Les 5 Vaders

Doelstellingen• Het verwerven van kennis over en inzicht in de vaderrol en dimensies van het vaderschap• Het verwerven van kennis over en inzicht in resultaten van onderzoek naar de determinanten van betrokkenheid van vaders in het opnemen van zorg• Het verwerven van kennis over inzicht in de gevolgen van het vaderschap v oor vaders, de partnerrelatie en de ontwikkeling van hun kind• Kritisch reflecteren over rollen van moeders en vaders binnen het gezin, gebruik makend van resultaten van wetenschappelijk onderzoek.

Traditioneel: -> Vrouw : zorg + huishouden -> fysieke aanwezigheid -> Man: kostwinner + gezaghebber -> psychische aanwezigheid -> Gedragsproblemen vaak gekoppeld aan afwezigheid van gezagvolle vader in gezin

1. Inleiding • Veronderstellingen bij het onderzoek naar vader-kind relaties, waar we rekening mee moeten houden:

- Afhankelijkheid tussen rollen en functies van gezinsleden -> afhankelijk van de andere gezinsleden hun rol

- Directe en indirecte beïnvloeding van gezinsleden -> indirect: band met vader kan ook moeder-kind relatie beïnvloeden

- Analyse van verschillende niveaus binnen het gezin -> oudersysteem, siblingsysteem,…

- Gezin is ingebed in meerdere andere sociale systemen -> bv. Lerner,…

- Meerdere ontwikkelingsperspectieven: ontwikkelingstaken van ouders en kinderen- Erkennen van veranderingen op wereldlijk vlak- Belang van historische tijdsperiode

-> effect werkcontext: verandert door de Jaren heen -> bv. nu meer gezinsplanning → voorbehoedsmiddelen

- Rol van cognitieve factoren (binnen de persoon zelf) -> attitudes

2. Betrokkenheid van vaders bij de opvoeding van kinderen1. Wat is betrokkenheid?2. In welke mate zijn vaders betrokken?3. Zijn vaders competent?4. Zijn er verschillen in interactiestijl tussen vaders en moeders?

2.1 Wat is betrokkenheid?• Kwantitatieve versus kwalitatieve verschillen

- Kwantitatief: frequentie waarmee vaders omgaan met kinderen- Kwalitatief: hoe gaan vaders met kinderen om, wat doen ze samen?

• Soorten vaders:- verzorgende vaders- speelkameraden-leraren Progressieve vaders- disciplinerende vaders- niet-betrokken vaders Conservatieve vaders

• Progressieve vaders: vaker hoog opgeleid, groter social prestige Conservatieve vaders: vaker neurotisch, minder emotioneel stabiel, problemen op versch vlakken

• Opvoedingsstijlen van vaders (indeling van Belsky):- autoritatief- autoritair obv theoretisch kader van Baumrind en zelfbeschrijvingen - permissief -> verschillen obv ouderlijke stress - stimulerend

• Stimulerende vaders:- door zelfrapportering specifieke soort vaders ontdekt- bieden meeste steun- zetten aan tot nieuwe activiteiten

Autoritatieve vaders: - meeste problemen • Domeinen van betrokkenheid

- Persoonszorg- betrokkenheid in spel en vrije tijd- prestatiegerichte activiteiten- huishoudelijke activiteiten- sociale activiteiten

• 3 Belangrijke dimensies van vaderlijke betrokkenheid (Lamb et al 1987)- Interactie

-> direct contact, zorg, activiteiten doen - Beschikbaarheid

-> voor interactive doo aanwezig/toegankelijk te zijn- Verantwoordelijkheid (= manager-rol)

-> verzekeren van zorg + middelen • Uitbreiding (Pleck, 2010) -> kritiek: er wordt te weinig rekening gehouden met opvoeding op zich

- Interactie -> concrete omgang

- Warmte en responsiviteit -> affectieve kant, liefde

- Controle -> wijze van begeleiding, sturing en beslissing

- Onrechtstreekse zorg (gaan werken, zorgen voor geld) -> verschaffen van material, kansen, resources

- Procesverantwoordelijkheid (vervoer regelen,…) verantwoordelijkheid-> wijze van ervoor zorgen dat kind alles heeft

