de

Mongolen leven, beschrijven aan de hand van drie topografische eigenschappen. Ten eerste

was er de weidse steppe, en woestijnen. Deze zijn aan de noordzijde begrensd door de

Siberische taiga, en aan de zuidzijde kan de afbakening verschuillende vormen aannemen,

voornamelijk bergketens, maar ook de Kaspische en Zwarte zee. Ten tweede was er die zone

van bergketens, die hun rol hebben gespeeld om de regio ook politiek te verdelen. De bergen

hebben vaak ook een rol gespeeld als plaatsen waar politieke formaties zijn gevormd; zo

zullen we bijvoorbeeld kennismaken met de Naiman, die aan de voet van de Altai hun stek

hadden gevonden. Sommige bergen hebben ook een ritueel karakter gekregen als rustplaats

voor grote leiders of plaatsen van communicatie met de eeuwig blauwe hemel.Bergen hebben

ook wel een schaduwzijde, namelijk in die zin dat zij de bewegingsvrijheid van de

steppenomaden beperken, zodat wanneer zij zich verenigen in een confederatie en een Rijk

uitroepen, het per definitie een stepperijk zou zijn, waarmee Soucek verwijst naar het

standaadwerk van René Grousset20

18 G.Di Plano Carpini en Erik Hildinger, vert. The story of the Mongols whom we call the tartars. Boston: Branden publishing company 1996, p. 36. 19 Soucek, Svat. A History of Inner Asia. Cambridge,Mass.: Cambridge University Press, [2000] 2005.. p. 1-3. 20 RenéGrousset, en Naomi Wallford, vert. The Empire of the Steppes. A History of Central Asia. New Brunswick: Rutgers University Press [1970] 2002.

11

Een derde factor zijn enkele belangrijke rivieren in de regio, waarrond doorheen de tijd enkele

rijken in de regio zich hebben gecentreerd. Zo zien we dat doorheen de geschiedenis

bijvoorbeeld de Orkhon levensader is geweest voor het rijk van de Tujueh, het khanaat van de

Kereyid, en andere volkeren die de regio hebben doorkruist, zoals ik reeds in de inleiding heb

gesteld.

De modus vivendi op de steppe: Pastoraal nomadisme

Het fenomeen nomadisme heeft altijd een exotische bijklank gehad voor buitenstaanders. Het

woord fenomeen is daarom ook niet lukraak gekozen. Volgens Khazanov 21 is het als

fenomeen niet alleen ‘ongewoon, zeldzaam en uniek, maar is het ook wijdverspreid en heeft

het verstrekkende gevolgen’. Het is, zo voegt hij eraan toe,tevens interessant omdat we noma-

disme ook anders kunnen bekijken, namelijk in de rol van verbinding tussen culturen en

maatschappijen, en niet alleen in haar economische maar ook in haar sociale en

geschiedkundige specificiteit. Aan deze schijnbare tegenstellingen heeft Khazanov zijn

belangrijke studie gewijd, en hij geeft deze in het kort als volgt weer: een maatschappij die

voor haar voedselvoorziening is overgegaan tot een zeer gespecialiseerde vorm van

economische activiteit, die op zich vrij conservatief is, heeft een diverse invloed gehad op het

sociaal en politiek functioneren van sedentaire samenlevingen die veel meer diversiteit

kenden en technologisch geavanceerder waren. Wat nog belangrijker was, is zijn these dat

nomadische samenlevingen niet kunnen bestaan zonder interactie met hun sedentaire buren.

Het blijkt een wisselwerking te zijn tussen twee verschillende werelden, die elkaar

beïnvloedden op velerlei vlakken, en aldus ook elkaar in stand hielden.22

De terminologie geeft de essentie vrij goed weer: pastoraal-nomadisme is een

levenswijze die afhankelijk is van graaslanden (pastures). Zo zien we dat de basis van het

Mongoolse pastoralisme gevormd wordt door hun kuddes, bestaande uit paarden, runderen,

kamelen, schapen en geiten (in volgorde van belang). Paarden zijn voor de nomaden met het

oog op hun mobiliteit van het grootste belang als rijdier, terwijl runderen en kamelen worden

gebruikt als lastdieren. De vijf dieren verschillen onderling wat betreft hun noden en manier

van grazen. Kuddes worden vaak samengevoegd om de arbeid zo efficiënt mogelijk te

21 Anatoly M.Khazanov en Julia Crookenden, vert. Nomads and the outside world. Madison: University of Wisconsin Press, [1984]1994, p. 2ff. 22 Ibid. p. 3

12

maken.23 Waar de dieren ook nog voor worden gebruikt is voor de brandstofvoorziening. Het

meest voorkomende type van brandstof is argal, gedroogde uitwerpselen van het vee.

De Mongolen zijn pastorale nomaden, die zoals reeds gezegd voor hun levensonderhoud

afhankelijk zijn van hun kuddes en graasland. Het is echter een simplificatie te stellen dat de

migraties lukraak zouden zijn. Integendeel, de migraties kennen een cyclisch verloop dat

afhankelijk is van -alweer- klimatologische omstandigheden. Khazanov geeft naar mijn

mening een helder overzicht van de belangrijkste kenmerken van deze zeer specifieke vorm

van economische activiteit. In my view, the most important characteristics defining the economic essence of pastoral nomadism are: 1) Pastoralism is the predominant form of economic activity. 2) It’s extensive character connected with the maintenance of herds all year round on a system of free-range grazing without stables. 3) Periodic mobility in accordance with the demands of pastoral economy within the boundaries of specific grazing territories or between these territories (as opposed to migrations). 4)The participation in pastoral mobility of all or the majority of the population (as opposed, for example, to the management of herds on distant pastures by specialist herdsmen, into which only a minority is involved in pastoral migrations).24

Het feit dat de nomaden vaak bij hun sedentaire zuiderburen zijn binnengevallen, valt

volgens Bold25 ook te verklaren door de interactie van de natuur en de samenleving. Door hun

economische specialisatie zijn de nomaden zeer sterk afhankelijk van klimatologische

omstandigheden. Graaslanden zijn namelijk kwetsbaar voor ecologische veranderingen, die

zij evenwel konden tegengaan door hun mobiele levenswijze wanneer het korte periodes van

droogte betreft. De lange periodes van droogte waren zij echter verplicht om sedentaire

volkeren aan te vallen. Bold geeft aan dat er verscheidene studies zijn die aantonen dat

grootschalige invasies van de nomaden in Noord-China grotendeels volgden op jaren van

droogte of andere rampen, zoals stofstormen of extreem zware winters 26 . In zulke

klimatologische condities is het houden van vee de enige mogelijkheid om te overleven. Maar

daar komt nog bij dat het de enige vorm is van economische activiteit die realiseerbaar is in

diezelfde omstandigheden. Het is tevens een systeem van sociale organisatie en

gemeenschapsvorming. Maar hierover meer in het volgende deel, dat zal handelen over

verwantschap, clan en persoonlijk identiteit in een dergelijk kader.

Muqali’s biografie vertelt ons niet hoe hij het heeft ervaren om in een dergelijke

setting op te groeien, waarmee hij zijn dagen vulde, en zo meer. Uit bovenstaand citaat van

Khazanov, meerbepaald in het vierde punt, kunnen we afleiden dat Muqali van jongs af in het 23 Bat-Ochir Bold. Mongolian Nomadic Society. pp.36-40. 24 ibid. p.16 25 Bat-Ochir Bold. Mongolian nomadic society. A reconstruction of the 'medieval' history of Mongolia. New York: St Martin's Press, 2001. p. 51ff. 26 ibid.p. 51.