Ook kritiek van Palkovitz: nadruk ligt enkel op gedragsmatige aspecten -> 15 dimensies onderscheiden

2.2 In welke mate zijn vaders betrokken?• Onderzoek bij intacte gezinnen

= Gezinnen waarbij de vaders bij de kinderen inwonen• Cross-cultureel meer zorg bij moeders• Algemene bevinding, over culturen heen: graduele maar trage toename van participatie in zorg van vaders• Vaak verschuiving naar traditionele rolverdeling bij geboorte van het eerste kind

- Door zwangerschapsverlof, maar daarna neemt vrouw nog steeds meer taken op• Verschil in relatieve verdeling van zorg tussen moeders en vaders verandert weinig met de kinderontwikkeling• Absolute niveau betrokkenheid vader verandert in functie van de ontwikkeling van het kind

→ verschuiving = kwalitatief (aangepast aan kind) kind is jong -> ‘rough and tumble play’ kind is ouder -> videogames, schoolse taken • Ook soort vader-kindactiviteiten veranderen naargelang ontwikkelingsfase van het kind

- Begin: veel knuffelen, kriebelen, in de lucht gooien- Later: gaat over in cognitieve spelletjes, dingen leren

2.3 Zijn vaders competent?• Competentie als

- sensitiviteit voor signalen van kinderen - aanpassen van het eigen gedrag

bv: studie bij baby: eten baby's evenveel als ze van vader eten krijgen als bij moeders? → geen verschillen → vaders zijn even competent als moeders .• Competentie in zorg verlenen -> mate waarin vaders affective verlenen, vaders zijn heel affectief • Conclusie:

- ook kijken naar de kwaliteit die de vaders velenen in de zorgWeinig verschil met moedersKans geven dit te tonen

- Competentie in zorg moet los gezien worden van de frequentie- Vaders kunnen competente zorgverleners zijn

Niet altijd denken aan frequenties, maar ook aan de kwaliteit van interactie Vaders kunne componenten zorgverleners zijn

2.4 Zijn er verschillen in interactiestijl tussen vaders en moeders?• Toepassing op 'spelen met kinderen' (domein waar dit bij onderzocht is ) soort spelletjes verschillen• Vaders besteden relatief meer zorgtijd aan spelen met kinderen dan moeders, maar in absolute tijd spelen moeders nog altijd meer, moeder spelen meer met voorwerpen, meer voorlezen, knutselen• Bij kinderen tot 2 jaar vooral fysiek en tactiel spel van vaders; moeders vooral objectspel, verbal en didactisch • Fysiek spelen van vaders neemt af vanaf 2 jaar, maar toch blijft spel met vaders fysieker dan met moeders; moeders: spelen vaker met speelgoed, lezen meer voor, doen creatieve activiteiten,…• Dus: verschil in interactiestijlAmerikaans onderzoek

Zorgtijd moeders Zorgtijd vaders

20 uur 10 uur25, 8% speltijd 37, 8% speltijd5.16 uur 3.75 uur

-> relatief gezien in tijd, besteden vaders meet tijd aan spelen met een kind -> in absolute tijd besteden moeders meer tijd aan spelen

3. Determinanten van vaderlijke betrokkenheid1. Individuele factoren

- biologische determinanten- de eigen opvoedingsgeschiedenis- socialisatie van jongens in de vaderrol- onderzoek: is de variatie in seksestereotypisch gedrag bij kleuters genetisch bepaald of door de omgeving?- Attitudes, motivatie en vaardigheden van mannen

2. Gezinsfactoren- de rol van de moeder- de rol van het kind

3. Contextfactoren- timing van het ouderschap- tewerkstelling van vaders en moeders

3.1 Individuele factoren

Biologische determinanten• Hormonale veranderingen bij mannen rond de geboorte van een kind

- prolactine stijgt: horen sneller babygehuil, worden sensitiever- Testosteron + cortisol daalt: minder assertief, reageren positiever op baby's

• Hormonale veranderingen zijn gelinkt aan de hormonale niveaus van de partners- Prolactine stijgt: borstvoeding, aanmaak van melk