13

nomadenleven werd geworpen. Waarschijnlijk uit noodzaak, omdat het houden van vee nu

eenmaal zeer arbeidsintensief is, zoals reeds gezegd, wat een verband doet vermoeden tussen

economisch succes en polygamie, zoals dat bij de Mongolen gebruikelijk was. Een jonge

Mongool wordt bijna in het zadel geboren. Ze rijden mee met de moeder, op vijfjarige leeftijd

kunnen ze op hun eigen paard met een begeleider die de teugels viert, en eens ze zeven zijn,

zijn het volwaardige ruiters.27 Dit is natuurlijk belangrijk, wil men hun kinderen inschakelen

in een letterlijk zeer mobiele economie. Muqali zal tijdens zijn jeugd aanvankelijk

voornamelijk voor de schapen ingestaan hebben. Paarden waren nu eenmaal te delicaat en

werden aan de mannen overgelaten. Als kind zal hij vooral met zijn eigen broers en neven

omgegaan zijn, omdat de mobiele levenswijze de vorming van degelijke vriendschapsbanden

in de kindertijd vaak in de weg staat.28 Wanneer men volwassen is, is niet echt genormeerd.

Jagchid en Hyer wijzen erop dat er bij de Mongolen geen overgangsrituelen bestaan, maar

dat, wanneer men kijkt naar de leeftijd vanaf wanneer men in aanmerking komt voor militaire

dienst, men als vijftien- à zestienjarige als volwassen wordt beschouwd.29 Dit moet een en

ander teweeg gebracht hebben bij de jonge Muqali, krijger worden. De voorbereiding op de

strijd werd onder meer geïmplementeerd in massale jachtpartijen. Deze hielden voor de jonge

mannen enkele belangrijke lessen in. Ten eerste moest men dergelijke groepen coördineren.

Wat daar ook nog bijkwam, is dat de great hunt ook buiten de grenzen van de eigen

gemeenschap ging; er kwam dus ook enige clanpolitiek bij kijken, aangezien ieder zijn taak

naar behoren moest vervullen.

Mijn eerste fragment uit de brontekst was zeer nuttig om achterliggende realiteiten op te

sporen. Er zit dan ook heel wat in vervat.

木华黎，札剌儿氏，世居阿难水东。父孔温窟哇，以戚里故，在太祖麾下 Muqali maakt deel uit van de Jalayir-clan. Deze wonen al generaties lang ten oosten van de Onon. Zijn vader was Gu'un Ua, die rechtstreeks in dienst ging bij Chinggis Khan aangezien hij bij diens verwanten, de Yurkin, verbleef. [Eigen vertaling, T.L.]

De geografische afbakening, en wat daaruit voortkomt, heb ik reeds belicht. Wat hierin ook

nog naar voorkomt, is dat Muqali bij de Yurkin was met zijn familie. Wat dit betekent op

sociaal vlak, zien we zo meteen, maar ik wil er hier toch al de aandacht op vestigen, omdat de

vraag zich opdringt, welke gevolgen dit zou hebben voor de ontplooiing van zijn capaciteiten

als adolescent. Muqali was ondergeschikt aan de Yurkin op basis van historische clan-relaties.

27 Sechin Jagchid en Paul Hyer. Mongolia's Culture and Society. Boulder, Colorado: Westview Press, 1979.p. 79. 28 Ibid. p. 79. 29 Ibid. p. 81.

14

Men zou kunnen aanvoeren dat een ondergeschikte nooit een goede leerschool zou krijgen. Ik

ben van mening dat zijn positie geen invloed heeft gehad op zijn vorming. De reden moeten

we volgens mij zoeken in het steppeleven. Hun afhankelijkheid van klimaat en de noodzaak

om daardoor te nomadiseren, betekent ook dat men in botsing kan komen met andere clans.

Daarom moest men op iedereen kunnen rekenen in noodsituaties, en was het contraproductief

om iemand op basis van clanpolitiek geen degelijke opleiding te geven.

Sociale organisatie, verwantschap, clan en identiteit Het moge duidelijk zijn dat men in een dergelijke omgeving niet veel overlevingskansen heeft

wanneer men alleen leeft. Gemeenschapsvorming ontstaat de contact tussen verschillende

groepen waarbij het besef van een gemeenschappelijke toekomst 30 . Ik heb er reeds op

gewezen dat in bovenstaand citaat van Khazanov (p.3) al een zeer belangrijke reden wordt

aangehaald, namelijk het arbeidsintensieve karakter van pastoraal-nomadisme. Daarom is men

verplicht om zich te organiseren binnen een gemeenschap, wil men overleven. In een cultuur

die zich heeft gespecialiseerd in een mobiele levensstijl kan men dit enkel wanneer de

organisatie van de samenleving daarop is toegespitst. Dit manifesteert zich in de sociale

entiteiten zoals stammen, clans, ed., gebaseerd op verwantschap. Dit heeft men met een

overkoepelende term een kinship system genoemd.

De basis van dit systeem is de familie, met daarnaast de gemeenschap waarin men leeft, met

als derde niveau de clan. 31Meestal gaat het om een beperkte familie, met niet meer dan twee

generaties volwassen. Wat men ook ziet, en dan vooral bij nomaden op de Euraziatische

steppe, zijn patrilocale families. Dit betekent dat één zoon, meestal de jongste, bij zijn ouders

blijft wonen en na hun overlijden hun deel van de bezittingen overneemt nadat de rest is

verdeeld onder zijn broers. 32 Deze jongste werd, zeker ten tijde van Muqali, otchigin,

bewaarder van de haard, genoemd. (cfr. Temuge otchigin, de jongste broer van Chinggis.)

Hun mobiliteit heeft ook hierin een rol gespeeld: deze is namelijk in tegenspraak met

territorialiteit, hetgeen wil zeggen dat de nomadische levensstijl het ontwikkelen van directe 30 Bart Dessein “Maatschappij en instellingen van China.” Hoorcollege oktober 2005. 31 Sechin Jagchid, en Paul Hyer. Mongolia's culture and society. Boulder, Colorado: Westview Press, 1979, p.245. 32 Khazanov, Anatoly M. Nomads and the outside world p. 126.

15

territoriale verbanden met buren in de weg staat. Daarmee verband houdend is de hele

discussie of men al dan niet van een staat kan spreken, wanneer men het over nomaden heeft.

Een grondbeginsel van een staat is precies territorium met definieerbare grenzen. Dit is

moeilijk in overeenstemming te brengen met de mobiele levenswijze van nomadische

samenlevingen. Vandaar dat sommige specialisten er de voorkeur aan geven naar het

Mongoolse Rijk te verwijzen met het woord ulus, meerbepaald wordt het Mongoolse

imperium dan voor hen de ‘Yeke Mongol Ulus’. Vandaar dat de verwantschap het beste

alternatief werd bevonden om uitdrukking te geven aan de sociale relaties tussen de

verschillende clans.

In de periode van het Mongoolse Rijk stonden de Mongolen er voor bekend dat zij hun

genealogische kennis konden aanwenden om elkaar op de sociale ladder te plaatsen. Ten tijde

van Chinggis Khan bestond zijn clan, de Borgijid, uit een aantal subclans die met elkaar

verwant waren tot tenminste elf generaties terug. Enkel de belangrijkste leden binnen de

Mongoolse clan die worden algemeen gesteld dezelfde afstamming te hebben. Velen van hun

minder gefortuneerde ondergeschikten of slaven waren afkomstig van andere clans of waren

helemaal geen Mongolen. De Mongoolse clans waren strikt exogaam, omdat ze dezelfde

afstamming deelden en huwelijken binnen de clan als incestueus beschouwden; zodoende was

men wel verplicht om huwelijksbanden aan te gaan met andere clans, relaties die uiteindelijk

bijna even belangrijk werden als de clans op zich om de maatschappij te structureren. Deze

huwelijksbanden tussen twee clans vinden we bijvoorbeeld ook terug bij de Kitans33 van

Binnen-Mongolië waar de heersende Yelu-clan een dergelijke relatie was aangegaan met de

Shimo-clan .34

Een mogelijk probleem met kinship is het volgende: wanneer men het strikt zal interpreteren

en toepassen, dan wordt men daardoor beperkt. Rudy Paul Lindner heeft het gebruik van

fictieve bloedbanden beschreven om de gemeenschappelijke belangen te valideren van leden

van een clan of confederatie tegenover potentiële nieuwkomers.35 Waar het hier om gaat, is

het feit dat het soms uit economisch of politiek standpunt interessant kan zijn op die basis,

namelijk politieke of economische motieven, een clan te definiëren. Dit is uiterst handig in

conflictsituaties, omdat het een leider toelaat hun confederaties snel uit te breiden. Doet men

33 De Kitans zukken worden belicht in mijn tweede deel van de verhandeling. 34 Frederick W.Mote. Imperial China 900-1800. p. 38 35Rudi Paul Lindner. “What was a nomadic tribe?”, Comparative Sudies in Society and History, Vol 24, 1982, p. 696-697, geciteerd in Ostrowski, Donald. Muscovy and the Mongols. Cross-cultural influences on the steppe frontier, 1304-1589. Cambridge: Cambridge university Press, [1998] 2002. p. 33.

16

dit niet, dan blijkt het criterium bloedverwantschap niet te voldoen aan de eisen van de

situatie. 36 Ter ondersteuning hiervan wil ik graag het bloedbroederschap aanhalen, ofte anda.

Het gaat hier om een vrijwillige alliantie tussen personen die niet verwant zijn. Zo is er het

voorbeeld van Chinggis Khan en Jamuqa, de leider van de Jadarat, een Mongoolse subclan,

met wie hij was opgegroeid en die later een belangrijke concurrent zou worden. Dergelijke

banden zijn een bewijs dat kinship een vrij rekbaar begrip is.

De scheidingslijn tussen deze begrippen kan vrij vaag zijn; het is soms onduidelijk wanneer

binnen een clan een leider zijn eigen weg wil gaan of men dan kan spreken van een nieuwe

subclan. Deze onduidelijkheden betreffende de gebruikte terminologie en de invulling

daarvan, kan een hinderpaal zijn, willen we het hebben over de persoonlijke identiteit binnen

een dergelijke sociale organisatie. Muqali is hieraan ook onderhevig, vandaar dat we de

sociale structuur zullen bespreken enerzijds op een algemeen beschouwend niveau boven dat

van de individuele clans, anderzijds binnen de clan en bij uitbreiding binnen de Ulus, die op

het clanmodel gebaseerd zal zijn.

Sociale hiërarchie en clanrelaties: steppe-politiek op haar best.

In het Mongolië voor de tijd van Chinggis Khan waren er een aantal afstammingslijnen

binnen de dominante Borgijid die recht hadden op de heerschappij, en dus de aristocratie

vertegenwoordigden, terwijl andere clans een ondergeschikte positie hadden, te weten die van

gewoon volk (qarachus) of slaven (bo’ol).37 Deze onderlinge positionering was historisch

bepaald. Zo zien we bijvoorbeeld met betrekking tot Muqali dat de Mongoolse clan van

Chinggis Khan ten tijde van Khaidu, zijn voorvader die rond 1100 aan het hoofd stond van de

aanspraak op de heerschappij kon maken doordat hij de clan van de Jalayir had onderworpen.

De Jalayir is, zoals blijkt uit onze brontekst, de clan waar Muqali tot behoort. Hierna zullen zij

dus aan de Borgijid gebonden zijn in een ondergeschikte positie.

Wanneer deze sociale differentiatie binnen de clans op de steppe is ontstaan, is een vraag

waarop moeilijk een eenduidig antwoord te geven is. Het staat vast dat reeds in de tijd van

Alan Ghoa, de verre voorouder van Chinggis en stammoeder van de Mongoolse clans, een

klassenbewustzijn was. Zij had vijf zonen, waarvan er drie waren verwekt door een goddelijke 36 Ostrowski, ibid. p. 33. 37 Sechin Jagchid en Paul Hyer. Mongolia’s Culture and Society. p.283.

17

interventie, waarvan we mogen aannemen dat deze is opgenomen in de Secret History om de

legitimiteit van de Altan Urug, dit is het Gouden Huis, de familie van Chinggis, te versterken.

Na hun geboorte, zaten haar twee eerstgeboren zonen bijeen, en beraadslaagden hoe het

mogelijk was dat hun moeder nog drie zonen op de wereld had gezet. Zij wist waarover ze het

hadden, en sprak hen als volgt toe:

You, my sons Belgütünei and Bügünütei, are suspicous of me and said to each other, “These three sons that she has borne, of whom, of what clan are they the sons? ” And it is right for you to be suspicious. Every night, a resplendent yellow man entered by the light of the smoke hole or the door top of the tent, he rubbed my belly and his radiance penetrated my womb. When he departed, he crept out on a moonbeam or a ray of sun in the guise of a yellow dog. How can you speak so rashly. When one understands that, the sign is clear.They are the sons of Heaven. How can you speak, comparing them to ordinary blackheaded men? When they become the rulers of all, then the common people will understand!38

De referentie naar de black-headed men ten overstaan van haar drie zonen, waarvan

Bodoncar Munqaq, Bodonqar de Domme, spreekt voor zich. Maar als dat

klassenbewustzijn reeds toen aanwezig moet zijn geweest, waar ligt dan de oorsprong

ervan? Zhou Liangxiao en Gu Juying hebben daaromtrent een hypothese naar voor

gebracht: 可以这样认为，原来活动在草原上的突厥以及鞑靼等部，其阶级分化当是很早以

前就发生了。但是，当社会生产力欠发达，其他必要的条件不具备的情况下，他

们的社会发展不单是极其缓慢，而且不排除在一个时期内出现倒退。因此，这些

部族始终在文明社会的门槛前后排徊。这种现象在中国历史上边境地区的少数民

族部落中是经常可以见到的。蒙古部中阶级分化大概发生在他们西迁以后，在突

厥文化的影响下，由森林民向游牧民转化的同时。39

We mogen aannemen dat oorspronkelijk de klassendifferentiatie bij de op de steppe rondtrek-

kende Tujue, Tataren en andere clans reeds lang geleden haar oorsprong moet hebben gekend.

Toch, wanneer we de omstandigheden in acht nemen van een tragere sociale reproductiviteit

en een gebrek aan andere levensnoodzakelijke vereisten, dan zou sociale ontwikkeling niet

alleen zeer traag verlopen zijn; daarenboven waren zij ook niet in staat om periodieke terugval

te voorkomen. Dit is de reden waarom deze stammen op de opstap naar cultuur en

38 Igor de Rachewiltz. The Secret History of the Mongols, A Mongolian Epic Chronicle of the Thirteenth Century. Translated with a Historical and Philological Commentary. Boston: Brill, 2006. p..4-5. 39 Zhou Liangxiao en Gu Juying. Yuanshi. Shanghai : Shanghai Renmin Chubanshe, 2003. p.520.

18

maatschappij blijven steken. dit soort van fenomenen komt in de loop van de Chinese

geschiedenis vaak voor bij minderheidsgroepen en stammen in het grensgebied. de

maatschappelijke differentiatie binnen de Mongoolse clans heeft zich naar alle

waarschijnlijkheid gemanifesteerd na hun westelijke migratie, wanneer zij onder culturele

invloed kwamen van de Tujue en tezelfdertijd een evolutie kenden van woudbewoners naar

pastorale nomaden.

[Eigen vertaling, T.L.]

Uit dit citaat blijkt zeer duidelijk dat de sociale organisatie van de leefwereld van generaal

Muqali naar alle waarschijnlijkheid is beïnvloed door de Tujue. In mijn inleiding heb ik erop

gewezen, dat Mongolië niet altijd overheerst geweest door de Mongolen. Er zijn een aantal

Turkse invloeden geweest via twee van de belangrijkste rijken vanaf de zesde tot tiende eeuw,

zijnde de rijken van de Tujue, ook wel gekend als Kök-Turken, en de Uighuren tijdens de

tiende eeuw. Omdat bovenstaand fragment aangeeft dat het vooral de Kök-Turken geweest

zijn, die een invloed hebben gehad, geef ik graag een kort overzicht van deze historische

actoren wiens invloed duidelijk nog heeft doorgewerkt tijdens het leven van Muqali.