Spelen meer in op het spel van de kinderen, reactie afstemmen op kind- Oxytocine stijgt: responsiever, sensitiever

• Hormonale niveaus bij mannen zijn gelinkt aan sociale stimuli (responsiviteit) - mannen met meer prolactine, meer betrokken op spelniveau

Wijst op de dynamische of transactionele aard van de link tussen hormonen en gedrag

!!! Hormonale veranderingen zijn niet noodzakelijk om vaderlijk gedrag te vertonen (adoptie)Hormonen hebben invloed op de betrokkenheid van vanders op de kinderen

Schematische voorstelling van hormoonverandering (voor en na geboorte)

Vrouw ↗ Prolactine -> Melkproductie

↗ Oxytocine -> knuffelhormoon, borstvoeding -> ↗ responsiviteit + ↘ stress, angst, depressive Stimuleren fysiologische processen

Man ↘ Testosteron -> welwillendhied, grotere behoefte om te reageren op gehuil van baby

↗ Prolactine -> alertere en positievere reactie op gehuil -> aanmoedigen voor het ondekken van nieuw speelgoed

↗ Oxytocine -> overeenstemming in emoties + ↗ cortisol en testosteren bij zoeken van partner, ↘ eens partner gevonden

De eigen opvoedingsgeschiedenis• Intergenerationele transmissie = Vaders worden beïnvloed door de eigen opvoedingsgeschiedenis. • Twee hypothesen, voor beiden is er evidentie gevonden:

- Modeling-hypothese = Mannen nemen hun vaders als voorbeeld. Dit proces van sociaal leren wordt versterkt

wanneer de eigen vader verzorgend en toegankelijk was. -> vaak een selectie van methoden dat vader van zijn vader overneemt

- Compensatoire of herwerking-hypothese = Afzetting tegen de eigen opvoeding, het zelf beter willen doen

Vader zie het zelf niet goed hebben gehad, willen het beder gaan doen als ze zelf vader zijn . → Leidt tot intergenerationeel herstel

= compenseren van tekortkomingen in eigen opvoeding • Ontwikkeling van de vader-identiteit:

- Selectie maken van gedragingen of attitudes bij een model → nieuwe combo's creëren- inspiratie halen uit de volledige omgeving (niet enkel eigen vader) - 3 thema's om iemand als rolmodel te beschouwen: → Geduld → Verantwoordelijkheidsgevoel → Waarden- Evenveel ontwikkelingspaden als soorten vaders = Er is niet 1 soort vader en ook niet 1 weg ernaartoe

- Volgens Williams: ideaaltypes vallen weg, individualisering -> hangt af van situationele factoren

Socialisatie van jongens in de vaderrolHet idee dat mensen hun identiteit baseren op een aantal schema’s, dingen die ze zien / meemaken

• In welke maten bepalen gender schema's of vaders hun ouderrol opnemen? - Hoe jongens en meisjes over zichzelf denken in termen van gender, het geheel van sociale en culturele kenmerken van een sekse.- Niet-traditionele moeders kunnen stereotypen wegnemen bij kinderen- Vaders: meer traditionele gender schema's → minder tolerant tegenover niet- Conventioneel gedrag van kinderen

• Differentieel opvoeden van jongens en meisjes in relatie tot visie op toekomstige ouderrol- Manier waarop kinderen op het ouderschap worden voorbereid bepaalt de manier waarop Ze hun ouderlijke rol opnemen in de volwassenheid. - Jongens en meisjes worden verschillend behandeld tijdens de socialisatie

- Differentieel opvoeden van jongens en meisjes kan de verachtingen over de toekomstige vaderrol van jongens vormen. - Taken in het huishouden → vaak geslachtsgebonden

- Meisjes: vaker babysitten- jongens: vaker grasmaaien,… → vaker bekritiseerd bij het stellen van niet-geslachtsgebonden gedrag → kunnen minder goed met kritiek omgaan dan meisjes- Gebrek aan socialisatie → jongens worden minder goed voorbereid op het vaderschap dan

meisjes op het moederschap

Onderzoek : is de variantie in seksestereotypisch gedrag bij kleuters genetisch bepaald of door de omgeving?