De Kök-Turken40

Het rijk van de Tujue (突厥), zoals zij in het Chinees gekend zijn, is in twee fasen van

betekenis geweest als een eerste periode van zowel politieke als culturele expansie op de

Mongoolse steppen vanaf 542 tot 743. De beide rijken werden gesticht door de clan van de

Ashina, een clan van smeden die we terugvinden in de Altai, in dienst van de Rouran.41 Men

vermoed dat de Ashina van oorsprong behoorden tot de Xiongnu42. In 551 zou er een breuk

gekomen tussen de Ashina en de Rouran, wanneer hun chef Bumin na het neerslaan van een

opstand tegen de Rouran als beloning de hand vroeg van de dochter van de keizer. Aangezien

zij slechts smeden waren, werd hem dit geweigerd waarop Bumin op zijn beurt rebelleerde en

de Rouran onderwierp. Na de dood van Bumin, in datzelfde jaar, kreeg men een splitsing

waarbij de zoon van Bumin Khan werd van het centrale gedeelte van hun gebied en Bumin's

broer Khan werd langs de westelijke grens. Het was onder een leiderschap dat de Tujue de

40 Thomas J. Barfield. The Perilous Frontier. Nomadic Empires and China, 221 BC to AD 1757. Cambridge, Mass.: Blackwell Publishing, [1989] 1992.pp131-145. 41 Een Turco-Mongools volk, gevestigd in de omgeving van Turfan in de zesde eeuw. René Grousset en Naomi Walford. The Empire of the Steppes. p. 81-82. 42 René Grousset en Naomi Walford. The Empire of the Steppes. pp. 17-21.

19

Hephtalieten 43 van Centraal-Azië onderworpen tegen 556. Ze gingen ook een tijdelijk

bondgenootschap aan met de Sui-dynastie. Op het einde van de Sui waren er een aantal

revoltes, zodat de Turken tijdelijk de bovenhand kregen. China's hereniging onder de Tang-

dynastie kon de Chinese suprematie herbevestigen. In 630 werd Xieli Khan gevangen-

genomen door de keizer van de Tang, waarmee een de facto einde kwam aan de heerschappij

van de Tujue in Mongolië. Het westelijke deel van het rijk zou het nog uitzingen tot in 679

wanneer zij ook zich zouden onderwerpen aan de Tang. Omstreeks de jaren 680 heerste er een

algemene ontevredenheid over de heerschappij van de Tang. Een van de Ashina slaagde erin

zijn smalle kern van volgelingen en zichzelf om te vormen tot een tweede Turkse staat. Zijn

broer en later zijn zonen zouden erin slagen het bereik van de Tujue opnieuw op te bouwen

met campagnes naar het westen tot in de omgeving van Samarkand tot Shandong in het oosten

en vanaf Tibet in het zuiden tot in Siberië in het noorden. Na de dood van Bilge werden de

Tujue geleid door minder belangrijke clans tot een coalitie van onder meer de Uighuren de

dynastie kon omverwerpen in 742.

De casus van Muqali en sociale mobiliteit

Ook een tiental generaties na Alan Ghoa sprak men van nog van de black and white lineages.

We weten dat Muqali van oorsprong een zeer lage status had; als lid van een stam die

generatie op generatie ondergeschikt zou zijn aan de Borgijid, zou het in de lijn van de

verwachtingen liggen dat iemand die onder een dergelijk gesternte geboren is, een niet erg

voorname rol zou spelen. De casus van Muqali toont echter aan dat de hiërarchische

structuren die op de Mongoolse steppen bestonden, net zoals de bevolking gekenmerkt

worden door een hoge mate van mobiliteit. In dit hoofdstuk wil ik nagaan hoe het mogelijk

was voor Muqali om zo belangrijk te worden voor Chinggis Khan.

Om een dergelijke evolutie te schetsen, lijkt het mij niet meer dan normaal om van bij het

begin hier dieper op in te gaan. In de Chinese bronnen, waaronder mijn brontekst voor deze

eindverhandeling, Yuanshi 119, staat het volgende te lezen: hoewel Muqali laag van geboorte

was, was het toch al gauw duidelijk dat hem een grote toekomst te wachten te wachten stond.

43 Ook gekend als de Avaren en als Witte Hunnen. Zie René Grousset en Naomi Walford. Empire of the Steppes. p. 65ff.

20

生時有白 气出帳中。神巫异之，曰：“此非常兒也”。’

Op het moment van zijn geboorte kwam er een witte wolk uit de yurt . De sjamaan, die dit

merkwaardige verschijnsel had opgemerkt, zei: ‘dit is een bijzondere jongen.’

[Eigen vertaling,T.L.]

Wanneer we Muqali zijn identiteit nader willen bekijken, stuiten we op een probleem.

Zoals daarnet werd verduidelijkt, zijn de zogenaamde kinship groups, onder welke vorm dan

ook, als basis van het tribale karakter fundamenteel in de nomadische samenleving. Of zoals

Soucek, S. stelt:

A striking feature of nomadic societies was its tribal structure. The tribe or a confederation of tribes,rather than nationality, territory or state commanded the nomad’s lasting allegiance and sense of identity.44

Met betrekking tot Muqali en zijn positie binnen de Mongoolse samenleving lijkt deze stelling

mij vrij problematisch. De Jalayir werden hoogstwaarschijnlijk verdeeld onder de

verschillende subclans, en dit om mogelijke problemen zoals opstanden te voorkomen.45 En

hoewel men er vrij zeker van is dat de vader van Chinggis Khan, Yesugai, de meeste Jalayir

had overgeërfd, staat in de biografie van Muqali in de Yuanshi vermeld dat Muqali bij de

Yurkin was. We kunnen ons dus terecht vragen stellen of in zijn geval er nog sprake kan zijn

van sterke identificatie met zijn clan. Bo’ol waren namelijk verplicht om rond te trekken met

hun ‘eigenaars’; en de identificatie gebeurt, na de familie, met de eigen leefgemeenschap. Na

verloop van tijd is het zeer goed mogelijk dat men in die mate geassimileerd wordt, dat de

identificatie met de eigen clan verwatert.

Het is duidelijk: het systeem van de kinship groups is voor ons van geen nut wanneer we

proberen Muqali te plaatsen binnen zijn sociale context. Bij de uitbouw van het Mongoolse

imperium zou dit systeem trouwens op de achtergrond geraken, daar Chinggis zijn eigen

sociale structuur ging uitbouwen met zichzelf en zijn familie en naaste getrouwen als kern.

Juvaini, de Perzische historicus, heeft dit als volgt weergegeven:

44 Soucek, Svat. A History of Inner Asia. p. 41. 45 Chinggis Khan zou dezelfde tactiek toepassen bij de uitbouw van zijn Rijk.

21

Although authority and empire apparently are vested in one man, namely him who is nominated Khan, yet in reality all the children, grandchildren and uncles have their share of power and property. 46

Bij aanvang van mijn onderzoek was ik ervan overtuigd dat zijn opgang binnen het sociale

systeem te verklaren viel door zijn lage status. Dat er grosso modo drie geledingen zijn binnen

de Mongoolse samenleving, te weten de adel, het gewone volk en de slaven, heb ik reeds

uitgelegd. Maar binnen deze ordening, waren er enkele specifieke groepen. Twee zijn voor

ons van belang, omdat Muqali bij beide groepen kan worden ingedeeld. Het gaat in de eerste

instantie natuurlijk over zijn status van erfslaaf. In een samenleving waar voortdurende strijd

woedt om de beste graaslanden voor de kuddes of ordinaire strooptochten, neemt men vroeg

of laat gevangenen. Zo is er geleidelijk een slavenkaste ontstaan, met daarin evenwel enkele

geledingen. Er waren de gewone krijgsgevangenen, maar er was nog een andere groep,

namelijk die personen die zich uit vrije wil onderwiepen, vaak wanneer ze een charismatische

leider ontmoetten. Die groep waren de nököd, ofte megezellen, companions. Deze groep

wordt soms gezien als de vazal, zoals wij die in Middeleeuws Europa ook hebben gekend.

De vraag is nu bij welke groep we Muqali moeten onderbrengen, bij de slaven, of bij de

nököd? Een ware evenwichtsoefening, want Muqali zal het beste van de twee in zich

verenigen. Muqali kwam met Chinggis Khan in contact doordat deze de Yurkin had verslagen

in 1197. In die omstandigheden is het vrij normaal dat de ondergeschikten van de verslagen

clan overgingen op de clan van de overwinnaar en dus een nieuwe heer kregen. Dit laatste is

een typisch kenmerk van de nököd, zoals we reeds hebben uitgelegd. Nököd waren meestal

van lage afkomst, en een slaaf zoals Muqali, niet noodzakelijk. Zijn grootvader heette

Telegetu Bayan, en dit betekent rijk in het Mongools47. Door zijn positie van erfelijke slaaf

van de Borgijid was hij reeds het geval. Daarom moeten we proberen de onderlinge

verhoudingen tussen beide groepen te duiden, en wil ik nagaan of mijn stelling vallabel kan

zijn dat het door zijn lage status van bo’ol is dat hij zo is kunnen opklimmen.

De verhoudingen tussen de verschillende groepen op de sociale ladder, hebben ertoe geleid

dat men, vooral door het werk van Vladimirtsov, wel eens spreekt van nomadic feudalism,

46 Juvaini, A., vert. Boyle, A. Ghenghis Khan. The history of the world conqueror. Manchester: Manchester University Press, 1997,p. 42. 47Francis Woodman Cleaves. The Secret History of the Mongols. For the First Time Done into English out of the Original Tongue and Provided with an Exegetical Commentary. Vol 1. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1982, p.30 verwijst naar Naqu Bayan als zijnde ‘Naqu the rich’. Naqu was de vader van Bo’orchu, de eerste nökör van Chinggis.

22

naar analogie met het feodaal stelsel in Middeleeuws Europa. Hij poneerde bijvoorbeeld, dat

Chinggis met zijn anda, Jamuqa, in conflict kwam, omdat er zich bij de grote Khan een

tendens zou aftekenen van aristocratisme, terwijl Jamuqa Vladimirtsov volgens hem de

democratische beginselen aanhing. In zijn latere werk zou hij daar echter op terugkomen.48

Een dergelijke vergelijking is mogelijk ingegeven door het Soviet-marxisme, maar loopt wat

mank, aangezien bijvoorbeeld Rumyancev schrijft:

The main error of Vladimircov’s concept of ‘Mongolian nomadic feudalism’ is that the level of development of Mongolian society and of feudalism in Mongoliain the twephth and thitheenth centuries was exxagerated and was pressed into the classical character of West European feudalism of the thirtheenth and fourteenth centuries.49

Wanneer we kijken naar hun dagelijkse bezigheden, dan zijn de gelijkenissen frappant. Beide

groepen houden zich bezig met het hoeden van vee en dergelijke voor hun heer, ze dienen

hem in tijden van conflict, … En toch is er een belangrijk verschilpunt aan te halen met het

oog op de ontplooiing van Muqali. Het is zo dat bo’ol verplicht waren met hun heer mee te

gaan wanneer deze op weg ging naar nieuwe weidegronden. Nököd kenden die verplichting

niet, en zij waren dus vrij om te gaan waar ze wilden, hoewel hun verbondenheid met hun

heer hen ook beperkte. 50

Als we die redenering kunnen aanhouden, mogen we dus gerust aannemen dat Muqali

constant bij Chinggis Khan is geweest, zoals ook wordt bevestigd door Li Zefen. 51 Dit

betekent dat Muqali op de eerste rang zat bij politieke beslissingen of het plannen van

militaire campagnes, een stelling die niet zou opgaan wanneer hij ‘slechts’ een nökör was. Dit

alles zou een ideale springplank moeten blijken voor het opnemen van zijn latere

verantwoordelijkheden.

Ik heb in het voorgaande luik geschetst hoe problematisch het is om in een dergelijk complexe

samenleving een spoor te ontwaren naar persoonlijke identiteit. Het is duidelijk dat noch het

kinship system, noch mijn stelling, dat hij alles aan zijn slavenstatus heeft te danken, voldoen.

48 B.Vladimirtsov en Michel Carsow, vert.. Genghis-Khan. Parijs: Librairie d'Amerique et d'Orient, 1948. p.30. 49 Rumyancev, G.N.. Trudy V. Vladimircova po istorii Mongolov [B. Vladimicov(s work on the History of the Mongols). Moskou: 1958.p. 81 in Bold. Mongolian nomadic society. p.22. 50 Paul Ratchnevsky en Thomas N. Haining, vert.. Genghis Khan. His life and legacy. Blackwell Publishing, [1991] 2003, p.13. 51 Li Zefen, Yuanshi xin jiang .Taibei 1985. p. 175.

23

Vandaar dat we naar andere verklaringen moeten zoeken, waarom Muqali zo belangrijk

geworden is.

Li Zefen geef twee verklaringen, te weten familie en persoonlijke verdienste. Muqali heeft

veel aan zijn vader, Gu’un Ua, te danken. Om dit verder te verklaren, zal ik hier een fragment

uit de biografie van Muqali lichten:

父孔温窟哇，以戚里故，在太祖麾下，从平篾里吉，征乃蛮部，数立功。 后乃蛮又叛，太祖与六骑走，中道乏食，擒水际橐驼杀之，燔以啖太祖。追骑

垂及，而太祖马毙，五骑相顾骇愕，孔温窟哇以所乘马济太祖，身当追骑,死之。太祖获免。

Zijn vader was Gu’un Ua, die rechtstreeks in dienst ging bij Chinggis Khan aangezien hij bij

diens aangetrouwde familie, de Jurkin, verbleef. Gu’un Ua volgde hem naar de Merkid, de

onderwerping van de Naiman, en legde daarbij een aantal keren zijn verdienste vast.

Wanneer later de Naiman opnieuw in opstand kwamen, moest Chinggis Khan met anderen,

een groep van zes ruiters in totaal, op de vlucht. Toen ze onderweg door uitputting en honger

werden overvallen, ving Gu’un Ua aan de waterkant een kameel. Hij doodde hem, grilde het

vlees en gaf het aan Chinggis Khan te eten. Hun achtervolgers waren al dichtbij, toen

Chinggis’ paard dood neerviel. De vijf andere ruiters keken elkaar aan, besluiteloos en in

paniek. Daarop gaf Gu'un Ua Chinggis zijn eigen paard; zelf wacht hij de achtervolgers op,

die hem doodden. Chinggis Khan was ontsnapt. [eigen vertaling, T.L.]

Chinggis Khan dankte dus zijn leven aan de vader van Muqali, en het is vrijwel zeker dat dit

feit een direct gevolg heeft gehad voor de relatie tussen Muqali en Chinggis Khan. De Khan

voelde zich verplicht om Muqali zo goed mogelijk bij te staan als inlossing van schuld aan

diens vader:

“成吉思汗對於孔溫窟哇這次捨身相救﹐一定悼念至深﹐日後木華黎之屬膺重任﹐雖 因他本人才堪大用﹐當亦與其父的壯烈成仁﹐大有關係。＂52

Chinggis Khan voelde zich nauw met hem verbonden, zeer diep geraakt als hij was door

Gu'un Ua's daad van zelfopoffering die hem het leven redde, en in de toekomst zou Muqali

zware verantwoordelijkheden ontvangen, hoewel hij op basis van zijn persoonlijke

52 Li, Zefen. Yuanshi xin jiang. Taibei, 1978, p. 174.

24

capaciteiten ook al van groot nut zou kunnen zijn, mocht hij net zo dapper worden als zijn

vader [eigen vertaling, T.L.]