Genderrol probleem in kaart brengen

Zie powerpoint

• Sociale scripts omtrent opvoeding en zorg= scenario's over opvoeding en zorg die kinderen ontwikkelen voor ze 5 jaar oud zijn

-> Hoe stelt het kind zich de rol van vader/moeder voor? - gradueel + discontinu opgebouwd- voorlopers van de scripts in de volwassenheid- gerelateerd aan self-efficacy = het gevoel dat we een taak succesvol aanpakken → verschillen in kansen in de kindertijd → bijdrage tot latere verschillen in oudere self-eff. = Als je minder kans krijgt om te oefenen om te zorgen, krijg je het idee dat je het niet zal

kunnen.

Manier waarop ouders opvoeden, bepaalt hou later de ouderlijke rol opgenomen zal worden Jongens worden meer bekritiseerd op gender ongepast gedrag

Onderzoek• Onderzoeksvraag: Is de variatie in seksestereotypisch gedrag bijkleuters genetisch of omgevingsbepaald? • Gedragsgenetische studie

- Iervolino, Hines, Golombok, Rust, Plomin• Steekproef:

- 3990 tweeling- en niet-tweelingparen - 3 en 4 jaar oud (social script voor leeftijd van 5 jaar)- UK

• Meetinstrument- Pre-school activities Inventory (PSAI)- 12 vrouwelijke en 12 mannelijke items- Ouders moeten aangeven met wat hun kinderen spelen, wat ze doen,…- 3 inhoudscategorieën → speelgoed (geweren, poppen) → Activiteiten (huisje spelen, soldaatje) → Kenmerken (houdt van ravotten, houdt van mooie dingen)

aanduiden in welke mate het bij het kind voorkwam -> mannelijkheid/vrouwelijkheid bepalen

Resultaten en discussie• Gedeelde omgevingsinvloeden blijken substantieel te zijn bij jongere kinderen; bij steekproeven met oudere kinderen is er vooral genetische invloed -> oudere kinderen: afzetten tov ouders, invloeden van gedeelde omgeving < belangrijk -> genetische kan meer ontwikkelen • Verklaringen:

- Leeftijd: → Verandering context → Puberteit in adolescentie

→ Kinderen: ouders bepalen meer = omgeving → Oudere kinderen: beslissen zelf → genen krijgen de kans zich te ontplooien

- Rater bias: ouderbeoordelingen vs. Zelfrapportering (=verschil in onderzoeksmethode) → Jonge kinderen: ouderbeoordelingen → oudere kinderen: zelf beoordelen- Meetinstrumenten gender-rolgedrag:

universeel (persoonlijheidskenmerken v adolescent) vs. Multidimensioneel (bij kleuters)

• Matige genetische en significante gedeelde omgevingsinvloeden voor jongens -> bij meisjes wordt jongensachtig gedrag gemakkelijker getolereerd • Substantiële genetische en matige gedeelde omgevingsinvloeden voor meisjes

- Gedeelde omgevingsinvloeden zijn bij jongens > dan bij meisjes- Jongens zijn gevoeliger voor omgevingskritiek- Jongens krijgen ook meer reacties als ze niet-seksestereotype gedrag vertonen- Ouders en peers geven sterkere feedback en geven vaker kritiek op 'vrouwelijk' gedrag bij jongens- jongens geloven vaker dat 'vrouwelijk' gedrag ongepast is en worden hierdoor beïnvloed

Zorgend gedrag bij jongens aanmoedigen • Tweelingspecifieke gedeelde omgevingsinvloeden hebben een uniek effect op geslachtsspecifiek gedrag

- Gedeelde omgevingsinvloed kan ook biologisch zijn (bv. Hormonale omgeving baarmoeder)- Het spel bij tweelingen kan verschillend zijn van leeftijdsgenoten, omdat tweelingen vaak met elkaar spelen met hetzelfde speelgoed

Attitudes, motivatie en vaardigheden van mannen• Studies naar attitudes tegenover genderrollen en vaderlijke betrokkenheid → geen duidelijke resultaten

- studies die wél verband aantonen- Studies die geen verband aantonen Onduidelijk

• Duidelijkere relaties tussen overtuigingen omtrent ouderlijke rol en gedrag:- Identiteitstheorie = Een persoon is opgebouwd uit verschillende identiteiten die gecreëerd worden door interacties

met anderen. → weerspiegelen de betekenis die men hecht aan zichzelf als resultaat van:

• Zelf-percepties• Feedback van anderen

- Waardering van de rol als vader = vaders die zich ondersteund voelen, zulen meer zorgen

• Rol van de persoonlijkheid- Progressieve vaders: Minder angstig, vijandig en irriteerbaar

- Conservatieve vaders: meer neurotisch - Ondersteunende en structurerende opvoeding: vaders met meer extraversie, altruïsme, conscientieusheid, openheid en emotionele stabiliteit - Emotioneel instabiele vaders: nemen minder zorg op

3.2 Gezinsfactoren

De rol van de moeder -> belangrijk in het opnemen van de vaderrol * Bij koppels met kind tussen 6maand en 3jaar -> vooral in negatieve vorm (als remmende factor) - laag zelfwaardegevoel - opvallende moederidentiteit - sterke orientatie naar strak genderschema

* Moeders die hulp krijgen van familieleden -> minder remmend tov vader

• Heersende 'moedercultuur' → moeders zijn onvervangbaar, natuurlijk en noodzakelijk• Maternal gatekeeping (moeder als 'portier')

= Mate waarin moeders toelaten dat hun partner de kinderen opvoedt→ Eerst: negatieve term, remmende invloed bij opnemen vaderrol

-> 1/3 houdt de ‘poort’ toe → Later: moeder kan vader ook meer betrekken (deur opendoen), motivatie voor vader→ Moeders vertonen zowel remmend als faciliterend gedrag → Vaders hebben ook inzichten, maar de vrouw moet ervoor openstaan

• Moedercultuur leidt tot ambivalentie tegenover betrokkenheid van vaders- Toenemende vaderlijke betrokkenheid verdringt het vrouwelijke monopolie van gezinsverantwoordelijkheden- Mannen brengen de macht van de vrouw in het huishouden in gevaar- Kan ertoe leiden dat moeders de vaderlijke betrokkenheid beperken → Maternal gatekeeping

• Empirische evidentie?- Allen en Hawkins (1999)- studie bij tweeverdieners- 21% moeders konden geclassificeerd worden als gatekeepers- komt meer voor bij vrouwen met een laag zelfwaardegevoel, opvallende moederidentiteit en een sterke oriëntatie naar strakke genderschema's - Iets doen voor het gezin bevestigt dat ze een goede moeder zijn volgens hen- Kulik en Tsoref (2010)- duidelijkste verklaring voor gatekeeping: de ideologie van de moeder over de rolverdeling- Progressieve vrouwen: stimuleren vaders actief bezig te zijn metk inderen- Tevredenheid van moeders over e vaderlijke betrokkenheid speelt ook een rol- Hoe meer tevreden → meer vertrouwen in capaciteiten van vader → laten hen meer toe- Moeders die hulp krijgen van anderen → neigen minder tot remmende vorm- Door hulp van anderen te krijgen zien moeders zichzelf minder als de enige die in staat is een kind groot te brengen- Cannon et al. (2008)- observaties van interactie tussen moeders, vaders en kinderen- gatekeeping: → regulatiemechanisme → reactie op het gedrag van vaders

De rol van het kind• Het kind als 'active agent' in de vader-kind relatie -> lokt reactie uit van de vader • Kenmerken van het kind bepalen gedrag van vader =kindfactoren

- geslacht: vaders brengen meer tijd door met zonen- Attitudes- Persoonlijkheid- leeftijd - welbevinden van het kind

Verklaring

3.3 Contextfactoren

Timing van het ouderschap en de vaderrol• Algemeen:

- Uitstellen door pil van geboorte sinds 1960-70+ veel meisjes gaan verder studeren