Aangezien de Mongoolse samenleving onder Chinggis Khan een meritocratisch karakter had,

is het niet moeilijk te begrijpen waarom de militaire verdienste van Muqali aanleiding gaf tot

promotie. Voor zijn militaire verrichtingen verwijs ik graag naar de vertaling van zijn

biografie die men aan het einde van deze verhandeling kan vinden.

Een andere verklaring voor het feit dat Chinggis Khan zoveel vertrouwen stelde in zijn

metgezellen, ligt besloten in zijn jeugd. Hij werd geboren 1162, of naargelang de bron 1167,

en hij kreeg de naam Temoedjin, de smid, naar een Tataarse leider die net vóór de geboorte

was verslagen door Yesugai. Yesugai was de erfgenaam van de Kyad-lijn der Borgijid, en kon

dus aanspraak maken op de heerschappij over de Mongolen. We weten echter dat hij nooit de

positie van khan heeft bekleed, hoewel zijn zoon hem die wel postuum heeft toegedicht. Toen

Temoedjin twaalf jaar oud was, ging Yesugai met hem naar zijn ooms langs moederszijde, de

Qolqonud53. Onderweg kwamen ze Dei Secen van de Ongirad tegen, die toen voorstelde om

Temoedjin te laten trouwen met Borte, zijn enige dochter. Er moeten reeds huwelijksbanden

hebben bestaan tussen de twee clans, daar Dei Secen Yesugai aan sprak als Quda Yesugai.54

Die is meteen akkoord en Temoedjin bleef dus achter bij de Ongirad om zijn opleiding tot

jonge krijger te voltooien. Kort daarna werd zijn vader, op terugweg van de jacht, vergiftigd

door Tataren. Temoedjin werd door zijn moeder teruggehaald daar hij als oudste zoon recht

had op zijn vaders positie. Het merendeel van zijn clan verkoos echter zich aan te sluiten bij

de Taijiud, een verwante clan. Op zich een vrij logische gang van zaken, gelet op Temoedjin’

s geringe leeftijd en twijfel over zijn afstamming.55 Temoedjin ofte Chinggis Khan werd dus

tijdens zijn jeugd in de steek gelaten door zijn naasten. We moeten hierbij wel opmerken dat

de mogelijkheid bestaat dat in de voornaamste autochtone bron, de Secret History of the

Mongols, de positie van Chinggis Khan misschien slechter werd voorgesteld dan ze in

werkelijkheid was. Zo zijn er aanwijzingen dat Temoedjin wel degelijk werd bijgestaan door

zijn oom Daritai56 . Deze omstandigheden zullen er hem later toe brengen om zijn eigen

53 De Qolqonud waren, net zoals Bosqur-clan van Dei Secen, die hier ook wordt vermeld, een subclan van de Onggirad. Zie Igor de Rachewiltz; Secret History p.327. 54 Familieband via huwelijken. “Les chef de deux familles alliées par le marriage de leurs enfants, les membres mâles de deux familles allies entre elles par le marriage de leurs enfants. Mostaert, Antoine. Dictionnaire ordos. (Monumenta Serica. Monograph 5.) 3 vols.. Beijing: The Catholic University, 1941-1944, Vol 1, p.362b-363a 55 Op het moment dat Yesugai haar roofde van Ciledu de Merkit, was Howelun reeds zwanger. 56 Da’aritai Otchigin, de jongste zoon van Bartan Ba’atur, de vader van Yesugai. Het feit dat hij Temoedjin wel degelijk terzijde stond, wordt vermeld door Paul Pelliot. En Lious Hambis en Louis Hambis. Histoire des Campagnes de Gengis Khan. Cheng-wou ts'in -tcheng lou . Leiden: Brill, 1951., p. 68.

25

maatschappelijke ordening te gebruiken, zoals we dat zullen zien vanaf het moment dat hij de

troon zou bestijgen. Dit zal ook voor Muqali nieuwe uitdagingen en nieuwe kansen

inhouden…

26

B. Muqali verbreedt zijn horizonten

1. Formatieve fase: Muqali bij de Kereyid.

Wie waren de Kereyid?

Het khanaat van de Kereyid speelde een belangrijke rol in Mongolië ten tijde van Chinggis

Khan. Hun territorium was gecentreerd rond het Zwarte Woud langs de Tula-rivier, en

daarmee lagen zij ten oosten van de Naiman ten zuiden van de Merkid, die hun grondgebied

hadden langs de Selenge-rivier, ten westen en zuidwesten van de Mongolen.57

Het waren zeker geen Mongolen, aangezien ze geen plaats kregen in de genealogie der

Mongoolse clans de we vinden in de Secret History of the Mongols.58 We kunnen hen het

best

kwalificeren als een composite tribe, een samengestelde stam, met als voornaamste kenmerk

hun onafhankelijkheid.59

Een tweetal generaties voor Chinggis, horen we verhalen van een leider, Merguz, die de clans

bijeenbracht en trachtte de macht van de Liao van zich af te schudden maar die uiteindelijk

wel door hen werd verslagen, gevangengenomen en geëxecuteerd. 60 In 1125 werden de

Kitans op hun beurt echter verslagen door de Jurched die de Jin-dynastie uitriepen, waardoor

de Kereyid hun onafhankelijkheid terugwonnen net zoals het territorium dat eens door de

Kitans in bezetting was gehouden. Merguz is ongetwijfeld te identificeren als Marqus-Buyruk

Khan van de Keyerid; en diens zoon Qurjaqus-Buyruk Khan slaagde erin een machtig kanaat

uit te bouwen niettegenstaande talrijke conflicten met de Merkid en de Tartaren. 61

Bij de Kereyid kunnen we vele Turkse namen en titels terugvinden net zoals trouwens bij de

Mongolen het geval is, maar de geschiedenis toont aan dat er geen scherpe taalcontrasten zijn

tussen beiden, in die mate dat men niet zeker is of men de Kereyid als Turken die

gemongoliseerd waren, moet beschouwen, of als Mongolen onder Turkse invloed. 62

57 De Rachewiltz, Igor. The Secret History of the Mongols. p. 394. 58 We vinden deze vooral in het eerste hoofdstuk van de tekst. 59 Togan, Isenbike. Flexibility and limitations in steppe formations. p. 124. 60 Grousset haalt aan dat Merguz door de Tataren aan de Jin werd overgeleverd, waarna zij hem doodden. Dit lijkt mij onwaarschijnlijk, omdat de Jin pas later de hegemonie zouden krijgen. 61 Grousset, René en Naomi Walford, vert. The empire of the steppes. p. 192. 62 ibid . p. 191.

27

Professor Togan geeft in dit verband aan dat hun associatie met de Mongolen eerder moet

gezien worden in politiek-historische context. 63 Zeker nadat ze waren overwonnen en

geassimileerd, werden de Kereyid behandeld als het deel van het Mongoolse volk. De Keyerid

waren rijker en stonden veel verder wat betreft politieke organisatie dan de Merkid en de

Mongolen. Het hof van de Khan was een gouden paleis-tent, de ordo. 64De Khan van de

Kereyid had tevens een elite-troep van ba’aturs te zijner beschikking en een wacht van

duizend man, beide instituties die Chinggis Khan zou overnemen.