-> pas kind bij stabiele werksituatie - 1990: Gem. leeftijd moeder bij eerste kind = 26.3- 2000: Gem. leeftijd moeder bij eerste kind = 27.5- 2010: → 2.3% van de vrouwen bij geboorte 40 of + → 1.8% geen 20 jaar → Gemiddelde leeftijd moeder bij eerste geboorte: 28.3 jaar- Nu: stagnatie- Eerst studeren → job → huis → kinderen- Trend zowel in Vlaanderen als in West-Europa- Samenhang met opleidingsniveau (hoger opgeleid → later kinderen)

• Gevolgen van vroeg vader worden- Non-normatieve gebeurtenis: versnelde roltransitie

-> verantwoordelijkheden opnemen die normal nog uitgesteld kunnen worden- Kans op stress

-> financieel, reactive van familie Bv: geld → geen werk + onzekerheid over relatie met partner, inhoud vaderschap,…- Ongeveer 50% blijft betrokken na geboorte, nadien daalt dit cijfer- Protectieve factoren voor betrokkenehid: job, relatie met moeder, relatie met schoonouders- Van 'deficit'-visie naar erkenning van rol van jonge vaders → Vroeger: jonge vaders kunne geen goede vaders zijn → Nu: verandering + belang van goede ondersteuning

- Afwezigheid -> willen werken om als broodwinner op te kunnen treden

• Gevolgen van laat vader worden (> 30 - 35)- Meer betrokkenheid door jobzekerheid en financiële ruimte

-> nadeel: werksituatie is heel druk - Vaak stabielere relaties met de moeder → positief voor kind- Andere interactiestijl ten aanzien van het kind → Meer cognitief stimuleren → minder fysieke spelletjes → meer zorgend Vader is vaak minder mobiel, vader als leermeester- Oudere vaders minder gebonden aan stereotiep gedrag- Vaders gemiddeld 2 jaar ouder dan moeder (29 - 30 jaar)- Vaak oudere mannen met jongere vrouwen

- Moeilijheden om werk en familie in evenwicht te houden

Tewerkstelling van vaders en moeders

• Vlaanderen 2000: 25-54 jarigen:- Mannen: 90% voltijds werkzaam- Vrouwen: 70% werkt, waarvan 40% deeltijds- Bij 2 of meer kinderen loopt deeltijds werken bij vrouwen op tot 63%- Werkende vrouwen investeren dubbel zoveel tijd als mannen in de zorg voor huishouden en kinderen

Tewerkstelling moeders en betrokkenheid vaders• Mate van betrokkenheid hangt af van overtuigingen van vaders over opoeding *voltijds werk: deelname van man aan zorgtaken is groter * niet/deeltijds werk: mannen nemen meer deel (indien niet traditionele visie) • Er is sprake van een psychosociale vertraging

- Vrouwen zijn snel overgegaan naar het opnemen van een job- Mannen passen zich slechts traag aan aan het patroon van het gezin- Snelheidsverschil

Vrouwen meer beroepsactief, maar toch nog meest zorgend • Heeft effect op de kwaliteit van de vader-kind interactie

- Vrouw vaak schuldgevoel → compensatie door extra veel te spelen met kinderen- Vaders worden vaak buitengesloten

Tewerkstelling vaders en betrokkenheid vaders• Overloop effect

= spillover effect- wat vaders meemaken in de job heeft effect op de opvoeding- bv: veel stress in job → minder geduldig, meer straffen

• Indirect effect= crossover effect- partner compenseert vaak voor wat er gebeurt met de vader

- jobeisen worden gecompenseerd met grotere betrokkenheid in opvoeding - bv: vader veel weg → moeder extra aanwezig

• Effect van kwaliteit van werk - negatieve sociale ervaringen expressive van woede en disciplinering

- bv: stress op het werk -> teruggetrokken gedrag

• Effect van jobsatisfactie- autonomie vs. Supervisie- bv: Mensen in fabriek → deadlines,… → spelen vaker controlerend op- bv: managers → kinderen stimuleren

-> vaders veel verantwoordelijheid, ook veel autonomie aan kind geven

Vaders in Vlaanderen: Vaderschapsverlof• Sinds 1 juli 2002 heeft elke werknemer recht op 10 dagen vaderschapsverlof -> wordt niet frequent opgenomen • Steeds meer vaders doen beroep op vaderschapsverlof

- 2002: 17.045- 2004: 52.848- 2006: 55.499- Niet iedereen neemt het op uit schrik voor reactie van de baas

• Profiel van de vader die ouderschapsverlof (ov) neemt:- Gemiddeld 33-34 jaar- kiest meestal voor volledige onderbreking van 3 maanden- blij met financiële tegemoetkoming, doch vindt die niet altijd voldoende- Vaak beroep in sociale sector, getrouwd met hoogopgeleide vrouw, zelden arbeider- Tijdens ov besteedt deze vader vooral tijd aan huishoudelijke taken en opvoeding kinderen- De vaders evalueren het ov als positief, vooral door de vlotte combinatie van arbeid en gezin- nabije omgeving reageert positief- Werkgever vertoont aarzelende tot negatieve houding- leidt soms tot negatieve effecten op de carrière- Goede band met kind- MAAR: soms valt de vader in een zwart gat omdat de job wegvalt

Vaderschap na echtscheiding

- destabiliserend werken - negatieve impact op ouder-ind relatie+betrokkenheid -> Stress = spillover hypothese - vaders worden permissiever + minder controlerend/ondersteunend - allenstaande residentiele vaders -> meer positief ouderlijk gedrag

4. Gevolgen van vaderschap

4.1 Gevolgen van het vaderschap voor mannen

Overgang naar het vaderschap -> overgang = periode van verandering en aanpassing waarbij een overgang is in levensfase

• Roltransitie bepaald door combinatie van persoonlijke factoren en kwaliteit van de partnerrelatie• Verschillende psychologische processen naargelang fase in het ouder worden• Transformatie op drie vlakken

- Zelfbeeld- Triadische gezinsrelatie (partner én kind)- Nieuwe positie in sociale context (gezinshoofd)

• Voor geboorte leeft de man mee met de vrouw• Kind groter (postnatale periode): man krijgt moeite met het evenwicht tussen gezin en werk

Het vaderschap en de identiteit van mannen• Erickson (klassiek levensloopmodel met 8fasen):

- Stadium volwassenheid- Generativiteit versus stagnatie- Generativiteit: proces waarbij personen zorgen voor volgende generatie- Stagnatie: geen zorg, niet bezig met de ontwikkeling van de volgende generatie

• Drie types van generativiteit = process van ontwikkelen van zorg voor de generatie die achter komt, interesse in ondersteunen

1. Biologische generativiteit → Kind tot leven brengen en het laten overleven tijdens het 1e levensjaar2. Ouderlijke generativiteit → Het opvoeden (vanaf dat het kind 1 jaar is), positieve ontwikkeling 3. Maatschappelijke generativiteit → Mentor, trainer zijn, jongeren helpen in de hele omgeving met de ontwikkeling

• Positief verband tussen ouderlijke en maatschappelijke generativiteit-Veel bezig met eigen kinderen en veel bezig zijn met kinderen van de omgeving- verklaringen: → Door eisen van het vaderschap is er evolutie in het cognitief, emotioneel en gedrags- repertoire van vaders = ‘onevenwicht-verklaring’

-> hoge eisen verhoogd niveau van functioneren -> weg vrij naar betrokkenheid buiten gezin

= vaardigheden voor eigen kind → toepassen op andere kinderen → Aanleg tot zorgen → Verhoogde participatie in maatschappij ten voordele van de kinderen = zorgen voor verkeersveiligheid → goed voor eigen kinderen

4.2 Gevolgen van het vaderschap voor de partnerrelatie• Longitudinale studie: afname van relatiesatisfactie bij vaders na geboorte kind

- bij vaders: lichte daling in satisfactie van zwangerschap tot 6 maanden na geboorte- Bij vaders: scherpe daling in satisfactie tussen 6 en 18 maanden na geboorte- Eerste 18 maanden: 12.5% koppels uit elkaar- tot 20% als kind 5 jaar was- Bij kinderloze koppels: 50% uit elkaar- Sommige koppels gelijke of verhoogde satisfactie

Complex -> verval in traditionele rol -> weinig steun

- Belsky: 30% daling, 30% stijging in huwelijkssatisfactie, 40% gelijk- Ondersteunend interventieprogramma transitie ouderschap → programma ontwikkelen om satisfactie te laten stijgen → niet heel effectief → 38% geeft meer satisfactie aan