De heersende familie van de Keyerid had zich bekeerd tot het christendom, namelijk het

Nestorianisme. Syrische historici hebben de bekering van een koning genoteerd in 1007 die

nadat hij zijn weg was kwijtgeraakt. Hij werd door een visioen van Sint-Sergej gered nadat hij

ermee had ingestemd om zich te bekeren.65 Deze koning liet dan navraag doen bij christelijke

kooplui en liet terstond de bisschop van Marv66 gekomen om hem te laten dopen, samen met

tweehonderdduizend volgelingen. Het staat vast dat de beide leiders van de Kereyid die ik

reeds heb vermeld christenen waren gezien hun namen, Marqus-Buyruk (Marcus) en

Qurjaqus-Buyruk (Cyriacus) daarop duiden. Later zien we bijvoorbeeld ook dat de Kereyid

via hun huwelijksbanden met de Borgijid belangrijke christelijke invloed hadden op de

koninklijke familie, de Altan Urug, van de Mongolen. Zo is er bijvoorbeeld Sorqatani-beki, de

moeder van Qubilai, die voor hem als regentes optrad na de dood van Tolui, jongste zoon van

Chinggis. De bekering tot het christendom belicht ook het belang van internationale contacten

voor de Kereyid; vreemde kooplui waren regelmatige gasten aan het hof, net zoals gezanten

van de Jin-dynastie uit Noord-China.

De Kereyid en Chinggis Khan

Na de dood van Qurjaqus Buyruk Khan kende het khanaat van de Keyerid een terugval. Voor

zijn dood had hij zijn zonen hun eigen appanages geschonken, en het resultaat was-mede

omdat hij zoveel zonen had- herhaaldelijke conflicten. De oudste zoon, Toghril, werd

geconfronteerd met zeer zware oppositie nadat hij verscheidene van zijn broers had gedood.

Volgens Grousset kwam die oppositie voornamelijk van zijn oom, Ghur Khan, maar met de

hulp van Yesugai, een Mongoolse chef en de vader van Chinggis Khan, wist Toghril zijn

63 Isenbike Togan. Flexibility and Limitation in Steppe Formations: the Kerait Khanate and Chinggis Khan . Leiden: Brill, 1998. p. 124. 64 De Kereyid hadden de ordo overgenomen van de Liao, met wie ze een huwelijksband onderhielden. 65 Voor meer informatie over de bekering, zie Hunter, Erica C. D."The conversion of the Kerait in AD 1007." Zentralasiatische Studien 22 (1989/1991): 142-163. 66 In Turkmenistan.

28

troon veilig te stellen en de eenheid binnen de Kereyid te bewaren.67 Jaren na de dood van

Yesugai , stond Ong Khan diens zoon Temoedjin, de latere Chinggis Khan, terzijde wanneer

die zichzelf vanuit een ogenschijnlijk verloren situatie opwierp als Khan van de Mongolen68.

Samen ondernamen ze aanvallen op hun traditionele vijanden, de Tartaren, de Merkid en de

Naiman.69 Na hernieuwde conflicten met zijn broers kreeg Toghril opnieuw de controle met

behulp van Chinggis Khan waarna ze in 1196 een expeditie van de Jin-dynastie hadden

vervoegd in een aanval tegen de Tataren. Het resultaat was dat de Jin Toghril de titel van Ong

Khan (Wang han 王汗) verleenden, en een mindere titel gaven aan Chinggis Khan. In de loop

van enkele jaren daarna wist Chinggis Khan aan invloed te winnen. Chinggis zou Toghril als

een tweede vader zien. In elk geval was dit in zo in politieke context, maar ook op het vlak

van persoonlijke relaties achtte Chinggis Khan dit opportuun. Dat de twee leiders elkaars anda

waren, betekende dat ze in hetzelfde kinship system waren gestapt.70 Deze poging tot verdere

verdieping van de relatie viel in slechte aarde bij de zoon van Toghril, Ilqa Senggüm. Op het

moment dat Chinggis Khan de banden met de Kereyid nog verder wou aanhalen en dus het

voorstel deed dat de families Quda zouden worden, clans die met elkaar verbonden waren

door huwelijksbanden, bedacht Ilqa een plan om de Mongolen in de val te lokken en hem te

verslaan. Hoewel het plan was uitgelekt naar Chinggis Khan71, kwamen de Kereyid en hun

bondgenoten toch als overwinnaars uit de bus in de veldslag van Qalaqaljid Sands in 1203.72

Toghril zou echter snel de smaak van de overwinning vergeten, wanneer Chinggis Khan een

val opzette door de keer niet te laten geloven dat zijn eigen broer Qassar naar hen zou

67 Deze episode wordt ook verhaald in Song Lian. Yuanshi , juan 1, p.5-6. 68 Er waren namelijk nog enkele troonpretendenten: Jamuqa, zijn anda, en zijn ooms, de leiders van de Yurkin, die als nakomelingen van Okin, de oudere broer van Bartan, Chinggis’ grootvader, zijn senior waren. 69 In deze campagnes betoonden zowel Muqali’s vader Gu’un Ua als hijzelf zich zeer verdienstelijk. Ik verwijs hiervoor naar mijn vertaling. 70 Wat de politieke relaties in de oude Mongoolse maatschappij betreft is het kinship systeem een vrij nuttig concept, in die zin dat het vergelijkbaar is met familiale relaties. Vandaar dat Chinggis Ong Khan zijn vader noemt. De latere relaties, van hoog tot laag, tussen de Yuan-dynastie en de door haar onderworpen vazalstaten, werden vrijwel onmiddellijk getekend door het gezegde 'de band tussen heer en onderdaan is zo vreugdevol als die tussen vader en zoon’. En dat was inderdaad de bedoeling. Wat een dergelijke vader-zoon-relatie impliceert, is dat de leden van de Altan Urug elkaar zouden bejegenen als broers. Wat dit inhield, was dat zij elkaar zagen als zonen van dezelfde vader, Chinggis khan, hetgeen ook gold voor hun afstammelingen. Zowel de Yuan-dynastie als haar opvolgers, de verschillende khanaten, hebben een dergelijke speciale en identieke relatie opgezet. Zie Yao, Dali. "Tan ma" nan mu. Yuanchao de shehui yu wenhua (Qianqiu xingwang, Ge Jianxiong zhubian). Changchun: Changchun chubanshe, [2001] 2005. p.139. 71 Via Badai, de paardenknecht van Yeke çeren van de Yurkin. Ik verwijs de lezer door naar deze passage van de brontekst. 72 Chinggis heeft hier geluk gehad. Mocht Ilqa niet gewond zijn geraakt, waardoor Chinggis zich kon terugtrekken/vluchten, dan was hij misschien zelf gedood. Zie Igor de Rachewiltz,. The Secret History of the Mongols. p. 627.

29

overlopen. 73 In de confrontatie die daarop volgde werden de Kereyid verslagen en

opgenomen in het Mongoolse volk. De Khan van de Kereyid zelf vluchtte naar het westen

waar hij dan uiteindelijk werd gedood door grenswachten van de Naiman.74

De tijd die Chinggis Khan bij de Kereyid doorbracht, was belangrijk in velerlei opzichten. Ik

heb reeds vermeld dat het volk van Toghril verder geëvolueerd was wat betreft staatkundige

organisatie. Het was in deze periode dat Chinggis een aantal elementen heeft overgenomen,

zoals bijvoorbeeld de decimale organisatie van zijn leger, afkomstig van de Jin75. Chinggis

Khan zou deze decimale organisatie hebben overgenomen, om zijn volk, dat een amalgaam

geworden was van geassimileerde clans, een nieuw framework mee te geven, zodat het

eenvoudiger te controleren viel. Militaire organisatie bood hem die gelegenheid. Daivid

Morgan heeft dit in zijn boek omschreven als een artificial tribal organisation.76 Isenbike

Togan heeft dit in haar studie bevestigd; zij noemt dit een proces van detribalisation77. Voor

Muqali was de overname van de keizerlijke wacht of keshig zeer belangrijk, althans voor ons,

omdat hij als één van de leiders van dat korps kon profiteren van een instroom vanuit andere

clans, of overlopers naar het Mongoolse kamp, voor het uitbreiden van zijn wereldvisie en

zijn netwerk van contacten. De keshig als venster op de wereld, als het ware. Eerst en vooral

lijkt het mij wenselijk de keshig grondig te definiëren.78

Definitie van de keshig

De Mongoolse versie van de keshig, heeft haar basis in het ordo-systeem van de Kitans79 van

de Liao-dynastie. Tijdens de dynastie (907-1125) had elke keizer zijn eigen ordo of kamp,

met een wacht van tienduizend tot twintigduizend huishoudens die waren samengesteld uit

zowel Kitans als Chinezen en andere volkeren onder hun gezag. De leden van deze wacht, in

het bijzonder de niet-Kitans, waren de persoonlijke slaven van de keizer, maar hun

73 Zie daarvoor Song Lian. Yuanshi juan 1, p.11. 74 Song Lian. Yuanshi juan 1, p.12. 75 Xiao Xiqing.The Military Establisment of the Yuan Dynasty (Harvard East Asian monographs 77). Cambridge, Mass.: Council on East Asian Studies, Harvard University : distributed by Harvard University Press, 1978. p.10. 76 Morgan, David, The Mongols p. 89-90. 77 Togan, Isenbike. Flexibility and Limitation in Steppe Formations: the Kerait Khanate and Chinggis Khan . Leiden: Brill, 1998. p.131-136. 78 De belangrijkste bron aangaande het militaire apparaat van de Mongolen is Xiao, Qiqing., The military establisment of the Yuan dynasty. pp. 33-50. Ik heb dan ook volop gebruik gemaakt van dit werk voor mijn definitie. 79 Barfield, Thomas J. The perilous frontier, p. 174-175.

30

persoonlijke relatie tot hem verschafte hen eigenaardig genoeg veel aanzien. (Een schijnbare

paradox die we ook bij de interne sociale organisatie van de Mongoolse clans hebben

opgemerkt). Hoewel dit systeem niet werd gevolgd door de Jin-dynastie, had de confederatie

van de Kereyid een korps van duizend dagwachten en vermoedelijk hetzelfde aantal

nachtwachten. Er bestaat nog enige discussie omtrent de inspiratie van Chinggis Khan een

gelijkaardige wacht op te richten. Ofwel is het zo dat de Mongoolse versie gemodelleerd is op

de versie van de Kereyid, die dan weer op haar beurt gebaseerd is op het ordo-systeem van de

Liao, ofwel hebben de Mongolen het rechtstreeks overgenomen van de Liao. Onmiddellijk na

de assimilatie van de Kereyid in 1203 heeft Chinggis Khan een keshig gecreëerd van tachtig

nachtwachten en zeventig dagwachten en een groep van duizend ba’aturs of helden om in de

strijd dienst te doen als elite-korps en in vredestijd als lijfwacht. Nadat Chinggis Khan in 1206

alle Mongolen onder zich had verzameld kende de keshig een uitbreiding tot een totaal van

tienduizend manschappen. Ook georganiseerd volgens het decimale stelsel, waren de

kapiteins van de honderdtallen en duizendtallen verplicht elk verwanten, samen met enkele

dienaren, te sturen om dienst te doen in de keshig.80 De keshig was verbonden met het

huishouden van de ordo of paleis-tent van Chinggis Khan, wiens staf onder toezicht stond

van de nachtwachten. Deze turghaq kweten zich overdag van hun taken onder toezicht van

de cherbi’s of stewards. De elite-nachtwachten hadden ook de supervisie over de bereiding en

het serveren van voedsel en wijn voor de Khan; zij verlieten dus nooit zijn gezelschap. Het

gehele apparaat van de keshig was in vier compagnieën ingedeeld die elk een driedaagse shift

dienst deden onder één van vier welbepaalde commandanten, namelijk Boroghul, Bo’orchu,

Chila’un en Muqali. 81 De keshig moest de Khan behoeden voor moord-aanslagen en

vergiftiging, en deden tijdens de oorlog dienst als centrale eskadrons van het leger.

Commandanten van de keshig hadden een hogere positie dan hun tegenhangers binnen het

gewone leger. Daar stond echter tegenover dat leden van de keshig ook paradoxaal genoeg

gijzelaars waren. Jongere broers en zonen van de belangrijkste commandanten dienden als een

soort garantie voor het goed gedrag van hun verwanten. Vanaf het begin van zijn heerschappij

stond Chinggis Khan erop dat, als één van de tekenen van onderwerping, vreemde heersers

hun zonen of jongere broers moesten sturen om hen op te nemen in de keshig. Zo kunnen we

begrijpen waarom we de keshig niet enkel als keizerlijke wacht van het Mongoolse Rijk

mogen zien, omdat dat een te grote simplificatie zou inhouden volgens Xiao82, maar ook als

80 Xiao Xiqing. Military Establishment.p.36. 81 Men spreekt van de vier kesigden. Zie Xiao; Military Establishment p. 36. 82 Ibid.p. 34.

31

een instrument om de toekomstige elite van het Rijk te trainen en Mongoolse waarden in te

prenten in de gijzelaars die in het korps waren opgenomen. Na een lange diensttijd werden

deze gijzelaars vaak loyale supporters van de Mongoolse zaak. Onthouden we hier vooral dat

zijn contact met onder meer Yelu Tuhua uit deze periode stamt.

32

2. Tweede fase: Muqali gaat netwerken in China

1. De relatie tussen de bewoners van de steppe en China

In het algemeen stelt men dat de nomadische volkeren die doorheen de geschiedenis de

steppen hebben bewoond, vaak met afgunst keken naar de immense rijkdommen van het

Middenrijk. Zoals David Morgan het verwoordt: ‘The conquest of China, especially north

China, had always been every steppe ruler’s dream, and Chingiz was no exception.’83

Het merendeel van de specialisten in het vakgebied geeft aan dat er een cyclisch patroon kan

worden gevonden doorheen de tijd. Wanneer er een sterke en goed georganiseerde Chinese

staat is, zijn er weinig problemen met de noordelijke buren. Bij interne problemen zag men

dat de nomaden vaak pogingen ondernamen tot plundering of gebiedsuitbreiding ten koste

van China. Een paper van Gary Ledyard is maar één van de vele studies die een beeld geven

van een dergelijk cyclisch mechanisme.84 Hij verdeelt de geschiedenis in een aantal fases van

Chinese expansie, die als hij yang bestempelt, en yin, periodes waarin de nomaden kunnen

profiteren van terugval in het zuiden, hetgeen zou leiden tot invallen en het opzetten van hun

eigen staat op Chinees territorium.

Thomas Barfield heeft echter een andere verklaring gegeven betreffende de relaties tussen de

nomadische volkeren en China.85 Wat betreft de relaties tussen China en de nomadische

confederaties die zich in Mongolië hebben gevormd, geeft Barfield aan dat volgens hem zijn

collega-historici deze relaties verkeerd hebben beoordeeld. De normale situatie was niet die

van sterke nomaden tegenover zwakke Chinezen, maar, zo stelt hij, net het tegenovergestelde.

Zijn redenering is dat nomadische en Chinese dynastieën met elkaar verbonden waren in

opgang en neergang. Een sterke nomadische confederatie had er belang bij dat er in China

ook een sterk bestuur was omdat dergelijk bestuur de nomaden toegang zou geven tot de

producten die zij verlangden zowel via handel of tribuut in welke vorm dan ook. Er zijn dan

ook momenten geweest dat nomadische heersers pogingen hebben ondernomen om Chinese

regimes die in slechte papieren zaten, te ondersteunen. De wisselwerking tussen de Tang en

83 David Morgan. The Mongols. Oxford: Blackwell Publishing, [1986] 2003, p. 14. 84Gary Ledyard. "Yin and Yang in the China-Manchuria-Korea Triangle." In Rossabi, Morris, ed. China among Equals. The Middle Kingdom and its Neighbors,10-14th Centuries. Londen: University of California Press, 1986. 313-354. 85 Thomas J.Barfield. The perilous frontier. Nomadic empires and China, 221 BC to AD 1757. Cambridge, Mass.: Blackwell Publishing, [1989] 1992.

33

de Uighuren worden door Barfield als voorbeeld aangevoerd. 86 Hij stelt dat De Uighuren de

Tang hebben gevrijwaard van interne conflicten,