• Onderzoek toont:- de daling is tijdelijk- daling ook bij kinderloze koppels- daling hangt samen met aantal factoren: → kindleeftijd (hoe jonger hoe slechter) → relatiekwaliteit voor komst baby → ongewenste zwangerschap → relatiekwaliteit eigen ouders → belang van werk → temperament van het kind → persoonlijkheid ouders → psychische problemen

• Voor de eerste keer ouder worden gaat niet per definitie gepaard met crisis - grotere discrepantie grotere daling in tevredenheid over partnerrelatie - vaders met traditionele opvatting minder voldoening• Verklaringen voor daling in relatiesatisfactie:

- fysieke belasting ('s nacht opstaan,… -> kinderzorg) - toegenomen financiële verantwoordelijkheid- emotionele eisen (van verantwoordelijkheid mbt gezin)- beperkingen van het vaderschap- herdefiniëring rollen

• Partnerrelatie is zowel oorzaak als gevolg van de vaderlijke betrokkenheid

4.3 Gevolgen van het vaderschap voor kinderen

Gevolgen voor de ontwikkeling van kinderen• Overzichtsstudie sarkadi et al (2008)

- 24 longitudinale studies naar verband vaderlijke betrokkenheid en ontwikkeling kinderen na min. 1 jaar.- Betrokkenheid als → bereikbaarheid → engagement → opnemen verantwoordelijkheid- Controle voor SES gezin- 22/24 studies rapporteren positieve effecten op ontwikkeling kind

-> hoeft niet de biologische vader te zijn - Dus: meeste studies tonen aan dat vaders belangrijk zijn voor de ontwikkeling van het kind

+ samenwonen van ouders -> minder externaliserende problemen

Gevolgen voor het welbevinden van kinderen in intacte gezinnen• Meta-analyse Marsiglio et al (2002)

- 72 studies ’90 - Matig (nog andere factoren spelen een rol)negatief verband tussen autoritatief vaderschap en

inter- en externaliserende problemen bij kinderen en adolescenten- Methodologische beperkingen → er wordt vaak niet naar de rol van de moeder gekeken → vertekenen resultaten

- Controle moeder-kindeffecten bij 8 studies → 5 studies tonen een uniek effect van vader → DUS: veel overlap tussen rol vaders en moeders → Vaders doen niet veel speciaals- Beperking onderzoek:

1) meestal slechts 1 informant 2) kwaliteit van moeder-kind relatie niet gecontroleerd 3) causaliteit (studies zijn correlationeel, niet longitudinaal) 4) cross-sectioneel -> andere factoren kunnen invloed hebben

Gevolgen voor het welbevinden van kinderen in niet-intacte gezinnen• Meta-analyse Amato en Gillbreth (1999)

- 63 studies naar verband inwonen van vader en welzijn van kinderen- niet frequentie van contacten MAAR: kwaliteit van relatie speelt een rol- een nog grotere rol speelt autoritatief ouderschap

- ouderlijke rol is een van de belangrijkste beschermende factoren bij echtscheiding

5. Algemeen besluit• Bescheiden toename van vaderlijke zorg over de laatste decennia• Vaders zijn duidelijk competente zorgverleners en speelmaatjes voor hun kidneren, ondanks hun beperkte betrokkenheid• Er zijn verschillen in interactiestijl tussen moeders en vaders• Het vaderschap is door individuele, familiale, institutionele en culturele factoren bepaald• De rol van de vader is minder omschreven en vastbepaald dan de rol van de moeder, waardoor er grote variabiliteit is• Het vaderschap verandert relaties van mannen, evenals de eigen identiteit, en hun maatschappelijke generativiteit• Het vaderschap verandert relaties van mannen, evenals de eigen identiteit, en hun maatschappelijke generativiteit• Vaders hebben een impact op de ontwikkeling van kinderen. Het gaat vooral om de kwaliteit van de vader-kind relatie. De onafhankelijke bijdrage van de vaders, relatief ten opzicht van de bijdrage van moeders, is eerder zwak.